Prowadzenie Do Makroekonomii

WPROWADZENIE DO
MAKROEKONOMII
1
MAKROEKONOMIA:
 mikro i makroekonomia – perspektywa analizy:
makroekonomia to inaczej ekonomia dużej skali (gr. makro),

zaś mikroekonomia - to ekonomia małej skali (gr. mikro);
 nauka o gospodarce jako całości – gospodarka jako system

naczyń połączonych;
 różnice w podejściu i metodzie - makroekonomia zajmuje się

gospodarką jako całością i bada występujące w niej
współzależności między podstawowymi zmiennymi
(agregatami), takimi jak np. konsumpcja, inwestycje
i produkcja. 2
MAKROEKONOMIA:
 Czy jednak wnioski z analizy mikroekonomicznej tracą na

ważności, kiedy analizujemy gospodarkę w skali makro? – Nie!
Mikroekonomiczne podstawy makroekonomii
3
MAKROEKONOMIA:
Modelowanie w makroekonomii:
▪ zmienne endogeniczne – zmienne, które próbujemy wyjaśnić w

danym modelu oraz zmienne egzogeniczne - zmienne
objaśniające
▪ rozróżnienie zmiennych endo- i egzogenicznych… czyli dlaczego

warto pamiętać o założeniach modelu!
▪ przyjęte założenia upraszczające + koncentracja na najbardziej

istotnych związkach + próba znalezienia kompromisu między
ogólnością i szczegółowością (rezygnacja z nadmiernej liczby
szczegółów, co pozwala zachować kontrolę nad analizą) + 4
ulubiona klauzula ceteris paribus ☺
MAKROEKONOMIA:
Różne szkoły w makroekonomii:
 Różnice przyjmowanych założeń → różne wnioski co do sposobu

funkcjonowania gospodarki → różne rekomendacje dla polityki
gospodarczej: ekonomia keynesowska vs ekonomia klasyczna
 Problem Harry’ego Trumana….
5
MAKROEKONOMIA:
Weryfikacja teorii makroekonomicznych:
 krytyka naukowa;
 rola danych empirycznych i problemy w ich analizie: definicja

pojęć przyjmowanych w modelach i przypisanie im konkretnych
zmiennych empirycznych + problemy z agregacją danych + brak
możliwości zastosowania eksperymentu…
 prognozowanie w makroekonomii: problem nieoczekiwanych

zmian zmiennych egzogenicznych i braku klauzuli ceteris
paribus + zmiany oczekiwań podmiotów gospodarujących +
opóźnienia w pozyskaniu i analizie danych + wrażliwość modeli
ekonometrycznych na zmiany poziomu zmiennych
egzogenicznych 6
MAKROEKONOMIA:
Podstawowe problemy makroekonomiczne:
 inflacja,
 bezrobocie,
 cykl koniunkturalny,
 wzrost gospodarczy,
 gospodarka otwarta – kurs walutowy, BIZ…
7
Przeciętne roczne stopy wzrostu PKB (w %)
w wybranych krajach
1990-2000 2000-2014
Australia 3.6 3.0
Brazylia 2.8 3.6
Kanada 3.1 1.9
Chiny 10.6 10.3
Francja 2.0 1.1
Niemcy 1.7 1.1
Grecja 2.4 -0.4
Indie 6.0 7.6
Japonia 1.0 0.7
Meksyk 3.3 2.3
Nigeria 1.9 8.2
Polska 4.7 4.0
Federacja Rosyjska -4.7 4.3
RPA 2.1 3.3
Tanzania 3.0 6.7
Tajlandia 4.1 4.1
Zjednoczone Emiraty Arabskie 4.8 4.2
Wielka Brytania 3.0 1.4
Stany Zjednoczone 3.6 1.7 8
Źródło: World Development Indicators 2015, The World Bank, 2015.

Przeciętne roczne stopy wzrostu PKB (w %)
w wybranych krajach
1990-2000 2000-2014
Świat 2.9 2.6
Kraje o niskim dochodzie 2.3 5.8
Kraje o średnim dochodzie 4.4 6.3
Kraje regionu Azji wschodniej
i Pacyfiku 8.4 9.0
Europa i Azja Środkowa 0.1 4.7
Ameryka Łacińska i Karaiby 3.1 3.3
Bliski Wschód i Afryka
Północna 3.6 3.9
Azja połodniowa 5.6 7.1
Afryka subsaharyjska 2.3 4.9
Kraje o wysokim dochodzie 2.6 1.7
Strefa euro 2.1 1.0
9

CPI w wybranych krajach – średnia roczna stopa
zmian w %
1990-2000 2000-2014
Angola 578.7 25.9
Australia 2.1 2.8
Brazylia 199.5 6.2
Kanada 1.7 1.9
Demokr. Rep. Kongo 930.2 17.4
Dania 2.1 2.0
Francja 1.6 1.7
Niamcy 2.0 1.6
Ghana 28.4 14.2
Indie 9.1 7.3
Japonia 0.8 -0.1
Kenia 15.6 10.9
Meksyk 19.4 4.4
Nowa Zelandia 1.8 2.6
Nigeria 32.5 11.8
Polska 25.3 2.7
Federacja Rosyjska 99.1 10.6
Turcja 79.9 12.2
Wielka Brytania 2.5 2.5
10
Stany Zjednoczone 2.7 2.4
Bezrobocie długookresowe w
Bezrobocie w wybranych krajach wybranych krajach (jako % ogółu
bezrobotnych)
Mężczyźni Kobiety
jako % zasobu
jako % zasobu siły Ogółem Mężczyźni Kobiety
siły roboczej
roboczej kobiet
mężczyzn
1990- 2011-
1990-92 2011-14 2011-14 2011-14 2011-14
92 14
Argentyna 7 7 7 10 27 23 30
Australia 11 6 10 6 22 23 21
Kanada 12 7 10 7 12 13 12
Dania 8 6 10 7 25 26 24
Niemcy 5 5 8 5 44 46 42
Grecja 5 23 13 31 74 73 74
Japonia 2 4 2 3 38 47 24
Meksyk 3 5 4 5 1 1 1
Nowa Zelandia 11 5 10 6 12 13 11
Norwegia 7 4 5 3 11 11 11
Polska 12 9 15 10 36 36 36
Portugalia 3 14 5 14 60 61 59
Federacja Rosyjska 5 5 5 5 28 28 28
RPA 21 23 27 28 36 35 36
Turcja 9 9 8 11 21 17 27
Zjednoczone
Królestwo 12 7 8 6 36 40 30 11
Stany Zjednoczone 8 6 7 6 23 24 22
MAKROEKONOMIA:
Podstawowe problemy makroekonomiczne:
Polityka makroekonomiczna – co może (powinien?) robić rząd?

– podejście pozytywne (opis sposobu działania gospodarki) i
normatywne (odnoszące się do preferencji i sądów
wartościujących): makroekonomia umożliwia np. analizę różnych
wariantów polityki gospodarczej i prognozowanie ich skutków.
Leseferyzm (laissez faire – pozwólcie czynić) vs interwencjonizm:
czy działające w niezakłócony sposób rynki zawsze doprowadzą do

powrotu gospodarki do równowagi i optymalnej alokacji zasobów –
czy tez państwo powinno ingerować w działanie mechanizmów 12
rynkowych (przykłady zawodności rynku)?
MAKROEKONOMIA:
Różne perspektywy spojrzenia na gospodarkę w skali makro:
 Ekonomia popytowa (demand-side economics) – analiza decyzji

o wysokości wydatków w gospodarce, podejmowanych przez
krajowe i zagraniczne podmioty gospodarujące (gospodarstwa
domowe, przedsiębiorstwa, państwo)
 Zarządzanie popytem globalnym – działania państwa, które mogą

kompensować działania podmiotów prywatnych – cel: stabilizacja wahań
popytu globalnego, które powodują wahania produkcji i zatrudnienia.
 Ekonomia podażowa (supply-side economics) – analiza

czynników decydujących o podaży globalnej (zdolności i skłonności
przedsiębiorstw do wytwarzania różnych wielkości produkcji). 13
MAKROEKONOMIA:
Poziomy analizy gospodarki w skali makro – czyli jak

doprecyzować nasz model ☺
1) Gospodarka zamknięta bez państwa.
2) Gospodarka zamknięta z państwem.
3) Gospodarka otwarta.
14
MODEL RUCHU OKRĘŻNEGO W GOSPODARCE
Cel: analiza powiązań między różnymi podmiotami gospodarującymi
Założenia modelu:
 początkowo eliminujemy z rozważań państwo i możliwość wymiany

z zagranicą (gospodarka zamknięta bez państwa);
 podmioty gospodarujące: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa;
 gospodarstwa domowe jako posiadacze (ostateczni dysponenci) wszystkich

czynników produkcji (praca, ziemia, kapitał);
 gospodarstwa domowe nie oszczędzają (wydają całe dochody), a

przedsiębiorstwa sprzedają całą swą produkcję (brak zapasów).
15
Relacje między podmiotami gospodarującymi:
Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa
Wykorzystują czynniki produkcji dostarczane

Dysponują czynnikami produkcji, które
przez gospodarstwa domowe do wytwarzania dóbr
dostarczają przedsiębiorstwom
i usług
Płacą GD za wykorzystywanie czynników

Otrzymują dochody od przedsiębiorstw
produkcji
w zamian za dostarczane czynniki wytwórcze
Sprzedają dobra i usługi gospodarstwom

Wydają dochody na dobra i usługi wytwarzane
przez przedsiębiorstwa
domowym. 16
 omówione relacje między podmiotami gospodarującymi można

podzielić na dwie kategorie:
1) przepływy zasobów rzeczowych (czynników produkcji,

wytworzonych dóbr);
2) przepływy zasobów pieniężnych (wynagrodzenia za czynniki

produkcji, należności za zakupione dobra).
 przepływy zasobów pieniężnych są równoważne wartości dóbr

i czynników produkcji (przepływom zasobów rzeczowych) między
sektorem gospodarstw domowych i przedsiębiorstw! 17
 Dlaczego mówimy o ruchu okrężnym w gospodarce?
 Pomyślmy: od czego zależy kwota, jaką gospodarstwa domowe mogą

przeznaczyć na zakup dóbr i usług produkowanych przez
przedsiębiorstwa?
 Przypomnijmy: gospodarstwa domowe są właścicielami wszystkich

czynników produkcji – otrzymują z tego tytułu wynagrodzenie od
przedsiębiorstw
 Zastanówmy się: jaka część przychodów przedsiębiorstw ze

sprzedaży (czy inaczej – jaka część wartości produkcji
przedsiębiorstw) trafia do „kieszeni” gospodarstw domowych? 18
Skoro TP = TR – TC
To TR = TP + TC
 Co się dzieje z zyskiem przedsiębiorstw?
 W gospodarce zamkniętej bez państwa właścicielami wszystkich

przedsiębiorstw są gospodarstwa domowe – a więc otrzymują one
również cały zysk przedsiębiorstw do swojej dyspozycji!
 Zatem: dochody gospodarstw domowych z tytułu własności czynników

produkcji są równie wartości produkcji przedsiębiorstw (TR) –
przecież założyliśmy, że przedsiębiorstwa sprzedają cała swoją
produkcję (nie ma zapasów!) 19
 Powróćmy do pytania: Jaką część dochodu z tytułu własności

czynników produkcji gospodarstwa domowe wydają na zakup dóbr
i usług wyprodukowanych przez przedsiębiorstwa?
 Całość! Przecież założyliśmy, że gospodarstwa domowe nie

oszczędzają!
 A zatem – w naszej gospodarce „krąży” kwota odpowiadająca

zarówno wartości produkcji przedsiębiorstw, jak i wielkości
dochodów gospodarstw domowych z tytułu własności czynników
produkcji!
20
 Relacje między gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami

pokazane w naszej tabelce można więc przedstawić inaczej –
w podziale na równoważne co do wartości przepływy zasobów
rzeczowych (krąg wewnętrzny) i pieniężnych (krąg zewnętrzny)
między gospodarstwami domowymi oraz przedsiębiorstwami
21
Wydatki na dobra i usługi
Dobra i usługi
Gospodarstwa
Przedsiębiorstwa
domowe
Usługi czynników produkcji
Dochody czynników produkcji

22
 Podsumujmy: co można „wyczytać” ze schematu ruchu

okrężnego?
 wartość produkcji równa się dochodom czynników wytwórczych

(gospodarstw domowych); jest to wynik założenia, że własność
wszystkich czynników skupia się w gospodarstwach domowych,
 całe dochody zostają wydane - płatności są dokładnymi

odpowiednikami transferów rzeczowych:
 gospodarstwa domowe nie dokonują oszczędności (dochody

czynników produkcji są równe wydatkom gospodarstw
domowych),
 wszystkie towary zostają sprzedane – czyli wartość produkcji

jest równa wydatkom na dobra i usługi; 23
POMIAR WIELKOŚCI PRODUKCJI W GOSPODARCE
Sposoby pomiaru skali działalności gospodarczej wynikające ze

schematu ruchu okrężnego:
1) Wartość wytworzonych dóbr.
2) Wartość strumienia dochodów czynników produkcji, który

reprezentuje wartość dostarczanych przez nie usług.
3) Wartość wydatków na dobra i usługi.
24
Czy obliczenia wykonane każdą z tych trzech metod dają ten

sam wynik?
Tak!
Przecież wszystkie płatności są odpowiednikami przepływów

zasobów rzeczowych + zakładamy, że wszystkie wypłaty muszą
być wydatkowane na zakup zasobów rzeczowych (nie ma
oszczędności).
25
Podstawową miarą wielkości produkcji używaną przez

makroekonomistów jest PKB.
Produkt krajowy brutto (PKB) – miara wielkości produkcji

wytwarzanej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na
terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich
właścicielem.
26
Problem:
Czy wielkości produkcji w gospodarce nie moglibyśmy również

wyrazić jako sumę wartości transakcji zawieranych w gospodarce?
Nie!
Problem wartości dodanej, dóbr finalnych i dóbr pośrednich…
27
Wartość dodana – przyrost wartości dóbr w wyniku danego procesu

produkcji: obliczamy ją przez odjęcie od wartości dóbr
wyprodukowanych w przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych
czynników wytwórczych zużytych do produkcji tych dóbr.
Dobra finalne a dobra pośrednie:
Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika

(dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe albo
dobra kapitałowe (inwestycyjne) zakupione przez przedsiębiorstwa).
Dobra pośrednie to dobra częściowo przetworzone, które stanowią

nakład w procesie produkcji innych dóbr. 28
Dlaczego suma wartości wszystkich zawartych w danej gospodarce

transakcji może przewyższać rzeczywistą wartość dóbr
wytworzonych w tej gospodarce?
Wielokrotne liczenie wartości dóbr pośrednich...
29
Zatem - sposoby pomiaru PKB:
1) PKB jako suma wydatków na dobra finalne (metoda wydatkowa).
2) PKB jako suma wartości dodanej wytworzonej w poszczególnych

fazach procesu produkcji (metoda produkcyjna).
3)PKB równa się też sumie dochodów właścicieli czynników produkcji

- (metoda dochodowa).
30
Zjawiska/czynniki nie uwzględnione dotychczas w naszym modelu ruchu

okrężnego: czyli korygujemy założenia modelu:
1) oszczędności i inwestycje (transakcje między przedsiębiorstwami

oraz zapasy)
2) wydatki państwa i podatki (gospodarka zamknięta, ale z udziałem

państwa),
3) handel zagraniczny (wymiana z zagranicą – gospodarka otwarta).
31
W naszym ruchu okrężnym mielibyśmy stale do czynienia (ceteris

paribus) z taką samą wielkością produkcji w kolejnych okresach
poruszania się po ruchu okrężnym…
Jednak uzupełnienie modelu o inwestycje i oszczędności, działanie

państwa oraz handel zagraniczny (eksport i import) pozwolą nam
na lepsze przybliżenie (modelowanie) sposobu funkcjonowania
gospodarki.
Zasadnicze strumienie finansowe przepływające w gospodarce to

ruch między gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami,
ALE istnieją dodatkowe strumienie – zwane odpływami i
dopływami do ruchu okrężnego. 32
Odpływy z ruchu okrężnego - strumienie pieniądza, który nie

przemieszcza się z gospodarstw domowych do przedsiębiorstw
– czyli oszczędności w gospodarce zamkniętej bez państwa
Dopływy do ruchu okrężnego - strumienie pieniężne, które

otrzymują przedsiębiorstwa, ale nie za pośrednictwem
gospodarstw domowych.
Skąd biorą się dopływy do ruchu okrężnego w gospodarce

zamkniętej bez państwa?
33
Inwestycje i oszczędności – czyli uchylamy założenia, że gospodarstwa

domowe wydają całe swe dochody, a przedsiębiorstwa – sprzedają całą
produkcję!
Co więcej, także przedsiębiorstwa kupują dobra finalne od innych

przedsiębiorstw! (w gospodarce zamkniętej bez państwa PKB jako
suma wydatków na dobra finalne jest zatem równe: Y = C + I)
34
Inwestycje = wydatki przedsiębiorstw na zakup nowych dóbr

kapitałowych.
- w makroekonomii, do inwestycji w kapitał (nie tylko trwały, lecz również

obrotowy) zaliczamy jednak – oprócz zakupów nowych maszyn - również zapasy
(czyli wyprodukowaną w danym okresie wielkość produkcji, która nie zostaje
sprzedana w okresie bieżącym, lecz zostanie sprzedana w przyszłości).
Oszczędności = ta część dochodu gospodarstw domowych, która nie

zastaje wydana na zakup dóbr i usług.
35
MODEL RUCHU OKRĘŻNEGO W GOSPODARCE – WYDATKI, DOCHÓD I PRODUKCJA
I
Konsumpcja GD
jest uzupełniana
przez inwestycje
przedsiębiorstw
C+I
C (całkowite wydatki)
S
Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa

dzielą swój dochód z tytułu własności czynników Wytwarzają dobra i usługi, których
produkcji na konsumpcję (C) i oszczędności (S) wartość jest równa dochodom
gospodarstw domowych
Y
dochód
Jak ma się do siebie wielkość inwestycji i oszczędności
w gospodarce zamkniętej bez państwa? Przypomnijmy:
PKB w ujęciu sumy dochodów gospodarstw domowych:

Y≡C+S
(dochody te są przecież przeznaczane na konsumpcję i oszczędności)
PKB można także wyrazić jako sumę wydatków na dobra finalne:

Y≡C+I
stąd S ≡ I
(w gospodarce zamkniętej bez państwa oszczędności
są zawsze równe inwestycjom) 37
Jak ma się do siebie wielkość inwestycji i oszczędności w
gospodarce zamkniętej bez państwa?
stąd S ≡ I
Zwróćmy uwagę na jeszcze jedną prawidłowość:
 równość oszczędności i inwestycji w gospodarce zamkniętej bez

państwa oznacza także równość odpływów i dopływów do ruchu
okrężnego!
38
Pojawia się jednak dodatkowa komplikacja… czyli dygresja

użyteczna w przyszłości ☺
Oszczędności i inwestycje faktyczne, planowane i przymusowe
 oszczędności i inwestycje zamierzone (planowane) – wielkość

oszczędności (inwestycji), która została zaplanowana przez
gospodarstwa domowe (przedsiębiorstwa)
 jeśli są one sobie równe, w gospodarce występuje równowaga:

gospodarstwa domowe kupują i oszczędzają tyle, ile sobie założyły,
a przedsiębiorstwa w tym samym czasie sprzedają całą swą
produkcję, nie tworząc zapasów.
39
Przecież Y ≡ C+I oraz Y ≡ C+S, a co za tym idzie I≡S
 sytuację, kiedy inwestycje planowane są równe planowanym

oszczędnościom w gospodarce zamkniętej bez państwa nazywamy
stanem równowagi: wszystkie gospodarstwa domowe kupiły i
zaoszczędziły to, co zaplanowały, a wszystkie przedsiębiorstwa
sprzedały całą swoją produkcję gospodarstwom domowym i innym
przedsiębiorstwom;
 możliwe są jednak sytuacje, kiedy nasza gospodarka nie znajduje

się w równowadze: część gospodarstw domowych nie może kupić
wszystkiego tego, co zaplanowały albo część przedsiębiorstw nie
znajduje nabywców na swoje wyroby…
 Jak zinterpretować taki stan nierównowagi w gospodarce?

40
1) inwestycje nieplanowane (przymusowe): czyli inwestycje w zapasy

(dobra trzymane obecnie w przedsiębiorstwie na potrzeby przyszłej
produkcji lub sprzedaży – powiększają kapitał obrotowy -
powiększanie zapasów = inwestycje w kapitał obrotowy);
2) dezinwestycje – zmniejszenie posiadanych zapasów (inwestycje

ujemne) – sprzedajemy w bieżącym okresie produkcję wytworzoną
w poprzednich okresach;
3) oszczędności przymusowe - nie mamy na co wydać pieniędzy…

więc nasze oszczędności składają się z oszczędności planowanych i
nieplanowanych (przymusowych). 41
Podsumujmy:
S faktyczne = S planowane + S nieplanowane

I faktyczne = I planowane + I nieplanowane
Y≡C+I stąd S ≡ I
(w gospodarce zamkniętej bez państwa faktyczne oszczędności

muszą być równe faktycznym inwestycjom nawet wtedy, gdy nasza
gospodarka nie znajduje się w stanie równowagi)
42
Teraz uchylimy kolejne początkowe założenie modelu ruchu

okrężnego i wprowadzimy do gospodarki państwo - gospodarka
zamknięta z państwem
43
Jakie są przejawy obecności państwa w gospodarce?
 podatki, świadczenia społeczne, dobra publiczne…

 regulacje prawne dot. działalności gospodarczej, ochrona prawa
własności…
 wpływ na decyzje o alokacji zasobów…
Zastanówmy się, jak powinniśmy zmodyfikować nasz schemat ruchu

okrężnego w gospodarce, aby odzwierciedlić obecność państwa w
gospodarce…
44
Państwo generuje zarówno dodatkowe dopływy, jak i odpływy z
ruchu okrężnego
Przypomnijmy definicję:
Odpływy z ruchu okrężnego - strumienie pieniądza, który nie

przemieszcza się z gospodarstw domowych do przedsiębiorstw –
czyli część dochodów gospodarstw domowych nie wydana na
konsumpcję (zarówno oszczędności, jak i zapłacone podatki)
Dopływy do ruchu okrężnego - strumienie pieniężne, które

otrzymują przedsiębiorstwa, ale nie za pośrednictwem
gospodarstw domowych (dochody firm nie będące wydatkami
gospodarstw domowych sfinansowanymi dzięki sprzedaży
czynników produkcji) – zarówno inwestycje przedsiębiorstw, jak
45
i wydatki rządu na zakup dóbr.
 Państwo generuje zarówno dodatkowe dopływy, jak i odpływy z

ruchu okrężnego
 Przychody państwa: podatki bezpośrednie Td (nakładane na

dochody – np. wynagrodzenia, odsetki, zyski) oraz pośrednie Te
(wliczane w cenę towaru – VAT, akcyza) – są to odpływy z ruchu
okrężnego
 Wydatki państwa - dwie różne kategorie:
 G – wydatki państwa na zakup dóbr i usług.
 B – wydatki państwa związane z finansowaniem płatności

transferowych (świadczeń społecznych – świadczeń, które nie wiążą
się z dostarczaniem w zamian żadnych dóbr czy usług na rzecz
państwa).
46
Wydatki państwa to dopływy do ruchu okrężnego.

Ale uwaga:
 Państwo z jednej strony zabiera z ruchu okrężnego podatki, z drugiej

jednak – „dorzuca” do ruchu okrężnego płatności transferowe
 Dlatego ekonomiści często używają pojęcia podatków netto:
NT = Td + Te – B
Podatki netto zbiorczo ujmują, ile państwo „zabrało i dołożyło” do

ruchu okrężnego 47
Ale uwaga:
 Wydatki transferowe i podatki powodują, także, że wielkość dochodów,

które gospodarstwa domowe mogą przeznaczyć na oszczędności
i konsumpcję ulega zmianie w porównaniu z gospodarką zamknięta
bez państwa.
 kiedy nie było podatków, gospodarstwa domowe dzieliły na C oraz S cały

dochód narodowy, którego były dysponentami;
 ponieważ istnieją podatki oraz transfery wypłacane przez państwo,

musimy wprowadzić kategorię dochodu rozporządzalnego (dochodu do
dyspozycji):
48
Yd = Y - Td + B
Ale uwaga:
 Wydatki transferowe (w przeciwieństwie do G) nie powiększają

dochodu narodowego ani rozmiarów wytwarzanej w gospodarce
produkcji – służą wyłącznie redystrybucji już istniejących
dochodów od grup podlegających opodatkowaniu do grup ludności
będących beneficjentami transferów.
 Przecież jeśli mierzymy produkcję jako sumę wydatków na dobra

finalne, to w gospodarce zamkniętej z państwem jest ona równa:
Y=C+I+G
transfery wypłacane przez państwo gospodarstwom domowym są 49

uwzględniane w wielkości konsumpcji!
Schemat ruchu okrężnego w gospodarce zamkniętej z państwem:
C C+I+G C + I + G - Te
S
G
Te
Gospodarstwa
Państwo Przedsiębiorstwa
domowe
B - Td
Y + B - Td Y
50
Podatki a pomiar dochodu narodowego:
 podatki pośrednie sprawiają, że cena płacona przez nabywcę różni

się od ceny, jaką otrzymuje sprzedawca...
 PKB możemy więc mierzyć w cenach rynkowych (łącznie z

podatkami pośrednimi) lub w cenach bazowych (uzyskiwanych
przez producentów) – czyli – w cenach czynników produkcji.
 PKB w gospodarce zamkniętej z państwem, mierzony sumą

wydatków na dobra finalne to w cenach rynkowych
51
Y≡C+I+G
Podatki a pomiar dochodu narodowego:
 Ale: wyższa stopa podatków pośrednich wliczanych w ceny

powoduje wzrost cen dóbr i usług – chociaż wartość PKB w cenach
rynkowych rośnie, nie zmieniają się jednak fizyczne rozmiary
produkcji...
 Lepszą miarą PKB jest więc PKB mierzony w cenach bazowych
PKB w cenach bazowych ≡ C + I + G - Te
52
Jak ma się sprawa równości odpływów i dopływów do ruchu

okrężnego w gospodarce zamkniętej z państwem:
Gospodarstwa domowe dzielą na oszczędności i konsumpcję swój

dochód rozporządzalny, a nie cały dochód narodowy:
Yd ≡ Y + B – Td czyli S + C ≡ Y + B – Td
Stąd Y ≡ S + C – B + Td
53
Pamiętamy jeszcze PKB w cenach bazowych (miarę wielkości
produkcji jako suma wydatków na dobra finalne po odliczeniu
podatków pośrednich)
Y ≡ C + I + G - Te
Czyli
C + I + G – Te ≡ S + C – B + Td
zatem
I + G + B ≡ S + Td + Te
I+G ≡ S + Td + Te – B
I+G ≡ S + NT
54
 Odpływy = dopływy do obiegu w ruchu okrężnym ☺
Uchylamy kolejne założenie: handel zagraniczny w modelu ruchu

okrężnego – gospodarka otwarta
 handel zagraniczny to import (wydatki krajowe na zakup dóbr i

usług wyprodukowanych za granicą) oraz eksport (wpływy z
zagranicy z tytułu dóbr zakupionych w naszym kraju)
 Powinniśmy więc ostatecznie doprecyzować definicję odpływów i

dopływów z ruchu okrężnego w gospodarce: odpływy to dochody
gospodarstw domowych nie wydane na konsumpcję dóbr
wyprodukowanych w kraju (S + NT + Im), a dopływy – to dochody
firm nie będące dochodami gospodarstw domowych sfinansowanymi
dzięki sprzedaży czynników produkcji (I + G + Ex).
55
Uchylamy kolejne założenie: handel zagraniczny w modelu ruchu

okrężnego – gospodarka otwarta
 handel zagraniczny to import (wydatki krajowe na zakup dóbr i

usług wyprodukowanych za granicą) oraz eksport (wpływy z
zagranicy z tytułu dóbr zakupionych w naszym kraju)
 Wg naszej definicji, import (Im) jest odpływem, natomiast eksport

(Ex) dopływem do ruchu okrężnego
Y ≡ C + I + G + Ex – Im – Te
56
 saldo eksportu netto : NX = Ex-Im
RUCH OKRĘŻNY W GOSPODARCE OTWARTEJ
NX (eksport netto) = X - Z
I X Z
C + I + G + NX C + I + G + NX- Te
C
S G
Te
Gospodarstwa
Państwo Przedsiębiorstwa
domowe
B - Td
Y + B - Td Y
Jak wygląda sprawa równości odpływów i dopływów z ruchu
okrężnego w gospodarce otwartej?
Y ≡ C + I + G + Ex – Im – Te
Oraz nadal:
Yd ≡ Y + B – Td czyli S + C ≡ Y + B – Td
Stąd Y ≡ S + C – B + Td
Tak więc:
C + I + G + Ex – Im – Te ≡ S + C – B + Td
I + G + Ex – Im ≡ S – B + Td + Te
I + G + Ex ≡ S + NT + Im
Odpływy = dopływy do obiegu w ruchu okrężnym ☺ 58

Pochodne w stosunku do PKB mierniki poziomu produkcji:
1) Produkt (dochód) narodowy brutto – PNB
➢ problem przepływu dochodów z własności (dochodów

majątkowych) pomiędzy krajami:
➢ PNB = miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli

danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez
czynniki wytwórcze.
➢ PNB = PKB – dochody netto z tytułu własności za granicą
59
1) Produkt (dochód) narodowy brutto – PNB
➢ Nominalny PNB mierzy się w cenach bieżących, tj. takich,

które istniały w okresie, gdy osiągano składające się na PNB
dochody.
➢ Realny PNB (PNB w cenach stałych) koryguje nominalny PNB

o skutki inflacji i wyraża się go w cenach istniejących w
pewnym okresie określanym jako rok bazowy (podstawowy).
60
2) PNB a dochód narodowy
- problem amortyzacji:
Amortyzacja (zużycie kapitału trwałego) – miara szybkości

zmniejszenia się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym
okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego
zużycia.
61
2) PNB a dochód narodowy - problem amortyzacji:
Inwestycje brutto – produkcja nowych dóbr kapitałowych i/lub

ulepszenie tych istniejących
Inwestycje netto – inwestycje brutto pomniejszone o wartość

amortyzacji istniejącego zasobu kapitału
Rozróżnia się również inwestycje odtworzeniowe (restytucyjne),

dokonywane w celu zastąpienia zużytych części aparatu wytwórczego
nowymi i utrzymania produkcji na nie zmienionym poziomie, oraz
62
inwestycje rozwojowe (nowe), powiększające zdolności wytwórcze.
2) Produkt narodowy netto
- problem amortyzacji:
Amortyzacja (zużycie kapitału trwałego) – miara szybkości

zmniejszenia się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym
okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego
zużycia.
Produkt narodowy netto (PNN) = PNB - amortyzacja
63
3) PNN a dochód narodowy: dochód narodowy to produkt narodowy

netto (PNN) w cenach czynników produkcji.
Dochód narodowy to ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka

na wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu odpowiedniej ilości
pieniędzy na sfinansowanie amortyzacji i utrzymanie istniejącego
zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie.
Alternatywne mierniki dobrobytu?
64
 PKB per capita
 PKB per capita wg parytetu siły nabywczej – PKB na głowę

mieszkańca przeliczony np. na USD nie wg oficjalnego
(rynkowego) kursu wymiany walut, lecz według kursu
odzwierciedlającego różnice poziomów cen (pomyślmy: siła
nabywcza 100 USD w kafejce Starbucks w Nowym Jorku i w
kafejce w Kijowie lub Kinszasie).
65
 PKB i mierniki pochodne a pomiar dobrobytu:
 W PKB uwzględniamy wszystkie dobra finalne produkowane w

gospodarce - nawet jeśli struktura produkcji nie odpowiada
większości społeczeństwa (np. zbrojące się ponad potęgę
dyktatury);
 PKB (nawet w ujęciu na głowę mieszkańca) nie uwzględnia

skutków zróżnicowania dochodów w społeczeństwie, istnienia
szarej strefy – w Polsce od 20 do 25% oficjalnego PKB!, efektów
zewnętrznych, użyteczności z czasu wolnego, wartości nie
wynagradzanej w sposób oficjalny pracy kobiet…
66
 PKB i mierniki pochodne a pomiar dobrobytu:
 W PKB uwzględniamy wszystkie dobra finalne produkowane

w gospodarce - nawet jeśli struktura produkcji nie odpowiada
preferencjom większości społeczeństwa (np. zbrojące się ponad
potęgę dyktatury);
 PKB stanowi miarę wartości zarejestrowanych transakcji

rynkowych dobrami finalnymi (metoda wydatkowa!) – nie
uwzględnia wiec wielu działań odbywających się poza oficjalnym
mechanizmem rynkowym (praca w domu, produkcja gospodarstw
rolnych na własne potrzeby, szara strefa) + wartość dóbr i usług
jest mierzona za pomocą cen transakcyjnych (dwa identyczne
dobra mogą inaczej wpłynąć na wielkość PKB w zależności od
67
ceny płaconej ostatecznie przez nabywcę)
 Measure of Economic Welfare (MEW)
 W 1972 r. ekonomiści z Uniwersytetu Yale William Nordhaus i

James Tobin zaproponowali miernik dobrobytu ekonomicznego
Measure of Economic Welfare (MEW)* - miał on stanowić
alternatywę dla pomiaru dobrobytu przy wykorzystaniu samego
PKB per capita.
 MEW traktuje PKB na głowę mieszkańca jako punkt wyjścia –

ale koryguje go o czynniki wpływające na dobrobyt, ale
nieuwzględniane w rachunkach PKB (lub uwzględniane w
kierunku przeciwnym do ich wpływu na dobrobyt).
68
 Measure of Economic Welfare (MEW)
 zmiana klasyfikacji wydatków na dobra finalne i pośrednie (uznanie wydatków

państwa na obronę narodową i bezpieczeństwo za dobra pośrednie);
 uwzględnienie wartości czasu wolnego;
 uwzględnienie wartości dóbr i usług produkowanych w gospodarstwach
domowych (poza mechanizmem rynkowym) i w gospodarce nieoficjalnej;
 zmniejszenie PNB o wartość negatywnych efektów zewnętrznych
spowodowanych urbanizacją i uprzemysłowieniem (oszacowanych na podstawie
różnic w dochodach mieszkańców miast i wsi, które zinterpretowano jako
rekompensatę za życie w gorszych warunkach).
Wartość Wartość Wartość

Poziom
MEW =
PKB
+ czasu + pracy - degradacji
wolnego nieopłaconej środowiska
69
Źródło: http://www.economicsonline.co.uk/, dostęp: 18.01.2016.

Alternatywne mierniki dobrobytu: Human Develpment Index (HDI)
 pomiar poziomu życia rozumianego jako szanse ludzi na realizację

swoich wrodzonych możliwości;
 średnia ważona trzech cząstkowych wskaźników dotyczących

zdrowia, edukacji oraz dochodów per capita wg PSN
 niektóre kraje – np. postsocjalistyczne – plasują się wyżej w

rankingu HDI, niż w rankingach opartych tylko na wielkości
dochodów.
70
Źródło: „Human development indices and indicators. 2018 statistical update”, 71
United Nations Development Programme, 2015.
Alternatywne mierniki dobrobytu:
 wskaźnik zrównoważonego dobrobytu ekonomicznego (ISEW -

index of sustainable economic welfare)
 hipoteza: istnieje pewien poziom działalności gospodarczej, po

przekroczeniu którego koszty dalszego wzrostu gospodarczego
okażą się wyższe od wynikających z tego dodatkowych korzyści:
należy więc opracować wskaźniki umożliwiające porównywanie
dodatkowych korzyści i kosztów wzrostu gospodarczego;
 ISEW (Daly, Cobb 1989) → próby: Genuine Progress Index (GPI

– 1995) czy Sustainable Net Benefit Index (SNBI – 1999/2000);
72

 ISEW – próba pomiaru dobrobytu odczuwanego przez

mieszkańców poszczególnych krajów w danym okresie czasu, przy
uwzględnieniu konsekwencji wynikających z działalności
gospodarczej prowadzonej zarówno w okresie bieżącym, jak i w
przeszłości.
73

 ISEW – próba pomiaru dobrobytu odczuwanego przez

mieszkańców poszczególnych krajów w danym okresie czasu, przy
uwzględnieniu konsekwencji wynikających z działalności
gospodarczej prowadzonej zarówno w okresie bieżącym, jak i w
przeszłości;
74
NATIONAL INCOME ACCOUNTING
 wskaźnik zrównoważonego dobrobytu ekonomicznego (index of

Sustainable Economic Welfare).
Wydatki Wartość Wartość

ISEW = Wydatki + publiczne + pracy - Obrona
prywatna
- degradacji
osobiste nieopłaconej środowiska
(- zbrojenia)
75
Source: http://www.economicsonline.co.uk/, viewed Jan 18, 2016.

wskaźnik zrównoważonego dobrobytu ekonomicznego (ISEW - index
of sustainable economic welfare) – lista czynników uwzględnia
m.in.:
 wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych (+)

 wskaźnik nierówności dochodowych (+/-)
 wartość usług dostarczanych przez sieć dróg i autostrad (+)
 wartość usług świadczonych na zasadzie wolontariatu (+)
 wartość usług świadczonych nieodpłatnie w ramach gospodarstw domowych (+)
 koszt zbyt wysokiego natężenia hałasu (-)
 koszty związane z dojazdami do pracy (-)
 koszty związane z przestępczością (-)
 koszty związane ze zbyt niskim poziomem zatrudnienia (-)
 koszty związane z utratą czasu wolnego (-)
 koszty związane z wypadkami samochodowymi (-)
 koszty związane z zanieczyszczeniem środowiska (-)
 koszty związane z rozpadaniem się rodzin (-)
 inwestycje netto (+/-) 76
 koszt zmniejszania zasobów surowców naturalnych (-);
 Indeks „Where to be born”
 Economist Intelligence Unit (EIU) podjął próbę oceny tego, które kraje stwarzają
nowo narodzonym dzieciom najlepsze szanse na zdrowe, bezpieczne i długie życie.
 Wskaźnik ten mierzy jakość życia łącząc subiektywne ankiety satysfakcji obywateli z
obiektywnymi miernikami jakości życia. Stosunkowo duży wpływ na możliwość
zajęcia wysokiej pozycji w tym rankingu ma poziom zamożności społeczeństwa danego
kraju, ale istotne znaczenie mają również czynniki takie jak niski poziom
przestępczości, zaufanie do instytucji publicznych czy system ochrony zdrowia.
Niektóre składowe wskaźnika nie podlegają zmianom w czasie (położenie geograficzne
i środowisko naturalne), inne podlegają stosunkowo wolnym zmianom (struktura
demograficzna społeczeństwa, jego cechy kulturowe). Niektóre zmienne zależą
również od polityki państwa i procesów zachodzących w gospodarce światowej.
 Badanie EIU przeprowadzone w 2013 r. – oparte częściowo na prognozach, np.

wzrostu PKB - zawierało projekcję warunków życia do 2030 roku, kiedy dzieci
urodzone w roku 2013 zbliżałyby się do granicy dorosłości.
 „Top 5” – Szwajcaria, Australia, Norwegia, Szwecja, Dania.
77
Source: http://chartsbin.com/view/32002, viewed Jan 18, 2016. 78
Karta zgłoszeniowa:
https://www.e-sgh.pl/znoykowicz-wierzbicka/makro1
79

Prowadzenie Do Makroekonomii

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Prowadzenie Do Makroekonomii

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

WPROWADZENIE DO

 mikro i makroekonomia – perspektywa analizy:

makroekonomia to inaczej ekonomia dużej skali (gr. makro),

 nauka o gospodarce jako całości – gospodarka jako system

 różnice w podejściu i metodzie - makroekonomia zajmuje się

 Czy jednak wnioski z analizy mikroekonomicznej tracą na

Mikroekonomiczne podstawy makroekonomii

▪ zmienne endogeniczne – zmienne, które próbujemy wyjaśnić w

▪ rozróżnienie zmiennych endo- i egzogenicznych… czyli dlaczego

▪ przyjęte założenia upraszczające + koncentracja na najbardziej

Różne szkoły w makroekonomii:

 Różnice przyjmowanych założeń → różne wnioski co do sposobu

 Problem Harry’ego Trumana….

 rola danych empirycznych i problemy w ich analizie: definicja

 prognozowanie w makroekonomii: problem nieoczekiwanych

Podstawowe problemy makroekonomiczne:

Źródło: World Development Indicators 2015, The World Bank, 2015.

Źródło: World Development Indicators 2015, The World Bank, 2015.

Podstawowe problemy makroekonomiczne:

Polityka makroekonomiczna – co może (powinien?) robić rząd?

Leseferyzm (laissez faire – pozwólcie czynić) vs interwencjonizm:

czy działające w niezakłócony sposób rynki zawsze doprowadzą do

Różne perspektywy spojrzenia na gospodarkę w skali makro:

 Ekonomia popytowa (demand-side economics) – analiza decyzji

 Zarządzanie popytem globalnym – działania państwa, które mogą

 Ekonomia podażowa (supply-side economics) – analiza

Poziomy analizy gospodarki w skali makro – czyli jak

1) Gospodarka zamknięta bez państwa.

2) Gospodarka zamknięta z państwem.

Cel: analiza powiązań między różnymi podmiotami gospodarującymi

 początkowo eliminujemy z rozważań państwo i możliwość wymiany

 podmioty gospodarujące: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa;

 gospodarstwa domowe jako posiadacze (ostateczni dysponenci) wszystkich

 gospodarstwa domowe nie oszczędzają (wydają całe dochody), a

Relacje między podmiotami gospodarującymi:

Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa

Wykorzystują czynniki produkcji dostarczane

Płacą GD za wykorzystywanie czynników

Sprzedają dobra i usługi gospodarstwom

 omówione relacje między podmiotami gospodarującymi można

1) przepływy zasobów rzeczowych (czynników produkcji,

2) przepływy zasobów pieniężnych (wynagrodzenia za czynniki

 przepływy zasobów pieniężnych są równoważne wartości dóbr

 Dlaczego mówimy o ruchu okrężnym w gospodarce?

 Pomyślmy: od czego zależy kwota, jaką gospodarstwa domowe mogą

 Przypomnijmy: gospodarstwa domowe są właścicielami wszystkich

 Zastanówmy się: jaka część przychodów przedsiębiorstw ze

 Co się dzieje z zyskiem przedsiębiorstw?

 W gospodarce zamkniętej bez państwa właścicielami wszystkich

 Zatem: dochody gospodarstw domowych z tytułu własności czynników

 Powróćmy do pytania: Jaką część dochodu z tytułu własności

 Całość! Przecież założyliśmy, że gospodarstwa domowe nie

 A zatem – w naszej gospodarce „krąży” kwota odpowiadająca

 Relacje między gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami

Wydatki na dobra i usługi

Usługi czynników produkcji

Dochody czynników produkcji

 Podsumujmy: co można „wyczytać” ze schematu ruchu

 wartość produkcji równa się dochodom czynników wytwórczych

 całe dochody zostają wydane - płatności są dokładnymi

 gospodarstwa domowe nie dokonują oszczędności (dochody

 wszystkie towary zostają sprzedane – czyli wartość produkcji

Sposoby pomiaru skali działalności gospodarczej wynikające ze