Ang Batang Manlalako beet, mainit-init pa.” “Mash Kazem, sino siya?
” tanong ko sa pangulo
ni Samad Behrangi
(Isinalin ni Jean Lopes-Royo)
Ilang taon rin akong nawalay sa nayong ito. Kung saan ako
ay nagturo sa isang maliit na silid-aralan na binubuo ng tatlumpu’t
dalawang mag-aaral mula sa magkakaibang antas: labinlima sa
unang taon, walo sa ikalawang taon, anim sa ikatlong taon at tatlo sa
ikaapat na taon.
Sa panahon ng taglagas, ipinadadala ako ng aming paaralan
sa ibang lugar upang mahasa ang aking kakayahan bilang guro. Sa
loob ng dalawa o tatlong buwan, naiiwan ang aking mga mag-aaral
sa aming lugar nang walang gurong nangangalaga. At matapos ang
mahabang panahon na pagkawalay, babalik ako upang makasama
ang mga mag-aaral na dati nang uhaw sa makabagong kaalaman.
Magsisimula kaming muling matututo. At dahil sa papalapit
na ang taglamig,kami ay pupunta sa bukid at doon ay sabay-sabay
na matututong bumuo ng banig at magkukuwentuhan.
At sa pagsisimula ng pasukan, habang tinuturuan ko ang mga nasa
ikatlo at ikaapat na baitang ay akin namang pinagmamasdan mula sa
may bintana ng silid-aralan ang mga mag-aaral na nasa una at
ikalawang baitang na masayang pinaglalaruan ang isang asong gala.
Nililinisan nila ito sa pamamagitan ng mga snowball na sila mismo
ang may gawa.
Isang araw sa aking pagtuturo ay bigla akong nagambala sa isang
matinis at maliit na boses mula sa labas. “May dala akong sugar
ng klase.
“Ah, si Tarvardi po Sir, nagtitinda po siya ng sugar beet sa panahon
ng taglamig. Kung gusto ninyo papapasukin ko po siya.”
Sa pagbubukas ng pinto, pumasok ang isang maliit na bata na may
dala- dalang malaking palayok. Nakasuot siya ng may kalakihang
plastik na bota sa kaliwang paa at isang ordinaryong sapatos naman
sa kanang paa, balabal at isang napakalaking jacket na umaabot
hanggang tuhod. Ang kaniyang ilong ay namumula na sa sobrang
lamig at sa tantiya ko, siya ay nasa labindalawang taon o mahigit.
“Magandang araw po, Sir!” pagbati niya sa akin sabay baba sa
palayok na kaniyang dala-dala. “Maaari po ba akong magpainit
sandali, Sir?” pagpapatuloy niya.
At bago pa man ako makasagot ay isa-isa nang lumapit sa kaniya
ang aking mga mag-aaral upang akayin siya malapit sa pugon.
“Heto ang upuan, maupo ka”, ang wika ko sa kaniya.
“Huwag na po, Sir, sa sahig na lamang po ako”, wika niya.
Mula sa aking kinatatayuan ay isa-isa nang nagsiksikan ang aking
mga mag-aaral maging ang mga mag-aaral sa una at ikalawang
baitang ay nag- uunahan na ring makapasok sa silid-aralan, matapos
marinig ang boses ni Tarvardi.
“Gusto mo po ba ng sugar beet, Sir?” tanong niya sa akin. Hindi pa
man ako nakasasagot ay dali-dali na niyang inalis ang malaking tela
na nakabalot sa palayok. Nang ito ay mabuksan, pumili si Tarvadi ng
sugar beet at iniabot sa akin, sabay wikang, “Mas nakabubuti po, Sir,
kung kayo po mismo ang magbabalat nito…Maaari kasing ang mga
kamay ko ay…Tayo naman po at taga-baryo…at hindi naman po
tayo nakapunta sa siyudad…at hindi po natin alam ang tamang
pamamaraan…” putol-putol na wika niya.
Bagman siya ay bata pa ngunit ang mga katagang lumalabas sa
kaniyang bibig ay tila sa isang matandang may sapat na kaalaman
sa buhay. Kaagad na kinuha ko ang sugar beet at binalatan.
Matapos ko itong balatan ay lumabas ang mamula-mulang laman na
nang aking tikman ay napangiti ako sa tamis at sarap.
“Sir…tanging sugar beet lang po ni Tarvardi ang may ganyang sarap
at tamis…” wika ni Noruz mula sa aking likuran.
“Ang kaniyang kapatid na babae po, Sir ang nagluluto niyan at siya
po ang naglalako…may sakit po kasi ang nanay nila”, wika naman ni
Mash Kazem. Pinagmasdan kong mabuti ang mukha ni Tarvardi.
Isang matamis na ngiti ang kaniyang isinukli. “Lahat po ng tao ay
may kani-kaniyang gawain sa buhay, Sir, at ito po ang sa amin. Ang
bumubuhay sa aming magkakapatid.” wika niya sabay tanggal ng
balabal na bumabalot sa kaniyang ulo.
“Ano ba ang nangyari sa inyong ina, Tarvardi?” tanong ko sa kaniya.
“Hindi po niya maigalaw ang kaniyang mga paa, Sir”, sagot niya.
“Ang sabi po ng pinuno ng barangay, paralisado na raw po siya. At
hindi ko po talaga alam kung bakit iyon nangyari”, pagpapatuloy niya.
“Ang tatay…”
“Patay na po siya…” sagot niya bago pa man matapos ang aking
katanungan. “Asgar Aqa – ang kontrabandista, Sir, ang tawag nila sa
tatay ni Tarvardi”, wika ng isa kong mag-aaral.
“Isa po siyang mahusay na mangangabayo. At isang aral po habang
siya ay nasa burol, bigla na lamang pong may bumaril sa kaniya.
Isang sundalo po ang bumaril sa kaniya mula sa likuran”,
pagpapatuloy ni Tarvardi.
Bagaman nais ko pa siyang makakuwentuhan, ngunit matapos na
makabenta ng dalawa o nasa tatlong rial ay kaagad naman siyang
nagpaalam. Hindi na rin niya tinanggap ang bayad ko sa aking kinain
bilang pasasalamat sa mabuting pagtanggap ko sa kaniya. Matapos
makaalis si Tarvardi sa aming silid- aralan ay isa-isa nang
nagkukuwento ang aking mga mag-aaral tungkol sa kaniya. Wika
nga nila, maganda ang naging buhay ni Tarvardi noong nabubuhay
pa ang kanilang ama. Sila ay nakatira sa isang bahay bagaman hindi
naman kalakihan ay kasasalaminan naman ng kasaganaan sa
buhay. Ang lahat ng ito ay nawala nang pumanaw ang kanilang ama.
Nang mamatay ang kanilang ama ay natutong maghanapbuhay ang
kaniyang mga kapatid. Ang kaniyang nakatatandang kapatid ay
nagtrabaho kay Hadji Qoli Farshbaf. Ngunit hindi rin ito nagtagal
dahil sa ginawang pambabastos ni Hadji Qoli na ikinagalit ni
Tarvardi.
Araw araw ay dumaraan si Tarvardi sa paaralan. Kung minsan,
naroon siya hindi upang magtinda ng sugar beet kundi making sa
mga bagong aralin na itinuturo ko sa aking mga mag-aaral.
Isang araw, “Tarvardi, nagkaroon daw kayo ng alitan ni Hadji Qoli.
Maaari mo ba ito ibahagi sa akin?”
“Noon pa iyon, Sir. Sasakit lamang ang ulo mo kung ito ay ikukwento
ko sa iyo”, wika niya sa akin.
“Ngunit nais ko itong marinig mula sa iyo, Tarvardi, kung ito ay iyong
mamarapatin”, sagot ko sa kaniya.
 “Nagtatrabaho po kami sa kaniya noon ng aking kapatid na babae,
Sir. Noong simula, maganda naman ang naging pagtrato niya sa
amin. Akala ko pa nga noon ay magtatagal kami roon gaya ng iba.
Kaya lang po ang kabaitang kaniyang ipinakita ay isang
pagkukunwari lamang. Isang araw po ay habang kinukuha namin ang
aming sahod ay binigyan niya po kami ng limang rial. Ang wika niya,
ito raw po ay ibigay namin sa aming inang may sakit. Sabay tawa
nang malakas. Bagaman ito po ay aming ikinabigla ngunit amin pa
rin pong tinanggap. Pag-uwi namin sa aming tahanan, ikinagalit po
ito ng aming ina at sinabing sa susunod ay huwag na kaming
tatanggap ng kahit na ano sa kaniya”, pagsasalaysay ni Tarvardi.
“Kinabukasan, pagbalik namin sa aming pinagtatrabahuan ay hindi
na po naging maganda ang pagtrato sa amin ng aming mga
kasamahan. Pinag-uusapan po nila kami lalong-lalo na ang kapatid
kong babae”, pagpapatuloy niya.
“Hanggang sa sahuran na naman. Sa pagkakataong ito, hindi na
limang rial ang ibinigay niya sa amin bilang karagdagan kundi
labinlimang rial. Ibinalik ko po ito sa kaniya, ngunit kami po ay
kaniyang pinagtawanan. Ang sabi po niya, kailangang-kailangan po
raw namin ito dahil sa ina naming may sakit. Dahil sa pang-iinsulto
niya ay tinapon ko po ang pera sa kaniyang harapan na ikanagalit
niya nang sobra. Binastos po niya ang aking kapatid at dahil doon,
hindi ko po napigilan ang aking sarili na saksakin siya sa may mukha
sabay takbo pauwi sa amin.”
“Kinagabihan, Sir, dumating po ang mga pulis sa aming tahanan.
Tinakot po nila kami. Ang sabi, kapag hindi po pumayag ang ina ko
na gawing pangalawang asawa ang kapatid kong babae ay hindi na
niya papayagang magtrabaho pa kami sa kaniyang kompanya. At
magkakaroon daw po kami ng problema sa mga sundalo sa baryo.
Bagaman kami po ay nahintakutan sa kanilang sinabi ay naging
matigas pa rin po kami. Hindi po naming ibinigay ang aking kapatid.”
Kinabukasan po ay naglakas loob po akong magtrabaho muli sa
kaniyang kompanya. Hindi pa man po ako nakalalapit sa may pintuan
ay naroon na si Hadji Qoli. Bago pa man ako makalapit ay
nasunggaban na niya ako at pinagsusuntok. Takot na takot ako noon
para sa aking sarili. Hindi ko alam kung makalalabas pa ako roon
nang buhay nang biglang nakakita muli ako ng kutsilyo at bago ko ito
maitama sa kaniyang katawan ay naroon na ang ibang empleyadong
kinaladkad ako pabalik sa aming tahanan. Mula noon, Sir, hindi na
kami bumalik pa sa kaniyang kompanya. Pinili naming mamuhay
nang simple. Kahit mahirap at medyo kapos ay pinagkasya namin.
Ang naipon naming pera mula roon ay ipinambili namingng kambing
at nang kalaunan ay nakahanap na rin ang kapatid ko ng trabaho—
sa pagawaan ng tinapay”, pagtatapos niya.
“Tarvardi, bakit hindi pa nag-aasawa ang kapatid mo?” tanong ko sa
kaniya. “Ah, ikakasal na po siya, Sir, sa anak po ng may-ari ng
kaniyang pinagtatrabahuan. Kaya po ako ngayon ay nagtitinda,
sapagkat pinaghahandaan po namin ang kanyang dote”, kuwento
niya.
Napakatagal na panahon na pala akong nawalay sa lugar na ito.
Bagaman bawat bakasyon akong bumibisita rito ay naroon pa rin ang
pananabik kong makitang muli ang paaralang naging bahagi na ng
aking buhay at maging si Tarvardi na nagturo sa akin ng magandang
aral tungkol sa buhay.
Matapos kong pagmasdan ang paaralan ay kaagad kong tinungo ang
nayon at sa hindi kalayuan ay nakita ko si Tarvardi na hila-hila ang
labinlimang kambing at labinlimang tupa.
“Tarvardi, kumusta na ang ate mo?” sigaw ko upang malinaw niya
akong marinig.
“Sir, masaya na pong namumuhay ang kapatid ko kasama ang
kaniyang pamilya. Nairaos din po namin ang kaniyang dote…at sa
ngayon po ay pinag- iipunan ko na rin po ang aking kasal…