Wykład 3 - Nanorurki

Co oznacza termin nanomateriał i jakie ma właściwości?

Materiał w którym rozmiar elementów (krystalitów, ziaren, bloków warstw, włókien) nie przekracza
100nm przynajmniej w jednym kierunku.

Nanomateriał wykazuje inne właściwości w porównaniu z materiałem konwencjonalnym o tym

samym składzie chemicznym. Większe rozwinięcie powierzchni (większa powierzchnia kontaktu,
możliwości reakcji) i mniejsze zdefektowaniu.

Klasyfikacja nanomateriałów

Układy małowymiarowe – nanorurki, nanokapsułki,nanodruty,cienkie warstwy,nanoproszki

Materiały objętościowe – nanokrystaliczne/nanostrukturalne/nanofazowe

Schematy mikrostruktur

Warstwowa

Włóknista

Izometryczna

Nanostrukturalne postacie węgla i ich budowa

Fulereny – cząsteczki składające się z parzystej liczby atomów tworzące pustą bryłę

Nanorurki – struktury mające postać pustych walców

Grafen – złożona płaska struktura z atomów węgla połączonych w sześciokąty.

Idealne uporządkowanie budowy materiału – zalety i wady

Zalety - Brak defektów struktury, które zapewnia optymalne właściwości mechaniczne,

przewodnictwo cieplne i elektryczne

Wady - Intensywny efekt oddziaływania pomiędzy cząsteczkami tworzy aglomeraty, co tworzy

skupiska słabo połączonych czątek, włókien płytek.

Porównanie alotropów
Mikrostruktura konwencjonalnych tworzyw metalicznych

Metale w stanie równowagi mechanicznej są polikryształami, ciekły metal podczas chłodzenia ulega
krystalizacji (zarodkowanie, wzrost). Tworzywa metaliczne są jednofazowe (zwykle roztwory stałe)
lub wielofazowe.

Struktura szkieł metalicznych wg literatury:

Model mikrokrystaliczny – zakłada, że szkła metaliczne zbudowane są z tak drobnych krystalitów,

których nie można zidentyfikować dostępnymi metodami.

Model Bernala – zakłada, że szkła zbudowane są z nieuporządkowanych sztywnych kul, które nie
oddziałują na sienie i gęsto wypełniają objętość materiału

Nowa metoda przeróbki plastycznej szkieł metalicznych

„Rozciąganie z rozdmuchiwaniem” – dotychczas znana w technologiach polimerów (butelki) –

wykorzystuje dużą zdolność szkieł metalicznych do odkształcenia plastycznego.

Stabilność termiczna szkieł metalicznych

Dla wszystkich metali stan szklisty jest stanem metastabilnym. Oznacza to w praktyce zmianę
właściwości w czasie eksploatacji w nieodpowiedniej temperaturze. Metal będzie miał tendencję do
przechodzenia w stan krystaliczny.

Przebieg przemiany szkła metalicznego w polikryształ

Szkło metaliczne – wzrost stopnia i zasięgu uporządkowania – powstanie zarodków krystalizacji –

rozrost zarodków kosztem fazy amorficznej – powstawanie granic ziaren – polikryształ

Wykład 3 – Stopy o strukturze szkieł metalicznych

1. Czym różni się mikrostruktura szkła metalicznego od konwencjonalnego stopu 6min

Szkło jest to materiał będący produktem przechłodzenia cieczy z pominięciem procesu krystalizacji,
aż do powstania ciała stałego o nieuporządkowanej strukturze atomowej podobnej do struktury
cieczy.

- Mikrostruktura szkła metalicznego wykazuje nieuporządkowaną konfigurację atomów.

- Szkło metaliczne cechuje się brakiem uporządkowania bliskiego zasięgu, czyli jest materiałem
jednofazowym bez granicy ziaren. (struktury krystalicznej)

- Brak skurczu charakterystycznego dla krystalizacji ziaren

Porównanie właściwości mechanicznych szkieł metalicznych z polikrystalicznymi

- Większa twardość, moduł sprężystości i wytrzymałość

- wzrost odporności na korozję

- zmiana właściwości magnetycznych energetycznych i cieplnych

2. Jakie warunki muszą być spełnione by uzyskać szkło metaliczne

Należy schłodzić poniżej zeszklenia. Ciekłe stopy o składzie zwykle zbliżonym do eutektycznego silnie
przechłodzone z szybkością 104 - 106 K/s przechodzą w stan stały amorficzny.

3. Co oznaczają terminy temperatura zeszklenia i temperatura krystalizacji w odniesieniu do

szkieł metalicznych

Temperatura zeszklenia - 𝑇𝐺 = (0,3 − 0,5) 𝑇𝑡 – Temperatura topnienia – Temperatura przy której

lepkość jest odpowiednio duża i ruchy atomów są tak ograniczone, ze nie następuje przegrupowanie
typowe dla krystalizacji. Rozmieszczenie atomów pozostaje takie jak w cieczy, a właściwości są
typowe dla ciał stałych. Temperatura zeszklenia nie jest wartością stałą a parametrem kinetycznym –
zależy od szybkości chłodzenia. Im szybkość chłodzenia tym większa 𝑇𝐺 .

Temperatura krystalizacji – 𝑇𝑘 Temperatura, w której zachodzi krystalizacji szkła metalicznego przy

określonej szybkości nagrzewania. Stabilność szkła charakteryzuje iloraz 𝑇𝑘 /𝑇𝑇𝑜𝑝 , im jest większy tym
korzystniej z punktu widzenia aplikacji. Stan szklisty jest stanem metastabilnym.

4. Na czym polega krystalizacja szkieł metalicznych (etapy procesu ) i jak wpływa na

użytkowanie wyrobu

Krystalizacja powoduje uporządkowanie struktury wewnętrznej stopu oraz utworzenie komórek

elementarnych.

Zależy od ruchliwości atomów, czas przemiany maleje ze wzrostem temperatury, w temperaturze

otoczenia w większości szkieł metalicznych samodyfuzja i dyfuzja są zbyt słabe więc przemiana nie
zachodzi.

Etapy procesów

Szkło metaliczne -> wzrost stopnia zasięgu uporządkowania -> powstawanie zarodków krystalizacji ->
rozrost zarodków kosztem fazy amorficznej -> powstanie granic ziaren -> Polikryształ

Wpływ na użytkowanie wyrobu

- obniżenie właściwości mechanicznych

- obniżenie plastyczności

- zmniejszenie odporności na korozję

- poszerzenie pętli histrezy

Rodzaje procesów

Odparowywanie metali i kondensacja na chłodnym podłożu

Rozpylania w wyniku bombardowania metali atomami gazu szlachetnego o dużej energii

Osadzania na podłożu w wyniku zachodzących reakcji chemicznych i elektrolizy roztworów wodnych

Osadzania elektrochemicznego

Szybkie oziębiania stopów ze tanu ciekłego do temp. Mniejszego od 𝑇𝐺

5. Dlaczego szkła metaliczne mają lepsze właściwości mechaniczne i plastyczność ?

Szkła metaliczne mają lepsze właściwości mechaniczne i plastyczność ponieważ nie identyfikuje się w
nich granic ziaren, ani defektów typowych dla polikryształów np. dyslokacji czy bliźniakowania.

Dlaczego szkła metaliczne mają większą odporność korozyjną ?

Szkła metaliczne mają większą odporność korozyjną ze względu na brak granic ziaren, w tym
różnofazowych, gdzie zaczyna się korozja spowodowana różnica potencjałów elektrochemicznych

6. Dlaczego szkła metaliczne mają wąską pętlę histerezy

Wąska pętla histerezy oznacza, że przemagnesowanie takiego materiału nie pochłania dużo energii

Szkła metaliczne mają wąską pętle histerezy ponieważ nie posiadają granic ziaren, defektów sieci
które są utrudnieniem przy przemieszczaniu się domen magnetycznych, przepływie prądu i ciepła.

Domeny magnetyczne pod wpływem pola magnetycznego muszą się obrócić zgodnie z kierunkeim
pola, na co jest potrzebna energia, brak granic ziaren znacznie ułatwia przemagnesowanie domen.

7. W jaki sposób można otrzymać szkła metaliczne – główne technologie wytwarzania 45:30
min

a) Metoda natryskiwania – wyjściowy materiał – ciekły stop - stopiony w tyglu metal

natryskujemy na zimne podłoże. Pozwala na przejście w stan stały bez procesu krystalizacji
b) Metoda młotkowania – narzędzie w postaci dwóch elementów które są chłodzone i
pomiędzy nie wprowadzany jest ciekły metal, który szybko się zestala i powstają płatki
amorficznego materiału
c) Metoda dwóch walców– między dwa chłodzone walce (zwykle miedziane, które mają kanały
gdzie można wprowadzić wodę, która odbiera i odprowadza ciepło) wprowadza się ciekły
metal i wychodzi taśma szkła metalicznego.
d) Metoda ciągłego odlewania – Topiony metal w elektrycznym lub indukcyjnym układzie
wprowadzany jest na bęben miedziany z czego wychodzi taśma o budowie amorficznej
1. Cewka
2. Ciekły metal
3. Tygiel
4. Podłoże
5. Elementy chłodzące
6. Walce
7. Taśma szkła metalicznego
8. Dmuchawa kwarcowa
9. Bęben miedziany
10. Spirala grzejna
 8. Gdzie uzasadnione jest zastosowanie stopów o amorficznej budowie – szkieł metalicznych
(aplikacje)

Szkła metaliczne lokują się między ceramiką a metalami możemy je stosować do:

- Wyprawek o bardzo złożonym kształcie

- Odpowiedzialnych elementy samolotów

- Elementów instalacji chemicznych

- Obudów urządzeń elektronicznych

- Elementów części maszyn (w tym narażonych na wzmożone procesy tarcia i zużycie w wyniku
ścierania)

- Jako biomateriały (Ze względu na wysoką wytrzymałość, odporność na ścieranie i korozję,

biozgodność)

Elementy codziennego użytku np.

- Kij golfowy

- Obudowa telefonu

Ze względu na właściwości magnetyczne:

- Elektronika – elementy układów o wysokiej częstotliwości, rdzenie transformatorowe i dławiki

- Telekomunikacja – przetworniki częstotliwości, transformatory sygnału

9. Jakie korzyści ma gracz używając kija golfowego wykonanego ze szkła metalicznego ?

Gracz używając kija golfowego ze szkła metalicznego może uderzać piłeczkę golfową bez strat
przyłożonej energii ponieważ struktura amorficzna szkła metalicznego nie pochłania tyle energii tak
jak w strukturze krystalicznej gdzie ze względu na porządek ułożenia atomów przyłożona siła zostanie
pochłonięta przez skrystalizowane ciało stałe w wyniku dyslokacji.

Filmik 58:50 min