KOŁO – wynalazek

,,wszech czasu’’
Koło

●
Jest to jeden z najbardziej znanych wynalazków na
święcie który zmienił życie człowieka. Obecnie można się
z nim spotkać codziennie z powodu jego wszelakiego
sposobu użycia jakie otrzymało koło wraz z upływem
czasu. Gdyby obecnie wynalazek ten przestał istnieć
ludzkość straciłaby wiele możliwośći.
Koło – wynalazek jednego człowieka?

●
Mimo że nie ma absolutnej pewności to wszystko
wskazuje na to że koło jest prawdopodobnie wynalazkiem
jednego człowieka który po prostu wraz z upływem czasu
rozprzestrzenił się po świecie.
Powstanie pomysłu

●
Badacze mają podzielone zdanie o to w jaki sposób
powstało koło. Jedni z nich twierdzą że człowiek całkowicie
sam wpadł jak stworzyć koło poprzez użycie własnej
wyobraźni, nie zauważając jego występowania w przyrodzie.
Inni jednak twierdzą że powstało ono po tym jak człowiek
odkrył występowanie kształtu koła np:. patrząc na księżyc co
dało mu inspiracje. Aby dwie wersje wskazują jednak na to
że człowiek który stworzył koło musiał być bardzo inteligenty,
by tak praktycznie z niczego stworzyć coś tak genialnego.
●
Istnieje jeszcze teoria że koło powstało poprzez ewolucje
wałków jezdnych
Gdzie i Kiedy?

●
Badacze przypuszczają że narodziło się dawno temu w
nieistniejącym już Sumerze, na obszarze pomiędzy
Eufratem i Tygrysem gdzie tereny były żyzne, obecnie są
to tereny Iraku.
●
Badacze datują więc że koło zostało wynalezione w
połowie IV tysiąclecia p.n.e. w Mezopotamii. Można się
spotkać z pisemnymi świadectwami z cywilizacji
sumerskiej datowane na XXXII wiek p.n.e. które
potwierdzają jego używanie w tamtym okresie.
Inni ,,autorzy’’

●
W Chinach za autora koła uważany jest cesarz Houanq-Ti,
który żył w V wieku p.n.e.
●
Europejczycy natomiast twierdzili że wynalazcą koła jest
jest Archytas z Tarentu, który żył w V wieku przed naszą
erą.
Koło w Egipcie

●
Wiadomo że Egipcjanie w celu ułatwienia przenoszenia
ciężkich przedmiotów, jak kamiennych bloków, przy
budowie piramid, używali okrągłych belek by je
przesuwać. W IV wieku p.n.e. można się także spotkać
z pierwszymi wzmiankami o stosowaniu w Egipcie koła
w przekładniach ciernych, nie wiadomo jednak czy
wynalazek dotarł tam do nich z Sumeru czy jest ono
dziełem kolejnego wynalazcy.
Rodzaje kół

●
Koło pojazdowe
●
Koło rowerowe
●
Koło statkowe
●
Koło garncarskie
●
Koło wodne
●
Koło zamachowe
●
Koło zębate
……..
Koło pojazdowe

●
Jak każdy wie jest to koło które jest umożliwia
pojazdom ruch i chyba najbardziej popularna i
oczywista metoda wykorzystania koło. Obecnie
możemy spotkać się z nim bardzo łatwo szczególnie w
dużych miastach. Dzięki powstaniu tego wynalazków
zostało ułatwione podróżowanie i człowiek uzyskał
możliwość pokonywania większych odległości
●
Obecnie koło przeszło wiele ewolucji i wygląda
kompletnie inaczej, jedyne oczywiste podobieństwo to
kształt.
Ewolucja Koła
Historia - koła
●
Najstarsze pozostałości pojazdu jakie odkryli badacze to
znaleziony w miejscowości Kisz rydwany o wieku ok. 4650 lat.
Użyto w nim litych kół wyciętych z desek i połączonych za
pomocą drewnianych kołków. Natomiast na ich obrzeżu za
pomocą miedzianych gwoździ przytwierdzono skórzany materiał
pełniący rolę opony. Ponieważ pojazdy te niebyły szybkie i
nadawały się bardziej do przewożenia ciężarów niż celów
wojennych, zaczęto z nich zdejmować warstwy drewna co
doprowadziło do powstania kół ze szprychami
●
Koło ze szprychami pojawiło się po raz pierwszy w Syrii albo
Anatolii, za jego twórców uznaje się Hecytów lub Mitannijczyków
Azja i Europa

●
Według podań indyjski koncepcja stworzenia pojazdu
z kołami zostawała zaciągnięta od barbarzyńców,
którzy przybyli do Indii konnymi rydwanami około XIV
wieku p.n.e. Przyczyniło się to nie tylko do stworzenia
rydwanów bojowych, ale także do czterokołowych
wozów i kolasów.
●
W chinach pojazdy taki jak rydwany były używane w
1200 roku p.n.e. do polowań, były one wyposażone
już wtedy w nowoczesne jak na tamte czasy koła ze
szprychami.
Koło pojazdowe w Rzymie

●
Na podstawie powiedzenia ,,Wszystkie drogi prowadzą do
Rzymu’’ można stwierdzić że, pierwsze drogi z okresu
starożytności miały początek właśnie tam. Powstały one po to
by, ułatwić przebywanie drogi pojazdom, tworząc imponującą
sieć infrastruktury, która istniała w czasach imperium
Rzymskiego. Przemieszczały się na nich różnorakie pojazdy
posiadające koła, wykorzystywane przez Rzymian, m.in.
wozy towarowe, rydwany wyścigowe, kryte karety pojazdy do
polowań wózki rolnicze dwukołowe, powoziki używane do
wycieczek. Podczas trwania imperium koła zyskały gumowe
dętki i opony oraz powstały kulkowe łożyska.
●
Waza z Bronocic

To ceramiczna waza z rysunkiem, który interpretowany jest jako znany

nam najstarszy dowód używania pierwszych pojazdów kołowych. Jej
wiek został oszacowany za pomocą datowania radiowęglowego i
wskazuje że pochodzi ona z okresu 3635-3370r p.n.e. Odnalezioną ją w
Polsce podczas wykopalisk w Bronocicach i obecnie znajduje się w
Muzeum Archeologicznym w Krakowie, gdzie można podziwiać jej kopię.
Gliniana tabliczka

●
Pochodzący z około 3150 roku p.n.e. fragment
glinianej tabliczki jest kolejnym dowodem na toe koło
istniało w tamtych czasach. Została ona odnaleziona
na dziedzińcu świątyni Innany w Mezopotamii, i
przedstawia ona wóz który jest osadzony na kołach.
Informuje ona nas także że już w tamtych czasach
pojazdy te pozwalały na przewożenie większych
ładunków. Mimo koła był już używane do tego od
tysięcy lat to archeolodzy nadal nie znaleźli żadnego
starszego dowodu.
Inne dowody

●
Na terenie Niemiec znaleziono także kamień grobowy, z
wyrytym na nim rysunkiem dwukołowego pojazdu,
ciągniętego przez woły. Rysunek liczy sobie około 5000 lat.
●
Kolejny dowodem na istnienie pojazdów 5000 lat temu, są
znalezione gliniane modele wozów z kołami na terenie
Budapesztu.
●
Jeszcze innym dowodem na istnienia pojazdów, są
znalezione w grobach królewskich w Sumerze koła od
wozu. Z wieku grobu można datować je na lata od 3000 do
2000 p.n.e..
Koło rowerowe
●
Rower-pierwszy jeżdżący pierwowzór roweru powstał w latach
1813-1817r. Zbudował go Karl Freiherr Drais von Sauerbronn
który opatentował go w 1818r. Niektórzy twierdzą że pierwszy
model roweru, jeszcze nie udoskonalony,powstał u końca XVIII
wieku.

●
Według badaczy poruszanie się rowerem to najbardziej wydajny
i najkorzystniejszy sposób na pokonywanie trasy. Jet pięć razy
wydajniejszy od samochodu i samolot.
Koło rowerowe

Obecnie koło rowerowe składa

się z piasty i przymocowane do
niej łebki szprych. Piastę z
obręczą łączą szprychy, na co
umożliwiają ich specjalne
gwintowane mocowania, które
zwane są nyplami, umożliwiają
one także odpowiednie
naciągnięcie szprych, oraz
wycentrowanie koła. Na obręcz
zakładana jest dętka i opona.
Całe koło montowane jest za
pomocą śrub lub zapięć uchylno
sprężynowych, do ramy.
●
Koło statkowe
Koło statkowe

●
Jest to napęd kołowy statku, będący napędem łopatkowym, który
poprzez częściowe zanurzenie w wodzie koła, składającego się z
łopatek, pełni rolę pędnika.
●
Koło takie można zamocować z tyłu lub z boku statku. Statki takie
nazywamy odpowiednio statkiem tylnokołowym lub bocznokołowym.
●
Pierwszy takiego typu napęd w statkach został zastosowany w
morskich statkach z pierwszego dziesięciolecia XIX wieku i używany
był do 60. XIX wieku.
●
Napęd taki można też spotkać w rowerach wodnych.
 
Koło Garncarskie

●
Koło garncarskie to
urządzenie służące do
wykonywania przedmiotów
oraz narzędzi z gliny za
pomocą techniki toczenia.
●
Jest to pierwsza maszyna
do produkowania
przedmiotów, która opierała
się na wykorzystaniu ruchu
obrotowego. Spowodowało
ono że, produkcja znacznie
przyspieszyła, co dało
początek zawodu garncarza,
jednemu z pierwszych
zawodów.
Kiedy powstało?

●
Pierwsze znane nam koło garncarskie pojawiło się w Mezopotamii około
3200 roku p.n.e. wynalazek ten pozwolił na masową produkcje
ceramicznych naczyń.
●
W Egipcie wynalazek ten również pojawił się na tyle wcześnie że w ich
mitologii było podane że przy jego użyciu pradawny bóg Górnego Egiptu
Chnum, ulepił z gliny i stworzył człowieka. Wskazuje to również na to
jak bardzo był to ważny i ceniony wynalazek, że Egipcjanie postanowili
podać go we własnych mitach.
●
Koło garncarskie powstało również w Grecji około roku 1800-1600 p.n.e.
a potem i także w Itali od VIII wieku p.n.e.
●
Do Polsce przybyło ono dopiero około 300 roku p.n.e., gdzie zostało
poznane dzięki Celtom. W III wieku p.n.e. dotarł do Śląska, a sto lat
później do Małopolski.
Koło wodne
Koło wodne
●
Koło wodne to urządzenie które przekształca energie przepływu albo spadku wody z
wysokości w inną formę energii. Jest zazwyczaj drewniane lub metalowe i posiad na
obwodzie łopatki, przegrody albo zbiorniki które poruszają się pod naporem wody. Było
ono powszechnie używane od III wieku p.n.e. do XX wieku, obecnie popularniejsze są
już inne metody pozyskiwania energii. Ich energia była zazwyczaj wykorzystywana w
tartakach, papierniach, kuźniach, przemyśle włókienniczym, młynach wodnych itp.
●
Aktualnie koła wodne zostały wyparte, przez mniejsze, a także bardziej efektywne
turbiny projektu Benita Fourneyrona, które potrafią wytrzymać wyższy napór
hydrotechniczny.
●
Pierwszy znany opis koła wodnego, pochodzący z III wieku p.n.e., został napisany
przez Filona z Bizancjum. Zostało tam opisane zastosowanie koła wodnego. Po roku
35 p.n.e. kolejny uczony Witruwiusz przedstawił konstrukcje młyna zbożowego w
swoim dziele. Mimo wszystko w tamtym okresie w wyniku braku zapotrzebowanie na
nie, nie były one powszechne.
●
Pierwszy znany młyn Wodny zaczął pracować dopiero w Kabirze u końca I wieku p.n.e
Koło zamachowe

●
Koło zamachowe to
bryła obrotowa która
posiada duży moment
bezwładności, który
wykorzystuje do
podtrzymywania
swojego ruchu. Używa
się ją do krótkotrwałego
magazynowania energii
mechanicznej, jest to
więc innymi słowy
prosty akumulator
mechaniczny na
energie kinetyczną.
Koło zamachowe

●
Pierwsze ślady powstania protoplasty koła zamachowego pochodzą już z
okresu neolitu. Pierwszy jego opis pochodzi jednak dopiero z XI wieku gdy
arabski inżynier Ibn Bassal zastosował koło zamachowe do gromadzenia w
pompie wodnej energii.
●
Najstarsze zachowane egzemplarze kół zamachowych pochodzą z I wieku n.e.
Zastosowanie koła zamachowego
●
Silniki spalinowe – podtrzymywanie ruchu silnika i zapobieganie chwilowym
wahaniom prędkości kątowej wału korbowego
●
Żyrobus – napędzanie pojazdu podczas podróży między przystankami
●
Agregat trałowy i przetwornica demagnetyzacyjna
●
Koła garncarskie – gromadziły one energie i utrzymywały stała prędkość
obrotową.
●
Silinki parowe - podczas rewolucji przemysłowej
Koło zębate

●
Koło zębate to jeden z elementów
czynnych w przekładni zębatej
oraz element takich mechanizmów
jak sprzęgło zębate, pompa
zębata i tym podobnych.
●
Koło takie składa się z ; wieńca
zębatego, piasty oraz łącznika,
znajdującego się pomiędzy tymi
elementami. Sam wieniec zębaty
można podzielić na zęby i wieniec
z którego one wystają.
Przestrzenie pomiędzy zębami
zwane są wyrębami.
Koło zębate

●
Czas i miejsce pierwszego zastosowania przekładni
zębatej nie są znane. Na początku były to
prawdopodobnie przekładnie wykonane z drewna,
które najprawdopodobniej były cierne (oba koła
stykały się ze sobą), wkrótce potem (jak wspomina o
nich grecki filozof Arystoteles w dziele Mechanika w
IV wieku p.n.e.), przekształciły się one w koła
zębate. Przekładnia była zbudowana wtedy z dwóch
kół zębatych koronowych, ustawionych prostopadle
do siebie.
●
II wiek p.n.e. to okres, w którym przekładnie zębate
znalazły szerokie zastosowanie w całym basenie
śródziemnomorskim.
Inne przedmioty oparte na kole

●
Tokarka i kołowrotek powstałe w II tysiącleciu p.n.e.
●
Kołowrót używany od około 1000 roku p.n.e.
●
Krążek liniowy w Asyrii około 1000 roku p.n.e.
●
Żaren obrotowych około 500 lat p.n.e. w Syrii.
●
Oprócz powyższych przypadków powstało wiele
urządzeń i maszyn które potrafiły działać tylko i
wyłącznie dlatego że posiadały w sobie koło.
Przykładem tego może być na przykład młyn.
Ciekawostka

●
Mimo że koło jest bardzo istotnym wynalazkiem które
bardzo potrafi ułatwić człowiekowi życie, to w
cywilizacjach znajdujących się w Ameryce, nawet tych
stosunkowo rozwiniętych, nie było ono znane aż do
przybycia na te tereny Europejczyków.
●
Oprócz Ameryki także i w wielu peryferyjnych,
izolowanych oraz prymitywnych cywilizacjach Starego
Świata, nikt nie znał koła i jego wszelakiego
wykorzystania.
,,Wszystko ma swoje wady i zalety’’

Mimo swoich wielu zalet koło ma także kilka wad.

●
Nie potrafi łatwo się obracać na miękkiej powierzchni np:.
piasek, gęsta trawa lub kosmaty dywan.
●
Ograniczenie ilości przeszkód jakie może pokonać w zależności
od wysokości koła. Gdy pojazd ma elastyczną ramę może
pokonać przeszkodę o wysokości równej jego promieniowi,
normalnie jest to jednak jedynie połowa promienia.
●
Kolejną jego wadą może być fakt że nieradzi sobie z
wykonywaniem ciasnych skrętów .
Źródła

●
Wikipedia
●
https://wynalazki.andrej.edu.pl/wynalazki/30-p/486-przekla
dnia-zebata
●
https://wynalazki.andrej.edu.pl/index.php/wynalazki/24-k/2
94-kolo
●
http://www.dobresobie.pl/historia/311/wynalezienie-kola
●
https://lightspeed.cx/najwiekszy-wynalazek-ludzkosci-kolo/
●
Dziękuje za uwagę