Historia

Złoty kapelusz z epoki brązu

Maska pośmiertna Tutanchamona

Jazon wracający ze złotym runem (Krater z Apulii w stylu

czerwonofigurowym, ok. 340–330 p.n.e.)
Złoto jest znane i używane przez rzemieślników co najmniej od chalkolitu. Złote wyroby na
Bałkanach pojawiają się w wykopaliskach archeologicznych datowanych na IV milenium
p.n.e., takich jak nekropolia Warny. Złote artefakty, takie jak złote kapelusze czy dysk z
Nebry, pojawiały się w Europie Środkowej od drugiego tysiąclecia p.n.e. w epoce brązu[10].

W egipskich hieroglifach złoto pojawia się od około 2600 p.n.e. Mitannijski król Tuszratta
miał powiedzieć, że jest go w Egipcie „więcej, niż brudu”[11]. Egipt, a szczególnie Nubia,
miały wystarczające złoża złota, by być przez większą część dziejów wiodącymi obszarami
wydobycia. Jedna z najstarszych znanych map, tzw. papirusowa mapa z Turynu (ok. 1100 lat
p.n.e.)[12], przedstawia plan kopalni złota w Nubii, wraz z ukazaniem lokalnej rzeźby terenu.
Prymitywne metody wydobycia, włączając w to technikę podkładania ognia, zostały opisane
przez Strabona i Diodora Sycylijskiego. W okresie Starożytnego Egiptu wydobywano około
jednej tony złota rocznie[13]. Duże kopalnie złota były również w obszarze Morza
Czerwonego, znajdujące się w dzisiejszej Arabii Saudyjskiej, między innymi kopalnie Mahd
adh Dhahab („kolebka złota”), w której, w okresie panowania króla Salomona (961–922
p.n.e.), było wydobywane złoto, srebro i miedź[14].

Mit o złotym runie może nawiązywać do używania w starożytności owczych skór do

wychwytywania złotego pyłu ze złóż okruchowych. Złoto jest często wspominane w Starym
Testamencie, rozpoczynając od Księgi Rodzaju 2, 11 (o Havilah) oraz jest jednym z darów
mędrców (Trzech Królów) w pierwszych rozdziałach Nowego Testamentu, w Ewangelii
według Mateusza. Apokalipsa świętego Jana 21, 21 opisuje miasto Nowe Jeruzalem jako
mające rynek Miasta to czyste złoto jak szkło przeźroczyste[15].

Południowo-wschodni obszar Morza Czarnego był znany ze swojego złota. Wydobycie złota
datuje się tam od czasu króla Midasa i tamtejsze złoto prawdopodobnie było wykorzystane w
pierwszym na świecie biciu monet w Lidii, tzw. „lwów lidyjskich”[16] około 610 r. p.n.e. Od
VI do V wieku p.n.e. państwo Chu miało w obiegu monetę Ying Yuan (chiń. 郢爰)[17].

W metalurgii Starożytnego Rzymu zostały wprowadzone nowe metody wydobycia złota na

dużą skalę, wykorzystujące urabianie hydrauliczne, od 25 roku p.n.e. wykorzystywane w
Hiszpanii, a od 106 roku n.e. w Dacji. Do największych kopalń należały te w Las Médulas, w
prowincji León, gdzie siedem długich akweduktów pozwalało przemywać duże złoża
aluwialne. Dużymi kopalniami były także te położone w Roșia Montană w Transylwanii
(Siedmiogród), które do niedawna były wciąż eksploatowane przy użyciu metod
odkrywkowych. Również były wykorzystywane mniejsze złoża w Brytanii, takie jak złoża
okruchowe czy skalne w Dolaucothi. Różne używane metody wydobycia złota zostały
opisane przez Pliniusza Starszego w encyklopedii Historia Naturalis, napisanej pod koniec
pierwszego wieku naszej ery. W okresie imperium rzymskiego produkcja złota osiągała 5–10
ton rocznie[13].

Imperium Mali w Afryce słynęło w Starym Świecie ze swojego bogactwa w złoto. Mansa
Musa, władca imperium (1312–1337) stał się sławny w całym Starym Świecie ze względu na
jego hadżdż do Mekki w 1324. Kiedy przechodził przez Kair w lipcu 1324 roku, towarzyszyła
mu podobno karawana składająca się z ponad tysiąca ludzi i około setki wielbłądów. Wydał
tyle złota, że obniżyło to jego cenę w Egipcie na ponad 10 lat[18]. Szacuje się, że obszary
dzisiejszej Ghany dostarczały 5-8 ton złota rocznie[13].