1 .

Paleolit i epoka kamienia: Okres paleolitu (starożytnego kamienia) obejmuje okres od 2,5 miliona lat temu
do około 10 000 lat temu. W tym czasie ludzie byli myśliwymi-zbieraczami, korzystając z narzędzi z kamienia do
przetrwania.
2. Epoki prehistoryczne:
- epokę kamienia
- epokę brązu
- epokę żelaza
3. Ewolucja człowieka:
- Sahelantrop – 7,2 – 6 mln lat temu
- Australopitek – 4,2 – 1,78 mln lat temu
- Człowiek uzdolniony (Homo habillis) – 2,3 – 1,7 mln lat temu
- Człowiek wyprostowany (Homo erectus) – 1,9 mln – 143 tys. Lat temu
- Neandertalczyk 250 – 24 tys. lat temu
- Człowiek rozumny (Homo sapiens) – od 300 tys. lat
4. Początki życia osiadłego
Ludzie pierwotni zdobywali pożywienie w wyniku łowiectwa i zbieractwa, lecz nie zawsze mogli liczyć, że zbiorą
jego dostateczna ilość. Wymagało to ciągłego przemieszczania się z miejsca w poszukiwaniu dogodnych
terenów. Społeczności żyły w prowizorycznych obozowiskach. Przełom w życiu ludzi nastąpił wraz rozpoczęciem
uprawy roślin i udomowienia zwierząt. Wiązało się t z przejściem od wędrownego trybu życia do osiadłego.
Proces ten najwcześniej rozpoczął się na Bliskim Wschodzie, na obszarze tzw. Żyznego Półksiężyca.
Okres przed rozpoczęciem się zapisanej historii to czas, który obejmuje dziesiątki tysięcy lat, zanim ludzie
zaczęli rejestrować wydarzenia i informacje w formie pisemnej. To czas, kiedy nasza przeszłość była
przekazywana ustnie, a życie ludzkie opierało się na myśliwstwie, zbieractwie i prostych narzędziach. Pomimo
braku pisemnych zapisów, ten okres ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia naszego pochodzenia jako
gatunku.
Życie w okresie przedhistorycznym:
1. Epoka kamienia: W tym okresie ludzie korzystali z narzędzi wykonanych z kamienia, kości i drewna. Byli
myśliwymi-zbieraczami, przemieszczającymi się w poszukiwaniu pożywienia.
2. Ewolucja Homo sapiens: Proces ewolucji człowieka trwał miliony lat, zanim pojawił się Homo sapiens, czyli nasz
gatunek.
3. Rozwinięcie języka mówionego: Komunikacja opierała się na języku mówionym, który pozwalał na
przekazywanie wiedzy, historii i tradycji ustnie z pokolenia na pokolenie.
4. Malowidła jaskiniowe: W niektórych jaskiniach odkryto malowidła i rysunki, które są wczesnymi przykładami
sztuki i kultury.
5. Rytuały i wierzenia: Społeczności praktykowały rytuały religijne i mieli wierzenia związane z naturą i światem
duchowym.
Era prehistorii:
 Okres przed rozpoczęciem się zapisanej historii jest nazywany "prehistorią", ponieważ nie istnieją pisane
dokumenty z tego okresu.
 Przeszłość była przekazywana ustnie, przez opowieści, legendy i pieśni, które przekazywane były z pokolenia na
pokolenie.
 Ludzie zdobywali wiedzę o świecie poprzez obserwację i eksperymentowanie.
Okres przedhistoryczny stanowi fundament naszej ludzkiej przeszłości. Choć nie mamy pisemnych świadectw z
tego czasu, to właśnie w tym okresie wykształciły się podstawowe cechy naszego gatunku, takie jak język
mówiony, narzędzia, sztuka, wierzenia religijne i umiejętność przystosowania się do różnych środowisk. To
właśnie te długie tysiąclecia były początkiem naszej historii jako ludzkości, a zrozumienie ich jest kluczowe dla
zrozumienia naszego dziedzictwa i korzeni.
Początki uprawy roślin
Ciecierzyca – ok. 9900r.p.n.e – Bliski Wschód
Pszenica – ok. 9000r.p.n.e. – Syria
Ryż – ok. 8500r.p.n.e. – Chiny
Proso – ok. 7750r.p.n.e. – Chiny
Groch – ok. 7500r.p.n.e. – Kurdystan
Jęczmień – ok. 7000r.p.n.e. – Indie
Kukurydza – ok 5000r.p.n.e – Ameryka Płd.
 Starożytna Mezopotamia
Wprowadzenie: Starożytna Mezopotamia była jednym z najważniejszych obszarów w historii ludzkości, gdzie
powstały jedne z pierwszych cywilizacji na świecie. Położona między rzekami Tygrys i Eufrat w dzisiejszym Iraku,
Mezopotamia była źródłem licznych osiągnięć kulturowych, technologicznych i politycznych.
Główne cywilizacje Mezopotamii:
1. Sumerowie:
 Sumerowie byli jednym z pierwszych ludów, którzy zamieszkiwali Mezopotamię około 3500 roku p.n.e.
 Opracowali system pisma klinowego, który był używany do zapisywania tekstów na glinianych
tabliczkach.
 Sumerowie byli twórcami zaawansowanych miast-państw, takich jak Uruk i Ur, z wyrafinowaną
strukturą społeczną i religijną.
 Znani są z budowy olbrzymich budowli sakralnych, takich jak ziguraty.
2. Babilończycy:
 Babilończycy to cywilizacja, która rozwinęła się po Sumerach i utworzyła potężne miasto-państwo
Babilon w XVIII wieku p.n.e.
 Ich najważniejszym osiągnięciem było stworzenie Kodeksu Hammurabiego, jednego z
najwcześniejszych zestawów praw i przepisów karnych na świecie.
3. Asyryjczycy:
 Asyryjczycy stworzyli potężne imperium w północnej Mezopotamii około II tysiąclecia p.n.e.
 Byli znani z brutalnych praktyk wojennych i rozbudowanej administracji państwowej.
4. Chaldejczycy (Nowobabilończycy):
 Chaldejczycy przejęli kontrolę nad Babilonem i stworzyli Nowobabilońskie Królestwo około VII wieku
p.n.e.
 To właśnie w okresie nowobabilońskim miała miejsce niewola babilońska, o której wspomina Biblia.
Osiągnięcia i dziedzictwo:
 System pisma klinowego, który umożliwił zapisywanie informacji na glinianych tabliczkach.
 Opracowanie kalendarza i matematyki, w tym podział czasu na 60 sekund, minut i godzin.
 Zbudowanie monumentalnych budowli sakralnych, w tym ziguraty.
 Rozwinięta rolnicza infrastruktura, w tym systemy irygacyjne.
 Stworzenie jednych z pierwszych systemów prawnych, takich jak Kodeks Hammurabiego.
Podsumowanie: Starożytna Mezopotamia była kolebką wielu osiągnięć cywilizacyjnych i kulturowych. Jej
mieszkańcy rozwijali technologię, naukę, sztukę i systemy polityczne, które miały wpływ na rozwój świata. To
była również scena licznych epizodów historycznych, które miały wpływ na historię Bliskiego Wschodu i całego
świata. Mezopotamia pozostawiła trwałe dziedzictwo w dziedzinie nauki, kultury i polityki.

Starożytny Egipt
Wprowadzenie: Starożytny Egipt to jedna z najważniejszych cywilizacji w historii ludzkości, która rozwijała się
przez tysiąclecia wzdłuż doliny Nilu w północno-wschodniej Afryce. Ta starożytna cywilizacja pozostawiła po
sobie bogate dziedzictwo kulturowe i złożoną historię, która fascynuje badaczy i entuzjastów na całym świecie.
Główne okresy w historii Starożytnego Egiptu:
1. Okres Predynastyczny (około 3100-3100 p.n.e.):
 To okres przed połączeniem Górnego i Dolnego Egiptu pod władzą faraonów.
 Rozwinięte rolnictwo i osadnictwo.
2. Stara Królestwo (około 2686-2181 p.n.e.):
 Era budowy wielkich piramid, w tym piramidy Cheopsa w Gizie.
 Rozwinięty system administracyjny i religijny, z faraonem jako boskim władzą.
3. Średnie Królestwo (około 2040-1782 p.n.e.):
 Okres odbudowy po okresie anarchii i rozbicia władzy.
 Rozwinięte handel i ekspansja kulturowa.
4. Nowe Królestwo (około 1550-1070 p.n.e.):
 Wzrost potęgi i wpływów Egiptu.
 Znani faraonowie, tacy jak Hatszepsut, Amenhotep III i Ramzes II.
 Okres budowy wielu świątyń i kompleksów grobowych.
5. Okres Trzeciego Okupacji (około 1070-747 p.n.e.):
  Okres obcej władzy, w tym panowania Asyryjczyków i Nubijczyków nad Egiptem.
Osiągnięcia i dziedzictwo:
 Rozwinięty system pisma hieroglificznego.
 Budowa monumentalnych piramid i grobowców faraonów.
 Wysoko rozwinięta architektura, w tym świątynie i pałace.
 Rozwinięty system religijny z wierzeniami w życie po śmierci i kultem bogów, takimi jak Ra i Isis.
 Rozwinięte rolnictwo, oparte na systemie irygacyjnym Nilu.
Podsumowanie: Starożytny Egipt był jedną z najważniejszych cywilizacji w historii ludzkości, złożoną kulturą,
wierzeniami i osiągnięciami technologicznymi. To był również jeden z najdłużej trwających i najbardziej znanych
okresów w historii. Jego dziedzictwo w postaci piramid, świątyń i sztuki hieroglificznej nadal fascynuje ludzi na
całym świecie i stanowi istotną część naszego dziedzictwa kulturowego.

Wierzenia i Konstrukcje Starożytnych Egipcjan

Starożytni Egipcjanie mieli bogaty system wierzeń religijnych, który miał wpływ na wiele aspektów ich życia, w
tym na architekturę i konstrukcje budowli. Oto kilka głównych wierzeń i konstrukcji związanych ze starożytnym
Egiptem:
1. Wielogodziny religia:
 Starożytni Egipcjanie wierzyli w wielogodzinną religię, w której czczono bogów i boginie, z którymi związane
były różne aspekty życia i natury.
 Faraon uważany był za boskiego władcy, syna boga Ra, który miał specjalną rolę w połączeniu z bogami i
sprawowaniu kontroli nad Egiptem.
2. Piramidy:
 Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów architektonicznych starożytnego Egiptu są piramidy,
które były budowane jako grobowce faraonów.
 Najbardziej znaną z nich jest piramida Cheopsa w Gizie, jedno z siedmiu cudów świata starożytnego.
3. Świątynie:
 Egipscy kapłani i kapłanki sprawowali kult w wielu świątyniach, które były miejscami modlitwy i składania ofiar
bogom.
 Świątynie były ozdobione reliefami, hieroglifami i posągami.
4. Grobowce i mastaby:
 Oprócz piramid, Egipcjanie budowali również grobowce ziemne znane jako mastaby, które były używane przez
zwykłych ludzi.
 W grobowcach znajdowały się m.in. malowidła, które przedstawiały sceny z życia zmarłego oraz rytuały
religijne.
5. Kompleksy grobowe:
 W okresie Nowego Królestwa, faraonowie budowali rozbudowane kompleksy grobowe, które składały się z
grobowców, świątyń i kaplic poświęconych kultowi zmarłego władcy.
 Przykładem jest kompleks grobowy w Luksorze, Karnaku i Dolinie Królów.
6. Mumifikacja:
 Wierzenia w życie po śmierci były głęboko zakorzenione w kulturze egipskiej, dlatego prowadzono proces
mumifikacji zmarłych, aby zachować ciało na życie pozagrobowe.
 Mumie były umieszczane w sarkofagach i składane w grobowcach razem z niezbędnymi przedmiotami.
7. Obiekty kultowe:
 Starożytni Egipcjanie tworzyli liczne obiekty kultowe, takie jak figury, posągi, amulety i papirusy, które miały
znaczenie religijne i były używane w rytuałach religijnych.
Starożytne Egipt świadczy o wyjątkowej kreatywności i zaawansowanych umiejętnościach technicznych i
artystycznych jego ludności. Architektura i konstrukcje budowli były często bezpośrednio związane z
wierzeniami religijnymi i wiarą w życie po śmierci, co wpłynęło na kształtowanie charakterystycznego
krajobrazu Egiptu.

Starożytny Izrael:
 Starożytny Izrael to obszar na Bliskim Wschodzie, gdzie rozwijały się starożytne królestwa, w tym Królestwo
Izraela i Królestwo Judy.
 Izraelici byli narodem semickim i wyznawali judaizm, który jest jednym z najważniejszych systemów religijnych
na świecie.
 Biblia hebrajska, składająca się z Starego Testamentu, jest jednym z najważniejszych tekstów religijnych Izraela.
Salomon (ok. 1000 – 931r.p.n.e.) – Król Izraela rządzący w latach ok. 960 – 931p.n.e. Był synem izraelskiego
władcy Dawida i Batszeby. Umocnił wewnętrznie swoje państwo, rozwinął handel. Zorganizował armię
wprowadzając do jej wyposażenia wozy bojowe. Utrzymywał przyjazne stosunki z sąsiadami, szczególnie z
fenickim Tyrem i Egiptem. Nawiązał kontakty z arabskim Królestwem Saby, którego władczyni złożyła wizytę
dyplomatyczną w jego państwie. W celu scentralizowania kultu religijnego zbudował świątynie Jahwe w
Jerozolimie. Jego dwór stał się ośrodkiem kultury. Według tradycji biblijnej, która jest głównym źródłem
wiadomości na jego temat, słynął z mądrości.
Fenicja:
 Fenicja to starożytne królestwo na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego, które istniało w okresie od XV
wieku p.n.e. do III wieku p.n.e.
 Fenicja była znana z zaawansowanej żeglugi i handlu morskiego oraz wynalezienia alfabetu, który miał wpływ
na późniejsze systemy pisma.
 Jej miasta, takie jak Tyr, Sidon i Byblos, były ważnymi ośrodkami handlowymi.
Indie:
 Starożytne Indie to obszar na subkontynencie indyjskim, gdzie rozwijały się starożytne cywilizacje, takie jak
dolina Indusu.
 Indie to kolebka wielu religii, w tym hinduizmu, buddyzmu, dżinizmu i sikhizmu.
 Wielka Epopeja Mahabharata i Ramajana to ważne epickie poematy związane z historią i mitologią Indii.
Chiny:
 Starożytne Chiny to obszar w Azji Wschodniej, gdzie rozwijały się jedne z najstarszych cywilizacji na świecie.
 Chiny to miejsce narodzin takich filozofii jak konfucjanizm i taoizm oraz religii, takich jak taoizm i buddyzm.
 W starożytnych Chinach wynaleziono wiele ważnych technologii, w tym papier, kompas, proch strzelniczy i
druk.
Te starożytne kultury miały ogromny wpływ na rozwój ludzkości i pozostawiły po sobie dziedzictwo w
dziedzinach religii, technologii, filozofii i kultury, które nadal są ważne i inspirujące dla współczesnego świata.