POCZĄTKI CYWILIZACJI

POWTÓRZENIE PRZED EGZAMINEM

GIMNAZALNYM 2018
HISTORIA

Historia – jest to nauka o tym, co

wydarzyło się w przeszłości, o
dziejach ludzkości (od wynalezienia
pisma).
 źródła historyczne

- to wszelkie ślady przeszłości dostarczające

nam wiedzy o niej. Źródła dzielimy na:
pisane niepisane
(materialne)

kroniki, listy, pamiętniki, narzędzia, monety,

konstytucje, statuty, ozdoby, broń, ruiny
kodeksy, umowy, budowli, szczątki ludzkie
dekrety
Jakie to źródła historyczne?
Jakie to źródła historyczne?
 Chronologia – nauka o czasie:

- era – długi okres w dziejach ludzkości

zapoczątkowany ważnym wydarzeniem
(np. narodzenie Jezusa), od którego
liczy się czas
- milenium = tysiąclecie =1000 lat,
- wiek = stulecie = 100 lat,
- dekada = dziesięciolecie = 10 lat
- epoka historyczna – dłuższy okres
czasu, w którym ludzie żyli w podobnych
warunkach, mieli zbliżone poglądy i w
podobny sposób patrzyli na świat.
Podział dziejów na epoki:

 Prahistoria (od
pojawienia się
człowieka na ziemi
do wynalezienia
pisma ok. 4000 lat
p.n.e.)
Podział dziejów na epoki:

 Starożytność (od
wynalezienia pisma
do upadku Rzymu w
476 r. n.e.)
Podział dziejów na epoki:

 Średniowiecze (od
476 r. do odkrycia
Ameryki w 1492 r.)
Podział dziejów na epoki:

 Nowożytność (od
1492 do początków
XX w. – 1918 r.)
Podział dziejów na epoki:

 Współczesność (od
1918 r. do dziś)
Czas w historii - wieki
 1358 = 13 + 1 = XIV w.
To oznacza, że minęło już 13 całych wieków
od narodzin Jezusa i 58 lat czternastego.
 1700 = 17 + 0 = XVII w.
 97 p. n. e. = 0 + 1 = I w. p.n.e.
określamy wiek tak samo jak w n. e.
 7 = 0 + 1 = I w.
 WIEKI ZAPISUJ CYFRAMI RZYMSKIMI
 Kiedy zaczyna się i kończy
wiek?
- w naszej erze:
I w. (1 – 100)
II w. (101 – 200) …
XVIII w. (1701 – 1800)
- przed naszą erą: (pamiętaj że czas płynie
od cyfry większej do mniejszej)
I w. p.n.e. (100 p.n.e. – 1 p.n.e.)
II w. p.n.e. (200 p.n.e. – 101 p.n.e.) …
XIV w. p.n.e. (1400 p.n.e. – 1301 p.n.e.)
 I i II połowa wieku
Każdy wiek dzieli się na połowy:
- w naszej erze:
1 – 49 = I połowa I w.
50 r. – połowa I wieku
51 – 100 = II połowa I w.
- przed naszą erą:
100 p.n.e.– 51 p.n.e. = I połowa I w. p.n.e.
49 p.n.e.– 1 p.n.e. = II połowa I w. p.n.e.
Obliczanie upływu czasu.
 Aby obliczyć ile lat minęło między wydarzeniami
należy odjąć od siebie dwie daty, jeśli
dotyczą one tych samych er, np.: 1138-
966=172
Między początkiem rozbicia dzielnicowego a chrztem Polski mięło 172
lata
 Aby obliczyć ile lat minęło między wydarzeniami
z różnych er należy dodać do siebie dwie
daty, np.:
776 p.n.e.+ 2018= 2794
Między rokiem 2018 a pierwszymi igrzyskami starożytnymi mięło
2794 lata
 Zapisywanie liczb
rzymskich:
I–1 Przykłady:
V–5  1984 –
X – 10 MCMLXXXIV
L – 50  378 – CCCLXXVIII
C – 100
D – 500
M - 1000
Początki cywilizacji
 Ewolucja człowieka
 Australopitek,
 Człowiek zręczny(homo
habilis),
 Człowiek
wyprostowany, (homo
erektus)
 Neandertalczyk,
 Człowiek rozumny
(homo sapiens)
 Człowiek rozumny
właściwy (homo
sapiens sapiens).
 PRAHISTORIA
KOCZOWNICZY TRYB ŻYCIA
polegał na ciągłym
przemieszczaniu się z
miejsca na miejsce w
poszukiwaniu żywności,
ludzie polowali wówczas
na zwierzęta i zajmowali
się zbieractwem,
zamieszkiwali jaskinie i
prymitywne szałasy, nie
znali uprawy roli oraz
hodowli zwierząt
 PRAHISTORIA
OSIADŁY TRYB ŻYCIA
polegał na stałym
zamieszkiwaniu w
jednym miejscu, dzięki
opanowaniu umiejętności
uprawy roli i hodowli
zwierząt, człowiek miał
wystarczającą ilość
pożywienia, aby nie
musiał się ciągle
przenosić w jego
poszukiwaniu - zaczął
zakładać trwałe osady
 Rewolucja neolityczna
to ważne dla ludzkości zmiany,
które miały miejsce w
neolicie polegające na
opanowaniu przez człowieka
umiejętności uprawy roli
i hodowli zwierząt, dzięki
temu człowiek zmienił tryb
życia z koczowniczego
na osiadły, zaczął budować
trwalsze domostwa, pojawił
się podział pracy: jedni
zajmowali się rolnictwem,
inni rzemiosłem
PRAHISTORIA –
rysunki naskalne
PRAHISTORIA - MEGALITY
PRAHISTORIA - DOLMENY
PRAHISTORIA
 epoka kamienia:
 paleolit (starsza) –
epoka kamienia
łupanego,
 mezolit (średnia),
 neolit (młodsza) –
epoka kamienia
gładzonego
 epoka brązu -
(brąz = miedź +
cyna)
 epoka żelaza
NAJSTARSZE CYWILIZACJE
 cywilizacje –
zorganizowane
społeczeństwa, które
potrafiły budować miasta,
posługiwały się pismem i
utworzyły państwa o
skomplikowanej
administracji
 NAJSTARSZE
CYWILIZACJE
POWSTAŁY NAD
WIELKIMI RZEKAMI.
 MEZOPOTAMIA
 Mezopotamia –
Międzyrzecze, czyli kraina
położona między dwiema
rzekami Eufrat i Tygrys,
tam dzięki urodzajnym
glebom i sprzyjającym
warunkom klimatu powstała
pierwsza cywilizacja.
 Mezopotamia była częścią
tzw. Żyznego Półksiężyca.
 CYWILIZACJE MEZOPOTAMII
 Sumerowie (miasta –
państwa na południu)

 Babilonia (państwo ze
stolicą w Babilonie)

 Asyria (państwo ze
stolicą w Niniwie)
Monarchia despotyczna władza króla ma charakter teokratyczny
– władca jest reprezentantem bogów, rządził w ich imieniu, tron
jest dziedziczny
USTRÓJ POLITYCZNY SUMERU
– MIASTA PAŃSTWA
Sumerowie nie stworzyli
scentralizowanego państwa, a
jedynie
sieć miast - państw

Państwo-miasto było
miastem
posiadającym własną,
niezależną
administrację, sądy, kulturę i
obyczaje
Tworzono je wokół miejsc
kultu
MEZOPOTAMIA - SUMEROWIE
 Sumerowie –
pierwsi mieszkańcy
Mezopotamii,
osiedlili się tam w
IV tyś. p.n.e.,
utworzyli tam małe
państewka, ich
największym
wynalazkiem było
pismo klinowe
MEZOPOTAMIA
KODEKS
HAMMURABIEGO –
pierwszy zachowany
zbiór praw, spisany z
polecenia króla
Hammurabiego w XVIII
w. p.n.e. na steli,
charakteryzował się
dużą surowością praw,
zawierał zasadę „oko za
oko, ząb za ząb”
MEZOPOTAMIA – KODEKS HAMMURABIEGO
MEZOPOTAMIA – ZIKKURAT-
świątynia
MEZOPOTAMIA - ZIKKURAT
Inne osiągnięcia Summerów
 Koło garncarskie i transportowe
 System irygacyjny
 Szkło
 Zegar słoneczny
 System dziesiętny
 ujednolicony system miar i wag (system
sześćdziesiątkowy)
 Szkoła
 Brąz
Wiszące ogrody Semiramidy zbudował je Nabuchodonozor dla żony Amytis
 Wierzenia Sumerów
Politeistyczne – wiara wielu bogów
i antropomorficzne ( wyobrażano sobie
bogów jako ludzi) , oparte m.in. na
kulcie sił przyrody , czczono różne
bóstwa :An (niebo) i Ki (ziemia) Enlil
(pan powietrza), Enki, bóg mądrości,
Utu (słońce), Nanna (księżyc) i Inan
(planeta Wenus).
Brama do świątyni Isztar
Krótka charakterystyka Egiptu
Położony w Afryce nad Nilem- regularne
wylewy
Początki osadnictwa w VI w pne
Podstawa gospodarki – rolnictwo
Hodowla bydła
Ważne szlaki handlowe
EGIPT – państwo faraonów
EGIPT - faraon
 faraon – władca Egiptu,
był władcą
despotycznym,
uważano go za syna
najwyższego boga Re,
najwyższy kapłan,
dowódca wojskowy,
właściciel całej ziemi
egipskiej, samodzielnie
decydował o wojnie i
pokoju, ustalał prawa,
ale im nie podlegał
EGIPT - SPOŁECZEŃSTWO
Społeczeństwo Egiptu
było
zhierarchizowane:
 faraon
 najwyższy urzędnik
 kapłani
 urzędnicy
 rzemieślnicy
 żołnierze
 chłopi
 niewolnicy
EGIPT - OBRZĘDY POGRZEBOWE:

 mumia –
zabalsamowane ciało
zmarłego Egipcjanina,
owinięte w bandaże,
znajdowało się w
drewnianej trumnie w
kształcie człowieka,
którą umieszczano w
sarkofagu
EGIPT - OBRZĘDY POGRZEBOWE:

 mumifikacja – (inaczej
balsamowanie)
skomplikowany proces
konserwacji ciała
zmarłego w Egipcie
polegający na wyjęciu
wnętrzności i nasączeniu
ciała substancjami
konserwującymi, aby
ciało nie uległo
rozkładowi, wierzono
bowiem, że dusza żyje
dopóki jest zachowane
ciało zmarłego
EGIPT – OBRZĘDY POGRZEBOWE
 sarkofag –
kamienna skrzynia
do której wkładano
drewnianą trumnę
zawierającą mumię
ze zwłokami
Egipcjanina,
najczęściej władcy
- faraona
EGIPT – OBRZĘDY POGRZEBOWE
EGIPT – piramidy
 piramida – miejsce
pochówku niektórych
władców Egiptu
(faraonów), piramidy
znajdują się w Dolinie
Królów i w Gizie,
faraonowie budowali je
przez wiele lat, a
pracowały przy nich
dziesiątki tysięcy ludzi,
piramidy miały chronić
ciało władcy po śmierci i
zabezpieczać jego spokój
EGIPT – piramidy
EGIPT – wnętrze piramidy
Egipt – wyobrażenia bogów
 Egipcjanie
wyobrażali sobie
bogów pod
postaciami
zwierząt lub
ludzi z głowami
zwierząt-
zoomorfizm.
Egipt – wyobrażenia bogów
Egipt – wyobrażenia bogów
 Bogowie egipscy:
Re, Ozyrys, Tot,
Horus, Izyda, Set,
Amon, Anubis,
Inne osiągnięcia

 Rozwój astronomii i nauk

ścisłych
 Obliczanie wylewów Nilu Pismo hieroglificzne

 Podział roku na 12
miesięcy
 Obliczanie zaćmienia
słońca
 System dziesiętny
 Chirurgia i medycyna
 Pismo hieroglificzne
 sfinks
Izrael
Syria i Palestyna to naturalny
pomost pomiędzy krajami nad
Eufratem i Nilem. Rolnictwo
związane z występowaniem
rzeki Jordan

Pokojowe przybycie do Palestyny

protoplasty narodu izraelskiego
Abrahama , który
przywędrował na czele swego
plemienia z miasta Ur w
Mezopotamii. ok. XVw.
„ Pan rzekł do Abrahama:
Wyjdź z twojej ziemi
rodzinnej i z domu twego
ojca do kraju, który ci
ukażę[…] I wyruszyli by
udać się do Kanaanu...”
Żydzi
 Żydzi – inaczej
Judejczycy lub
Hebrajczycy, Izraelici,
mieszkańcy Palestyny
(Kanaanu), jako jedyny
naród w starożytności
wierzyli w jednego Boga
Jahwe, ich dzieje spisane
są w Biblii (Starym
Testamencie)
 Na zdj. menora i Gwiazda Dawida.
Judaizm
 judaizm – nazwa
religii żydowskiej,
wiara w jedynego
Boga Jahwe, dzieje
Jego kontaktów z
„narodem
wybranym”, czyli
Żydami są spisane w
Biblii (Starym Tora- Pięcioksiąg,
Testamencie) najważniejsza część Biblii ,
święta księga Izraelitów, jej
uzupełnienie to Talmud
DEKALOG
 dekalog – zbiór 10
przykazań, które
Mojżesz otrzymał od
Boga Jahwe na Górze
Synaj, w drodze z
Egiptu do Ziemi
Obiecanej (Palestyny)
ok. XIII w. p.n.e.,
Żydzi mieli ich
przestrzegać, a
przechowywano je w
Arce Przymierza
 Władcy Izraela

 Plemiona Izraela zjednoczył się w XI w.

p.n.e. pod rządami króla Saula. Po jego
krótkim panowaniu władcą został Dawid,
któremu udało się pokonać Filistynów. Za
czasów Dawida stolicą państwa stała się
Jerozolima. Po jego śmierci władzę objął
Salomon, który wybudował w Jerozolimie
Świątynię, gdzie umieścił Arkę
Przymierza, przy której palił się
siedmioramienny świecznik - menora. Po
śmierci Salomona jego państwo uległo
rozpadowi na dwie części: Królestwo Judy
ze stolicą w Jerozolimie i Królestwo
Izraela ze stolicą w Samarii, w VIII w.
p.n.e. podbite przez Asyrię. Po tym nastąpiła Rekonstrukcja Świątyni
niewola babilońska Jerozolimskiej
 Symbole religii mojżeszowej
Ściana zachodnia
 Ściana nazywana także Ścianą
zachodnia Płaczu, jedyna
pozostałość po Świątyni
nazywana także Jerozolimskiej

Ścianą Płaczu,
jedyna

Synagoga-świątynia
 Symbole religii mojżeszowej

Szabat, szabas- Stół przygotowany na szabat

święto religijne
upamiętnia
stworzenie
świata, od
zmierzchu w
piątek, do
zmierzchu w
sobotę
Typy wierzeń:
 POLITEIZM –  MONOTEIZM –
inaczej wielobóstwo, wiara w jednego
wiara w wielu bogów, Boga, w
którym
przyporządkowano starożytności w
różne sprawy i jednego Boga
dziedziny życia wierzyli tylko Żydzi
człowieka, wiara w (Hebrajczycy), ich
wielu bogów Bogiem był Jahwe (a
charakteryzowała ich religia to
wszystkie ludy w
judaizm)
starożytności z
wyjątkiem Żydów
HISTORIA PISMA

 PISMO KLINOWE
– wymyślili pierwsi
mieszkańcy
Mezopotamii –
Sumerowie, pisano
nim na glinianych
tabliczkach
zaostrzonym
rylcem, składało się
z wielu znaków.
PISMO KLINOWE
HISTORIA PISMA
 HIEROGLIFY –
rodzaj pisma
obrazkowego, pisano
nim w Egipcie
najczęściej na
kamieniu lub
rzadziej na papirusie
(tam używano pisma
demotycznego).
HIEROGLIFY
HISTORIA PISMA
 ALFABET – prosty system
pisma wynaleziony przez
Fenicjan, składał się z 22
znaków, które odpowiadały
poszczególnym dźwiękom
mowy ludzkiej. Z tych
znaków składa się wyrazy i
zdania.
 Od Fenicjan alfabet przejęli
Grecy i Rzymianie, a od
nich następne ludy m.in.
Polacy.