Rozdział I Pierwsze cywilizacje- zagadnienia do sprawdzianu

Uczeń:
1. prawidłowo stosuje pojęcie
-prehistoria- pierwszy, najdłuższy okres w dziejach człowieka, od powstania człowieka
do wynalezienia pisma,
-paleolit- epoka kamienia
-neolit,- epoka brązu i żelaza
-rewolucja neolityczna- przełom w dziejach, kiedy ludzi zmienili tryb życia z
koczowniczego na osiadły, zaczęli uprawiać rośliny i hodować zwierzęta.
-Żyzny Półksiężyc- pas górzystych i urodzajnych terenów od doliny Nilu w Egipcie,
przez Palestynę i Syrię, do dorzecza Tygrysu i Eufratu.
-Górny i Dolny Egipt- dwie krainy na które dzielił się Egipt. Egipt dolny- delta Nilu,
Egipt górny- wąski pas ziemi uprawnych od delty Nilu do 1 katarakty na Nilu
- system irygacyjny- system kanałów, których zadaniem było doprowadzanie wody do
pól uprawnych położonych dalej od akwenów.
-władca absolutny- prawa ręka Bogów
-władca despotyczny- Uosobienie Boga na Ziemi
-politeizm- wiara w wielu bogów/bóstw
-monoteizm- wiara w jednego Boga
- faraon- władca absolutny w starożytnym Egipcie, uosobienie Boga Ra- Boga słońca,
najwyższy kapłan
- hieroglif- znak z pisma hieroglificznego, wymyślonego przez starożytnych Egipcjan
-mumifikacja- sposób konserwacji zwłok powiązany z mitologią egipską
-menora- siedmioramienny świecznik żydowski
-synagoga- świątynia żydowska
- diaspora- rozproszenie żydów, które trwa 2 tysiące lat
-Dekalog- 10 przykazań bożych
-Mesjasz- zbawiciel
-niewola babilońska- 586-538r.p.n.e.- okres, w którym Nabuchodonozor zburzył
Jerozolimę( wraz z świątynią) i uprowadził część hebrajczyków do Mezopotami
2. wymienia w kolejności epoki prehistorii (epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza,
neoli, mezolit, paleolit),
3. wskazuje na mapie:
- rejon pojawienia się Homo sapiens
-rejony wielkich rzek (Tygrys, Eufrat)

Egipt i Nil, rejon Izraela (z Jerozolimą) i Fenicji ,

rejony kolonizacji fenickiej,

rejon Indusu i Żółtej Rzeki

4. wyjaśnia znaczenie przejścia na osiadły tryb życia dla życia człowieka i dla rozwoju
cywilizacji
- Osiadły tryb życia powodował większą ilość żywności do jakiej ludzie mieli dostęp,
więc ograniczany był w ten sposób problem głodu, co było przyczyną zwiększenia się
liczby ludności, a więc powstawania osad, miast, państw, imperiów
5. wyjaśnia rolę wielkich rzek dla rozwoju gospodarki i powstania pierwszych cywilizacji
-Wiele pierwszych cywilizacji wykształciło się nad rzekami. Stało się tak przez, to że
obecność rzeki powoduje żyzność gleb i dostęp do wody co powoduje rozwój
rolnictwa- czyli podstawę gospodarki wielu pierwszych cywilizacji, rzeki umożliwiają
też lepszy transport, ludzi, materiałów do budowy, żywności, i innych dóbr. Wodę z
 rzek można było też wykorzystywać do prac domowych, lub picia. Mogły one też
dawać większy dostęp do higieny, czyli zmniejszały rozwój niektórych chorób.
6. rozpoznaje pismo klinowe, pismo hieroglificzne, alfabet fenicki, grecki, łaciński

Pismo hieroglificzne

Pismo klinowe
7. wymienia najważniejsze wynalazki cywilizacji sumeryjskiej
-pismo klinowe
-rok księżycowy
-system dziesiętny, 60-tny
-koło
-koło garncarskie
-zikkurat- świątynia i spichlerz
8. wyjaśnia gdzie powstały miasta-państwa
Miasta państwa powstawały w Mezopotamii i Fenicji
9. wyjaśnia okoliczności powstania pisma i znaczenie jego wynalezienia
Na początku pismo miało charakter obrazkowy, później przekształciło się w znaki,
potem zmieniło się w pismo klinowe- łatwiejsze i szybsze do zapisu.
Pismo pozwalało na zapis w handlu, potem na teksty dotyczące władców, spisywanie
wiedzy ludzi, literatura piękna. Wszystko to rozwinęło gospodarkę i edukację.
10. wyjaśnia rolę wielkich przywódców:
Hammurabiego- pierwszy na świecie kodeks Hammurabiego- kodeks praw,
-władca absolutny- prawa ręka bogów
Sargona Wielkiego- podbił summerów
-stworzył pierwsze na świecie imperium, imperium akadyjskiego
Nabuchodonozora II- toczył wojny z Egiptem
-rozciągnął swoje panowanie nad Syrią i Palestyną
-Podbił Izrael
-niewola babilońska
11. wyjaśnia na czym polegało prawo Hammurabiego
Kodeks Hammurabiego to zbiór przepisów prawnych, zapisanych na kamiennej steli,
przy pomocy pisma klinowego. Wyznawał zasadę „oko za oko, ząb za ząb”.
12. wymienia najważniejsze osiągnięcia cywilizacji Mezopotamii i ich znaczenie we
współczesności
pismo pozwoliło na rozwój handlu, dodatkowo pismo pozwoliło ludziom zapisywać
dzieje, osiągnięcia władców, dzięki temu posiadam źródła wiedzy historycznej pisane.
Koło- Koło umożliwiło budowę powozów, czyli rozwój transportu, handlu- budowę
dróg, miast, państw, dzisiaj dzięki kołu możemy teraz jeździć samochodami.
Cegły- cegły umożliwiły budowę świątyń i innych budynków. Miało to wpływ na
dzisiejszy rozwój architektury.
System 10-tny- nadal posługuje się nim na co dzień cały świat

13. opisuje w porządku chronologicznym najważniejsze etapy dziejów Mezopotamii

1. Wiosenne wylewy Tygrysu i Eufratu.
2. Rozwinięcie się rolnictwa przez sprzyjające warunki na obszarach wylewowych.
3. Zakładanie licznych osiedli i wybudowanie sieci irygacyjnej.
4. Powstanie administracji.
5. Powstanie pierwszych państw.
6. Budowa zikkuratu.
 7. Pismo
8. Podbój Sargona
9. Hammurabi
10. Podbój Egiptu, panowanie nad syrią i palestyną.- Nabuchodonozor II
11. Niewola babilońska
12. Cyrus II- kres państwa babilońskiego.- Babilon częścią imperium perskiego.

Sumeryjska
-> imperium Sargona II
-> Babilon za Hammurabiego, kodeks Hammurabiego
-> Asyria -> zniszczenie Niwy
-> Babilon za Nabuchodonozor -> Niewola Babilońska
-> Imperium Perskie robi kres Babilonu
14. Wyjaśnia znaczenie podjęcia Niewola Babilońska oraz rolę jaką odegrała w historii
narodu żydowskiego i świata
Niewola babilońska- okres, w którym Nabuchodonozor zburzył Jerozolimę( wraz z
świątynią) i uprowadził część hebrajczyków do Mezopotami. Rozpoczęło to diiasporę,
rozproszenie żydów. Odzyskali oni swoje państwo dopiero po II Wojnie Światowej,
15. wyjaśnia rolę Nilu dla gospodarki egipskiej
Nil zapewniał możliwość transportu wodnego wzdłuż całego Egiptu, co zapewniało
rozwój handlu, budownictwa, a także umożliwiało przemieszczanie się ludzi.
16. rozpoznaje zikkurat, piramidy egipskie i inne dzieła sztuki egipskiej
17. charakteryzuje społeczeństwo starożytnego Egiptu
Najwyższą władzę miał faraon- był on władcą despotycznym, utożsamianym z bogiem
re, był najwyższym kapłanem.
Wezyr- był doradcą faraona
Kapłani, urzędnicy, rzemieślnicy i kupcy, żołnierze, chłopi, niewolnicy
18. wymienia główne cechy religii egipskiej ( bogów Ozyrysa, Re, Izydę, wiarę w życie
pozagrobowe, forma przestawiania bogów)
19. wymienia i opisuje najważniejsze osiągnięcia cywilizacji egipskiej
-trzy rodzaje pisma: hieroglificzne, hieratyczne, demotyczne
-papirus
-zabytki architektoniczne: piramidy, grobowce, świątynie, pałace

20. wymienia w porządku chronologicznym główne etapy dziejów starożytnego Egiptu

Zjednoczenie Egiptu Górnego i Dolnego ->

STARE PAŃSTWO (Menes i stolica -> III dynastia DŻOSER (polityka i gospodarka)
IV dynastia PIRAMIDY w Gizie ->
V dyn. osłabienie i prawie rozpad) ->
ŚREDIE PAŃSTWO (ponowne zjednocznie, przesunięcie granic do Palestyny i 2
katarakty) ->
NOWE PAŃSTWO (Tomtes I (podboje aż do III katarakty, ),
Amenhotep (rewolucja religina),
 Ramzes II (wojny, 1 trakt pokojwy z Hetytami, działalnosc budowlana)
21. wyjaśnia rolę Ramzesa II
-jeden z najwybitniejszych władców
-pierwszy w świecie traktat pokojowy z przywódcą Hetytów
-prowadził szeroko działalność budowlaną
22. porównuje osiągnięcia cywilizacyjne ludów Mezopotamii i Egiptu
W Mezopotamii wynaleziono pismo klinowe, a w Egipcie 3 rodzaje pisma:
hieroglificzne, hieratyczne i demotyczne.
Egipcjanie budowali grobowce władców- piramidy(np. schodkową)/mastaby,
natomiast Babilończycy wybudowali zikkurat- świątynie wybudowaną również
schodkowo.
Obie cywilizacje miały swoje początki nad wylewającymi rzekami. Jednak Tygrys i
Eufrat nie robiły tego regularnie w przeciwieństwie do Egiptu, więc w Egipcie
nauczono się obliczać kiedy będzie następny wylew.
W obu wykształciła się władza. W Mezopotamii absolutna, a w Egipcie despotyczna,
również obie cywilizacje odznaczały się religią politeistyczną.
23. wskazuje współczesne dziedzictwo kultury starożytnego Egiptu i ich znaczenie we
współczesności
-Piramidy wiele mówią nam jak bardzo w starożytnym Egipcie uwielbiano i czczono
władców. Dodatkowo w ich wnętrzu możemy odnaleźć informacje o rządach
władców.
Egipcjanie również bardzo dobrze opanowali sztuki plastyczne i pewien kanon
przedstawiania postaci, dzęki czemu teraz możemy rozpoznać zrobione przez nich
prace. Opanowali też ułamki, system dziesiętny, astronomię, matematykę, tworzyli
systemy nawadniające, umieli przewidzieć zaćmienie słońca, sporządzili kalendarz
słoneczny dzięki czemu umieli obliczyć daty wylewów Nilu, co było pomocne dla
rolnictwo. ;Przeprowadzali też operacje chirurgiczne. To wszystko pozwoliło nam
posunąć się do przodu i być w miejscu w, którym jesteśmy w historii.
24. wyjaśnia główne założenia religii żydowskiej - judaizmu
-monoteistyczna
-Bóg- Jahwe
-zasady wyznaczaga dekolog- dziesięciorga przykazań bożych
-hebrajczycy przez 40 lat wędrowali po pustyni pod wodzą Mojżesza
-ziemia obiecana- Kanaan
25. wymienia główne osiągnięcie starożytnych Fenicjan
barwienie szkła i tkanin, kolonizacja, handel morski, alfabet
26. wymienia główne osiągnięcia cywilizacji starożytnych Indii i Chin, wyjaśnia ich
znaczenie
Indie:
-cyfra 0
-cegły
-cyfry arabskie
Chiny:
-proch
 -papier
-porcelana
-jedwab
-kompas
27. wyjaśnia znaczenie powstania alfabetu
Alfabet pozwolił na ułatwienie komunikacji i upowszechnienie pisma, umożliwiło
zapisywanie poszczególnych głosek w postaci znaków.
28. opisuje główne etapy losów narodu żydowskiego
-przybycie Abrahama do Kaananu z Mezopotamii,
- klęska głodu,
- wędrówka do Egiptu,
- objawienie Mojżesza i wyprowadzenie z Egiptu
- góra Synaj, przymierze, dekalog,
- Śmierć Mojżesza
- dotarcie do ziemii Kanaan,

- 200 lat na luźno tylko z sędzią gdy zagrożenie

- zagrożenie wojenne i pierwszy król Saul (samobójca)
- Dawid
- Salomon
- rozpad na Judy i Izreala
- uprowadzenie z Izreala do Asyri
- Niewola babilońska z Judea
- uwolnienie z niewoli gdy Cyrus Perski znisczył Babilonie

1. Wyprowadzenie żydów przez Mojżesza z Egiptu.

2. Żydzi na ziemi kanaan.
3. Utworzenie Królestwa Jerozolimskiego
4. Król: Saul, Dawid, Salomon
5. Rozpad na dwa państwa
6. Niewola babilońska
7. diaspora
8. Cyrus II- uwolnienie żydów
9. Utworzenie państwa Izrael
29. wskazuje rolę wielkich przywódców:
Abrahama- miał jako pierwszy osiedlić się na ziemi kanaan, rozpocząć
Mojżesza, - miał zawrzeć pierwszy traktat pokojowy z bogiem, wyprowadził żydów z
Egiptu do ziemi obiecanej
Salomona,- odznaczał się mądrością i sprawiedliwością, rozwinął administrację i
wzbogacił kraj przez rozwój handlu zagranicznego, wybudował świątynię,
zeorganizował armię,
Dawida- wygrał z Filistynami, ustrój monarchiczny, Jerozolima- stolicą
Saul- pierwszy król, popełnił samobójstwo gdy został pokonany
30. wyjaśnia rolę religii żydowskiej dla dziejów ludzkości
religia żydowska zapoczątkowała chrześcijaństwo
pierwsza religia monoteizstyczna

31. wyjaśnia główne zasady dalekowschodnich religii i systemów etycznych: hinduizmu,

buddyzmu, konfucjanizmu i taoizmu
hinduizm – wiara w reinkarnacje (życie po śmierci)
buddyzm – przestrzeganie zasad etycznych i ćwiczenie umysłu
konfucjonizm – rozwijanie cnót moralnych, człowiek powinien znać swoje miejsce
taoizm – wolność i spontaniczność
32. potrafi dokonać porównania pierwszych cywilizacji ( podobieństwa i równice)