Kultura starożytnej Grecji była politeistyczna, to znaczy, że Grecy wyznawali wielu bogów i bóstw.

Panteon – czyli
ogół bogów – był bardzo liczny. Oto najważniejsze z postaci:

Bogowie
Zeus – albo Dzeus (u Parandowskiego), król bogów, ojciec bogów i ludzi, stróż sprawiedliwości i porządku we
wszechświecie. Greckie słowo dios znaczy jasny. Wiąże się Zeusa z innymi bogami niebiańskimi antyku: Jupiterem
(rzymski Zeu-pater) i Tiu lub Ziu (bóstwem germańskim). Ukazywany był najczęściej z błyskawicą w ręku, w Iliadzie
Homera Zeus zsyła burze. W mitologii Zeus przebywa na Olimpie, skąd króluje, sądzi, daje prawo, strzeże
sprawiedliwości, także moralności. W Teogonii Hezjoda Zeus jest jedynym ocalałym dzieckiem spośród potomstwa
Kronosa i Rei. Król Kronos pożarł wszystkie swoje dzieci, Rea ukryła małego Zeusa na Krecie, gdzie ojciec go nie
znalazł. Zeus powrócił do królestwa ojca i stanął na czele buntu przeciw Kronosowi. Był już wtedy ojcem wielu
bóstw i półbogów. Zeus podzielił władzę tak, że sam rządził niebiosami, morzem władał jego brat Posejdon,
podziemiem – drugi brat Hades. Razem odparli wiele ataków na Olimp. W okresie wojny trojańskiej Zeus stanął po
stronie Achillesa, nie pozwalając wygrać Grekom. Z licznych związków Zeusa narodzili się: Ares, Hefajstos i Hebe (z
żony i siostry Zeusa Hery), Atena, Apollo, Artemida, Hermes, Dionizos, Herakles (z innych bogiń lub
śmiertelniczek). Królowa Sparty Leda została uwiedziona przez Zeusa zamienionego w łabędzia; z tego związku
powstały pary bliźniąt: Kastor i Polideukes oraz Helena trojańska i Klitajmestra. Księżniczka Danae, do której bóg
przyszedł w postaci złotego deszczu, urodziła Zeusowi herosa Perseusza. Zeus pod postacią byka uprowadził także
Europę, która urodziła Minosa i Radamantysa. Mit mówi także o kochanku Zeusa – Ganimedesie, który został
podczaszym na Olimpie. Tę sprzeczność pomiędzy Zeusem-sprawiedliwym władcą świata, a Zeusem-
cudzołożnikiem ostro komentował joński filozof Ksenofanes oraz tragik Eurypides. Najwspanialsze świątynie ku
czci Zeusa zbudowano w Olimpii, gdzie odbywały się zawody olimpijskie. Tu też znajduje się wykonana ze złota i
kości słoniowej rzeźba Fidiasza przedstawiająca boga siedzącego na tronie – zaliczana do siedmiu cudów świata.

Atena – jedna z najważniejszych bogiń greckich, patronka mądrości, rzemiosła i sztuki wojennej. Od jej imienia
nazwano miasto Ateny, gdzie na Akropolu zbudowano najważniejszą świątynię bogini. Tu też powstał Partenon
(czyli świątynia Bogini Dziewicy) – jeden z głównych zabytków antycznej architektury. Etymologia imienia Ateny
wskazuje na powiązania z dawnymi boginiami Bliskiego Wschodu, jak mezopotamska Isztar. Mit, przekazany przez
Hezjoda i Pindara, mówi o połknięciu przez Zeusa jego pierwszej żony Metis, gdy była w ciąży. Przepowiednia
bowiem przestrzegała, że Metis urodzi syna, który ma pokonać Zeusa. Kiedy króla bogów rozbolała głowa,
przyszedł z pomocą Hefajstos, rozłupał Zeusowi czaszkę, a z niej wyskoczyła Atena w pełnej zbroi. Scena ta
ukazuje symbolicznie, jak Zeus dzieli się ze swą córką mądrością. W późniejszych stuleciach uważano Atenę także
za boginię filozofii. Atena pomagała często w walkach herosów: Heraklesowi w wykonaniu dwunastu prac,
Odyseuszowi podczas powrotu do domu, Perseuszowi w zabiciu Meduzy. Jest ona patronką strategii wojennej,
dyscypliny, obrony słabszych – w przeciwieństwie do Aresa, boga brutalności i niszczącej siły wojny. Atenie
przypisuj się wynalazki: okręt, kwadrygę, rydwan bojowy. W eposie Homera Atena pomaga Achillesowi zabić
Hektora.

Do atrybutów bogini należą: napierśnik, hełm, włócznia i tarcza – egida, o właściwościach nadprzyrodzonych. W
czasach pokoju Atena również pełniła ważne funkcje. Jako patronka rzemiosł opiekowała się tkaczami,
garncarzami, kowalami (razem z Hefajstosem). Według mitu ze sporu Ateny i Posejdona o przywództwo w
Atenach narodziły się uprawy drzewek oliwnych w Grecji. Bóg morza wydobył ze szczytu Akropolu słone źródło, a
Atena zasadziła na skale pierwszą oliwkę. Lud zdecydował, że zwyciężyła bogini. Atenę przedstawiano jako piękną,
lecz surową dziewicę, obrończynię twierdz. W jej mieście znajdowały się dwie świątynie: Partenon, ze złotym i
wykańczanym kością słoniową posągiem Ateny Partenos oraz Erechtejon, z wykonaną z drzewa oliwnego figurką
Ateny Polias. Bogini miała swoje święto, Wielkie Panatenaje, obchodzone co cztery lata, a także inne mniejsze,
podczas których np. obmywano w morzu figurkę Polias. Łączono z Ateną także zwierzęta: węża sowę – symbol
mądrości.

Hefajstos – bóg rzemieślników, ognia i wulkanów; czczony głównie w Atenach, ale wcześniejszy kult żywy był w
Lemnos i na Sycylii (tereny wulkaniczne, na Sycylii – Etna). Przedstawiano go jako kulawego boskiego kowala.
Według Homera był synem Zeusa i Hery. Kiedy rodzice pokłócili się i Hefajstos stanął po stronie matki, Zeus zrzucił
go z Olimpu. Spadał dziewięć dni i dziewięć nocy. Jego powrót na górę był częstym motywem malarskim.
Hefajstos jest wykonawcą wielu cudownych przedmiotów, występujących w mitach. Jego niewierna żona Afrodyta
została złapana wraz z kochankiem Aresem w sieć zrobioną przez Hefajstosa i zawleczona pod sąd. Achilles walczył
w boskiej zbroi Hefajstosa zapewniającej nieśmiertelność. W mitologii rzymskiej odpowiada mu bóg Wulkan.

Dionizos – zwany Bakchus lub Bachus, bóg winai bujności żywotnych sił natury. Wyobrażany był jako prawie nagi
lub w powłóczystej szacie (szata ta nazywała się bassara) młodzieniec, niesiony wśród zbiorowiska satyrów. Byli to
słudzy Dionizosa, stwory wesołe, kłótliwe, pijące w drodze wino, grające na instrumentach, bawiące się
bezustannie; mają charakterystyczne kozie kończyny. Towarzyszyły bogowi także bachantki i menady, ubrane w
skóry dzikich kotów i śpiewające w transie szalone pieśni. Dionizos był pierwszym z bogów, który żył na ziemi,
wśród ludzi. Dobroczynny i łagodny opiekował się każdym stworzeniem i każdą rośliną. Wierzono, że Bachus śpi
zimą, a budzi się wiosną. Jeden z mitów mówi o zamienieniu przez Dionizosa trzech królewien w nietoperze za to,
że nie chciały brać udziału w świętowaniu na cześć boga wina i zostały w domu przy tkaniu płótna. Inna opowieść
wyjaśnia powstanie delfinów – są one zamienionymi żeglarzami, ukaranymi za schwytanie Dionizosa. Święta
Dionizosa były obchodzone często, hucznie, wiele kończyło się orgiami (gr. orge znaczy podniecenie, Grecy
nazywali tak obrzędy nocne, podczas których nagie kobiety biegały po lesie i górach, śpiewając i tańcząc). W
Atenach czczono Dionizosa cztery razy
w roku – były to: Dionizje Małe jesienią (święto winobrania), Lenaje w styczniu (wytłaczanie wina), Antesterie pod
koniec lutego (próbowanie młodego wina) oraz Dionizje Wielkie na początku kwietnia. Do ofiar składanych
Dionizosowi należały kozły i zające. Do dziś słowo dionizyjski oznacza: bachiczny, beztroski, radosny, upojny,
zmysłowy, orgiastyczny, nieposkromiony, irracjonalny, namiętny, pełen pasji, faustowski. Do atrybutów Dionizosa
należały: tyrs (laska opleciona bluszczem i liśćmi wina, zakończona szyszką pinii i wstążkami), bluszcz, latorośl
winna, puchar, pantery i lwy.

Apollo – syn Zeusa i Leto (Latony), brat bliźniak Artemidy. Bóg słońca, światła, mądrości, śmierci, ziemi, wyroczni,
oczyszczenia z win; bóg nowo założonych miast i kolonii; patron poezji, sztuk pięknych, muzyki, sztuk i nauk;
przewodnik Muz. Jego atrybutami były: łuk
i strzały, kołczan, kitara, trójnóg, palma, wieniec laurowy.
Eros– syn Afrodyty i Aresa, uosobienie potęgi miłości(historia uczucia Erosa do Psyche). Jego atrybutami są:
skrzydła, łuk i strzały.

Hera– córka Kronosa i Rei, siostra i małżonka Zeusa. Jest patronką małżeństwa i wierności po zaślubinach. Znosiła
wiele zdrad męża. Jej atrybutami są: berło, diadem, welon, krowa, paw, bocian, owoc granatu (symbol płodności),
lilia.

Artemida– bliźniacza siostra Apollina, dziewica. Bogini łuku i strzały, lasów, gór, łowów i zwierzyny, Księżyca. Jest
przewodniczką nimf. Wyobrażano ją sobie z łukiem, strzałami, kołczanem, sarną, psem, łanią, wśród gęsi lub z
rybami.

Hermes– syn Zeusa i nimfy Mai, poseł bogów, przewodnik dusz zmarłych, patron kupców, zysku, bogactwa,
pasterzy, żeglarzy, podróżnych, złodziei. Opiekował się także trzodami, rzeczami znalezionymi. Jest bogiem
płodności. Wyobrażany był z kapeluszu i skrzydlatych sandałach.

Hades– imię boga świata umarłych, królestwa podziemia. Był synem Kronosa i Rei, bratem Zeusa, mężem
Persefony. Znienawidzony i siejący postrach władca Tartaru. W IliadzieHomera Atena pożycza od Hadesa szyszak,
dzięki czemu staje się niewidzialna. Stąd pochodzi powiedzenie czapka niewidka. Atrybutami Hadesa są: jabłko
granatu i róg obfitości.

Demeter - bogini ziemi, urodzajów, płodności, rolnictwa (zwłaszcza zboża); matka Kory (Persefony) spłodzonej z
Zeusem. Atrybuty: berło, diadem, pęk kłosów

Persefona– czyli Kora, córka Demeter i Zeusa. Jest boginią świata podziemnego przez małżeństwo z Hadesem.
Jako Kora opiekuje się kiełkującym ziarnem, natomiast kiedy porywa ją mąż do podziemi – bogini przybiera imię
Persefony (Prozerpiny, Libery). Atrybutami Persefony są: narcyz i owoc granatu (zob. mit o Demeter i Korze).

Posejdon– syn Kronosa i Rei, mąż Amfitryty, ojciec Trytona. Jest bogiem mórz, wysp, wybrzeży i przystani.
Nazywany ziemiotrząścą. Do jego atrybutów należały: trójząb, ryby, delfin, koń, byk, wąż.

Afrodyta – zrodzona z piany morskiej małżonka Hefajstosa, kochanka Aresa. Piękna bogini miłości zmysłowej była
matką Erosa, Harmonii i Priapa (z Aresa), Eneasza (z Anchizesem), Hermafrodyty (z Hermesem). Opiekowała się
żeglarzami. Do jej atrybutów należą: mirt, róża, alabastron (naczynie na perfumy), jabłko, jaskółka, para gołębi,
łabędź, kozioł, delfin, zając.

Ares - syn Zeusa i Hery. Bóg niszczycielskiej wojny, brutalnej walki za polu bitwy; był kochankiem Afrodyty.
Przedstawiano go w zbroi, z psem, wilkiem lub sępem.
Hestia – córka Kronosa i Rei, bogini ognia i ogniska domowego. Przedstawiana z pochodnią i czarą ofiarną Hestia
jest symbolem domu i rodziny.

Pomniejsze bóstwa
Amfitryta – bóstwo morskie, jedna z nereid. Została żoną Posejdona i matką Trytona. Jest uosobieniem piękna
morza. Przedstawiana najczęściej z delfinem, diademem, berłem, trąbką zrobioną z muszli.

Erynie – nieubłagane i znienawidzone boginki kary i pomsty za zbrodnię. Aby ich nie drażnić nazywano
je dobroczynnymi lub wzniosłymi. Eurypides wymienia trzy Erynie: Niestrudzoną, Mścicielkę i Wrogą (Alekto,
Tisipone, Megiera).

Hekate – bogini czarów, magii, widm, a także pokuty i zemsty za przelaną krew. Opiekunka kobiet i rozstajnych
dróg, często utożsamiana była z Seleną, Persefoną, Artemidą (od Księżyca). Jej rekwizyty to: pochodnie, wąż i bicz.

Helios – syn tytana Hyperiona i Tei, brat Eos i Selene (Helios – Słońce, Eos – powietrze, wiatr, Selene – Księżyc).
Bóg Słońca widziany był jako jeździec złotego rydwanu, ciągniętego przez cztery rumaki.

Iris – skrzydlata posłanka bogów, zamieniona w tęczę. Od jej imienia pochodzi nazwa zjawiska iryzacji –
powstawania tęczowych barw na powierzchni baniek mydlanych, plam oleju na wodzie czy też barw macicy
perłowej.

Mojry – trzy boginie przeznaczenia i losu człowieka: Kloto – prządka nici żywota, Lachesis – tzn. Udzielająca,
strzeże nici życia, Atropos – Nieodwracalna, przecina nić życia człowieka. Słowo mojraznaczy dziś: przeznaczenie,
los, fatum, konieczność.

Nike – bogini zwycięstwa. Wyobrażana była z wieńcem, gałązką palmową i trąbką.

Pan – syn Hermesa i nimfy rzecznej; stworek podobny do kozła, należał do świty Dionizosa. Bóg pasterzy, opiekun
trzód (zwłaszcza kóz), utalentowany flecista. Urodzony w Arkadii, po krótkim pobycie na Olimpie, Pan wrócił do
niej z tęsknoty za roślinami, przyrodą górską, zwierzętami i nimfami leśnymi. Zakochał się dwukrotnie, lecz nimfy
odrzucały Pana, ponieważ był brzydki. Pierwsza z kochanek została zamieniona w trzcinę, z której Pan zrobił
piszczałkę i wygrywał na niej żałosne pieśni po stracie ukochanej. Drugą z nimf zgładził bóg wiatru północnego,
konkurent Pana, który również został odtrącony. Na ziemi Pan uwielbia ciszę przyrody, a kiedy ktoś lub coś ją
zakłóca, wówczas Pan rozsiewa paniczny strach, od którego uciekają pasterze i nimfy. Imię Pana tłumaczone jest
czasem jako wszechświat. Wierzono, że jego bóstwo rozlane jest w całej przyrodzie i wszystkich rzeczach.

Selene – córka tytanów, zakochana w pasterzu Endymionie. Jej atrybuty to: gwiazda i sierp Księżyca.

Psyche – uosobienie duszy ludzkiej wyobrażane jako ptak lub dziewczyna ze skrzydłami ptaka albo motyla.
Kochanka Erosa, który przychodził do niej pod osłoną nocy. Psyche bardzo pragnęła ujrzeć Erosa i jednej nocy
zapaliła lampę. Bożek uleciał. Jednak miłość połączyła dwojga na Olimpie.

Tanatos – syn Nocy i Erebu; uosobienie śmierci, brat bliźni Hypnosa.

Temida – córka Uranosa i Gai, bogini sprawiedliwości i praw. Przedstawiana była z rogiem obfitości, wagą,
niekiedy z opaską na oczach i mieczem w dłoni. Symbol sądownictwa
i sprawiedliwości.

Herosi
Herakles– grecki heros, charakteryzuje go wielka siła fizyczna, odwaga i męstwo. Stoicy widzieli w nim ideał
ludzkiego hartu ducha. Jest jedną z żywych postaci mitologii aż do czasów współczesnych, znany bardziej pod
rzymskim imieniem Herkulesa. Narodził się
z bogini Alkmeny i Zeusa, jednak zazdrosna Hera, w gniewie za niewierność męża, wysłała do kołyski dwa węże,
mające zgładzić Haraklesa i jego brata. Malutki heros jednak zadusił węże. Pojednanie z Herą nastąpiło dopiero po
śmierci Heraklesa. Trzon mitu o Heraklesie stanowi dwanaście prac, które zlecił herosowi Eurysteus, król Tyrynsu.
Herakles przybył do niego po namowie wyroczni delfickiej, u której szukał przebaczenia za popełnioną zbrodnię
(zabił żonę i dzieci w Tebach; atak szału zesłała na niego Hera). W wykonaniu zadań pomagała Heraklesowi Atena.
Wiele miast greckich włączało Heraklesa do swoich mitów. Mit mówiący o śmierci herosa kończy się włączeniem
Heraklesa w grono bogów Olimpu i poślubieniem Hebe, bogini młodości.

Perseusz– heros z Argolidy, syn Zeusa i Danae. Zdobył głowę Meduzy, uwolnił Andromedę od potwora Cetusa. Z
jego rodu wywodzi się Alkmena i Herakles.

Minos– syn Zeusa i Europy, król Krety. Miał syna potwora, Minotaura. Na jego dworze służył mityczny architekt
Dedal. Po śmierci Minos został jednym z sędziów dusz zmarłych.

Ganimedes– słynny z urody młodzieniec, którego Zeus, przybywszy na ziemię pod postacią orła, porwał i uczynił
podczaszym na Olimpie.
Muzy
Słowo muza pochodzi od greckiego mousike, oznaczającego muzykę. Według mitu boginie te były córkami Zeusa,
boga uniwersalnego porządku, i Mnemozyne, bogini pamięci. Jest ich dziewięć. Opiekowały się sztukami pięknymi
i naukami:

Erato– muza poezji miłosnej, jej atrybut to lira;

Euterpe– muza poezji lirycznej, atrybut – aulos (flet);

Klio– muza historii, trzyma w ręku zwój papirusu (lub pergamin);

Kaliope– muza poezji epicznej (eposu), z tabliczką i rylcem;

Melpomene– muza tragedii, trzyma maskę tragiczną;

Talia– muza komedii, z maską komiczną;

Terpsychora– muza tańca, jej atrybuty to lira i plektron (pióro lub inaczej kostka do gry na instrumentach
strunowych);

Urania– muza astronomii i geometrii, trzyma cyrkiel i kulę (lub globus);

Polihymnia– muza sakralnej poezji chóralnej, nie posiada atrybutu, zwykle ukazywana była w zamyślonej pozie, a
obok niej zasłona.

Muzy dawały inspirację do śpiewu i układania poezji, np. Odyseję Homera rozpoczyna apostrofa do muzy – prośba
o wsparcie talentu, natomiast w poemacie Hezjoda Teogonia opisane jest nawiedzenie autora przez muzy na
górze Helikon. Przewodnikiem muz był Apollin (Apollo Muzagetes). Czczono je w Parnas i Helikon (czasem mówi
się muzy helikońskie). W mitologii rzymskiej odpowiadały muzom wieszczki kameny.

Hierarchie bogów
1. Bogowie olimpijscy
Dzeus (Zeus) – najwyższe bóstwo greckie, władca Olimpu.

Hera – żona Zeusa, dumna bogini nieba.

Atena (Minerwa) – wojownicza bogini mądrości, córka Zeusa.

Apollo – syn Zeusa, bóg poezji, pieśni, sztuki, patron wróżbitów.

Artemida – siostra Apollina, bogini lasów, gór, łowów i przyrody.

Hermes (Merkury) – syn Zeusa, posłaniec bogów, patron złodziei, kupców i pasterzy.

Hefajstos – syn Zeusa i Hery, olimpijski kowal i rzemieślnik, bóg ognia.

Afrodyta – bogini miłości.

Eros – dziecięcy bożek miłości, patron zakochanych.

Ares (Mars) – syn Zeusa i Hery, wojownicze bóstwo wojny.

Charyty (Gracje) – trzy greckie boginki wdzięku i dobrej zabawy.

Królestwo morza > Posejdon – brat Zeusa i Hadesa, potężne bóstwo władające przestrzenią morską.

Królestwo piekieł > Hades – pan piekieł, władca podziemia.

2. Bogowie światła i powietrza:

Helios (Sol) – bóstwo słońca, przemierzające niebo w świetlistym rydwanie.

Eos (Aurora) – bogini jutrzenki.

Selene (Luna) – bogini księżyca.

Iris – bogini tęczy.

3. Bogowie ziemscy:

Hestia (Westa) – bogini ogniska domowego.

Demeter (Ceres) – bogini przyrody, urodzaju, patronka rolników.

Dionizos (Bachus) – ziemskie bóstwo winnej latorośli i zabawy.

Pan – bożek lasu.

Satyrowie – pomniejsze bóstwa łąk, lasów, pól.

Nimfy – boginki przyrody (drzew, źródeł, lasów).

4. Pomniejsze bóstwa:

Mojry (Parki) – trzy boginki przeznaczenia, przędące nić ludzkiego życia.

Nike (Wiktoria) – bogini zwycięstwa.

Tanatos – bóg śmierci.

Temida – bogini sprawiedliwości

Mity
Mit o Labdakidach

Król Teb, Lajos usłyszał w Delfach przepowiednię, że zginie z rąk własnego syna. Kiedy jego żona – Jokasta urodziła
potomka, postanowił go zgładzić. Rozkazał służącemu, aby wyniósł dziecko w góry i tam je porzucił. Ten jednak nie
wykonał do końca rozkazu i przekazał niemowlę pochodzącemu z Koryntu pasterzowi, który z kolei oddał je na
wychowanie bezdzietnym władcom swej krainy – Polibosowi i Meropie. Edyp nie czuł się szczęśliwy. Rówieśnicy
nazywali go podrzutkiem, choć nikt nie chciał wyjawić tajemnicy jego pochodzenia. Aby dowiedzieć się prawdy,
Edyp udał się do wyroczni delfickiej. Usłyszał tam straszną przepowiednię, sugerującą, że zabije własnego ojca i
ożeni się z własną matką. Po tych informacjach Edyp był pewien, że Polibos i Meropa to jego prawdziwi rodzice,
więc postanowił udać się do Teb, aby zapobiec spełnieniu się przepowiedni.

W drodze spotkał Lajosa, pokłócił się z nim i nie zdając sobie z tego sprawy, iż jest to jego ojciec – zabił go.
Następnie spełniła się druga część przepowiedni. W Tebach pojawił się sfinks – dziwny potwór, mający twarz i
piesi kobiety, a resztę ciała lwa, ze skrzydłami jak u ptaka. Porywał on ludzi i rzucał w przepaść. Powiedział, że
dopiero wtedy ustąpi z ziemi tebańskiej, jeśli ktoś rozwiąże jego zagadkę. Tej zagadki nauczył się od muz, a
brzmiała ona następująco: Co to za zwierzę, obdarzone głosem, które z rana chodzi na czworakach, w południe na
dwóch nogach, a wieczorem na trzech?. Król Kreon, który objął rządy po śmierci Lajosa ogłosił, że kto wyjaśni
zagadkę otrzyma królestwo tebańskie i ożeni się z Jokastą, wdową po zamordowanym Lajosie. W tym właśnie dniu
do stolicy przybył Edyp. Odgadł zagadkę Sfinksa i poślubił Jokastę. Przez szereg lat potomek rodu Labdakidów
panował szczęśliwie nie zdając sobie sprawy z ciążącej na nim klątwy. Jokasta urodziła mu w tym czasie czworo
dzieci: Eteoklesa, Polinejkesa, Antygonę i Ismenę. Zupełnie niespodziewanie zaraza zaczęła dziesiątkować
Tebanczyków. Ziarno rzucone w glebę nie wzrastało, więc ziemia leżała ugorem. Dzieci przychodziły na świat
martwe, zwierzęta nie rozmnażały się.

Na pomoc wezwano wróżbitę – Terezjasza, ślepego starca z długą, białą brodą. Utracił on wzrok w młodości, gdy
ujrzał w kąpieli nagą Atenę. Zeus dał mu życie siedem razy dłuższe niż przeciętnego człowieka. Pozbawiony
widoku ziemskich rzeczy, znał tajemnice przyszłości i rozumiał mowę ptaków. Kiedy Terezjasz zjawił się w pałacu
Edypa, oznajmił nieświadomemu swych win królowi, że jest to kara za jego ojcobójstwo i kazirodztwo. Na wieść o
tym Jokasta powiesiła się, a Edyp wykluł sobie oczy i wyruszył w świat, aby odpokutować swe winy. Prowadziły go
córki. Szukał krainy, w której spokojnie zostałby pochowany. Zaszedł do miejscowości Kolonos niedaleko Aten i
tam umarł. Pochowano go w gaju, do którego wiosną przylatywały słowiki.

W Tebach zostali dwaj bracia: Eteokles i Polinejkes. Ustalili, że władzę będą sprawować na przemian, w ten
sposób, że każdy będzie panował przez rok. Eteokles pierwszy wziął berło, lecz po upływie roku nie chciał ustąpić
bratu i wygnał go z kraju. Rozgoryczony Polinejkes schronił się na dworze władcy Argos, Adratosa. Tam ożenił się z
jego córką i namówił teścia, aby najechał na Teby. Adratos zebrał wojsko i obległ miasto. Ale Tebańczycy uczynili
wypad i odnieśli zwycięstwo. Obaj bracia zginęli na polu walki.

Władzę w państwie ponownie przejął Kreon, brat Jokasty. Nie pozwolił pochować Polinejkesa. Ciało jego kazał
wyrzucić krukom na pożarcie i zabronił pod karą śmierci uczcić go pogrzebem. Siostra zmarłego, Antygona nie
usłuchała rozkazu. Własnymi rękami wykopała grób i pochowała zwłoki brata. Za karę zamurowano ją w piwnicy.

W dziesięć lat później synowie wodzów pokonanych pod Tebami przygotowali nową wyprawę. Miasto nie miało
sił do obrony. Terezjasz doradził Tebańczykom wysłać do nieprzyjaciół poselstwo z prośbą o pokój, a tymczasem,
korzystając z rozejmu uciec z oblężonych murów. Tak się stało. Kiedy rozważono warunki pokoju, wszyscy
mieszkańcy naładowali wozy dobytkiem, wsadzili na nie żony i dzieci i opuścili miasto. Po drodze Terezjasz umarł
napiwszy się wody z pewnego źródła. Tymczasem wojska nieprzyjacielskie weszły do Teb, zburzyły je doszczętnie,
a pozostałe skarby posłały w ofierze świątyni delfickiej.

1. Przepowiedzenie Lajosowi przyszłości przez wyrocznię.

2. Porzucenie syna króla w górach.

3. Odnalezienie chłopca przez pasterza i oddanie go w ręce władcy Koryntu.

4. Sprawdzenie przepowiedni przez Edypa i opuszczenie domu.

5. Nieświadome zabicie ojca.

6. Dotarcie do Teb i rozwiązanie zagadki Sfinksa.

7. Oddanie Edypowi Królestwa Teb i ręki Jokasty.

8. Wyjaśnienie klęsk nawiedzających kraj przez Terezjasza.

9. Samobójstwo Jokasty i okaleczenie się Edypa.

10. Przekazanie władzy w Tebach synom.

11. Wygnanie Polinejkesa przez Eteoklesa

12. Śmierć braci.

13. Objęcie władzy przez Kreona.

14. Sprzeciw Antygony wobec władzy króla i śmierć dziewczyny.

Mit o powstaniu świata
Na początku był chaos. Z chaosu wyłoniła się pierwsza para bogów: Uranos – niebo i Gaja – ziemia. Gaja urodziła
tytanów, cyklopów (jednookich) i hekatonhejrów (sturękich). Uranos nie był zadowolony ze swojego szkaradnego
potomstwa. Strącił więc znienawidzonych synów do Tartaru, mieszczącego się w głębinach ziemi, skąd nie mogli
już powrócić. Gaja cierpiała po utracie swoich dzieci. Namówiła najmłodszego tytana – Kronosa – by ten
przeciwstawił się ojcu. Kronos zranił Uranosa żelaznym sierpem i zajął ojcowskie miejsce. Jego małżonką była Reja.
Pamiętając o ojcowskiej przepowiedni, zgodnie z którą Kronos miał zostać obalony przez własnego syna, bóg
pożerał własne dzieci. Kiedy Reja powiła po raz szósty, postanowiła ocalić nowo narodzonego syna. Zamiast
dziecka podała Kronosowi kamień owinięty w pieluszki. Dziecku zaś nadała imię Zeus i ukryła w grocie na wyspie
Krecie.

Małemu Zeusowi służyły wszystkie stworzenia. Żywił się on mlekiem kozy Amaltei, którą bardzo pokochał. Gdy
ułamał jej się róg, Zeus uczynił z niego róg obfitości, który miał tę cudowną właściwość, iż napełniał się tym, czego
pragnął jego posiadacz. Gdy Amaltea zdechła, młody bóg sporządził sobie z jej skóry tarczę zwaną egidą. Kiedy
dorósł, kazał matce dać Kronosowi środek powodujący wymioty. Z wnętrza Kronosa wyłonił się Hades, Posejdon,
Hera, Demeter i Hestia. Potem rozpoczęła się bitwa. Kronos stanął do walki wspomagany przez swoich braci
tytanów, a Zeus uwolnił z Tartaru hekatonhejrów oraz cyklopów, którzy wykuwali dla niego śmiercionośne
pioruny.

W zażartej walce Zeus pokonał Kronosa. Teraz on był władcą świata. Pokój trwał jednak krótko. Pojawiło się nowe
potomstwo Gai – ziemi: giganci. Ciskali oni w bogów ogromnymi skałami. Część z nich wpadała do morza i tak
powstały wyspy. Walka się przedłużała, więc Zeus zajrzał do Księgi Przeznaczenia. Dowiedział się z niej, że
gigantów może pokonać tylko śmiertelny człowiek. Atena sprowadziła więc Heraklesa. Bohater dzielnie walczył i,
wspomagany przez Dionizosa, pokonał wszystkich oprócz jednego: Alkioneusa. Gigant, kiedy tylko zadano mu
ranę, dotykał ręką miejsca, w którym się urodził i natychmiast odzyskiwał zdrowie i siły. Herakles wyniósł go więc
poza granicę jego kraju i zabił. Gaja była rozpaczała, że wytępiono jej potomstwo. Wydała więc na świat ohydnego
potwora – Tyfona. Wszyscy się go bali. Do walki z nim stanął tylko Zeus. Pokonał Tyfona i przygniótł wyspą
Sycylią.

Kiedy toczyła się walka między bogami a gigantami, na świecie mieszkali już ludzie. Mówi się, że ludzie wyszli
prosto z ziemi albo z lasów i gór albo że pochodzą od bogów. Bardzo popularna jest wersja, zgodnie z którą ludzie
zostali ulepieni z gliny przez tytana Prometeusza. Byli jednak bardzo słabi, więc dobry tytan wszystkiego ich
nauczył. Jemu ludzie zawdzięczają też ogień.

Mit o Prometeuszu
Prometeusz był jednym z tytanów. Ulepił ludzi z gliny, ale byli oni bardzo słabi i nie umieli bronić się przed
drapieżnikami. Tytan zakradł się więc do siedziby bogów i wykradł stamtąd ogień. Dzięki ogniowi ludzie stali się
bardziej samowystarczalni i zyskali obronę przed dzikimi zwierzętami.

Zeus nie był zadowolony, że na ziemi pojawiło się nowe plemię. Obawiał się, że zbuntuje się ono tak jak wcześniej
giganci i znowu bogowie będą musieli walczyć. Rozkazał więc Hefajstosowi – bogu sztuki kowalskiej, biegłemu we
wszelkich rzemiosłach – stworzyć piękną kobietę. Nazwano ją Pandorą. Przed wysłaniem na ziemię dostała
szczelnie zamkniętą glinianą beczkę. Potem Hermes pozostawił ją przed domem Prometeusza. Gdy tytan zobaczył
piękną kobietę, od razu zdał sobie sprawę, że to podstęp. Ale jego brat Epimeteusz (gr. myślący wstecz) zakochał
się w Pandorze i wziął ją sobie za żonę. Za namową kobiety, otworzył beczkę. Natychmiast wyleciały z niej na
świat wszelkie ludzkie nieszczęścia i choroby.

Prometeusz postanowił się zemścić. Zabił wołu i podzielił go na dwie części: najlepsze mięso przykrył skórą, a
bezużyteczne kości – tłuszczem. Następnie zaproponował Zeusowi, by wybrał jedną część, która od tej pory miała
być składana bogom. Zeus wybrał tłuszcz, sądząc, że pod nim znajdzie najlepsze mięso. Rozgniewany bóg kazał
przykuć Prometeusza na wieczność do skał Kaukazu. Co dzień przylatywał tam ogromny orzeł i pożerał część
wątroby tytana, która następnego dnia odrastała.

Mit o Dedalu i Ikarze

Dedal pochodzący z Aten pracował na dworze króla Minosa na Krecie. Był autorem wielu wynalazków i pięknych
dzieł. Kiedy zapragnął powrócić do ojczyzny, Minos nie chciał się z nim rozstać i zabronił mu opuszczać Kretę.
Dedal wymyślił więc, że do ucieczki wykorzysta powietrze. Dla siebie i swojego syna Ikara sporządził skrzydła z
wosku i ptasich piór. Zanim wyruszyli przestrzegł Ikara, by leciał pośrodku między morzem a słońcem. W
przeciwnym razie albo słońce roztopi spajający pióra wosk albo skrzydła nasiąkną wodą i Ikar runie w dół.

Kiedy obaj wylecieli z Krety przez pewien czas wszystko było dobrze. Jednak w końcu Ikar oczarowany
wspaniałością wynalazku zapomniał o ostrzeżeniach ojca i wzbił się ku Słońcu. Wtedy stało się to, co
przepowiedział Dedal: wosk roztopił się, a Ikar rozbił się na jednej z morskich wysp. Od jego imienia wyspa została
nazwana Ikarią, a morze oblewające jej brzegi – Ikaryjskim. Dedal pochował syna i samotny wyruszył w dalszą
drogę.

Mit o Demeter i Korze

Demeter – bogini odpowiedzialna za rozwijanie się pąków kwiatów, kwitnienie i owocowanie drzew oraz za
wszystko, co wyrasta z ziemi – zostawiła na chwilę swoją córkę Persefonę (inaczej: Kora – gr. kore = córka), która
bawiła się z nimfami na łące. Zanim się oddaliła prosiła córkę, by ta nie zrywała narcyzów – kwiatów zwiastujących
nieszczęście, poświęconych bóstwom podziemnym. Persefona była posłuszna matce. Biegała po łące z nimfami i
zbierała inne kwiaty.

Nagle z ziemi wyrósł narcyz, którego piękno było tak oszałamiające, że Persefona, oczarowana jego wdziękiem,
przekroczyła zakaz Demeter i zerwała kwiat. W tym momencie ziemia się rozstąpiła i przed Persefoną zjawił się
rydwan powożony przez Hadesa, władcę świata podziemnego. Bóg porwał Persefonę i zniknął. Gdy Demeter
wróciła, nikt nie potrafił powiedzieć, gdzie jest jej dziecko. Zrozpaczona bogini ukryła się w górach arkadyjskich.
Cała ziemia wyschła i nic na nie rosło z powodu rozpaczy osamotnionej matki. Od Słońca, które widziało całe
zdarzenie, dowiedziała się w końcu, co stało się z jej córką. Na próżno przybywali do niej różni posłańcy z Olimpu –
Demeter nie dawała się przebłagać, nikt nie był w stanie uśmierzyć jej bólu, a ziemia cały czas pozostawała sucha,
spękana i martwa.

W końcu Zeus zdecydował, że jego brat Hades musi oddać Persefonę matce. Bóg podziemi usłuchał rozkazu, ale
kiedy Persefona opuszczała królestwo umarłych, podał jej jabłko granatu, a bogini ugryzła. Nie wiedziała, że granat
zwiąże ją na zawsze z bogiem podziemi. Z powodu zjedzenia kilku ziarenek owocu, co roku musiała wracać do
Hadesa na trzy miesiące. Gdy spotykała się z matką, cały świat rozkwitał i rozpoczynał się wiosna. Przed
zbliżającym się rozstaniem Demeter coraz bardziej pogrążała się w smutku – wtedy przychodziła jesień. Trzy
miesiące, które dzieliły matkę i córkę, były okresem, w którym nic nie rosło, a ziemia wydawała się martwa.
Wówczas panowała zima.
Mit o wojnie trojańskiej
Bogini morska Tetyda była tak piękna, że o jej względy rywalizowali Zeus oraz Posejdon. Kiedy jednak dowiedzieli
się, że dziecko, które urodzi, przewyższy swojego ojca, zrezygnowali z ubiegania się o jej rękę. W Tetydzie zakochał
się śmiertelnik – Peleus, książę tesalski. Po długich staraniach zyskał w końcu przychylność bogini. Na ucztę
weselną przybył cały zastęp najznamienitszych bogów.

W pewnym momencie zjawiła się Eris, bogini niezgody, która nie została zaproszona. Położyła na stole złote
jabłko, na którym napisano: dla najpiękniejszej. Od razu powstał spór pomiędzy trzema boginiami: Herą, Ateną i
Afrodytą. Kłóciły się tak bardzo, że w końcu Zeus zdecydował, że konflikt rozstrzygnie Parys. Był on synem Priama,
władcy Troi, i jego żony Hekabe. Zanim się urodził, jego matka miała sen, że wydała na świat żagiew (płonący
kawał drewna). Był to znak, że dziecko przyczyni się do upadku państwa. Chłopiec został więc zabrany w góry i
tam porzucony. Po jakimś czasie niemowlę znalazł pasterz i postanowił się nim zaopiekować. Dziecko wyrosło na
pięknego mężczyznę. Tego właśnie Parysa Zeus poprosił o rozstrzygnięcie sporu między trzema boginiami.

Hera zapewniała, że uczyni go wielkim królem. Atena obiecywała mądrość. Afrodyta przyrzekła, że jeśli na nią
padnie wybór, obdarzy Parysa najpiękniejszą kobietą – Heleną, żoną króla Sparty, Menelaosa. Młodzieniec wybrał
Afrodytę. W krótki czas po tym wydarzeniu, Parys wziął udział w zawodach zorganizowanych w Troi. Odniósł
zwycięstwo, a jego rodzice odkryli, iż piękny pasterz jest ich synem. Cieszyli się bardzo, że go odzyskali, ponieważ
zapomnieli o złowróżbnym śnie.

Kiedy Parys odzyskał tytuł książęcy, wybrał się na dwór Menelaosa. Wykradł mu Helenę i przywiózł do Troi jako
swoją żonę. Król Sparty wpadł w gniew. Zwrócił się o pomoc do swojego brata Agamemnona, króla Myken i Argos,
ten zaś zwołał z całej Grecji najwspanialszych wojowników i tak stworzył wielką armię do walki z Trojanami. Do
wyprawy przyłączył się miedzy innymi Odyseusz, król Itaki. Jego największą bronią były przebiegłość i spryt.
Brakowało tylko Achillesa, syna Peleusa i bogini Tetydy. Przepowiednie mówiły, iż Troja nie zostanie pokonana bez
jego pomocy. Tetyda nie chciała jednak, by brał udział w zbliżającej się wojnie, więc ukryła go przebranego za
dziewczynę wśród córek króla Likomedesa.

Achilles był jeszcze bardzo młody i miał delikatne chłopięce rysy, których nieomal nie można było odróżnić od
dziewczęcych. Na poszukiwanie syna Peleusa wysłano przebiegłego Odysa. Przebrał się on za kupca i przybył na
dwór Likomedesa. Kiedy pokazywał córkom króla najprzeróżniejsze kobiece ozdoby, zauważył, że jedna z nich nie
jest specjalnie zainteresowana towarami. Wtedy wyciągnął piękny miecz, a oczy Achillesa natychmiast rozbłysły.
Odyseusz opowiedział odnalezionemu młodzieńcowi o wielkiej wyprawie i o sławie, którą będzie można na niej
zdobyć. Syn Peleusa zdecydował się wziąć udział w nadchodzącej wojnie i opuścił dwór Likomedesa.

Statki greckie stały już przygotowane w porcie, ale brak wiatru uniemożliwiał wypłynięcie. Wróżbita o imieniu
Kalchas wyjaśnił, że wiatr ustał z powodu gniewu bogini Artemidy. By ją przebłagać, należy złożyć ofiarę z Ifigenii,
córki króla Agamemnona. Kiedy Kalchas miał już zabić dziewczynę, zjawiła się Artemida. Nakazała złożyć na ofiarę
łanię, a z Ifigenii uczyniła swoją kapłankę w Taurydzie. Po zabiciu zwierzęcia zerwał się wiatr i statki wypłynęły.
Wojna trwała 10 lat.

Najwspanialszym wojownikiem okazał się Achilles, przed którym drżał nawet największy bohater trojański Hektor,
syn króla Priama. Kiedy Achilles był mały, matka zanurzała go w wodach Styksu trzymając za prawą piętę. Dzięki
temu jego ciało było nieczułe na zranienia. Jedynym słabym punktem była nieobmywana przez świętą rzekę pięta
bohatera. W dziesiątym roku wojny w obozie greckim wybuchła zaraza. Była to kara zesłana przez boga Apollina.
Agamemnon uprowadził bowiem córkę Chryzesa, jednego z kapłanów boga. Achilles postanowił, że król musi
oddać dziewczynę. Rozgniewany Agamemnon podporządkował się decyzji Achillesa, ale chcąc się zemścić, zabrał
bohaterowi piękną niewolnicę Bryzeidę. Wtedy syn Peleusa zapowiedział, że nie będzie więcej walczył z
Trojanami. Od tego momentu wojska greckie ponosiły wielkie klęski.

Najbliższy przyjaciel Achillesa, Patroklos, nie mógł się pogodzić z tym, że tak wielu Greków ginie. Achilles zgodził
się, by przywdział on jego zbroję i poprowadził żołnierzy do walki. Niestety w czasie bitwy Patrokolos stanął
naprzeciw Hektora. Wojownik trojański pokonał Greka i zdarł z niego zbroję. Kiedy Achilles dowiedział się o
śmierci przyjaciela, bardzo rozpaczał. Z morza wyszła Tetyda i podarowała synowi nową zbroję, jeszcze
wspanialszą od poprzedniej. Achilles w wielkim gniewie dziesiątkował trojańskie oddziały. W końcu wszyscy
Trojanie oprócz Hektora schronili się za murami miasta. Drogę Achillesowi próbował zagrodzić jeszcze bóg rzeki
Skamander, która opływała Troję. Bohater cieszył się jednak opieką Hery. Bogini poprosiła o pomoc boga
Hefajstosa, który pokonał rzekę.

Achilles stanął przed Hektorem. Trojanin zląkł się syna Peleusa i zaczął uciekać. Dwaj wojownicy trzy razy okrążyli
mury miasta. W końcu Zeus położył na szali losy obu i ten, który należał do Hektora, spadł do krainy umarłych –
Hadesu. Od tego momentu bogowie przestali wspomagać Hektora. Achilles zabił Trojanina. Potem zdarł z niego
zbroję, przywiązał go do rydwanu i wlokąc po ziemi przyciągnął do greckiego obozu. Priam bardzo rozpaczał po
utracie syna. Nocą przekradł się do namiotu Achillesa i prosił go o wydanie ciała Hektora. Syn Peleusa bardzo się
wzruszył. Kazał umyć i namaścić zwłoki syna Priama i oddał je królowi. W niedługi czas potem sam zginął
ugodzony w piętę strzałą Parysa.

Parys także został zabity, a Helenę poślubił jego brat Deifob. Księżniczka zapragnęła jednak wrócić do Sparty, więc
nocą zaprowadziła Odyseusza i Diomedesa do świątyni, a Grecy zabrali z niej palladion – posążek bogini Ateny.
Dopóki znajdował się on w Troi, miasto nie mogło być zdobyte. W niedługi czas po tym wydarzeniu Trojanie
spostrzegli, że wszyscy Grecy zniknęli. Kiedy wyszli na brzeg morza, by zbadać tę dziwną sprawę, zobaczyli
wielkiego drewnianego konia. Postanowiono, że zdobycz trzeba zabrać do miasta. Kapłan Laookon był temu
przeciwny i twierdził, że konia należy spalić. Wtedy wyszły z morza dwa ogromne węże i pożarły kapłana oraz jego
dwu synów. Trojanie stwierdzili, że była to kara za bluźnierstwo i że trzeba wprowadzić konia do miasta. Nie
chcieli słuchać wieszczki Kasandry, która powtarzała, że przyniesie to tylko nieszczęście.

W nocy z wnętrza konia wyszedł Odys, który wymyślił cały podstęp, oraz jedenastu innych bohaterów. Otworzyli
bramy miasta. Wtedy w jego mury wdarło się wojsko greckie, które wcześniej ukrywało się na statkach w
pobliskiej zatoce. Żołnierze zabijali każdego Trojanina. Zginął również król Priam i malutki syn Hektora – Astianaks.
Menelaos odnalazł komnatę Heleny. Zabił Deifoba, ale kiedy zobaczył swoją piękną żonę, gniew go opuścił.
Pogodził się z nią i zabrał z powrotem do Sparty.

1. Ślub boginki morskiej Tetydy z księciem tesalskim Peleusem.

2. Pojawienie się na weselu bogini niezgody Eris.
3. Przekazanie złotego jabłka Afrodycie przez Parysa.
4. Powrót Parysa na dwór królewski.
5. Porwanie żony Menelaosa przez goszczącego na dworze lacedemońskim Parysa.
6. Wielka złość w Grecji z powodu "podeptania" praw gościnności przez Parysa.
7. Postanowienie wojny, objęcie dowództwa przez Agamemnona, brata króla Menelaosa.
8. Gotowość do walki potężnych i silnych wojsk Hellady, brak Achillesa, bez którego według przepowiedni Troja
nie zostanie zdobyta.
9. Odnalezienie przez Odyseusza ukrytego wśród córek królewskich Achillesa.
10. Brak wiatru na morzu, uniemożliwienie poruszania się statków.
11. Ofiarowanie córki Agamemnona
12. Przepowiednia Kalchasa. Troja zostanie zdobyta po dziesięciu latach walki.
13. Zaatakowanie Troi, sprawne odparcie ataków przez dzielną obronę Trojan.
14. Organizacja turniejów dla poszczególnych rycerzy. Wyróżnienie się Achillesa.
15. Wypełnienie się przepowiedni Kalchasa o dziesięcioletniej wojnie.
16. Kłótnia Achillesa i Agamemnona
17.Zabicie Patroklosa przez Hektora.
18. Smutek i płacz Achillesa po śmierci najlepszego przyjaciela Patroklosa.
19. Zemsta Achillesa na Hektorze.
20. Wizyta ojca Hektora Priama u Achillesa.
21. Zlitowanie się Achillesa, oddanie zwłoki zrozpaczonemu ojcu.
22. Śmierć Achillesa ugodzonego strzałą Parysa.
23. Kłótnia Odyseusza i Ajaksa o zbroję po zabitym bohaterze.
24. Samobójstwo Ajaksa.
25. Śmierć Parysa.
26. Kradzież Palladionu
27.Opuszczenie Troi przez Greków.
28. Opanowanie Troi przez Greków, przygotowanie i realizacja bardzo skutecznego spisku.
29. Pogodzenie przez Afrodytę Menelaosa i Helenę.
30. Powrót Agamemnona wraz z gwardią, łupami i jeńcami do domów.

Mit o Heraklesie

Herakles był synem Zeusa i Alkmeny. Zyskał nieśmiertelność dzięki mleku Hery, którym z woli Zeusa został
wykarmiony. Pokarm bogini Hery dał mu nieśmiertelność i niezmierzoną siłę, których w efekcie stał sie
niewolnikiem. Zeus przyłożył małego Heraklesa do piersi śpiącej Hery, a z kilku kropel mleka, które spadły na
ziemię powstała Droga Mleczna.

Jego opiekunowie: Alkmena i Amfitrion przykładali ogromną uwagę do jego wychowania. Herakles był szkolony w
zapasach, uczył się sztuki powożenia końmi, strzelał z łuku i rzucał oszczepem. Wyrósł na silne i zdrowe dziecko.

Bogini Hera darzyła go jednak szczególną antypatią. Pokazała to, kiedy Herakles miał dziesięć miesięcy. Wysłała
wtedy do niego dwa węże, aby go zabiły. Ten jednak zdołał je zdusić i dzięki swoim zdolnościom uniknął śmierci.
Podczas wizyty w bibliotece ze swoim nauczycielem zainteresował się książką kucharską. Kiedy oburzony pedagog
okazał mu swoje niezadowolenie, młody Herakles uderzył go tak mocno, że nauczyciel nie przeżył.

Podczas wojny służył swą pomocą królowi tebańskiemu, za co pojął za żonę jego córkę. Kilka lat spędzonych przy
dzieciach i żonie doprowadziły go do szaleństwa. Pewnego dnia, gdy składał ofiarę bogom, zabił żonę i dzieci.

Wyrocznia delficka miała podpowiedzieć Heraklesowi formę pokuty za tę okrutną zbrodnię. Jego zadaniem była
służba u mykeńskiego króla Eurysteusa, u którego miały wypełnić dwanaście prac.

Tchórzliwy Eurysteus bał się Heraklesa. Chciał się go szybko pozbyć, dlatego pierwszym zadaniem, jakie mu zlecił,
było zabicie lwa z Nemei, który pustoszył okolicę. Herakles poradził sobie z niebezpiecznym zwierzęciem, udusił
lwa, a jego skórę przyniósł królowi Myken jako dowód wykonania zadania.

W miejscowości Lerna siał postrach dziesięciogłowy płaz, który zabijał ludzi, a gdy brakowało mu pożywienia dusił
bydło i niszczył plony. Zabicie hydry lernejskiej było drugim zadaniem Heraklesa. Heros długo próbował zniszczyć
niebezpiecznego stwora, obcinał mu głowy, na których miejsce wyrastały nowe. Na pomoc hydrze przybył rak,
którego szczypanie skutecznie utrudniało zadanie Heraklesowi. Kiedy Jolaos – woźnica Heraklesa, na rozkaz
swojego pana zapalił las, heros pokonał hydrę. Ucinał głowy potworowi, a następnie wypalał rany, dzięki czemu
głowy więcej nie wyrastały. Ostatnia, nieśmiertelna głowa została przez niego zakopana, a żółć hydry posłużyła
Heraklesowi do zatrucia strzał.

Herakles naraził się na gniew bogini Artemidy, kiedy Eurysteus nakazał mu wykonanie trzeciej pracy. Jego
zadaniem było zabicie łani ceryntyjskiej, której racice były ze spiżu, a poroże ze złota. Cały rok szukał łani,
ponieważ nie chciał jej skrzywdzić, ze względu na Artemidę.

Po przyniesieniu zwierzęcia do Myken, otrzymał kolejne polecenie. Tym razem było nim zabicie dzika z Erymantu,
który płoszył ludność. Heraklesowi udało się na tyle zmęczyć zwierzę, że padł martwy.

Król Elidy, Augiasz posiadał wiele stad bydła, a jego stajnia była tak zanieczyszczona, że wszyscy mieszkańcy
królestwa nie mogliby jej wyczyścić. Herakles jednak dostał za zadanie oczyszczenie stajni jednego dnia. Ten
zażądał zapłaty za wykonanie zadania. Augiasz chętnie przystał na propozycję, bo wydawało mu się to
niewykonalne. Herakles jednak przechytrzył króla i skierował do stajni rzekę, która zdołała zmyć wszystkie
nieczystości. Augiasz nie uznał wykonania zadania i nie oddał zapłaty Heraklesowi, który za to zabił króla, a Elidę
nawiedził wojną.

Kolejne zadanie wymagało od Heraklesa więcej wysiłku. Eurysteus zlecił mu zabicie ptaków ze Stymfalos. Ptaki,
które żywiły się mięsem ludzkim chowały sie w lesie, skąd najpierw trzeba było je wypłoszyć. Dzięki pomocy
Ateny, która podarowała nieśmiertelnemu Heraklesowi grzechotki ze spiżu, wypłoszył ptaki z lasu, a potem zabijał
jednego po drugim.

Z wędrówki na Kretę wrócił Herakles z bykiem, którego kazał mu sprowadzić zaniepokojony jego siłą i
niestrudzeniem Eurysteus.

W Tracji udało mu się zdobyć klacze, które król Diomedes karmił mięsem ludzkim, wykorzystując do tego
przybywających do jego kraju cudzoziemców.

Pas Hipolity był kolejnym celem Heraklesa. Córka Eurysteusa pragnęła klejnotu, który znajdował się w pasie
królowej plemienia Amazonek. Wojownicze kobiety wychowywały tylko potomstwo płci żeńskiej, świetnie
strzelały z łuku, i aby lepiej rzucać dzidą wypalały sobie lewą pierś. Hipolita nie chciała wszczynać wojny z
Heraklesem i zdecydowana była oddać pas herosowi. Jednak Hera, która dażyła Heraklesa nienawiścią, wcieliła się
w Amazonkę i wywołała alarm, mówiąc, że ktoś porwał królową. Ten pomyślał, że wpadł w pułapkę i pośpiesznie
zabił Hipolitę, zabierając od niej pas.

Po powrocie do Myken, nie miał chwili wytchnienia. Zdobycie wołów Gerionesa było kolejną pracą zadaną przez
Eurysteusa. Geriones był olbrzymem, który posiadał ciało trzech mężczyzn, trzy pary rąk i trzy pary nóg. Wołów
pilnował pies i smok, z którymi Herakles łatwo sobie poradził, zabijając również olbrzyma. Po podróży do Afryki w
celu zdobycia wołów Gerionesa pozostały dwie skały ustawione przez bohatera – dzisiejszy Gibraltar i Ceuta (tzw.
słupy Heraklesa).

Złote jabłka rodziła jabłoń podarowana Herze z okazji ślubu z Dzeusem przez Gaję. Ich zdobycie stało się kolejnym
zadaniem Heraklesa. Cennej jabłoni pilnowały trzy siostry Hesperydy oraz stugłowy smok. Heros nie chciał męczyć
się z nieśmiertelnym stworem, dlatego poprosił Atlasa trzymającego na swych barkach ziemię, aby zerwał dla
niego złote owoce. Ten chętnie to zrobił, ale nie chciał wrócić do swojego zadania, z którego chwilowo wyręczał
go Herakles. Heros jednak zdołał poprosić go, aby na chwilę potrzymał niebo, by ten mógł poprawić jego ułożenie.
Herakles jednak zabrał jabłka i odszedł.
Ostatnią pracą zleconą Heraklesowi przez Eurysteusa było sprowadzenie Cerbera z Tartaru. Po sprzeczce z bogiem
Plutonem udało mu się ostatnią pracę wykonać. Zaprowadzony do Erysteusa strażnik Hadesu, został jednak
puszczony wolno i szybko wrócił do Plutona.

Po odbyciu swojej pokuty i wykonaniu dwunastu prac Herakles postanowił powtórnie się ożenić. Stanął więc do
konkursu o rękę córki króla. Przelał przy tym niewinną krew, za co został przez bogów ukarany niemocą.

Po kolejnych atakach szaleństwa i splądrowaniu świątyni został ukarany zesłaniem na trzyletnią służbę do
królowej Omfali. Tam musiał nosić kobiece szaty i porzucić strzelanie z łuku.

Po tym karkołomnym zadaniu powrócił do swoich zajęć, zdołał również na nowo zdobyć sympatię bogów.

Zakochał się Herakles w pięknej królewnie Dejanirze. Była ona jednak zazdrosna o przystojnego, odważnego i
silnego męża. Miała wrażenie, że każda kobieta jest jej potencjalną rywalką. Od umierającego centaura Nassosa
(który wcześniej porwał Dejanirę) otrzymała fiolkę z krwią, która miała zachować dla niej miłość męża. Dejanira
wyprała w niej koszulę bohatera, która przez to nabrała pięknego szkarłatnego koloru. Krew centaura okazała się
jednak straszliwą trucizną, która trawiła ciało Heraklesa. Heros cierpiał katusze, jad wyżerał jego ciało, a on wył z
bólu. Dejanira powiesiła się z żałości, a on sam przygotował sobie stos pogrzebowy. Zanim jednak ogień zdołał
objąć jego ciało bogowie zabrali go do nieba, nałożyli wieniec laurowy, uczynili nieśmiertelnym, a Hera oddała za
żonę swą córkę – Hebę, boginię młodości.

1. Narodziny Heraklesa.
2. Próba przystawienia chłopca do piersi Hery.
3. Zesłanie węży przez Herę.
4. Zamordowanie węży przez chłopca.
5. Morderstwo nauczyciela i wygnanie Heraklesa.
6. Udział Heraklesa w wojnie.
7. Poślubienie córki króla Teb.
8. Zabójstwo żony i dzieci przez Heraklesa.
9. Porada Pytii.
10. Pierwsza praca Heraklesa – pokonanie lwa z Nemei.
11. Pokonanie hydry.
12. Sprowadzenie łani cerytyjskiej.
13. Schwytanie dzika z Erymantu.
14. Uporządkowanie stajni Augiasza.
15. Zabicie ptaków zamieszkujących okolice Arkadii.
16. Przyniesienie byka z Myken.
17. Przyprowadzenie klaczy Diomedesa.
18. Zabranie pasa królowej Amazonek.
19. Pomoc królowi Laomedonowi.
20. Wyprawa po woły Gerionesa.
21. Zdobycie złotych jabłek.
22. Sprowadzenie Cerbera.
23. Zwycięstwo w zawodach łuczniczych.
24. Sprzeciw braci królewny przeciwko jej małżeństwu z Heraklesem.
25. Zabicie jednego z braci przez Heraklesa.
26. Trzy lata u królowej Omfali.
27. Ślub z Dejanirą.
28. Podstęp centaura Nessosa.
29. Cierpienie bohatera.
30. Samobójstwo Dejaniry.
31. Przyjęcie Heraklesa w poczet nieśmiertelnych.

Mit o Tezeuszu

Tezeusz jest największym bohaterem ateńskim. Jego ojciec Ajgeus (Egeusz) podbił Attykę, poślubił księżniczkę
Trojzeny - Ajtrę, po czym opuścił rodzinę, by wrócić do Aten. Chłopiec wychowywał się u matki w Trojzenie. Tu w
wieku pięciu lat poznał Heraklesa, który stał się wzorem dla małego Tezeusza. Kiedy chłopiec dorósł, matka
pokazała mu miecz i sandały, zostawione przez Ajgeusa pod kamieniem. Tezeusz udał się do Aten w poszukiwaniu
ojca.

W drodze bohater pokonał zbójów: Skirona, Sinnisa i Prokrustesa, którzy torturowali i zabijali podróżnych. Przed
świątynią Apollina także popisał się nadludzką siłą i męstwem. Gdy przybył do ojca, Ateny upadały. Król Minos
upominał się o haracz w postaci siedmiu młodych mężczyzn i siedmiu dziewcząt dla potwora Minotaura. Tezeusz,
chcąc wybawić ateńczyków od okrutnej ofiary, postanowił zabić Minotaura. Ajgeus kazał synowi postawić
czerwony żagiel w razie wygranej lub czarny, gdyby Tezeusz przegrał. Na wyprawę bohater nie zabrał siedmiu
dziewcząt, ale dwóch młodzieńców przebrał za kobiety, nauczył dziewczęcych ruchów, głosów, dbałości o cerę.

Na Krecie wszyscy traktowali Tezeusza z wrogością. Zakochała się w nim Ariadna, córka króla. I kiedy Tezeusz
wchodził do labiryntu Minotaura, zawiązał u wejścia koniec nici, podarowanej mu przez Ariadnę. Potem rozwijał
kłębek aż dotarł do potwora. Bohater zgładził Minotaura i dzięki nici wyszedł szczęśliwie z labiryntu. Powracał do
Aten zwycięski wraz z Ariadną.

Ale na wyspie Naksos Tezeusz porzucił kochankę i odpłynął ukradkiem. Ariadnę poślubił Dionizos, bóg wina i
winnej latorośli. Natomiast Tezeusz przypłynął do Aten. Zapomniał jednak zmienić żagla na czerwony; jego ojciec,
domyślając się porażki syna, rzucił się ze skały. Tego samego dnia Ateny przeżywały wielką żałobę po śmierci
Ajgeusa i świętowali jednocześnie radość z powodu zwycięstwa Tezeusza. Powstało tak święto Oschoforiów,
podczas którego upamiętnia się także przebieranie chłopców za dziewczyny.
Tezeusz władał całym państwem greckim, dokonał zjednoczenia ziem ze stolicą w Atenach. Utrwalił pierwsze
zasady republiki. Wiedziony przykładem Heraklesa, król Tezeusz zapragnął podbić ród Amazonek. Uprowadził
królową Antiopę, z którą miał syn Hipolita. Ponownie ożenił się z Fedrą. Lecz ta zdradziła Tezeusza z Hipolitem i
zrzuciła później winę na syna króla. Tezeusz kazał więc ukarać Hipolita śmiercią. Po czym Fedra powiesiła się.

Tezeusz, mając już pięćdziesiąt lat, porwał ze Sparty Helenę, wówczas małą dziewczynkę. Ojciec dziecka, król
Tyndareos, naszedł z armią na Ateny pod nieobecność Tezeusza. Odebrano Helenę opiekunce Ajtrze i za karę nie
pozwolono Tezeuszowi wrócić do Aten. Starzec żył na wyspie Skyros, aż pewnego dnia poślizgnął się i spadł w
przepaść.

Po wojnach perskich postanowiono sprowadzić kości ateńskiego bohatera do ojczystego miasta. I w roku 474
p.n.e. przywieziono szczątki Tezeusza do Aten. Zostały znalezione po tym, jak orzeł zaczął wbijać dziób i pazury w
jedno miejsce w skale, co odczytano jako znak boski.
1. Opuszczenie rodziny przez Egeusza, wydanie nakazu

2. Dorastanie Tezeusza

3. Poznanie i chęć naśladowanie Heraklesa

4. Spełnienie nakazu ojca – odepchnięcie ogromnego głazu przez Tezeusza oraz zabranie miecza i sandałów

5. Podróż Tezeusza do ojca, do Aten - pokonanie Skirona, Sinnisa, Prokrutesa

6. Budowa świątyni Appolina - szydzenie z Tezeusza, zemsta Tezeusza – wyrzucenie pary wołów

w powietrze, wieść o młodzieńcu nadludzkiej siły

7. Spotkanie ze starym ojcem

8. Chęć pozyskania miłości ludu - ujarzmienie byka żywcem i złożenie go w ofierze Appolinowi, zabicie Minotaura
w labiryncie dzięki pomocy Ariadny, wzajemna miłość do Ariadny, pozostawienia śpiącej Ariadny na wyspie
Naksos

9. Powrót Tezeusza do Aten - pomyłkowe samobójstwo ojca z rozpaczy za synem, wiadomość o śmierci ojca

10. Święto Oschoforiów - przebieranie chłopców za dziewczynki

11. Zjednoczenie przez Tezeusza wszystkich rodów i gmin attyckich w jedną całość

12. Wielki błąd pięćdziesięcioletniego Tezeusza - porwanie siedmioletniej Heleny ze Sparty, zebranie wojska w
obronie dziewczynki, kara wygnania, spędzenie reszty dni na wyspie Skyros, wypadek i śmierć Tezeusza

13. Wojny perskie

14. Odnalezienie grobu Tezeusza przez Kimona - przewiezienie szczątek do Aten, pochowanie szczątek w środku
miasta, wspominanie Tezeusza jako wielkiego bohatera

Mit o Tantalu

Król Tantalos był człowiekiem szczęśliwym, który często gościł na Olimpie. Bogowie go lubili i zapraszali do siebie
na wystawne uczty. Początkowo czuł się nieśmiały w tym dostojnym towarzystwie, ale z czasem nabrał takiej
odwagi, że zaczął kraść bogom nektar i ambrozję. Gospodarze wiedzieli o tym, ale patrzyli na to przez palce. Po
jakimś czasie Tantalos zaczął zastanawiać się nad tym, czy bogowie rzeczywiście są bogami. W końcu postanowił
to sprawdzić. W swoim zamku wyprawił dla nich wspaniałą ucztę. Stoły uginały się pod ciężarem jedzenia. Na
koniec wniesiono na złotym półmisku pieczeń, którą król wyjątkowo zachwalał swoim gościom. Ku jego
zaskoczeniu, nikt z bogów nie odważył się jej spróbować. Zorientowali się oni bowiem, że jest to ciało królewicza
Pelopsa. Zeus przywrócił chłopcu życie i Tantalosa strącono do Tartaru, gdzie przygotowano dla niego straszliwa
karę. Otóż postawiono go w sadzawce, obok której rosło drzewo uginające się od owoców. Za każdym razem, gdy
król chciał sobie coś zerwać z gałęzi, ona odchylała się. Tak samo było z piciem. Gdy się schylił, by nabrać wody do
rąk, woda znikała. Tak więc Tantal cierpiał ogromne męki z powodu głodu i pragnienia.
1. Tantalos przyjacielem bogów.

2. Kradzież nektaru i ambrozji.

3. Uczta na cześć Tantalosa.
4. Podstęp bogów – pieczeń z księcia Pelopsa.
5. Łakomstwo Tantalosa i przywrócenie życia księciu Peloposowi.
6. Wtrącenie Tantalosa do Tartaru.
7. Kara dla Tanalosa – cierpienie z powodu głodu i pragnienia.