Etymologia

Od prasłowiańskiego rzeczownika dewerbalnego umъ[2] (od uměti[3]) zaświadczonego we

wszystkich językach słowiańskich: scs. umъ „rozum, umysł, zmysł, myśl”, ros. um/ум m.in.
„rozum, intelekt”, cz. um „rozum, myśl”, schorw. um „umysł, rozum, pamięć, zmysł”, bułg.
um/ум „myśl”, ukr. um/ум „umysł”, dumku/думку „myśl, opinia”, w języku polskim
zachował się m.in. w wyrazach: umysł, rozum, umiejętność, dumać, choć w staropolszczyźnie
używany w formie podstawowej:

 A iacyem bil ustawyczen na swem umye spomoczѻ pana boga mego, y sebralem k
sobye mѻsze ze wszego Izrahela, abi se mnѻ pospolu szly (Biblia królowej Zofii; ѻ =
samogłoska nosowa).
 O toć Piotr [...] moc swego uma i swej siły stracił a Jesucrista zaprzał (Rozmyślanie o
żywocie Pana Jezusa, Rozm 693).

„Od boskich rozumow

asz do luczckich umow –
rzeczi pospolite,
wiele mądrczom zakrite,
uczynil odkrite”
(Jędrzej Gałka, Pieśń o Wiklefie[4]).

Jak pisał Adam Kazimierz Czartoryski w dziele Myśli o pismach polskich[5]:

Słowo Um jest to w słowiańskim języku radix, czyli korzeń, który z siebie wypuszcza rozliczne
modyfikacye; z niego pochodzą rozum, umysł, umiejętność etc., jest (że tak rzekę)
pierworodną w człeku władzą rozpoznawania rzeczy, czyli macica idei porządnych[6].

Zobacz też
Zobacz kolekcję cytatów o umyśle w Wikicytatach

Zobacz hasło umysł w Wikisłowniku

 myślenie
 świadomość
 kreatywność

Przypisy
1.

 Eric Maigret, Socjologia komunikacji i mediów, Oficyna Naukowa, Warszawa 2012, s.140
  Według Maksa Vasmera oumъ/оумъ, zobacz: Max Vasmer, Этимологический словарь
русского языка, hasło: ум, (ros.).
  Według Izabeli Malmor odwrotnie, to uměti jest czasownikiem odrzeczownikowym i
pochodzi od umъ: Izabeli Malmor, Słownik etymologiczny języka polskiego, hasło: umieć.
  Pełny tekst: Agata Lorenc, „Pieśń o Wiklefie” Jędrzeja Gałki z Dobczyna. Próba
eksplifikacji.
  Adam Kazimierz Czartoryski, Myśli o pismach polskich, z uwagami nad sposobem
pisania w rozmaitych materyach, Kraków 1860.

6.  Teresa Skubalanka, Ze studiów nad dawną i współczesną polszczyzną, Lublin 1997,

s. 111.

Bibliografia
 Wiktor Werner, Człowiek, świadomość, społeczeństwo. Splątane korzenie
współczesnej psychologii. [w:] Małgorzata Wójtowicz – Dacka, Ludmiła Zając –
Lamparska (red.) „O świadomości. Wybrane zagadnienia.” Wydawnictwo
Uniwersytetu im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2007, s. 17–19

Linki zewnętrzne
 Robbins, Modularity of Mind, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy [online], CSLI,
Stanford University, 21 sierpnia 2017, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-31] (ang.).
(Modularność umysłu)