CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BÀI GIẢNG DẠNG VĂN BẢN (SCRIPT)

Môn học: Quản trị nhân lực

Chương 1: Tổng quan về Quản trị nhân lực

Chủ đề 3: Các xu hướng mới trong Quản trị nhân lực

Chào các bạn, ở chủ đề 2, chúng ta đã xác định được những kiến thức, kỹ năng, phẩm chất cần

có của những người làm công tác nhân sự. Những phẩm chất năng lực đó càng cần thiết và

quan trọng trong sự biến chuyển không ngừng của môi trường xung quanh hiện nay. Ở chủ đề

3 này, chúng ta sẽ tìm hiểu về các xu hướng mới trong quản trị nhân lực.

Kết thúc chủ đề 3, các bạn sẽ phân biệt được 3 nhóm yếu tố môi trường có ảnh hưởng đến quản

trị nhân lực. Các bạn cũng sẽ đưa ra được một số ví dụ về tác động của các yếu tố đó tới cách

thức quản trị nhân lực và cuối cùng là minh họa được một số xu hướng mới trong quản trị nhân

lực.

Như các bạn đã biết trong môn Quản trị học, bất cứ tổ chức, doanh nghiệp nào cũng hoạt động

trong một môi trường với rất nhiều yếu tố xung quanh. Trong đó có những môi trường bên

ngoài, môi trường bên trong.

Các yếu tố môi trường bên ngoài ở xa xa như là chính trị, văn hóa, xã hội thì người ta gọi là

yếu tố môi trường vĩ mô. Còn môi trường bên ngoài gần với doanh nghiệp thì ta gọi là yếu tố

môi trường vi mô. Trong nội bộ doanh nghiệp thì ta gọi là môi trường bên trong.

1
 CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Trên hình vẽ bên, tôi ký hiệu vòng ngoài cùng màu xanh lá, là môi trường vĩ mô bên ngoài,

bao gồm các yếu tố như chính trị, luật pháp, kinh tế, công nghệ, văn hóa và xã hội. Vòng thứ 2

gần với doanh nghiệp hơn, vòng màu đỏ chỉ yếu tố môi trường bên ngoài vi mô. Đó là thị

trường, khách hàng, đối thủ cạnh tranh, đối tác trong kinh doanh, nhà cung cấp, chính quyền

địa phương sở tại.

Vòng trong cùng màu xanh đen chỉ các yếu tố bên trong, thuộc về doanh nghiệp đó. Đó là tầm

nhìn, sứ mạng, mục tiêu chiến lược, cơ cấu tổ chức, văn hóa tổ chức, số lượng và chất lượng

các nguồn lực, đặc biệt là nguồn nhân lực.

Có thể nói là việc quản trị nhân lực chịu tác động bởi 3 nhóm yếu tố này, chính các nhóm yếu

tố này khi biến động sẽ ảnh hưởng tới nhận thức, quan điểm, phương pháp và cách thức quản

trị nhân lực của tổ chức.

Chúng ta sẽ tìm hiểu về xu hướng hiện nay của từng nhóm môi trường này. Thứ nhất là xu

hướng của môi trường bên ngoài vĩ mô

Đó là Toàn cầu hóa, Tiến bộ công nghệ, Nguy cơ thiên tai, Xung đột sắc tộc, Bất ổn chính trị,

Bất ổn chính sách. Toàn cầu hóa /hay ta thường nghe tới cụm từ Thế giới phẳng, mang tới

nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp nhưng cũng tạo nên nhiều thách thức, khó khăn khi phải

cạnh tranh trên một sân chơi rộng hơn với các đối thủ mạnh hơn. Một ví dụ điển hình là khi

tham gia ký kết Hiệp định đối tác xuyên Thái bình dương TPP, Việt Nam sẽ có cơ hội thu hút

vốn đầu tư nước ngoài, tiếp nhận được công nghệ và lao động nước ngoài một cách thuận lợi

hơn, người tiêu dùng sẽ được mua những sản phẩm nước ngoài với giá rẻ hơn, chúng ta có thể

xuất khẩu sản phẩm của mình sang nước khác một cách dễ dàng hơn đó là các thuận lợi. Nhưng

2
 CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

bên cạnh đó thì cũng có những rủi ro, sẽ phải đấu với các đối thủ cạnh tranh mạnh hơn từ bên

ngoài vào trên sân nhà của mình. Nếu lao động của mình không nâng cao trình độ lên, không

rèn luyện tốt hơn thì có cạnh tranh được lao động từ nước ngoài vào không, sản phảm doanh

nghiệp nội địa có cạnh tranh nổi với sản phảm từ bên ngoài nhập vào hay không. Đó là những

thách thức. Các doanh nghiệp thấy được những thời cơ và thách thức như vậy thì điều chỉnh

hướng quản trị con người như thế nào để đứng vững và cạnh tranh với con người trong môi

trường toàn cầu hóa như vậy.

Khoa học, kỹ thuật phát triển như vũ bão, công nghệ thay đổi từng giờ từng phút, thỉnh thoảng

sẽ có một mô hình kiểu mới xuất hiện. Ví dụ như máy tính bảng, điện thoại thông minh ra đời

thì sẽ có các doanh nghiệp không hoạt động được nữa và có những lực lượng lao động sẽ bị

thất nghiệp. Ví dụ như các nơi các địa điểm du lịch có thể thấy là lực lượng chụp ảnh dạo biến

mất hoặc là những công ty sản xuất máy ảnh (máy ảnh cơ, máy ảnh kỹ thuật số) so với làn sóng

về điện thoại thông minh, máy tính bảng thì máy ảnh yếu thế hơn. Và những công ty, doanh

nghiệp đã từng sản xuất máy ảnh như vậy thì việc làm của công nhân và nhân viên cũng bị ảnh

hưởng rõ rệt. Rất là nhiều những ví dụ của môi trường bên ngoài cho chúng ta thấy sự ảnh

hưởng.

(Xổ số điện toán và các hình thức Uber, Grab xuất hiện làm ngành xổ số kiến thiết truyền thống

và các hãng taxi hiện tại lao đao. Sự phát triển quá nhanh của trí tuệ nhân tạo thực sự làm dấy

lên trong con người những mối lo lắng nhất định. Theo nhận định của một số nhà khoa học, nó

có thể khiến một nửa dân số toàn cầu lâm vào cảnh thất nghiệp trong 30 năm nữa.

3
 CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Một thuật ngữ nữa cũng được nhắc tới rất nhiều trong thời gian gần đây, đó là Xu hướng Dữ

liệu lớn Big Data. Nhìn chung, có bốn lợi ích mà Big Data có thể mang lại: cắt giảm chi phí,

giảm thời gian, tăng thời gian phát triển và tối ưu hóa sản phẩm, đồng thời hỗ trợ con người

đưa ra những quyết định đúng và hợp lý hơn. Như rõ ràng là nó cũng ảnh hưởng tới công ăn

việc làm của con người.)

Các thảm họa động đất ở Nhật bản, ở Ecuado trong thời gian gần đây, các cuộc khủng bố ở

châu Âu của phiến quân IS, cuộc di dân khổng lồ từ Syria sang các nước châu Âu, tưởng chừng

như xa xôi vậy, nhưng cũng ảnh hưởng tới các doanh nghiệp trong ngành du lịch, nông, công

nghiệp và hoạt động thương mại của Việt Nam. Hoạt động của doanh nghiệp bị ảnh hưởng thì

công việc của nhân viên, công nhân cũng bị ảnh hưởng.

(Có một vấn đề xã hội đang rất nóng hiện nay, đó là Vệ sinh, an toàn thực phẩm. Chắc các bạn

cũng đồng ý với tôi, là nó sẽ ảnh hưởng tới việc sức khỏe, trạng thái tinh thần và năng suất của

lực lượng lao động trong tổ chức, và đây là điều mà những nhà quản trị nhân lực trong tổ chức

phải bận tâm, lo lắng. Đã có hiện tượng cả một phân xưởng, mấy chục, thậm chí hàng trăm

người bị ngộ độc thực phầm. Các doanh nghiệp chế biến thực phẩm cũng bị mang tiếng, vì con

sâu làm rầu nồi canh. Nếu người dân quay lưng lại và tẩy chay sản phẩm của họ thì tương lai

công ăn việc làm của người lao động ở đây sẽ bị đe dọa.

Một ví dụ khác về tình hình giao thông: Người lao động đi làm kẹt xe, lo lắng tai nạn… không

an lòng, vậy về công tác nhân sự, doanh nghiệp phải làm gì để hỗ trợ, trấn an họ.)

Thứ 2 là xu hướng của môi trường Vi mô, nhiều thị trường có những biến động bất ngờ, giá cả

có lúc lên lúc xuống, có lúc chúng ta nói sốt giá (giá cao quá, hàng hiếm) mà có lúc mình thừa

4
 CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

hàng thì bảo là rét về giá, chu kỳ lên xuống như vậy thì làm cho người làm quản trị nhân lực

phải lao đao suy nghĩ về những chuyện như là tuyển thêm hoặc giữ chân hoặc là cho nhân viên

nghỉ việc rất là phức tạp. Tình hình cạnh tranh ngày càng khốc liệt như thị trường sắt thép,

xăng dầu, nhà đất, chứng khoán, bảo hiểm, dệt may.

Ví dụ: tháng 1 năm 2016, Kho thóc dự trữ của Chính phủ Thái Lan đã đạt mức kỷ lục 15 triệu

tấn, xấp xỉ 9 triệu tấn gạo. Thái lan tuyên bố xả một phần kho dự trữ này. Chuyện gì sẽ xãy ra

nếu mà kho thóc dự trữ xả ra? Vì Thái Lan hiện nay đang là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế

giới. Khi đó cung gạo tăng, giá gạo giảm và ảnh hưởng các doanh nghiệp chế biến xay xát, ảnh

hưởng người nông dân của Việt Nam. Để cho thấy được có những chuyện mình tưởng như là

không liên quan tới mình nhưng mà cuối cùng nó vẫn tác động vẫn ảnh hưởng. Khách hàng thì

ngày càng khó tính hơn. Còn môi trường bên trong thì sao?

Xu hướng thứ ba là lực lượng lao động ngày càng đa dạng hơn về tuổi tác, giới tính, chủng tộc,

văn hóa, về hoàn cảnh xuất thân. Ví dụ như ở Lạc Việt tôi có nghe một chi tiết mà tôi để ý là

tuổi của lực lượng lao động của Lạc Việt trẻ thì nhiều (80%) nhưng người lao động lớn tuổi

nhất ở Lạc Việt là 73 tuổi. Như vậy như chúng ta thấy là khoảng tuổi làm việc trong một tổ

chức lớn. Tuổi tác khác nhau thì sẽ có những quan điểm, suy nghĩ, thái độ khác nhau và quản

lý thì ngày càng phức tạp. Cơ cấu tổ chức ngày càng phẳng ra, các tầng lớp trung gian thì giảm

dần. Có một điều rất quan trọng chúng ta thấy là lực lượng lao động đa dạng hơn, phức tạp

hơn, yêu cầu của họ cao hơn cho nên chúng ta sẽ tốn kém hơn trong việc sử dụng và quản lý

họ. Nhưng bên cạnh đó, do áp lực cạnh tranh nên phải kiểm soát chi phí, không để chi phí tăng

lên được. Đó là một tình cảnh khá là khó khăn nhưng các doanh nghiệp phải đối mặt

5
 CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Ở chủ đề 1, chúng ta đã nhắc tới cụm từ trách nhiệm xã hội, viết tắt CSR. Đây là nội dung mà

cộng đồng và xã hội yêu cầu doanh nghiệp rất nhiều, nhìn vào đó để người ta đánh giá về doanh

nghiệp cũng giống như nhìn vào sản phẩm và giá cả của doanh nghiệp. Một doanh nghiệp có

trách nhiệm xã hội là một doanh nghiệp như thế nào? Tóm lại là doanh nghiệp phải có trách

nhiệm với cộng đồng, với xã hội và với nhân viên của mình. Cụ thể đối với nhân viên của

doanh nghiệp là phải luôn tuân thủ luật lao động, đảm bảo quyền lợi cho nhân viên của mình,

nghĩ xa hơn cho nhân viên của mình (nếu cắt giảm lao động vì do tình thế không giữ họ được

thì nghĩ đến chuyện đào tạo để họ có thể dễ dàng tìm một công việc khác ở bên ngoài, không

rơi vào tình cảnh thất nghiệp). Đối với chuyện có trách nhiệm đối với môi trường như là vệ

sinh an toàn thực phẩm hay là cá chết thì chưa có kết luận chính thức. Các doanh nghiệp qua

các sự kiện như vậy thì phải xem lại mình đã thực hiện đúng trách nhiệm xã hội của mình chưa,

có phải vì tiết kiệm chi phí mà dẫn tới cẩu thả trong việc xã những chất gây ô nhiễm ra ngoài

môi trường hay không. Tóm lại là một doanh nghiệp có trách nhiệm xã hội là phải luôn luôn

hành xử hoạt động làm sao tạo sự phát triển bền vững của bản thân doanh nghiệp và của nền

kinh tế và quan tâm đến quyền lợi của nhân viên, quyền lợi của cộng đồng, của dân cư nói

chung. Đó là điều kiện, yêu cầu rất là quan trọng và rất là khó khăn mà phải đảm bảo nó đối

với các doanh nghiệp. Những người làm nhân sự phải có trách nhiệm là hỗ trợ tư vấn nhắc nhở

để các doanh nghiệp thực hiện được mục đó của mình.

Với những xu hướng môi trường như vậy, môi trường bên ngoài, môi trường bên trong thì

những người làm công tác nhân sự như tôi vừa nói là phải luôn suy nghĩ làm sao để đối mặt

với các thách thức của doanh nghiệp, làm sao để đưa ra những đóng góp, ý kiến về chính sách

6
 CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

nói chung của doanh nghiệp và đặc biệt những chính sách về nhân lực để có thể trụ lại được

mà vẫn phát triển bền vững trong một môi trường biến động như thế.

Trong cách thức thực hiện các hoạt động nhân lực, các doanh nghiệp đã tận dụng được xu thế

công nghệ hiện nay, quản trị nhân lực thời nay khác với thời trước như thế nào?

Họ có thể thông báo tuyển dụng trên Facebook hoặc khi có ứng viên họ sẽ vào Facebook để họ

xem xem người nay là người như thế nào. Ví dụ như có bạn nào ba hoa hoặc anh đó thể hiện

sở thích gì đó của mình hoặc thể hiện ý chí nào đó của mình hay là quan điểm cá nhân thì qua

đó người ta có thể đánh giá về ứng viên này trước khi có những cuộc phỏng vấn chính thức.

Đó là những công cụ mà bây giờ các công ty có thể sử dụng.

Các phần mềm, các mạng xã hội là nguồn thông tin rất là đa dạng để từ đó có thể tiến hành các

hoạt động về nhân lực của mình. Ví dụ như là ứng dụng Internet rất là phổ biến, các bài test về

các chỉ số EQ, IQ, PQ,…để đánh giá hoặc là những hình thức phỏng vấn rất là mới rất là hiện

đại ví dụ như phỏng vấn dựa trên năng lực, dựa trên hành vi. Người ta gọi là những công cụ

STARS trong phỏng vấn. Trong việc đào tạo thì tập trung vào việc đào tạo trong công việc chứ

không còn thuyết giảng hay trình bày trao đổi trên lớp nữa.

Doanh nghiệp cố gắng đa dạng hóa các hình thức phúc lợi và chú trọng các dạng thù lao phi tài

chính;

Nghiên cứu áp dụng các hình thức sử dụng lao động linh hoạt như làm việc từ xa, làm việc tại

nhà, làm việc với giờ giấc linh hoạt để tạo điều kiện thuận lợi cho lực lượng lao động.

Đặc biệt là với nhận thức “nhân tài là yếu tố tạo nên lợi thế cạnh tranh”; các doanh nghiệp rất

chú trọng tới các chương trình phát hiện, bồi dưỡng và giữ chân nhân tài.

7
 CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Nếu như chia các dạng công việc trong quản trị nhân lực thành 3 nhóm: Hành chính- Nghiệp

vụ; Tư vấn và Chiến lược thì xu thế trong tương lai sẽ là giảm bớt tỳ lệ thời gian thực hiện các

công việc mang tính hành chính nghiệp vụ thông thường, duy trì hoạt động tư vấn và phát triển

các công việc có tính chiến lược lâu dài.

Theo nghiên cứu của nước ngoài cách đây hàng chục năm, bộ phận nhân sự đa phần dành thời

gian cho những việc mang tính sự vụ như là quản lý phục lợi, lương bổng, hồ sơ tài liệu và

cung cấp dịch vụ. Còn về phần nghiệp vụ như là tuyển dụng hay là quản lý hiệu suất làm việc,

đãi ngộ, quan hệ lao động,… từ 15% - 30%. Còn những hoạt động mang tính chất thay đổi về

chất (tức là làm cho mọi việc khác hẳn) ví dụ như quản trị tri thức, đổi mới chiến lược, thay

đổi văn hóa, phát triển tổ chức,… hiện nay ở mức rất là khiêm tốn. Vậy thì trong vấn đề xu

hướng thay đổi như vậy thì chúng ta phải làm sao bớt những phần về sự vụ và nghiệp vụ, giảm

bớt thời gian cho mảng sự vụ và nghiệp vụ đi để tăng phần thay đổi về chất có như vậy thì mới

dẫn đến sự thay đổi căn bản tận gốc rễ và như vậy mới làm cho doanh nghiệp vượt lên được.

Vậy thực hiện việc đó như thế nào. Làm sao giảm thời gian dành cho các công việc hành chính

sự vụ và nghiệp vụ thông thường. Không thể bỏ được, vẫn phải thực hiện công việc đó nhưng

làm sao tốn ít thời gian hơn cho nó.

Người ta có thể thực hiện bằng 2 cách: Thuê ngoài nhân sự (HR outsourcing) và cải tiến quy

trình, ứng dụng công nghệ thông tin.

Thiết kế lại quá trình hợp lý hơn, có những quá trình có thể thực hiện song song với nhau thay

vì phải nối tiếp như vậy sẽ tiết kiệm được thời gian. Và ứng dụng công nghệ thông tin thì chúng

ta sẽ bớt được hẳn 2 mảng này. Và 2 mảng này sẽ di chuyển lên trên và làm cho phần thay đổi

8
 CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

về chất và nghiệp vụ tiên tiến sẽ được tăng thêm. Đó chính là xu hướng thay đổi để đáp ứng

với biến động của môi trường trong quản trị.

Công việc thuê ngoài là những công việc không đặc thù và mang tính chất khá là phổ biến. Ví

dụ như là công tác đào tạo thì những đào tạo chuyên sâu gắn với công nghệ, gắn với đặc điểm

hoạt động của công ty của mình thì mình tự làm nhưng mà đạo tạo mang tính chất phổ biến

như là kỹ năng giao tiếp, đào tạo về an toàn lao động ở mức độ trung bình là chúng ta có thể

thuê ngoài hoặc là những dịch vụ về tính toán, về lương hay về chấm công thì hoàn toàn chúng

ta có thể sử dụng lực lượng bên ngoài. Còn những cái quan trọng hơn dính tới chiến lược hay

dính tới những đặc thù của công ty của mình thì lúc đó mình tự làm. Thuê ngoài cũng có cái

hay và cũng có cái dở. Mình sẽ chọn lọc những cái mang tính chất chung, không phải những

cái đặc thù hoạt động của công ty mình. Bên ngoài họ làm quen năng suất cao hơn đỡ mất thời

gian hơn thì nên thuê bên ngoài, mình không phải loay hoay cho những việc đó. Mình chỉ dành

thời gian cho những việc mang tính chất đặc thù thôi.

Các bạn thân mến, chúng ta kết thúc chủ đề 3, cũng kết thúc chương 1 tại đây.

Để hiểu bài tốt hơn, tất cả cần nhớ trả lời các câu hỏi trắc nghiệm, làm bài tập tình huống hay

đọc bài đọc thêm được giới thiệu sau mỗi chủ đề. Chúc các bạn học vui và hiệu quả.