Historia

Pierwotny romański kościół został prawdopodobnie ufundowany przez palatyna Piotra Włosta
(Włostowica), jego żonę księżniczkę czernihowską Marię i ich syna Świętosława w pierwszej połowie XII
wieku. Ukończony został przed 1148 rokiem, kiedy to papież Eugeniusz III wystawił dokument
wymieniający Arnulfa, opata kościoła NMP na górze Slenz (Ślęża). Tam bowiem początkowo osiedli
sprowadzeni z walońskiego Arrovaise przez Bolesława Krzywoustego kanonicy regularni św. Augustyna,
którzy około 1150 przenieśli się do Wrocławia, przypuszczalnie z powodu zbyt surowych warunków na
Ślęży i zbytniego oddalenia od dużych ośrodków polityczno – administracyjnych. W mieście kanonicy
osiedli przy kościele na wyspie Piasek, gdzie powierzono im zorganizowanie konwentu. Pierwszym ich
opatem został zakonnik imieniem Oger lub Oqer.

Początkowo kanonicy otrzymali całą wyspę Piasek, własność Piotra Włostowica, dopiero w 1261 roku
książę Henryk III włączył jej zachodnią część do miasta. Ponadto kanonicy dostali bliżej nieznaną wieś,
gospodę i jatkę, co potwierdziły dokumenty z 1193 i 1209 roku, a w kolejnych latach następne osady
(między innymi Tyniec, Muchobór), młyny i licznych poddanych wraz z pokaźnymi dochodami. Pozwoliło
to w 1214 roku opatowi Witosławowi założyć we Wrocławiu szpital św. Ducha i jeszcze w XIII wieku
wydłużyć prezbiterium romańskiego kościoła w kierunku wschodnim o około 10 metrów.