„Ściana tęczowa”

witraż w prezbiterium
Kościół Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Ostrzeszowie –
najstarszy kościół rzymskokatolicki w mieście Ostrzeszów. Mieści się przy ulicy
Farnej. Należy do dekanatu Ostrzeszów.

Architektura i wyposażenie

Jest to świątynia gotycka z XIV/XV wieku, jednonawowa, odbudowana

po pożarze w latach 1621-1633. Prezbiterium ze sklepieniem krzyżowo-
żebrowym niższe i węższe od nawy, wybudowane około 1337, nawa z XV
wieku, pokryta płaskim stropem na miejscu pierwotnego sklepienia gotyckiego.
Na belce w gotyckim łuku tęczowym późnogotycka grupa pasyjna z
początku XVI wieku w Latach 1955-1960 na ścianach odsłonięto polichromię.
Składają się na nią dwa gotyckie cykle pasyjne z XV i początku XVI
wieku; renesansowy ze Świętym Krzysztofem i Sądem Ostatecznym
i barokowy cykl pasyjny z 1 połowy XVIII wieku. Najciekawsza jest scena Sądu
Ostatecznego, cenny dokument do historii kultury regionu z akcentami
satyrycznymi i humorystycznymi: z postaciami chłopów i mieszczan, z widokiem
wnętrza karczmy, skąd diabeł zabiera księdza pijącego z chłopami i karczmarkę
oszukującą na miarach. Potępionych diabły uzbrojone w trójzębne widły
odwożą do piekła na taczkach. Etnografowie stwierdzili, że takie same taczki
dziś jeszcze spotyka się na wsi w okolicach Ostrzeszowa. Odsłonięty nad
malowidłem napis głosi: "Roku Pańskiego 1584 Siódmego dnia Października
sławny Sebastian Garncarz mieszczanin z Ostrzeszowa THE figury dał
wimalowacz kosztem szwim ..." Odkrycia i konserwacji malowideł dokonała
Pracownia Konserwacji Zabytków w Toruniu.
Kolegiata św. Pawła Apostoła w Kaliszu – kolegiata w Kaliszu, na Zawodziu, romańska,
wzniesiona po 1145 z fundacji Mieszka III Starego, spalona w 1233, odbudowana; zniszczona
w 1331 w czasie najazdu krzyżackiego, popadła w ruinę; miejsce pochówku władców Polski.

Pozostałości kolegiaty odnalazł w 1903 Włodzimierz Demetrykiewicz, odsłonił w

1958 Krzysztof Dąbrowski[1], w 1964 wpisano je do rejestru zabytków, w
2007 zrekonstruowano przyziemie[2].

W kolegiacie św. Pawła Apostoła zostali pochowani:

 w 1193 Mieszko Młodszy

 w 1195 Bolesław Mieszkowic

 w 1202 Mieszko III Stary

Kolegiata została wzniesiona po 1145[3] w miejscu wcześniejszego jednonawowego kościoła

drewnianego[4], częściowo posadowiona na fundamentach wcześniejszej kamiennej
budowli przedromańskiej, wzniesionej w technice płytkowej przed I poł. XI w. [5], która
prawdopodobnie była katedrą dawnej diecezji kaliskiej, wzmiankowanej w Dialogu o życiu
św. Ottona biskupa bamberskiego, erygowanej w 1075 przez Grzegorza VII, zniesionej w
1124 i włączonej do archidiecezji gnieźnieńskiej[6][7].

W czasie wykopalisk archeologicznych prowadzonych w latach 1983–1992, wewnątrz ławy

fundamentowej kolegiaty romańskiej odsłonięto fundamenty jeszcze wcześniejszego
kościoła drewnianego, o konstrukcji wieńcowej, datowanego na przełom X i XI w. Kościół
ten, nazwany kościołem św. Wojciecha, był jednym z dwóch (obok najwcześniejszej
fazy kościoła św. Wojciecha w Krakowie) najstarszych kościołów drewnianych na ziemiach
polskich[8].

W kolegiacie zostali pochowani w 1202 zwierzchni książę Polski Mieszko III Stary oraz jego
zmarły 9 lat wcześniej syn Mieszko Młodszy[9]. Nagrobki obu władców odnaleziono podczas
badań archeologicznych prowadzonych w latach 1958–1963 [10]. W kolegiacie konsekrowano
biskupów wrocławskich i płockich[11][12].

Kościół zburzono zapewne podczas najazdu księcia śląskiego Henryka Brodatego w 1233. W
następnych stuleciach odzyskiwano z niego materiał budowlany. W czasie
przeprowadzonych w latach 1958–1963 wykopalisk pod kierownictwem dra Krzysztofa
Dąbrowskiego odkryto nagrobki książąt oraz drewniany pozłacany krzyż procesyjny.
Jednonawowa kolegiata posiadała wieżę, emporę, nawę i prezbiterium z absydą, w oknach
wprawione były witraże[13]. W 2008 otwarto rezerwat archeologiczny Kalisz-Zawodzie (Kaliski
Gród Piastów)[14], na którego terenie znajdują się pozostałości kolegiaty. Wcześniej
zrekonstruowano przyziemie świątyni (w skali 1:1).

25 stycznia 2007 w miejscu książęcej krypty grobowej zebrano ziemię i złożono

w urnach w kościele św. Wojciecha w Kaliszu i opactwie cystersów w Lądzie[15].