Ulat sa Filipino sa Noli me Tangere: Kabanata 51, 52, at 53

Sandra Allysa Mercado

Bago namin simulan ang aming ulat, nais naming batiin si Ginoong Gayorgor at ang aming mga kaklase ng isang
magandang umaga/hapon. Ang aming presentasyon ay binubuo ng mga kabanata 51, 52, at 53, na pinamagatang: "Mga
Pagbabago", "Baraha ng Patay at mga Anino" at "Ang Mabuting Araw ay Nakikilala sa Umaga". Noong nakaraang
pagkikita natin, napag-usapan natin ang tungkol sa pagbabahagi ni Elias ng kanyang kuwento kay Ibarra. Ating babalikan
kung saan tayo tumigil at magpapatuloy sa Kabanata 51, na pinamagatang: "Mga Pagbabago". Sa aralin ngayon,
tatalakayin natin ang kuwento at susuriin ang mas malalim na kahulugan sa likod nito, at sisikaping maunawaan nang
mas mabuti ang nobela.

Kabanata 51: Mga Pagbabago

Ang kabanatang ito ay tungkol sa mga kaganapan sa kabanata ng aklat na Noli Me Tangere na pinamagatang "Mga
Pagbabago". Sa simula ng kabanata, punumpuno ng balisa si Linares nang makatanggap siya ng liham mula sa kanyang
pinsang si Donya Victorina. Sa naisabing liham, ipinaparamdam ni Donya Victorina ang kanyang pagkainis at inutusan si
Linares na hamunin ang alferez sa isang laban. Nagbanta rin siya na ibubuhos niya ang lahat ng kanyang kasinungalingan
hindi lamang kay Don Santiago, kundi pati na rin kay Clarita. Dahil dito, nababagabag na naghahanap si Linares ng isang
padrino na magiging saksi o alalay sa kanyang laban.

Karapat-dapat pansinin ang maikling monologo ni Linares dahil ipinahihiwatig nito na batid ni Kapitan Tiago ang
mapanlinlang na pagkakakilanlan ng binata. Ipinahihiwatig nito na aktibong naiimpluwensyahan ni Tiago ang lahat ng
tao sa paligid niya upang matiyak na ang kanyang anak na babae ay ikakasal sa sinumang itinuturing na
pinakakagalang-galang na manliligaw.

(Magbibigay ako sandali ng karagdagang konteksto. Si Alfonso Linares o mas kilala bilang Linares sa nobela, ay ang
lalaking ipapakasal kay Maria Clara. Siya ay isang abogado at edukado, ngunit siya ay naimpluwensiyahan ni Donya
Victorina na magsinungaling tungkol sa kanyang mga karanasan at sabihing siya ay ang inaanak na lalaki mula sa binyag
ng isa sa mga kaibigan ni Padre Damaso. Pumayag din siya sa mga kahilingan ni Doña Victorina na magpanggap na isang
marangal na Kastila at kalihim ng ministro upang makuha ang pabor ni Kapitan Tiago. At iyan ang dahilan kung bakit mas
pabor siya ni Padre Damaso kaysa kay Ibarra. Si Donya Victorina (asawa ni Doctor Tiburcio de Espanada) ay isang “social
climber”, at nakaaway si Donya Consolacion. Si Donya Consolacion ay marahas, at ang kanyang mga pananalita ay
palaging nakakasakit, kaya hindi ganoong mahirap maintindihan kung bakit nakaaway niya si Victorina. Si Donya
Consolacion ay asawa din ng alferez, at naidala sa sabwatan ng dalawa, at kaya nagalit din si Victorina sa kanya. Dahil sa
kanyang galit at sa pagiging makasarili, inutusan niya ang kanyang pamangkin na si Linares, na hamunin ang alferez sa
laban, at kumbaga ini-blackmail dahil kapag tumanggi si Linares, sasabihan niya si Kapitan Tiago o Don Santiago na
nagsinungaling si Linares upang maikasal kay Maria Clara. Talagang may nararamdaman si Linares kay Maria Clara, kaya
natakot ito at walang magawa kundi sumang-ayon sa tugon ng kanyang tiya.)

Dumating naman si Padre Salvi at agad bumati at nagmano kay Kapitan Tiyago. Inilahad ni Padre Salvi ang balita na ang
ekskomunikasyon kay Ibarra ay maaaring ipawalang-bisa ng arsobispo, ngunit kinakailangan pa rin ang pahintulot ni
Padre Damaso. Nakibalita si Maria Clara tungkol sa ekskomunikasyon ni Ibarra, ngunit mabilis rin itong umalis mula sa
kwarto upang makapasok sa kanyang tulugan. Samantalang sila ay naguusap-usap, dumating si Ibarra, kasama si Tiya
Isabael. Binati ni Ibarra ang lahat sa silid at kinumusta pa si Sinang tungkol sa kalagayan ni Maria.
Kakaiba na masigasig na sinusuportahan ni Salvi na ngayon ang ideya na magpakasal silang dalawa dahil sa kanyang
pagseselos sa relasyon ni Ibarra kay Mara Clara at sa katotohanang siya ay tila hindi kinabahan bago pa man tangkaing
patayin ng lalaking "dilaw" si Ibarra. Dahil dito, tila kapani-paniwala na may nangyayari sa likuran, ngunit pinili ni Rizal
na huwag pansinin ang kakaibang kontradiksyon na ito sa pag-uugali ni Salvi.

(Naging ekskomunikado sa nakaraan si Ibarra dahil sa sabwatan nila Padre Damaso, dahil ininsulto ng padre ang
kamatayan ng kanyang ama na si Don Rafael, at sinuntok at tinamaan niya ito. Lahat sila ay natuwa sa balita, ngunit
medyo kahina-hinala ang kasiyahan ni Padre Salvi, sapagkat nagseselos rin ito sa relasyon nina Ibarra at Maria Clara.)

Sa kalagitnaan ng kanilang pag-uusap, ibinahagi ni Sinang na inalam ni Maria Clara sa kaniyang kaibigan kung ano ang
kaniyang nararamdaman, at sinabi ng dalaga sa kaniya na ipinauubaya na niya ang lahat at kalimutan na lamang siya ni
Ibarra. Hindi na nanatili si Ibarra nang matagal, at umalis na rin siya pagkatapos makipag-usap.

Ang pagnanais ni Mara Clara na makalimutan siya ni Ibarra ay kasabay ng misteryosong pagbabago ng puso ni Salvi at
nagpapahiwatig na may isang bagay na masama sa mga gawa. Si Ibarra ang mahal sa buhay ni Mara Clara,
gayunpaman tila nararamdaman niya na sa pamamagitan ng paglayo sa kanya, dapat niyang panatilihin itong ligtas.

(Kataka-taka nga na mas pipiliin ni Maria Clara na iwanan si Ibarra sa halip na panindigan ang pagmamahalan nilang
dalawa. Ngunit kailangan din natin pag-isipan na si Maria Clara ay isang perpektong representasyon kung ano ang
perpektong ideyal na babae sa panahong iyon. Mahinhin, at 'di gaanong umiimik. Maaaring iniisip niya, na makakahanap
rin naman ng bago si Ibarra sapagkat, bilang isang babae wala rin naman siyang magagawa.)

Sa kabuuan, ang kabanata ng "Mga Pagbabago" ay tumatalakay sa mga hamon na kinakaharap ng mga tauhan sa Noli
Me Tangere, mula sa liham na natanggap ni Linares, ang usapan sa ekskomunikasyon ni Ibarra, at ang damdamin at
posisyon ng relasyon nina Ibarra at Maria Clara. Makikita ang pagbabago sa kanilang mga buhay sa mga susunod na
kabanata ng nobela.

Mga tanong:

1. Bakit nabalisa si Linares pagkatapos mabasa ang liham ni Donya Victorina?

Nagbanta si Donya Victorina na isisiwalat niya ang mga lihim ni Linares kina Kapitan Tiago at Maria Clara at
ibunyag na nagsisinungaling siya tungkol sa kanyang pinagmulan, kaya nakaramdam siya ng pagkabalisa.
2. Ano sa palagay mo ang magiging hakbang ni Linares upang hindi magalit si Donya Victorina?
Higit pa sa tiyahin ni Linares si Donya Victorina. Nakatulong siya sa pagbuo ng karera ni Linares sa isang lawak, at
malamang na nakaramdam si Linares ng utang na loob sa kanya, gaano man ito kagalit sa kanya. Kaya naman,
malamang na susundin ni Linares ang kanyang utos at hamunin ang alferez na makipag-away.
3. Ano ang dalang balita ni Padre Salvi na pumigil sa pag-iisip ni Linares?
Ipinahayag ni Padre Salvi sa lahat ng nasa silid na inalis na ang pagkakatiwalag (ekskomunikasyon) kay
Crisostomo Ibarra.
4. Ano ang kapansin-pansin kay Padre Salvi nang araw na iyon?
Nabanggit na kapansin-pansing mas payat at maputla si Padre Salvi. Kakatwa rin na siya ay natuwa sa pagtanggal
ng pagkakatiwalag kay Ibarra, kung isasaalang-alang ang katotohanan na siya ay may nararamdaman para kay
Maria Clara.
5. Ano ang naging reaksiyon nina Ibarra at Kapitan Tiago sa pagbabago ng kilos ni Padre Salvi?
Natigilan ang dalawa sa biglang kabaitan ni Padre Salvi. Maging si Ibarra mismo ay hindi naitago ang kanyang
pagkagulat, ngunit nagpasya siyang huwag nang magtanong.
6. Ano sa palagay mo ang dahilan ng kanyang pagbabago?
Nagplano na si Padre Salvi sa likod ng lahat para maparatangan nang walang katotohanan (frame) si Ibarra.
Marahil ay natuwa siya na kahit na si Ibarra ay hindi gaanong naaabala ngayon, ang kanyang mga plano ay
 nagpapatuloy pa rin. Maaaring masaya rin siya na ikakasal na lang si Maria Clara kay Linares, at wala na siyang
masyadong kompetisyon.
7. Ano naman ang pagbabagong mapapansin kay Maria Clara?
Bagama't inihayag na sa wakas ay naalis na ang pagkakatiwalag kay Ibarra, hindi nagpakita ng labis na kagalakan
si Maria Clara at agad na bumalik sa loob ng kanyang silid. Nalaman na ni Maria Clara ang katotohanan ng
kanyang kapanganakan - at ang kanyang ama. Ayaw niyang kaladkarin si Ibarra sa kanyang gulo at kahihiyan.
8. Sa iyong palagay, tunay bang ayaw na ni Maria Clara na umibig kay Ibarra? BIgyang-katuwiran ang iyong
sagot.
Hindi. Sa kaloob-looban, si Maria Clara ay mahal pa rin at lubos na minamahal si Ibarra. Ngunit siya ay dumating
sa konklusyon na dapat niyang itigil ang kanilang relasyon upang maprotektahan ang kanyang karangalan at
kaladkarin siya sa gulong ito.

Kabanata 52: Baraha ng Patay at mga Anino

Sa "Baraha ng Patay at mga Anino" sa Noli Me Tangere, tatlong pigura ang nagsasalita sa loob ng sementeryo, nakatayo
sa likod ng gate. Ang ikatlong tao ay sumasagot sa kanilang mga tanong tungkol sa nalalapit na pag-atake, tiniyak sa
kanila na si Ibarra ay nag-organisa ng dalawampung tao upang makilahok sa pagsalakay. Isang pigura ang lumapit sa
kanila at sinabihan silang maghiwa-hiwalay habang dahil siya ay sinusundan.

Muli, inihayag ni Rizal ang sabwatan laban kay Ibarra sa kabuuan ng nobela. Ang batang bida ay maling inakusahan
bilang pasimuno ng isang madugong pag-aalsa laban sa munisipalidad ng San Diego. Ang tunay na pasimuno, na wala
pa ring pangalan sa yugtong ito, ay tumitiyak na ang pangalan at reputasyon ni Ibarra ay masisira ng pagsalakay sa
pamamagitan ng pagkumbinsi kay Társilo at Bruno na si Ibarra ang nasa sentro ng operasyong ito. Dahil kitang-kita na
ang kahina-hinalang pag-uugali ni Padre Salvi nang unang pumunta sa kanya si Lucas na nagreklamo tungkol sa
pagtanggi ni Ibarra na bayaran ang pagkamatay ng kanyang kapatid, ang pagkakasangkot niya sa balak na pag-atake
sa kuwartel ng militar ay nagsisilbing paalala sa mga mambabasa ng posibleng pagkakasangkot ni Padre Salvi sa buong
pangyayari. Sa ganitong paraan, ang pinaka-maimpluwensyang tao sa komunidad ay hindi direktang nauugnay sa pag-
aalsa.

(Sa kaunting konteksto, sina Bruno at Tarsilo Alasigan ay ang mga karakter sa nobela na may ama na namatay sa kamay
ng guardia civil. Sa nakaraang mga kabanata, ipinahayag na hinikayat ni Lucas ang dalawa na sumali sa isang pag-aalsa
na pinumumunuan raw ni Ibarra. At dahil malaking galit ang kanilang kinakapitan, sumang-ayon sila.)

Nagharapan sina Lucas at Elias sa isa't isa at gumawa ng mga kuwento tungkol sa kanilang ginagawa, at sa huli ay
parehong nagpasya na sabihing pumunta sila sa sementeryo sa gabi upang maglaro ng baraha laban sa mga patay.
Nagpasya ang mga lalaki na maglaro upang magpasya kung sino ang mananatili, at natalo si Elias at kaya, umalis siya.

(Sisingit ulit ako. Hindi nga talaga sina Lucas at Elias lalaro ng baraha laban sa patay. Gumawa-gawa lamang sila ng
istorya para hindi magkaroon ng hinala ang isa’t-isa. At dahil nadala silang dalawa sa kanilang kalolokohan,
napagpasyahan nalang nil ana maglaro upang makita kung sino nga ba ang pwedeng makakapanatili sa sementryo. At
ayun, natalo si Elias, kaya nauna nalang siyang umalis.)

Dalawang miyembro ng guardia civil ang nagpapatrolya sa madilim at maulan na kalye, nag-uusap, at ang pangalan ni
Elias ay nabanggit. Lumapit sila kay Lucas at upang tanungin siya, at napansin ng isa sa mga bantay ang peklat ni Lucas at
tinanong ang isa kung si Elías ay sinasabing may katulad na marka sa mukha. Sinunggaban nila siya at tinanong kung saan
siya pupunta. Sinagot naman ni Elias na mayroong lalaking nanggulpi at nang-insulto sa kanyang kapatid, at ang lalaking
iyon ay mayroong peklat sa mukha at nangangalang “Elias”. Nagkatinginan ang mga guwardiya na nagtataka bago
nagmadaling pumunta sa kung saan nila huling nakita si Lucas.

Nagagawang samantalahin ni Elas ang kanyang paghihiwalay mula sa sambayanan sa eksenang ito. Sa katunayan, siya
ay naging napakahiwalay sa lipunan na kahit sino ay hindi kumikilala sa kanya. Sa pag-alis ni Lucas, magagamit niya ito
para linlangin ang mga miyembro ng guardia civil na habulin siya.

(Ang parte ng kabanata nito ay nagpapakita kung gaano nga ka-korap ang mga guardia civil at kung gaano sila karahas at
bayolente sa mga taong wala masyadong kapangyarihan. Napagtanto nila na hindi naman mataas ang posisyon ni Lucas
kaya hindi sila nagdalawang isip na maging bastos sa pakikipag-usap sa kanya. Napagtanto rin ni Elias na hindi mabuting
tao si Lucas at napagdesisyonan na magkunwari na si Lucas ay siya, at sa pamamaraan na pagkukunwari din na si Elias
raw ay may peklat katulad ni Lucas. Dahil dito, akala ng mga guardia civil na si Lucas ay Elias, at sinubukang dakpin ito.)

Sa kabuuan, naglalahad ang kwento ng kalagayan ng mga Pilipino noong panahon ng pananakop ng mga Kastila.
Pinararatangan ng mga prayle at Kastila ang mga Pilipino ng iba't ibang krimen kahit hindi naman totoo. Inaapi at
binubusabos nila ang mga Pilipino. Dahil dito, lumalakas ang pagnanasa ng mga Pilipino na maghiganti at magkaisa
upang pigilan ang pang-aabuso ng mga Kastila.

Mga tanong:

1. Sino ang hinihintay ng tatlong anino? Batay sa kanilang mga naging usapan, ano kaya sa palagay mo ang
binabalak nila?
Ang tatlong pigura ay naghihintay sa inaakalang utusan ni Ibarra, na talagang si Lucas lamang. Ayon sa kanilang
pag-uusap, binabalak nilang salakayin ang kumbento at ang mga sundalo kasama ang dalawampung iba pang
tao.
2. Bakit kaya pinamagatang “Ang Mapalad na Baraha” ang kabanatang ito? Tungkol nga ba ito sa baraha?
Ipaliwanag ang iyong sagot.
Ang kabanata ay pinamagatang "Ang Mapalad na Baraha" dahil ang karamihan sa kwento ay nakatuon kay Elias
at Lucas na nagpapanggap na nakikipaglaro sa mga patay, na kung tutuusin, hindi nila ito ginawa. Ang kabanata
ay hindi rin tungkol sa paglalaro ng baraha, dahil ito ay isang rason lamang na ginawa ng dalawa upang hindi
mahuli sa kanilang adyenda.
3. Ano raw ang sadya ni Lucas sa libingan?
Plano raw ni Lucas na maglaro ng baraha laban sa mga patay.
4. Anong kaugaliang Pilipino ang ipinakita ni Lucas sa paniniwala sa mapalad na baraha?
Kinatawan ni Lucas ang pagiging mapamahiin ng mga Pilipino at kung gaano sila kadaling maniwala sa mga
alamat at pamahiin.
5. Ano ang napagpasiyahang gawin nina Lucas at Elias?
Nagpasya silang maglaro ng baraha laban sa isa't isa para magpasya kung sino ang mananatili sa sementeryo at
kung sino ang aalis.
6. Bakit naunang umalis si Elias?
Natalo siya sa kanilang laro ni Lucas sa pagbabaraha.
7. Ano ang idinahilan ni Lucas na gagawin sa simbahan nang sitahin siya ng mga guwardiya civil?
Sinabi niya sa mga guardia civil na oorder/ mag-aayos siya para sa misa bukas.

Kabanata 53: Ang Mabuting Araw ay Nakikilala sa Umaga

Sa kabanatang ito, nagulat ang mga mamamayan ng San Francisco sa mga ilaw na nakita sa libingan. Sinabi nilang
nakakita sila ng dalawampung mga kandila. Dahil sa nakita nila, nagkaroon ng isang pagtatalo ang mga deboto tungkol sa
kaluluwa sa purgatoryo. Samantala, nag-aalala si Tandang Tasio tungkol sa pagbibitiw ng alkade bilang lider ng bayan.
Ayon sa kanya, hindi dapat mag-tiyempo ang ganitong pagbibitiw dahil kinakailangan ang pinuno sa panahon ng
digmaan.

Nakikinig naman si Pilosopong Tasio sa mga usapan ng mga tao at may kanya-kanyang opinyon tungkol sa mga narinig
niya. Sa kanyang pag-iisip, sumasang-ayon siya na hindi na katulad ng dati ang bayan. Nagiging moderno na ang mga
kabataan at mas may kaalaman na tungkol sa iba't ibang uri ng kaalaman tulad ng kasaysayan, matematika, at wika.
Dahil dito, kayang-kaya na ng tao na pangalagaan at pamahalaan ang kanyang kinatatayuan sa mundo.

Nagkaroon din ng usapan tungkol sa relihiyon at ang papel ng mga nagsisilbing lingkod ng simbahan sa bayan. Sa
panahon ng makabagong kabihasnan, hindi na kayang pigilin ng simbahan ang paglaganap nito. May mga nag-iisip na
dapat nang umunlad ang pananaw sa relihiyon at iba pang bagay upang mas maging bahagi ito ng kasalukuyang mundo.

Hinikayat siya ni Tasio na baguhin ang kanyang mga ideya, at sinasabi na ang pangunahing laban ay hindi laban sa
alkalde kundi laban sa pag-abuso sa kapangyarihan. Pagkatapos ay pinagtalunan ng dalawa ang kalikasan ng pag-unlad,
tungkol sa kung saan sinabi ni Tasio, "Ang isa ay maaaring maging progresibo sa tatlong paraan: pasulong, sa gilid, at
paatras."

Sa kabila ng lahat ng ito, hindi nakalimutan ni Tandang Tasio ang kanyang pagmamahal sa bayan at ang pag-aalaga sa
kapakanan nito. Hindi rin niya pinalampas ang pagkakataon na magpakatapang at magpahayag ng kanyang mga
opinyon. Ngunit dahil sa kanyang paninindigan, siya ay napagod at nanghina. Ipinakiusap pa rin niya kay Don Filipo na
ipaabot kay Ibarra ang kanyang pakikipagkita sa kanya bago pa ito mamatay.

Magkaiba ang ideya nina Elias at Ibarra tungkol sa rebolusyon at reporma, na nauugnay sa paninindigan ni Tasio na
"maaaring maging progresibo ang isa sa tatlong paraan." Ang pagnanais ni Elias na magsimulang muli ay maaaring
matingnan bilang "pasulong" dahil gusto niyang ipasok ang bansa sa mga bagong anyo ng pamahalaan. Si Ibarra, sa
kabilang banda, ay sumisimbolo sa isang pag-ilid na patungo sa pag-unlad, isang mas malamang na magresulta sa
aktwal na pagbabago ngunit gayunpaman ay naglalabas ng mga alternatibo o nobelang ideya. Nais ni Ibarra na baguhin
ang kasalukuyang sistema mula sa loob ng sarili nitong konteksto. Sa wakas, dahil sinusubukan ng simbahan na pahinain
ang pangingibabaw ng pamahalaan at pamunuan ang bansa gamit ang relihiyon, gaya ng nakasanayan noong
sinaunang panahon, ang paghahari ng friarocracy ay nangangahulugan ng "paatras" na pag-unlad.

(Maaaring ang umaga sa kabanatang ito ay nangyayari diretso pagkatapos ng gabi sa nakaraang kabanata. Nag-aakala
ang mga tao sa San Francisco na ang mga ilaw na nakita nila sa libingan ay ang mga kaluluwa na nalulumbay sa kanilang
kamatayan. Ngunit isang ilaw lamang ang naisindi nang gabing iyon, at iyon ay ang posporo na isinindi ni Elias upang
makita ang mukha ni Lucas. Sa kaganapang iyon, nag-usap rin sina Pilosopo Tasyo at Don Filipo. Pinag-usapan nila ang
pag-dimite (resign) ni Don Filipe sa pagiging alcalde, na si Tasyo din naman ang naghikayat sa kanya na gawin iyon.
(Napagtanto niyang gawin iyon pagkatapos siyang matalo sa mga prayle sa pagdedepensa ng kanyang mga plano para sa
pyesta ng bayan.) Nag-usap rin sila tungkol sa isyu sa mga guardia civil, mga prayle, at ang mga kabataan. Napaghulaan
na rin ni Tasyo ang kanyang kamatayan na malapit na raw mangyayari. Sinabi niyang mas ikasasaya pa niyang mamatay
imbes na mamuhay pa sapagkat ang buhay, para sa kanya, ay mapait at nakakalumbay, at kapag siya ay mamatay, hindi
na niya kailangan pang maranasan iyon. Binanggit din ni Rizal ang mga Dominikano at ang mga Heswita hinggil sa
kanilang paraan ng pagtuturo sa mga kabataan na pinipigilan ng mga Dominikano ang paglago ng edukasyon, habang
pinangangalagaan ito ng mga Heswita.)

Sa kabuuan, ipinapakita ng kwentong ito ang ilang pagbabago at napatunayan na kahit na may mga pagkakaiba, ang nag-
iisa at nag-uunahan para sa kapakanan ng taumbayan ay ang pagtutulungan ng bawat isa.
Mga tanong:

1. Anong balita ang madaling kumalat sa buong bayan? May katotohanan ba ito?
Kumakalat ang balita tungkol sa diumano'y kumikislap na mga ilaw at ang gumagalaw na mga anino sa
sementeryo. Ipinapalagay ng mga tao na ang mga kaluluwa sa purgatoryo na nagluluksa sa kanilang mga patay
ang nagsindi ng mga kandila sa sementeryo. Hindi, sapagkat iisa lang ang liwanag noong gabing iyon, mula sa
posporo na nakikita ni Elias sa kanyang mga kasama, at wala nga naming mga kaluluwa dun, kundi sina Pedro
(asawa ni Sisa), Tarsilo, Bruno, Lucas, at Elias lamang ang naroroon dun.
2. Bakit tila nagpapaligsahan ang mga manang sa pagsasabi ng bagay na nakita o narinig nila mula sa
sementeryo? Ano ang pinatutunayan nito tungkol sa kanila?
Nagpapaligsahan ang mga manang kung kaninong kuwento ang magiging kapani-paniwala at mabilis na kakalat.
Sila ay hindi na nag-abala upang suriin kung totoo ang kanilang nakita, at sa halip ay tumalon sa kanilang sariling
mga konklusyon.
3. Sino ang nangahas magsabi ng katotohanan? Bakit hindi siya pinaniwalaan? Ano ang napala niya sa pagsasabi
nang totoo?
May isang batang nagpapastol ng kalabaw at nakipagtalo sa mga manang na iisa lang ang ilaw doon, at itinaya
niya iyon sa kanyang mga kalabaw. Wala ni isa sa kanila ang naniwala sa kanya, tutal bata pa lang siya at
inakusahan pa siya ng pagiging erehe. Dahil sa mga kinikilos niya, minura siya ng mga manang.
4. Anong katangian ng mga Pilipino ang lutang na lutang sa bahaging ito ng kabanata?
Sa kabanatang ito, itinatampok nito kung gaano katigas ang ulo ng mga Pilipino sa kanilang sariling paniniwala,
at kung gaano nila kakontra ang ibang mga pananaw. Mabilis din silang mag-akusa sa isang tao na sila ay mali at
iinsultuhin pa dahil lamang ang kanilang mga paniniwala ay hindi umaayon sa kanila.
5. Bakit sinabihan ni Pilosopong Tasyo si Don Filipo na hindi ito dapat magbitiw?
Inaani na ni Don Felipo ang bunga ng kanyang pagsisikap. Isang pagkakamali ang biglang huminto dahil sa mga
maliliit na abala.
6. Ano ang dahilan ni Don Filipo sa pagbibitiw? Makatwiran ba ang kanyang dahilan? Ipaliwanag ang iyong
sagot.
Natalo si Don Filipo laban sa mga prayle sa pagtatanggol sa kanyang mga plano para sa pista ng bayan, kaya
nagpasya siyang bumitiw. Lagi siyang tutol sa matinding paniniwala ng mga prayle ngunit hindi niya ito maipakita
dahil sa kanyang trabaho. Napagod siya sa pagtutulak sa kanyang limitasyon at nagpasya na huminto. Ganun din
ang gagawin ko kung ako ang nasa pwesto niya.
7. Ayon kay Pilosopong Tasyo, ano raw ang pagkakaiba ng Dominikano at Heswita pagdating sa edukasyon?
Kung susumahin ang lahat, sinabi ni Tasyo na pinipigilan ng mga Dominikano ang paglago ng edukasyon, habang
inaalagaan ito ng mga Heswita.
8. Ano ang kaalamang utang natin sa mga Heswita? Sa mga Dominikano?
Ang kaalaman natin sa siyensiya ay utang natin sa mga heswita samantalang ang kaalaman natin sa Pilosopiyang
Eskolastisismo ay utang natin sa mga Dominiko.
9. Ano-ano ang mga pagbabagong binaggit ni Pilosopong Tasyo?
Si Pilosopo Tasyo ay nagsasalita tungkol sa epekto ng European immigration, pagdating ng mga bagong libro, at
ng paggalaw ng kanilang kabataan sa Europe. Ang mga kabataan, gaya ng sabi niya, ay puno ng sigasig sa
pananaw ng mas malawak na abot-tanaw, pinag-aaralan nila ang kasaysayan, matematika, heograpiya,
literatura, pisikal na agham, at mga wika—lahat ng mga paksang narinig nilang binanggit noong mga panahon ni
Pilosopong Tasyo, na parang nakakatakot, na tila ay mga maling pananampalataya. Tinukoy niya ang mga
pagkakaiba sa pagitan ng kanyang henerasyon at ng mga kabataan ngayon at kung gaano sila nagbago at nag-
unlad.
10. Bakit nais sanang baguhin ni Don Filipo ang paksa sa pamamagitan ng pagtatanong kung uminom na ba ng
gamot niya si Pilosopong Tasyo?
Humahaba na ang kanilang usapan at masyadong magkaiba ang kanilang paniniwala, kaya nagpasya si Don Filipo
na ibahin na lang ang usapan at tinanong si Pilosopong Tasyo tungkol sa kanyang kalagayan dahil sa pag-aalala.
At diyan nagtatapos ang aming ulat sa Kabanata 51, 52, at 53 ng Noli me Tangere. Sa muli, ako si Sandra Allysa Mercado
at ako naman si Jason James Sales. Salamat sa pakikinig at pagbibigay pansin.