https://www.ocr2edit.

com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text
Balik-tanaw
Natunghayan ninyo sa Modyul 4 (Sinaunang Pamayanan) ang sariling kabihasnan ng mga katutubong
Pilipino na nakaugat sa kalinangang Austronesian. Ang kabihasnang ito ay maritimo at agrikultural. Nabuo
ang mga bayan sa tabing-ilog at tabing-dagat. Batay sa uri may mga pirmihang bayan sa ilaya
(kabundukan) at bayan sa ilawud (malapit sa dagat). May mga nabuo ang ilang estadong-etniko sa sentro
ng palitan at kalakalan. Pinamumunuan ang estadong-etniko ng hari, rajah o sultan. Tumanggap ng
impluwensiya mula sa labas ang mga katutubong Pilipino sa pamamagitan ng pakikipag-ugnayan sa mga
banyaga. Dahil dito naganap ang Indianisasyon, Islamisasyon at maagang Katolosismo.

Sa pagkakataong ito, matutunghayan mo sa Modyul 5 ang pagbabagong-anyo ng pamayanang Pilipino sa

harap pananakop ng Espanya. Mahahati sa tatlong uri ang mga pamayanan: ang pamayanan sa loob ng
estadong kolonyal, pamayanan na malaya sa kabundukan sa ilalim ng mga estadong-etniko, at pamayanan
na malaya sa loob ng mga sultanato.

Inaasahang matutunan ng mga estudyante sa Modyul 5:

1. Mailarawan ang iba’t ibang antas ng pagbabago sa prekolonyal na lipunan dala ng pananakop ng mga
Espanyol
2. Masuri ang iba’t ibang dahilan at pamamaraan ng pagtutol laban sa kolonyalismong Espanyol
3. Maipaliwanag ang mga sanhi at epekto ng mga pagbabago sa ekonomiya sa ika-19 na siglo

Makikita sa slide ang sumusunod na paksa:

A. Kontekstong Pangkasaysayan bago ang 1565
B. Pagbabagong Pampulitika, Pang-ekonomiya, Pangkalinangan at Panlipunan
C. Ang mga Pag-aalsa
D. Ang Pilipinas sa Dantaon 19

Mga Pamayanang Pilipino sa harap ng Pagbabago (1565-1872)

Timeline ng unang bahagi ng kolonyalismong Espanyol sa Pilipinas
1565 - pagsakop ni Legazpi sa Cebu
1635 - pagsakop ni Salamanca sa Zamboanga
1745 - pag-aalsang agraryo ng mga Tagalog
1872 - pagbitay sa tatlong paring Pilipino GomBurZa

A. Kontekstong Pangkasaysayan bago ang 1565

Talakayin natin ang kontekstong pangkasaysayan ng eksplorasyon at pananakop
ng Europe. Ilan sa salik ng eksplorasyon at pananakop ng mga Europeo ay:
● Eksplorasyon at pagtuklas ng mga bagong ruta ng mga Europeo noong ika-15 at ika-16 na dantaon
● Pananakop ng teritoryo at kolonyalismong Europeo sa Asia at Amerika, kalaunan sa Africa
● Bilang resulta nito, nagkaroon ng pandaigdigang paglaganap (diffusion) ng mga produktong
agrikultural, hayop, sakit at populasyon ng mga tao

Samantala ang konteksong pangkasaysayan ng pananakop ng Espanya sa Pilipinas, nariyan

ang sumusunod:
● Alitan ng mga kaharian ng Espanya at Portugal para sa kapangyarihan at impluwensiya sa
peninsula ng Iberia at Europe.
● Muling pagsakop ng mga Espanyol sa teritoryong nasa kamay ng mga Muslim sa Iberia noong 1492
(tinawag na Reconquista).
- matagumpay na naisakatuparan ang Reconquista sa ilalim ng Reyes Catolicos, Haring
Ferdinand I] ng Aragon at Reyna Isabella | ng Castilla.
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text
- hawak ng mga Muslim ang katimugan bahagi ng Espanya mula 711 hanggang 1492. Bitbit ni
Magellan at iba pang Espanyol ang malakas na damdaming anti-Muslim na ito sa pagharap
sa mga sultanato sa Pilipinas.

Dagdag pa sa mga naunang nabanggit, mahalagang salik din ang:

● Namamayaning ideolohiyang merkantilismo at ang kaakibat na paghahangad ng mga rekado.
- Ano ang ibig sabihin ng merkantilismo?
● Ang merkantilismo, kaisipang pang-ekonomiya na ang kalakalan ay paraan upang sa mapayaman
at mapalakas ng kapangyarihan ng mga monarko.Nakabatay ang kapangyarihan ng kaharian sa
dami ng mamahaling metal nito. Laganap ang kaisipang ito sa panahon ng kolonyalismo noong
siglo 16 at 17.

Suriin ang mga imahen sa cartoon na ito.

Inilalarawan nito ang monarkiyang Europeo sa panahon ng merkantilismo at kolonyalismo. Tingnan ang
mga hawak ng mga kolonya.
The Mercantilist Argument for Colonial Expansion

Source: Philip Dorf, Our Early Heritage: Ancient and Medieval History, Oxford Book Company (adapted)

Dagdag sa merkantilismo, maalab din ang damdaming ipalaganap ang Kristiyanismo.

Nabuo ang ganitong damdamin mula pa sa panahong Medieval na nagdulot ng mga Krusada para maagaw
ang Jerusalem mula sa kamay ng mga Muslim.
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text

Noong ika-15 na dantaon, malaking bahagi ng Asya ay nasa kontrol ng mga imperyong Muslim
(Ottoman, Safavid at Mughal).

Ang bahagi ng lumang ruta ng kalakalan tulad ng Silk Route ay nasa kamay ng mga Muslim.

Mga mangangalakal mula sa Italy (hal. Venice) ang may monopolyo ng distribusyon ng produktong Asyano
sa Europe dahil sa mabuting relasyon nito Ottoman.

Maliban sa ginto at pilak, ang kalakalan ng spice(rekado) ay nais ding makontrol ng mga kaharian sa
Europe. Ito ay dahil sa malaki ang halaga nito sa Europe.
May alam ka bang spice?
Narinig mo na ba ang Spice Islands, Moluccas o Maluku Islands?
Ito ay kalipunan ng isla na sagana sa iba’t ibang spice. Matatagpuan ito sa Timog Silangang Asya.
Alam mo ba kung nasaan ang Moluccas?
Ilang halimbawa ng rekado mula sa India.
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text
Tingnan ang mapa, pansinin ang mga ruta para sa panlupang at pandagat na kalakalan. Pansinin din ang
ruta ng kalakalan para sa rekado/ spice.
Spice Trade Route, 100-1500 ce

Sa puntong ito, tingnan ang bagong ruta na ginalugad at natuklasan ng Portugal at Espanya.
Nanguna ang mga kaharian ng Portugal at Espanya na parehong nasa Iberian peninsula sa eksplorasyon
ng mga bagong ruta ng kalakalan tungong Asya.
Suriin sa mapa ang mga ruta ng eksplorasyon ng Portugal atvikumpara ito sa ruta ng Espanya, England,
France at Netherlands
European Exploration and Land Claims, 1488–1610

Mercantilist Empire of the Spanish, 1650

Bandang 1650 nakabuo ang Espanya ng malawak na imperyo sa Europe, America at Asya (Pilipinas)
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text
Pansinin ang dalawang linya alinsunod sa Treaty of Tordesillas (1494) at Treaty of Zaragoza (1529)
Ano ang mga treaty na iyon?

Mula 1519 hanggang 1565 nagpadala ang monarko ng Espanya ng mga ekspedisyon tungong Asya
mula Espanya 0 Mexico. Si Haring Carlos | (Espanya) ang nagpahintulot sa ekspedisyong Magellan.
● Nanguna at maraming napagtagumpayan ang ekspedisyong Ferdinand Magellan / Juan Sebastian
del Cano (mula 1519 hanggang 1522).
- Ito ang laman ng video: “How Magellan circumnavigated the globe” (2017).
- Tinawag ni Magellan ang kapuluan ng Pilipinas bilang “Islas de San Lazaro.”
● Sumunod ang iba pang ekspedisyon sa Pilipinas at Mollucas upang isailalim sa Espanya:
- Ito ang mga sumunod na ekspedisyong Loaisa (1525-1526), Saavedra (1527-1529)), at
Villalobos (1542-1546).

Pag-aralan ang mga ruta ng mga ekspedisyong Espanyol mula kay Magellan hanggang Legazpi.
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text

Mga Ekspedisyong Espanyol

● Mula sa Espanya
1. Magellan,
2. Loaisa
● Mula Americas
1. Saavedra
2. Villalobos
3. Legazpi
Pansinin din ang ruta ng bawat ekspedisyon. Llang beses nagtangka ang Saavedra na bumalik sa
Amerika? Ano ang ruta ni Legazpi na kaiba sa mga naunang ekspedisyon?

Mula sa pagsusuri sa mapa, natunghayan ninyo ang mga ruta ng ekspedisyon. Nakarating man sa
Pilipinas at Mollucas ang ekspedisyong Loaisa, Saavedra at Villalobos, hindi nila naisagawa ang
pananakop
● Matapos ang ekspedisyong Magellan, sumama si Juan Sebastian del Cano sa Loaisa. Namatay
pareho sina Loaisa at del Cano sa ekspedisyong ito (1525-1526).
● Nabigo ang mga ekspedisyong makabalik sa Mexico sa pamamagitan ng Karagatang Pasipiko.
● Si Ruy Lopez de Villalobos (1542-1546) ang nagbigay ng pangalang Felipinas sa kapuluan sa
ngalan ng monarko ng Espanya si Felipe II.
● Ngunit kaiba ang nangyari sa ekspedisyong Legazpi na may malinaw na utos na sakupin ang
Pilipinas. Nagtagumpay din si Fray Andres de Urdaneta na matuklasan ang ruta pabalik sa Mexico,
tinaguriang “el tornaviaje” (1565). Si Urdaneta ay kabilang sa ekspedisyong Loaisa (1525-1526) na
nabuhay at nakabalik sa Espanya.

Taong 1521, limang (5) siglo ang nakaraan sa ating kasaysayan ang pagdating ni Magellan sa Pilipinas.
Maagang Katolisismo — pagdating ng ekspedisyong Magellan, Marso 16, 1521. Noong Marso 14,
2021, mismong si Pope Francis ay nagmisa sa Vatican para gunitain ang okasyong ito.
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text
Kaugnay nito ang mga pagdiriwang na nagaganap ngayon bunsod ng mga proyekto ng UP at National
Historical Commission of the Philippines (NHCP) para sa National Quincentennial Celebration. Bagaman
may mga sektor na nagtatanong kung dapat bang ipagdiwang ito.

Ekspedisyong Magellan (1519-1522)

Huwag nating kalimutan ang iba pang mahalagang pangyayari noong 1521
1. 27 Abril 1521 - Labanan sa Mactan, Lapulapu vs Humabon (kasama ang ilang Espanyol),
napaslang si Magellan
2. 8 Setyembre 1522 — nakabalik si Juan Sebastian del Cano at 17 na iba pa lulan ng Victoria.
Tinagurian itong matagumpay na unang circumnavigation ng daigdig.

● Maagang Katolisismo — pagdating ng ekspedisyong Magellan

➔ con la cruz y espada - conquistador at fraile
➔ 31 Marso 1521 - unang misang Katoliko pinangasiwaan ni Padre Pedro de Valderrama sa
Limasawa dumalo sa misa sina Rajah Kolambu ng Limasawa at Rajah Siagu ng Butuan.
Nabinyagang Katoliko silang dalawa
➔ Unang Misa sa Limasawa, Mural ni Carlos Francisco, ca 1960. [larawan]
➔ unang binyagan din sila Rajah Humabon (Cebu), Hara Humamay (asawa ni Humabon).
➔ Pagtamin ng krus at pagtanggap ng imahen ng Sto Nihos
➔ Pagbinyag kay Rajah Humabon (Abril 14, 1521), Mural ni Fernando Amorsolo, 1950.
[larawan]

● Magandang talakayin sa bahaging ito ang ritwal na sandugo o kasi-kasi ng sinaunang Pilipino
● Sandugo - Mahalaga dahil nangangahulugan ng pagkikipagkapwa, pagbuo ng kapatiran, pagkamit
ng kapayapaan. May pangako ng kooperasyon at pagtutulungan
● 1521 - Sila Rajah Kulambu (Limasawa), Rajah Siagu (Butuan), at Humabon (Cebu) ay nalinlang ni
Magellan sa pakay nitong pakikipagtulungan kaya naganap ang sandugo.
● Ngunit sa perspektiba ni Magellan ang sandugo ay hindi lamang pakikipagtulungan kundi unang
hakbang sa pananakop
● Ito rin ang perspektiba ni Legazpi sa kanyang sandugo noong 1565.

Miguel Lopez de Legazpi

● umalis sa Mexico noong Nobyembre 1564 at nakarating sa Cebu noong 27 Abril 1565
● nakipagsandugo kina Rajah Sikatuna (Bohol); Rajah Tupas (Cebu)
● sinakop ang Cebu at nagtatag ng unang permanenteng paninirahang Espanyol dito. Tinawag na
San Miguel at kinilala ring Santissimo Nombre de Jesus ang siyudad sa Cebu
● ngunit hindi nagtagal sa Cebu at naghanap ang mga Espanyol ng ibang lugar na may sapat na
pagkain
● noong 1571 inatake at nasakop ang Maynila.

B. Pagbabagong Pampulitika, Pang-ekonomiya, Pangkalinangan at Panlipunan

Mula 1565 hanggang 1663, pinagtibay ng Espanya ang kapangyarihan nito sa Luzon at
Visayas.
● Manila, naging sentro ng estadong kolonyal dahil sa lokasyon nito
- 1571, nasakop ang Tondo at Maynila na nasa pamumuno nina Lakandula (Tondo), Rajah
Soliman at Rajah Matanda (Manila)
- 1588, nagplano ng pag-aalsa ang Tondo: nanguna ang kamag-anakan ni Lakandula na sila
Magat Salamat (anak ni Lakandula), Agustin de Legazpi, at Martin Pangan noong 1588
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text
ngunit ang inaasahang dagdag na puwersang militar mula sa Brunei ay naharang ng mga
Espanyol bago makarating sa Maynila. Nabigo ang pag-aalsa.

Mula 1565 hanggang 1663, isinagawa rin ang mga pagsalakay sa Mindanao, Sulu at Mollucas ngunit hindi
lubos na nagtagumpay ang mga ito dahil sa:
● masidhing pakikipagdigma ng mga Muslim sa pangunguna ni Sultan Kudarat, sultan ng
Maguindanao
● malaking banta rin sa mga Espanyol ang mga pag-atake ng Dutch sa Pilipinas at ni Limahong
noong 1574
● noong 1635 hanggang 1663, pansamantalang nakontrol ng mga Espanyol ang Zamboanga,
Dapitan, at Ternate (isla sa Mollucas) sa utos ni Gob-Hen. Juan Cerezo de Salamanca. Kasunod
nito, itinayo ang Fort Pilar ng mga Espanyol sa Zamboanga.
● Ngunit noong 1663 iniwan ng pwersang Espanyol ang Zamboanga, Dapitan at Ternate dahil sa
banta ng pagsalakay sa Manila ng mga Tsino sa pangunguna ni Koxinga. Sa kabilang banda, hindi
natuloy ang pagsalakay ng puwersa ni Koxinga sa Manila.

Ang mga lugar na napasailalim sa kontrol ng Espanya tulad ng mga kapatagan ng Luzon at Visayas ay
nakaranas ng malaking pagbabago dulot ng kawing-kawing na instrumento ng pananakop.
● Layon ng pananakop ang Instrumento mahubog ang mga Pilipino sa Pananakop pamamagitan ng
Hispanisasyon

Bahagi ng Hispanisasyon ang pagtanggap ng Kristiyanismo at kulturang

Espanyol
● maraming salik ang nabanggit ni Phelan upang hindi direktang
Hispanisasyon ang naganap sa Pilipinas.
● Ano ang mga katangian ng pananakop sa Pilipinas na kaiba sa
Mexico?
● Encomienda — sa unang bahagi ng kolonisasyon, ginawaran ni
Legazpi ang mga kasamang Espanyol ng karapatang administratibo
sa mga nasakop na teritoryo at mga katutubong saklaw ng teritoryo.
Ang encomienda ay hindi isang land grant.
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text

Sa ilalim ng sistemang encomienda ipinatupad ang mga unang patakaran ng pananakop. Mula 1570
hanggang 1721 (taong binuwag ito), ang mga encomendero (nabigyan ng encomienda) ay may
sumusunod na kapangyarihan at responsibilidad:
● kumuha ng tributo sa mga katutubong nakatira sa kanyang encomienda.
● magpataw ng sapilitang paggawa (polo y servicio) sa kalalakihan 18 hanggang 60 taong gulang.
● siguraduhing mabinyagan sa Katolisismo ang mga katutubo.
Naitala ang maraming pag-aabuso ng mga encomendero laban sa mga katutubo.

Hindi tinupad ng encomendero ang mga tungkulin sa mga katutubo:

● pagbigay proteksiyon sa mga katutubo bagkus labis na pagpapahirap sa tributo at polo y servicio.
● pagtulong sa misyonero sa pagpapalaganap ng Kristiyanismo sa mga katutubo.
Bagaman may batas ukol sa halaga ng tributo at takdang bilang ng araw sa polo y servicio, madalas na
hindi ito nasusunod. Isa itong halimbawa ng agwat sa gitna ng batas at aktuwal na implementasyon ng
batas na tinukoy ni Phelan (1959)

Ang reduccion ay isa ring mahalagang instrumento ng pananakop.

● dahil kalat-kalat ang mga pamayanan at tirahan ng mga katutubo sapilitang pinalipat sila sa mas
malaking paninirahan (pueblo, ciudad, etc).
● praktikal ang layon ng reduccién - mas madaling magkolekta ng tributo, kumuha ng vandala at
magpataw ng polo kung nasa isang lugar lang ang mga katutubo.
● kaugnay sa reduccion ang mga konsepto:
- bajo de la campana
- plaza complex

Reducción Plaza Complex Kristiyanisasyon

https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text

Plaze Complex
Manila
A. El Cabildo
B. Catedral A
C. Palacio del Gobernador

PLAZA MAYOR DE MANILA

Ciudad ng Manila at Cebu

Pansinin ang layout nito at paghihiwalay ng tirahan ng Espanyol, indio at sangley
MANILA 1590-1750
Cathedral
Monastery
CEBU 1600-1750
Santo Nino
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text
Narito ng mga unang pangunahing sentro ng paninirahan na binuo ng estadong kolonyal

Ciudad (diocesis)
Manila*
Santissimo Nombre de Jesus (Cebu)
Nueva Caceres (Naga)
Nueva Segovia (Lallo)

Villa
Arevalo (Panay)
Fernandia (Vigan)

Sitio, Poblacion, Barrio

Visita
Pueblo

Paninirahan 1600-1650

PHILIPPINE COLONIAL SETTLEMENTS 1600-1650

Mga probinsiya sa Pilipinas noong ika-19 na dantaon

Mga Espanyol ang maaaring italaga sa mga posisyon ng capitan-general/ gobernador-heneral hanggang
sa alcalde mayor (probinsiya), corregidor (distrito militar)
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text

● Pinamamahalaan ng Monarko ng Espanya ang kanyang mga kolonya sa pamamagitan ng Consejo

de Indias
● Ang Pilipinas ay naging nagsasariling sangay ng Mexico (may Vicerey sa Mexico).
● Magkaagapay ang Gobernador-Heneral at Arsobispo sa pagmamahala ng kolonya.
● Sa bisa ng kasunduan ng Monarko ng Espanya sa Santo Papa, may kapangyarihan ang Hari sa
mga simbahan sa estadong kolonyal — tinatawag itong Patronato Real.
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text

● Pansinin ang tatlong uri ng estado sa Pilipinas simula ika-16 na dantaon:

Estacong Kolonyal Estadong Muslim Estadong Bayan
(tradisyunal) (tradisyunal)
Gobernador Heneral <—>
Arsobispo} Sultanato Karahaan/ Kaharian
Real Audiencia
Alcalde <—> Obispo Sultan Datu (uring maginoo)
[alcalde mayor; corregidor] rajah muda Bagani
Ruma Bichara Timawa
Prayle Imam Babaylan
Ulama Panday
gobernadorcillo
cabeza de barangay Oripun/ Alipin

dating timawa, maharlika

katutubong binyagan

Cabeza at Gobernadorcillo:
● Sinaunang pamayanan:
- Ang datu at rajah (maginoo/ naghaharing-uri) ay pinuno ng mga sinaunang pamayanan na
tumatanggap ng buwis at handog mula sa mga sakop
● Estadong kolonyal:
- pumayag mapasailalim sa Espanya
- naging cabeza at gobernadorcillo
- kolektor ng tributo, polo, at vandala
● Matatagpuan ang kanilang tirahan malapit sa simbahan na sentro ng pueblo, ciudad etc
● Bumubuo sa principales (principalia)
● Ninamana (hereditary) ang posisyon hanggang dantaon 18
● Libre (exempted) sa tributo, at polo y servicio
hanggang sa lokal na antas lamang ang kapangyarihang politikal ng principales na Pilipino sa estadong
kolonyal

Bahay na bato
tirahan ng principalia
may katangian ng pagbabago,at agpapatuloy ng tradisyunal na bahay-kubo
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text

● Ang mga maginoo/ datu/ rajah/ lakan

- naging mga don at dofa (principalia/ principales) sa estadong kolonyal
● Ang mga timawa, maharlika, alipin/ oripun ay lahat naging mga karaniwang indio
- nagbabayad ng tributo, nagsisilbi sa polo y servicio at nagbebenta ng produkto sa vandala

● Pagbabago pangkalinangan dulot ng Hispanisasyon / Kristiyanisasyon

● pag-angkop sa bagong relihiyon
● Dios at mga imaheng Kristiyano
● Prayle/ Pari — mga lalaki lamang — pagbaba ng katayuan ng kababaihan sa lipunan
● Ano ang nangyari sa mga babaylan?

● Pagpapalaganap ng bagong relihiyon gamit ang mga wikang katutubo sa Pilipinas

● Pinili ng mga prayle na hindi gamitin ang wikang Espanyol
● pagsasalin sa mga wika sa Pilipinas ng mga konseptong panrelihiyon
Pansinin ang lugar at petsa ng pagkalimbag ng Doctrina Christiana. Ito ay taong 1592.
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text

Pansinin ang mga letra mula sa ilang pahina ng Doctrina Christiana.

- Baybayin
- Bagong alpabeto
- Wikang Tagalog at wikang Espanyol

Mga pagbabago at pagpapatuloy sa kaugalian sa:

● paglilibing, pagpapakasal at kasarian sa ilalim ng estadong kolonyal ay alinsunod sa pag-angkop ng
mga Pilipino sa Kristiyanismo at kulturang Espanyol.
Hangganan ng mga diocesis
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text
Sa ekonomiya, napalitan ang tradisyunal na kalakalan sa ibayong-dagat ng mga malalaking
estadong-etniko ng bagong sistema ng kalakalan. Ngunit nanatiling agrikultural ang
pamumuhay ng karamihan

Sa estadong kolonyal:
● Kalakalang galyon, mula 1568 hanggang 1815, ang naging pangunahing pang-ekonomiyang
gawain ng mga Espanyol, kapwa ng mga sibilyan at relihiyoso.
● Kalakalang galyon - naging transhipment port ang Manila ng mga produktong Tsino na dadalhin sa
Acapulco.
● Lupa - nawalan ng lupa ang mga indio sa bagong sistema ang titulo sa lupa/ konsepto ng pribadong
pag-aari

● Titindi ang problema sa lupa habang lumalawak at dumarami ang mga hacienda simula sa
Katagalugan hanggang sa ibang bahagi ng Luzon at sa Kabisayaan noong ika-18 na dantaon.
● Ebidensiya: ang mga pag-aalsa laban sa mga hacienda ng mga prayle noong 1745

Epekto ng Kalakalang Galyon:

● Lumobo ang populasyon ng mga Tsino na nagdadala ng produktong Tsino sa Manila (tsaa, seda,
porselana) tinatawag na sangley ang mga Tsino at nagkaroon ng mga Parian sa pangunahing
ciudad sa Pilipinas. Ang Parian ay pook na itinalagang tirahan ng mga sangley/ Tsino.
● hindi umunlad ang produksyon sa Pilipinas dahil walang interes ang mga Espanyol sa agrikultura
● nagkaroon ng ugnayan ang Pilipinas sa Latin-Amerika hanggang Europa. Umabot sa Pilipinas ang
mga halaman, hayop, sakit at tao
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text
● Halaman mula sa Amerika: ng patatas, mais, kamatis, cacao (chocolate), tabako, sili (capsicum
pepper), mani, at vanila. Sakit na syphilis
● Paghihirap sa mga katutubo na gumawa ng galyon sa pamamagitan ng polo
Ano pa ang naisip mong maaaring naging epekto sa Pilipinas ng Kalakalang Galyon?

Suriin ang mga produkto, halaman, hayop, at mga sakit na lumaganap sa palitan sa gitna ng mga
kontinente dulot ng tinaguirang Columbian Exchange.

Samantala sa estadong-Muslim sa Mindanao at Sulu, ang ekonomiya nito ay nagpakita ng pagpapatuloy at

pag-unlad ng sinaunang kalakalan sa ibayong-dagat::
● nagpatuloy ang kalakalan sa ibayong-dagat
● bumuo ang Sulu at Maguindanao ng relasyong diplomatiko at pakikipagkalakal sa mga Dutch at
English na may kolonya rin sa Timog Silangang Asya
● nagpatuloy ang relasyong komersiyal sa Tsina
● nagpatuloy ang pangangayaw sa Visayas at Luzon (tinaguriang Muslim piracy ng estadong kolonyal
sa Manila)

Dagdag na pagtalakay sa estadong-Muslim sa Mindanao at Sulu:

● Sulu: nagluluwas (export) ng mga produktong mula sa gubat at dagat — rattan, beeswax, bird’s
nest, kahoy, mother of pearl
● May isang mahusay na pag-aaral ukol dito. Maaaring tingan ang:
- James Francis Warren. The Sulu Zone, 1768-1898: The dynamics of external trade, slavery
and ethnicity in the transformation of a Southeast Asian Maritime State (1981).
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text

C. Ang mga Pag-aalsa

Tumugon ang mga Pilipino sa estadong kolonyal sa iba’t ibang paraan

● pagtanggap/ pag-angkop
● paglayo/ pag-iwas (remontado) = pagbalik sa bundok (ilaya) “laya” sa tributo, polo y servicio etc
● tuwirang paglaban
- iba-iba ang historikal na dahilan ng pagkilos/ pag-aalsa, may kanya-kanyang personal na
hangarin at interes ang mga pinuno nito ayon sa kanilang panahon, lugar, komunidad at
kalinangan

Mga pag-aalsa ng naghaharing —uri sa estadong kolonyal.

Halimbawa:
● Sabwatang Tondo, 1587-1588 (tingnan sa mga naunang slide 27)
● Tamblot sa Bohol (dating babaylan), 1622
● Bankaw sa Leyte (dating datu), 1622
● Sumuroy sa Samar (anak ng babaylan), 1649

Mga pakikidigma ng Sultanato ng Sulu at Maguindanao sa mga Espanyol

● patuloy na pangangayaw
● Mga kilalang pinunong Muslim laban sa mga Espanyol
- Datu Buisan ng Cotabato, 1603-1616
- Sultan Kudarat, 1616-1671

Mga pag-aalsa sa loob ng estadong kolonyal mula ika-18 dantaon:

● Dagohoy ng Bohol, 1744-1829
● Kilusang Agraryo sa Katagalugan, 1745
● Gabriela at Diego Silang ng Ilocos, 1762-1763
● Palaris ng Pangasinan, 1762
● Apolinario de la Cruz Cofradia de San Jose, 1841

Maliban sa panloob na mga pakikidigma at pag-aalsa humarap din hamon ng mga Dutch, English at Tsino
ang estadong kolonyal
● Dutch 1568-1648
● Tsino
- Limahong, 1574; Koxinga 1663 (naudlot na pagsalakay)
- pag-aalsa ng mga Sangley sa Manila 1603, 1639, 1662
● British/ Britaniko 1762-1764

British Occupation of Manila

1. The British Army arrives and lands in Malate
2. The British manages to capture a guarded fort
3. The British Army marches toward Intramuros
4. The British surrounds the city.
5. The British Army bombards the walls of Intramuros
6. The British Army breaches the Spanish defenses
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text
7. The city is finally secured and placed under the British governance. The British Army then proceeds
to occupy the Ports of Cavite
Okupasyong Britaniko sa Manila noong 1762-1764: makikita sa ilustrasyon
paggalaw ng puwersa British na sumalakay sa Intramuros

D. Ang Pilipinas sa Dantaon 19

Sa puntong ito, mainam na unawain ang mahahalagang ideya sa mga babasahin:

● Tinalakay ni Abinales & Amoroso (2005) ang Pilipinas mula noong 1764 hanggang 1868.
Ipinaliwanag nito ang mga salik ng pagbabago noong dantaon 18 bunsod ng mga repormang
ipinatupad ng pamahalaang kolonyal.
● Samantala, maganda ring balikan ang mga punto ni McCoy (1982) ukol sa rehiyunal na pagbabago
sa Pilipinas bunsod ng mga reporma simula noong dantaon 18 na nagbunga sa dantaon 19.

Mahalagang kaganapan sa siglo 19, pagtatapos ng Kalakalang Galyon Patungong Pandaigdigang

Kalakalan
● Nagresulta ito sa pagkabuo ng ilang monopolyo ng mga produktong agrikultural para sa kalakalang
pandaigdig (tabako, abaka, asukal)
- komersiyalisasyon ng agrikultura
● Gayundin din ang pagbubukas ng Pilipinas sa pandaigdigang kalakalan: Maynila (1834); lloilo,
Zamboanga, Sual (1855), Cebu (1860); Legazpi, Tacloban (1873)
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text

● Pagpasok ng mga korporasyong Britaniko at Amerikano (merchant houses) sa pagluwas ng

produktong agrikultural
● Paglakas ng impluwensiya sa ekonomiya ng mga Tsino at Espanyol mestizo/ criollo
● Halimbawa: Zobel, Legarda, Soriano, Tuazon, Palanca, Yuchengco

● Paghina ng kalakalang galyon, binuwag 1815

● Binuo ang Real Compania de Filipinas (Royal Company of the Philippines) noong 1785. Hindi
lubos na nagtagumpay at kulang sa suporta kaya binuwag din noong 1834.
- isinulong ang kalakalan sa Pilipinas at Spain
- Monopolyo
- isinulong ang agrikultura: asukal, bulak, indigo, seda, paminta, atbpa

Jose Basco y Vargas

● nagsilbing gobernador-heneral, 1778-1787
● itinatag ang Real Sociedad Económica de los Amigos del País (Royal Economic Society of Friends
of the Country), 1781
● pagpapatupad ng reporma sa patakarang pag-ekonomiya

Pagbabagong panlipunan sa dantaon 19, mga elite

● indio-mestizo principalía
● ilustrado
● municipal elite
● provincial elite
● urban-empleado

Peninsulares
Insulares
Mestizo Esp
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text
Principalia: gobernadorcillo, cabeza, inquilino
Principalia: Mestizo chino (inquilino, maylupa)
Chino-sangley
Indio (tenante)
Indio (walang lupa)

Pagpasok ng pamumuhunan ng mga banyaga

● Chartered Bank of India, Australia and China, (British) Manila branch 1873
● Hongkong and Shanghai Banking Corporation (HK) 1876
● telegraph lines
● Manila Railway Company, Limited at iba pang kompanya riles ng tren

Pamumuhunan ng mga banyaga

● komersiyalisasyon ng agrikultura at pagtatanim ng cash crop
● rehiyunal na pag-unlad ng lloilo, Cebu, Bikol, Ilocos
● Manila
● Sulu
● bigas, hemp/ abaka, asukal, tabako
● hiwa-hiwalay na pag-unlad at pagkikipag-ugnay sa kalakalan sa loob ng Asya, US, at Europe

Edukasyon
Dekretong Pang-edukasyon 1863
● paaralang pampubliko
● pagtatag ng paaralan para sa mga batang lalaki at babae, edad 6 ~ 14.

Mga Institusyong Kolonyal

● Inspección General de Obras Publicas, 1866
● Banco Español-Filipino, 1852

Agham
● Ekspedisyong Balmis (1803-1806) nagbigay-daan sa unang pagbabakuna sa smallpox sa Pilipinas
noong 1805. Kasunod nito itinatag ang Central Board of Vaccination 1806.
● pagtatag ng Observatorio Meteorologico de Manila noong 1865 sa pangunguna ng mga Heswita sa
pamumuno ni Padre Federico Faura.

Manila-Malabon tranvia, 1888

https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text

Kapaligiran, Kalamidad at Sakuna

● Bagyo at lindol bilang mga penomenang panrelihiyon
● pagputok ng mga bulkan – signo galit ng Dios
● epidemya ng kolera, ketong, malaria at beri-beri
Libingang Paco para sa mga biktima ng epidemya ng kolera sa Maynila noong 1882

Suliraning Panlipunan
● Pagdami ng Bandido, Tulisan
● mukha ng paglabas/ paglaban sa estadong kolonyal
● pagnanakaw, pagsalakay sa mga pueblo
● problema sa pacto de retroventa
● usapin sa lupa lalo na hacienda ng mga prayle (friar estate)
● pagdami ng kaso ng land grabbing
● pagtago sa kabundukan

Carcel de Bilibid
https://www.ocr2edit.com/
https://www.prepostseo.com/image-to-text

Suliraning Panlipunan
● Itinatag ang Carcel de Bilibid at pagbuo ng sistema ang kulungan noong 1865.
● Itinatag ang Guardia Civil noong 1868.
● ipinatupad ang parusang korporal tulad ng pagbigti, garrote, pagbaril sa publikong lugar at
deportasyon
● konsepto ng pagkabaliw (dementes) na naramdaman sa mga suliraning dinaranas sa dantaon 19 -
itinatag ang Hospicio de San Jose para sa mga baliw (dementes) at mga nakakahawang sakit sa
Isla de Convalecencia (llog Pasig) 1810

pagbigti, garrote, pagbaril