7.

BÖLÜM
VARLIK HESAPLARI

HAZIR DEĞERLER VE
MENKUL KIYMETLER
 7.1.1.4. Verilen
Çekler Ve Ödeme
Emirleri Hesabı (-)
İşletmenin üçüncü kişilere
bankalardan çekle veya ödeme
emri ile yapacağı ödemeler 103
Verilen Çekler ve Ödeme
Emirleri (-) hesabında izlenir.
 Çek Tanımı

Çek, bir bankaya hitaben yazılan

ve üzerinde belirtilen miktar
paranın lehtar veya hamile
ödenmesini emreden, şekil ve
kapsamı kanunda belirtilmiş olan
bir kıymetli evraktır.
Çeki düzenleyen kişiye
keşideci,
Çek bedelini ödeyecek olan
kişiye muhatap ve
Çek bedelini almaya yetkili
olan kişiye de lehtar denir.
Bir çekin çekilebilmesi için bankada keşidecinin
emrine ayrılmış bir karşılığın bulunması gerekir.

Bankada keşidecinin emrine ayrılmış bir

karşılığın bulunmaması durumunda çek
karşılıksız çıkmış olur.

Karşılıksız çek düzenlenmesi, yasalar karşısında

suçtur.
 Ödeme Emri Tanımı

Ödeme emri, işletmenin üçüncü bir

kişiye para ödemesi veya işletmenin
hesabından üçüncü kişinin aynı
bankadaki hesabına havale yapılması ya
da üçüncü kişinin başka bir bankadaki
hesabına EFT yapılması için yazılı olarak
bankaya verdiği ödeme talimatıdır.
103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-)
Hesabının İşleyişi

İşletme tarafından üçüncü kişilere çek veya

ödeme emri verildiğinde, çek veya ödeme
emrinin üzerinde yazılı tutar kadar 103 Verilen
Çekler ve Ödeme Emirleri (-) hesabının
alacağına; çek ve ödeme emirleri tutarlarının
banka tarafından ilgili kişi veya kurumlara
ödendiği anlaşıldığında ise bu hesabın borcuna
aynı değer üzerinden kayıt yapılır.
Örnek: İşletme, %10 KDV hariç 100.000 TL’lik
ticari ticari mal almış, karşılığında 110.000 TL’lik
çek düzenleyip satıcı işletmeye vermiştir.

BORÇ ALACAK
x.x.20xx

153 TİCARİ MALLAR 100.000

191 İNDİRİLECEK KDV 10.000
103 VERİLEN ÇEKLER VE 110.000
ÖDEME EMİRLERİ (-)
… Nolu fatura ile ticari mal alışı
Örnek: İşletme, 20.04.20xx tarihinde
satıcılara olan 25.000 TL’lik senetsiz
ticari borcuna karşılık, T Bankası üzerine
çekilmiş 25.000 TL’lik bir çek düzenleyip
vermiştir.
Bankanın aynı tarihte ödemeyi yaptığı
bankadan gelen dekonttan anlaşılmıştır.
Senetsiz ticari borca karşılık çek
düzenlenip verilmesine ilişkin kayıt:
BORÇ ALACAK
20.04.20xx

320 SATICILAR 25.000

103 VERİLEN ÇEKLER VE 25.000
ÖDEME EMİRLERİ (-)
Senetsiz ticari borca karşılık … nolu çek
düzenlenip verilmesi
… nolu çek bedelinin banka
tarafından ödenmesine ilişkin kayıt:

BORÇ ALACAK
20.04.20xx

103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME 25.000

EMİRLERİ (-)
102 BANKALAR 25.000
… nolu çek bedelinin T bankası
tarafından ödenmesi
Örnek: İşletme, 25.04.20xx tarihinde
satıcılara olan 10.000 TL’lik senetsiz ticari
borcunun ödenmesi için T Bankası’na
ödeme emri vermiştir.
BORÇ ALACAK
25.04.20xx

320 SATICILAR 10.000

103 VERİLEN ÇEKLER VE 10.000
ÖDEME EMİRLERİ (-)
Senetsiz ticari borca karşılık … tarih ve
… sayılı ödeme emri verilmesi
Yukarıdaki kayıtlardan sonra, 103 Verilen
Çekler ve Ödeme Emirleri (-) hesabının
büyük defterdeki görünümü şöyle
olacaktır:

103 VERİLEN ÇEKLER

B VE ÖDEME EMİRLERİ (-) A
25.000 110.000
25.000
10.000
25.000 145.000
103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-)
hesabı, işletmenin borçlarını ifade ettiğinden
alacak kalanı veren pasif karakterli bir hesaptır.

Hesabın kalanı, işletme tarafından

düzenlenerek verilen çekler ve ödeme
emirlerinden henüz banka tarafından
ödenmemiş olanların tutarlarını gösterir.
Bu nedenle, hesap aşağıda da görüldüğü üzere
bilançoda 102 Bankalar hesabının düzenleyici
bir hesabı olarak hazır değerlerden indirim
şeklinde yer alır.
AKTİF (VARLIKLAR) … İŞLETMESİ 31.12.20XX TARİHLİ BİLANÇOSU (TL) PASİF (KAYNAKLAR)
I. DÖNEN VARLIKLAR I. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
A. Hazır Değerler 280.000  
Bankalar 400.000 KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR TOPLAMI xx
Verilen çekler ve Ödeme Emirleri (-) (120.000) II.UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
   
DÖNEN VARLIKLAR TOPLAMI xx UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR TOPLAMI xx
II. DURAN VARLIKLAR III. ÖZKAYNAKLAR
   
DURAN VARLIKLAR TOPLAMI xx ÖZKAYNAKLAR TOPLAMI xx
AKTİF (VARLIKLAR) TOPLAMI XX PASİF (KAYNAKLAR) TOPLAMI XX
7.1.1.5. Diğer Hazır
Değerler Hesabı
Kasadaki nakit para, vadeli ve vadesiz
mevduat ile alınan çeklerin dışında
kalan, ancak nitelikleri itibariyle hazır
değer sayılan pullar, vadesi gelmiş
kuponlar, tahsil edilecek banka ve
posta havaleleri (yoldaki paralar) gibi
değerler 108 Diğer Hazır Değerler
hesabında izlenir.
 108 Diğer Hazır Değerler Hesabının
Yardımcı Hesapları

108 Diğer Hazır Değerler hesabına, hesapta izlenecek

değerlere göre aşağıdaki gibi yardımcı hesaplar açılabilir.

108.10 Pullar Hesabı

108.20 Vadesi Gelmiş Kuponlar Hesabı

108.30 Tahsil Edilecek Posta Havaleleri Hesabı

108.40 Tahsil Edilecek Banka Havaleleri Hesabı

108.50 Diğer Çeşitli Hazır Değerler Hesabı

 108 Diğer Hazır Değerler
Hesabının İşleyişi

Nitelikleri gereği hazır değer sayılan

değerler elde edildiğinde 108 Diğer
Hazır Değerler hesabının borcuna;
elden çıkarıldığında ise bu hesabın
alacağına kaydedilir.
a) Pullar

Edindiği posta pullarını kullanıncaya kadar

mevcut olarak izleyen işletmelerde, pullar satın
alındıklarında alış değerleri üzerinden 108
Diğer Hazır Değerler hesabı ve bu hesabın
yardımcı hesabı olan Pullar hesabının borcuna;
kullanıldıklarında posta pulları 770 Genel
Yönetim Giderleri hesabının borcu karşılığında,
bu hesabın alacağına alış değerleri üzerinden
kayıt edilir.
 ÖNEMLİ NOT

Pul tüketimi önemsiz olan

işletmelerde, satın alınan pullar
doğrudan gider yazılabilmektedir.
Edindiği pulları doğrudan gider
kaydeden işletmelerde bu hesap
kullanılmaz.
Örnek: İşletme, 05.03.20xx tarihinde,
işletmede kullanılmak üzere 7.000 TL’lik
posta pulu satın almıştır.
Dönem sonunda yapılan envanter
işlemleri sırasında, posta pullarının 5.500
TL’lik kısmının tüketildiği anlaşılmıştır.
Not: İşletme, satın aldığı pulları
kullanıncaya kadar varlık olarak
izlemektedir.
Pul alımına ilişkin kayıt:

BORÇ ALACAK
05.03.20xx

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 7.000

- Pullar 7.000

100 KASA 7.000

Peşin bedelle posta pulu alımı
Kullanılan posta pullarına ilişkin
dönem sonunda yapılacak gider kaydı:

BORÇ ALACAK
31.12.20xx

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 5.500

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 5.500
- Pullar 5.500
Cari dönemde kullanılan pulların gider
kaydedilmesi
b) Tahsil Edilecek Posta ve Banka Havaleleri

İşletme lehine yapılmış olup ta, henüz

tahsil edilmeyen posta ve banka
havaleleri, havale yapıldığında 108 Diğer
Hazır Değerler hesabı ve bu hesabın
yardımcı hesapları olan Tahsil Edilecek
Posta veya Banka Havaleleri
hesaplarının borcuna; tahsil edildiğinde
ise bu hesabın alacağına kaydedilir.
 ÖNEMLİ NOT

İşletme lehine yapılmış

olup ta, aynı gün içinde
tahsil edilen havaleler için
bu hesabın kullanılmasına
gerek yoktur.
Örnek: T Bankası, yurt dışından bir alıcının
verdiği siparişe karşılık $1.000 havale yaptığını
işletmeye 20.04.20xx tarihinde ihbar etmiş ve
İşletme, bankaya havalenin alışının yapılarak
TL karşılığının hesabına alınması talimatını
vermiştir.
T Bankası havalenin $1 = 11,40 TL iken alışının
yapıldığını 3 gün sonra yani 23.04.20xx
tarihinde işletmeye bildirmiştir (Bankanın
ihbarı aldığı tarihte $1 = 11,38 TL’dir).
Havale ihbarı banka tarafından
alındığında yapılacak kayıt:

BORÇ ALACAK
20.04.20xx

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 11.380

- Tahsil Edilecek Banka Havaleleri 11.380

340 ALINAN SİPARİŞ 11.380

AVANSLARI
Havale ihbarının alımı
Havale bedelinin banka hesabına
alınmasına ilişkin kayıt
BORÇ ALACAK
23.04.20xx

102 BANKALAR 11.400

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 11.380
- Pullar 5.500
340 ALINAN SİPARİŞ 20
AVANSLARI
Havale bedelinin banka hesabına
alınması
7.1.2. Menkul
Kıymetler
 Menkul Kıymetlerin Tanımı

Menkul kıymetler hisse senetleri,

hisse senedi benzeri diğer kıymetler,
borçlanma araçları veya menkul
kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere
dayalı borçlanma araçları ile bunlara
ilişkin depo sertifikalarını ifade
etmektedir.
 Tablo 2: Menkul Kıymetler
Değişken Getirili Menkul Kıymetler
 Hisse senedi
 Kâr - zarar ortaklığı belgesi
Sabit Getirili Menkul Kıymetler
 Devlet tahvili
 Hazine bonosu
 Özel kesim tahvili
 Finansman bonosu
 Yatırım fonu katılma belgesi
 Kira sertifikaları
 Banka bonoları
 Varlığa dayalı menkul kıymetler
 Varlık teminatlı menkul kıymetler
 Gelir ortaklığı senetleri
 Gelire endeksli senetler
Tablo 2’de görüldüğü gibi menkul kıymetlerin
farklı türleri bulunmakta olup bunlardan bazıları
değişken getirili menkul kıymet iken bazıları da
sabit getirili menkul kıymet özelliği taşır.
Ancak, sabit getirili menkul kıymetlerden bazıları,
değişken getirili olarak da ihraç edilebilir.
Tablo 2’de değişken getirili olarak sınıflandırılan
menkul kıymetlerin sabit getirili olarak
sınıflandırılanlardan temel farkı, getirilerinin ihraç
edenin kârına (zararına) bağlı olarak değişmesidir.
Yukarıdaki tabloda yer alan
menkul kıymetlerden bazıları,
aşağıda kısaca açıklanmıştır.
 Hisse Senedi (Pay Senedi)

Hisse senedi, sermayesi eşit

paylara bölünmüş ortaklıklar
tarafından çıkarılan ve sermayeye
katılma payını temsil eden, kanuni
şekil şartlarına uygun olarak
düzenlenen kıymetli evraktır.
Hisse senedini elinde bulunduran gerçek
veya tüzel kişi, hisse senedini ihraç eden
kuruma ortak olmuş olur.
Hisse senedi, sahibine kâr payı ve zaman
içinde hisse senedinin değerinde meydana
gelen değer artışı şeklinde iki farklı gelir
sağlar.
Her iki şekilde de, hisse senedinin
sahibine sağladığı gelir sabit değildir.
 Tahvil

Tahvil, anonim şirketler, kamu iktisadi

kuruluşlar ile kamu kuruluşlarının borç
para bulmak için itibari kıymetleri eşit ve
ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları
borç senetleridir.
Tahvilin sahibine sağladığı gelir sabit
olup faizdir.
 Hazine Bonosu

Hazine Bonosu, kamu kesiminin

kısa vadeli borçlanma amacıyla
çıkardığı borç senedidir.
Hazine bonosunun sahibine
sağladığı gelir faiz olup sabittir.
 Finansman Bonosu

Finansman Bonosu, anonim şirketlerin

kısa süreli finansman ihtiyaçlarını banka
dışı kaynaklardan karşılamak amacıyla
çıkardıkları borç senedidir.
Finansman bonosunun da, sahibine
sağladığı gelir faiz olup sabittir.
İşletmenin faiz geliri veya kâr payı
sağlamak ya da fiyat değişmelerinden
yararlanarak kârlar elde etmek amacı
ile geçici bir süre yani kısa vadeli elde
tutmak üzere aldığı menkul kıymetler
ile bunlara ait değer azalma
karşılıkları, THP’de “11 Menkul
Kıymetler” hesap grubunda izlenir.
11 Menkul Kıymetler hesap grubunda
yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir.

110 HİSSE SENETLERİ

111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI

112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI

118 DİĞER MENKUL KIYMETLER

119 MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

 ÖNEMLİ NOT

Yukarıda adı geçen menkul kıymetler ve

benzerlerinin bu grupta izlenebilmesi için,
işletmenin bunları geçici yatırım amacı ile
elinde bulundurması gerekir.
Geçici yatırım özelliği taşımayan menkul
kıymetler ise, duran varlıklar sınıfında yer
alan 24 Mali Duran Varlıklar hesap grubunda
izlenir.
 7.1.2.1. Hisse Senetleri Hesabı

İşletmenin geçici olarak elde tuttuğu hisse

senetleri 110 Hisse Senetleri hesabında izlenir.
Başka bir ifadeyle, 110 Hisse Senetleri hesabı,
işletmenin iştirak amacı dışında, geçici yatırım
amacı ile kar payından veya fiyat
değişmelerinden yararlanmak ve nakit ihtiyacı
olduğunda satmak üzere aldığı hisse
senetlerinin izlendiği hesaptır.
110 Hisse Senetleri Hesabının İşleyişi

Hisse senetleri elde edildiğinde

alış bedeli üzerinden 110 Hisse
Senetleri hesabının borcuna;
elden çıkarıldığında ise aynı bedel
üzerinden bu hesabın alacağına
kaydedilir.
110 Hisse Senetleri hesabının borcuna ve
alacağına yapılan kayıtlar alış bedeli üzerinden
olduğu için, satış fiyatının alış bedelinden farklı
olması durumunda olumlu farklar 645 Menkul
Kıymet Satış Karları hesabın alacağına;
olumsuz farklar ise 655 Menkul Kıymet Satış
Zararları hesabının borcuna kaydedilir.
Böylece, satış anında ortaya çıkan kar ya da
zarar doğrudan sonuç hesaplarına alınmış olur.
Hisse senetlerinin satın alma
giderleri, alış bedeline
eklenmeyip 65 Diğer
Faaliyetlerden Olağan Gider
ve Zararlar grubundaki ilgili
gider hesabında izlenir.
 ÖZET
B 110 HİSSE SENETLERİ A
Alınan hisse senetleri Satılan hisse senetleri
(alış bedeli) (alış bedeli)

655 MENKUL KIYMET SATIŞ 655 MENKUL KIYMET SATIŞ

B KARLARI A B ZARARLARI A
Elde edilen kar Katlanılan zarar
 ÖRNEK

İşletme, BİST Pay Piyasası’nda işlem

gören Ceyhun A.Ş’ye ait nominal değeri
11 TL olan hisse senetlerinden T Bankası
aracılığı ile 200 adet satın almıştır.
Ayrıca, T Bankası’na aracılık
faaliyetinden dolayı 30 TL komisyon
ücreti ödemiştir.
 ÇÖZÜM
BORÇ ALACAK
xx.xx.20xx

110 HİSSE SENETLERİ 2.200

653 KOMİSYON GİDERLERİ 30
102 BANKALAR 2.230
- T Bankası Yatırım Hesabı 2.230
Ceyhun A.Ş.’ye ait 200 adet hisse
senedi alımına ilişkin kayıt
 ÖRNEK

İşletme, bir adedini 11 TL’den satın aldığı

BİST Pay Piyasası’nda işlem gören Ceyhun
A.Ş’ye ait hisse senetlerinin 50 adedini 600
TL’ye T Bankası aracılığı ile satmıştır.
Banka, satış işlemine aracılık faaliyetinden
dolayı 15 TL komisyon almış ve geriye kalan
585 TL’yi işletmenin hesabına kaydetmiştir.
 ÇÖZÜM

Hisse senetlerinin satışına ilişkin kaydı yapabilmek için, öncelikle satıştan

kar ya da zarar mı elde edildiğinin hesaplanması gerekir. Bir hisse senedinin
Satış Bedeli  Alış Bedeli  Kar
Satış Bedeli  Alış Bedeli  Zarar

elde edilmiş demektir. Burada, Satış Bedeli  Alış Bedeli olduğundan satıştan kar elde
edilmiştir.
 BORÇ ALACAK
xx.xx.20xx

102 BANKALAR 585

- T Bankası Yatırım Hesabı 585
653 KOMİSYON GİDERLERİ 15
110 HİSSE SENETLERİ 550
645 MENKUL KIYMET
SATIŞ KARLARI 50
Ceyhun A.Ş.’ye ait 50 adet hisse senedi
satışına ilişkin kayıt
 ÖRNEK

İşletme, bir adedini 11 TL’den satın aldığı

BİST Pay Piyasası’nda işlem gören Ceyhun
A.Ş’ye ait hisse senetlerinin 50 adedini 525
TL’ye T Bankası aracılığı ile satmıştır.
Banka, satış işlemine aracılık faaliyetinden
dolayı 10 TL komisyon almış ve geriye kalan
515 TL’yi işletmenin hesabına kaydetmiştir.
 ÇÖZÜM

Satış bedeli  Alış Bedeli olduğundan satıştan zarar elde edilmiştir.

Menkul Kıymet Satış Zararı = Alış Bedeli – Satış Bedeli

= 550 TL – 525 TL
= 25 TL
 BORÇ ALACAK
xx.xx.20xx

102 BANKALAR 515

- T Bankası Yatırım Hesabı 515
653 KOMİSYON GİDERLERİ 10
655 MENKUL KIYMET SATIŞ
ZARARLARI 25
110 HİSSE SENETLERİ 550
Ceyhun A.Ş.’ye ait 50 adet hisse senedi
satışına ilişkin kayıt
 7.1.2.2. Özel Kesim Tahvil, Senet Ve
Bonoları Hesabı

Özel sektörün çıkarmış olduğu

tahvil, senet ve bonolardan
satın alınanlar 111 Özel Kesim
Tahvil, Senet ve Bonoları
hesabında izlenir.
111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve
Bonoları Hesabının İşleyişi

111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve

Bonoları hesabının işleyişi 110
Hisse Senetleri hesabında
olduğu gibidir.
 ÖRNEK

a) İşletme, ihraç tarihi 01.04.20xx olan 360.000 TL

nominal tutarlı IDC Bankası’na ait finansman
bonosunu aynı gün T Bankası aracılığı ile satın almıştır.
Faizi devre sonunda ödenecek olan finansman
bonosunun vadesi 6 ay olup dönem faizi %10’dur.
b) T Bankası vade sonu olan 01.09.20xx tarihinde, IDC
Bankası tarafından çıkarılan finansman bonosunun ana
para ve faizini tahsil ederek (%10 vergi kesintisini
dikkate alarak) işletmenin hesabına aktarmıştır.
 ÇÖZÜM
a) T Bankası aracılığı ile finansman bonosu alım kaydı:

BORÇ ALACAK
01.04.2023

111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET 360.000

VE BONOLARI
102 BANKALAR 360.000
- T Bankası Yatırım Hesabı 360.000

IDC Bankası tarafından ihraç edilen

finansman bonosunun alımı
b) T Bankası aracılığı ile finansman bonosunun
anapara ve faizinin tahsiline ilişkin kayıt:

Elde edilen finansman bonosu faiz gelirleri %10

oranında gelir vergisi kesintisine (stopajına) tabidir.
Bu nedenle, aracı banka, işletmenin elde ettiği faiz
geliri üzerinden vergi kesintisi hesaplayıp tahsil
ettiği tutardan düşerek kalan parayı işletmenin
hesabına aktaracaktır.
Brüt faiz geliri, gelir vergisi kesintisi ve net faiz
geliri aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır.
Brüt Faiz Geliri = 360.000 TL x 0.10

= 36.000 TL

Gelir Vergisi Kesintisi = 36.000 TL x 0.10

= 3.600 TL

Net Faiz Geliri = Brüt Faiz Geliri – Gelir Vergisi Kesintisi

= 36.000 TL – 3.600 TL

= 32.400 TL
Yukarıdaki hesaplamadan sonra işletme, finansman bonosu
anapara ve faizinin tahsiline ilişkin aşağıdaki kaydı yapacaktır.

BORÇ ALACAK
01.09.20xx

102 BANKALAR 392.400

- T Bankası Yatırım Hesabı 392.400
193 PEŞİN ÖD. VERGİ VE FONLAR 3.600
111 ÖZEL KESİM TAHVİL, 360.000
SENET VE BONOLARI
642 FAİZ GELİRLERİ 36.000
T Bankası aracılığı ile vadesi dolan finansman
bonosunun anapara ve faizinin tahsili
 ÖNEMLİ NOT

Borçlanma aracı olan tahvil, finansman bonosu vb.

alımı yoluyla yapılan yatırımlardan gerçek veya
tüzel kişilerin elde ettikleri faiz gelirleri, daha
öncede ifade edildiği gibi gelir vergisi stopajına
tabidir.
Bu nedenle, yukarıdaki kayıtta faiz geliri üzerinden
%10 gelir vergisi stopajı kesintisi yapılarak
devletten vergi alacağı olarak 193 Peşin Ödenen
Vergi ve Fonlar hesabının borcuna kaydedilmiştir.
 ÖRNEK

İşletme, bir adedini 10.000 TL’den satın aldığı

Bereket Finansal Kiralama A.Ş. tarafından
ihraç edilen ve BİST Borçlanma Araçları
Piyasası’nda işlem gören tahvillerin 50
adedini 530.000 TL’ye 15.07.20xx tarihinde T
Bankası aracılığı ile satmıştır.
Tahvillerin satış gününe kadar işlemiş faizi
40.000 TL’dir.
 ÇÖZÜM

Yatırım amaçlı satın alınan tahvillerin satışına

ilişkin kaydı yapabilmek için öncelikle satıştan kâr
ya da zarar mı elde edildiğinin hesaplanması
gerekir.
Tahvillerin vade bitiminden önce satılması
halinde satış kârını veya zararını hesaplayabilmek
için satış gününe kadar işlemiş olan faiz tutarının
dikkate alınması gerekir.
İşlemiş faizini de içeren tahvil yatırımın
Satış Bedeli > (Alış Bedeli + İşlemiş Faiz Geliri) ise Kâr
Satış Bedeli ˂ (Alış Bedeli + İşlemiş Faiz Geliri) ise Zarar
elde edilmiştir.
Bu örnekte, Satış Bedeli ˂ (Alış Bedeli + İşlemiş Faiz Geliri) olduğu için
satış zararı söz konusudur.
Tahvil Satış Zararı = Satış Bedeli – (Alış Bedeli + İşlemiş Faiz Geliri)
= 530.000 TL – (500.000 TL + 40.000 TL)
= 10.000 TL
 BORÇ ALACAK
15.07.20xx

102 BANKALAR 530.000

- T Bankası Yatırım Hesabı 530.000
655 MENKUL KIYMET SATIŞ
ZARARLARI 10.000
111 ÖZEL KESİM TAHVİL, 500.000
SENET VE BONOLARI
642 FAİZ GELİRLERİ 40.000
Yatırım amaçlı edinilen tahvillerin
vadesinden önce satışına ilişkin kayıt
 ÖRNEK

İşletme, bir adedini 10.000 TL’den satın aldığı

Bereket Finansal Kiralama A.Ş. tarafından
ihraç edilen ve BİST Borçlanma Araçları
Piyasası’nda işlem gören tahvillerin 50
adedini 560.000 TL’ye 20.07.20xx tarihinde T
Bankası aracılığı ile satmıştır.
Tahvillerin satış gününe kadar işlemiş faizi
40.000 TL’dir.
 ÇÖZÜM
Bu örnekte, Satış Bedeli > (Alış Bedeli + İşlemiş Faiz Geliri) olduğu için
satış kârı söz konusudur.
Tahvil Satış Kârı = Satış Bedeli – (Alış Bedeli + İşlemiş Faiz Geliri)
= 560.000 TL – (500.000 TL + 40.000 TL)
= 20.000 TL
 BORÇ ALACAK
20.07.20xx

102 BANKALAR 560.000

- T Bankası Yatırım Hesabı 560.000
111 ÖZEL KESİM TAHVİL, 500.000
SENET VE BONOLARI
642 FAİZ GELİRLERİ 40.000
645 MENKUL KIYMT SATIŞ
KARLARI 20.000
Yatırım amaçlı edinilen tahvillerin
vadesinden önce satışına ilişkin kayıt
 Faiz Başlangıç Gününden Daha
Sonraki Bir Tarihte Tahvil Satın Alımı

Yukarıdaki örneklerde, tahvillerin faiz

başlangıç gününde alınmış olduğu
varsayılmıştır.
Halbuki, tahvilleri faiz başlangıç gününde
satın almak her zaman mümkün
olmamaktadır.
Faiz başlangıç gününden daha sonraki
bir tarihte tahvil satın alındığı zaman
alış bedeli içinde
tahvilin nominal değeri ile birlikte faiz
dönemi başlangıç gününden alış
gününe kadar geçen süreye ait işlemiş
faiz de
yer alacaktır.
Faiz başlangıç gününden daha sonraki bir tarihte satın
alınan tahvillerde işlemiş faiz iki şekilde
kaydedilebilmektedir.

Birinci kayıt şekli, işlemiş faizin alış değerinde

tutularak 111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları
hesabına kaydedilmesidir.

İkinci kayıt şekli ise, alış sırasında işlemiş faizin

hesaplanıp, alış bedelinden ayrı olarak ve gelecekte
tahsil edilecek faizin karşılığı olarak 198 Diğer Dönen
Varlıklar hesabında izlenmesidir.
M.S.U.G.T. Sıra No.: 1’de 111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve
Bonoları hesabının açıklamasında, satın alınan özel kesime
ait tahvil, senet ve bonolar alış bedeli ile bu hesabın
borcuna kaydedilir ifadesi yer almaktadır. Buna göre,
TMS’nde birinci kayıt şekli benimsenmiş olmaktadır.
Ancak, bu kayıt yönteminin sakıncası, dönemin faiz
gelirlerinin işlemiş faiz kadar daha yüksek görünmesine yol
açmasıdır. Bu nedenle, dönemsellik kavramı gereği, dönem
sonunda gerekli düzeltmelerin yapılması gerekir. Bu da,
yapılacak kayıt sayısını artıracağı ve kayıt toplamlarını
gereksizce yükselteceği için bu çalışmada ikinci kayıt
yöntemi tercih edilmiştir.
 ÖRNEK

İşletme, Ciner Varlık Kiralama A. Ş.

tarafından 02.03.2023 tarihinde ihraç
edilen ve nominal değeri 1.000 TL
olan, yıllık %20 faizli, 1 yıl vadeli
tahvillerden 100 adedini 01.04.2023
tarihinde 101.644 TL’ye T Bankası
aracılığı ile satın almıştır.
 ÇÖZÜM

Burada tahviller ihraç tarihinden 30 gün

sonra satın alındığı için, bu 30 günlük
süreye isabet eden faizin hesaplanıp
kayıtta ayrılması gerekir.
Tahvilin vade başlangıcı 2 Mart’tan 1 Nisan’a kadar olan 30 günlük işlemiş faizi şöyle hesaplanır:

İşlemiş Faiz Geliri = Tahvilin Alış Bedeli – Tahvilin Nominal Değeri

= 101.644 TL – 100.000 TL

= 1.644 TL

ya da
Anapara x Faiz oranı x Gün sayısı
İşlemiş faiz geliri =
36.500
100.000 x 20 x 30
=
36.500
= 1.644 TL
Buna göre, alışta yapılacak şöyle olacaktır:

BORÇ ALACAK
01.04.2023

111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET 100.000

VE BONOLARI
198 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR 1.644
102 BANKALAR 101.644
- T Bankası Yatırım Hesabı 101.644

Ciner Varlık Kiralama A.Ş. tarafından

ihraç edilen tahvillerin alımı
 ÖRNEK

İşletme, 01.04.2023 tarihinde 101.644

TL’ye satın aldığı 02.03.2023 ihraç tarihli,
1.000 TL nominal değerli, yıllık %20 faizli,
1 yıl vadeli Ciner Varlık Kiralama A. Ş.’ye
ait 100 adet tahvilin anapara ve faiz
toplamı olan 120.000 TL’yi T Bankası
aracılığı ile vade sonu olan 02.03.2024
tarihinde tahsil etmiştir.
 ÇÖZÜM

Tahvilin alış tarihinden vade sonuna kadar olan 335 günlük işlemiş faizi şöyle hesaplanır:
Anapara x Faiz oranı x Gün sayısı
Tahvil Faiz Geliri =
36.500
100.000 x 20 x 335
=
36.500
= 18.356 TL
 Bu örnekte tahvillerin dönem faizi 20.000 TL
olmasına rağmen, işletme bu tahvilleri 335 elinde
tuttuğu için, işletmenin gerçek faiz geliri 335 güne
isabet eden 18.356 TL’dir.
Bu nedenle, gelir vergisi kesintisi 18.256 TL
üzerinden aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

Gelir Vergisi Kesintisi = 18.356 TL x = 0.10

= 1.836 TL
 BORÇ ALACAK
02.03.2024

102 BANKALAR 118.164

- T Bankası Yatırım Hesabı 118.164
193 PEŞİN ÖD. VERGİ VE FONLAR 1.836
111 ÖZEL KESİM TAHVİL, 100.000
SENET VE BONOLARI
198 DİĞ DÖNEN VARLIKLAR 1.644
642 FAİZ GELİRLERİ 18.356
T Bankası aracılığı ile vadesi dolan tahvil
anapara ve faizinin tahsili
 7.1.2.3. Kamu Kesimi Tahvil, Senet Ve
Bonoları Hesabı

Kamu kesimi tarafından çıkarılmış bulunan

tahvil, senet ve bonolardan satın alınanlar 112
Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları hesabında
izlenir.

Bu hesaba ilişkin işlemler 111 Özel Kesim Tahvil,

Senet ve Bonoları hesabında olduğu gibidir.
 7.1.2.4. Diğer Menkul Kıymetler

Kamu ve özel kesim tarafından

çıkarılmış bulunan tahvil, senet ve
bonoların dışında kalan menkul
kıymetler 118 Diğer Menkul
Kıymetler hesabında izlenir.
Bu hesapta izlenen menkul
kıymetlerden değişken getirili
olanlar 110 Hisse Senetleri, sabit
getirili olanlar ise 111 Özel Kesim
Tahvil, Senet ve Bonoları hesabında
olduğu gibi muhasebeleştirilir.