L 1.

სწავლება, მისი არსი და მიზანი უმაღლეს საგანმანათლებლო

დაწესებულებებში

სწავლება შორეული ათასწლეულებიდან იღებს სათავეს. იგულისხმება ახალგაზრდებისათვის

წინაპართა გამოცდილების გადაცემა ნადირობის, იარაღის დამზადების, საბრძოლო ხელოვნების,
თავდაცვის შესახებ. სწავლებაა აგრეთვე ადამიანის თვითგანათლება სხვადასხვა პროცესებსა და
მოვლენებზე, სხვების მოქმედებაზე დაკვირვების შედეგად.

კაცობრიობის ევოლუციის პროცესში დაიხვეწა სწავლების სისტემა, გაჩნდა სპეციალური

სასწავლო დაწესებულებები (სკოლები, გიმნაზიები, ლიცეუმები, კოლეჯები, უნივერსიტეტები,
აკადემიები და სხვა), სწავლა და სწავლება იქცა მიზანმიმართულ პროცესად, რომლის დროსაც
სწავლების სუბიექტი იმისგან დამოკიდებულებით თუ რა ცოდნის მიღება სურს მას, საჭირო
ცოდნასა და უნარებს ეუფლება ამ მიზნით სპეციალურად მოწვეული სათანადო სპეციალისტის
დახმარებით.

რაც შეეხება უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებებს, აქ სწავლება უკავშირდება

სხვადასხვა დისციპლინებში სტუდენტთა მიერ ცოდნის შეძენას და იმ უნარებისა და ჩვევების
ჩამოყალიბებას, რომელიც უზრუნველყოფს მათ მზადყოფნას მიღებული ცოდნის პრაქტიკაში
გამოსაყენებლად.

მეცნიერებას, რომელიც სწავლობს და იკვლევს განათლებისა და სწავლების პრობლემებს

დიდაქტიკა ეწოდება. ბერძნული სიტყვიდან didaktikos „დიდასკო“ (ვასწავლი). დიდაქტიკა
არის პედაგოგიკის ნაწილი, რომელიც იკვლევს სწავლების საფუძვლების ძირითად
პრობლემებს. მისი მიზანია სწავლების პროცესზე მოქმედ კანონზომიერებათა გამოვლენა და
გამოყენება განათლების ამოცანების გადასაჭრელად.

გარდა დიდაქტიკისა პედაგოგიურ მეცნიერებაში გამოიყენება ტერმინი სწავლების თეორია,

რომელიც მოიცავს შემდეგ კატეგორიებს:

 სწავლების პროცესის არსი - სწავლებას განიხილავს, როგორც ზოგადი,

აღმზრდელობითი პროცესის ნაწილს;
 სწავლების მეთოდები - ესაა სწავლების ხერხებისა და იმ ტექნიკურ, მეთოდოლოგიურ
და სხვა საშუალებათა ერთობლიობა, რომლებსაც იყენებს პედაგოგი თავის პროფესიულ
საქმიანობაში;
  სწავლების პრინციპები - ძირითადი შეხედულებები სასწავლო საქმიანობაზე;

სწავლება/მომზადება/თრენინგი არის სწავლებისა და სწავლის პროცესთა ერთობლიობა. იგი

პიროვნების განვითარებაში ასრულებს ერთ ძირითად ამოცანას - კაცობრიობის მიერ
დაგროვილი გამოცდილებიდან ახალგაზრდობისათვის იმ ცოდნის გადაცემას, რომელიც მათ
უყალიბებს ცხოვრებისათვის აუცილებელ უნარებს, ჩვევებს, შეხედულებებსა და მრწამსს.

შენიშვნა. ისმება კითხვა, რა მიმართებაა სასწავლო შემეცნებასა და მეცნიერულ შემეცნებას

შორის, სწავლასა და სწავლულის კვლევით საქმიანობას შორის? ამ საკითხის გარშემო
ჩამოყალიბდა  ორი ურთიერთსაპირისპირო თვალსაზრისი.

მეცნიერები დამოუკიდებლად იკვლევენ გარემომცველ სამყაროს, შეუცნობელ რეალობას. ისინი

დამოუკიდებლად ეძებენ მოვლენათა კანონზომიერებას. ამიტომ მეცნიერებმა ჰიპოთეზის შემუშავებისას
შეიძლება უზუსტობა დაუშვან, რაც წლობით აჭიანურებს დასახული მიზნის მიღწევას. მართალია
ყოველ მაგისტრანტს, დოქტორანტს და ნებისმიერ ხარისხის მაძიებელს ყავს მეცნიერ-ხელმძღვანელი,
რომელიც მეცნიერულ დასკვნებს კი არ კარნახობს მას, არამედ მეთოდურ რჩევა-დარიგებას აძლევს
კვლევითი მუშაობის რაციონალურად და მიზანმიმართულად წარმართვისათვის. მეცნიერ-
ხელმძღვანელმა ხშირად არც იცის რა დასკვნამდე მივა ახალგაზრდა მკვლევარი თავის მუშაობაში.

სწავლებას კი უძღვება პედაგოგი (სათანადოდ მომზადებული სპეციალისტი) რომელსაც უმოკლესი

გზით მიყავს სტუდენტი/მოსწავლე ახალი ცოდნისაკენ. განსხვავებით მეცნიერული შემეცნების
სპირალისებური სვლისაგან სწავლებისას შემეცნების გზა შეიძლება ითქვას არის
პირდაპირი/სწორხაზოვანი.

მეცნიერული კვლევისათვის ნიშანდობლივ სიძნელეთა გადალახვისაგან განსხვავებით სწავლებისას

მოსწავლეები უმოკლეს დროში ღებულობენ სოლიდურ ცოდნას პედაგოგის დახმარებით. ეს
უკანასკნელი, მეცნიერული ცოდნის გამარტივებული სახით მიწოდებით, „მოსინჯვისა და შეცდომების“
სიტუაციათა არიდებით, მინიმალურ დროში აღწევს სასურველ შედეგს.   

სწავლება, ესაა პედააგოგის საქმიანობა სწავლების პროცესში.

სწავლა არის მოსწავლის/სტუდენტის საქმიანობითი პროცესი. სწავლა შესაძლოა

თვითგანათლების გზითაც.

ნებისმიერი შედეგი საზოგადოებრივ ცხოვრებაში წარმოადგენს ობიექტის მიზანზე მიმართულ

ინდივიდუალურ საქმიანობათა შედეგს. განსხვავებით მოზარდთა სწავლებისაგან, რომელიც
მიმართულია მოსწავლეთა შესაძლებლობების გამოვლენისა და ყოველმხრივი
განვითარებისათვის, სწავლების (განათლების) ძირითადი ამოცანა უმაღლეს საგანმანათლებლო
დაწესებულებაში არის სტუდენტების პროფესიულ მიდრეკილებათა გამოვლენა და
პრაქტიკული რეალიზაცია.

თუ გავითვალისწინებთ, რომ სწავლის პროცესში ინდივიდუალური განვითარება ყოველთვის

ჩამორჩება საზოგადოებრივ-ისტორიულს, ანუ საზოგადოებრივ ისტორიული შემეცნება

ყოველთვის ასწრებს ინდივიდუალურს, დავინახავთ, რომ სწავლების, როგორც

სტუდენტთა ინდივიდუალური განვითარების წინაშე მდგარი ძირითადი

ამოცანაა მოცემული ეპოქისათვის თანამედროვე ცოდნის დონის დაუფლება.

ამის განხორციელება გულისხმობს საქმიანობათა გარკვეული სისტემის შესრულებას. ესენია:

 სწავლების პროცესის ორგანიზება და წარმართვა პედაგოგის მიერ;

 პედაგოგის ვალდებულება მისი პროფესიული საქმიანობის სფეროში ამა თუ იმ
კონკრეტულ სიტუაციაში წარმოდგენის გამართვისა და ტრანსლირების შესახებ;
 სტუდენტის ვალდებულება ამ ტრანსლაციის მიღების, მისი აღქმის, მასში შესვლისა და
პედაგოგის მიერ მიცემული დავალებების შესრულების შესახებ.

ამრიგად, პედაგოგმა უნდა უზრუნველყოს:

 სტუდენტის ჩართვა სასწავლო პროცესში;

 სტუდენტის მიერ სასწავლო მასალის შემეცნება;
 კონტროლი დავალებების შესრულებასა და მასალის ათვისებაზე;
 მიღებული შედეგების შეფასება.

კონტროლი წარმოადგენს სასწავლო-პედაგოგიური მოღვაწეობის ერთ-ერთი აუცილებელ

ფუნქციას. თუ კონტროლის შედეგი უარყოფითია, მაშინ პროცესი თავიდან მეორდება.

ერთ-ერთი ძირითადი ფაქტორი, რომელიც მოქმედებს სწავლის პროცესსა და შედეგზე, ანუ

რომელიც განაპირობებს სწავლას არის მოტივაცია. იგი ახალისებს სწრაფვას დასახული

მიზნისაკენ - მოცემული ეპოქისათვის თანამედროვე ცოდნის ათვისება და ამ

ცოდნის გამოყენებისათვის საჭირო უნარების დაუფლება.

განასხვავებენ მოტივაციის ორ სახეს: შინაგანი და გარეგანი.

  ზოგი სპეციალისტი თვლის, რომ აღსაზრდელზე (მოსწავლეზე/სტუდენტზე საჭიროა
გარეგანი ზემოქმედება, რომ მათ უნდა აიძულო სწავლა, დასაჯო ისინი, ჩართო
მშობლები მათ აღზრდაში.
 არსებობს მოსაზრება, იმის შესახებ რომ სისტემატური და ხანგრძლივი კონტროლი
უარყოფითად მოქმედებს სწავლის პროცესზე, რომ უფრო მნიშვნელოვანია სტუდენტის

შინაგანი მოტივაციის განვითარება. შინაგანი მოთხოვნილებების დონე ყველა ადამიანს

აქვს განსხვავებული და იცვლება ფსიქოლოგიურ მოთხოვნილებათა (გადარჩენის,

უსაფრთხოების მოთხოვნა, კუთვნილების, თავმოყვარეობის, შემოქმედების და
თვითრეალიზაციის) პარალელურად.

ამრიგად, სწავლება არის ადამიანურ ურთიერთობათა განსაკუთრებული სახე, რომლის დროსაც

ხორციელდება სწავლების სუბიექტთა აღზრდა, მათთვის ადამიანების მოღვაწეობის
გამოცდილებათა გადაცემა და მათი განათლება. სწავლება არის სტუდენტისა და ლექტორის
(მასწავლებლისა და მოსწავლის) საქმიანობის ორმმხრივი პროცესი, რომლის შედეგად
მოტივაციის არსებობისას სწავლების სუბიექტში ხდება ცოდნის, უნარებისა და ჩვევების
ფორმირება.

ფრაგი ფიზიკოსი პასკალი ამბობდა, რომ „მოსწავლე არაა ის ჭურჭელი, რომელიც უნდა აავსო.
ესაა ჩირაღდანი, რომელიც უნდა დაანთო“.

დანართი
ევროპული საგანმანათლებლო სივრცე - რა არის ბოლონიის პროცესი?
 
1999 წლის 19 ივნისს ევროპის 29 ქვეყნის განათლებისა და მეცნიერების მინისტრებმა მსოფლიოს
უძველეს საუნივერსიტეტო ქალაქ ბოლონიაში ხელი მოაწერეს დეკლარაციას (ბოლონიის
დეკლარაცია), რომელმაც საფუძველი ჩაუყარა ერთიანი ევროპული საგანმანათლებლო სივრცის
შექმნის პროცესს.

ბოლონიის პროცესი — ესაა ევროპის ქვეყნების განათლების სისტემების დაახლოებისა და

ჰარმონიზაციის პროცესი, უმაღლესი განათლებისათვის ერთიანი ევროპული სივრცის
შესაქმნელად. ამ უკანასკნელის მიზანი კი არის ევროპის მოქალაქეთა დასაქმებისა და
მობილობის გაძლიერება და ევროპული უმაღლესი განათლების საერთაშორისო
კონკურენტუნარიანობის გაზრდა.
ამრიგად, ბოლონიის პროცესი გულისხმობს ეროვნული საგანმანათლებლო
სისტემების დაკავშირებისათვის გარკვეული საშუალებებისა და
ინსტრუმენტების შემუშავებას.
 
თუ 2010 წლამდე ბოლონიის პროცესის ძირითადი მიზანი იყო უმაღლესი
განათლების ერთიანი ევროპული სივრცის ჩამოყალიბება, ლუვენის
კომუნიკეს მიხედვით მომდევნო დეკადისათვის მთავარი პრიორიტეტები
ასე გამოიყურება:
• სოციალური განზომილება;
• მთელი სიცოცხლის განმავლობაში სწავლა;
• დასაქმება;
• სტუდენტზე ორიენტირებული სწავლება;
• განათლება, კვლევა და ინოვაცია;
• მობილობა;
• მონაცემების შეგროვება;
• მრავალმხრივი გამჭვირვალე მექანიზმები;
• დაფინანსება;
 
 
ვინ არის ჩართული ბოლონიის პროცესში?
 
ამჟამად, ბოლონიის პროცესში ჩართულია ევროპის 49 ქვეყანა. საქართველო აღნიშნულ პროცესს
შეუერთდა 2005 წელს, ბერგენის სამიტზე.
 
ბოლონიის პროცესის მონაწილე ქვეყნები წარმოდგენილნი არიან როგორც სამთავრობო, ასევე
უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებების, სტუდენტების, აკადემიური პერსონალისა და
დამსაქმებლების დონეზე.
 
პროცესის ძირითადი მონაწილეები არიან:
 
 ბოლონიის დეკლარაციაზე ხელმომწერი ქვეყნების უმაღლეს განათლებაზე
პასუხისმგებელი მინისტრები;
 ევროსაბჭო;
 ევროპის უნივერსიტეტების ასოციაცია (EUA);
 უმაღლესი პროფესიული განათლების ინსტიტუტები (EURASHE);
 ევროპის უნივერსიტეტების სტუდენტური კავშირი (ESU);
 ევროპის უმაღლესი განათლების ხარისხის უზრუნველყოფის სააგენტო (ENQA);
 გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია (UNESCO);
 განათლების პან-ევროპული საერთაშორისო სტრუქტურა;
 ბიზნესევროპა .
 
www.ehea.info

ბოლონიის პროცესის ძირითადი დოკუმენტები

 ბოლონიის დეკლარაცია (1999)

 პრაღის კომუნიკე (2001)
 ბერლინის კომუნიკე (2003)
 ბერგენის კომუნიკე (2005)
 ლონდონის კომუნიკე (2007)
 ლუვენის კომუნიკე (2009)
 ბუდაბეშტი-ვენის დეკლარაცია (2010)

ბოლონიის პროცესის დოკუმენტები

 ლისაბონის კონვენცია (1997)

 სორბონის დეკლარაცია (1997)
 უმაღლესი განათლების კვალიფიკაციების ჩარჩო - დუბლინის დესკრიპტორი (2005)
 ხარისხის უზრუნველყოფის ევროპული სტანდარტები (2005)

http://www.mes.gov.ge/uploads/Bologna/2%20praRis%20komunike.pdf

ბოლონიის პროცესის ოფიციალური გვერდი www.ond.vlaanderen.be

boloniis deklaracia - umaRlesi ganaTlebis evropuli sivrce

evropis ganaTlebis ministrebis erToblivi deklaracia

bolonia, 1999 wlis 19 ivnisi

bolo wlebis gansakuTrebuli miRwevebis gamo evropaSi mimdinare procesi ufro konkretuli da mniSvnelovani realoba
gaxda evrokavSirisa da misi moqalaqeebisaTvis.

gafarToebis tendenciebi, evropis sxva qveynebTan urTierTobebis gaRrmavebasTan erTad, am realobas ufro did
perspeqtivebs usaxavs. amave dros, Cven imis mowmeni varT, rom politikuri da akademiuri samyaros didi nawili da
sazogadoeba sul ufro metad acnobierebs srulyofili
da warmatebuli evropis aucileblobas. kerZod,
misi inteleqtualuri, kulturuli, socialuri da samecniero-teqnologiuri
ganzomilebebis gaerTianebasa da gaZlierebas.

"codnis evropa" amJamad farTodaa aRiarebuli, rogorc socialuri da

individualuri zrdis ucvleli faqtori da evropis moqalaqeebis konsolidaciisa da
sulieri gamdidrebis aucilebeli komponenti. mas SeuZlia misces Tavis
moqalaqeebs saWiro kompetencia axali aTaswleulis moTxovnaTa
dasakmayofileblad da imis SegrZneba, rom isini iziareben erTian Rirebulebebs
da ekuTvnian saerTo socialur da kulturul sivrces.
განათლება და საგანმანათლებლო თანამშრომლობა გადამწყვეტი ფაქტორია სტაბილური,
მშვიდობიანი და დემოკრატიული საზოგადოების განვითარებისა და გაძლიერებისათვის,
განსაკუთრებით იმ სიტუაციის ფონზე, რომელიც სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპაში შეიქმნა. ამ
მოსაზრებებზე დაფუძნებულმა 1998 წლის 25 მაისის სორბონის დეკლარაციამ გამოკვეთა
უნივერსიტეტების ცენტრალური როლი ევროპის კულტურულ განზომილებათა განვითარებაში.
დეკლარაციაში ხაზგასმულია, რომ უმაღლესი ganaTlebis
evropuli sivrcis Seqmnas
gadamwyveti mniSvneloba eniWeba moqalaqeTa mobilobis, dasaqmebis
gaumjobesebisa da kontinentis yovelmxrivi ganviTarebisaTvis.
დეკლარაციაზე ხელის მოწერით, თუ პრინციპული თანხმობის გამოხატვით რამდენიმე
ევროპული ქვეყანა დაეთანხმა დეკლარაციაში დასახული მიზნების განხორციელებას.
ამავდროულად, ევროპის რამდენიმე ქვეყანაში დაწყებული უმაღლესი განათლების რეფორმა
ადასტურებს მთავრობათა უმეტესობის მზაობას, იმუშაოს ამ მიმართულებით.

Tavis mxriv, evropis umaRlesma saswavleblebma miiRes gamowveva da

mTavari roli itvirTes umaRlesi ganaTlebis evropuli sivrcis Seqmnasa da boloniis
1988 wlis universitetebis didi qartiis (Magna Charta Universitatum)
fundamenturi principebis aRorZinebaSi. es Zalian mniSvnelovania, vinaidan swored
universitetebis damoukidebloba da avtonomia uzrunvelyofs umaRlesi ganaTlebisa da kvlevis mudmiv Sesabamisobas
cvalebad saWiroebebTan, sazogadoebis moTxovnebsa da mecnieruli codnis ganviTarebasTan.

kursi swori mimarTulebiTa da gamokveTili mizniT daisaxa. magram sxvadasxva qveynebis umaRlesi ganaTlebis
sistemebis Tavsebadobisa da Sesadareblobis maRali donis miRweva moiTxovs mudmiv Zalisxmevas. realur winsvlas
konkretuli RonisZiebebiT unda Seewyos xeli. 18 ivnisis SexvedraSi avtoritetuli eqpertebisa da mecnierebis
monawileobam uzrunvelyo sasargeblo winadadebebis wamoyeneba Semdgomi moqmedebisaTvis.

gansakuTrebuli yuradReba
unda mivaqcioT umaRlesi ganaTlebis evropuli sistemis
saerTaSoriso konkurentunarianobis zrdas. nebismieri civilizaciis
sicocxlisunarianoba da efeqturoba SeiZleba Sefasdes imiT, Tu ramdenad
mimzidvelia misi kultura sxva qveynebisaTvis. Cven unda uzrunvelvyoT
gamorCeuli kulturuli da samecniero tradiciebis mqone umaRlesi ganaTlebis
evropuli sistemis mimzidveloba mTeli msofliosaTvis.
vadasturebT Cvens mxardaWeras sorbonis deklaraciaSi Camoyalibebuli zogadi princi pebisadmi da Cveni
SeTanxmebuli moqmedebiT mokle xanSi - nebismier SemTxvevaSi, mesame aTaswleulis pirvel dekadaSi mainc
SevZlebT mivaRwioT qvemoT mocemul umTavres miznebs umaRlesi ganaTlebis evropuli sivrcis
dasamkvidreblad da umaRlesi ganaTlebis vropuli sistemis mTel msoflioSi gasavrceleblad:

 iolad gasagebi da Sesadarebeli akademiuri xarisxebis sistemis SemoReba maT Soris, diplomis danarTis
danergvis gziT, romlis mizania xeli Seuwyos evropis moqalaqeebis dasaqmebasa da umaRlesi ganaTlebis
evropuli sistemis saerTaSoriso konkurentunarianobas.
 ZiriTadad or mTavar safexurze dafuZnebuli sistemis SemoReba diplomamdeli da diplomis
Semdgomi safexurebi. ganaTlebis meore safexurze daSvebis winapirobaa pirveli, sul mcire,
samwliani safexuris, warmatebiT dasruleba. umaRlesi ganaTlebis pirveli safexuris
 dasrulebisas miniWebuli akademiuri xarisxi, rogorc kvalifikaciis
Sesabamisi done, misaRebi unda iyos evropuli Sromis bazrisaTvis. meore
safexuri, rogorc es miRebulia evropis bevr qveyanaSi, magistris an
doqtoris xarisxis miniWebiT unda dasruldes.
 kreditebis sistemis (kreditebis transferisa da dagrovebis evropuli sistemis -ECTS), rogorc studentebis mobilobis
xelSemwyobi saSualebis SemoReba. kreditebis mopoveba SesaZlebeli unda iyos umaRlesi ganaTlebis farglebs
gareTac, magaliTad, mTeli sicocxlis ganmavlobaSi swavlis CaTvliT, im pirobiT, Tu maT
Sesabamisi universitetebi aRiareben.
 mobilobis xelSewyoba iseTi winaaRmdegobebis daZleviT romelic xels uSlis, Tavisufal gadaadgilebas.
kerZod:
1. studentebisaTvis swavlisa da wvrTnis SesaZleblobisa da masTan dakavSirebuli momsaxurebis
xelmisawvdomoba;
2. maswavleblebis, mecnierebisa da administraciuli personalis mier evropul sivrceSi kvlevebze, pedagogiur
moRvaweobasa da wrTvnaze daxarjuli periodis aRiareba da cnoba, maTTvis kanoniT dadgenili uflebebis
dacviT.
 xarisxis uzrunvelyofis sakiTxSi evropuli TanamSromlobis xelSewyoba Sesadarebeli kriteriumebisa da
meTodologiebis SemuSavebis kuTxiT.
 umaRles ganaTlebaSi aucilebeli evropuli ganzomilebebis danergva gansakuTrebiT, kurikulumebis
(saganmanaTleblo programebis) ganviTareba, saswavleblebs Soris TanamSromloba, mobilobis sqemebisa da
swavlebis, wvrTnisa da kvlevebis integrirebuli programebis Seqmna.

Cven viRebT valdebulebas, rom - instuticiuri uflebamosilebis farglebSi, kulturebis, enebis, erovnuli ganaTlebis
sistemebis mravalferovnebisa da universitetTa avtonomiis sruli pativiscemiT mivaRwevT dasaxul mizans -
ganvaxorcielebT umaRlesi ganaTlebis evropuli sivrcis konsolidacias. amisaTvis Cven gavagrZelebT rogorc
mTavrobebTan, ise umaRlesi ganaTlebis sferoSi momuSave evropul arasamTavrobo organizaciebTan
TanamSromlobas. Cven veliT, rom universitetebi kvlavac droulad da dadebiTad gamogvexmaurebian da aqtiur
monawileobas miiReben am ganzraxvis warmatebiT ganxorcielebaSi.

gvjera, rom umaRlesi ganaTlebis evropuli sivrcis Camoyalibeba moiTxovs mudmiv mxardaWeras, sistematurad
warmoqmnili saWiroebebis kontrolsa da adaptacias, Cven gadavwyviteT kvlav SevxvdeT erTmaneTs or wlis Semdeg,
raTa SevafasoT miRweuli warmatebebi da davsaxoT Semdgomi nabijebi.

xels aweren avstriis belgiis bulgareTis CexeTis daniis estoneTis fineTis, , safrangeTis, germaniis, saberZneTis,
ungreTis, islandiis, irlandiis, italiis, latviis, litvis, maltis, luqsemburgis, niderlandebis, norvegiis, poloneTis, portugaliis,
rumineTis, slovakeTis, sloveniis, espaneTis, SvedeTis, Sveicariis, gaerTianebuli samefos warmomadgenlebi.