Η οπτική απεικόνιση στις ελληνικές εφημερίδες. Η περίπτωση του covid-19

Τ.Ε.
Ι ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΣΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Η ΟΠΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ
Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟY COVID-19
ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΚΟΥΝΟΒΕΛΗ ΧΡΥΣΑΝΘΗ, ΑΜ 2921

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: Κα ΓΙΟΛΤΖΙΔΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ
ΚΑΣΤΟΡΙΑ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2022

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η παρούσα εργασία επιχειρεί να διερευνήσει την οπτική πλαισίωση της νέας
πανδημίας του Covid-19 κατά το διάστημα 01/11/2020 – 07/02/2021 από
κυριακάτικα έντυπα μέσα μαζικής ενημέρωσης και πιο συγκεκριμένα, από τα
πρωτοσέλιδά τους. Η μεθοδολογική προσέγγιση που εφαρμόστηκε είναι συνδυασμός
ποσοτικής και ποιοτικής ανάλυσης και χρησιμοποιήθηκε η θεωρία της οπτικής
πλαισίωσης για την εξαγωγή των συμπερασμάτων. Ως δείγμα προς διερεύνηση
επελέγησαν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων «Πρώτο Θέμα», «Το Βήμα της
Κυριακής» και ο «Τύπος της Κυριακής» με βασικό κριτήριο την κυκλοφορία τους,
αφού πρόκειται για τις τρεις Κυριακάτικες εφημερίδες με τις περισσότερες πωλήσεις.
Προτού αναφερθεί η έρευνα και τα αποτελέσματα της, στα πρώτα τρία κεφάλαια
αναλύεται η οπτική απεικόνιση στον έντυπο τύπο και η εξέλιξη της πανδημίας. Στη
συνέχεια, γίνεται μια βιβλιογραφική ανασκόπηση ώστε να κατανοηθούν οι λόγοι που
οδήγησαν στην παρούσα εργασία. Στα τελευταία κεφάλαια, περιγράφεται αναλυτικά
η έρευνα και η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε και τα αποτελέσματά της. Τα
αποτελέσματα έδειξαν ότι τα κύρια οπτικά στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν για την
πλαισίωση και απεικόνιση του covid – 19 ήταν τέσσερα: το πλαίσιο – ιατρική στολή
(μάσκες, γάντια και λευκές στολές), το πλαίσιο – κυβερνητικοί εκπρόσωποι, το
πλαίσιο – εμβόλια και το πλαίσιο – εκκλησία. Με βάση τα αποτελέσματα και τη φύση
της έρευνας, συμπεραίνεται ότι πρέπει να πραγματοποιηθούν και άλλες αντίστοιχες
έρευνες ώστε να κατανοηθεί το πώς επιλέγεται να πλαισιωθεί οπτικά μια πανδημία
και ποιος είναι τελικά ο σκοπός των ΜΜΕ με την επιλογή των εικόνων που
χρησιμοποιούν σε αντίστοιχες καταστάσεις.
ABSTRACT
This paper attempts to investigate the visual framing of the new pandemic of Covid-
19 during the period 01/11/2020 – 07/02/2021 by Sunday print media and more
specifically, by their front pages. The methodological approach applied is a
combination of quantitative and qualitative analysis and the theory of optical framing
was used to draw conclusions. The front pages of the newspapers «Proto Thema»,
«To Vima tis Kyriakis» and «Typos tis Kyriakis» were chosen as a sample for
investigation, with their circulation as the main criterion, since these are the three
Sunday newspapers with the most sales. Before reporting the research and its results,
the first three chapters analyze the visual representation in the print media and the
evolution of the pandemic. Then, a literature review is done to understand the reasons
that led to this research. In the last chapters, the research and the methodology
followed and its results are described in detail. The results showed that the main
visual elements used to frame and display the covid – 19 were four; the frame –
medical uniform (masks, gloves and white uniforms), the frame – government
officials, the frame – vaccines and the frame – church. Based on the results and the
nature of the research, it seems that other similar research should be carried out in
order to understand how a pandemic is chosen to be visually framed and what do the
media want to succed by selecting images in similar situations.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ............................................................................................................................................ 1
ABSTRACT ............................................................................................................................................ 2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ................................................................................................................................... 3
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ .................................................................................................................... 4
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ .................................................................................................................... 5
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ .......................................................................................................... 5
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ............................................................................................................................................. 7
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο: Ο ΕΝΤΥΠΟΣ ΤΥΠΟΣ ............................................................................................. 9
1.1 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ................................................................ 9
1.1.1 Σύντομη ιστορική αναδρομή στην διαχρονική εξέλιξη των τρόπων
επικοινωνίας ........................................................................................................... 9
1.1.2 Επικοινωνία: Μια θεωρητική προσέγγιση .................................................. 12
1.1.3 Η Επικοινωνιακή Διαδικασία .................................................................... 13
1.1.4 Μαζική Επικοινωνία ................................................................................... 16
1.1.5 Τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας ................................................................ 16
1.1.6 Η Επικοινωνία της Επιστήμης ................................................................... 17
1.2 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΗΜΕΡΑ ..................................................................... 18
1.3 Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ................................................................................................ 19
1.3.1 Ορισμός ....................................................................................................... 19
1.3.2 Ιστορική εξέλιξη των εφημερίδων .............................................................. 19
1.3.3 Οι εφημερίδες στην Ελλάδα-Ιστορική αναδρομή έως σήμερα................... 20
1.3.4 Οι Κυριακάτικες Εφημερίδες...................................................................... 26
1.3.5 Δομή Πρωτοσέλιδου ................................................................................... 26
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο: ΟΠΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ...................................................................................... 28
2.1 ΕΙΚΟΝΑ ............................................................................................................ 28
2.1.1 Η Εννοιολογική προσέγγιση του όρου ...................................................... 28
2.1.2 Η σημασία της εικόνας ............................................................................... 29
2.1.3 Σημειωτική Ανάλυση εικόνας..................................................................... 30
2.1.4 Η Θεωρία της Αντίληψης .......................................................................... 31
2.2 ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ................................................................... 32
2.3 ΤΟ ΦΩΤΟΡΕΠΟΡΤΑΖ...................................................................................... 33
2.3.1 Η εξέλιξη του φωτορεπορτάζ στην Ελλάδα ............................................... 33
2.3.2 Τα είδη του φωτορεπορτάζ ......................................................................... 34
2.3.3 Η κοινωνική συμβολή του φωτορεπορτάζ.................................................. 35
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο: Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗΣ – ΟΠΤΙΚΗ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ ............................. 36
3.1 ΘΕΩΡΙΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑΣ ΔΙΑΤΑΞΗΣ ................................................................ 36
3.2 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗΣ ....................................................................... 36
3.3 ΟΠΤΙΚΗ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ ..................................................................................... 38
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο: ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΜΕ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ COVID – 19 ... 41
4.1 ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΚΑΙ ΠΑΝΔΗΜΙΑ......................................................................... 41
4.2 ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΙΣ ΠΑΝΔΗΜΙΕΣ
.................................................................................................................................. 41
4.3 Ο COVID 19 ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ ................................. 44
4.4 Ο ΚΟΡΩΝΟΙΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ................................................................... 46
4.4.1 Το πρώτο lockdown .................................................................................... 46
4.4.2 Το δεύτερο κύμα της πανδημίας και τα νέα μέτρα ..................................... 47
4.4.3 Το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού ................................................................ 47
4.4.4 Το τρίτο κύμα της πανδημίας ..................................................................... 47
4.5 Ο COVID-19 ΣΤΙΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ......... 48
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ................................................................... 50
5.1 ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ............................. 50
5.2 ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ COVID – 19 ΑΝΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ... 52
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6Ο: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ............................................................................... 54
6.1 ΣΤΟΧΟΣ ΚΑΙ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ .............................................. 54
6.2 Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ .............................................. 54
6.2.1 Η εφημερίδα «Πρώτο Θέμα» ...................................................................... 55
6.2.2 Η εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής» ..................................................... 56
6.2.3 Η εφημερίδα «Ο Τύπος της Κυριακής»...................................................... 56
6.3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ........................................................................... 57
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7Ο: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ......................................................... 58
7.1 Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΙΔΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ
COVID – 19 ............................................................................................................. 58
7.2 ΕΙΚΟΝΕΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ – ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ....................... 62
7.3 ΟΠΤΙΚΗ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ ΚΑΙ ΠΩΛΗΣΕΙΣ/ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ . 70
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ............................................................................................................................. 73
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .................................................................................................................................. 75
ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ......................................................................................................... 80
ΤΟ ΥΠΟ ΜΕΛΕΤΗ ΔΕΙΓΜΑ: ΤΑ ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΑ ΤΩΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ ΚΑΙ Η
ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ LOCKDOWN ........ 82
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ
Εικόνα 1: «Το μοντέλο του Lasswell» Πηγή: https://www.communicationtheory.org/lasswells-
model/ .................................................................................................................................................... 13
Εικόνα 2: «Το μοντέλο επικοινωνίας των Shannon- Weaver»
Πηγή: http://communicationtheory.org/shannon-and-weaver-model-of-communication/ ............ 14
Εικόνα 3: Το πρώτο φύλλο της Daily Courant στις 11 Μαρτίου 1702 Πηγή: The Daily Courant,
Wikipedia .............................................................................................................................................. 20
Εικόνα 4: Το πρώτο φύλλο της Εφημερίδος, 31 Δεκεμβρίου 1790 Πηγή: Εφημερίς (εφημερίδα
Βιέννης), ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ...................................................................................................................... 22
Εικόνα 5: «Ερμής ο Λόγιος, 1817, Βιέννη» Πηγή: Ερμής ο Λόγιος, ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ ...................... 22
Εικόνα 6: «Σάλπιγξ Ελληνική». Το φύλλο της 1ης Αυγούστου 1821. Πηγή: Τα Αθηναϊκά, Σάλπιγξ
Ελληνική: Η πρώτη εφημερίδα της Επανάστασης 1821 ................................................................... 24
Εικόνα 7 & 8: Το πρώτο τεύχος της LiFO που δημοσιεύτηκε την 1η Δεκεμβρίου του 2005, Free
Sunday τεύχος 352 Πηγή: LifO, ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ & freesunday.gr ............................................. 26
Εικόνα 9: Ξενοφών Βάθης. Σπανιότατη φωτογραφία από τη σύλληψη των ληστών της απαγωγής
στο Δήλεσι, το 1870. Μια όμοια με αυτή τη φωτογραφία πούλησε ο φωτογράφος και στο London
Illustrated News. Πηγή: www.kaliterilamia.gr .................................................................................. 34
Εικόνα 7.1: Εικόνες με μάσκες, γάντια και ιατρικές στολές και εικόνες με εμβόλια ...................... 61
Εικόνα 7.2: Εικόνες με κυβερνητικούς εκπροσώπους και εικόνες με την εκκλησία/κληρικούς .... 62
Εικόνα 7.3: Πρωτοσέλιδα 01/11/2020 Πηγή: frontpages.gr.............................................................. 62
Εικόνα 7.10: Πρωτοσέλιδα 20/12/2020 Πηγή: frontpages.gr............................................................ 66
Εικόνα 7.11: Πρωτοσέλιδα 25/12/2020 Πηγή: protothema.gr .......................................................... 66
Εικόνα 1: Πρωτοσέλιδα 01/11/2020 Πηγή: frontpages.gr................................................................. 82
Εικόνα 9: Πρωτοσέλιδα 25/12/2020 Πηγή: protothema.gr ............................................................... 84
Εικόνα 10: Πρωτοσέλιδα 03/01/2021 Πηγή: frontpages.gr............................................................... 85
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ
Πίνακας 7.1: Η κυκλοφορία των εφημερίδων σε συνάρτηση με τις εικόνες που
χρησιμοποιήθηκαν ................................................................................................................................ 71
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ
Γράφημα 6.1: Κυκλοφορία των υπό μελέτη εφημερίδων κατά το διάστημα 01/11/2020 –
07/02/2021 .............................................................................................................................................. 55
Γράφημα 7.1: Το σύνολο των εικόνων που αφορούσαν την πανδημία σε κάθε πρωτοσέλιδο........ 59
Γράφημα 7.2: Τα στοιχεία που περιέχονταν στις εικόνες που αφορούσαν την πανδημία............... 60
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η πανδημία της νόσου του SARS-CoV-2 έχει φέρει την επιστήμη στο
προσκήνιο της διεθνούς δημόσιας σφαίρας. Ποτέ ξανά στο παρελθόν δεν γράφτηκαν
τόσα άρθρα σε εφημερίδες, δεν έχουν πραγματοποιηθεί τόσες συνεντεύξεις τύπου και
δεν έχουν αφιερωθεί τόσα λεπτά τηλεοπτικών ειδήσεων που να αφορούν ένα
μικροσκοπικό ιό και την διερεύνησή του.
Η πανδημία έχει δημιουργήσει τις δικές τις περίεργες εικόνες: γιατροί
κρύβονται πίσω από προστατευτικούς εξοπλισμούς, διασωληνωμένοι ασθενείς στις
μονάδες εντατικής θεραπείας του νοσοκομείου, νευρικοί αξιωματούχοι που
παρουσιάζουν τον απολογισμό της ημέρας για μολυσμένους και νεκρούς, άδειους
δρόμους σε συνήθως πολυσύχναστες πόλεις και μασκοφόρους πολίτες που κάνουν
ουρές για το σούπερ μάρκετ. Εικόνες από γραφήματα και χάρτες που απεικονίζουν
την ασταμάτητη εξέλιξη της νόσου, σκυμμένοι επιστήμονες σε εργαστηριακούς
πάγκους που σπεύδουν να παράγουν αξιόπιστες δοκιμές ή αποτελεσματικά εμβόλια
και ο ίδιος ο ιός απεικονίζεται ως μία έγχρωμη μπάλα που καλύπτεται από
απειλητικές ακίδες σαν καρφιά.
Έτσι πώς αναπαρίσταται οπτικά η πανδημία του κορωνοϊού στα μέσα
ενημέρωσης και κυρίως στον έντυπο τύπο; Σε ποιες πτυχές της πανδημίας δίνουν
ορατότητα αυτές οι εικόνες; Υπάρχουν διαφορές στην απεικόνιση του ιού στις
εφημερίδες; Επηρεάζεται η κυκλοφορία των εφημερίδων από τη χρήση των εικόνων;
Ποια είναι τα οπτικά πλαίσια που χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο;
Αυτή η μελέτη θα επικεντρωθεί στις τρεις μεγαλύτερες σε κυκλοφορία
Κυριακάτικες εφημερίδες και συγκεκριμένα στον τρόπο με τον οποίο απεικόνισαν
στα πρωτοσέλιδά τους την πανδημία κατά τη διάρκεια του δεύτερου lockdown. Στην
παρούσα εργασία θα επιχειρηθεί να ανιχνευτούν τα οπτικά πλαίσια μέσα από τα
οποία απεικονίστηκε η πανδημία στα εξώφυλλα των εφημερίδων κατά το διάστημα
01/11/2020 έως 07/02/2020.
Προτού όμως προχωρήσουμε στην έρευνα, θα αναφερθούμε γενικά στον
έντυπο τύπο, στην οπτική απεικόνιση και τη σημασία της εικόνας στα μέσα μαζικής
ενημέρωσης και στις επιδημίες και πανδημίες που έχουν πλήξει την ανθρωπότητα.
Πιο συγκεκριμένα, στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια σύντομη ιστορική
αναδρομή στους τρόπους επικοινωνίας από τις κραυγές των πρωτόγονων πολιτισμών
μέχρι το Διαδίκτυο και τη σημερινή εποχή. Στη συνέχεια, επιχειρείται να αποδοθεί
εννοιολογικά ο όρος Επικοινωνία, ο οποίος συναντάται συνέχεια στην παρούσα
εργασία και ταυτόχρονα θα αναλυθούν η μαζική επικοινωνία και η επικοινωνία της
επιστήμης. Η επικοινωνία της επιστήμης παίζει πολύ σημαντικό ρόλο όσον αφορά
την πανδημία και το πώς απεικονίστηκε και κατ’ επέκταση πώς επηρέασε και
διαμόρφωσε την άποψη και τη στάση του κόσμου και των θεσμών κατά τη διάρκεια
της πανδημίας. Ακολούθως, αναλύεται η εφημερίδα και γίνεται μια ιστορική
αναδρομή στον έντυπο τύπο τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο, όσο και στην ελληνική
πραγματικότητα. Ακόμη γίνεται ξεχωριστή αναφορά στις Κυριακάτικες εφημερίδες
και στη δομή των πρωτοσέλιδων του έντυπου τύπου, καθώς αποτελούν κύρια
στοιχεία στην παρούσα μελέτη.
Το δεύτερο κεφάλαιο εστιάζει στην οπτική απεικόνιση και πιο συγκεκριμένα,
στην εικόνα. Η εικόνα ως μέσο επικοινωνίας είναι βασικό συστατικό στοιχείο στην
ειδησεογραφία και στον έντυπο τύπο αφού μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα και
να διαμορφώσει απόψεις και αντιλήψεις. Γίνεται προσπάθεια να οριστεί η εικόνα και
αναλύεται ο ρόλος της, η σημασία της και οι δυνατότητες που έχει ως μέσο
επικοινωνίας. Μελετώνται επίσης, η θεωρία της αντίληψης και η σημειωτική
ανάλυση της εικόνας. Ακολούθως, αναφέρεται το φωτορεπορτάζ – η εξέλιξή του, τα
είδη του και η κοινωνική συμβολή του όσον αφορά την ενημέρωση.
Στο τρίτο κεφάλαιο κεντρικό θέμα είναι η θεωρία της πλαισίωσης. Αρχικά,
αναλύεται ηθεωρία της ημερήσιας διάταξης και στη συνέχεια, αναλύονται η θεωρία
της πλαισίωσης και η οπτική πλαισίωση.
Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται μια σύντομη ιστορική αναδρομή στις πανδημίες
και στις επιδημίες που έπληξαν την ανθρωπότητα και εστιάζουμε, τελικά, στην
πανδημία του κορωνοϊού από την αρχή της μέχρι και την παρούσα στιγμή 1. Πρώτα
αναλύεται το πώς διαχειρίστηκαν μεγάλοι οργανισμοί όπως ο Παγκόσμιος
Οργανισμός Υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο και στη συνέχεια επικεντρωνόμαστε στην
Ελλάδα και στα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση για τον περιορισμό της διασποράς του
covid – 19.
Στο πέμπτο κεφάλαιο, επιχειρείται μια βιβλιογραφική ανασκόπηση η οποία
εστιάζει κυρίως σε έρευνες που είχαν διεξαχθεί σε προηγούμενες επιδημίες και
μελετούσαν την οπτική απεικόνιση των ασθενειών. Γενικά, μετά από έρευνα
παρατηρήθηκε ότι η οπτική πλαισίωση δεν χρησιμοποιείται τόσο συχνά στις μελέτες
καθώς είναι αρκετά δύσκολο να προσδιοριστεί το τι ακριβώς μελετάται.
Στο έκτο κεφάλαιο, αναλύεται η μεθοδολογία της έρευνας, δίνονται
πληροφορίες σχετικά με τις εφημερίδες που μελετώνται και αιτιολογείται γιατί
επιλέχθηκαν οι συγκεκριμένες για αυτή την εργασία και στη συνέχεια στο έκτο
κεφάλαιο, παρατίθενται τα πρωτοσέλιδα που χρησιμοποιήθηκαν.
Στο έβδομο κεφάλαιο, αναλύονται τα αποτελέσματα από την έρευνα και
ακολούθως απαντώνται τα ερευνητικά ερωτήματα, εξάγονται τα συμπεράσματα της
έρευνας και σχολιάζονται.
1
Κατά τη διάρκεια της συγγραφής της εργασίας ίσχυαν ακόμα τα μέτρα κατά της διασποράς του
κορωνοϊού. Λίγο πριν τελειώσουμε με τη συγγραφή έγινε άρση των μέτρων με την ανθρωπότητα να
επιστρέφει δειλά και σταθερά προς την κανονικότητα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο: Ο ΕΝΤΥΠΟΣ ΤΥΠΟΣ
1.1 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ

Η ανάγκη για επικοινωνία υφίσταται από τις αρχές της ύπαρξης του
ανθρώπινου πολιτισμού. Η επικοινωνία είναι απαραίτητη για την επιβίωση και την
εξέλιξη του ανθρώπινου είδους, όπως επίσης και για τη μετάδοση της γνώσης.
1.1.1 Σύντομη ιστορική αναδρομή στην διαχρονική εξέλιξη των τρόπων

επικοινωνίας
Η πρώτη μορφή επικοινωνίας εντοπίζεται στις πρώτες πρωτόγονες μορφές
πολιτισμού με τη μορφή κραυγών και φωνών. Στην Αρχαία Ελλάδα, οι Αρχαίοι
Έλληνες, χρησιμοποιώντας την εφευρετικότητά τους, είχαν καταφέρει μέσω ενός
συστήματος να μεταδίδουν μηνύματα τα οποία μπορούσαν να διανύσουν απόσταση
ακόμα και 700 χιλιόμετρα την ώρα. Κάποια από αυτά τα συστήματα ενδεικτικά ήταν
οι ημεροδρόμοι, ο τηλεβόας, οι φρυκτωρίες, η πυρσεία ή αλλιώς ο οπτικός
τηλέγραφος (Λάζος, 2012).
Οι ημεροδρόμοι ήταν άνθρωποι γνωστοί για τις ικανότητές τους στο τρέξιμο
στους οποίους εμπιστεύονταν τα μηνύματα για τη μεταφορά τους σε σύντομο χρονικό
διάστημα. Κάποιοι από αυτούς λέγεται πως ήταν και έφιπποι (Λάζος, 2012).
Ο τηλεβόας αποτελούνταν από ένα τρίποδο ύψους τεσσάρων μέτρων ενωμένο
στη κορυφή, από την οποία ξεκινούσε ένα σκοινί που συγκρατούσε ένα στρογγυλό
ηχητικό κέρας μεγάλου μεγέθους και μετέδιδε τα μηνύματα μέσω του αέρα. Η ιδέα
για αυτόν τον τρόπο μετάδοσης μηνυμάτων ανήκε στον Μέγα Αλέξανδρο (Μηχανή
του χρόνου, 2020, Λάζος, 2012).
Η λέξη φρυκτωρία είναι σύνθετη και προέρχεται από τη λέξη φρυκτός που
σημαίνει πυρσός και ώρα που σημαίνει φροντίδα, δηλαδή πρόκειται για οπτικό
τηλέγραφο, καθώς είναι συστηματική μέθοδος μετάδοσης προσυμφωνημένων
μηνυμάτων με χρήση φωτιάς (wiktionary, 2021, Λάζος, 2012).
Η πυρσεία ή αλλιώς ο οπτικός τηλέγραφος παρουσιάστηκε από τον Κλεόξενο
και τον Δημόκλειτο. Η πυρσεία στηριζόταν στην διαίρεση του αλφάβητου σε πέντε
μέρη ανά πέντε γράμματα. Κάθε μέρος αναγραφόταν σε έναν πίνακα, ο οποίος
συνοδευόταν και από έναν αναμμένο πυρσό. Ο αριθμός των αναμμένων πυρσών
παρίστανε και το αντίστοιχο γράμμα. Η μεταφορά των μηνυμάτων με αυτόν τον
τρόπο ήταν χρονοβόρα και έτσι με την πάροδο του χρόνου έγιναν αρκετές βελτιώσεις
(Μηχανή του χρόνου, Λάζος, 2012).
Ορόσημο στην ιστορία της επικοινωνίας του ανθρώπου αποτελεί η εφεύρεση
της τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο τον 15ο αιώνα. Στην περίοδο από τις αρχές
του 14ου μέχρι τα τέλη του 15ου αιώνα στην Ευρώπη έλαβαν χώρα τεράστιες
κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές. Η ευρωπαϊκή οικονομία ξεκίνησε και πάλι να
αναπτύσσεται και η νέα κοινωνία που διαμορφώθηκε άφησε πίσω της τον μεσαίωνα.
Το τυπογραφείο ήταν η μεγάλη καινοτομία στην πρώιμη σύγχρονη τεχνολογία της
πληροφορίας (Kreis, 2004).
Το άμεσο αποτέλεσμα του τυπογραφείου ήταν να πολλαπλασιάσει την
παραγωγή και να μειώσει το κόστος των βιβλίων. Έτσι, οι πληροφορίες έγιναν
διαθέσιμες για ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Η τυπογραφία διευκόλυνε
επίσης τη διάδοση και τη διατήρηση της γνώσης σε τυποποιημένη μορφή – αυτό ήταν
το πιο σημαντικό για την πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας. Το τυπογραφείο
ξεκίνησε σίγουρα μια «επανάσταση της πληροφορίας» στο ίδιο επίπεδο με το
Διαδίκτυο σήμερα. Χάρη στην εφεύρεση του Γουτεμβέργιου ήταν πολύ πιο εύκολο
να διαδοθούν ιδέες και γνώσεις και τελικά άσκησε βαθιά και διαρκή επίδραση στους
ανθρώπους, συμβάλλοντας ταυτόχρονα και στον αλφαβητισμό των χαμηλότερων
κοινωνικών τάξεων. Αν και τα περισσότερα από τα πρώτα βιβλία ασχολήθηκαν με
θρησκευτικά θέματα, φοιτητές, επιχειρηματίες και άνθρωποι της μεσαίας τάξης
αγόραζαν βιβλία για όλα τα θέματα. Η τυπογραφία επίσης συνετέλεσε στην αποφυγή
περαιτέρω φθοράς από την αντιγραφή κειμένων που μέχρι τότε γινόταν με το χέρι και
παρείχε σε όλους τους ερευνητές το ίδιο κείμενο (Kreis, 2004).
Κατά τη διάρκεια της εκβιομηχάνισης και των νέων εφευρέσεων που
εμφανίζονταν σε όλο τον κόσμο, ο τηλέγραφος επίδρασε σημαντικά σε όλους τους
τομείς στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον κόσμο με αποτέλεσμα να καθιερωθεί ως μια
από τις πιο σημαντικές εφευρέσεις των αρχών του 1800. Οι περισσότερες εφευρέσεις
κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ξεκίνησαν στην Ευρώπη και έφτασαν στις
Ηνωμένες Πολιτείες. Ο τηλέγραφος έδειξε ότι η Αμερική θα μπορούσε να συμβάλει
και στα παγκόσμια ζητήματα. Οι τηλεπικοινωνίες άλλαξαν τον τρόπο που οι
άνθρωποι ζούσαν και αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους. Επηρέασε τα πάντα, από τη
δυτική επέκταση έως τη δημοσιογραφία και την πολιτική (Sawyer, 2020).
Η ιδέα για τον τηλέγραφο συνελήφθη για πρώτη φορά στις αρχές του 1700,
αλλά το πρώτο άτομο που σχεδίασε ένα μοντέλο και το έκανε να λειτουργήσει και
κέρδισε πολιτική υποστήριξη για αυτό ήταν ο Samuel Morse. Ο τηλέγραφος που
σχεδίασε και δημιούργησε ο Μορς περιείχε δύο κύρια στοιχεία. Ο πομπός συνέδεσε
και αποσύνδεσε το κύκλωμα για να μεταδώσει το σήμα. Ο καταχωρητής
χρησιμοποιεί ηλεκτρισμό και μαγνήτες για να κάνει εσοχές σε μια κινούμενη λωρίδα
χαρτιού με ένα μοχλό. Αυτές οι εσοχές έχουν τη μορφή κουκκίδων και παύλων με
βάση τη διάρκεια της εσοχής στο χαρτί (Sawyer, 2020). Ο Μορς δημιούργησε επίσης
μια αμερικανική έκδοση του αλφαβήτου για τον τηλέγραφο χρησιμοποιώντας τις
εσοχές κουκκίδας και παύλας που δημιουργήθηκαν από τους μηχανισμούς του
μητρώου, που ονομάζεται κώδικας Μορς. Για την κατασκευή της πρώτης
τηλεγραφικής γραμμής, τα μέλη του Κογκρέσου υποστήριξαν οικονομικά τον Μορς,
κάτι το οποίο συνέβαλε στην επιτυχία του. Ο Μορς έστειλε το πρώτο μήνυμα
τηλεγραφικά στις 24 Μαΐου 1844 από τη Βαλτιμόρη στο Μέριλαντ. Λίγο αργότερα,
άρχισε να διαδίδει τη γραμμή του τηλεγράφου πριν ολοκληρωθεί η πρώτη
διηπειρωτική γραμμή το 1861 (Sawyer, 2020).
Ο τηλέγραφος συνέβαλε καθοριστικά στην ιστορία τόσο των Ηνωμένων
Πολιτειών όσο και του κόσμου σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης της
κοινωνίας. Πριν από την εφεύρεση του τηλέγραφου η επικοινωνία, όπως είδαμε
παραπάνω, ήταν περιορισμένη. Μετά την κατασκευή της τηλεγραφικής γραμμής το
1861, οι άνθρωποι μπορούσαν να μοιραστούν πληροφορίες μέσα σε λίγα λεπτά σε
μεγάλες αποστάσεις. Η ταχύτητα με την οποία οι άνθρωποι μπορούσαν να
επικοινωνούν μεταξύ τους αύξησε τη χρήση του τηλέγραφου στις αρχές του 20ου
αιώνα πριν φτάσει στο αποκορύφωμά του το 1945 με περισσότερα από 230
εκατομμύρια μηνύματα. Οι ειδήσεις θα μπορούσαν επίσης να ταξιδέψουν πιο
γρήγορα στις γραμμές, συνδέοντας ανθρώπους από όλο τον κόσμο και
συρρικνώνοντας σταθερά το μέγεθος του κόσμου. Ο τηλέγραφος οδήγησε στην
πρώτη προσπάθεια της εφημερίδας να έχει έναν ξένο ανταποκριτή και έτσι
δημιούργησε έναν νέο τύπο δημοσιογραφίας (Sawyer, 2020).
Οι τηλεπικοινωνίες ήταν απαραίτητες για τις πολιτικές επικοινωνίες τόσο στο
εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό. Ο τηλέγραφος έδωσε τη δυνατότητα στις χώρες να
επικοινωνούν μεταξύ τους γρήγορα, σε ορισμένες περιπτώσεις, για να αποφύγουν
διεθνή επεισόδια που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πόλεμο. Ο τηλέγραφος έγινε
επίσης σημαντικός για στρατηγικές επιχειρήσεις σε στρατιωτικές εκστρατείες. Οι
τηλεπικοινωνίες επέτρεψαν στα στρατιωτικά μέτωπα που σταθμεύουν μίλια το ένα
από το άλλο να στέλνουν επικοινωνίες αμέσως για να συντονίσουν τις
εκστρατείες. Με τους νέους ξένους ανταποκριτές της δημοσιογραφίας έγινε
μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του κοινού για τα πολιτικά γεγονότα από ποτέ. Οι
πολιτικές αποφάσεις επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό από την κοινή γνώμη και έτσι
παραμένει και σήμερα (Sawyer, 2020).
Ο τηλέγραφος συνέβαλε σημαντικά σε όλους τους τομείς της κοινωνίας. Η
ταχύτητα με την οποία οι πληροφορίες μπορούσαν να διανεμηθούν σε όλο τον κόσμο
εκμηδένισε τις αποστάσεις. Άνοιξε νέες πόρτες στη δύση και δημιούργησε μια νέα
ευαισθητοποίηση του κοινού λόγω της δημιουργίας του ξένου ανταποκριτή. Η
εκβιομηχάνιση αυξήθηκε εκθετικά λόγω του τηλέγραφου. Οι επιχειρήσεις
ευδοκίμησαν και αναπτύχθηκαν και η οικονομία αναπτύχθηκε μαζί τους. Οι διεθνείς
σχέσεις βασίζονταν στον τηλέγραφο για ενημερώσεις σχετικά με εξωτερικά θέματα
και ο στρατός μπορούσε να συντονιστεί σε μεγάλες αποστάσεις. Ο τηλέγραφος
άνοιξε το δρόμο για το τηλέφωνο αργότερα μέσα στον αιώνα και ενοποίησε
ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Αυτό που ξεκίνησε ως ιδέα τελικά εξελίχθηκε σε μια
εφεύρεση με εφέ που μπορεί να δει κανείς ακόμα και σήμερα (Sawyer, 2020).
Το Ίντερνετ γεννήθηκε ως ιδέα τη δεκαετία του 1950 και σήμερα εξυπηρετεί
πολλούς επικοινωνιακούς σκοπούς. Οι ποικίλοι και πολύπλοκοι, κοινωνικοί και
τεχνολογικοί, μετασχηματισμοί που βλέπουμε σήμερα έχουν τις ρίζες τους στον
τρόπο με τον οποίο αναπτύχθηκε το Διαδίκτυο μέσω ερευνητικών επιχορηγήσεων
από την Υπηρεσία Προηγμένων Ερευνητικών Έργων του Υπουργείου Άμυνας των
ΗΠΑ. Οι επιστήμονες επιθυμούσαν να διατηρήσουν συνδέσμους επικοινωνίας
μεταξύ απομακρυσμένων τοποθεσιών σε περίπτωση καταστροφής της ηλεκτρικής
οδού. Το πρώιμο Διαδίκτυο επινοήθηκε και εφαρμόστηκε σε αμερικανικές
ερευνητικές μονάδες, πανεπιστήμια και εταιρείες τηλεπικοινωνιών που είχαν όραμα
και ενδιαφέρον για την έρευνα αιχμής. Το πρόγραμμα αναπτύχθηκε στις δεκαετίες
του '60 και του '70, και έγινε ένα δίκτυο υπολογιστών που μετέδιδε πληροφορίες
μέσω «μεταφοράς πακέτων» (Cohen-Almagor, 2013).Το δίκτυο των υπολογιστών
ήταν εξαρχής ένα ανοιχτό, διάχυτο και πολυπλατφορμικό δίκτυο που μέχρι τη
δεκαετία του 1990 αναπτύχθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη συνέχεια, μέσα σε
λίγα χρόνια, επεκτάθηκε παγκοσμίως με εντυπωσιακούς ρυθμούς και με όχι λιγότερο
εντυπωσιακές τεχνολογικές καινοτομίες στο τέλος του που δεν έχουμε ακόμη δει
(Cohen-Almagor, 2013).
Το Διαδίκτυο παίζει έναν κρίσιμο κόσμο στη σημερινή τεχνολογία και
κοινωνία (Luppicini, 2010 όπως αναφέρεται στο Cohen-Almagor, 2013). Για να
κατανοήσουμε πώς το Διαδίκτυο έγινε αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας, είναι
σημαντικό να εξετάσουμε την ιστορία του και τις σημαντικές εξελίξεις που έλαβαν
χώρα από τη μέτρια βρεφική του ηλικία μέχρι τη γιγάντια παρουσία του. Σε πενήντα
χρόνια (1960-2010) η τεχνολογία προχώρησε ραγδαία. Αυτή ήταν μια εποχή
καινοτομίας όπου οι ιδέες οδήγησαν στην ανάπτυξη νέων εφαρμογών οι οποίες, με τη
σειρά τους, οδήγησαν σε ζήτηση. Οι νέες απαιτήσεις απέφεραν περαιτέρω καινοτομία
και πολλές ακόμη νέες εφαρμογές - email, παγκόσμιο ιστό, κοινή χρήση αρχείων,
κοινωνική δικτύωση, ιστολόγια, skype (Cohen-Almagor, 2013).
1.1.2 Επικοινωνία: Μια θεωρητική προσέγγιση

Η Satir (1976) αναφέρει ότι η επικοινωνία είναι για τις ανθρώπινες σχέσεις ό,τι
είναι η αναπνοή για τη διατήρηση της ζωής.
Ένας από τους πρώτους ορισμούς του όρου προσδιορίζει την επικοινωνία ως «ο
μηχανισμός μέσω του οποίου υπάρχουν και αναπτύσσονται οι ανθρώπινες σχέσεις»
(Cooley, 1929) και φαίνεται πως η επικοινωνία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με κάθε
ανθρώπινη δραστηριότητα. Η Παναγιωτοπούλου (1997, όπως αναφέρεται σε
Μεταξάς, 2017) αναφέρει πως η λέξη επικοινωνία έχει μέσα της τη λέξη «κοινωνώ»,
η οποία σημαίνει μοιράζομαι, μετέχω σε κάτι και έχει άμεση σχέση με την κοινωνία
και τα μέλη της. Η λέξη «επικοινωνία» δεν υποδηλώνει σταθερότητα γι’ αυτήν, αλλά
εξέλιξη και δυναμική.
Ο Μπαμπινιώτης(2012, όπως αναφέρεται σε Μεταξάς, 2017) ορίζει ότι η
επικοινωνία είναι «η αποστολή μηνυμάτων/πληροφοριών από κάποιον που νοείται ως
πομπός προς κάποιον που νοείται δέκτης, και αντίστροφα, μέσω κοινού συστήματος
σήματος, συμβόλων ή τρόπων συμπεριφοράς». Κατά τον Μπουραντά (1992, όπως
αναφέρεται στο Βαρδακώστα, 2001) επικοινωνία είναι η διαδικασία με την οποία
ένας πομπός Α (άνθρωπος, ομάδα) μεταβιβάζει πληροφορίες, σκέψεις, ιδέες,
συναισθήματα και ακόμη ενέργεια, σε ένα δέκτη Β (άνθρωπος, ομάδα) με στόχο να
ενεργήσει πάνω του με τρόπο ώστε να προκαλέσει σε αυτή την εμφάνιση ιδεών,
πράξεων, συναισθημάτων, ενέργειας και σε τελική ανάλυση να επηρεάσει την
κατάστασή του και την συμπεριφορά του. Ο Φισκ (2010, σελ. 7-8) αναφέρει
«Επικοινωνία είναι η κοινωνική διάδραση μέσω μηνυμάτων», ενώ οι Katz & Kahn
(1978, σελ. 428) γράφουν ότι «Επικοινωνία είναι η ανταλλαγή πληροφοριών και η
μετάδοση μηνυμάτων».
Διαπιστώνεται ότι ανάμεσα στους θεωρητικούς του χώρου υπάρχει μεγάλη
διάσταση απόψεων όσον αφορά τη θεωρία της επικοινωνίας. Ο Craig (1999)
αναφέρει χαρακτηριστικά ότι το μόνο σημείο στο οποίο συμφωνούν είναι η διαφωνία
τους, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει μια σαφής θεωρία για την επικοινωνία, αφού
υπάρχουν πολλά εμπόδια στην διατύπωση κάποιων βασικών αρχών για τη θεωρία.
Για να μπουν οι βάσεις της θεωρίας της επικοινωνίας ο ίδιος προτείνει, μεταξύ
άλλων, ένα διαπολιτισμικό και διεπιστημονικό διάλογο όλων των σχετικών
θεωρητικών (Craig, 2009). Ο όρος Θεωρία της Επικοινωνίας αναφέρεται στο σύνολο
των θεωριών που αποτελούν την κατανόησή μας για την επικοινωνιακή διαδικασία
(Littlejohn, 1983). Οι θεωρίες αντιπροσωπεύουν διάφορους τρόπους με τους οποίους
οι παρατηρητές βλέπουν το περιβάλλον τους, και όπως ισχυρίζεται ο Littlejohn
(1983), επειδή οι θεωρίες είναι υποκειμενικές, κάθε θεωρία είναι μοναδική. Για τον
Littlejohn, «η επικοινωνία δεν συμβαίνει χωρίς νόημα, και οι άνθρωποι δημιουργούν
και χρησιμοποιούν νόημα στην ερμηνεία γεγονότων» (Littlejohn, 1992, σ. 378). Έτσι,
το κρίσιμο ερώτημα αφορά την κατανόησή μας για το «νόημα» και πώς λειτουργεί η
διαδικασία δημιουργίας νοήματος (Littlejohn, 1983).
Συμπερασματικά, μπορεί να αναφερθεί ότι επικοινωνία είναι η παροχή, η

λήψη ή η ανταλλαγή ιδεών, πληροφοριών, σημάτων ή μηνυμάτων μέσω κατάλληλων
μέσων, επιτρέποντας σε άτομα ή ομάδες να πείσουν, να αναζητήσουν πληροφορίες,
να δώσουν πληροφορίες ή να εκφράσουν συναισθήματα.
1.1.3 Η Επικοινωνιακή Διαδικασία

Ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά ήταν ο πρώτος που πρότεινε ένα «μοντέλο»
λόγου. Αυτό παρουσίαζε τα βασικότερα στοιχεία της επικοινωνίας, τα οποία ήταν: ο
ομιλητής, το μήνυμα (ή ομιλία), το κοινό, η επίδραση/αποτέλεσμα, η
περίσταση/αιτία/στόχος (Τσενέ, 2013).
Κατά τον Lasswell (1948) , για να περιγράψουμε μια επικοινωνιακή πράξη
πρέπει να απαντηθούν πέντε βασικά ερωτήματα:«ποιος», «λέει τι», «από ποιο
κανάλι», «σε ποιον» και «με ποιο αποτέλεσμα».
Εικόνα 1: «Το μοντέλο του Lasswell»

Πηγή: https://www.communicationtheory.org/lasswells-model/
Οι Shanon και Weaver (1949) προσέγγισαν τη διαδικασία της επικοινωνίας

μέσα από μαθηματικούς και ποσοτικούς όρους. Το μοντέλο επικοινωνίας που
πρότειναν επηρέασε πολλούς θεωρητικούς μεταγενέστερα και στιγμάτισε και
σηματοδότησε για πολλά χρόνια το θεωρητικό πεδίο της επικοινωνίας και είναι
γνωστό ως το «μοντέλο επικοινωνίας των Shannon –Weaver» (Shannon -Weaver
model of communication). Σύμφωνα με τους Shanon και Weaver, η αποτελεσματική
επικοινωνία μεταξύ πομπού (αποστολέα) και δέκτη επηρεάζεται από τους εξής
παράγοντες: τον θόρυβο, το κανάλι-μέσο, τον προορισμό των πληροφοριών-
μηνύματος, την κωδικοποίηση και την αποκωδικοποίηση.
Εικόνα 2: «Το μοντέλο επικοινωνίας των Shannon- Weaver»

Πηγή: http://communicationtheory.org/shannon-and-weaver-model-of-communication/
Βασική προϋπόθεση για την ύπαρξη επικοινωνιακής διαδικασίας είναι η

ύπαρξη τεσσάρων βασικών στοιχείων:
• Η πηγή/πομπός του μηνύματος,
• Το μήνυμα,
• Ο στόχος/δέκτης του μηνύματος,
• Η ανταπόκριση στο μήνυμα.
Η επικοινωνιακή διαδικασία ξεκινάει από τον πομπό, ο οποίος συγκεντρώνει

πληροφορίες που υπέπεσαν στην αντίληψή του και σχετίζονται με το μήνυμα, το
οποίο σκοπεύει να μεταβιβάσει (Σαΐτης, 2007). Ο πομπός στέλνει ένα μήνυμα 2
κωδικοποιημένο με σύμβολα (π.χ. λέξεις, ήχους κ.λπ.) και το μεταδίδει στο δέκτη σε
προφορική ή γραπτή μορφή. Η πηγή μπορεί να είναι ένα ή περισσότερα άτομα ή και
κάποιο αντικείμενο(π.χ. βιβλίο, εφημερίδα, Η/Υ κ.α.). Στη συνέχεια το μήνυμα
προχωράει και μεταφέρεται στον δέκτη μέσα από κάποιο/α μέσο/α /κανάλι/α και
παραλαμβάνεται από το δέκτη αποκωδικοποιημένο ή αποκωδικοποιείται-γίνεται
αντικείμενο επεξεργασίας από το δέκτη και μετατρέπεται σε πληροφορίες 3. Για να
2
Το μήνυμα είναι οι κωδικοποιημένες πληροφορίες, ιδέες ή συναισθήματα, που ο πομπός θέλει να
μεταδώσει στον δέκτη και οι μορφές που μπορεί να πάρει είναι πολλές όπως ερώτηση, έκκληση ή και
χαμόγελο (Κουτούζης, 1999, Αθανασούλα-Ρέππα, 1999, όπως αναφέρεται σε Μάτζος).
3
Ο τρόπος που θα αντιληφθεί και θα μεταφράσει ο δέκτης το μήνυμα επηρεάζεται από
χαρακτηριστικά όπως είναι η προσωπικότητά του, η διάθεση του απέναντι στην πηγή, το οικογενειακό
και κοινωνικό του περιβάλλον κ.α. (Κουτούζης, 1999, όπως αναφέρεται σε Μάντζος, 2011).
είναι αποτελεσματική η αποκωδικοποίηση, ο δέκτης και ο πομπός πρέπει να έχουν
κοινό γνωστικό πεδίο ή να προσπαθούν να αποκτήσουν κάποιον κοινό κώδικα
(Σαΐτης, 2007, Κοντάκος & Σταμάτης, 2002).
Ο Σαΐτης (2007) αναφέρει πως για να είναι ολοκληρωμένη η διαδικασία της
επικοινωνίας θα πρέπει να υπάρχει ανταπόκριση/ανατροφοδότηση στο μήνυμα από
τον δέκτη και ο δέκτης να επιβεβαιώσει την πηγή ότι έλαβε και κατανόησε το
μήνυμα.
Κατά τον Clampitt (2005), υπάρχει μια διαρκής εναλλαγή ρόλων-
ανατροφοδότηση του πομπού και του δέκτη με την προσπάθεια να γίνει ακριβής
αποκωδικοποίηση του μηνύματος και να είναι αποτελεσματική η επικοινωνία.
Ο πομπός και ο δέκτης ανατροφοδοτούνται σε μια δυναμική και κυκλική διαδικασία
η οποία, όταν είναι αυθεντική, συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη και
ουσιαστικότερη επικοινωνία, στην επίλυση προβλημάτων και μειώνονται ή
εξαλείφονται τα εμπόδια που προέρχονται είτε από ανεπαρκή κωδικοποίηση ή
αποκωδικοποίηση του μηνύματος ή λανθασμένη μεταφορά (Δημοπούλου–Λαγωνίκα,
2011).
Μέσο επικοινωνίας είναι το κανάλι, ο φορέας μέσω του οποίου ταξιδεύει το
μήνυμα από την πηγή στο δέκτη. Σε αυτά περιλαμβάνονται η ομιλία, οι χειρονομίες,
ο ήχος, ο γραπτός λόγος, ο τεχνολογικός εξοπλισμός (Αθανασούλα-Ρέππα, 1999,
όπως αναφέρεται σε Μάντζος, 2011). Η επικοινωνία κατηγοριοποιείται σε λεκτική
και σε μη λεκτική και τα αντίστοιχα μηνύματα σε λεκτικά και μη λεκτικά, ανάλογα
με το μέσο επικοινωνίας που χρησιμοποιείται.
Η λεκτική επικοινωνία πραγματώνεται με την αξιοποίηση του γλωσσικού
κώδικα και το μήνυμα από τον πομπό στο δέκτη μεταδίδεται μέσω του προφορικού
λόγου με τη μορφή λέξεων, φράσεων, εννοιών(προφορικά μηνύματα: εντολές,
συζητήσεις, παρατηρήσεις) και του γραπτού λόγου μέσω γραπτών
μηνυμάτων(επιστολές, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο κ.λπ.).
Η μη λεκτική επικοινωνία αναφέρεται στην παραγωγή και μετάδοση
μηνυμάτων με άλλο τρόπο εκτός του λόγου και των λέξεων. Δηλαδή η μη λεκτική
επικοινωνία επιτυγχάνεται μέσω της «γλώσσας του σώματος» και αφορά μηνύματα
που μεταφέρονται με χειρονομίες, το βλέμμα, τις κινήσεις του σώματος, τους
μορφασμούς του προσώπου, ένα χαμόγελο, μια μυρωδιά ή τον τόνο της φωνής κτλ.,
ακόμη και την εξωτερική εμφάνιση (Kοντάκος & Πολεμικός, 2000). Τα μη λεκτικά
μηνύματα αφορούν το μεγαλύτερο μέρος της επικοινωνιακής διαδικασίας και ο
δέκτης επηρεάζεται βαθύτερα από αυτά παρά από τις ίδιες τις λέξεις ή τα
επιχειρήματα. (Αθανασούλα-Ρέππα, 1999, Κόκκος & Λιοναράκης, 1998, όπως
αναφέρεται σε Μάντζος, 2011). Είναι γεγονός πως η επικοινωνία είναι
αποτελεσματικότερη όταν συνδυάζεται η χρήση λεκτικών και μη λεκτικών
μηνυμάτων (Dubrin, 1998, όπως αναφέρεται σε Μάντζος, 2011).
Η Μακράτζη (2016, όπως αναφέρεται στο Μανούσου, 2017) λέει πως οι
κυριότεροι λόγοι για την πραγματοποίηση της επικοινωνιακής διαδικασίας είναι οι
εξής:
• Η πληροφόρηση – ενημέρωση. Η διανομή των πληροφοριών είναι σημαντική
και απαραίτητη για την λήψη αποφάσεων, για την αναζήτηση και τη
διαμόρφωση λύσεων σε τυχόν προβλήματα που έχουν προκύψει, καθώς και
για τη διαμόρφωση ενός πλαισίου κοινών στόχων, πολιτικών, πρακτικών,
ενεργειών, την ανάθεση καθηκόντων, την αξιολόγηση των πληροφοριών και
την αποτελεσματικότητα των ενεργειών ή καθηκόντων.
• Ο συντονισμός των δράσεων. Μέσω της επικοινωνίας σε μια ομάδα
ανθρώπων (π.χ. οργανισμός, επιχείρηση κ.λπ.) οι συμμετέχοντες μοιράζονται
ένα κοινό σκοπό και όραμα. Η απουσία της επικοινωνίας σε έναν οργανισμό
θα είχε ως αποτέλεσμα μια συλλογή από εργαζόμενους με ξεχωριστά
καθήκοντα.
• Η έκφραση των συναισθημάτων. Η επικοινωνία είναι απαραίτητη για να
εκφραστούν συναισθήματα (χαρά, θυμός, απογοήτευση κ.λπ.) σε διαφορετικό
κάθε φορά πλαίσιο (οικογένεια, φίλοι, εργασιακό περιβάλλον).
1.1.4 Μαζική Επικοινωνία

Μια μορφή επικοινωνίας είναι η Μαζική Επικοινωνία, η οποία εστιάζει σε μια
ενιαία πηγή που μεταδίδει πληροφορίες σε μεγάλο αριθμό δεκτών. Όπως και στην
περίπτωση της επικοινωνίας, έχει μελετηθεί από πολλούς θεωρητικούς και δεν
υπάρχει μόνο ένας ορισμός που να την αποδίδει. Οι περισσότεροι όμως ορισμοί έχουν
κοινά στοιχεία. Η μαζική επικοινωνία συχνά περιγράφεται ή εξηγείται συγκρίνοντάς
την με την διαπροσωπική επικοινωνία, όταν μια πηγή κωδικοποιεί ένα μήνυμα και το
στέλνει σε έναν δέκτη μέσω λεκτικών και μη λεκτικών μηνυμάτων, ο οποίος στη
συνέχεια αποκωδικοποιεί το μήνυμα και παρέχει ανατροφοδότηση. Στη
διαπροσωπική επικοινωνία, η πηγή και ο δέκτης είναι συνήθως άτομα, το κανάλι
είναι συνήθως πρόσωπο με πρόσωπο και η επικοινωνία είναι συνήθως ιδιωτική. Η
ανατροφοδότηση είναι γενικά άμεση και γρήγορη. Ωστόσο, η μαζική επικοινωνία
είναι η διαδικασία με την οποία ένα άτομο, μια ομάδα ανθρώπων ή ένας μεγάλος
οργανισμός δημιουργεί ένα μήνυμα και το μεταδίδει μέσω κάποιου καναλιού σε ένα
μεσαίο έως μεγάλο, ανώνυμο κοινό. Στη μαζική επικοινωνία, η πηγή είναι συνήθως
ένας επαγγελματίας (πολλές φορές ειδικός στην επικοινωνία) ή ένας μεγάλος
οργανισμός. Το μήνυμα συνήθως μεταφέρεται γρήγορα και δημόσια και ο δέκτης
είναι γενικά ένα μεγάλο, ετερογενές, ανώνυμο κοινό. Η ανατροφοδότηση είναι γενικά
έμμεση και καθυστερημένη (Littlejohn & Foss, 2009).
1.1.5 Τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας

Οι μελετητές μελετούν τη μαζική επικοινωνία και τα μέσα ενημέρωσης για
πάνω από έναν αιώνα κι ενώ οι εφημερίδες υπήρχαν εδώ και πολλά χρόνια, η
ακαδημαϊκή μελέτη των μέσων ενημέρωσης ως μορφή επικοινωνίας ξεκίνησε με την
είσοδο του κινηματογράφου και του ραδιοφώνου στις ζωές μας. Μέχρι πρόσφατα, τα
μέσα μαζικής επικοινωνίας αποτελούνταν παραδοσιακά από τα βιβλία, τις
εφημερίδες, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, τις ταινίες και το Διαδίκτυο. Ωστόσο, οι
πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις και οι κοινωνικές αλλαγές αμφισβητούν τα
παραδοσιακά μέσα επικοινωνίας, τα οποία έχουν επίσης εξελιχθεί και έχει αλλάξει η
φύση τους (Littlejohn & Foss, 2009).
Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας είναι τα κανάλια μέσα από τα οποία

μεταδίδονται τα μηνύματα αυτά, που σε γενικές γραμμές, ορίζονται ως πληροφορία.
Η τεχνολογική ανάπτυξη στους τομείς της πληροφορικής και των επικοινωνιών,
αναμόρφωσε το ρόλο της πληροφορίας και την έκανε προσβάσιμη σε όλο και
περισσότερους πολίτες και την έχει εξελίξει σήμερα σε βασικό αγαθό, γύρω από το
οποίο κινούνται οι κοινωνικές και παραγωγικές σχέσεις. Τα ΜΜΕ παράγουν αυτήν
την πληροφορία και την διανέμουν ευρέως (Littlejohn & Foss, 2009).
1.1.6 Η Επικοινωνία της Επιστήμης

Η Επικοινωνία της Επιστήμης στην πράξη μπορεί να περιγραφεί ως η χρήση
κατάλληλου διαλόγου, τεχνογνωσίας, δραστηριοτήτων και καναλιών για τη
δημιουργία ενός ή περισσότερων από τα ακόλουθα αποτελέσματα: επίγνωση,
ενδιαφέρον, κατανόηση, απόψεις και απόλαυση της επιστήμης (Burns, O'Connor and
Stocklmayer, 2003, όπως αναφέρεται στο Dempster, 2020). Επιπλέον, η επιστημονική
επικοινωνία μπορεί να περιλαμβάνει επιστήμονες, μεσάζοντες και μέλη του κοινού
και αυτή η επικοινωνία της επιστήμης μπορεί να είναι μεταξύ συγκεκριμένων ομάδων
ή μεταξύ μεγάλων ακροατηρίων (Burns, O'Connor and Stocklmayer, 2003 όπως
αναφέρεται στο Dempster, 2020). Προφανή παραδείγματα επιστημονικής
επικοινωνίας τόσο στο κοινό όσο και σε πιο συγκεκριμένο κοινό περιλαμβάνουν:
μέσα μαζικής ενημέρωσης (τηλεόραση, εφημερίδες, ιστότοποι ειδήσεων, μέσα
κοινωνικής δικτύωσης, ραδιόφωνο), εκθέσεις επιστημονικών μουσείων, δημόσιες
εκδηλώσεις, δημόσιες διαβουλεύσεις με επικεφαλής την κυβέρνηση, άρθρα
ακαδημαϊκών περιοδικών και ακαδημαϊκά και επαγγελματικά συνέδρια (Dempster,
2020).
Τα μέσα διαμορφώνουν και αντανακλούν την κοινή γνώμη. Το κοινό
λαμβάνει σημαντικό μέρος των επιστημονικών και ιατρικών του πληροφοριών από τα
μέσα ενημέρωσης (Caulfield et al., 2014, Phillips et al., 1991όπως αναφέρεται στο
Dempster, 2020). Η κάλυψη επιστημονικών και ιατρικών θεμάτων από τα ΜΜΕ
μπορεί να επηρεάσει την κυβερνητική πολιτική (King, Schneer and White, 2017όπως
αναφέρεται στο Dempster, 2020) και να έχει αντίκτυπο στη λήψη αποφάσεων για την
υγειονομική περίθαλψη. Εκείνοι που λαμβάνουν τις ιατρικές τους πληροφορίες από
τα μέσα ενημέρωσης δεν περιορίζονται για την πληροφόρησή τους μόνο στους
δημοσιογράφους, αλλά παρακολουθούν και ειδικούς όπως επαγγελματίες υγείας και
υπεύθυνους χάραξης πολιτικής (Geller, Bernhardt and Holtzman, 2002όπως
αναφέρεται στο Dempster, 2020). Επιπλέον, έχει υποστηριχθεί ότι οι επιστήμονες,
πολλοί από τους οποίους χρηματοδοτούνται από την κυβέρνηση, θα πρέπει να
εργαστούν προς ένα μοντέλο που να κάνει τα ερευνητικά τους ευρήματα προσβάσιμα
(Finch et al., 2013όπως αναφέρεται στο Dempster, 2020). Η Dempster (2020)
υποστηρίζει ότι αυτή η προσβασιμότητα θα σήμαινε πρόσθετες ευκαιρίες για την
επιστημονική έρευνα να γίνει διαθέσιμη στους δημοσιογράφους για να γραφτούν στα
μέσα ενημέρωσης. Ωστόσο, καθώς ένα σημαντικό ποσοστό της επιστημονικής
έρευνας παραμένει περιορισμένο, το κοινό βασίζεται στους δημοσιογράφους για να
αναφέρουν την επιστήμη, ενώ οι δημοσιογράφοι έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε
άρθρα περιοδικών και πρέπει να βασίζονται αποκλειστικά σε πληροφορίες όπως
δελτία τύπου. Ωστόσο, τα άρθρα των μέσων ενημέρωσης που καλύπτουν
επιστημονική έρευνα και βασίζονται σε δελτία τύπου είναι γνωστό ότι είναι
προβληματικά.
Η επικοινωνία της επιστήμης συχνά βασίζεται σε εικόνες για να μεταφέρει τα
μηνύματα της. Ένα μεγάλο μέρος της βιβλιογραφίας έχει ασχοληθεί με το ρόλο των
εικόνων στη διάγνωση της επιστημονικής γνώσης μεταξύ των επιστημόνων και στην
επικοινωνία της επιστήμης στο ευρύ κοινό. Οι Davies και Horst (2016) αναφέρουν
ότι, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο, οι εικόνες ,τα γραφικά και οι οπτικές
αναπαραστάσεις αποτελούν ζωτικό μέρος σχεδόν κάθε είδους επιστημονικής
επικοινωνίας. Από ειδήσεις έως δημόσιες διαλέξεις οι υπεύθυνοι επικοινωνίας συχνά
θεωρούν δεδομένο ότι θα χρησιμοποιήσουν γραφικά στην εργασία τους και είναι
τυπική συμβουλή στους επιστήμονες ότι πρέπει να παράγουν εικόνες και γραφικά για
να τους βοηθήσουν να εξηγήσουν την έρευνά τους. Αντίστοιχα, ορισμένοι
συγγραφείς έχουν επικεντρωθεί σε οπτικές αναπαραστάσεις της επιστήμης στα μέσα
ενημέρωσης, ενώ άλλοι έχουν επικεντρωθεί στην ανάγκη για οπτική παιδεία από τους
φορείς επικοινωνίας και το κοινό.
Για τους Davies και Horst (2016), οι εικόνες δείχνουν μία αλήθεια ανάμεσα
σε πολλές. Παράγονται και ερμηνεύονται σε συγκεκριμένα πολιτισμικά πλαίσια και
χρησιμοποιούνται για να προβάλουν επιχειρήματα και να πείσουν το κοινό. Η οπτική
επικοινωνία των ιατρικών επιστημών και των ιατρικών θεμάτων έχει τα δικά της
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: από αναπαραστάσεις του ανθρώπινου σώματος έως
ιατρική απεικόνιση και από αφίσες δημόσιας υγείας έως ιατρικές συσκευές και
όργανα.Η αναπαράσταση αφορά τον τρόπο με τον οποίο τα σημεία – όπως λέξεις,
εικόνες, γλώσσα του σώματος ή σύμβολα – χρησιμοποιούνται για να «υποστηρίζουν»
ή να δηλώνουν αντικείμενα με ουσιαστικό τρόπο. Τέτοιες αναπαραστάσεις
υπόκεινται πάντα σε πολλαπλές ερμηνείες. Οι διαδικασίες αναπαράστασης λοιπόν
περιλαμβάνουν όλους τους τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιούμε τα σημάδια για
να δημιουργήσουμε και επικοινωνούν νόημα για τα φαινόμενα. Οι αναπαραστάσεις
είναι πάντα ανοιχτές σε πολλαπλές μορφές αποκωδικοποίησης και, επομένως, οι
παραγωγοί δεν μπορούν να ελέγξουν τη διαδικασία αποκωδικοποίησης – παρόλο που
μπορεί να προσπαθήσουν να κάνουν κάποιες μορφές ερμηνείας πιο προφανείς από
άλλες. Οι αναπαραστάσεις που βρίσκονται στην επιστημονική επικοινωνία δεν
αφορούν ποτέ μόνο το επιστημονικό τους περιεχόμενο – αντιπροσωπεύουν, επίσης,
τρόπους κατανόησης της επιστήμης ως κοινωνικής δραστηριότητας και μέρους της
κοινωνίας (Davies & Horst, 2016).
ΗDempster (2020) υποστηρίζει ότι η συνεργασία για τη δημιουργία
αξιόπιστου περιεχομένου θα είναι επιβεβλημένη με το νέο κύμα προκλήσεων που
αντιμετωπίζει ο τομέας της επικοινωνίας, και ιδιαίτερα αυτός της επιστημονικής
επικοινωνίας, όπως είναι οι ψεύτικες ειδήσεις, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τρολ
και η αμφισβήτηση της ακεραιότητας των επιστημόνων, των επιστημόνων
επικοινωνίας και των δημοσιογράφων.
1.2 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΗΜΕΡΑ

Οι ραγδαίες εξελίξεις στον τεχνολογικό τομέα και οι κοινωνικές αλλαγές τα
τελευταία χρόνια έχουν ενδυναμώσει παγκόσμια το ρόλο των Μέσων Μαζικής
Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, τα οποία συχνά αναφέρονται ως «τέταρτη εξουσία».
Η τηλεόραση, οι εφημερίδες, το ραδιόφωνο και τα περιοδικά συνεχίζουν να
διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητά μας, όμως η ψηφιακή
επανάσταση και τα νέα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έφεραν πολλές αλλαγές,
προκλήσεις και καινούργιες εμπειρίες στο κοινό. Κάθε λεπτό βρίσκονται
εκατομμύρια άνθρωποι συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο και σε μόλις λίγα δευτερόλεπτα
εκτίθενται σε εκατοντάδες χιλιάδες αναρτήσεις ειδήσεων, φωτορεπορτάζ και βίντεο
(Littlejohn & Foss, 2009).
Στην εποχή που η δημοσιογραφία και η έννοια της επαναπροσδιορίζονται τα

νέα ΜΜΕ αποτελούν μια μεγάλη πρόκληση. Η δύναμη τους να πληροφορούν, να
αναπτύσσουν την κριτική σκέψη των πολιτών, να ασκούν έλεγχο, να επηρεάζουν, να
ψυχαγωγούν, να μορφώνουν, να ευαισθητοποιούν και να καλλιεργούν συνειδήσεις
εδραιώνεται συνεχώς. Τις τελευταίες δεκαετίες όμως με την είσοδο και την εξάπλωση
του διαδικτύου η απόλυτη κυριαρχία των μέσων ενημέρωσης έχει κλονιστεί όσον
αφοράτη δημόσια συζήτηση αλλά και την ενημέρωση (Poulet, 2009 σε Σιάνης, 2020).
1.3 Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ
1.3.1 Ορισμός
Ως εφημερίδα χαρακτηρίζεται «οποιαδήποτε έντυπη περιοδική έκδοση της
οποίας η περιεχόμενη ύλη αφορά κατά πλειονότητα ειδησεογραφία τρεχόντων
γεγονότων της περιόδου στην οποία εκδίδεται (ημερήσια, εβδομαδιαία κ.λπ.)»(Η
εφημερίδα, Βικιπαίδεια). Αυτή είναι και η διαφορά της από το περιοδικό. Το σύνολο
των εφημερίδων και περιοδικών ονομάζεται γενικότερα Τύπος και διακρίνεται
ανάλογα σε ‘‘ημερήσιο τύπο’’, ‘‘εβδομαδιαίο τύπο’’ κ.λπ. ή ‘‘περιοδικό τύπο’’,
ειδικότερα για τα περιοδικά. Οι εφημερίδες και τα περιοδικά συγκαταλέγονται στα
Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (Η εφημερίδα, Βικιπαίδεια). Κατά τον Μάνδρο (2009),
η εφημερίδα είναι το πρώτο μέσο που ανταποκρίνεται απόλυτα στον συνήθη ορισμό
των ΜΜΕ.
1.3.2 Ιστορική εξέλιξη των εφημερίδων

Στην Ελληνική πραγματικότητα η εφημερίδα, με την έννοια του τακτικού
ενημερωτικού εντύπου, συναντάται για πρώτη φορά την εποχή του Μεγάλου
Αλεξάνδρου και ήταν ένα ενημερωτικό έντυπο για τις πολεμικές επιχειρήσεις, τα
οικονομικά και άλλα σημαντικά γεγονότα της εποχής. Το έντυπο αυτό ετοιμαζόταν
καθημερινά και ονομαζόταν Βασίλειες Εφημερίδες (Μάτσου, 2007).
Από το 48 π.Χ. και μέχρι το 476 μ.Χ., στην αρχαία Ρώμη κυκλοφορούσαν τα
acta diurna ή acta senatus και περιείχαν ειδήσεις για επίσημες πολιτικές πράξεις και
διάφορε άλλες πληροφορίες. Οι Κρήτες και οι Βαβυλώνιοι κατέγραφαν τα
καθημερινά γεγονότα της δημόσιας ζωής σε πήλινες πλάκες, ενώ στην Περσία, στην
Αίγυπτο, σε κάποιες ανατολικές χώρες και στην Κίνα υπήρχαν εφημερίδες. Πιο
συγκεκριμένα, στην Σαγκάη το 713 μ.Χ. κυκλοφόρησε η πρώτη τυπωμένη εφημερίδα
με ξύλινα στοιχεία (Μάτσου, 2007).
Από τον 13ο αιώνα στις βορειο-ιταλικές, φλαμανδικές και γερμανικές πόλεις
κυκλοφορούσαν εφημερίδες χειρόγραφες χωρίς σταθερή περιοδικότητα, οι οποίες
αφορούσαν κυρίως τον επιχειρηματικό κόσμο. Στο τέλος του 15ου αιώνα
εμφανίστηκαν κάποια μικρόσχημα φυλλάδια που διηγούνταν σημαντικά γεγονότα και
λίγο αργότερα κυκλοφόρησαν και τα canards, τα οποία, με τη χρήση κειμένου ή
εικόνων, διηγούνταν υπερφυσικά γεγονότα, εγκλήματα και καταστροφές. Τον 16ο
αιώνα εμφανίστηκαν οι λίβελλοι και το περιεχόμενό τους ήταν κυρίως θρησκευτικό,
με πολιτικό και έντονα πολεμικό ύφος (Μάτσου, 2007).
Με την εφεύρεση της τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο το 1440, υπήρξε

πλέον η δυνατότητα για ανατύπωση βιβλίων και άλλων εγγράφων σε δυνητικά
απεριόριστα αντίτυπα. Τον 17ο αιώνα, με την κυκλοφορία των πρώτων εφημερίδων
διαμορφώνονται και τα βασικά χαρακτηριστικά της σύγχρονης ειδησεογραφίας και
ανταποκρίνονται στην ανάγκη για πραγματική ενημέρωση. (Μάτσου, 2007)
Το 1605, στην Αμβέρσα κυκλοφόρησε η πρώτη ευρωπαϊκή εφημερίδα που

ήταν διμηνιαία και το 1660, στη Γερμανία κυκλοφόρησε και η πρώτη ημερήσια
ευρωπαϊκή εφημερίδα που φέρεται να ήταν η Leipzier Zeitung. Το 1702
κυκλοφόρησε η Daily Courant, η οποία ήταν η πρώτη ημερήσια εφημερίδα στην
Αγγλία. Το 1777 κυκλοφόρησε το πρώτο ημερήσιο φύλλο στη Γαλλία και στις ΗΠΑ
το 1784 (Μάτσου, 2007).
Εικόνα 3: Το πρώτο φύλλο της Daily Courant στις 11 Μαρτίου 1702

Πηγή: The Daily Courant, Wikipedia
1.3.3 Οι εφημερίδες στην Ελλάδα-Ιστορική αναδρομή έως σήμερα

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και ιδιαίτερα μετά την άλωση της
Κωνσταντινούπολης το 1453, πολλοί Έλληνες εγκατέλειψαν την Ελλάδα και
εγκαταστάθηκαν στις χώρες της ελεύθερης δυτικής Ευρώπης. Μεγάλος αριθμός
αυτών ήταν άνθρωποι εγγράμματοι και μαζί τους μετέφεραν την πολιτιστική
κληρονομιά και το πνεύμα των προγόνων τους. Στα τέλη του 18ου αιώνα, την εποχή
της διάδοσης των ιδεών του Διαφωτισμού και της οικονομικής άνθησης των
Ελλήνων της διασποράς, έγινε η πρώτη προσπάθεια για τη δημιουργία ελληνόφωνης
εφημερίδας (Μάτσου, 2007).
Τον Ιούνιο του 1784, δόθηκε η άδεια στον λόγιο Ζακυνθινό εκδότη και
τυπογράφο Γεώργιο Βενδότη να κυκλοφορήσει την πρώτη ελληνική εφημερίδα στην
Βιέννη. Αξίζει να αναφερθεί ότι το πρώτο αυτό ελληνόφωνο δημοσιογραφικό έντυπο
κυκλοφόρησε μόνο για δύο μήνες (Ιούνιος-Ιούλιος 1784) εξαιτίας των τούρκικων
διπλωματικών πιέσεων στις αυστριακές αρχές, που τελικά οδήγησαν στην οριστική
παύση της έκδοσης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην έχει διασωθεί κανένα φύλλο,
αλλά φαίνεται πως είχε αποκτήσει μεγάλο αναγνωστικό κοινό, κάτι το οποίο
συνετέλεσε στο να συνεχιστούν οι εκδοτικές προσπάθειες των Ελλήνων για τη
δημιουργία ενός ελληνικού ειδησεογραφικού εντύπου (Μάτσου, 2007).
Πολλές αιτήσεις συνέχισαν να υποβάλλονται στην αυστριακή πρωτεύουσα για

την άδεια έκδοσης ελληνικής εφημερίδας, όμως απορρίπτονταν η μία μετά την άλλη.
Τελικά, η έγκριση ήρθε τον Ιανουάριο του 1789 για τον Δημήτριο Θεοχαρίδη, ο
οποίος όμως δεν εξέδωσε ποτέ την εφημερίδα. Έτσι, στις 27 Ιουνίου 1790 που
υπέβαλλε αίτηση ο Πούλιος Μαρκίδης Πούλιου και εγκρίθηκε, ο Θεοχαρίδης
παραιτήθηκε γραπτώς και μετά από συμφωνία για το δικαίωμα έκδοσης ελληνικής
εφημερίδας. Στις 16 Οκτωβρίου 1790 στη Βιέννη, κυκλοφόρησε ένα μονόφυλλο
έντυπο, μικρού σχήματος με τον τίτλο ΕΙΔΗΣΙΣ, το οποίο ανήγγειλε την
προετοιμασία και προσεχή κυκλοφορία του νέου εντύπου (Μάτσου, 2007).
Στις 31 Δεκεμβρίου του 1790 τα αδέρφια Πούλιος και Γεώργιος Μακρίδης

Πούλιου εξέδωσαν στη Βιέννη την πρώτη διασωθείσα ελληνική εφημερίδα. Το όνομα
αυτής ήταν ΕΦΗΜΕΡΙΣ. Η Εφημερίς σταμάτησε την κυκλοφορία της τον Ιανουάριο
του 1798 όταν συνελήφθη ο Ρήγας Φεραίος και οι εκδότες της σαν συνεργάτες του,
αφού οι αδελφοί Πούλιου είχαν θέσει στην διάθεσή του το υπερσύγχρονο, για την
εποχή εκείνη, τυπογραφείο και την Εφημερίδα. Ο Ρήγας Φεραίος χρησιμοποίησε την
πρώτη ελληνική εφημερίδα για τη διάδοση και την προβολή των επαναστατικών και
εθνοδιαφωτιστικών ιδεών και του έργου του. Η Μάτσου (2007) αναφέρει ότι: «Η
ΕΦΗΜΕΡΙΣ διαμόρφωσε συνειδήσεις και συνέβαλε με το δικό της τρόπο στην
προετοιμασία του εδάφους για το μεγάλο ξεσηκωμό και την ανάσταση του Γένους.».
Εικόνα 4: Το πρώτο φύλλο της Εφημερίδος, 31 Δεκεμβρίου 1790
Πηγή: Εφημερίς (εφημερίδα Βιέννης), ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
Από το 1811 έως και το 1821, πάλι στη Βιέννη εκδίδεται ο Ερμής ο Λόγιος ή
αλλιώς Λόγιος Ερμής από τον Άνθιμο Γαζή. Επρόκειτο για ένα δεκαπενθήμερο
φιλολογικό περιοδικό στην ελληνική γλώσσα, εμπνευστής του οποίου ήταν ο
Αδαμάντιος Κοραής. Το περιοδικό αυτό θεωρείται το σημαντικότερο
προεπαναστατικό έντυπο καθώς, με τη συμβολή σημαντικών λόγιων και
διανοούμενων της ελληνικής διασποράς, προετοίμασε το πνευματικό έδαφος για την
εθνική εξέγερση των Ελλήνων. Μετά τον Γαζή, διευθυντής του περιοδικού και
αρχισυντάκτης έγινε ο Θεόκλητος Φαρμακίδης και στη συνέχεια, ο Κωνσταντίνος
Κοκκινάκης. Το τελευταίο τεύχος ήταν αυτό του Μαΐου του 1821 πριν την
απαγόρευση της κυκλοφορίας του εντύπου από τις αυστριακές αρχές και την
σύλληψη του Κοκκινάκη ως μέλος της Φιλικής Εταιρείας (Ministry of culture, 2003,
Δρούλια, 2005). Την ίδια περίοδο εκδίδονται επίσης οι ελληνικές εφημερίδες
«Αθηνά», «Μέλισσα» και «Μουσείον» στο Παρίσι και η «Ίριδα» στο Λονδίνο και το
1812 εκδίδεται, σε ελληνικό έδαφος και συγκεκριμένα στα Επτάνησα, η «Ιονική».
Εικόνα 5: «Ερμής ο Λόγιος, 1817, Βιέννη»

Πηγή: Ερμής ο Λόγιος, ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
Την 1η Αυγούστου του 1821, ταυτόχρονα με την έκρηξη της επανάστασης,

εκδίδεται στην Καλαμάτα από τον Θεόκλητο Φαρμακίδη η ‘‘Σάλπιγξ Ελληνική’’, η
οποία θεωρείται και η πρώτη επίσημη Ελληνική εφημερίδα. Εκδόθηκαν μόλις τρία
φύλλα (την 1η, 5η και 20η Αυγούστου) λόγω της διαφωνίας του Υψηλάντη (ο οποίος
είχε φέρει από την Τεργέστη ένα πλήρες, μικρό τυπογραφείο) με τον Φαρμακίδη,
αφού ο πρώτος θεωρούσε ότι το έντυπο έπρεπε να εξυπηρετεί αποκλειστικά το
συμφέρον του Αγώνα και θέλησε να έχει τον πλήρη έλεγχο του περιεχομένου και ο
δεύτερος, υποστηρίζοντας την αρχή της ελευθεροτυπίας και όντας αντίθετος με την
λογοκρισία, αντέδρασε και έτσι διακόπηκε η κυκλοφορία του εντύπου (Σκιαδάς,
2020).
Μετά την πρώτη εφημερίδα, ακολούθησαν κι άλλες, κυρίως πολιτικές, που

εκδόθηκαν σε πόλεις που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στον Ελληνικό Αγώνα και είχαν
ως θεματολογία τα στρατιωτικά-πολεμικά γεγονότα, τις πολιτικές και διπλωματικές
εξελίξεις, τους συνταγματικούς θεσμούς, ακόμα και προβλήματα που αφορούσαν την
παιδεία και τον πολιτισμό. Η Κουμαριανού Αικατερίνη (2005 στο Δρούλια, 2005)
αναφέρει συντόμως τις εξής: Τα Ελληνικά Χρονικά (Μεσολόγγι, 1824-1826), η
Εφημερίς Αθηνών (Αθήνα, 1824-1826), ο Φίλος του Νόμου (Ύδρα, 1824-1827), η
Γενική Εφημερίς της Ελλάδος (Ναύπλιο, Αίγινα, Πόρος, 1825-1827), η Ανεξάρτητος
Εφημερίς της Ελλάδος (Ύδρα, Αίγινα, 1827-1828).
Εικόνα 6: «Σάλπιγξ Ελληνική». Το φύλλο της 1ης Αυγούστου 1821.
Πηγή: Τα Αθηναϊκά, Σάλπιγξ Ελληνική: Η πρώτη εφημερίδα της Επανάστασης 1821
Τα χρόνια αυτά ο Ελληνικός Τύπος είχε μια αξιόλογη παρουσία και ανέπτυξε
μια δυναμική που δεν μπορούσε να περιοριστεί, παρά τις έντονες προσπάθειες της
εξουσίας να τον αναχαιτίσει (Ψήφισμα του Ιωάννη Καποδίστρια τον Απρίλιο του
1831). Οι τρεις μεγάλες εφημερίδες, η Αθηνά του Εμμανουήλ Αντωνιάδη, η Ελπίς
του Κ. Λεβίδη, ο Αιών του Ι. Φιλήμονος αγωνίσθηκαν σθεναρά για τις συνταγματικές
ελευθερίες, ανεξάρτητα με τις διαφορετικές πολιτικές και κομματικές τοποθετήσεις
τους (Κουμαριανού, 2005 στο Δρούλια, 2005).
Το 1864 με την έλευση του Γεώργιου Α´ και την ψήφιση του νέου
συντάγματος κατοχυρώνεται και η ελευθερία του Τύπου. Ως εκ τούτου, τις τελευταίες
δεκαετίες του 19ου αιώνα οι εφημερίδες ανανεώνονται και ταυτόχρονα με τις
οικονομικοπολιτικές και πολιτισμικές επιδιώξεις και αλλαγές ο Ελληνικός Τύπος
επιβεβαιώνει τον κοινωνικό του ρόλο, τον οποίο και διατηρεί καθ´ όλη τη διάρκεια
του 20ου αιώνα (Κουμαριανού, 2005 στο Δρούλια, 2005). Οι πολιτικές και
τεχνολογικές εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα αυτή την περίοδο και η καθιέρωση του
ηλεκτρικού τηλέγραφου, έχουν ως αποτέλεσμα την αλλαγή της φύσης της
ενημέρωσης, η οποία πλέον συναρτάται με την ταχύτητα, και της είδησης, η οποία
προωθεί τα νέα δεδομένα της παγκόσμιας οικονομίας και της πολιτικής ζωής και
μετατρέπεται σε εμπόρευμα μεταβάλλοντας πρακτικές, χρήσεις και νοοτροπίες
(Μπάλτα, 2005 στο Δρούλια, 2005).
Το 1873 εκδίδεται η Εφημερίς του Δημήτριου Κορομηλά ως καθαρά

ειδησεογραφική στην πορεία όμως εντάσσεται και η αρθρογραφία σε αυτήν, ως
αποτέλεσμα της προσαρμογής της στα τότε ισχύοντα.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1880 κυκλοφορεί η Ακρόπολις του Βλάση
Γαβριηλίδη, που αλλάζει τα μέχρι τότε δεδομένα, καθώς είναι η πρώτη που εισάγει το
ρεπορτάζ και έχει ανταποκριτές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στο τέλος της
δεκαετίας του 1880 αναδεικνύει επίσης τις ειδήσεις του αστυνομικού δελτίου σε
σημαντικό τμήμα της ειδησεογραφίας. (Μπάλτα, 2005 στο Δρούλια, 2005)
Το 1905 ιδρύεται το Αθηναϊκό Πρακτορείο ειδήσεων κι έτσι επισημοποιείται

στην Ελλάδα ο Ειδησεογραφικός Τύπος. Η τεχνολογία και τα μέσα ενημέρωσης
εξελίσσονται και οι εφημερίδες ενισχύονται οικονομικά με αποτέλεσμα η ύλη και η
εμφάνισή τους να επηρεαστεί ριζικά. Σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη εκδίδονται πολλές
εφημερίδες. Ενδεικτικά, ο Δρ. Άρης Κουμπαρέλης (2020), αναφέρει τις παρακάτω.
Στην Αθήνα η «Αθηναϊκή», η «Αυγή» το 1952, η «Βραδυνή» το 1923, η
«Δημοκρατία», το «Έθνος» το 1913, ο «Ελεύθερος Τύπος», το «Ελεύθερον Βήμα» το
1922 (το οποίο μετά έγινε η εφημερίδα «Το Βήμα»), «Η Καθημερινή» το 1919, ο
«Ριζοσπάστης» το 1918 και άλλες. Στη Θεσσαλονίκη η «Νέα Αλήθεια» το 1903, «Το
Φως» το 1914, ο «Ταχυδρόμος Βορείου Ελλάδος» το 1920 και μεταξύ άλλων η
πρώτη φεμινιστική εφημερίδα το 1929 με εκδότρια την Μερόπη Τσιώμου η
«Εφημερίδα των Γυναικών». Μετά τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο εκδίδονται και άλλες
εφημερίδες όπως είναι «Η Ναυτεμπορική» το 1946, «Τα Νέα» το 1950, η
«Μεσημβρινή» το 1961.
Εκείνη την περίοδο η αύξηση των νέων κυκλοφοριών οδήγησε στην
δημιουργία των πρώτων σωματείων δημοσιογράφων και διευθυντών εφημερίδων και
από το 1935 και μετά παρέμεινε στην Αθήνα μόνο η Ένωση Συντακτών Ημερήσιων
Εφημερίδων Αθηνών (Ε.Σ.Η.Ε.Α). Το 1951 δημιουργήθηκε η Ένωση Ιδιοκτητών
Εφημερίδων Αθηνών η οποία σύμφωνα με τον Κουμπαρέλη (2020) είχε ως σκοπό τη
βελτίωση του Ελληνικού Τύπου, την προαγωγή των επαγγελματικών και
οικονομικών συμφερόντων των ημερήσιων εφημερίδων Αθηνών, τη διατήρηση της
πολυφωνίας και την ίση μεταχείριση όλων των εφημερίδων από το Κράτος.
Από το 1967 μέχρι και το 1973, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας δηλαδή, ο
ημερήσιος τύπος συρρικνώνεται και κυκλοφορούν μόνο τρεις εφημερίδες: η
«Ακρόπολις», «Το Βήμα» και ο «Ελεύθερος Κόσμος». Το ίδιο διάστημα οι
απογευματινές εφημερίδες που κυκλοφορούν είναι η «Βραδυνή», η «Απογευματινή»,
το «Βήμα» και «Τα Νέα» (Κουμπαρέλης, 2020).
Κατά τη μεταπολίτευση πολλές εφημερίδες επανεκδόθηκαν και εμφανίστηκαν

και νέες όπως η «Ελευθεροτυπία» το 1975, η «Ελεύθερη Ώρα» και άλλες. Το 1979
κυκλοφορεί η Πολιτική/Σατιρική εφημερίδα «Το Ποντίκι» και το 1975 κυκλοφορεί
και η πρώτη εφημερίδα της Κυριακής, η «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», της οποίας
το παράδειγμα κατά τη δεκαετία του ’80 ακολούθησαν και άλλες όπως το «Έθνος της
Κυριακής» το 1982, «Το Βήμα της Κυριακής» το 1984 και άλλες. Μέχρι τα μέσα της
δεκαετίας του ’90 στην Ελληνική επικράτεια κυκλοφορούσαν περίπου 300
εφημερίδες (Κουμπαρέλης, 2020).
Από το 1996 έως και το 2010 η αγορά του Κυριακάτικου Τύπου διευρύνεται
με αποτέλεσμα ο ημερήσιος τύπος να υποχωρήσει. Αυτή την περίοδο εμφανίζονται
και εφημερίδες του τύπου free press. Πρόκειται για έντυπα που διανέμονται δωρεάν
και τα έσοδά τους στηρίζονται μόνο στη διαφήμιση. Ενδεικτικά αναφέρονται η
«CityPress», η «Free Sunday» και περιοδικά-εφημερίδες, όπως το '’LifO’’, η «Athens
Voice» και άλλες.
Εικόνα 7 & 8: Το πρώτο τεύχος της LiFO που δημοσιεύτηκε την 1η Δεκεμβρίου του 2005, Free
Sunday τεύχος 352
Πηγή: LifO, ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ & freesunday.gr
Την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα εμφανίζονται και άλλες εφημερίδες όπως
«Τα Παραπολιτικά», το «Μακελειό», η «Real News» κ.α. Το 2005 εκδίδεται το
«Πρώτο Θέμα», η οποία είναι Κυριακάτικη εφημερίδα και το 2008 δημιουργείται ο
ιστότοπος www.protothema.gr που λειτουργεί ως καθημερινή ηλεκτρονική
εφημερίδα. Την ίδια περίοδο εμφανίζονται εφημερίδες σκανδαλοθηρικού
περιεχομένου όπως είναι η «Espresso» (Κουμπαρέλης, 2020). Πλέον στις εφημερίδες
είναι πιο έντονη η χρήση της φωτογραφίας και του χρώματος και εισάγεται η έννοια
της φωτο-ειδησεογραφίας, η οποία θα αναλυθεί στο επόμενο κεφάλαιο.
Με την έλευση του 21ου αιώνα εμφανίζονται και οι ηλεκτρονικές εφημερίδες
και τα περιοδικά, γεγονός που αποδυναμώνει τον Έντυπο Τύπο και μειώνει την
κυκλοφορία του. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ οι συνολικές πωλήσεις
εφημερίδων για το 2021 μειώθηκαν κατά 4.1% σε σχέση με το 2020 και το ίδιο
συνέβη και στις επιμέρους κατηγορίες 4. Η μετάβαση από την έντυπη στη διαδικτυακή
πραγματικότητα έχει δυσκολέψει τη ζωή των ΜΜΕ. Συνυπολογίζοντας και την
είσοδο και τη ραγδαία ανάπτυξη των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης (social
media), μπορεί να ειπωθεί πως ο έντυπος τύπος βιώνει κρίση.
1.3.4 Οι Κυριακάτικες Εφημερίδες

Τον Νοέμβριο του 1975 κυκλοφόρησε η «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», η
οποία ήταν και η πρώτη κυριακάτικη έκδοση απογευματινής εφημερίδας. Μετά το
1983 παρατηρήθηκε η εισχώρηση του πολιτικού Τύπου στον περιοδικό. Πολλές
εφημερίδες ενσωμάτωσαν στην ύλη τους τον περιοδικό τύπο ποικίλης ύλης, π.χ. το
«Βημαgazino», το περιοδικό «Κ» της Καθημερινής κ.λπ. Η κίνηση αυτή, σε
συνδυασμό με άλλες, έχει βοηθήσει μέχρι στιγμής τον Κυριακάτικο Τύπο να διατηρεί
την αίγλη του, παρά την πτωτική πορεία των εφημερίδων ως μέσο
ενημέρωσης.(Κουμπαρέλης, 2020, MW Online Team, 2019)
Ενώ τα μέσα ενημέρωσης, και κυρίως τα έντυπα, έχουν πληγεί τα τελευταία
χρόνια ο Κυριακάτικος Τύπος προσπαθεί να διατηρήσει την αναγνωστική του βάση,
επενδύοντας σε περιεχόμενο, εγκυρότητα, αξιοπιστία και ένθετα. Οι Κυριακάτικες
εφημερίδες πλαισιώνονται με ένθετα, περιοδικά, αλλά και προσφορές καταναλωτικού
χαρακτήρα με σκοπό να κερδίσουν νέους και περιστασιακούς αναγνώστες, αλλά
ταυτόχρονα να διατηρήσουν και το πιστό αναγνωστικό κοινό τους κυκλοφορώντας
και τις απλές, πιο οικονομικές εκδόσεις.
1.3.5 Δομή Πρωτοσέλιδου

Οι εφημερίδες διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην παρουσίαση των γεγονότων
της ημέρας στους αναγνώστες και οι ειδήσεις κάθε ημέρας παρουσιάζουν το σύνολο
των πιο σημαντικών γεγονότων στο κοινό τους. Το καλύτερο μέρος για να δει
κάποιος τα πιο κρίσιμα γεγονότα της κοινωνίας είναι το πρωτοσέλιδο μιας
εφημερίδας. Η πρώτη σελίδα της εφημερίδας είναι αυτό που τραβά την προσοχή του
αναγνώστη και, ως εκ τούτου, οι συντάκτες αφιερώνουν πολλή ενέργεια και πολύ
4
https://www.lifo.gr/now/greece/elstat-poso-diabazoyn-efimerides-kai-periodika-oi-ellines
χρόνο στον καθορισμό των στοιχείων της ιστορίας που θα πρέπει να τοποθετηθούν
στην πιο αξιόλογη σελίδα της έκδοσής τους (McQuail, 2010, Singer, 2001 όπως
αναφέρεται στο Kim & Chung, 2017).
Ο σχεδιασμός του πρωτοσέλιδου αποτελεί μια πολύπλοκη διαδικασία. Η

επιλογή των ιστοριών που θα μπουν στην πρώτη σελίδα είναι πολύ σημαντική καθώς
επίσης και στοιχεία σχεδίασης όπως οι τίτλοι, οι φωτογραφίες, τα γραφικά κ.ά.
(Reisner, 1992 όπως αναφέρεται στο Kim & Chung, 2017). Όλες αυτές οι αποφάσεις
πολλές φορές αντανακλούν τις αξίες του οργανισμού που εκδίδει την εφημερίδα
σχετικά με το ποιες θεωρούνται βασικές ειδήσεις, αν στηρίζουν την πολιτική και τις
κυβερνητικές αποφάσεις κ.ά. Όσον αφορά το περιεχόμενο της πρώτης σελίδας, οι
αξίες των ειδήσεων, όπως η επικαιρότητα, η προβολή, η εγγύτητα, το μέγεθος, η
σύγκρουση, ο αντίκτυπος και η παραδοξότητα, ήταν σημαντικά χαρακτηριστικά της
πρώτης σελίδας σε μια ανάλυση που διεξήχθη το 1989 (Bridges, 1989 όπως
αναφέρεται στο Kim & Chung, 2017).Τελικός στόχος του σχεδιασμού του
πρωτοσέλιδου είναι να απεικονίσει τις ιστορίες με τέτοιες εικόνες και τίτλους ώστε
να προσελκύσει όσο δυνατόν περισσότερους αγοραστές γίνεται καθώς το κοινό των
ειδήσεων τείνει να επικεντρώνεται περισσότερο στις ιστορίες του πρωτοσέλιδου παρά
σε ιστορίες που δημοσιεύονται αλλού στην εφημερίδα (Min-Mid Publications, 1984
όπως αναφέρεται στο Kim & Chung, 2017). Γενικά θεωρείται ότι λειτουργεί ως
τρόπος «προσέλκυσης αναγνωστών, ενημέρωσης και καθορισμού της ημερήσιας
διάταξης» (Pasternack & Utt, 1986, σ. 29 όπως αναφέρεται σε Kim & Chung, 2017).
Με βάση όσα προαναφέρθηκαν λοιπόν μπορεί με ασφάλεια να ειπωθεί ότι το
πρωτοσέλιδο της εφημερίδας θεωρείται η πιο σημαντική σελίδα της έκδοσης και
αναδεικνύει τις πιο σημαντικές ιστορίες της ημέρας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο: ΟΠΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ
2.1 ΕΙΚΟΝΑ
Λαμβάνουμε πληροφορίες για τον κόσμο μέσω διαφόρων αισθητηριακών
τρόπων. Τις περισσότερες φορές αυτό ξεκινά με την οργάνωση απλών μοτίβων
μπροστά στα μάτια μας. Αυτό κάνει την όραση την πιο κυρίαρχη αίσθηση για τον
άνθρωπο. Η αντίληψη ξεκινά από κύτταρα υποδοχείς που είναι ευαίσθητα σε
συγκεκριμένο είδος ερεθισμάτων. Η περιορισμένη χωρητικότητα του οπτικού
συστήματος επιτρέπει την επεξεργασία μόνο ενός κλάσματος των διαθέσιμων
πληροφοριών από την οπτική σκηνή στους δύο αμφιβληστροειδής. Επομένως για να
γίνει αντιληπτό κάτι οπτικά, οι πληροφορίες φιλτράρονται επιλεκτικά από την οπτική
προσοχή. (Βαβουρανάκης, 2015)
Ο εγκέφαλος είναι αυτός που δίνει τα ερεθίσματα στις αισθήσεις (άρα και
στην όραση), τα αξιολογεί και ο άνθρωπος τα αντιλαμβάνεται με βάση προσωπικά
βιώματα, πεποιθήσεις, ήθη κ.λπ. (Hooton, 2006, όπως αναφέρεται στο Πατήρη,
2019). Έτσι υποστηρίζεται ότι η εικόνα βρίσκεται απέναντι από την πραγματικότητα
και δεν έχει τη δυνατότητα να την αντικατοπτρίσει. (Πατήρη, 2019, Βαβουρανάκης,
2015)
2.1.1 Η Εννοιολογική προσέγγιση του όρου

Η κυριαρχία της εικόνας στη σύγχρονη εποχή είναι αδιαμφισβήτητη. Η εικόνα
αποτελεί το κυριότερο μέσο παρουσίασης της γνώσης, των καταναλωτικών αγαθών.
Από τη φωτογραφία , την τηλεόραση, την αφίσα, τα κόμικς, μέχρι τον
κινηματογράφο, το διαδίκτυο, τις εφαρμογές πολυμέσων, τις εικονικές
προσομοιώσεις, τα οπτικά μέσα κυριαρχούν ως πρώτιστες μορφές επικοινωνίας.
Η ετυμολογία της λέξης «εικόνα» φαίνεται να προέρχεται από το αρχαίο ρήμα
«ἔοικα», το οποίο σημαίνει «ομοιάζω». Έτσι η εικόνα ορίζεται ως ομοίωμα της
πραγματικότητας (Μπαμπινιώτης, 1980 όπως αναφέρεται στο Πατήρη, 2019). Τα
ομοιώματα αυτά μπορούν να διακριθούν σε δύο κατηγορίες: εσωτερικά και
εξωτερικά (Μπαμπινιώτης, 1980 όπως αναφέρεται στο Πατήρη, 2019). Ως
εσωτερικές χαρακτηρίζονται οι εικόνες που σχηματίζει το μυαλό όταν προσλαμβάνει
την πραγματικότητα του εξωτερικού περιβάλλοντος. Συχνά αποκαλούνται
παραστάσεις και οφείλονται στα ερεθίσματα που δέχονται οι νευρώνες τα οποία
μεταφέρονται ως σήματα στον εγκέφαλο. Ως εξωτερικές χαρακτηρίζονται οι εικόνες
που δημιουργεί κανείς για να εκφράσει και να επικοινωνήσει όσα έχει αντιληφθεί και
προσλάβει από το εξωτερικό περιβάλλον. Στις εξωτερικές εικόνες ανήκουν, για
παράδειγμα, ένα σημάδι που ζωγράφισε ένας άνθρωπος στην άμμο, ένα γκραφίτι
αλλά και ένας ζωγραφικός πίνακας.
Ο Yenawine (1997) αναφέρει πως ο βαθμός εγγραμματοσύνης ενός ατόμου
στην σύγχρονη δυτική κοινωνία εξαρτάται και καθορίζεται από το κατά πόσο είναι σε
θέση ν’ αναγνωρίζει, «διαβάζει», αναλύει και αξιοποιεί ποικίλα είδη εικόνων και
εκφραστικών μέσων.
Σύμφωνα με τον Messaris (1994), ο οπτικός αλφαβητισμός είναι προϋπόθεση
για την κατανόηση των εικόνων. Οι εικόνες που βλέπει κανείς στον πραγματικό
κόσμο είναι πολύ συχνά διαφορετικές από αυτές των οπτικών μέσων, κάτι το οποίο
οφείλεται στην επεξεργασία που μπορεί να έχουν υποστεί στο χρώμα, στις γραμμές,
στη γωνία λήψης κ.λπ. Υποστηρίζεται ότι για να είναι κανείς ικανός να ερμηνεύσει
εικόνες απαιτείται να έχει ανάλογη εμπειρία καθώς και να έχει εκτεθεί σ’ αυτές.
Επομένως, ο όρος οπτικός αλφαβητισμός αναφέρεται στην έκθεση και στην
εξοικείωση του ατόμου με τις εικόνες καθώς και στην επεξεργασία που έχουν
πιθανόν υποστεί. Για να επιτευχθεί αυτή η εξοικείωση είναι απαραίτητη η συνεχής
επαφή και έκθεση σε ποικίλα είδη εικόνων και τεχνικών.
Στην προσπάθειά μας να ερμηνεύσουμε τις εικόνες, οφείλουμε να σταθούμε
στη σημειολογία των εικόνων. Η πλειοψηφία των όρων που χρησιμοποιούνται για να
περιγραφούν οι εικόνες είναι γλωσσολογικοί. Ο όρος σημειολογία σε σχέση με τη
γλώσσα εισήχθη το 1913 από τον ιδρυτή της νεότερης συγχρονικής γλωσσολογίας
Ferdinand de Saussure από την ελληνική λέξη σημείο. Αργότερα, στο “A system of
Logic, considered as Semiotic” ο Charles Peirce απέδωσε τον όρο σημειωτική, όπου
εξετάζεται η έννοια των σημείων σε σχέση με την επιστήμη και την ανθρώπινη νόηση
(Μπαμπινιώτης, 2002). Η σημειολογία είναι η μελέτη των σημείων και των
θεωρητικών αρχών που αναλύουν το πώς οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται το νόημα των
λέξεων, των ήχων, των εικόνων (Βαβουρανάκης, 2015).
Ο Βαβουρανάκης (2015) αναφέρει ότι η εικόνα είναι ένας κώδικας με
πληροφορίες, ο οποίος σημαίνει την πραγματικότητα στον άνθρωπο και ο άνθρωπος
από την πλευρά του παράγει εικόνες. Οι εικόνες αυτές αποτελούν κώδικες σημείων κι
έτσι, παρέχουν τη δυνατότητα της μεταφοράς μηνυμάτων μεταξύ των ανθρώπων. Ο
Βαβουρανάκης (2015) επιχειρεί να δώσει τον εξής ορισμό: «Οι εικόνες αποτελούν
ιεραρχημένες και κωδικοποιημένες συνθέσεις πληροφοριών με επικοινωνιακή
λειτουργία.»
2.1.2 Η σημασία της εικόνας

Οι εικόνες αποτέλεσαν και εξακολουθούν να αποτελούν ένα από τα πιο
σημαντικά μέσα επικοινωνίας, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των
διάφορων πτυχών έκφρασης και δημιουργίας του ανθρώπου. Πρόκειται για μορφή
περιεχομένου με μεγάλη περιγραφική αξία, που διαθέτει αμεσότητα και
παραστατικότητα, ενώ αποτελεί και ένα από τα βασικά συστατικά της φυσικής
επικοινωνίας του ανθρώπου που κυριαρχεί σε όλη τη διαδρομή της βιολογικής
εξελικτικής του πορείας. Χαρακτηριστική της «ισχύος» του μέσου είναι η κινέζικη
παροιμία «μια εικόνα ισούται με χίλιες λέξεις», που τονίζει ότι η εξιστόρηση ενός
γεγονότος από μια εικόνα ισοδυναμεί με μια περιγραφή πολύ περισσότερων λέξεων.
(Kennedy, 1974)
Η εικόνα διαδραματίζει έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στα σύγχρονα
πολυμέσα, όπου αξιοποιείται τόσο ως βασικό συστατικό περιεχομένου (για την
περιγραφή των θεμάτων και την απεικόνιση διαφόρων φαινομένων), όσο και για τις
υπόλοιπες λειτουργικές ανάγκες που αφορούν την εμφάνιση και την αλληλεπίδραση
(ώστε να διαμορφωθεί η κατάλληλη αισθητική). Επιπροσθέτως, η ανάπτυξη και η
εξέλιξη της φωτογραφίας (και του βίντεο) έκαναν δυνατή την πιστή αποτύπωση των
εικόνων. Έτσι, οι συσκευές καταγραφής και αναπαραγωγής εικόνων και οι
αντίστοιχες εφαρμογές πολυμεσικής προβολής και περιήγησης παρέχουν
εναλλακτικούς τρόπους θέασης και εικονικής επίσκεψης, λειτουργώντας ακόμη και
ως φυσική προέκταση του ματιού μας. Όλα αυτά τα στοιχεία υποδεικνύουν ότι
βρισκόμαστε στην εποχή των εικόνων, όπου όλα σχεδόν τα υπολογιστικά τερματικά
και οι φορητές συσκευές παρέχουν δυνατότητες όπως η λήψη, η ενσωμάτωση, η
επεξεργασία και η αναπαραγωγή εικόνας.
2.1.3 Σημειωτική Ανάλυση εικόνας

Οποιαδήποτε εικόνα μπορεί να αναλυθεί ως σύμβολα. Η σημειωτική θεωρία
βασίζεται στην υπόθεση ότι σχεδόν οποιοδήποτε πράγμα μπορεί να είναι σημάδι ή
σύμβολο, πράγμα που σημαίνει ότι αντιπροσωπεύει και προκαλεί στο μυαλό του
θεατή ένα αντικείμενο, πρόσωπο ή έννοια ξεχωριστά από το ίδιο το σημάδι. Σχεδόν
όλη η σημειωτική ανάλυση των οπτικών εικόνων επικεντρώνεται σε αυτά που
κατασκευάζονται από ανθρώπους και προορίζονται να αναπαραστήσουν κάτι που
πιθανώς θα αναγνωρίσει ο θεατής. (Littlejohn & Foss, 2009)
Ο Roland Barthes (1964) κάνει διάκριση μεταξύ του συμβολισμού μιας
εικόνας και της σημασίας της. Η ένδειξη μιας εικόνας είναι απλώς το περιεχόμενο
μιας εικόνας. Η έννοια, από την άλλη πλευρά, περιλαμβάνει όλες τις αξίες και τα
συναισθήματα που μπορεί να προκαλέσει η εικόνα σε έναν θεατή. Ο Barthes (1964)
προσδιορίζει τρεις κατηγορίες μηνυμάτων στις εικόνες:
1. Το γλωσσικό μήνυμα (κείμενο): Βλέπει δύο είδη γλωσσικών μηνυμάτων να

λειτουργούν: ένα δηλωμένο μήνυμα που αποτελείται από τη λεζάντα και το
κείμενο, και ένα υπονοούμενο μήνυμα. Οι εικόνες είναι επιρρεπείς σε
πολλαπλές έννοιες και ερμηνείες οπότε το κείμενο χρησιμοποιείται για να
επικεντρωθεί σε μία από αυτές τις έννοιες ή τουλάχιστον για να κατευθύνει
τον θεατή μέσα από τον λαβύρινθο των πιθανών σημασιών με κάποιο τρόπο.
2. Το κυριολεκτικό μήνυμα: αναφέρεται σε αυτό που απεικονίζεται στην εικόνα,

το οποίο ο Barthes απορρίπτει αφού αρνείται τη δυνατότητα της εικόνας να
δηλώνει ξεκάθαρα αυτό που απεικονίζει.
3. Το συμβολικό μήνυμα (ή αλλιώς αυτό που υποδηλώνει η εικόνα): αφορά αυτό

που θέλει να μεταδώσει η εικόνα σαν μήνυμα.
Όσον αφορά το συμβολικό μήνυμα, ο Barthes (1964) αναφέρει ότι η ανάλυση

των συνειρμών της εικόνας είναι μια προκλητική εργασία γεμάτη με πολλές
δυσκολίες. Ένα από αυτά είναι ότι κάθε εικόνα μπορεί να υποδηλώνει πολλαπλές
έννοιες. Ποιες θα ληφθούν, εξαρτάται από τον θεατή. Άρα το νόημα κατασκευάζεται
όχι μόνο από τον δημιουργό της εικόνας, αλλά και από τον θεατή, και μεταφράζεται
σε συνδυασμό με τα μηνύματα που περιέχονται στην εικόνα. Μια περαιτέρω
δυσκολία στην ανάλυση των υπονοούμενων σημαινόμενων είναι ότι δεν υπάρχει
κατάλληλη γλώσσα για την έκφραση ή τη άρθρωσή τους. Ο Barthes (1964) αποκαλεί
τα σημαίνοντα μέσα σε ένα συγκεκριμένο μέσο (ή «ουσία») ως μέσα που
υποδηλώνουν κάτι. Έτσι αυτά τα μέσα που υποδηλώνουν κάτι σε μια εικόνα είναι
όλα τα οπτικά στοιχεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να μεταφέρουν ένα
μήνυμα. Ολόκληρο το σύνολο τέτοιων μέσων που υποδηλώνουν κάτι είναι η
ρητορική. Άρα η ρητορική της εικόνας είναι όλα τα οπτικά στοιχεία μέσα σε μια
εικόνα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως σημαίνοντα. Τονίζει ότι δεν έχουν όλα
τα οπτικά στοιχεία να υποδηλώσουν κάτι, επομένως παραμένουν πάντα καθαρά
δηλωμένα στοιχεία μέσα στο πλαίσιο. (Barthes, 1964)
Οι πιθανοί συνειρμοί οποιασδήποτε εικόνας επηρεάζονται από το πλαίσιο, τη
σύνθεση, τα χρώματα και ούτω καθεξής, μαζί με το ίδιο το περιεχόμενό της. Ωστόσο,
οι συνειρμοί που αντιλαμβάνεται ο θεατής από μια εικόνα καθοδηγούνται
τουλάχιστον εξίσου από τους εσωτερικευμένους κοινωνικούς και πολιτιστικούς
κώδικες που φέρνει ο θεατής όταν ανταποκρίνεται στην εικόνα. (Littlejohn & Foss,
2009)
Η Σημειωτική Ανάλυση συνήθως εξετάζει πώς ένα συγκεκριμένο κείμενο που
θα μπορούσε να είναι λέξη, εικόνα, ταινία, διαφήμιση περιοδικού κ.λπ.
χρησιμοποιείται για την κατασκευή τι είδους νοημάτων. Τα κείμενα μπορούν να
κατασκευαστούν από έναν μόνο παραγωγό για ένα άτομο ή για ένα γενικό κοινό (π.χ.
διαφήμιση περιοδικού) ή μπορούν να κατασκευαστούν από κοινού από όλους τους
συμμετέχοντες (π.χ. συζήτηση), αλλά σε κάθε περίπτωση οι έννοιες μπορεί να
διαφέρουν ανάλογα με τους συμμετέχοντες. (Littlejohn & Foss, 2009)
Η Σημειωτική Ανάλυση έχει υιοθετηθεί από μελετητές της ανθρωπολογίας,
του πολιτισμού, της γλωσσολογίας, της ψυχολογίας, της κοινωνιολογίας κ.ο.κ. Στο
πεδίο της επικοινωνίας η σημειωτική ανάλυση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να
αναλύσει ένα μεγάλο εύρος των μερών της όπως είναι η αλληλεπίδραση, τα ΜΜΕ
κ.ά. Αυτό συμβαίνει επειδή όλοι οι συντελεστές της επικοινωνίας βασίζονται στην
κατασκευή του νοήματος μέσω μηνυμάτων: το κείμενο και το αν το μήνυμα
μεταδίδεται πρόσωπο με πρόσωπο ή από κάποιο μέσο επικοινωνίας, προφορικά ή όχι,
δεν έχει καμία σημασία. Ως αποτέλεσμα η σημειωτική ανάλυση είναι ένα ιδιαίτερα
χρήσιμο εργαλείο στην ανάλυση και στην ερμηνεία στην επικοινωνία (Littlejohn &
Foss, 2009).
Πριν από την εξέλιξη της τεχνολογίας και την έλευση του Photoshop και της
επεξεργασίας των φωτογραφιών υπήρχε η αντίληψη ότι μια φωτογραφία δεν
μπορούσε να απεικονίζει κάτι μη υπαρκτό-μη πραγματικό, όπως θα μπορούσε για
παράδειγμα να συμβεί με έναν πίνακα ζωγραφικής, στον οποίο κάποιος θα μπορούσε
να ζωγραφίσει κάτι ή κάποιον από τη φαντασία του. Στη σύγχρονη εποχή όμως με τις
δυνατότητες που μας δίνουν τα νέα τεχνικά μέσα έχει επισημανθεί από πολλούς ότι η
φωτογραφία έχει χειραγωγηθεί και έχει χαθεί η σύνδεση μεταξύ πραγματικότητας και
φωτογραφίας.
2.1.4 Η Θεωρία της Αντίληψης

Η Ann Marie Barry (2004) χρησιμοποίησε πρώτη φορά τον όρο Θεωρία της
Αντίληψης (Picture perception) σε μελέτες που βασίζονταν σε νευρολογική έρευνα
(Littlejohn & Foss, 2009). Μια τέτοια έρευνα περιοριζόταν κάποτε στη μελέτη του
πώς τα άτομα αντιλαμβάνονται τα μοτίβα όταν έρχονται αντιμέτωπα με οπτικά
φαινόμενα. Ωστόσο, με την ολοένα και πιο εξελιγμένη τεχνολογία μαγνητικής
απεικόνισης, οι ερευνητές μπορούν πλέον σε πραγματικό χρόνο να παρατηρήσουν
πώς ανταποκρίνεται ο ανθρώπινος εγκέφαλος σε συγκεκριμένα οπτικά ερεθίσματα
και να προσδιορίσουν πώς ανταποκρίνονται τα άτομα τόσο σε γνωστικό, όσο και σε
συναισθηματικό επίπεδο σε μια ποικιλία εικόνων. Η Barry κατέληξε ότι η οπτική
επικοινωνία διαδραματίζει έναν ρόλο κρίσιμο και ιδιαίτερα ευάλωτο στη
συναισθηματική μάθηση και στη χειραγώγηση από πολιτικά, οικονομικά και άλλα
συμφέροντα. «Σχεδόν κάθε εικόνα, που πραγματικά γίνεται αντιληπτή ή
ανακαλούμενη», εξήγησε ο Damasio (1999, όπως αναφέρεται στο Barry, 2004),
«συνοδεύεται από κάποια αντίδραση από τη συσκευή του συναισθήματος» και επειδή
«οι μηχανές της λογικής απαιτούν ακόμα συναίσθημα... η ελεγκτική δύναμη της λογικής
είναι συχνά μέτρια».
Η Barry (2004) συμπέρανε ότι επειδή τα οπτικά μηνύματα επεξεργάζονται
κυρίως από ασυνείδητες περιοχές του εγκεφάλου που δεν καταλαβαίνουν ότι η τέχνη
και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν είναι πραγματικότητα, η οπτική τους δύναμη
μπορεί να έχει τεράστιο αντίκτυπο, ακούσια ή όχι, στη συναισθηματική μας
ανάπτυξη. Μέσα από τα συναισθηματικά μας πρότυπα οι στάσεις, οι ιδέες και οι
ενέργειες ωθούνται προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις, θετικές ή αρνητικές.
Οι καθηγητές ιστορίας της τέχνης James Elkins και W. J. T. Mitchell (όπως
αναφέρεται στο Littlejohn & Foss, 2009) έχουν προσπαθήσει και οι δύο να
ερμηνεύσουν το πώς ανταποκρίνονται οι άνθρωποι σε διάφορους τύπους εικόνων και
το πώς, το γιατί και το πότε ερμηνεύουν μια σειρά από κουκίδες, γραμμές και
χρώματα ως εικόνα ή ως κάτι που μπορεί να αναγνωριστεί. Το πώς τα άτομα
αντιλαμβάνονται, ερμηνεύουν και ανταποκρίνονται στις εικόνες είναι θεμελιώδη
ερωτήματα που επιχειρεί η Θεωρία της Οπτικής Επικοινωνίας να απαντήσει.
Πράγματι, καμία ολοκληρωμένη θεωρία της οπτικής επικοινωνίας δεν θα φτάσει
μακριά χωρίς να αντιμετωπίσει τα θεμελιώδη ερωτήματα του πώς τα άτομα
αντιλαμβάνονται, ερμηνεύουν και ανταποκρίνονται στις εικόνες. (Littlejohn & Foss,
2009)
Μια βασική υπόθεση πίσω από όλα τα είδη της θεωρίας αντίληψης είναι ότι ο
φυσικός κόσμος δεν αποτελείται από συνεκτικά οπτικά μοτίβα που εμείς οι άνθρωποι
απλώς αντιλαμβανόμαστε μέσω της όρασης κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Μάλλον,
αυτά τα μοτίβα (τα οποία αναγνωρίζουμε ως αντιπροσωπευτικές εικόνες)
κατασκευάζονται μέσα στον ανθρώπινο εγκέφαλο – αντανακλούν και ενισχύουν τις
υπάρχουσες πεποιθήσεις των ανθρώπων και, παράλληλα, καθοδηγούνται από τις
κοινωνικές και πολιτιστικές πεποιθήσεις και από τον ίδιο τον ανθρώπινο εγκέφαλο.
(Littlejohn & Foss, 2009)
2.2 ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

Οι εικόνες μπορούν να μεταφέρουν νοήματα και χρησιμοποιούνται ευρέως για
να προκαλέσουν συγκεκριμένα συναισθήματα, χωρίς απαραίτητα τη χρήση λέξεων
και χωρίς κανένα γλωσσικό εμπόδιο. Η οπτική αντίληψη επηρεάζεται από τα
συναισθήματα που επικοινωνούν οι εικόνες. Ο Piotr Winkielman (όπως αναφέρεται
στο Kiderra, 2018), καθηγητής ψυχολογίας στο UC San Diego Division of Social
Sciences, υποστηρίζει ότι οι συναισθηματικά φορτισμένες εικόνες μιλούν πιο άμεσα
σε εμάς από ότι το κάνουν οι λέξεις. Οι εικόνες αντιπροσωπεύουν τόσο τον φυσικό
όσο και τον κοινωνικό κόσμο. Χρησιμοποιώντας μερικές χιλιάδες pixel, μπορούν να
απεικονίσουν μια απεριόριστη σειρά ανθρώπων, αντικειμένων και σκηνών και
μπορούν να προκαλέσουν μια σειρά από συναισθηματικές αντιδράσεις, όπως ευτυχία,
ενθουσιασμό, ικανοποίηση, λύπη, θυμό ή αηδία. (Quigley, Lindquist & Barrett, 2014
όπως αναφέρεται στο Kurdi, Lozano & Banaji, 2016)
Η εικόνα είναι ένα πολύ ισχυρό εργαλείο για τη μετάδοση των
συναισθημάτων. Μέσω των εικόνων οι άνθρωποι μπορούν να επικοινωνήσουν με
άλλους ανθρώπους και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Πολλοί ερευνητές
έχουν διερευνήσει τον υπολογισμό των συναισθημάτων της εικόνας χρησιμοποιώντας
διάφορα χαρακτηριστικά που εξάγονται από αυτήν. Σε μία έρευνα τους οι H. Kim, Y.
Kim, S. J. Kim και I. Lee (2018), εστίασαν σε δύο χαρακτηριστικά των εικόνων, το
αντικείμενο και το φόντο. Οι ερευνητές, λαμβάνοντας υπόψη την σπουδαιότητα του
αντικειμένου που απεικονίζεται για τον καθορισμό της εικόνας και των
συναισθημάτων που δημιουργούνται, ανακάλυψαν μέσα από πειράματα ότι υπάρχει
υψηλή συσχέτιση μεταξύ των αντικειμένων και των συναισθημάτων στις εικόνες στις
περισσότερες περιπτώσεις. Βέβαια ακόμη και με το ίδιο αντικείμενο παρατηρήθηκε
ότι μπορεί να υπάρχουν μικρές διαφορές στα συναισθήματα λόγω των διαφορετικών
υποβάθρων των ανθρώπων. Είναι δεδομένο ότι οποιαδήποτε εικόνα μπορεί να
προκαλέσει συναισθήματα στο θεατή. Αυτό που διαφέρει όμως είναι το πώς την
αντιλαμβάνεται ο καθένας ξεχωριστά με βάση την εμπειρία του, τη μόρφωσή του, τα
πιστεύω του κ.ο.κ.
2.3 ΤΟ ΦΩΤΟΡΕΠΟΡΤΑΖ
Ο διεθνής όρος φωτορεπορτάζ (φωτοειδησεογραφία στα ελληνικά)
χρησιμοποιείται για την κάλυψη μιας ειδησεογραφίας με φωτογραφία και εξελικτικά
με τη χρήση βίντεο. Το φωτορεπορτάζ αποτελεί ένα είδος δημοσιογραφίας, μια
επιμέρους μορφή της. Σκοπός του είναι να δώσει την είδηση στον αναγνώστη,
συνήθως με την ταυτόχρονη χρήση κειμένου, μέσα από τις φωτογραφίες. Αφηγείται
δηλαδή την είδηση μέσα από την χρήση εικόνων.
Ο φωτορεπόρτερ έχει ως σκοπό μέσω των εικόνων που απαθανατίζει να
καταγράψει τα γεγονότα και να μας μεταφέρει την αλήθεια και την είδηση. Βασικό
στοιχείο της δουλειάς του είναι να καλύπτει τα βασικά στοιχεία της σωστής
ειδησεογραφικής φωτογραφίας. Αυτά σύμφωνα με τους Γιαννακόπουλο κ.ά. (2016,
όπως αναφέρεται στο Μαριώλος, 2017) είναι τα εξής:
• Η φωτογραφία να περιέχει καθαρό θέμα
• Να έχει οπτική δύναμη
• Να εστιάζει στο θέμα
• Να είναι απλή, χωρίς περιττές πληροφορίες.
2.3.1 Η εξέλιξη του φωτορεπορτάζ στην Ελλάδα

Το φωτογραφικό ρεπορτάζ αναπτύχθηκε και θεμελιώθηκε τις πρώτες
δεκαετίες του 20ου αιώνα. Η μεγάλη άνθησή του ήρθε τα χρόνια μετά το μεγάλο
οικονομικό κραχ το 1929 στις ΗΠΑ, αλλά και στην Ευρώπη. Όπως αναπτύχθηκε
στον υπόλοιπο κόσμο, έτσι αναπτύχθηκε και στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με τον Ξανθάκη (2008), πρώτος «φωτορεπόρτερ» της Ελλάδας
θεωρείται ο Ξενοφών Βάθης. Ο Βάθης ήταν Αθηναίος φωτογράφος που βρέθηκε
στην μάχη στο Δήλεσι ανάμεσα στους απαγωγείς (και ληστές) μιας ομάδας ξένων
διπλωματών και ενός αποσπάσματος που τους κατεδίωξε. Η μάχη έληξε με την
εκτέλεση και τον αποκεφαλισμό των απαγωγέων-ληστών. Οι φωτογραφίες που
τράβηξε ο Βάθης απεικόνιζα τα κομμένα κεφάλια των ληστών και ορισμένων
αιχμαλώτων και ήταν φανερό ότι η φωτογράφιση έγινε στον τόπο της συμπλοκής.
Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε άμεσος τρόπος να εκτυπωθεί η φωτογραφία
τυπογραφικά σε έντυπα ευρείας κυκλοφορίας επομένως δεν μπορούσε να αποτελέσει
και «είδηση». Ο Βάθης όμως πούλησε τις φωτογραφίες στο περιοδικό London
Illustrated News κι έτσι, με τη φωτογραφική κάλυψη αυτού του τραγικού γεγονότος,
θεωρείται ο πρώτος «φωτορεπόρτερ» της Ελλάδας. (Ξανθάκης, 2008)
Εικόνα 9: Ξενοφών Βάθης. Σπανιότατη φωτογραφία από τη σύλληψη των ληστών της απαγωγής
στο Δήλεσι, το 1870. Μια όμοια με αυτή τη φωτογραφία πούλησε ο φωτογράφος και στο London
Illustrated News.
Πηγή: www.kaliterilamia.gr
Η ουσιαστική άνθηση και εξέλιξη του φωτορεπορτάζ στην Ελλάδα έγινε κατά
τα χρόνια του Μεσοπολέμου, όταν μετά την καταστροφή της Σμύρνης το 1922 ήρθαν
οι Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Όπως αναφέρει ο Ξανθάκης (2008), η
ποιότητα και η τεχνική της φωτογραφίας εκείνη την εποχή δεν έπαιζαν ιδιαίτερο
ρόλο, αφού το κύριο στοιχείο ήταν το θέμα της φωτογράφισης. Οι σπουδαιότεροι
φωτορεπόρτερ της εποχής ήταν οι εξής: ο Δημήτριος Γιάγκογλου, ο Θωμάς Ιωνάς, ο
Ευριπίδης Μάρτογλου, ο Βασίλειος Τσακιράκης, οι αδελφοί Μεγαλοκονόμου και ο
Δημήτριος Φωτεινόπουλος. (mikrasiatis.gr, 2019)
2.3.2 Τα είδη του φωτορεπορτάζ

Σύμφωνα με τους Γιαννακόπουλο κ.ά. (2016 όπως αναφέρεται στο Μαριώλος,
2017) οι βασικές κατηγορίες του φωτορεπορτάζ είναι τέσσερις:
1. Το κοινωνικό φωτορεπορτάζ, το οποίο περιλαμβάνει τις φωτογραφίες
κοινωνικού προβληματισμού. Οι φωτογραφίες αυτές καλύπτουν κοινωνικά
θέματα και στόχος τους είναι να προσεγγίσουν τις καθημερινές σκηνές που
διαμορφώνονται στους δρόμους, στις σκοτεινές πλευρές της ζωής, στις πόλεις
και τις ακραίες συναισθηματικές αντιδράσεις-συμπεριφορές των ανθρώπων.
Το ένστικτο του φωτορεπόρτερ όπως επίσης και η αντίληψη των κοινωνικών
προβλημάτων που απασχολούν την κοινωνία, θα πρέπει να είναι βασικά
γνωρίσματά του.
2. Το πολιτικό φωτορεπορτάζ, στο οποίο σημαντικό ρόλο παίζει η

προσωπικότητα του φωτορεπόρτερ και ο σωστός τρόπος προσέγγισης και
επικοινωνίας με τον εκάστοτε πολιτικό. Ο φωτορεπόρτερ επίσης, θα πρέπει να
είναι ενήμερος σχετικά με τις πολιτικές εξελίξεις και να γνωρίζει τι επικρατεί
στην πολιτική σκηνή.
3. Το αθλητικό φωτορεπορτάζ, όπου ο φωτογραφικός φακός καταγράφει τα

αθλητικά γεγονότα. Ο φωτορεπόρτερ θα πρέπει να έχει καλές γνώσεις του
αθλήματος που θα καλύψει και να είναι γρήγορος αφού και οι ρυθμοί ένος
αθλήματος είναι ανάλογοι.
4. Το καλλιτεχνικό φωτορεπορτάζ, το οποίο καλύπτει όλες τις καλλιτεχνικές

δραστηριότητες (εκδηλώσεις, μουσικές και θεατρικές παραστάσεις κ.ά.).
Είναι σημαντικό ο φωτορεπόρτερ να έχει γνώσεις σχετικά με τις τέχνες και
τον πολιτισμό.
2.3.3 Η κοινωνική συμβολή του φωτορεπορτάζ

Η φωτογραφία από τη γέννησή της, αναφέρεται συχνά πως, υπηρετεί τον
Τύπο. Η ανάπτυξη και η εξέλιξή της έφερε αλλαγές στην ενημέρωση, αφού κυριαρχεί
έναντι του γραπτού λόγου, εξοικονομεί χρόνο στον τομέα της πληροφόρησης και
παρουσιάζει με ακρίβεια τα γεγονότα της ζωής.
Το φωτορεπορτάζ γίνεται ο καθρέφτης της κοινωνικής ζωής, αφού οι
φωτογραφίες απεικονίζουν κοινωνικά προβλήματα, κοινωνικές αναταραχές,
δύσκολες καταστάσεις και γενικότερα κομμάτια της καθημερινής ζωής, όμορφα ή
άσχημα, με μοναδικό σκοπό να παρουσιαστεί τελικά η αληθινή πραγματικότητα και η
ανάπτυξη του αισθήματος κοινωνικής συνείδησης. Σημαντικό ρόλο σε όλα τα
παραπάνω κατέχει ο φωτορεπόρτερ, ο οποίος θα πρέπει να έχει κοινωνική μόρφωση
και να σέβεται τον άνθρωπο (Μαριώλος, 2017).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο: Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗΣ – ΟΠΤΙΚΗ
ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ
3.1 ΘΕΩΡΙΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑΣ ΔΙΑΤΑΞΗΣ

Κατά τη δεκαετία του 1970, οι Maxwell McCombs και Donald Shaw
ανέπτυξαν τη θεωρία του καθορισμού της ημερήσιας διάταξης (agenta setting theory)
από την πλευρά των ΜΜΕ, που ισχυρίζεται ότι υπάρχει μία σχέση μεταξύ του
μεγέθους της κάλυψης ενός συγκεκριμένου πολιτικού θέματος και της αντιληπτής
συνάφειας αυτού του θέματος στην πολιτική ατζέντα του κοινού. Εντοπίζεται,
δηλαδή, η επιρροή που ασκούν τα ΜΜΕ στην πολιτική και η δύναμη που έχουν να
στρέφουν την προσοχή του κοινού σε κάποιο θέμα και αντίστοιχα να μειώνουν τη
σημασία άλλων θεμάτων, τα οποία δεν βρίσκονται στον Τύπο και στα δελτία
ειδήσεων των καναλιών. Παράδειγμα αυτού του φαινομένου είναι η κάλυψη
ανθρωπιστικών κρίσεων στα εθνικά μέσα ενημέρωσης των Ηνωμένων Πολιτειών και
η επακόλουθη συνάφεια αυτού του θέματος στο κοινό (το οποίο στη συνέχεια, κατά
συνέπεια, διαμορφώνει πρωτοβουλίες εξωτερικής πολιτικής στις Ηνωμένες
Πολιτείες) (Littlejohn & Foss, 2009).
Η θεωρία του καθορισμού της ημερήσιας διάταξης αποτελεί σημαντική
θεωρία όχι μόνο για τη μαζική επικοινωνία, αλλά επεκτείνεται και σε άλλες σχετικές
μελέτες κοινωνικών επιστημών όπως η πολιτική επικοινωνία (Reese, 1991). Σύμφωνα
με τη θεωρία του καθορισμού της ατζέντας, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης πιστεύεται
ότι δεν διαθέτουν την ικανότητα να ορίζουν τη δημόσια ατζέντα ειδικά σε θέματα
απόψεων ή στάσεων (Cohen, 1963). Ωστόσο, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν
ιδιαίτερη πρόσβαση στο να συμβάλλουν ή να επηρεάζουν τις αντιλήψεις, τις αξίες,
την εστίαση και τις προτεραιότητες του κοινού. Με τέτοια επιρροή από τα μέσα
μαζικής ενημέρωσης, το κοινό των μέσων ενημέρωσης τείνει να σχηματίζει τη δική
του γνώμη ή να επικεντρώνεται σε εκείνα τα θέματα που θεωρούνται άξια να
συμπεριληφθούν στις νοητικές τους ατζέντες (Littlejohn & Foss, 2009).
3.2 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗΣ

Η έννοια της πλαισίωσης σχετίζεται με τη θεωρία της ημερήσιας διάταξης,
αλλά επεκτείνει την έρευνα εστιάζοντας στην ουσία των θεμάτων που εξετάζονται
και όχι σε ένα συγκεκριμένο θέμα. Η βάση της θεωρίας πλαισίωσης είναι ότι τα μέσα
στρέφουν την προσοχή του κοινού σε συγκεκριμένα γεγονότα και ακολούθως, τα
τοποθετούν σε ένα πεδίο νοήματος. Η Θεωρία της Πλαισίωσης στοχεύει στον
εντοπισμό πλαισίων με τα οποία τα άτομα αντιλαμβάνονται τον κόσμο. Οι ρίζες της
θεωρίας της πλαισίωσης αποδίδονται συχνά στον κοινωνιολόγο Erving Goffman, ο
οποίος υποστήριξε ότι τα ερμηνευτικά σχέδια αποτελούν κεντρικά στοιχεία των
πολιτιστικών συστημάτων πεποιθήσεων. Ο Goffman ονόμασε αυτά τα ερμηνευτικά
σχέδια πλαίσια που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας εμπειρία για να
κατανοήσουμε τον κόσμο (Littlejohn & Foss, 2009). Πρότεινε ότι οι άνθρωποι
ερμηνεύουν αυτό που συμβαίνει σε όλο τον κόσμο τους μέσα από το πρωταρχικό
τους πλαίσιο. Αυτό το πλαίσιο θεωρείται ως πρωταρχικό καθώς θεωρείται δεδομένο
από τον χρήστη. Η χρησιμότητά του ως πλαίσιο δεν εξαρτάται από άλλα πλαίσια. Ο
Goffman δηλώνει ότι υπάρχουν δύο διακρίσεις στα πρωτεύοντα πλαίσια: το φυσικό
και το κοινωνικό. Και τα δύο έχουν ως ρόλο να βοηθούν τα άτομα να ερμηνεύουν
δεδομένα ώστε οι εμπειρίες τους να γίνουν κατανοητές σε ένα ευρύτερο κοινωνικό
πλαίσιο. Η διαφορά μεταξύ των δύο είναι λειτουργική. Τα φυσικά πλαίσια
προσδιορίζουν τα γεγονότα ως φυσικά φαινόμενα παίρνοντας το φυσικό απόσπασμα
κυριολεκτικά και χωρίς να αποδίδουν κοινωνικές δυνάμεις στην αιτία των
γεγονότων. Τα κοινωνικά πλαίσια θεωρούν τα γεγονότα ως κοινωνικά
καθοδηγούμενα περιστατικά, λόγω των ιδιοτροπιών, των στόχων και των χειρισμών
από την πλευρά άλλων κοινωνικών παικτών (ανθρώπων). Τα κοινωνικά πλαίσια
χτίζονται πάνω στα φυσικά πλαίσια. Αυτά τα πλαίσια και τα πλαίσια που
δημιουργούν στην επικοινωνία μας επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο
ερμηνείας, επεξεργασίας και επικοινωνίας των δεδομένων. Η υπόθεση του Goffman
είναι ότι τα άτομα είναι ικανοί χρήστες αυτών των πλαισίων σε καθημερινή βάση,
είτε τα γνωρίζουν είτε όχι.
Τα πλαίσια συμβάλλουν στη μείωση της πολυπλοκότητας των πληροφοριών,
αλλά λειτουργούν και ως αμφίδρομη διαδικασία – τα πλαίσια βοηθούν στην ερμηνεία
και ταυτόχρονα, στην ανακατασκευή της πραγματικότητας. Δεν προκαλεί έκπληξη
λοιπόν, ότι η θεωρία της πλαισίωσης έχει γίνει σημαντική για διάφορους τομείς της
σημερινής επικοινωνίας των μέσων ενημέρωσης. Η γνώση σχετικά με τη θεωρία της
πλαισίωσης είναι ζωτικής σημασίας για τον προγραμματισμό εκστρατειών στα μέσα
ενημέρωσης στους τομείς της διαφήμισης, των δημοσίων σχέσεων και των πολιτικών
(π.χ. η προσαρμογή ενός πολιτικού ζητήματος σε προεκλογικές εκστρατείες για ένα
συγκεκριμένο κοινό) (Littlejohn & Foss, 2009).
Ωστόσο, ένας από τους σημαντικούς τομείς της θεωρίας της πλαισίωσης είναι
η έρευνα των μέσων ενημέρωσης στη δημοσιογραφία και στην πολιτική επικοινωνία.
Καθώς τα ΜΜΕ στις δημοκρατικές κοινωνίες θεωρούνται «τέταρτη εξουσία», οι
ερευνητές των μέσων ενημέρωσης βρίσκουν τη θεωρία της πλαισίωσης χρήσιμη για
την ανάλυση των ανισορροπιών και των υποκείμενων δομών εξουσίας που
διαμεσολαβούν σε πολιτικά ζητήματα. Για παράδειγμα, το πλαίσιο μιας ιστορίας για
το περιβάλλον μπορεί να είναι αρκετά διαφορετικό ανάλογα με το μέσο που την
παρουσιάζει π.χ. συντηρητικό ή φιλελεύθερο μέσο ενημέρωσης (Littlejohn & Foss,
2009).
Ωστόσο, η χρήση της θεωρίας της πλαισίωσης όχι μόνο προσδιορίζει τα
διαφορετικά πλαίσια μιας ιστορίας σε έναν αριθμό ειδήσεων, αλλά μας επιτρέπει να
ανιχνεύσουμε δημοσιογραφικές προκαταλήψεις. Η χρήση στερεοτυπικών πλαισίων,
πλαισίων με βάση το φύλο ή ανισορροπίες στην εκπροσώπηση των σχετικών
κοινωνικών κοινοτήτων, όπως είναι οι εθνικές μειονότητες, είναι παραδείγματα
διαφορετικών πλαισίων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν (Littlejohn & Foss, 2009).
Η θεωρία του πλαισίου εμφανίστηκε στην εποχή των ΜΜΕ της δεκαετίας του
1970 στις Ηνωμένες πολιτείες. Αυτή ήταν μία εποχή που η έρευνα των μέσων
ενημέρωσης άρχισε να ασχολείται με πολύ συγκεκριμένες μορφές επιρροής των
ΜΜΕ στο κοινό. Μεταξύ άλλων θεμάτων, οι μελετητές των μέσων ενημέρωσης
άρχισαν να εξετάζουν τον ισχυρό ρόλο των εθνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης στη
διαμόρφωση πολιτικών ζητημάτων στο εθνικό κοινό. Καθώς το κοινό ήταν
εκτεθειμένο σε συνεχείς πληροφορίες έγινε προφανές ότι τα μέσα ενημέρωσης όχι
μόνο επηρεάζουν το κοινό κατά τη διάρκεια προεκλογικών εκστρατειών, αλλά
δημιουργούν δυναμικά παγκόσμιες αντιλήψεις και πολιτικό λόγο (Littlejohn & Foss,
2009).
Ο Entman (2007) αναφέρει ότι η διαδικασία της πλαισίωσης περιλαμβάνει την
αποκοπή ελάχιστων στοιχείων μιας αντιληπτής πραγματικότητας και τη
«συναρμολόγησή» τους σε μία νέα αφήγηση, η οποία υπογραμμίζει συγκεκριμένες
συνδέσεις μεταξύ τους έτσι ώστε να προωθείται μία συγκεκριμένη ερμηνεία. Ο ίδιος
υποστηρίζει ότι «τα πλαίσια προσδιορίζουν τα προβλήματα, διαγιγνώσκουν τις αιτίες,
προβαίνουν σε ηθικές αξιολογήσεις και προτείνουν λύσεις» (Entman, 1993).
Οι πρώτες μελέτες στο πλαίσιο της έρευνας εντόπισαν βασικά πλαίσια στις
τηλεοπτικές ειδήσεις: ένα επεισοδιακό πλαίσιο – ορισμός ενός συγκεκριμένου
πλαισίου εκδήλωσης και ένα θεματικό πλαίσιο, το οποίο τοποθετεί ένα θέμα σε ένα
ευρύτερο πλαίσιο δημόσιας συζήτησης. Άλλοι έχουν ασχοληθεί με πλαίσια που
χρησιμοποιούνται σε προεκλογικές εκστρατείες (Littlejohn & Foss, 2009). Με βάση
πολλαπλές ερευνητικές μελέτες και αναλύσεις είναι σαφές ότι πολλοί παράγοντες
επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο πλαισιώνεται ένα διεθνές ειδησεογραφικό
γεγονός είτε πρόκειται για έναν πολιτιστικό σύνδεσμο είτε για την πολιτική επιρροή
μιας χώρας υποδοχής σε μία διεθνή κατάσταση. Η κατανόηση του πλαισίου μιας
είδησης είναι το κλειδί. (Littlejohn & Foss, 2009)
Τα πλαίσια οργάνωσης του νοήματος χρησιμοποιούνται από τους
δημοσιογράφους με σκοπό να απλοποιήσουν, να ιεραρχήσουν και να
σχηματοποιήσουν τα πολλαπλά γεγονότα που συμβαίνουν γύρω τους. Τα πλαίσια
αυτά βοηθούν τόσο τους ίδιους όσο και το κοινό στην κατανόηση του κόσμου που
βρίσκεται έξω από την άμεση καθημερινή εμπειρία – ενεργοποιούν, δηλαδή, μία
διαδικασία απόδοσης νοήματος. Η πλαισίωση δεν στηρίζεται σε εξατομικευμένες
αξίες, αλλά στην εφαρμογή κοινωνικά κατασκευασμένων συλλογικών αξιών, οι
οποίες μέσω της παράδοσης αναπαράγονται και προσφέρουν ένα σημαντικό εργαλείο
κατανόησης της καθημερινότητας. Τα πλαίσια συντελούν στην κοινωνική κατασκευή
του νοήματος, η οποία όμως δεν αποτελεί μία στατική διαδικασία, αλλά
υπαγορεύεται τόσο από τους παραγωγούς όσο και από τους καταναλωτές των
πλαισίων (De Vreese, 2005). Η έρευνα δείχνει ότι ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι
αντιλαμβάνονται τα γεγονότα επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τα μέσα
ενημέρωσης και εξαιτίας αυτού, το πλαίσιο διεθνών γεγονότων μπορεί να
παραμορφώσει τις αντιλήψεις του κοινού (Littlejohn & Foss, 2009).
Η πρόθεση της πλαισίωσης είναι η δημιουργία πληροφοριών που θα
ερμηνεύονται με συγκεκριμένο τρόπο, αλλά η ατομική ερμηνεία επηρεάζεται τόσο
από πολιτισμικά όσο και από κοινωνικά πρότυπα. Ενώ το πλαίσιο μπορεί να
χρησιμοποιηθεί και να έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα για την ερμηνεία του
περιεχομένου στο οποίο εφαρμόζεται, αυτές οι ερμηνείες θα εξακολουθούν να
διαφέρουν μεταξύ των ατόμων που καταναλώνουν τις ειδήσεις/τα μέσα.
3.3 ΟΠΤΙΚΗ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ

Σύμφωνα με τους Hertog και McLeod (2001), τα πλαίσια αντλούν δύναμη από
τη συμβολική τους σημασία καθώς χρησιμοποιούν αναγνωρίσιμους μύθους και
μεταφορές στις αφηγήσεις. Οι εικόνες είναι ισχυρά εργαλεία πλαισίωσης επειδή είναι
λιγότερο παρεμβατικές από τις λέξεις και ως εκ τούτου απαιτούν λιγότερο γνωστικό
φορτίο επομένως μπορεί να ενεργοποιηθεί η περιφερειακή και όχι κεντρική
επεξεργασία και το κοινό μπορεί να είναι πιο πιθανό να αποδεχτεί το οπτικό πλαίσιο
χωρίς αμφιβολία. Στην πραγματικότητα υπάρχουν στοιχεία που δηλώνουν ότι, όταν
υπάρχει σύγκρουση μεταξύ κειμενικού και οπτικού πλαισίου, τα οπτικά πλαίσια
συχνά κερδίζουν. Αυτό μπορεί να οφείλεται όχι μόνο στο γεγονός ότι τα γραφικά
όπως οι φωτογραφίες φαίνονται πιο κοντά στην πραγματικότητα αλλά και επειδή
έχουν τη δύναμη να δημιουργούν ισχυρότερα συναισθηματικά και άμεσα συνθήματα.
Άλλωστε ιστορικά, το να βλέπει κανείς προηγείται της χρήσης της γλώσσας. Λόγω
της ικανότητάς τους να τραβούν πιο εύκολα το ενδιαφέρον, οι εικόνες που
εμφανίζονται σε μια σελίδα, ένα άρθρο, έναν ιστότοπο ή μια οθόνη συχνά δίνουν την
πρώτη εντύπωση μιας ιστορίας και βοηθούν στο να τη θυμάται κάποιος εύκολα.
Τα οπτικά στοιχεία μπορούν να δημιουργήσουν μια συγκεκριμένη εστίαση για
τα κείμενα επειδή όχι μόνο προσθέτουν στις συμφραζόμενες πληροφορίες για την
ερμηνεία ενός κειμένου, αλλά μπορούν επίσης να δημιουργήσουν μια νέα αντίληψη
και επανερμηνεία του. Το κλειδί σε αυτή τη διαδικασία οπτικής πλαισίωσης είναι η
εκκίνηση – ο χειρισμός «της προσβασιμότητας και της δυνατότητας εφαρμογής
πληροφοριών στη μνήμη, διευκολύνοντας την ανάκτηση και τη χρήση αρχικών
πληροφοριών καθώς και γνώσης που σχετίζεται με αυτήν». Η εκκίνηση οδηγεί στη
δημιουργία σχέσεων μεταξύ στοιχείων που συχνά δεν σχετίζονται μεταξύ τους,
ενθαρρύνοντας την ολοκληρωμένη ερμηνεία τους (Batova, 2021).
Οι εικόνες είναι ιδιαίτερα ισχυρές στην εκκίνηση λόγω του εφέ υπεροχής της
εικόνας. Δηλαδή, οι εικόνες οδηγούν σε ισχυρότερες φυσιολογικές αντιδράσεις από
τα κείμενα και είναι πιο εμφανείς από τα κείμενα στα αρχικά στάδια της αντίληψης
πριν ξεκινήσει η σκόπιμη γνωστική επεξεργασία. Οι εικόνες αυξάνουν επίσης το
βάθος της νοητικής και συναισθηματικής επεξεργασίας και απομνημονεύονται και
ανακαλούνται καλύτερα και περισσότερο από τα κείμενα. Έτσι, οι εικόνες μπορούν
να ενσωματωθούν στο νοητικό πλαίσιο ενός ατόμου ανεξάρτητα από το πόσο
πειστικές είναι (Batova, 2021).
Οι αναγνώστες καταναλώνουν οπτικά μέσα με διαφορετικό τρόπο από τα
έντυπα μέσα και άλλες πτυχές της δημοσιογραφίας. Τα οπτικά μέσα
χρησιμοποιούνται σε ειδήσεις με αυξανόμενη συχνότητα και συχνά συνοδεύονται
από ελάχιστο κείμενο με σκοπό να συλλάβουν και να διατηρήσουν το ενδιαφέρον του
αναγνώστη με πιο δραματικό τρόπο. Το πλαίσιο της ιστορίας με αυτόν τον οπτικό
τρόπο κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και τον προσελκύει, αυξάνοντας έτσι
τις πιθανότητες να διαβάσει το άρθρο.
Σύμφωνα με τους Messaris & Abraham (2001), οι εικόνες έχουν τρεις
ιδιαίτερες ιδιότητες που διαφέρουν από το κείμενο. Πρώτον, είναι αναλογικές
(βασίζονται στην ομοιότητα, ενώ οι λέξεις βασίζονται στην κοινωνική σύμβαση).
Δεύτερον, στερούνται ρητής προτασιακής σύνταξης (η αιτιότητα πρέπει να
υπονοείται παρά να δηλώνεται, και η αιτιότητα βασίζεται στο ότι ο αναγνώστης δίνει
διαισθητική αίσθηση των άρρητων νοημάτων). Τρίτον, οι φωτογραφίες έχουν
ιδιαίτερη δύναμη στο ότι είναι δεικτικές (διατηρούν μια ορισμένη αυθεντικότητα και
θεωρείται ότι αντιπροσωπεύουν ένα μεγάλο μέρος της πραγματικότητας και όχι μια
κατασκευασμένη αναπαράστασή της).
Ο Coleman (2010) ορίζει το οπτικό καδράρισμα ως μια μορφή ανάλυσης
πλαισίωσης. Την αναφέρει ως την «επιλογή μιας άποψης, σκηνής ή γωνίας κατά τη
δημιουργία της εικόνας, περικοπή, την επεξεργασία ή την επιλογή της» ( Coleman
2010, σελ. 237) που «επιλέγει ορισμένες πτυχές μιας αντιληπτής πραγματικότητας και
τις κάνει πιο εμφανείς σε ένα κείμενο επικοινωνίας, με τέτοιο τρόπο ώστε να προωθεί
έναν συγκεκριμένο ορισμό του προβλήματος, αιτιολογική ερμηνεία, ηθική αξιολόγηση
ή/και σύσταση θεραπείας» (σελ. 235). Είναι σημαντικό ότι το οπτικό υλικό
εμφανίζεται συχνά μαζί με το κείμενο. Ενώ τα πλαίσια που κοινοποιούνται σε
κείμενο και οπτικά δεν ευθυγραμμίζονται πάντα, ο Coleman καταλήγει στο
συμπέρασμα ότι παρόλα αυτά, «ποτέ δεν είναι αρκετό να μελετάς το καδράρισμα σε
έναν τρόπο επικοινωνίας και όχι στον άλλο» (Coleman 2010, σελ. 237). Αντίθετα,
πρέπει να υιοθετήσουμε μια πολυτροπική προσέγγιση πλαισίωσης που αναγνωρίζει
και διερευνά τον τρόπο με τον οποίο το κείμενο και τα οπτικά στοιχεία
ευθυγραμμίζονται, συγκρούονται και/ή αλληλοσυμπλέκονται.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο: ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΜΕ: Η
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ COVID – 19
4.1 ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΚΑΙ ΠΑΝΔΗΜΙΑ
Ως επιδημία (επί + δήμος = πληθυσμός) ή λοιμός χαρακτηρίζονται οι εξάρσεις
ασθενειών που εμφανίζονται σε έναν ανθρώπινο πληθυσμό και δεδομένη χρονική
περίοδο, σε βαθμό μεγαλύτερο του αναμενόμενου. Η επιδημία μπορεί να περιορίζεται
γεωγραφικά σε ένα τόπο ή μια ολόκληρη χώρα. Στην περίπτωση που η επιδημία
εξαπλώνεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς σε μια μεγάλη περιοχή (ήπειρο) ή σε
παγκόσμια κλίμακα, ορίζεται ως πανδημία. («Επιδημία – Βικιπαίδεια», 2021)
Ο όρος πανδημία προέρχεται από τις λέξεις πας που σημαίνει όλος και δήμος
που σημαίνει πληθυσμός. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει την πανδημία ως
« η επιδημία που εμφανίζεται παγκοσμίως, ή σε πολύ μεγάλη περιοχή, διασχίζοντας
τα διεθνή όρια και συνήθως επηρεάζει μεγάλο αριθμό ανθρώπων». («Πανδημία –
Βικιπαίδεια», 2022)
4.2 ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΙΣ

ΠΑΝΔΗΜΙΕΣ
Η ανθρωπότητα καθ’ όλη την ιστορία της ύπαρξής της έχει βιώσει επιδημίες
και πανδημίες.
Το 430 π.Χ. , κατά το δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού Πολέμου ο Λοιμός
των Αθηνών ή αλλιώς το Σύνδρομο του Θουκυδίδη σκότωσε μεγάλο μέρος του
πληθυσμού της Αρχαίας Αθήνας προκαλώντας μεγάλο πλήγμα στην πόλη, η οποία
βρισκόταν υπό την πολιορκία των Σπαρτιατών. Υπάρχουν εκτιμήσεις πως ο Λοιμός
σκότωσε περίπου από το ¼ έως το 1/3 του πληθυσμού της πόλης με τις στρατιωτικές
απώλειες να ανέρχονται σε 300 ιππείς και 1400 οπλίτες. Ο λοιμός εμφανίστηκε και
σε άλλες περιοχές της ανατολικής Μεσογείου και επέστρεψε δύο φορές, το 429 π.Χ.
και τον χειμώνα του 427/426 π.Χ. Ο Θουκυδίδης ήταν αυτόπτης μάρτυρας και
κατέγραψε λεπτομερώς την πορεία της επιδημίας, τα συμπτώματα αυτής και τις
επιπτώσεις της στην κοινωνία και στο πώς εξελίχθηκε ο πόλεμος στο έργο του
Ιστορίαι.
Την περίοδο 1348 – 1353, η Μαύρη Πανώλη ή Μαύρος Θάνατος άφησε πίσω
της εκατομμύρια νεκρούς σε Ευρώπη, Ασία και Βόρεια Αφρική. Θεωρείται η πλέον
καταστροφική πανδημία στην καταγεγραμμένη παγκόσμια ιστορία καθώς εκτιμάται
ότι μείωσε τον πληθυσμό από 450 εκατομμύρια σε 350 – 375 εκατομμύρια τότε.
Πιστεύεται ότι ήταν το αποτέλεσμα της πανώλης , ενός μολυσματικού πυρετού που
προκαλείται από το βακτήριο Yersinia pestis . Η ασθένεια πιθανότατα μεταδόθηκε
από τα τρωκτικά στον άνθρωπο με το δάγκωμα μολυσμένων ψύλλων. Τα
αποτελέσματα του Μαύρου Θανάτου ήταν πολλά και ποικίλα. Το εμπόριο υπέφερε
για κάποιο διάστημα και οι πόλεμοι εγκαταλείφθηκαν προσωρινά. Πολλοί εργάτες
πέθαναν, γεγονός που κατέστρεψε οικογένειες όπως επίσης επηρεάστηκαν οι
ιδιοκτήτες γης που χρησιμοποιούσαν εργάτες ως ενοικιαστές αγρότες . Η έλλειψη
εργατικού δυναμικού ανάγκασε τους ιδιοκτήτες γης να αντικαταστήσουν τους
μισθούς ή τα χρηματικά ενοίκια στη θέση των εργατικών υπηρεσιών σε μια
προσπάθεια να κρατήσουν τους ενοικιαστές τους, κάτι που ωφέλησε εκείνους τους
επιζώντες ενοικιαστές. Αυξήθηκαν επίσης οι μισθοί για τεχνίτες και άλλους εργάτες.
Η τέχνη στον απόηχο του Μαύρου Θανάτου απασχόλησε περισσότερο τη θνητότητα
και τη μετά θάνατον ζωή. Ο αντισημιτισμός εντάθηκε πολύ σε όλη την Ευρώπη,
καθώς οι Εβραίοι κατηγορήθηκαν για την εξάπλωση του Μαύρου Θανάτου και
πολλοί Εβραίοι σκοτώθηκαν από όχλους ή κάηκαν μαζικά στην πυρά. («Black Death
| Definition, Cause, Symptoms, Effects, Death Toll, & Facts», n.d.)
Άλλο ένα παράδειγμα πανδημίας είναι και η χολέρα για την οποία υπάρχουν
αναφορές και περιγραφές από τον 5ο αιώνα π.Χ. στα σανσκριτικά. Η χολέρα είναι μια
οξεία διαρροϊκή νόσος και διαδόθηκε ευρέως τον 19ο αιώνα Ο Παγκόσμιος
Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ερευνητών
κάθε χρόνο σημειώνονται περίπου 1,3 έως 4,0 εκατομμύρια περιπτώσεις και 21.000
έως 143.000 θάνατοι παγκοσμίως λόγω χολέρας. (Harris et al., 2012)
Η πρώτη πανδημία χολέρας συνέβη στην Βεγγάλη της Ινδίας, από το 1817
έως το 1824. Η ασθένεια εξαπλώθηκε από την Ινδία στη Νοτιοανατολική Ασία, τη
Μέση Ανατολή, την Ευρώπη και την Ανατολική Αφρική. (Huber, 2020, Hays, 2006)
Ο ιατρικός επιστήμονας Τζον Σνόου (1813-1858) το 1854 συνέδεσε τη
χολέρα με το μολυσμένο πόσιμο νερό, συμβάλλοντας σημαντικά στην καταπολέμησή
της. Στα μέσα της δεκαετίας του 1850 και του 1900 πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες
επενδύσεις για την παροχή καθαρού νερού και τον σωστό διαχωρισμό των υποδομών
επεξεργασίας λυμάτων από τις πόλεις των ανεπτυγμένων χωρών, εξαλείφοντας έτσι
την απειλή επιδημιών χολέρας από αυτές. (Rosenberg, 2010)
Ο Ρόμπερτ Κοχ, το 1833, αναγνώρισε το V. Cholerae με μικροσκόπιο ως τον
βάκιλο που προκαλεί την ασθένεια. Έξι διαδοχικές πανδημίες σκότωσαν εκατομμύρια
ανθρώπους σε όλες τις ηπείρους. Η τρέχουσα (έβδομη) πανδημία ξεκίνησε στη Νότια
Ασία το 1961, έφτασε στην Αφρική το 1971 και στην Αμερική το 1991. Η χολέρα
είναι πλέον ενδημική σε πολλές χώρες.
Ως πανδημία από τον ΠΟΥ έχει χαρακτηριστεί επίσης και η ελονοσία (WHO,
2021). Η ελονοσία προκαλείται από παράσιτα που μεταδίδονται στους ανθρώπους
μέσω των τσιμπημάτων των μολυσμένων θηλυκών κουνουπιών Anopheles. Είναι
απειλητική για την ζωή, όμως μπορεί να προληφθεί και είναι ιάσιμη.
Ορισμένες ομάδες πληθυσμού διατρέχουν σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο να
προσβληθούν από ελονοσία και να αναπτύξουν σοβαρή ασθένεια: βρέφη, παιδιά
κάτω των 5 ετών, εγκυμονούσες και ασθενείς με HIV/AIDS, καθώς και άτομα με
χαμηλή ανοσία που μετακινούνται σε περιοχές με έντονη μετάδοση της ελονοσίας,
όπως μετανάστες εργάτες, μετακινούμενοι πληθυσμοί και ταξιδιώτες. (WHO, 2021)
Το 2020, σχεδόν ο μισός πληθυσμός της γης διέτρεχε τον κίνδυνο να νοσήσει
από ελονοσία καθώς υπολογίζεται ότι υπήρχαν 241 εκατομμύρια περιπτώσεις
παγκοσμίως και οι θάνατοι εκτιμάται ότι ανήλθαν σε 627000. (WHO, 2021)
Τις τελευταίες 2 δεκαετίες, η διευρυμένη πρόσβαση σε εργαλεία και
στρατηγικές πρόληψης της ελονοσίας που συνιστά ο ΠΟΥ (2021) –
συμπεριλαμβανομένου του αποτελεσματικού ελέγχου των φορέων και της χρήσης
προληπτικών φαρμάκων κατά της ελονοσίας – είχε σημαντικό αντίκτυπο στη μείωση
της παγκόσμιας επιβάρυνσης αυτής της νόσου.
Η πανδημία γρίπης του 1918 ήταν η πιο σοβαρή πανδημία στην πρόσφατη
ιστορία, σύμφωνα με το CDC (2019). Προκλήθηκε από έναν ιό H1N1 με γονίδια
πτηνών. Αν και δεν υπάρχει καθολική συναίνεση σχετικά με το από πού προήλθε ο
ιός, εξαπλώθηκε παγκοσμίως κατά την περίοδο 1918-1919. Στις Ηνωμένες Πολιτείες,
εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο στρατιωτικό προσωπικό την άνοιξη του 1918.
Υπολογίζεται ότι περίπου 500 εκατομμύρια άνθρωποι ή το ένα τρίτο του παγκόσμιου
πληθυσμού μολύνθηκαν από αυτόν τον ιό. Ο αριθμός των θανάτων υπολογίστηκε σε
τουλάχιστον 50 εκατομμύρια παγκοσμίως με περίπου 675.000 να σημειώνονται στις
Ηνωμένες Πολιτείες. Η θνησιμότητα ήταν υψηλή σε άτομα ηλικίας κάτω των 5 ετών,
20-40 ετών και 65 ετών και άνω. Η υψηλή θνησιμότητα σε υγιείς ανθρώπους,
συμπεριλαμβανομένων εκείνων της ηλικιακής ομάδας 20-40 ετών, ήταν ένα μοναδικό
χαρακτηριστικό αυτής της πανδημίας. Ενώ ο ιός H1N1 του 1918 έχει αποδομηθεί και
αξιολογηθεί , οι ιδιότητες που τον έκαναν τόσο καταστροφικό δεν είναι καλά
κατανοητές. Χωρίς εμβόλιο για την προστασία από τη γρίπη και χωρίς αντιβιοτικά
για τη θεραπεία δευτερογενών βακτηριακών λοιμώξεων που μπορεί να σχετίζονται με
λοιμώξεις γρίπης, οι προσπάθειες ελέγχου παγκοσμίως περιορίστηκαν σε μη
φαρμακευτικές παρεμβάσεις όπως απομόνωση, καραντίνα, καλή προσωπική υγιεινή,
χρήση απολυμαντικών και περιορισμοί των δημοσίων συγκεντρώσεων, που
εφαρμόστηκαν άνισα.
Την άνοιξη του 2009, εμφανίστηκε ένας νέος ιός γρίπης Α (Η1Ν1).
Εντοπίστηκε πρώτα στις Ηνωμένες Πολιτείες και εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλες τις
Ηνωμένες Πολιτείες και τον κόσμο. Αυτός ο νέος ιός H1N1 περιείχε έναν μοναδικό
συνδυασμό γονιδίων της γρίπης που δεν είχαν εντοπιστεί προηγουμένως σε ζώα ή
ανθρώπους. Αυτός ο ιός χαρακτηρίστηκε ως ιός γρίπης Α (H1N1)pdm09. Δέκα
χρόνια αργότερα οι έρευνες συνεχίζονται για την καλύτερη κατανόηση της γρίπης,
την πρόληψη ασθενειών και την προετοιμασία για την επόμενη πανδημία. Ο ιός
(H1N1)pdm09 ήταν πολύ διαφορετικός από τους ιούς H1N1 που κυκλοφορούσαν τη
στιγμή της πανδημίας. Λίγοι νέοι είχαν κάποια υπάρχουσα ανοσία (όπως ανιχνεύεται
από την απόκριση αντισωμάτων) στον ιό (H1N1)pdm09, αλλά σχεδόν το ένα τρίτο
των ατόμων άνω των 60 ετών είχαν αντισώματα εναντίον αυτού του ιού, πιθανότατα
από έκθεση σε παλαιότερο ιό H1N1 νωρίτερα. Δεδομένου ότι ο ιός (H1N1)pdm09
ήταν πολύ διαφορετικός από τους ιούς H1N1 που προϋπήρχαν, ο εμβολιασμός με
εμβόλια εποχικής γρίπης προσέφερε μικρή προστασία έναντι της μόλυνσης από τον
ιό (H1N1)pdm09. Ενώ ένα μονοσθενές (H1N1)pdm09 εμβόλιο παρήχθη, δεν ήταν
διαθέσιμο σε μεγάλες ποσότητες μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου—αφού η κορύφωση της
ασθένειας κατά το δεύτερο κύμα είχε έρθει και παρέλθει στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Από τις 12 Απριλίου 2009 έως τις 10 Απριλίου 2010, το CDC υπολόγισε ότι υπήρξαν
60,8 εκατομμύρια περιπτώσεις (εύρος: 43,3-89,3 εκατομμύρια), 274.304 νοσηλείες
(εύρος: 195.086-402.719) και 12.461 οι θάνατοι (εύρος: 8868-18,306) στις Ηνωμένες
Πολιτείες λόγω του ιού (H1N1)pdm09. Επιπλέον, το CDC υπολόγισε ότι 151.700-
575.400 άνθρωποι παγκοσμίως πέθαναν από λοίμωξη από τον ιό (H1N1)pdm09 κατά
τον πρώτο χρόνο κυκλοφορίας του ιού. Παγκοσμίως, το 80 τοις εκατό των θανάτων
που σχετίζονται με τον ιό (H1N1)pdm09 εκτιμάται ότι συνέβη σε άτομα μικρότερα
από 65 ετών. Αυτό διαφέρει πολύ από τις τυπικές επιδημίες εποχικής γρίπης, κατά τις
οποίες περίπου το 70 τοις εκατό έως το 90 τοις εκατό των θανάτων υπολογίζεται ότι
συμβαίνουν σε άτομα 65 ετών και άνω. (CDC, 2019)
Αν και η πανδημία γρίπης του 2009 επηρέασε κυρίως παιδιά και νέους και
μεσήλικες ενήλικες, ο αντίκτυπος του ιού (H1N1)pdm09 στον παγκόσμιο πληθυσμό
κατά το πρώτο έτος ήταν λιγότερο σοβαρός από αυτόν των προηγούμενων
πανδημιών. Οι εκτιμήσεις για τη θνησιμότητα από πανδημική γρίπη κυμαίνονταν από
0,03 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού κατά την πανδημία H3N2 του 1968 έως
1 τοις εκατό έως 3 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού κατά την πανδημία H1N1
του 1918. Υπολογίζεται ότι το 0,001 τοις εκατό έως το 0,007 τοις εκατό του
παγκόσμιου πληθυσμού πέθανε από αναπνευστικές επιπλοκές που σχετίζονται με
λοίμωξη από τον ιό (H1N1)pdm09 κατά τους πρώτους 12 μήνες που κυκλοφόρησε ο
ιός. (CDC, 2019)
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δημιούργησαν μια πολύπλοκη, πολύπλευρη και
μακροπρόθεσμη απάντηση στην πανδημία, η οποία συνοψίζεται στο <<The 2009
H1N1 Pandemic: Summary Highlights, Απρίλιος 2009-Απρίλιος 2010>> . Στις 10
Αυγούστου 2010, ο ΠΟΥ κήρυξε το τέλος της παγκόσμιας πανδημίας γρίπης H1N1
του 2009. Ωστόσο, ο ιός (H1N1)pdm09 συνεχίζει να κυκλοφορεί ως εποχικός ιός
γρίπης και να προκαλεί ασθένειες, νοσηλεία και θανάτους παγκοσμίως κάθε χρόνο.
(CDC, 2019)
4.3 Ο COVID 19 ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ

Σύμφωνα με τους Weston & Frieman (2020) μέχρι το τέλος του 2019,
υπήρχαν έξι κορωνοϊοί που είναι γνωστό ότι προκαλούν ασθένειες στον άνθρωπο.
Τέσσερις από αυτούς έχουν ως αποτέλεσμα λίγο περισσότερο από ένα κοινό
κρυολόγημα και είναι ενδημικοί σε όλο τον κόσμο. Οι ιοί που είναι γνωστοί ως
ανθρώπινος κορωνοϊός (hCoV)-229E, hCoV-HKU1, hCoV-NL63 και hCoV-OC43
προκαλούν μικρή ανησυχία σε παγκόσμιο επίπεδο δημόσιας υγείας. Οι άλλοι δύο,
ωστόσο, έχουν προκαλέσει ευρύτερη ανησυχία. Το 2002, εμφανίστηκε στον
ανθρώπινο πληθυσμό ο κορωνοϊός με σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS-
CoV). Μέσα σε λίγους μήνες, αυτός ο ιός από μια νυχτερίδα που μεταδόθηκε μέσω
ενός φοίνικα για να μολύνει έναν άνθρωπο στην επαρχία Γκουανγκντόνγκ της Κίνας,
μόλυνε περισσότερους από 8.000 ανθρώπους, σκοτώνοντας περίπου το 10% . Το
2003, οι μολύνσεις SARS-CoV σταμάτησαν και ο ιός δεν έχει εμφανιστεί έκτοτε.
Ένας δεύτερος επιδημικός κορωνοϊός, γνωστός ως κορωνοϊός με
αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής (MERS-CoV), εμφανίστηκε το 2012.
Όπως το ξέσπασμα του SARS-CoV, το MERS-CoV ξεκίνησε με έναν ασθενή που
έπασχε από πνευμονία και προήλθε από ένα ζωονοσογόνο γεγονός (αυτή τη φορά από
μια νυχτερίδα μέσω καμήλας σε άνθρωπο). Ωστόσο, ο MERS-CoV έχει δείξει πολύ
πιο περιορισμένη μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο από τον SARS-CoV. Από το
2012, έχουν καταγραφεί περίπου 2.500 κρούσματα MERS-CoV, κυρίως σε περιοχές
της Μέσης Ανατολής. Ενώ οι αριθμοί κρουσμάτων είναι χαμηλοί για τον MERS-
CoV, υπάρχει υψηλός λόγος θνησιμότητας (CFR) περίπου 35%, καθιστώντας αυτόν
τον ιό ένα από τα πιο θανατηφόρα ανθρώπινα παθογόνα. Οι κορωνοϊοί που μολύνουν
τους ανθρώπους φαίνεται ότι έχουν αναπνευστική μετάδοση, καθιστώντας τους
παθογόνους παράγοντες με δυνατότητα πανδημίας.
Το τέλος του 2019 είδε την εμφάνιση ενός νέου ανθρώπινου κορωνοϊού που
εξαπλώνεται ταχέως σε όλο τον κόσμο και έχει υψηλότερο βαθμό θνησιμότητας από
τους ενδημικούς κορωνοϊούς, αν και όχι στο επίπεδο του SARS-CoV ή του MERS-
CoV. Ο ιός αρχικά ονομάστηκε 2019-nCoV αλλά τώρα ονομάζεται SARS-CoV-2 και
προκαλεί τη νόσο COVID-19 (νόσος του κορωνοϊού 2019).
Το πρώτο κρούσμα COVID-19 αναφέρθηκε στον ΠΟΥ από τις κινεζικές
αρχές στις 31 Δεκεμβρίου 2019 ως αποτέλεσμα ενός ασθενούς που έπασχε από
πνευμονία στην πόλη Wuhan, στην επαρχία Hubei, στην Κίνα. (Weston & Frieman,
2020)
Στις 30 Ιανουαρίου 2020, ο Δρ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Γενικός
Διευθυντής του ΠΟΥ κήρυξε το ξέσπασμα του νέου κορωνοϊού έκτακτη ανάγκη για
τη δημόσια υγεία διεθνούς ενδιαφέροντος (PHEIC), το υψηλότερο επίπεδο
συναγερμού του ΠΟΥ. Εκείνη την εποχή υπήρχαν 98 κρούσματα και κανένας
θάνατος σε 18 χώρες εκτός Κίνας. (WHO, 2022)
Στις 11 Μαρτίου 2020, η ταχεία αύξηση του αριθμού των κρουσμάτων εκτός
Κίνας οδήγησε τον Γενικό Διευθυντή του ΠΟΥ να ανακοινώσει ότι το ξέσπασμα θα
μπορούσε να χαρακτηριστεί ως πανδημία. Μέχρι τότε είχαν αναφερθεί περισσότερα
από 118.000 κρούσματα σε 114 χώρες και είχαν καταγραφεί 4291 θάνατοι. (WHO,
2022)
Μέχρι τα μέσα Μαρτίου 2020, η Ευρώπη είχε γίνει το επίκεντρο της
επιδημίας, αναφέροντας πάνω από το 40% των παγκόσμιων επιβεβαιωμένων
κρουσμάτων. Από τις 28 Απριλίου 2020, το 63% της παγκόσμιας θνησιμότητας από
τον ιό προερχόταν από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (WHO, 2022)
Σε παγκόσμιο επίπεδο, έως τις 8 Μαρτίου 2022, έχουν αναφερθεί στον ΠΟΥ
446.511.318 επιβεβαιωμένα κρούσματα COVID-19, συμπεριλαμβανομένων
6.004.421 θανάτων (WHO, 2022). Πιο συγκεκριμένα στην Ελλάδα, από τις 3
Ιανουαρίου 2020 έως τις 8 Μαρτίου 2022, έχουν αναφερθεί στον ΠΟΥ 2.517.111
επιβεβαιωμένα κρούσματα COVID-19 με 26.246 θανάτους. («Greece: WHO
Coronavirus Disease (COVID-19) Dashboard With Vaccination Data», 2022)
Το 2020 ήταν μια χρονιά που θα μείνει αξέχαστη για γενιές, επειδή έβαλε τις
ζωές όλων σε ένα άνευ προηγουμένου stress test. Το σύστημα υγείας και η αντίδραση
έκτακτης ανάγκης έπρεπε να αναδιαμορφωθούν επειγόντως και ριζικά ώστε να
ανταποκριθούν στις δημόσιες ανάγκες. Αποδείχθηκε επίσης, πως οι δεσμοί υγείας και
οικονομίας είναι μεγαλύτεροι από ό,τι θα μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε. Η υγεία
τέθηκε σταθερά στο επίκεντρο των κοινωνικών αξιών, όπως η ισότητα, η αλληλεγγύη
και η συμμετοχή. (WHO, 2021)
Η παγκόσμια πανδημία του Covid-19 έχει ήδη αναγνωριστεί ως βιολογική
καταστροφή που προκαλεί εκτεταμένες ανθρώπινες, κοινωνικές και οικονομικές
ζημιές. (Chan, 2020)
4.4 Ο ΚΟΡΩΝΟΙΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Στην Ελλάδα το πρώτο κρούσμα που ανακοινώθηκε επίσημα ήταν στις 26
Φεβρουαρίου του 2020. Η «ασθενής μηδέν» ήταν μια 36χρονη γυναίκα από τη
Θεσσαλονίκη που είχε επιστρέψει πρόσφατα από τη Βόρεια Ιταλία, όπου ο ιός
βρισκόταν σε έξαρση. Η άφιξη του ήταν αναμενόμενη καθώς η μία χώρα μετά την
άλλη ανακοίνωναν επίσημα τα πρώτα κρούσματα σε αυτές. Ο πρώτος θάνατος έλαβε
χώρα στις 12 Μαρτίου του 2020 και ήταν ένας 66χρονος που είχε επιστρέψει από
ταξίδι στους Άγιους Τόπους. Τότε άρχισε να προκαλείται και έντονη ανησυχία στην
Ελλάδα και με τα πρώτα τρία επιβεβαιωμένα κρούσματα ξεκίνησαν να
αναστέλλονται εκδηλώσεις, αρχικά σε τοπικό επίπεδο και στη συνέχεια σε εθνικό.
(Πέτρου, 2022)
4.4.1 Το πρώτο lockdown

Στις 12 Μαρτίου αναστάλθηκε αρχικά η λειτουργία των χώρων διασκέδασης
και απαγορεύτηκαν οι πολιτιστικές εκδηλώσεις και στις 13 Μαρτίου ανακοινώθηκε
και το κλείσιμο όλων των εμπορικών κέντρων, καφετεριών, μπαρ, μουσείων και
αθλητικών εγκαταστάσεων. Στα μέσα Μαρτίου επίσης, ανακοινώθηκε και η επιβολή
κατ´οίκον περιορισμού σε όσους εισέρχονταν στην ελληνική επικράτεια. Στις 23
Μαρτίου επιβλήθηκαν σημαντικοί περιορισμοί στην μετακίνηση των πολιτών σε όλη
την ελληνική επικράτεια και στις ζωές των πολιτών μπήκε η αποστολή μηνύματος
στο 13033 (ή συμπλήρωση γραπτής άδειας), ώστε να μπορέσουν να μετακινούνται
για να πάνε και να επιστρέψουν από την εργασία τους, να προμηθευτούν είδη πρώτης
ανάγκης ή φάρμακα, να παρέχουν βοήθεια σε άτομα που βρίσκονται σε ανάγκη, να
μεταβούν σε τελετή ή να επιστρέψουν στον τόπο μόνιμης κατοικίας τους. (Πέτρου,
2022)
Σε όλο αυτό το διάστημα αναστάλθηκαν αρχικά όλες οι πτήσεις από και προς
την Ιταλία με εξαίρεση τις εμπορευματικές και υγειονομικού ενδιαφέροντος πτήσεις
και στη συνέχεια, έκλεισαν τα σύνορα με την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία και την
Τουρκία με εξαίρεση τη διακίνηση εμπορευμάτων και την είσοδο Ελλήνων ιθαγενών
ή πολιτών στην Ελλάδα. Τελικά, στις 17 Μαρτίου αποφασίστηκε το κλείσιμο των
εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η απαγόρευση εισόδου σε αυτήν
σε πολίτες τρίτων χωρών, με ισχύ από τα ξημερώματα της 18ης Μαρτίου. (Πέτρου,
2022)
Στις 28 Απριλίου 2020 ανακοινώθηκε από την κυβέρνηση η σταδιακή άρση
των περιοριστικών μέτρων μετακινήσεων και η σταδιακή επανέναρξη λειτουργίας
των επιχειρήσεων. Στις 4 Μαΐου καθίσταται υποχρεωτική η χρήση μάσκας προσώπου
από τους εργαζομένους και τους πολίτες στα ΜΜΜ, στα ταξί και σε ορισμένους
κλειστούς χώρους και ταυτόχρονα, αίρεται η υποχρέωση αποστολής SMS (ή
συμπλήρωσης γραπτής άδειας) για την μετακίνηση των πολιτών. Στις 11 Μαΐου
ανοίγουν περισσότερα εμπορικά κέντρα με την τήρηση μέτρων ατομικής προστασίας
από πολίτες και εργαζομένους να γίνεται υποχρεωτική και να επιβάλλονται
περιορισμοί όσον αφορά το μέγιστο αριθμό ατόμων μέσα στα καταστήματα και την
χρήση μάσκας και γαντιών μιας χρήσης κατά περίπτωση. Την ίδια μέρα η Γ´ Λυκείου
επιστρέφει στα θρανία, ενώ οι μαθητές των υπόλοιπων τάξεων της δευτεροβάθμιας
θα επιστρέψουν στις 18 Μαΐου και η πρωτοβάθμια επαναλειτουργεί την 1η Ιουνίου.
Την 1η Ιουλίου με την τήρηση συγκεκριμενών διαδικασιών ελέγχου και οδηγιών
επαναλειτουργεί και ο τουρισμός. (Πέτρου, 2022)
4.4.2 Το δεύτερο κύμα της πανδημίας και τα νέα μέτρα

Στις 7 Νοεμβρίου 2020 ανακοινώνονται νέα περιοριστικά μέτρα
μετακινήσεων σε ολόκληρη τη χώρα από τον πρωθυπουργό, λόγω της αύξησης των
κρουσμάτων τις προηγούμενες μέρες και λαμβάνοντας υπόψη τις εισηγήσεις της
επιτροπής λοιμωξιολόγων που έχει συσταθεί από την αρχή της πανδημίας ότι, το
δεύτερο κύμα θα είναι πιο επικίνδυνο. Τα σχολεία παραμένουν κλειστά μέχρι τις 11
Ιανουαρίου 2021 όπου πρώτα επαναλειτουργούν τα Νηπιαγωγεία και τα Δημοτικά,
ακολουθούν τα Γυμνάσια την 1η Φεβρουαρίου 2021 και τα Λύκεια σε περιοχές που
συνεχίζουν να έχουν πολλά κρούσματα συνεχίζουν την τηλεκπαίδευση. (Πέτρου,
2022)
4.4.3 Το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού

Στο τέλος του Δεκεμβρίου 2020, πριν το τέλος του δεύτερου κύματος της
πανδημίας και λίγο πριν την αρχή του τρίτου, το πρώτο εμβόλιο Comirnaty των
Pfizer & BioNTech έλαβε άδεια κυκλοφορίας υπό όρους και πήρε επείγουσα έγκριση
από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι ξεκίνησε η διαδικασία εμβολιασμού των πολιτών
της ΕΕ. (Πέτρου, 2022)
Στην Ελλάδα ο πρώτος εμβολιασμός έγινε στις 27 Δεκεμβρίου 2020 σε μια
νοσηλεύτρια ΜΕΘ του νοσοκομείου Ευαγγελισμός. Την ίδια μέρα εμβολιάστηκαν η
Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο Πρωθυπουργός της χώρας. (Πέτρου, 2022)
Άλλα εμβόλια που στην συνέχεια πήραν έγκριση και άρχισαν να χορηγούνται
ήταν αυτά της Moderna, της AstraZeneca και της Johnson&Johnson. (Πέτρου, 2022)
4.4.4 Το τρίτο κύμα της πανδημίας

Για πρώτη φορά στα τέλη του 2020 εντοπίστηκε στην Ινδία η μετάλλαξη
Δέλτα, η οποία καθιστά τον covid ακόμα πιο μεταδοτικό. Μέχρι τις 20 Ιουλίου 2021
η μετάλλαξη είχε εξαπλωθεί σε 124 χώρες, προκαλώντας έντονη ανησυχία καθώς
ακόμα και σήμερα θεωρείται η πιο επιθετική. Η Ελλάδα από τον Ιούνιο βρισκόταν
και επίσημα στο τρίτο κύμα της πανδημίας και η ανάγκη για εμβολιασμό ήταν πλέον
επιτακτική έτσι ώστε να προστατευτεί η υγεία των πολιτών και να μειωθεί η
επιβάρυνση στο σύστημα υγείας. (Πέτρου, 2022)
Στις 11 Νοεμβρίου 2021 ταυτοποιήθηκε για πρώτη φορά η «μετάλλαξη
Όμικρον» στην Μποτσουάνα και στην πορεία άρχισε να εντοπίζεται και σε άλλες
περιοχές. Αυτή η μετάλλαξη, τα στοιχεία έδειξαν πως ήταν πιο ήπια σε σχέση με την
Δέλτα αλλά άκρως μεταδοτική. Υπό τον φόβο νέας επιβάρυνσης του Εθνικού
Συστήματος Υγείας και νέας ραγδαίας αύξησης των κρουσμάτων, από τις 22
Νοεμβρίου 2021 έως και τις 6 Δεκεμβρίου 2021 η κυβέρνηση πήρε μέτρα με τα οποία
περιοριζόταν η κινητικότητα των ανεμβολίαστων πολιτών. Τα Χριστούγεννα
λήφθηκαν επιπλέον μέτρα ώστε να αποφευχθεί η διασπορά του ιού λόγω των
εορτασμών των ημερών. (Πέτρου, 2022)
Η επιτροπή των ειδικών εισηγήθηκε τη χαλάρωση των μέτρων κι έτσι στις 19
Φεβρουαρίου 2022 ήρθησαν κάποια από αυτά. Τη στιγμή συγγραφής της παρούσας
εργασίας κάποια μέτρα παραμένουν σε ισχύ, αναμένεται όμως σταδιακή
αποκλιμάκωση περί τα τέλη Μαρτίου 2022, κρατώντας όμως επιφυλάξεις για τυχόν
εμφάνιση νέας μετάλλαξης.
4.5 Ο COVID-19 ΣΤΙΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ

Από την αρχή της πανδημίας COVID-19, οι τοπικές, εθνικές και διεθνείς
εφημερίδες και πύλες ειδήσεων διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο παρουσιάζοντας
τακτικές ενημερώσεις για την πανδημία, τοπικές και παγκόσμιες παρεμβάσεις για την
πρόληψη της πανδημίας, την ποιότητα και τις κριτικές του συστήματος υγειονομικής
περίθαλψης, απόψεις ειδικών για την πανδημία και ούτω καθεξής. (Zafri, Afroj, Nafi
& Hasan, 2021)
Η κρίση του COVID-19 έχει θέσει νέες προκλήσεις στη δημοσιογραφία. Τα
μέσα ενημέρωσης διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο στη διαμόρφωση μιας κρίσης,
καθώς η παροχή της σωστής πληροφόρησης από μια αξιόπιστη πηγή είναι το βασικό
ζήτημα σε αυτό το είδος πανδημίας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ)
χρησιμοποίησε τον όρο «infodemic» για να ορίσει την υπερπληθώρα πληροφοριών
που εισάγει ο κορωνοϊός και να προειδοποιήσει τους πολίτες για τους κινδύνους που
προκαλούνται από αυτή την υπερβολική πληροφόρηση, που περιέχει πολλές φάρσες
και φήμες. Όπως παρατηρεί η Sylvie Briand, Διευθύντρια Διαχείρισης Λοιμωδών
Κινδύνων στο Πρόγραμμα Έκτακτης Ανάγκης Υγείας του ΠΟΥ, αυτό το φαινόμενο
δεν είναι καινούργιο «αλλά η διαφορά τώρα με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι
ότι αυτό το φαινόμενο ενισχύεται, πηγαίνει όλο και πιο γρήγορα, όπως οι ιοί που
ταξιδεύουν με ανθρώπους και πηγαίνει όλο και πιο γρήγορα»
Η Stampouli (2020) αναφέρει πως όσον αφορά τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης
που καλύπτουν την πανδημία, παρουσιάστηκαν τρία προβλήματα. Σύμφωνα με μια
ανάλυσή της τριάντα άρθρων από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο, διαπιστώθηκε ότι
περίπου το 30% των άρθρων παρερμήνευαν το θέμα ενσωματώνοντας στα άρθρα είτε
παραπλανητικές είτε ελλιπείς πληροφορίες. Αν και, γενικά, τα άρθρα ήταν αληθινά,
οι πληροφορίες που παρείχαν δυσκόλευαν τον αναγνώστη να εντοπίσει τις ψευδείς
πληροφορίες.
Το δεύτερο πρόβλημα που παρατηρήθηκε σύμφωνα με άλλη έρευνα που
διεξήγαγε η Avramidou (όπως αναφέρεται στo Stampouli, 2020), το 56% των
ερωτηθέντων πιστεύει ότι τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα αντιδρούσαν υπερβολικά όταν
παρουσίαζαν την πανδημία. Αυτά τα αποτελέσματα συμπίπτουν με τη γνώμη του
Gongaki (όπως αναφέρεται στo Stampouli, 2020) που υποστηρίζει ότι τα μέσα
ενημέρωσης ξεπέρασαν τα όριά τους.
Τέλος, η καμπάνια Menoume Spiti αποκάλυψε τις παθολογίες των ελληνικών
ΜΜΕ. Κατά το πρώτο lockdown, η ελληνική κυβέρνηση μοίρασε στα μέσα
ενημέρωσης είκοσι εκατομμύρια για να πραγματοποιήσουν μια εκστρατεία για τη
δημόσια υγεία. Η διανομή αυτών των κεφαλαίων έγινε από ιδιωτική εταιρεία μέσων
ενημέρωσης. Αυτή η παράκαμψη επικρίθηκε έντονα επειδή υπήρχε έλλειψη
διαφάνειας και επίσης δεν τηρούσε τον κανόνα ότι όλες οι δημόσιες συναλλαγές που
πραγματοποιούνται πρέπει να δημοσιοποιούνται. Η έλλειψη χρηματοδότησης σε
ΜΜΕ που αντιτίθενται στην κυβέρνηση και η έλλειψη διαφάνειας οδήγησαν σε μια
κοινή επιστολή από το International Press Institute και το Media Freedom Rapid
Response, που απευθυνόταν στην κυβέρνηση και ζητούσε μεγαλύτερη διαφάνεια και
αντικειμενικότητα στη διανομή των πόρων. (Stampouli, 2020)
Η παρουσίαση της πανδημίας στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα έφερε στην
επιφάνεια κάποια εγγενή προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ΜΜΕ και έδωσε την
ευκαιρία στα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης να προσελκύσουν την προσοχή των
πολιτών (Stampouli, 2020).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ
Η πλαισίωση των διεθνών γεγονότων στις ειδήσεις έχει αποτελέσει

αντικείμενο πολλών ερευνών όλα αυτά τα χρόνια. Αυτή η βιβλιογραφική
ανασκόπηση θα εξετάσει μελέτες που αφορούν την οπτική απεικόνιση και τα οπτικά
πλαίσια στην κάλυψη ειδήσεων, τον τρόπο με τον οποίο πλαισιώθηκε η πανδημία από
τα μέσα ενημέρωσης και το πλαίσιο των μολυσματικών ασθενειών και όλα αυτά θα
εστιάσουν κυρίως στον τρόπο που απεικονίστηκε η πανδημία και τα οπτικά πλαίσια
που χρησιμοποιήθηκαν.
Ενώ έχουν διεξαχθεί πληθώρα μελετών σχετικά με την πλαισίωση διεθνών
γεγονότων όπως είναι ένας πόλεμος, πολιτικές συγκρούσεις ή φυσικές καταστροφές,
η διαμόρφωση θεμάτων υγείας, όπως είναι οι μολυσματικές ασθένειες ή οι πανδημίες,
δεν είναι τόσο συνηθισμένη. Οι αναφορές για μολυσματικές ασθένειες, πανδημίες και
επιδημίες διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, καθώς οι αναφορές των μέσων
ενημέρωσης μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στη δημιουργία απόψεων και
στάσεων σε θέματα δημόσιας υγείας. Ανησυχίες για την υγεία, ιδιαίτερα με τις
πανδημίες, συχνά συνοδεύονται από επείγοντα χαρακτήρα και αβεβαιότητα
πληροφοριών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα άτομα να βασίζονται σε μεγάλο βαθμό
στις εφημερίδες και στις ειδήσεις για να λάβουν πληροφορίες σχετικά με τις
μολυσματικές ασθένειες.
Ως αποτέλεσμα της σημασίας της κάλυψης ειδήσεων για θέματα υγείας, ιδίως
όσον αφορά τις μολυσματικές ασθένειες, η ανάλυση του τρόπου με τον οποίο
πλαισιώνονται αυτές οι ιστορίες είναι ζωτικής σημασίας. Η επιρροή που έχουν οι
ειδησεογραφικοί οργανισμοί στις πληροφορίες που διαδίδονται σχετικά με τις
επιδημίες και τις πανδημίες καθιστά προτεραιότητα την έρευνα για το τι καλύπτουν
τα μέσα ενημέρωσης. Προκειμένου να κατανοηθεί ο τρόπος με τον οποίο το κοινό
αντιλαμβάνεται τους κινδύνους, τις λύσεις και τη σοβαρότητα των μολυσματικών
ασθενειών πρέπει να γίνει κατανοητό το πλαίσιο αυτών των γεγονότων.
5.1 ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Οι Shih et al. (2008) μελέτησαν την πλαισίωση της νόσου των τρελών
αγελάδων, του ιού του δυτικού Νείλου και της γρίπης των πτηνών, χρησιμοποιώντας
ως μέθοδο την ανάλυση περιεχομένου και βασιζόμενοι στη θεωρία της πλαισίωσης,
βρήκαν ότι δύο ήταν τα κύρια πλαίσια που χρησιμοποιήθηκαν για την κάλυψη και
των τριών μολυσματικών ασθενειών – η δράση και η συνέπεια/επίπτωση. Με βάση
προηγούμενες έρευνες, είναι γνωστό ότι οι δημοσιογράφοι τείνουν να
επικεντρώνονται σε γεγονότα όταν αναφέρουν θέματα κινδύνου, για παράδειγμα
αναφέροντας τον αριθμό των θυμάτων (Shih et al., 2008). Το πλαίσιο-δράση
αναφέρεται στις ενέργειες που έγιναν σχετικά με τη νόσο (συνήθως σε σχέση με
κυβερνητικές αποφάσεις) και το πλαίσιο-συνέπεια αναφέρεται στην κάλυψη που
εστιάζεται στον αριθμό των θανάτων ή στον αριθμό των ατόμων που έχουν μολυνθεί.
Τα δύο αυτά πλαίσια που χρησιμοποιήθηκαν δεν ήταν μόνο τα πιο σημαντικά, αλλά
και η ποσότητα κάλυψης που έλαβε μία μολυσματική ασθένεια επηρεάστηκε επίσης
σε μεγάλο βαθμό από «τον αριθμό των μολυσμένων κρουσμάτων και το είδος των
κυβερνητικών ενεργειών που έγιναν» (Shih, Wijaya, & Brossard, 2008, σελ. 156).
Ο Wu (2006) πραγματοποίησε μια μελέτη με σκοπό να συγκρίνει την
πλαισίωση του ιού HIV/AIDS στην Κίνα και το πώς κατασκευάζεται η κοινωνική
πραγματικότητα από κορυφαίους ειδησεογραφικούς οργανισμούς. Το υλικό το οποίο
χρησιμοποίησε προερχόταν από το Xinhua News Agency στην Κίνα και το
Associated Press of the United States (AP) το 2004. Παρατηρήθηκε μια γενική
αντικυβερνητική στάση από το ΑP και τρία κύρια πλαίσια: το πλαίσιο –
ανεντιμότητα/καταπίεση, το πλαίσιο – καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων
και το πλαίσιο – ανικανότητα. Αντίθετα, το Xinhua είχε μια φιλοκυβερνητική στάση
αποτελούμενο από τρία επίσης πλαίσια: το πλαίσιο – άμυνα, το πλαίσιο – πρόοδος
και το πλαίσιο – αμφιθυμία/ασάφεια. Ο Wu (2006), με βάση τα ευρήματα που
προέκυψαν από τη μελέτη, υποστηρίζει ότι οι ειδήσεις είναι ένα κοινωνικά
κατασκευασμένο προϊόνκαι όχι ένας αντικειμενικός καθρέφτης της κοινωνικής
πραγματικότητας.
Οι Luther & Zhou (2005) εξέτασαν τα πλαίσια που χρησιμοποιήθηκαν από
εφημερίδες της Κίνας και των ΗΠΑ για την κάλυψη του ιού SARS. Οι εφημερίδες
που χρησιμοποιήθηκαν ήταν οι New York Times, η Washington Post, η People’s
Daily και η China Daily. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το περιεχόμενο του κινέζικου
τύπου επηρεάζεται από τον τύπο των ΗΠΑ όμως ο τρόπος χρήσης των πλαισίων και
η έκτασή τους διαφέρει ανάμεσα στις δύο χώρες. Στις αμερικανικές εφημερίδες
τονίζονταν συχνότερα οι αρνητικές οικονομικές συνέπειες του ιού SARS, η ευθύνη
της ηγεσίας καθώς και τα πλαίσια των συγκρούσεων σε σχέση με τις κινέζικες
εφημερίδες, όπου όλα αυτά παρουσιάζονταν με πιο θετικό τρόπο. Επίσης, στον
αμερικανικό τύπο κατηγορούνταν οι Κινέζοι για την εξάπλωση του ιού, ενώ ο
κινέζικος τύπος εστίασε στις θετικές πρωτοβουλίες των Κινέζων ηγετών για τον
περιορισμό του οικονομικού αντίκτυπου της νόσου. Ακόμη, εντοπίστηκε το πλαίσιο
ανθρώπινου ενδιαφέροντος το οποίο από τον τύπο των ΗΠΑ χρησιμοποιήθηκε για να
εστιάσει σε αρνητικούς ανθρώπινους αγώνες (π.χ. ο άρρωστος αγωνίζεται να
επιβιώσει αλλά τελικά πεθαίνει από τον ιό), ενώ στον κινέζικο τύπο χρησιμοποιήθηκε
για να περιγράψει ανθρώπους που ξεπέρασαν τον SARS ή οικογένειες που
ανταπεξήλθαν στις οικονομικές προκλήσεις που είχε ως αποτέλεσμα ο ιός.
Οι Clarke et al. (2006) πώς απεικονίστηκαν ο HIV και το AIDS στα δύο
περιοδικά με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία που απευθύνονταν σε Αφροαμερικανούς και
Αφροκαναδούς αναγνώστες, το Ebony και το Essence. Η απεικόνιση του HIV/AIDS
από τον Ιανουάριο του 1997 έως τον Οκτώβριο του 2001 στα περιοδικά εξετάστηκε
μέσω ανάλυσης φανερού και λανθάνοντος περιεχομένου. Οι αφροαμερικανοί
περιγράφονταν τόσο ως ανίσχυρα θύματα μπροστά στην ασθένεια όσο και ως μέλη
μιας ισχυρής και αναγνωρίσιμης κοινότητας «αδελφών» (brothers and sisters) που
είναι διαθέσιμα για να ανταποκριθούν στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της
νόσου. Τα αποτελέσματα έδειξαν συχνή έμφαση στα υψηλότερα ποσοστά HIV/AIDS
μεταξύ των Μαύρων Αμερικανών. Το πλαίσιο που αφορούσε την εκκλησία και αυτό
που αφορούσε την πνευματικότητα χρησιμοποιήθηκαν για να τονιστούν ως μέσα
πρόληψης εκπαίδευσης και αντιμετώπισης του ιού.
Μια μελέτη των Pan & Meng (2016) εξέτασε την ειδησεογραφική κάλυψη της
κρίσης της γρίπης των χοίρων όσον αφορά τα οπτικά πλαίσια, τα παραδείγματα
θνησιμότητας, τα προβλήματα εμβολίων, τις προσεγγίσεις αξιολόγησης των μεγεθών
κινδύνου και τις πηγές ειδήσεων. Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ότι διάφορες
στρατηγικές πλαισίωσης χρησιμοποιήθηκαν στα μέσα ενημέρωσης σε διαφορετικά
στάδια της κρίσης της γρίπης. Τα πλαίσια κινδύνου για την υγεία, κοινωνικά
προβλήματα, πολιτικά/νομικά ζητήματα και πρόληψη/υγειονομική αγωγή
χρησιμοποιήθηκαν κυρίως στο στάδιο πριν από την κρίση, ενώ το
ιατρικό/επιστημονικό πλαίσιο χρησιμοποιήθηκε τακτικά στο στάδιο μετά την κρίση
για την ανάδειξη της ιατρικής θεραπείας και της επιστημονικής έρευνας.
5.2 ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ COVID – 19 ΑΝΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Ένα από τα πιο πρόσφατα ξεσπάσματα πανδημίας διεθνώς, όπως είδαμε και
σε προηγούμενο κεφάλαιο, ήταν ο νέος κορωνοϊός. Λόγω της παγκόσμιας και ταχέως
διαδεδομένης φύσης του κορωνοϊού, οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί ήταν η πηγή για
τη διάδοση πληροφοριών σχετικά με την ασθένεια. της καινοτομίας του ιού, δεν
έχουν διεξαχθεί πολλές ερευνητικές μελέτες για την ανάλυση των μεθόδων οπτικής
πλαισίωσης της κάλυψης ειδήσεων από τις εφημερίδες αυτής της συγκεκριμένης
ασθένειας. Οι έρευνες που έχουν γίνει αφορούν κυρίως το πώς απεικονίστηκε ο ιός
στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ή στους ιστοτόπους (webpages) των εφημερίδων.
Ωστόσο, μετά από έρευνα, εντοπίστηκαν δύο έρευνες που αφορούσαν και την οπτική
πλαισίωση του ιού.
Μια έρευνα που πραγματοποίησαν οι Delicado και Rowland (2021), ανέλυε
το πώς απεικονίστηκε οπτικά ο COVID-19 στις ιστοσελίδες των εφημερίδων της
Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Εξέτασαν ένα δείγμα 600 εικόνων με στόχο να
αναγνωρίσουν τα μηνύματα που μεταδόθηκαν από τις εικόνες και τι σκοπό είχαν οι
εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν. Παρατήρησαν ότι οι εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν
ήταν κυρίως εικόνες από το αρχείο. Από την έρευνά τους κατέληξαν στο ότι στα
Ισπανικά μέσα οι εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν ήταν κυρίως γραφήματα και
αφορούσαν κυρίως πληροφορίες σχετικές με την υγεία και κοινωνικά μέτρα.
Αντίθετα, στα Πορτογαλικά μέσα η πλειοψηφία των εικόνων απεικόνιζε τον SARS-
COV-2 σε σχέδια. Και στις δύο χώρες οι εικόνες με ανθρώπους που φορούν μάσκες,
εξοπλισμό προστασίας ή παλτό εργαστηρίου χρησιμοποιήθηκαν αρκετά και
περιέγραφαν κυρίως ερευνητικό έργο. Ένας ακόμα τύπος εικόνας που
χρησιμοποιήθηκε αρκετά έδειχνε σκηνές από νοσοκομεία και ήταν για να
προσδιορίσει των αριθμό των κρουσμάτων, την χωρητικότητα του νοσοκομείου κ.λπ.
Οι ερευνήτριες κατέληξαν ότι οι εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν ήταν στερεοτυπικές
εικόνες εργαστηρίων και λευκών ιατρικών παλτό ώστε να επικοινωνήσουν τον ιό
στους πολίτες και ότι είχαν ως στόχο να δημιουργήσουν φόβο και να καλλιεργήσουν
το αίσθημα «κοινωνικής ευθύνης».
Η έρευνα των Tejedor et al. (2020) είχε ως αντικείμενο μελέτης τη
θεματολογία των πρωτοσέλιδων των εφημερίδων της Ισπανίας και της Ιταλίας κατά
την πανδημία και ο σκοπός τους ήταν να κατανοηθεί ο τρόπος με τον οποίο
αναπαραστάθηκε ο κορωνοϊός σε ιταλικές και ισπανικές εφημερίδες αναφοράς. Για
την έρευνα χρησιμοποιήθηκε η ανάλυση περιεχομένου, όμως αναφέρθηκε και το
οπτικό πλαίσιο που εντοπίστηκε. Οι ερευνητές εντόπισαν ότι και στις δύο χώρες οι
εφημερίδες εστίασαν στα πιο ενημερωτικά και ερμηνευτικά κομμάτια της πανδημίας,
αφήνοντας τις ζωντανές ενημερώσεις στα υπόλοιπα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Όμως
εντόπισαν ότι ακόμα κι αν οι εφημερίδες αναφοράς φαίνεται να επιλέγουν μια
ενημερωτική προσέγγιση, η οπτική τους πλαισίωση και η επιλογή των εικόνων
φορτίζουν συναισθηματικά τις πληροφορίες.
Υπάρχουν σχετικά λίγες μελέτες που χρησιμοποιούν τη θεωρία της οπτικής
πλαισίωσης σε σύγκριση με την πλαισίωση κειμένου και αυτό οφείλεται στο γεγονός
ότι υπάρχει πάρα πολύ σύγχυση ως προς τον τρόπο με τον οποίο υποτίθεται ότι
αναγνωρίζονται αρχικά τα οπτικά πλαίσια. Μέχρι σήμερα ο εντοπισμός οπτικών
πλαισίων παραμένει μία πρόκληση. Υπάρχουν πολλοί μέθοδοι για να γίνει μια τέτοια
έρευνα, όμως πολλές φορές τα ευρήματα και τα αποτελέσματα επηρεάζονται από την
οπτική αντίληψη του εκάστοτε ερευνητή.
Αυτή η ερευνητική μελέτη θα πραγματοποιήσει μία ανάλυση των
μεταβαλλόμενων οπτικών πλαισίων στην κάλυψη του covid – 19 κατά τη διάρκεια
του δεύτερου lockdown στην Ελλάδα. Η έρευνα θεωρεί το πρωτοσέλιδο της
καθημερινής εφημερίδας ως θεμελιώδες στοιχείο που συνθέτει και ιεραρχεί τα
περιεχόμενα που το συγκεκριμένο μέσο αντιμετωπίζει ως τα πιο σημαντικά.
Βασισμένοι στη Θεωρία της Οπτικής Πλαισίωσης θα διερευνήσουμε, μεταξύ άλλων,
τον τρόπο απεικόνισης της πανδημίας και τα οπτικά πλαίσια που χρησιμοποιήθηκαν.
Το δείγμα που θα μελετηθεί έχει δημοσιευθεί το χρονικό διάστημα 01/11/2020 –
07/02/2021.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6Ο: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ
6.1 ΣΤΟΧΟΣ ΚΑΙ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Στόχος της παρούσας μελέτης είναι να ερευνηθούν και να προσδιοριστούν τα
πλαίσια τα οποία χρησιμοποιήθηκαν κατά την οπτική απεικόνιση του covid – 19 από
τις τρεις μεγαλύτερες σε κυκλοφορία Κυριακάτικες εφημερίδες.
Το κεντρικό ερευνητικό ερώτημα της μελέτης αυτής είναι: Ποια ήταν τα
οπτικά πλαίσια που χρησιμοποιήθηκαν για να απεικονίσουν οπτικά την πανδημία στις
Κυριακάτικες εφημερίδες; Επίσης, θα επιχειρηθεί να απαντηθούν τα εξής ερευνητικά
ερωτήματα:
• Ερευνητικό Ερώτημα 1: Ποια από τις 3 εφημερίδες χρησιμοποίησε
περισσότερες εικόνες για να απεικονίσει την πανδημία;
• Ερευνητικό Ερώτημα 2: Πως αποτυπώθηκε στην κυκλοφορία των εφημερίδων
το πώς επικοινώνησαν οπτικά τον ιό στους αναγνώστες;
• Ερευνητικό Ερώτημα 3: Πώς μεταβλήθηκαν οι εικόνες κατά τη διάρκεια του
δεύτερου lockdown; Σε ποιο διάστημα παρατηρήθηκε αυξημένη χρήση
εικόνων που αφορούσαν τον covid – 19;
• Ερευνητικό Ερώτημα 4: Ποια ήταν τα κυριότερα οπτικά στοιχεία - εικόνες
που χρησιμοποιήθηκαν στην απεικόνιση του covid-19 κατά το ερευνώμενο
διάστημα στο υπό μελέτη δείγμα; Ποια ήταν η οπτική πλαισίωση της
πανδημίας;
6.2 Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Για το υλικό της έρευνας επιλέχθηκαν οι τρεις κυριακάτικες εφημερίδες με
την μεγαλύτερη κυκλοφορία σύμφωνα με τις μετρήσεις που αντλήθηκαν από την
ιστοσελίδα της Ένωσης Ιδιοκτητών Ημερήσιων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΙΗΕΑ).
Αυτές είναι «Το Πρώτο Θέμα» της Κυριακής, ο «Τύπος της Κυριακής» και «Το
Βήμα της Κυριακής». Το διάστημα για το οποίο θα εξεταστούν τα πρωτοσέλιδα είναι
από την 01/11/2020 μέχρι και τις 07/02/2021, λίγο πριν ανακοινωθεί δηλαδή το
δεύτερο lockdown στη χώρα και μέχρι που ξεκίνησαν να λειτουργούν ξανά όλες οι
βαθμίδες εκπαίδευσης πλην ελάχιστων εξαιρέσεων που συνέχισαν να λειτουργούν με
τηλεκπαίδευση (βλ. 3.4.2). Το συγκεκριμένο διάστημα παρουσιάζει λίγο παραπάνω
ενδιαφέρον καθώς πέρα από το νέο κλείσιμο της χώρας, ξεκινάει να διατίθεται το νέο
εμβόλιο κατά του ιού και οι εκκλήσεις των ειδικών προς τους πολίτες να σπεύσουν να
το κάνουν.
70000
60000
50000
40000 Ο Τύπος της Κυριακής

Πρώτο Θέμα
30000
Το Βήμα της Κυριακής
20000
10000
0
1/11/2020 1/12/2020 1/1/2021 1/2/2021
Γράφημα 6.1: Κυκλοφορία των υπό μελέτη εφημερίδων κατά το διάστημα 01/11/2020 –
07/02/2021
6.2.1 Η εφημερίδα «Πρώτο Θέμα»

Στις 27 Φεβρουαρίου 2005 κυκλοφόρησε για πρώτη φορά η κυριακάτικη
εφημερίδα Το Πρώτο Θέμα από τους δημοσιογράφους Μάκη Τριανταφυλλόπουλο,
Θέμο Αναστασιάδη και Τάσο Καραμήτσο. Το 2008 μετά που μια διαφωνία του
Τριανταφυλλόπουλου και του Αναστασιάδη, ο πρώτος διαχώρισε τη θέση του από
την εφημερίδα και αποχώρησε και η εφημερίδα εκδιδόταν μέχρι τις 22 Ιανουαρίου
2019 από τον Θέμο Αναστασιάδη. Τον Ιανουάριο του 2008 δημιουργήθηκε ο
ιστότοπος www.protothema.gr ως μια καθημερινή ηλεκτρονική εφημερίδα. Το
Πρώτο Θέμα παραμένει μέχρι και σήμερα η κυριακάτικη εφημερίδα με τη
μεγαλύτερη κυκλοφορία.
Κατά το Media Bias/Fact Check (MBFC) 5, οι τίτλοι της εφημερίδας
χαρακτηρίζονται συγκρατημένα συναισθηματικοί και οι πηγές της εφημερίδας μη
αξιόπιστες. Ενώ παλαιότερα ήταν γνωστή για τη φιλελεύθερη στάση της, προς το
παρόν διατυπώνει ευνοϊκές απόψεις για την κεντροδεξιά κυβέρνηση της Νέας
Δημοκρατίας. Επίσης, πολλές φορές τηρεί επικριτική στάση στην αριστερή
αντιπολίτευση με αρχηγό τον Αλέξη Τσίπρα. Στο παρελθόν με άρθρα της έχει
5
Ο ιστότοπος Media Bias/Fact Check (MBFC) είναι ένας ανεξάρτητος ιστότοπος που αξιολογεί τη
μεροληψία, την πραγματική ακρίβεια και την αξιοπιστία των πηγών που χρησιμοποιούν τα μέσα για να
αναμεταδόσουν τις ειδήσεις. Ιδρύθηκε το 2015 από τον Dave Van Zandt, ο οποίος είναι ο κύριος
συντάκτης και μαζί με τη βοήθεια μιας ομάδας εθελοντών και αμειβόμενων υπαλλήλων κάνουν έρευνα
και χρησιμοποιούν μια συγκεκριμένη δηλωμένη μεθοδολογία ώστε να αξιολογήσουν τις πηγές και τα
μέσα που τις χρησιμοποιούν. Όπως αναφέρεται στη διαδικτυακή σελίδα mediabiasfactcheck.com,
αποστολή τους είναι να εκπαιδεύσουν το κοινό σχετικά με την προκατάληψη των μέσων ενημέρωσης
και τις παραπλανητικές πρακτικές που χρησιμοποιούν οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί. Ως σκοπό έχουν
να δώσουν στους ανθρώπους τους πόρους και τα εργαλεία που χρειάζονται ώστε να κατανοήσουν την
προκατάληψη και την αξιοπιστία των πηγών που καταναλώνουν. Το MBFC σημείωσε τέλεια
βαθμολογία 100/100 από τον ανταγωνιστή Newsguard, που αξιολογεί την αξιοπιστία των Media
Sources.
στηρίξει και εκθειάσει πράξεις του ακροδεξιού κόμματος της Χρυσής Αυγής και έχει
διατυπώσει συχνά ρητορικές μίσους σε θέματα σχετικά με τη μετανάστευση και τους
μετανάστες. Σε γενικές γραμμές, αναφέρεται πως επιδεικνύει μια δεξιόστροφη
συντακτική μεροληψία και δεν αποτελεί αξιόπιστη πηγή για πραγματική
πληροφόρηση.
6.2.2 Η εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής»

Στις 6 Φεβρουαρίου 1922 εκδόθηκε η εφημερίδα Ελεύθερον Βήμα, η οποία
ανέστειλε την κυκλοφορία της για κάποια έτη και επανεκδόθηκε το 1945 με το όνομα
Το Βήμα, το οποίο διατηρεί μέχρι και σήμερα. Το 1984 διέκοψε την καθημερινή της
έκδοση και από τον Μάρτιο 1999 εκδόθηκε εκ νέου ως ημερήσια πρωινή εφημερίδα.
Στις 22 Ιανουαρίου 1984 εκδόθηκε για πρώτη φορά η κυριακάτικη εφημερίδα Το
Βήμα της Κυριακής με τη σημερινή του μορφή, η οποία κυκλοφορεί μέχρι και
σήμερα. Στις 25 Νοεμβρίου 2010 η εφημερίδα ανέστειλε ξανά την κυκλοφορία της,
αλλά κράτησε την κυριακάτικη έκδοση και την έκδοση online. Εκδίδεται στην Αθήνα
από την Alter Ego Επιχείρηση Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης Α.Ε. (από την οποία
εξαγοράστηκε το 2017 και ανήκει στον Ευάγγελο Μαρινάκη) και κυκλοφορεί
πανελλαδικά.
Σύμφωνα με το MBFC, ενώ ήταν γνωστό ότι η εφημερίδα είχε
κεντροαριστερή στάση, ο νέος ιδιοκτήτης της και επιχειρηματίας Ευάγγελος
Μαρινάκης είναι γνωστός για τη στενή φιλία και τους οικογενειακούς δεσμούς του με
την οικογένεια Μητσοτάκη, με αποτέλεσμα η εφημερίδα να είναι πλέον
φιλοκυβερνητική και να χαρακτηρίζεται ως κεντροδεξιά. Πολλές φορές δημοσιεύει
άρθρα επικριτικά σε τόνους προς την αριστερή αντιπολίτευση, και πιο συγκεκριμένα
εναντίον του αρχηγού της Αλέξη Τσίπρα, και πιο ευνοϊκά προς την πολιτική στάση
του Πρωθυπουργού της κεντροδεξιάς Κυριάκου Μητσοτάκη.
Γενικά, το Βήμα έχει μια δεξιά συντακτική προκατάληψη και δεν αναφέρει
πάντα ειδήσεις με τεκμηρίωση και κατηγορείται από το Media Bias/Fast Check για
έλλειψη διαφάνειας σχετικά με την ιδιοκτησία και κακής προέλευσης πηγές.
6.2.3 Η εφημερίδα «Ο Τύπος της Κυριακής»

Ο Τύπος της Κυριακής είναι η κυριακάτικη έκδοση της καθημερινής απογευματινής
πολιτικής εφημερίδας πανελλαδικής κυκλοφορίας «Ελεύθερος Τύπος».
Ο Ελεύθερος Τύπος κυκλοφόρησε πρώτη φορά στις 14 Αυγούστου του 1916
από τον Ανδρέα Καβαφάκη. Διέκοψε προσωρινά την κυκλοφορία του για τέσσερις
μήνες το 1916 – 1917, κατά τα Νοεμβριανά και μετά συνέχισε να εκδίδεται μέχρι τον
Μάϊο του 1927. Επανεκδόθηκε το 1963 – 1964 μόνο για ένα τρίμηνο και από τον
Απρίλιο του 1983 ξεκίνησε πάλι να εκδίδεται μέχρι και το 2009 όταν άλλαξε
ιδιοκτήτες και περιήλθε στην κυριότητα των Μπενέκου – Σκαναβή.
Το 1983 κατά την τρίτη επανέκδοση της εφημερίδας ξεκίνησε με μεγάλο
τμήμα του μέχρι τότε δημοσιογραφικού επιτελείου της Απογευματινής και είχε
αντιπολιτευτικό – αντικυβερνητικό χαρακτήρα. Η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ
απαγόρευσε την πώληση του ΕΤ σε μειωμένη τιμή με αποτέλεσμα να σημειωθεί
απότομη πτώση της κυκλοφορίας του και η εφημερίδα άλλαξε πολιτική γραμμή με
σαφείς πλεόν κυβερνητικές τάσεις, κάτι που οδήγησε την αρχική δημοσιογραφική
ομάδα σε αποχώρηση και παραίτηση. Τελικά, από τις Ευρωεκλογές του 1984 και
μετά, ο ΕΤ ακολούθησε σταθερά πια και με έντονο ύφος αντιπολιτευτική στάση
έναντι του ΠΑΣΟΚ, υποστηρίζοντας πλέον, έως και σήμερα, τη Νέα Δημοκρατία.
6.3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

Για τη διεξαγωγή της παρούσας έρευνας έγινε συνδυασμός ποιοτικής και
ποσοτικής ανάλυσης. Η ερευνητική διαδικασία που εφαρμόστηκε κατά την
υλοποίηση της παρούσας εργασίας αποτελείτο από τέσσερις φάσεις. Η πρώτη φάση
περιλάμβανε τη διαδικασία της συλλογής των πρωτοσέλιδων (δείγμα) κατά το
διάστημα 01/11/2020 έως 07/02/2021. Η δεύτερη φάση αφορούσε την μελέτη και την
επιλογή του δείγματος, ώστε να εντοπιστούν οι εικόνες που αφορούν αποκλειστικά
την πανδημία. Οι εικόνες επιλέχθηκαν με βάση τη λεζάντα ή τον τίτλο που τις
συνόδευε, ο οποίος έπρεπε να περιέχει οπωσδήποτε μια από τις εξής λέξεις: covid,
lockdown, κορωνοϊός, πανδημία, εμβόλιο. Στην τρίτη φάση της έρευνας,
εφαρμόστηκε ποσοτική ανάλυση στα αποτελέσματα που προέκυψαν από τη δεύτερη
φάση και απεικονίστηκαν σε διαγράμματα. Στην τέταρτη φάση, με βάση τα ευρήματα
απαντήθηκαν τα ερευνητικά ερωτήματα που έχουν τεθεί.
Συνοψίζοντας τα βήματα που ακολουθήθηκαν για την ερευνητική διαδικασία
είναι τα εξής:
• Συγκέντρωση – συλλογή του δείγματος
• Μελέτη και επιλογή των εικόνων με βάση τις λέξεις – κλειδιά που
προαναφέρθηκαν
• Κατηγοριοποίηση των εικόνων με βάση τα στοιχεία που απεικονίζονται
• Περιγραφική ανάλυση και σύγκριση των αποτελεσμάτων
Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι, για τις ανάγκες της
έρευνας εξετάστηκαν μόνο οι εικόνες που περιλάμβαναν στις λεζάντες τους λέξεις -
κλειδιά που αφορούσαν την πανδημία όπως κορωνοϊός, εμβόλιο, πανδημία,
lockdown, covid, νοσοκομείο, ΕΣΥ (Εθνικό Σύστημα Υγείας), μάσκες. Για
παράδειγμα, στις 24/01/2021 σε ένα θέμα που αφορά το κίνημα #metoo που ξεκίνησε
στην Ελλάδα απεικονίζεται μια μάσκα, αλλά δεν αναφέρεται πουθενά η πανδημία ή
τυχόν επιπτώσεις της, οπότε η εικόνα δεν συμπεριλήφθηκε στην έρευνα. Αντίστοιχα,
στις 10/01/2021 υπάρχει μια εικόνα που έχει την αμερικανική σημαία και στη
λεζάντα της περιέχει τη λέξη εμβόλιο. Αυτή η φωτογραφία συμπεριλήφθηκε στην
έρευνα, καθώς εκείνο το διάστημα περίπου κάνουν την εμφάνισή τους στα
πρωτοσέλιδα οι λέξεις «ψεκασμένοι» και «συνομωσιολόγοι», οι οποίες συνδέθηκαν
το πρώτο διάστημα με τον τότε Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ και
χρησιμοποιήθηκαν επίσης ως λέξεις – κλειδιά. Ακόμη, από την έρευνα εξαιρέθηκαν
οι εικόνες που αφορούσαν τα δώρα ή τα ένθετα που συνόδευαν τις εφημερίδες. Για
παράδειγμα, ο Ελεύθερος Τύπος κάθε βδομάδα κατά το ερευνώμενο διάστημα είχε
δώρο υφασμάτινες μάσκες οι οποίες απεικονίζονται στο πρωτοσέλιδο και στο ένθετο
«Διαβήτης» που κάποιες φορές συνοδεύει την ίδια εφημερίδα υπάρχει η φωτογραφία
μιας γυναίκας με ιατρική στολή και μάσκα. Αυτές οι εικόνες δεν συμπεριλήφθηκαν
στην έρευνα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7Ο: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
7.1 Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΙΔΗΣΕΩΝ ΓΙΑ

ΤΟΝ COVID – 19
Μετά από τη μελέτη των πρωτοσέλιδων του υπό μελέτη δείγματος
εντοπίστηκαν οι εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν και αφορούσαν τον κορωνοϊό. Το
σύνολο των εικόνων που εντοπίστηκαν στα 45 πρωτοσέλιδα ήταν 218 εικόνες, εκ των
οποίων οι 31 αφορούσαν τον κορωνοϊό (14,44%). Ο «Τύπος της Κυριακής» είχε
συνολικά 81 εικόνες στα 15 πρωτοσέλιδα, εκ των οποίων οι 12 αφορούσαν την
πανδημία (14,81%). Το «Πρώτο Θέμα» είχε 79 εικόνες από τις οποίες μόνο 6
απεικόνιζαν οπτικά τον κορωνοϊό (7,59%). Το «Βήμα» είχε συνολικά 58 εικόνες από
τις οποίες οι 13 αφορούσαν την πανδημία (22,41%). Έτσι, «Το Βήμα της Κυριακής»
είχε τις περισσότερες εικόνες που αφορούσαν την πανδημία. Από τα 15 πρωτοσέλιδα
της εφημερίδας που μελετήθηκαν μόνο 4 δεν απεικόνιζαν τον covid – 19 (ποσοστό
73,33%). Δεύτερος είναι ο «Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής» με 10 από τα 15
πρωτοσέλιδα να απεικονίζουν την πανδημία (ποσοστό 66,66%) και τρίτο το «Πρώτο
Θέμα» με μόνο 6 από τα 15 πρωτοσέλιδα να έχουν κάποιο οπτικό στοιχείο σχετικό με
την πανδημία (ποσοστό 40%). Έτσι η απάντηση στο 1ο ερευνητικό ερώτημα (το
οποίο αφορούσε το ποια από τις τρεις εφημερίδες έκανε μεγαλύτερη χρήση εικόνων
κατά τη διάρκεια του lockdown) είναι ότι η εφημερίδα «Το Βήμα» έκανε τη
μεγαλύτερη χρήση εικόνων και ακολουθούν ο «Τύπος» και το «Πρώτο Θέμα».
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι το «Πρώτο Θέμα», το οποίο συνήθως έχει τις
μεγαλύτερες πωλήσεις στον Κυριακάτικο Τύπο, σε περισσότερα από τα μισά
πρωτοσέλιδά του δεν χρησιμοποιεί οπτικά στοιχεία για να επικοινωνήσει στους
αναγνώστες την πανδημία, αφού μόνο 6 από τα 15 έχουν κάποια εικόνα που
σχετίζεται με τoν covid – 19.
Στο γράφημα 7.1 βλέπουμε πόσες εικόνες χρησιμοποίησε η κάθε εφημερίδα
σε κάθε πρωτοσέλιδό της κατά το ερευνώμενο διάστημα.
2,5
1,5
Ο ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ
1 ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
0,5
0
1/11/2020 1/12/2020 1/1/2021 1/2/2021
Γράφημα 7.1: Το σύνολο των εικόνων που αφορούσαν την πανδημία σε κάθε πρωτοσέλιδο
Οι 31 εικόνες που εντοπίστηκαν να αφορούν την πανδημία αποτελούνταν από

34 συνολικά οπτικά στοιχεία (22,41%). Οι κυριότερες εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν
ήταν οι μάσκες, καθώς τα 14 από τα 34 συνολικά στοιχεία (41,17 %) που είχαν
σχέση με την πανδημία, απεικονίζουν μάσκες, γάντια ή ιατρικές στολές. Δεύτερες σε
επιλογή εικόνες είναι αυτές που απεικονίζουν κυβερνητικούς εκπροσώπους (8 στον
αριθμό – ποσοστό 23,52%) και στη συνέχεια, έχουμε τις εικόνες που απεικονίζουν
εμβόλια ή φιαλίδια (6 οπτικά στοιχεία – ποσοστό 17,64%). Τελευταίες εικόνες σε
επιλογή είναι αυτές που απεικονίζουν την εκκλησία ή κληρικούς και την Αμερική και
είναι 3 στοιχεία για την κάθε κατηγορία (ποσοστό 8,82%).
Το «Βήμα» χρησιμοποίησε κυρίως τον ιατρικό εξοπλισμό (μάσκες, γάντια και
ιατρικές στολές) σαν οπτικό στοιχείο, ο «Τύπος» τους κυβερνητικούς εκπροσώπους,
ενώ το «Πρώτο Θέμα» τους κυβερνητικούς εκπροσώπους και τα εμβόλια (από 2
στοιχεία για το καθένα). Στο διάστημα 15/11/2020 έως 13/12/2020 όλες οι
εφημερίδες είχαν τουλάχιστον από μια εικόνα που αφορούσε τον κορωνοιό.
Στο γράφημα 7.2 εντοπίζονται τα οπτικά στοιχεία που απεικονίστηκαν στις
εικόνες που μας ενδιέφεραν και η συχνότητα εμφάνισής τους στις εφημερίδες
10
9
8
7
6
5
4
3
2 Ο ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
1
0 ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ
ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
Γράφημα 7.2: Τα στοιχεία που περιέχονταν στις εικόνες που αφορούσαν την πανδημία
Παρατηρήθηκε ότι, όπου απεικονίζονταν μάσκες και ιατρικός εξοπλισμός, οι

φωτογραφίες ήταν κοντινές και στην πλειοψηφία τους το βλέμμα των εικονιζόμενων
εστίαζε στην κάμερα με τη λήψη να είναι στο ύψος των ματιών. Σύμφωνα με τους
Πουρκός & Κατσαρού (2011), η παρουσία βλέμματος συνιστά απαίτηση από τον
θεατή και η λήψη της εικόνας (μακρινή ή κοντινή) υποδηλώνει τον βαθμό
οικειότητας που επιδιώκει ο δημιουργός (την κοινωνική απόσταση). Επίσης, η γωνία
λήψης στο ύψος των ματιών επιδιώκει να δημιουργήσει μια ισότιμη σχέση μεταξύ
θεατή και αναπαριστώμενου. Έτσι, λοιπόν, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι εικόνες
που περιείχαν ανθρώπους με μάσκες, ιατρικές στολές κ.λπ. είχαν σκοπό να
δημιουργήσουν μια σχέση οικειότητας με τους αναγνώστες επιδιώκοντας την
συγκίνηση και την ενσυναίσθηση από μεριάς των θεατών, αλλά ταυτόχρονα να
δημιουργήσουν και την αίσθηση κοινωνικής και ατομικής ευθύνης.
Το ίδιο παρατηρείται και με τις εικόνες που περιέχουν εμβόλια – φιαλίδια. Τα
πλάνα και εδώ είναι κοντινά, καθαρά και με ζωντανά χρώματα. Σύμφωνα με τους
Πουρκός & Κατσαρού (2011), τα χρώματα που αξιοποιούνται παίζουν σημαντικό
ρόλο στην παρουσίαση της πραγματικότητας ανάλογα με τον κωδικοποιημένο
προσανατολισμό στον οποίο εντάσσονται (τεχνολογικός, αισθητηριακός,
νατουραλιστικός). Έτσι, θεωρούμε ότι οι εικόνες που επιλέχθηκαν και περιείχαν
εμβόλια και φιαλίδια είχαν σκοπό να εξοικειωθεί το κοινό με αυτά ώστε να προβεί σε
εμβολιασμό, καθώς θεωρείτο η μόνη ελπίδα για την «ελευθερία» από την πανδημία.
Εικόνα 7.1: Εικόνες με μάσκες, γάντια και ιατρικές στολές και εικόνες με εμβόλια
Οι εικόνες που περιείχαν κυβερνητικούς εκπροσώπους (και την

εκκλησία/ιερείς) ήταν, κατά κύριο λόγο, εικόνες με μεσαία ή μακρινή απόσταση
χωρίς την παρουσία βλέμματος τις περισσότερες φορές και η γωνία λήψης στην
πλειοψηφία των εικόνων είναι λίγο πιο χαμηλή. Η απουσία βλέμματος υποδηλώνει
ότι η εικόνα προσφέρεται μόνο για παρατήρηση και η «χαμηλή» γωνία λήψης δείχνει
τους εικονιζόμενους «μεγαλύτερους» και άρα σημαντικούς δίνοντας την αίσθηση της
εξουσίας πάνω στον θεατή (Πουρκός & Κατσαρού, 2011). Έτσι, μπορούμε να πούμε
ότι οι εικόνες με κυβερνητικούς εκπροσώπους (και την εκκλησία) είχαν σκοπό να
πείσουν τους αναγνώστες για την ορθότητα των λεγόμενων και των ενεργειών τους
μέσω της εξουσίας που υποδήλωνε τόσο η γωνία λήψης όσο και η θέση των
εικονιζόμενων. Το γεγονός ότι δεν υπήρχε βλεμματική επαφή στιος εικόνες θεωρούμε
ότι είχε σκοπό οι αναγνώστες να δέχονται τα γραφόμενα χωρίς να τα αμφισβητούν.
Εικόνα 7.2: Εικόνες με κυβερνητικούς εκπροσώπους και εικόνες με την εκκλησία/κληρικούς
7.2 ΕΙΚΟΝΕΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ – ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ

Από την παρατήρηση των πρωτοσέλιδων παρατηρήθηκαν τα εξής αποτελέσματα:
Εικόνα 7.3: Πρωτοσέλιδα 01/11/2020

Πηγή: frontpages.gr
Την 1η Νοεμβρίου 2020, το «Πρώτο Θέμα» και το «Βήμα» δεν απεικονίζουν

οπτικά τον κορωνοϊό, αλλά υπάρχουν θέματα που αφορούν την πανδημία και το
επερχόμενο lockdown χωρίς να συνοδεύονται από εικόνα. Ωστόσο, στον «Τύπο της
Κυριακής» εντοπίζεται μια εικόνα ανάμεσα στις 3 συνολικά του πρωτοσέλιδου όπου
απεικονίζεται ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης σε αντίστοιχο θέμα και
καταλαμβάνει το ¼ της θεματολογίας.
Στις 8 Νοεμβρίου 2020 ο «Τύπος» έχεις 3 κύριες εικόνες στο πρωτοσέλιδό του
και μια από αυτές απεικονίζει την πανδημία με ιατρικό εξοπλισμό (γάντια, στολή,
μάσκα) για να αναφερθεί στην πίεση που αναμένεται να έχει το ΕΣΥ λόγω του ιού,
καταλαμβάνοντας το 1/6 της σελίδας. Το «Βήμα» έχει, επίσης 3 κύριες εικόνες στην
πρώτη σελίδα και η μία από αυτές αναφέρεται στην πανδημία και καταλαμβάνει το ½
της σελίδας. Χρησιμοποιείται σαν εικόνα τα αυτοκίνητα και η κυκλοφοριακή
συμφόρηση για να δείξει την έντονη κινητικότητα που υπάρχει στην αγορά υπό τον
φόβο ενός νέου lockdown. Το «Πρώτο Θέμα» δεν έχει καμία σχετική εικόνα.

Στις 15 Νοεμβρίου 2020, ο «Τύπος» έχει μια εικόνα που αφορά τον εμβολιασμό
κατά του ιού με έναν άνθρωπο με μάσκα και πιάνει το ¼ της σελίδας. Αντίστοιχα, το
«Βήμα» απεικονίζει ένα φιαλίδιο (1/4 της σελίδας) και κάποιον άνθρωπο με ιατρικό
εξοπλισμό (1/4 της σελίδας) για να αναφέρει τα εμβόλια αλλά και την πίεση στο
δημόσιο σύστημα υγείας, αφιερώνοντας έτσι το μισό πρωτοσέλιδο στην πανδημία. Το
«Πρώτο Θέμα» χρησιμοποιεί, επίσης, ένα εμβόλιο σε μια εικόνα που καταλαμβάνει
το ½ της σελίδας και αφορά τον εμβολιασμό κατά του ιού.
Στις 22 Νοεμβρίου 2020, ο «Τύπος» έχει δύο εικόνες που αφορούν την πανδημία
– η μία απεικονίζει κυβερνητικούς εκπροσώπους σε ένα θέμα σχετικό με την
παράταση του lockdown και η άλλη απεικονίζει μια εκκλησία σε ένα θέμα που
αφορά τον ιό, την εκκλησία και τους ιεράρχες (καταλαμβάνουν από 1/8 η καθεμιά
στη σελίδα). Το «Πρώτο Θέμα» έχει στο ½ της σελίδας εικόνα από ανθρώπους με
μάσκα για να τονίσει την πίεση στο σύστημα υγείας από τον κορωνοϊό. Το «Βήμα»
σε ένα θέμα σχετικό με την παράταση του lockdown έχει μια εικόνα στο 1/3 της
σελίδας μιας γυναίκας με ιατρικό εξοπλισμό.

Στις 29 Νοεμβρίου 2020, οι τρεις εφημερίδες έχουν από μια εικόνα στο
πρωτοσέλιδό τους που αφορά τον ιό. Ο «Τύπος» έχει μια εικόνα με τα χέρια ενός
ανθρώπου που φοράει γάντια και κρατάει ένα ιατρικό εργαλείο για δειγματοληψίες
για να παρουσιάσει το θέμα του εμβολιασμού (1/4 του πρωτοσέλιδου). Το «Πρώτο
Θέμα» έχει έναν κληρικό σε μια εικόνα που ξεπέρασε τον ιό (1/8 της σελίδας) και το
«Βήμα» χρησιμοποιεί μια εικόνα με γιατρούς ντυμένους με ιατρικές στολές, μάσκες
και γάντια για να θίξει το ζήτημα της εκτόξευσης των θανάτων λόγω του κορωνοϊού
(1/8 της σελίδας).
Στις 6 Δεκεμβρίου 2020, ο «Τύπος» χρησιμοποιεί μια εικόνα στο ¼ της πρώτης
σελίδας με ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο σε ένα άρθρο που αφορά το πώς θα
γιορτάσει ο κόσμος τα Χριστούγεννα με ασφάλεια. Το «Πρώτο Θέμα» σε ένα άρθρο
σχετικό με τον εμβολιασμό και το πώς θα γίνει απεικονίζει τον πρωθυπουργό και
ακόμα έναν κυβερνητικό εκπρόσωπο (1/4 του πρωτοσέλιδου). Το «Βήμα» κάνει
χρήση δύο εικόνων, οι οποίες καταλαμβάνουν από ¼ της σελίδας η καθεμιά. Η πρώτη
απεικονίζει μια γιατρό και συνοδεύει ένα άρθρο που αφορά τις συνθήκες εργασίας
στα νοσοκομεία κατά τη διάρκεια της πανδημίας και η δεύτερη δείχνει ένα φιαλίδιο
εμβολίου σε ένα άρθρο για το κυβερνητικό σχέδιο για την εμβολιαστική θωράκιση
της χώρας.

Στις 13 Δεκεμβρίου 2020, Ο «Τύπος» έχει δύο εικόνες σχετικές με τον ιό και τα
αυστηρά μέτρα που λαμβάνονται για να εμποδιστεί η εξάπλωση του _ η μία είναι
ένας κυβερνητικός εκπρόσωπος και η δεύτερη είναι ένας κληρικός (1/8 της σελίδας η
καθεμιά). Το «Πρώτο Θέμα» απεικονίζει τον ιό σε ένα θέμα που αφορά τον
εμβολιασμό. Το «Βήμα» έχει μια εικόνα η οποία καταλαμβάνει το ½ της σελίδας με
δύο νοσηλεύτριες με ιατρικό εξοπλισμό μπροστά σε ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο, η
οποία αφορά δύο άρθρα: ένα για το πώς θα γιορτάσει ο κόσμος τα Χριστούγεννα και
την αργή αποτελεσματικότητα του lockdown και ένα για τη θυσία των νοσηλευτριών.
Στις 20 Δεκεμβρίου 2020, μόνο το «Βήμα» έχει μια εικόνα όπου μια γυναίκα με
μάσκα εμβολιάζεται και σε αυτήν αφιερώνεται το ¼ της πρώτης σελίδας.

Πηγή: protothema.gr
Στις 25 Δεκεμβρίου 2020, παρατηρείται ότι μόνο ο «Τύπος» χρησιμοποιεί εικόνα,

η οποία καλύπτει το ¼ της σελίδας, σχετική με την πανδημία και αυτή απεικονίζει
κυβερνητικούς εκπροσώπους σε ένα άρθρο που αφορά την παράταση των
περιοριστικών μέτρων.

Στις 3 Ιανουαρίου 2021, το «Πρώτο Θέμα» είναι το μόνο που έχει μια εικόνα με
κάποιον που φοράει ιατρική στολή, μάσκες και γάντια και καταλαμβάνει το 1/8 της
πρώτης σελίδας.

Στις 10 Ιανουαρίου 2021, ο «Τύπος» έχει μια εικόνα με έναν άντρα που κρατάει
μια αμερικανική σημαία και το θέμα αφορά τον εμβολιασμό (στο 1/3 της σελίδας).
Το «Πρώτο Θέμα» δεν έχει κάποια εικόνα σχετική με την πανδημία. Το «Βήμα» έχει
δύο εικόνες. Μια εικόνα που δείχνει μια γυναίκα με μάσκα και ένα φιαλίδιο στα
χέρια (στο 1/8 της σελίδας) και μια εικόνα με έναν Αμερικανό στρατιώτη στο κέντρο
και πίσω του ανθρώπους που φορούν μάσκες (στο ½ της σελίδας).

Στις 17 Ιανουαρίου 2021, το «Πρώτο Θέμα» δεν έχει κάποια εικόνα. Ο «Τύπος»
έχει την εικόνα ενός ανθρώπου με μάσκα την ώρα που εμβολιάζεται και
καταλαμβάνει το 1/3 της σελίδας. Το «Βήμα» σε ένα θέμα που αφορά τον
εμβολιασμό και τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας απεικονίζονται άνθρωποι
που φορούν μάσκες στο 1/8 της πρώτης σελίδας.
Στις 24 Ιανουαρίου 2021 μόνο το «Βήμα» έχει μια εικόνα όπου απεικονίζεται η
αμερικανική σημαία με έναν ξένο κυβερνητικό εκπρόσωπο να φορά μάσκα και
καταλαμβάνει το 1/3 της πρώτης σελίδας. (Η φωτογραφία που αφορά το κίνημα
#metoo δεν συμπεριλήφθηκε στην έρευνα).

Την 31η Ιανουαρίου 2021, και πάλι, μόνο το «Βήμα» έχει μια εικόνα (στο 1/8 της
σελίδας) ενός καρτούν – σκύλου να φοράει μάσκα και το θέμα αφορά τις συνεχείς
αλλαγές στην καθημερινότητα των πολιτών λόγω της πανδημίας και των μέτρων που
αλλάζουν συνεχώς.
Στις 7 Φεβρουαρίου 2021 καμία από τις 3 εφημερίδες δεν έχει εικόνα σχετική με
τον κορωνοϊό.
Το 4ο ερευνητικό ερώτημα, το οποίο ήταν ταυτόχρονα και το κεντρικό θέμα
της εργασίας, αφορούσε τα οπτικά στοιχεία που απεικονίστηκαν στις εικόνες. Πιο
συγκεκριμένα έπρεπε να εξεταστεί ποια ήταν τα οπτικά στοιχεία που κυριάρχησαν
και πλαισίωσαν οπτικά την πανδημία. Παρατηρώντας τις παραπάνω εικόνες και το
γράφημα 7.2 συμπεραίνεται ότι τα οπτικά στοιχεία που κυριάρχησαν ήταν κατά σειρά
εμφάνισης η ιατρική ενδυμασία (μάσκες, γάντια και στολές), οι κυβερνητικοί
εκπρόσωποι, τα εμβόλια και η εκκλησία και τα γεγονότα στην Αμερική εκείνη την
περίοδο. Ενώ τα γεγονότα στην Αμερική δεν μπορούμε να πούμε ότι πλαισίωσαν
οπτικά την πανδημία στην χώρα μας, συμπεριλήφθηκαν στα πλαίσια καθώς
εμφανίστηκαν οι λέξεις «συνωμοσιολόγοι» και «ψεκασμένοι» για πρώτη φορά στα
πρωτοσέλιδα, οι οποίες αφορούσαν στην απόρριψη των εμβολίων, κατά κύριο λόγο,
και από εκεί και πέρα χρησιμοποιούνται συχνά μέχρι και τη στιγμή που γράφεται η
παρούσα εργασία. Με βάση τα αποτελέσματα και τα παραπάνω σχόλια μπορεί να
ειπωθεί πως το οπτικό πλαίσιο της πανδημίας του covid – 19 ήταν οι μάσκες, τα
γάντια, ιατρικές στολές, κυβερνητικοί εκπρόσωποι, γυάλινα φιαλίδια με ενέσιμο
διάλυμα, ενέσεις – εμβόλια και η εκκλησία και οι εκπρόσωποί της. Συνοψίζοντας
λοιπόν, έχουμε το πλαίσιο – ιατρική στολή, το πλαίσιο – κυβερνητικοί εκπρόσωποι,
το πλαίσιο – εμβόλια και το πλαίσιο – εκκλησία.
Με την επικράτηση του οπτικού πλαισίου – ιατρική στολή (μάσκα, γάντια,
ιατρικές στολές), φαίνεται ότι οι εφημερίδες αναφοράς στοχεύουν περισσότερο στη
συναισθηματική φόρτιση και στην οικειότητα και ταύτιση μέσω των εικόνων και
στην ανάπτυξη του αισθήματος «κοινωνικής και ατομικής ευθύνης». Ταυτόχρονα,
φαίνεται ότι προσπαθούν να προκαλέσουν φόβο και να τονίσουν την μεταδοτικότητα
του ιού και άρα, να πείσουν τον κόσμο να τηρήσει τα μέτρα που λήφθηκαν. Το
οπτικό πλαίσιο – κυβερνητικοί εκπρόσωποι φαίνεται πως επιλέγεται για να εμπνεύσει
εμπιστοσύνη στον κόσμο μέσω ανθρώπων γνώριμων στο κοινό που κατέχουν
συνήθως μια υψηλή κοινωνική θέση και έχουν τις απαραίτητες γνώσεις να
αναπαράγουν επιστημονικά στοιχεία, μην αφήνοντας, ωστόσο, περιθώρια για
αμφισβήτηση της εξουσίας (λόγω της γωνίας λήψης). Το οπτικό πλαίσιο – εμβόλια
εμφανίζεται να προσπαθεί να μεταδώσει την ελπίδα για μια επιστροφή στην εποχή
πριν τον κορωνοϊό. Επίσης, φαίνεται να στοχεύει στην προτροπή προς τον κόσμο να
εμβολιαστεί αλλά και να τον ενημερώσει σχετικά με τα εμβόλια. Όλα αυτά τα
πλαίσια ήταν τα αναμενόμενα για ένα ιατρικό ζήτημα παγκόσμιας κλίμακας. Τέλος
εντοπίζεται το πλαίσιο – εκκλησία. Το συγκεκριμένο πλαίσιο δεν ταιριάζει με τα
προηγούμενα πλαίσια που εντοπίστηκαν καθώς η εκκλησία και οι εκπρόσωποί της
δεν έχουν τις απαραίτητες γνώσεις για την επικοινωνία ιατρικών ζητημάτων στο
κοινό. Ωστόσο, σε μια χώρα με μακρά θρησκευτική παράδοση όπως η Ελλάδα,
θεωρείται λογικό αφού η εκκλησία διαμορφώνει πολιτική θέση και συμμετέχει στην
πολιτική δράση της χώρας (Ξυλουργίδης, 2010).
Στις εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν για την οπτική πλαισίωση του κορωνοϊού
δεν εντοπίστηκαν αξιωματούχοι της αντιπολίτευσης κάτι το οποίο φαίνεται λογικό
καθώς το υπό μελέτη δείγμα αφορούσε φιλοκυβερνητικά έντυπα.
7.3 ΟΠΤΙΚΗ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ ΚΑΙ ΠΩΛΗΣΕΙΣ/ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ

Ο παρακάτω πίνακας (πίνακας 7.1) απεικονίζει την κυκλοφορία των
εφημερίδων που μελετώνται στην παρούσα εργασία σε συνάρτηση με τις εικόνες που
χρησιμοποιήθηκαν. Παρατηρούμε ότι όσον αφορά τον «Τύπο της Κυριακής» η
εισαγωγή των εικόνων δεν επηρέασε ιδιαίτερα τις πωλήσεις του. Όσον αφορά όμως
το «Βήμα» και το «Πρώτο Θέμα» υπάρχει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη σχέση
εικόνας και πωλήσεων. Στις 06/12/2020 παρατηρούμε ότι το «Βήμα» έχει δύο εικόνες
στο πρωτοσέλιδό του, ενώ το «Πρώτο Θέμα» έχει μία και οι πωλήσεις είναι
αντίστοιχα 44730 και 43200. Στις 10/01/2021 το «Βήμα» έχει δύο εικόνες και το
«Πρώτο Θέμα» μία και οι πωλήσεις αντίστοιχα είναι 63130 και 56910. Τις επόμενες
τρεις Κυριακές, δηλαδή τις ημερομηνίες 17, 24 και 31 Ιανουαρίου του 2021, το
«Πρώτο Θέμα» δεν έχει κανένα οπτικό στοιχείο, ενώ το «Βήμα» έχει σε κάθε
πρωτοσέλιδο από μία εικόνα. Οι πωλήσεις που έχει το «Βήμα» για αυτές τις
ημερομηνίες είναι 54540, 44160 και 56530, ενώ το «Πρώτο Θέμα» έχει αντίστοιχα
51020, 40100 και 56420.
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ Ο ΤΥΠΟΣ ΠΡΩΤΟ ΤΟ

- Ο ΤΥΠΟΣ ΘΕΜΑ - ΠΡΩΤΟ ΒΗΜΑ - ΤΟ ΒΗΜΑ
ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΘΕΜΑ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ
ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
01/11/2020 1 - -
12770 45490 37350
08/11/2020 1 - 1
10120 48360 37200
15/11/2020 1 1 1
11590 47030 34710
22/11/2020 2 1 1
9680 48630 40730
29/11/2020 1 1 1
10590 49210 40180
06/12/2020 1 1 2
12290 43200 44730
13/12/2020 2 1 1
10620 55690 41280
20/12/2020 - - 1
10570 48220 43260
25/12/2020 1 - -
10640 42700 60180
03/01/2021 - 1 -
11560 53060 56330
10/01/2021 1 - 2
10690 56910 63130
17/01/2021 1 - 1
9830 51020 54540
24/01/2021 - - 1
9100 40100 44160
31/01/2021 - - 1
11500 56420 56530
07/02/2021 - - -
11550 56160 57200
Πίνακας 7.1: Η κυκλοφορία των εφημερίδων σε συνάρτηση με τις εικόνες που
χρησιμοποιήθηκαν
Με βάση τον πίνακα 7.1, θα απαντηθεί το 2ο ερευνητικό ερώτημα (το οποίο

είχε σκοπό να διερευνήσει αν επηρεάστηκε η κυκλοφορία των εφημερίδων από τη
χρήση των οπτικών στοιχείων). Η απάντηση εδώ θα δοθεί με επιφύλαξη καθώς οι
Κυριακάτικες εφημερίδες στηρίζουν πολύ τις πωλήσεις τους στα ένθετα και στα
δώρα που συμπεριλαμβάνουν στην έκδοσή τους, κάτι το οποίο δεν λήφθηκε υπόψη
για την παρούσα έρευνα. Παρατηρήθηκε λοιπόν ότι, ενώ ο «Τύπος» δεν επηρεάστηκε
από τη χρήση των εικόνων όσον αφορά την κυκλοφορία του, υπήρχε μια
ενδιαφέρουσα σχέση πωλήσεων – χρήσης οπτικών στοιχείων ανάμεσα στο «Πρώτο
Θέμα» και το «Βήμα». Μέχρι τις 29/11/2020 το «Πρώτο Θέμα» είναι πρώτο σε
πωλήσεις με μία ή καμία εικόνα για τον κορωνοϊό και το «Βήμα» δεύτερο επίσης, με
μία ή καμία εικόνα. Στις 06/12 με μια εικόνα παραπάνω το «Βήμα» ξεπερνάει σε
πωλήσεις το «Πρώτο Θέμα». Τις επόμενες δύο εβδομάδες, στις 13 και στις 20/12 το
«Βήμα» μένει δεύτερο και μετά τις 27/12 είναι η πρώτη σε κυκλοφορία Κυριακάτικη
εφημερίδα και σε σχέση με το «Πρώτο Θέμα» κάνει εκτεταμένη χρήση εικόνων.
Συμπερασματικά, για να απαντήσουμε στο δεύτερο ερώτημα μπορούμε να πούμε πως
επηρεάστηκε η κυκλοφορία των εφημερίδων με βάση τα κριτήρια που θέσαμε. Όμως,
όπως προαναφέρθηκε, η παρούσα έρευνα δεν έλαβε υπόψη τη συμπερίληψη των
εντύπων και των δώρων των εκδόσεων. Οπότε, στο μέλλον θα παρουσίαζε ιδιαίτερο
ενδιαφέρον να γίνει μια έρευνα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και να αφορά μόνο
τις εκδόσεις των Κυριακάτικων εφημερίδων που δεν έχουν δώρα ώστε να
κατανοήσουμε το πόσο τελικά η κυκλοφορία επηρεάζεται από τη χρήση εικόνων.
Το 3ο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι σε ποιο διάστημα παρατηρείται
αύξηση των εικόνων που αφορούν τον κορωνοϊό και πώς εξελίχθηκαν τα
πρωτοσέλιδα κατά τη διάρκεια του δεύτερου lockdown. Με βάση τα παραπάνω
αποτελέσματα, τα γραφήματα 7.1 και 7.2 καθώς επίσης και τον πίνακα 7.1,
παρατηρείται ότι και οι τρεις Κυριακάτικες εφημερίδες κατά το διάστημα 15/11 –
13/12/2020 είχαν τουλάχιστον από μια εικόνα που αφορούσε τον κορωνοϊό. Το
δεύτερο lockdown, όπως είδαμε και σε προηγούμενο κεφάλαιο, ανακοινώθηκε στις
07/11/2020, οπότε και άρχισε να απεικονίζεται από την επόμενη μέρα στις 08/11 με
οπτικά στοιχεία ο covid. Γενικά, εκτός από το «Πρώτο Θέμα», οι άλλες δύο
εφημερίδες συμπεριλαμβάνουν σχεδόν σε κάθε πρωτοσέλιδο τουλάχιστον μια εικόνα
που αφορά την πανδημία. Το «Πρώτο Θέμα» χρησιμοποίησε την πλειοψηφία των
εικόνων κατά το προαναφερόμενο διάστημα. Μετά τις 24/01/2021 μόνο το «Βήμα»
συνεχίζει να εισάγει εικόνες, όμως την 7η Φεβρουαρίου ούτε αυτό έχει εικόνα που να
αφορά τον covid, αφού έχουν ξεκινήσει να λειτουργούν ξανά τα σχολεία από την 1η
Φεβρουαρίου.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Στην παρούσα εργασία μελετήθηκαν ποιοτικά και ποσοτικά οι τρεις

Κυριακάτικες εφημερίδες με την μεγαλύτερη κυκλοφορία κατά το διάστημα
01/11/2020 έως 07/02/2020, δηλαδή λίγες μέρες πριν ανακοινωθεί το δεύτερο
κλείσιμο της χώρας στις 07/11/2020 λόγω της πανδημίας του covid – 19 μέχρι την
άρση των μέτρων και την σταδιακή επανεκκίνηση της χώρας σε όλους τους τομείς.
Πρόκειται για τις εφημερίδες «Πρώτο Θέμα», «Ο Τύπος της Κυριακής» και «Το
Βήμα της Κυριακής». Βασικός στόχος ήταν να εντοπιστούν τα οπτικά πλαίσια που
χρησιμοποιηθήκαν από τις τρεις μεγαλύτερες σε κυκλοφορία Κυριακάτικες
εφημερίδες για την απεικόνιση της πανδημίας του Covid – 19. Το κεντρικό
ερευνητικό ερώτημα της μελέτης αυτής ήταν: Ποια ήταν τα οπτικά πλαίσια που
χρησιμοποιήθηκαν για να απεικονίσουν οπτικά την πανδημία στις Κυριακάτικες
εφημερίδες; Επίσης, επιχειρήθηκε να απαντηθούν τα εξής ερευνητικά ερωτήματα:
Ποια από τις 3 εφημερίδες χρησιμοποίησε περισσότερες εικόνες για να απεικονίσει
την πανδημία; Πώς αποτυπώθηκε στην κυκλοφορία των εφημερίδων το πώς
επικοινώνησαν οπτικά τον ιό στους αναγνώστες; Πώς μεταβλήθηκαν οι εικόνες κατά
τη διάρκεια του δεύτερου lockdown; Σε ποιο διάστημα παρατηρήθηκε αυξημένη
χρήση εικόνων που αφορούσαν τον covid – 19; Ποια ήταν τα κυριότερα οπτικά
στοιχεία - εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν στην απεικόνιση του covid-19 κατά το
ερευνώμενο διάστημα στο υπό μελέτη δείγμα; Ποια ήταν η οπτική πλαισίωση της
πανδημίας;
Για τη διεξαγωγή της έρευνας συνδυάστηκε η ποσοτική και η ποιοτική
ανάλυση, που βασίστηκε στη θεωρία της Οπτικής Πλαισίωσης. Η εφημερίδα «Το
Βήμα» έκανε τη μεγαλύτερη χρήση εικόνων και ακολουθούν ο «Τύπος» και το
«Πρώτο Θέμα». Εντοπίστηκαν τέσσερα οπτικά πλαίσια, τα οποία ήταν τα εξής: 1) το
πλαίσιο – ιατρική στολή, 2) το πλαίσιο – κυβερνητικοί εκπρόσωποι, 3) το πλαίσιο –
εμβόλια και 4) το πλαίσιο – εκκλησία. Το «Βήμα» χρησιμοποίησε κυρίως τον ιατρικό
εξοπλισμό (μάσκες, γάντια και ιατρικές στολές) σαν οπτικό στοιχείο, ο «Τύπος» τους
κυβερνητικούς εκπροσώπους, ενώ το «Πρώτο Θέμα» τους κυβερνητικούς
εκπροσώπους και τα εμβόλια. Τα ευρήματα σχετικά με τον εάν επηρεάστηκαν οι
πωλήσεις των εντύπων από τη χρήση των εικόνων δεν μπορούν να προσδιοριστούν
με σιγουριά, καθώς πολλά σημαντικά κριτήρια δεν λήφθηκαν υπόψη. Κατά το
διάστημα 15/11 – 13/12 παρατηρήθηκε συστηματική χρήση των εικόνων και από τις
τρεις εξεταζόμενες εφημερίδες. Παρατηρήθηκε, επίσης, πως η χρήση των εικόνων και
των πλαισίων στόχευε στη συναισθηματική φόρτιση μέσω των εικόνων, στη
δημιουργία του αισθήματος «ατομικής και κοινωνικής ευθύνης», καθώς επίσης και
στον περιορισμό της αμφισβήτησης των ειδικών και των κυβερνόντων.
Με βάση τα αποτελέσματα, φαίνεται να υπάρχει ανάγκη και για άλλες
μεγαλύτερες έρευνες που θα εξετάζουν την οπτική πλαισίωση του κορωνοϊού στον
έντυπο τύπο, ώστε να εντοπιστούν οι τρόποι που διαχειρίζεται ένα θέμα δημόσιας
υγείας η δημοσιογραφία και το κατά πόσο επηρεάζεται η κυκλοφορία των εντύπων
από την εισαγωγή εικόνων σε ένα θέμα. Επίσης, θα ήταν σημαντικό να εξεταστεί το
πώς αυτές οι εικόνες γίνονται αντιληπτές από το ευρύ κοινό. Είναι πλέον ζωτικής
σημασίας οι πολίτες να αποκτήσουν παιδεία στα μέσα και την πληροφόρηση, ώστε να
έχουν την ικανότητα να αξιολογούν τις πληροφορίες που λαμβάνουν από τα ΜΜΕ. Η
απόκτηση της δεξιότητας αυτής αποτελεί απαραίτητο συστατικό στοιχείο για την
άσκηση της ελευθερίας έκφρασης και πληροφόρησης και για την πρόσβαση σε
αξιόπιστο, υπεύθυνο και ηθικό περιεχόμενο. Όλα αυτά μπορούν να συμβάλλουν στην
κατανόηση των τρόπων με τους οποίους μια εικόνα μπορεί να διαμορφώσει απόψεις
και στάσεις για ζητήματα δημόσιας υγείας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. About the virus. Euro.who.int. (2022). Retrieved 12 March 2022, from

https://www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronavirus-
covid-19/novel-coronavirus-2019-ncov.
2. Barry Α. Μ. (2004). Perception Theory.Φrom: Handbook of Visual

Communication, Theory, Methods, and Media Routledge. Διαθέσιμοστο:
https://www.routledgehandbooks.com/doi/10.4324/9781410611581.ch3
3. Barthes, R. (1964). Rhetoric of the Image.New York: Hill and

Wang.Διαθέσιμο από:
https://faculty.georgetown.edu/irvinem/theory/Barthes-Rhetoric-of-the-image-
ex.pdf
4. Batova T. (2021) “Picturing” Xenophobia: Visual Framing of Masks During

COVID-19 and Its Implications for Advocacy in Technical Communication.
Journal of Business and Technical Communication.
Doi:10.1177/1050651920958501
5. Βαβουρανάκης, Γ. (2015). Εικόνα και αρχαιολογία [Προπτυχιακό εγχειρίδιο].

Κάλλιπος, Ανοικτές Ακαδημαϊκές Εκδόσεις. http://hdl.handle.net/11419/5178
6. Βαρδακώστα Ι. (2001). Η έννοια της επικοινωνίας και η εφαρμογή της στις

ακαδημαικές βιβλιοθήκες: μια πρώτη προσέγγιση. Ανακτήθηκε από:
https://www.academia.edu/1844028/%CE%97_%CE%AD%CE%BD%CE%B
D%CE%BF%CE%B9%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%B5%
CF%80%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%
BD%CE%AF%CE%B1%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B7
_%CE%B5%CF%86%CE%B1%CF%81%CE%BC%CE%BF%CE%B3%CE
%AE_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CF%83%CF%84%CE%B9%CF%82_
%CE%91%CE%BA%CE%B1%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CF
%8A%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%B
B%CE%B9%CE%BF%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B5%CF%82_%
CE%9C%CE%AF%CE%B1_%CF%80%CF%81%CF%8E%CF%84%CE%B
7_%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CE%AD%CE%B3%CE%B3%CE
%B9%CF%83%CE%B7
7. Chan, D. (2020). A reflection on the anti-epidemic response of COVID-19

from the perspective of disaster management. International Journal Of
Nursing Sciences, 7(3), 382-385. https://doi.org/10.1016/j.ijnss.2020.06.004
8. Clampitt, P. G. (2005). Communicating for managerial effectiveness (3rd

ed.). Thousand Oaks, Calif.: Sage Publications.
9. Clarke, J. N., McLellan, L., & Hoffman-Goetz, L. (2006). The Portrayal of

HIV/AIDS in Two Popular African American Magazines. Journal of Health
Communication,11(5), 495–507. doi:10.1080/10810730600752001
10. Craig R. T. (1999). Communication theory as a field. (p. 119-161).
Ανακτήθηκε από: http://www.stes-
apes.med.ulg.ac.be/Documents_electroniques/MET/MET-
COM/ELE%20MET-COM%20A-8191.pdf
11. Craig, K. D. (2009). The social communication model of pain. Canadian
Psychology/Psychologie canadienne, 50(1), 22–
32. https://doi.org/10.1037/a0014772
12. Cohen-Almagor, R. (2013). Internet History. In R. Luppicini (Eds.), Moral,
Ethical, and Social Dilemmas in the Age of Technology: Theories and
Practice (pp. 19-39). IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-4666-2931-
8.ch002
13. Coleman, R. (2010). Framing the pictures in our heads: Exploring the framing
and agenda-setting effects of visual images. In Doing news framing
analysis (pp. 249-278). Routledge.
14. Cooley, C. H. (1929). Social Organization. Διαθέσιμο στο:
https://books.google.gr/books?id=bhj3dl0OnN8C&pg=PR5&hl=el&source=g
bs_selected_pages&cad=3#v=onepage&q=Human%20relations&f=false
15. Davies S. R., Horst M. (2016). Science Communication: Culture, Identity and
Citizenship.London: Palgrave Macmillan London
16. Delicado A and Rowland J (2021) Visual Representations of Science in a
Pandemic: COVID-19 in Images. Front. Commun. 6:645725. Doi:
10.3389/fcomm.2021.645725
17. Dempster, G. (2020). ‘The communication of scientific research in news
media: Contemporary challenges and opportunities’. JCOM 19 (03),
C06. https://doi.org/10.22323/2.19030306.
18. De Vreese, C. (2005). News Framing: Theory and Typology. Information
Design Journal. 13. 51-62. 10.1075/idjdd.13.1.06vre.
19. Δημοπούλου-Λαγωνικά, Μ. (2011). Μεθοδολογία κοινωνικής εργασίας -
Μοντέλα παρέμβασης & Από την ατομική στην γενική-ολιστική προσέγγιση (Β
Έκδοση.) Αθήνα: Τόπο
20. Δρούλια Λ. (2005). (Επιμ.) Ο Ελληνικός τύπος 1784 έως σήμερα: ιστορικές και
θεωρητικές προσεγγίσεις. Πρακτικά διεθνούς συνεδρίου Αθήνα, 23 – 25
Μαΐου 2002. Αθήνα: Ίδρυμα Γ. Τσαρούχη
21. Entman, R.M. (2007), Framing Bias: Media in the Distribution of Power.
Journal of Communication, 57: 163-173. https://doi.org/10.1111/j.1460-
2466.2006.00336.x
22. Entman, RM (1993), Framing: Toward Clarification of a Fractured Paradigm.
Journal of Communication. https://doi.org/10.1111/j.1460-
2466.1993.tb01304.x
23. Fact sheet about malaria. Who.int. (2021). Τελευταία πρόσβαση: 2 Μαρτίου
2022. Ανακτήθηκε από: https://www.who.int/news-room/fact-
sheets/detail/malaria.
24. Greece: WHO Coronavirus Disease (COVID-19) Dashboard With
Vaccination Data. Covid19.who.int. (2022). Retrieved 9 March 2022, from
https://covid19.who.int/region/euro/country/gr.
25. Harris, J., LaRocque, R., Qadri, F., Ryan, E., & Calderwood, S. (2012).
Cholerae. The Lancet ,379 (9835), 2466-2476. https://doi.org/10.1016/s0140-
6736(12)60436-x
26. Hays, J. (2006). Epidemics and pandemics. ABC-CLIO. (ΣΕΛ 193)
27. H. Kim, Y. Kim, S. J. Kim and I. Lee. (2018) «Building Emotional Machines:
Recognizing Image Emotions Through Deep Neural Networks,» in IEEE
Transactions on Multimedia, vol. 2., no. 11. pp. 2980-2992. doi:
10.1109/TMM.2018.2827782
28. Huber, V. (2020). Pandemics and the politics of difference: rewriting the
history of internationalism through nineteenth-century cholera. Journal Of
Global History, 15(3). https://doi.org/10.1017/s1740022820000236
29. Katz, D., & Kahn, R. L. (1978). The social psychology of organizations (2nd
ed.).New York: John Wiley & Sons.
30. Kennedy, J. M. (1974). A psychology of picture perception. San Francisco,
CA: Jossey-Bass Publishers. Διαθέσιμο στο: https://hdl.handle.net/1807/948
31. Kiderra, I., (2018). Pictures Move People More than Words. (online)
Ucsdnews.ucsd.edu. Διαθέσιμο στο:
https://ucsdnews.ucsd.edu/pressrelease/pictures_move_people_more_than_wo
rds (Τελευταία πρόσβαση 5 Μαΐου 2022).
32. Kim, Y. S. & Chung, D. S. (2017) "Anatomy of Front Pages: Comparison
Between The New York Times and Other U.S. Major Metropolitan
Newspapers" (2017). Journalism and Media Faculty Publications.
https://uknowledge.uky.edu/jat_facpub/2
33. Kreis, S. (2004). The printing press. The History Guide. Διαθέσιμοστο:
https://users.manchester.edu/FacStaff/SSNaragon/Kant/lp/Readings/11-
Kreis,%20Printing%20Press.pdf
34. Kurdi, B., Lozano, S. & Banaji, M.R. Introducing the Open Affective
Standardized Image Set (OASIS). Behav Res 49, 457–470 (2016).
https://doi.org/10.3758/s13428-016-0715-3
35. Καϊτατζή Σ. Γ. (2021). Θεωρία Επικοινωνίας και μέσων ενημέρωσης:
σημειώσεις της διδάσκουσας
36. Κακλίδη Φ. (2016). (Διπλωματική εργασία). Οπτική επικοινωνία και ο ρόλος
της στον σχεδιασμό αφίσας. Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Τμήμα Μηχανικών
Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων.
37. Κουμπαρέλης Α. (2020). Σύνοψη ιστορίας Ελληνικού πολιτικού τύπου.
Αργοστόλι: Ιόνιο Πανεπιστήμιο: Σχολή Επιστήμης της πληροφορίας &
Πληροφορικής: Τμήμα Ψηφιακών μέσων και Επικοινωνίας
38. Κοντάκος, Α. – Πολεμικός, Ν. (2000). Η μη λεκτική επικοινωνία στο
Νηπιαγωγείο. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
39. Lasswell, H. D. (1948). The structure and function of communication in
society. The communication of ideas, 37(1), 136-139.
40. Leeuwen T. – V., Jewitt C. (Επιμ.). (2000). The Handbook of Visual Analysis.
London: Sage. Διαθέσιμοστο:
https://books.google.gr/books?hl=el&lr=&id=9ySh2-
NtKXUC&oi=fnd&pg=PA10&dq=the+importance+of+visual+images&ots=J
hrikR_s6l&sig=3VWv68TnBz_hskjupMs72N61_ug&redir_esc=y#v=onepage
&q=the%20importance%20of%20visual%20images&f=false
41. Littlejohn, S. W., Foss, K. A. (Επιμ.). (2009). Encyclopedia of communication
theory. USA: SAGE Publications
42. Littlejohn, S. W. (1983). Theories of human communication (2nd
ed.).Belmont, CA: Wadsworth.
43. Littlejohn, S. W. (1992). Theories of human communication (4th ed.).Belmont,
CA: Wadsworth.
44. Luther, C. & Zhou, X. (2005). Within the Boundaries of Politics: News
Framing of SARS in China and the United States. Journalism & Mass
Communication Quarterly. 82. 857-872. 10.1177/107769900508200407.
45. Λάζος, Χ. (2012, 7 Νοεμβρίου). Τηλεπικοινωνίες στην Αρχαία Ελλάδα.
(Weblogpost). Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2022 από:
https://www.visaltis.net/2012/11/blog-post_7.html
46. Messaris P. (1994). Visual literacy. Boulder : Westview Press. Ανακτήθηκε
από: https://archive.org/details/visualliteracyim0000mess/page/n1/mode/2up
47. Mirzoeff N. (1999). An introduction to visual culture. London: Routledge.
Διαθέσιμοστο:
https://books.google.gr/books?id=hhajBE0mUfwC&printsec=frontcover&hl=
el&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false
48. Μάνδρος Σ. (2009). Για μια κοινωνιολογία των ΜΜΕ: σημειώσεις από δύο
διαλέξεις στην Αθήνα. Ιτέα.
49. Μανούσου Ε. (2017). Οι δεξιότητες των φοιτητών που εκπονούν μεταοτυχιακή
– ερευνητική εργασία. (Μεταδιδακτορική Έρευνα). Ελληνικό Δίκτυο Ανοικτής
και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης.
50. Μάντζος Λ. (2011). (Διπλωματική εργασία). Ο ρόλος της επικοινωνίας στη
σχέση εκπαιδευτικών – διευθυντώνστις σχολικές μονάδες: οι απόψεις των
εκπαιδευτικών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Πάτρα: ΕΑΠ – Σχολή
Ανθρωπιστικών Σπουδών.
51. Μαριώλος Π. (2017). Ιστορική αναδρομή στη φωτογραφία και η συμβολή της
στην ενημέρωση. (Πτυχιακή Εργασία). ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας. Διαθέσιμο στο:
http://repository.library.teimes.gr/xmlui/handle/123456789/5716
52. Μάτσου Κ. (2007). «Εφημερίς» (1790-1797). e – telescope. Ανακτήθηκε από:
https://www.e-telescope.gr/history/greek-history/first-greek-newspaper
53. Ξανθάκης Α.Ξ. (2018). Το πρώτο φωτορεπορτάζ στην Ελλάδα : Η απαγωγή
στο Δήλεσι το 1870. Καλύτερη Λαμία. Διαθέσιμο στο:
https://www.kaliterilamia.gr/2020/03/1870.html
54. Ξυλουργίδης, Α. (2010). Εκκλησία και εξουσία. (Διπλωματική εργασία).
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Διαθέσιμο στο:
https://doi.org/10.26262/heal.auth.ir.126317
55. Pan, P.-L. and Meng, J. (2016), Media Frames across Health Crisis Stages. J
Contingencies & Crisis Man, 24: 95-106. https://doi.org/10.1111/1468-
5973.12105
56. Πατήρη, Α. – Κ. (2019). Ο ρόλος της εικόνας στη μετανεωτερική εποχή: πως η
πληροφορία διαμορφώνεται με την συμβολή των εικόνων. (Πτυχιακή Εργασία).
Διαθέσιμο στο:
http://repository.library.teimes.gr/xmlui/handle/123456789/8560
57. ΠΕΤΡΟΥ, Ε. (2022). Δύο χρόνια κορονοϊός στην Ελλάδα: Η πορεία, τα
lockdowns, τα μέτρα και η ελπίδα. www.ertnews.gr. Τελευταία πρόσβαση: 10
Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε από: https://www.ertnews.gr/eidiseis/mono-sto-
ertgr/dyo-chronia-koronoios-stin-ellada-i-poreia-ta-lockdowns-ta-metra-kai-i-
elpida/
58. Πουρκός, Μ. & Κατσαρού, Ε. (2011). Βίωμα, μεταφορά και πολυτροπικότητα:
Εφαρμογές στην επικοινωνία, την εκπαίδευση, τη μάθηση και τη γνώση.
Θεσσαλονίκη: Νησίδες
59. Rosenberg, C. (2010). The Cholera Years: The United States in 1832, 1849,
and 1866. University of Chicago Press.
60. Satir V. (1976). Making Contact. Berkeley, California: Celestial Arts.
Διαθέσιμο στο: https://www.scribd.com/doc/251061667/248283708-Virginia-
Satir-Making-Contact
61. Sawyer, R. (2020). The Telegraph.Διαθέσιμοστο:
https://history121bgroup1.wordpress.com/2013/10/23/the-telegraph/
62. Shih, T.,Wijaya, R.& Brossard, D. (2008). Media coverage of public health
epidemics: Linking framing and issue attention cycle toward an integrated
theory of print news coverage of epidemics. Mass Communication and
Society, 11(2), 141-160.
63. Stampouli, D., 2020. The Greek “success story” on the international media
representations concerning the pandemic of Covid-19..DISSERTATION.
Aristotle University of Thessaloniki.
64. Σαΐτης, Χ. (2007). «Στάσεις και αντιλήψεις των διευθυντών σχολικών μονάδων
για τη Λειτουργικότητα της Δημοτικής και Κοινοτικής Επιτροπής Παιδείας
(ΔΚΕΠ)», Σύγχρονη Εκπαίδευση: Τρίμηνη Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών
Θεμάτων, (150).
65. Σιάνης Π. (2020). Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και Δημοσιογραφία στην
Ελλάδα. Medianalysis.gr. Ανακτήθηκε από:
https://medianalysis.net/2020/06/19/mesa-koinonikis-diktiosis-kai-
dimosiografia-stin-ellada/
66. Σκιαδάς Ε. Γ. (2020). Σάλπιγξ Ελληνική:η πρώτη εφημερίδα της επανάστασης
1821. Τα Αθηναϊκα. Ανακτήθηκε από: https://www.taathinaika.gr/salpigks-
elliniki-i-proti-efimerida-tis-epanastasis-1821/
67. Tejedor S, Cervi L, Tusa F, Portales M, Zabotina M. (2020) Information on
the COVID-19 Pandemic in Daily Newspapers' Front Pages: Case Study of
Spain and Italy. Int J Environ Res Public Health. Aug 31;17(17):6330. doi:
10.3390/ijerph17176330. PMID: 32878092; PMCID: PMC7503229
68. Τσενέ Λ. (2013). Θεωρία και μοντέλα επικοινωνίας. ΤΕΙ Πάτρας –
Παράρτημα Πύργου: Τμήμα Πληροφορικής και ΜΜΕ. Ανακτήθηκε από:
https://www.slideshare.net/kokonagera/ss-25888842
69. Weston, S., & Frieman, M. (2020). COVID-19: Knowns, Unknowns, and
Questions. Msphere, 5(2). https://doi.org/10.1128/msphere.00203-20
70. WHO Coronavirus (COVID-19) Dashboard. Covid19.who.int. (2022).
Retrieved 9 March 2022, from https://covid19.who.int/.
71. World Health Organization. Regional Office for Europe. (2021). A timeline of
WHO’s response to COVID-19 in the WHO European Region: a living
document (Version 2.0 from 31 December 2019 to 31 December 2020). World
Health Organization. Regional Office for Europe.
https://apps.who.int/iris/handle/10665/339983. License: CC BY-NC-SA 3.0
IGO
72. Wu, M. (2006). Framing AIDS in China: A comparative analysis of US and
Chinese wire news coverage of HIV/AIDS in China. Asian Journal of
Communication - ASIAN J COMMUN. 16. 251-272.
10.1080/01292980600857781.
73. Yenawine P. (1997). Thoughts on visual literacy. Handbook of research on
teaching literacy through the communicative and visual arts. Macmillan
library reference.
74. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΥΠΕΠΘ). (2008). Ενότητα:
Η έκδοση μιας εφημερίδας. Ελεύθερος χρόνος και πολιτισμός.Υλικό για την
Πιλοτική Εφαρμογή, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων –
Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων, Ινστιτούτο Διαρκούς
Εκπαίδευσης Ενηλίκων, Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων.
75. Φισκ, Τζ. (2010). Εισαγωγή στην επικοινωνία. (Μετ. Β. Μεσσήνη). Αθήνα:
Αιγόκερως.
76. Zafri, N., Afroj, S., Nafi, I., & Hasan, M. (2021). A content analysis of
newspaper coverage of COVID-19 pandemic for developing a pandemic
management framework. Heliyon, 7(3), e06544.
https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2021.e06544
77. 1918 Pandemic (H1N1 virus) | Pandemic Influenza (Flu) | CDC. Cdc.gov.
(2019). Retrieved 8 March 2022, from https://www.cdc.gov/flu/pandemic-
resources/1918-pandemic-h1n1.html.
78. 2009 H1N1 Pandemic. Centers for Disease Control and Prevention. (2019).
Retrieved 13 March 2022, from https://www.cdc.gov/flu/pandemic-
resources/2009-h1n1-pandemic.html.
ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

1. Britannica, T. Editors of Encyclopaedia (2021, August 27). Black Death.
Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/event/Black-Death
2. https://marketingweek.gr/kyriakatikos-typos-ependyontas-sti-d/
3. Επιδημία – Βικιπαίδεια. El.m.wikipedia.org. (2021). Τελευταία πρόσβαση: 6
Μαρτίου 2022, Ανακτήθηκε από:
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%80%CE%B9%CE%B4%CE
%B7%CE%BC%CE%AF%CE%B1.
4. Η εφημερίδα – Βικιπαίδεια. El.m.wikipedia.org. (n.d.) Τελευταία πρόσβαση: 5
Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε από:
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%86%CE%B7%CE%BC%CE
%B5%CF%81%CE%AF%CE%B4%CE%B1
5. ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ. (2020, March 06). Πώς έμαθαν οι αρχαίοι την
πτώση της Τροίας; Το μήνυμα διένυσε 550 χιλιόμετρα μέσα σε μία νύχτα πριν
από 3.000 χρόνια. Φρυκτωρίες, η επινόηση των Ελλήνων που «εκμηδένιζε» τις
αποστάσεις (βίντεο). Τελευταία πρόσβαση: 20 φεβρουαρίου 2022 από:
https://www.mixanitouxronou.gr/pos-emathan-i-archei-tin-ptosi-tis-trias-to-
minima-dienise-550-chiliometra-mesa-se-mia-nichta-prin-apo-3-000-chronia-
friktories-i-epinoisi-ton-ellinon-pou-ekmidenize-tis-apostasis/
6. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες φωτορεπόρτερ. Διαθέσιμο στο:
https://mikrasiatis.gr/mikrasiates-prosfyges-fotoreporter/
7. Πανδημία – Βικιπαίδεια. El.m.wikipedia.org. (2022). Τελευταία πρόσβαση: 9
Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε από:
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CE
%B7%CE%BC%CE%AF%CE%B1
8. Φρυκτωρία. (2021). Τελευταία πρόσβαση: 20 Φεβρουαρίου 2022, από:
https://el.m.wiktionary.org/wiki/%CF%86%CF%81%CF%85%CE%BA%CF
%84%CF%89%CF%81%CE%AF%CE%B1
ΤΟ ΥΠΟ ΜΕΛΕΤΗ ΔΕΙΓΜΑ: ΤΑ ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΑ ΤΩΝ
ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗ
ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ LOCKDOWN
Εικόνα 1: Πρωτοσέλιδα 01/11/2020







Πηγή: protothema.gr





Η οπτική απεικόνιση στις ελληνικές εφημερίδες. Η περίπτωση του covid-19

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Η οπτική απεικόνιση στις ελληνικές εφημερίδες. Η περίπτωση του covid-19

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Τ.Ε.

ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΚΟΥΝΟΒΕΛΗ ΧΡΥΣΑΝΘΗ, ΑΜ 2921

ΚΑΣΤΟΡΙΑ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2022

1.1 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ

1.1.1 Σύντομη ιστορική αναδρομή στην διαχρονική εξέλιξη των τρόπων

1.1.2 Επικοινωνία: Μια θεωρητική προσέγγιση

Συμπερασματικά, μπορεί να αναφερθεί ότι επικοινωνία είναι η παροχή, η

1.1.3 Η Επικοινωνιακή Διαδικασία

Εικόνα 1: «Το μοντέλο του Lasswell»

Οι Shanon και Weaver (1949) προσέγγισαν τη διαδικασία της επικοινωνίας

Εικόνα 2: «Το μοντέλο επικοινωνίας των Shannon- Weaver»

Βασική προϋπόθεση για την ύπαρξη επικοινωνιακής διαδικασίας είναι η

• Η πηγή/πομπός του μηνύματος,

• Ο στόχος/δέκτης του μηνύματος,

• Η ανταπόκριση στο μήνυμα.

Η επικοινωνιακή διαδικασία ξεκινάει από τον πομπό, ο οποίος συγκεντρώνει

1.1.4 Μαζική Επικοινωνία

1.1.5 Τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας

Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας είναι τα κανάλια μέσα από τα οποία

1.1.6 Η Επικοινωνία της Επιστήμης

1.2 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΗΜΕΡΑ

Στην εποχή που η δημοσιογραφία και η έννοια της επαναπροσδιορίζονται τα

1.3.2 Ιστορική εξέλιξη των εφημερίδων

Με την εφεύρεση της τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο το 1440, υπήρξε

Το 1605, στην Αμβέρσα κυκλοφόρησε η πρώτη ευρωπαϊκή εφημερίδα που

Εικόνα 3: Το πρώτο φύλλο της Daily Courant στις 11 Μαρτίου 1702

1.3.3 Οι εφημερίδες στην Ελλάδα-Ιστορική αναδρομή έως σήμερα

Πολλές αιτήσεις συνέχισαν να υποβάλλονται στην αυστριακή πρωτεύουσα για

Στις 31 Δεκεμβρίου του 1790 τα αδέρφια Πούλιος και Γεώργιος Μακρίδης

Εικόνα 5: «Ερμής ο Λόγιος, 1817, Βιέννη»

Την 1η Αυγούστου του 1821, ταυτόχρονα με την έκρηξη της επανάστασης,

Μετά την πρώτη εφημερίδα, ακολούθησαν κι άλλες, κυρίως πολιτικές, που

Το 1873 εκδίδεται η Εφημερίς του Δημήτριου Κορομηλά ως καθαρά

Το 1905 ιδρύεται το Αθηναϊκό Πρακτορείο ειδήσεων κι έτσι επισημοποιείται

Κατά τη μεταπολίτευση πολλές εφημερίδες επανεκδόθηκαν και εμφανίστηκαν

1.3.4 Οι Κυριακάτικες Εφημερίδες

1.3.5 Δομή Πρωτοσέλιδου

Ο σχεδιασμός του πρωτοσέλιδου αποτελεί μια πολύπλοκη διαδικασία. Η

2.1.1 Η Εννοιολογική προσέγγιση του όρου

2.1.2 Η σημασία της εικόνας

2.1.3 Σημειωτική Ανάλυση εικόνας

1. Το γλωσσικό μήνυμα (κείμενο): Βλέπει δύο είδη γλωσσικών μηνυμάτων να

2. Το κυριολεκτικό μήνυμα: αναφέρεται σε αυτό που απεικονίζεται στην εικόνα,

3. Το συμβολικό μήνυμα (ή αλλιώς αυτό που υποδηλώνει η εικόνα): αφορά αυτό

Όσον αφορά το συμβολικό μήνυμα, ο Barthes (1964) αναφέρει ότι η ανάλυση

2.1.4 Η Θεωρία της Αντίληψης

2.2 ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

• Η φωτογραφία να περιέχει καθαρό θέμα

• Να έχει οπτική δύναμη

• Να εστιάζει στο θέμα

• Να είναι απλή, χωρίς περιττές πληροφορίες.

2.3.1 Η εξέλιξη του φωτορεπορτάζ στην Ελλάδα

2.3.2 Τα είδη του φωτορεπορτάζ

2. Το πολιτικό φωτορεπορτάζ, στο οποίο σημαντικό ρόλο παίζει η

3. Το αθλητικό φωτορεπορτάζ, όπου ο φωτογραφικός φακός καταγράφει τα

4. Το καλλιτεχνικό φωτορεπορτάζ, το οποίο καλύπτει όλες τις καλλιτεχνικές

2.3.3 Η κοινωνική συμβολή του φωτορεπορτάζ

3.1 ΘΕΩΡΙΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑΣ ΔΙΑΤΑΞΗΣ

3.2 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗΣ

3.3 ΟΠΤΙΚΗ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ

4.2 ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΙΣ

4.3 Ο COVID 19 ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ

4.4.1 Το πρώτο lockdown

4.4.2 Το δεύτερο κύμα της πανδημίας και τα νέα μέτρα