Macroeconomics 2nd PDF

Bản dịch quyển
Macroeconomics
của
Oliver Blanchard
Oliver Blanchard, 2000, Macroeconomics, 2nd Edition, Prentice Hall
(Bản quyền của Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright)

Fulbright Economics Teaching Program Macroeconomics Macroeconomics, Ch 1
Phaàn môû ñaàu
CHÖÔNG 1. MOÄT CHUYEÁN THAM QUAN THEÁ GIÔÙI
Kinh teá Vó moâ laø gì? Caùch toát nhaát ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy chaúng
phaûi laø ñöa ra moät ñònh nghóa saùch vôû, maø laø ñöa baïn ñi tham quan kinh
teá theá giôùi, ñeå moâ taû caû nhöõng tieán trieån kinh teá chính laãn nhöõng vaán ñeà
laøm caùc nhaø kinh teá vó moâ vaø nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch kinh teá
vó moâ maát nguû.
Vaøo thôøi ñieåm vieát quyeån saùch naøy, caùc nhaø kinh teá vó moâ vaø
nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch kinh teá vó moâ ñang nguû khoâng yeân. ÔÛ
Myõ, hoï lo ngaïi thôøi kyø taêng tröôûng laâu daøi cuûa thaäp nieân 90 khoâng
chöøng ñang ñeán hoài keát thuùc. ÔÛ chaâu AÂu, hoï lo laéng veà naïn thaát nghieäp
ñang ôû möùc cao trong voøng hai thaäp kyû trôû laïi ñaây. Tuy nhieân nhöõng lo
nghó chính laïi laø veà chaâu AÙ. Sau nhieàu thaäp kyû taêng tröôûng nhanh, Nhaät
Baûn ñang chòu moät cuoäc suy thoaùi nghieâm troïng. Vaø moät cuoäc khuûng
hoaûng kinh teá lôùn cuõng ñaõ taán coâng nhieàu nöôùc trong soá caùc nöôùc taêng
tröôûng nhanh ôû chaâu AÙ, töø Thaùi Lan cho ñeán Haøn Quoác.
Chöông naøy quan saùt gaàn hôn nhöõng gì ñang dieãn ra ôû ba khu vöïc
naøy cuûa theá giôùi. Haõy ñoïc chöông naøy nhö baïn vaãn ñoïc moät baøi baùo.
Ñöøng baän taâm veà nghóa chính xaùc cuûa caùc töø ngöõ, hoaëc tìm hieåu moïi
luaän ñieåm ñeán töøng chi tieát. Haõy xem chöông naøy nhö kieán thöùc cô sôû
nhaèm giôùi thieäu cho baïn caùc vaán ñeà cuûa Kinh teá Vó moâ; caùc töø ngöõ seõ
ñöôïc ñònh nghóa vaø caùc luaän ñieåm seõ ñöôïc baøn ôû caùc chöông sau. Thaät
ra, moät khi ñaõ ñoïc xong quyeån saùch naøy, baïn haõy trôû laïi chöông naøy
xem quan ñieåm cuûa baïn veà vaán ñeà naøy nhö theá naøo, vaø xem thöû baïn ñaõ
tieán boä nhö theá naøo trong vieäc hoïc taäp moân Kinh teá Vó moâ.
OLiver Blanchard 1 Ngöôøi Dòch Kim Chi

Hieäu Ñính: Nam An
1-1/ Myõ
Khi quan saùt moät neàn kinh teá, tröôùc tieân caùc nhaø kinh teá vó moâ taäp trung
vaøo ba soá ño:
• Saûn löôïng: möùc saûn xuaát cuûa toaøn boä neàn kinh teá, vaø tæ leä taêng
tröôûng cuûa neàn kinh teá naøy.
• Tæ leä thaát nghieäp: tyû phaàn coâng nhaân trong neàn kinh teá khoâng coù vieäc
laøm vaø ñang tìm vieäc.
• Tæ leä laïm phaùt: tæ leä maø taïi ñoù giaù bình quaân cuûa haøng hoùa cuûa moät
neàn kinh teá taêng theo thôøi gian.
ÔÛ caû ba soá ño, Myõ ñeàu ñang aên neân laøm ra. Xem Baûng 1-1. Coät
ñaàu tieân laø giaù trò taêng tröôûng saûn löôïng, thaát nghieäp, vaø laïm phaùt bình
quaân giai ñoaïn 1960-1998; ba coät keá laø soá lieäu giai ñoaïn 1997-1999 (soá
lieäu naêm 1999 laø döï baùo, döïa treân soá lieäu 6 thaùng ñaàu naêm 1999).
Nöôùc Myõ böôùc vaøo naêm 1990 vôùi moät cuoäc suy thoaùi - suït giaûm saûn
löôïng. Cuoái 1991, cuoäc suy thoaùi naøy nhöôøng böôùc cho moät thôøi kyø
taêng tröôûng - saûn löôïng gia taêng– vaø söï taêng tröôûng saûn löôïng vaãn duy
trì giaù trò döông moãi naêm keå töø ñoù. Taêng tröôûng saûn löôïng naêm 1998
ñaït 3,9%, moät con soá cao hôn tæ leä taêng tröôûng bình quaân keå töø 1960.
Tæ leä thaát nghieäp ñaõ lieân tuïc giaûm keå töø cuoái thôøi kyø suy thoaùi. Tæ leä
thaát nghieäp naêm 1998 ôû möùc 4,6%, thaáp hôn tæ leä thaát nghieäp bình quaân
keå töø 1960 treân 1%. Vaø laïm phaùt thaáp. Naêm 1998, tæ leä taêng giaù bình
quaân chæ baèng 1,0%, thaáp hôn tæ leä laïm phaùt bình quaân giai ñoaïn 1960-
1998 nhöõng 3,0%.
Lieäu söï taêng tröôûng naøy seõ keùo daøi maõi chaêng? Neáu döïa vaøo lòch söû
thì, hôõi oâi, caâu traû lôøi laø khoâng. Sôùm hay muoän cuõng seõ coù moät cuoäc
suy thoaùi, tieáp theo laø moät thôøi kyø taêng tröôûng môùi, v.v… Caùc nhaø kinh
teá vó moâ goïi nhöõng thôøi kyø taêng tröôûng vaø suy thoaùi tieáp theo nhau laø
nhöõng chu kyø kinh teá hay nhöõng dao ñoäng (troài suït). Lieäu ta coù theå döï
ñoaùn ñöôïc khi naøo cuoäc suy thoaùi tieáp theo seõ xaûy ñeán khoâng? Moät laàn
nöõa, döïa vaøo lòch söû, caâu traû lôøi cuõng laø khoâng: Thôøi ñieåm xaûy ra suy
thoaùi raát khoù ñoaùn tröôùc. Tuy nhieân coù moät soá daáu hieäu nguy hieåm, moät
soá töø tæ leä thaát nghieäp thaáp, moät soá töø giaù thò tröôøng chöùng khoaùn cao.
Baûng 1-3: Taêng tröôûng, Thaát nghieäp, vaø Laïm phaùt ôû Myõ, 1960-1999
(phaàn traêm) 1960-1998 1997 1998 1999 (döï baùo)
Tæ leä taêng tröôûng saûn löôïng 3,1 3,9 3,9 3,6

Tæ leä thaát nghieäp 6,0 4,9 4,6 4,2
Tæ leä laïm phaùt 4,0 1,9 1,0 1,1
Tæ leä taêng tröôûng: tæ leä taêng tröôûng haøng naêm cuûa toång saûn phaåm quoác noäi (GDP). Tæ leä thaát nghieäp: tæ leä
bình quaân trong naêm. Tæ leä laïm phaùt: tæ leä thay ñoåi haøng naêm cuûa chæ soá khöû laïm phaùt GDP (hay chæ soá
giaûm phaùt GDP)
Nguoàn: 1960-1998: Sôû Phaân tích Kinh teá; 1997-1999: OECD Economic Outlook, thaùng 6-1999

Hình 1-1.
Hoa Kyø
Thaát nghieäp coù quaù thaáp chaêng?
Moät soá nhaø kinh teá lo ngaïi raèng tæ leä thaát nghieäp coù leõ quaù thaáp. Chaúng
phaûi laø hoï thích thaát nghieäp cao; maø vì, hoï lo ngaïi raèng thaát nghieäp
thaáp coù theå daãn ñeán taêng laïm phaùt. Hoï laäp luaän raèng khi tæ leä thaát
nghieäp thaáp nhö hieän nay, laïm phaùt thöôøng baét ñaàu taêng: nhöõng doanh
Coù leõ bôûi vì caùc nghieäp naøo muoán giöõ coâng nhaân vaø thueâ coâng nhaân môùi phaûi traû löông
tuyeân boá gioáng
nhö theá naøy maø
cao hôn, löông cao hôn daãn ñeán giaù cao hôn, giaù cao hôn daãn ñeán taêng
kinh teá hoïc thuôøng theâm löông, v.v… Hoï laäp luaän, neáu söï vieäc tieáp tuïc laäp laïi vaø laïm phaùt
ñöôïc goïi laø taêng, Fed (ngaân haøng trung öông chòu traùch nhieäm veà chính saùch tieàn teä
“ngaønh khoa hoïc
cuûa nöôùc Myõ, thöôøng ñöôïc bieát ñeán vôùi teân Cuïc Döï tröõ Lieân bang) seõ
aûm ñaïm ”
thaét chaët chính saùch tieàn teä, vaø ñieàu naøy daãn ñeán suy thoaùi. Laàn cuoái tæ
leä thaát nghieäp thaáp nhö hieän nay laø vaøo naêm 1969, cuoái thôøi kyø taêng
tröôûng keùo daøi moät thaäp kyû; sau ñoù laïm phaùt taêng, vaø suy thoaùi xaûy ra
vaøo 1970.
Nhöõng ngöôøi khaùc laäp luaän raèng vaøo luùc naøy, tæ leä thaát nghieäp thaáp
chaúng phaûi laø vaán ñeà ñaùng ngaïi vaø seõ khoâng daãn ñeán laïm phaùt cao hôn.
Tröôùc tieân hoï chæ ra raèng laïm phaùt chöa taêng. Hoï laäp luaän raèng nhöõng
thay ñoåi treân thò tröôøng lao ñoäng hieän nay cho pheùp kinh teá Myõ vaän
haønh vôùi moät tæ leä thaát nghieäp thaáp hôn caùc thaäp kyû tröôùc. Moät trong
nhöõng thay ñoåi ñöôïc hoï nhaän dieän laø söï giaûm suùt quyeàn löïc cuûa caùc
coâng ñoaøn: duø thaát nghieäp coù thaáp ñi chaêng nöõa, coâng nhaân cuõng khoâng
ôû vaøo vò theá ñaøm phaùn ñuû maïnh ñeå ñoøi taêng löông. Do ñoù, caùc nhaø kinh
teá naøy keát luaän, thaát nghieäp thaáp khoâng phaûi laø vaán ñeà ñaùng lo laéng.

Giaù coå phieáu treân thò tröôøng chöùng khoaùn coù quaù cao chaêng?
Moät chuyeän coù phaàn nghòch lyù nöõa laø, thaønh quaû hoaït ñoäng maïnh cuûa
thò tröôøng chöùng khoaùn laïi gaây ra nhöõng lo ngaïi khaùc. Söï taêng tröôûng
cuûa nhöõng naêm 90 ñi keøm vôùi vieäc taêng maïnh giaù coå phieáu. Neáu baïn
theo doõi tin töùc, baïn seõ quen thuoäc vôùi chæ soá Dow Jones, giaù coå phieáu
bình quaân cuûa 30 coâng ty lôùn cuûa Myõ. Chæ soá Dow Jones laø 2.700 taïi
thôøi ñieåm ñaàu 1990. Vaøo muøa xuaân 1999, noù ñaõ leân ñeán treân 10.000.
Moät soá nhaø kinh teá tin raèng söï taêng giaù coå phieáu naøy ñôn giaûn phaûn
aùnh söï phaùt ñaït cuûa neàn kinh teá Myõ. Hoï lyù luaän laø caùc nhaø ñaàu tö taøi
chính nhaän thaáy vaø döï ñoaùn tröôùc ñöôïc lôïi nhuaän cao cuûa caùc coâng ty
Myõ taïi thôøi ñieåm hieän taïi vaø trong töông lai; do ñoù hoï saün loøng mua coå
phieáu vôùi giaù cao. Vì vaäy maø caùc nhaø kinh teá naøy keát luaän laø khoâng coù
lyù do gì ñeå lo laéng: giaù coå phieáu cao phaûn aùnh lôïi nhuaän cao trong töông
lai, caùc giaù trò cô baûn cao, ngoaøi ra khoâng coù gì khaùc.
Caùc nhaø kinh teá khaùc laïi tin raèng giaù coå phieáu ñang quaù cao, vaø raèng
caùc nhaø ñaàu tö taøi chính ñang quaù laïc quan veà töông lai. Moät trong
nhöõng nhaø quan saùt ñoù laø Alan Greenspan, Giaùm ñoác Cuïc Döï tröõ Lieân
bang, ngöôøi vaøo thaùng 12-1996 ñaõ caûnh baùo raèng vieäc thò tröôøng chöùng
khoaùn taêng giaù coù theå phaûn aùnh “söï hoà hôûi quaù möùc”. (Sau baøi phaùt
bieåu cuûa oâng, thò tröôøng suït giaù. Theá nhöng sau ñoù thò tröôøng laïi taêng
giaù 40%). Taïi sao giaù coå phieáu quaù cao laïi laø moät vaán ñeà gaây lo ngaïi?
Neáu vieäc coå phieáu taïi thò tröôøng chöùng khoaùn taêng giaù laø keát quaû cuûa söï
laïc quan quaù möùc, thì tieáp sau ñoù coù khaû naêng seõ xaûy ra tình traïng suït
giaù maïnh, hoaëc thaäm chí suïp ñoå thò tröôøng chöùng khoaùn. Vaø nhö chuùng
ta seõ thaáy khi ñoïc caâu chuyeän veà Nhaät Baûn trong thaäp nieân 90 ôû phaàn
döôùi, thò tröôøng chöùng khoaùn suït giaûm seõ chaâm ngoøøi cho moät cuoäc suy
thoaùi traàm troïng.
Chuyeån sang nhöõng lo ngaïi laâu daøi hôn, coù ít nhaát hai vaán ñeà quan
troïng maø neàn kinh teá Myõ ñang phaûi ñoái phoù. Moät laø tæ leä taêng tröôûng
bình quaân cuûa neàn kinh teá Myõ keå töø giöõa nhöõng naêm 70 giaûm. Hai laø
baát bình ñaúng veà löông gia taêng.
Taïi sao ñaø taêng tröôûng giaûm suùt?

Giaù nhö tæ leä taêng Maëc duø tæ leä taêng tröôûng thay ñoåi haøng naêm, chöùng cöù cho thaáy raèng tæ
tröôûng trong 24
leä taêng tröôûng cô baûn cuûa Myõ ñaõ giaûm keå töø giöõa nhöõng naêm 70. Baïn
naêm thôøi kyø 1974-
1998 cao hôn coù theå nhaän thaáy ñieàu naøy ôû bieåu ñoà 1-2, bieåu ñoà naøy bieåu dieãn tæ leä
1,4%, thì haún laø taêng saûn löôïng haøng naêm keå töø 1950. Tæ leä taêng tröôûng bình quaân trong
möùc saûn löôïng ñaõ thôøi kyø 1950-1973 laø 4,0%. Töø 1974, tæ leä naøy chæ coøn 2,6%. Vaäy tæ leä
cao hôn hieän nay
(1,014) 24 - 1 = taêng tröôûng bình quaân ñaõ giaûm 1,4% keå töø giöõa nhöõng naêm 70.
39% (Xem baûng Vieäc giaûm tæ leä taêng tröôûng bình quaân 1,4% moãi naêm - söï cheânh leäch
luõy thöøa, Phuï luïc 2 giöõa tæ leä bình quaân cuûa thôøi kyø 1950–1973 vaø 1974–1997 – coù veû nhö
cuoái saùch).
khoâng quan troïng laém, nhöng thaät ra thì coù. Moät caùch nhìn nhaän ñieàu
naøy laø: Giaù maø tæ leä taêng tröôûng saûn löôïng bình quaân sau 1973 ñöôïc duy
“Saûn löôïng tính trì ôû möùc baèng vôùi tæ leä bình quaân cuûa thôøi kyø 1950-1973 thì haún laø saûn
treân ñaàu ngöôøi”
löôïng cuûa Myõ ñaõ cao hôn hieän taïi 39%; saûn löôïng tính treân ñaàu ngöôøi
nghóa laø “saûn
löôïng chia ra cho ñaõ ñaït 41.400 USD chöù khoâng phaûi giaù trò thöïc hieän nay (ôû bieåu ñoà 1-1)
moãi ngöôøi” (tieáng laø 29.800 USD.
Latin: capita laø
“ñaàu”) Taïi sao taêng tröôûng giaûm suùt? Tæ leä taêng tröôûng cuûa ña soá nöôùc giaøu
khaùc cuõng giaûm suùt, do ñoù chuùng ta khoâng neân tìm caâu traû lôøi rieâng cho
nöôùc Myõ. Moät soá nhaø kinh teá lyù luaän raèng caùc nöôùc giaøu ñaõ ñaùnh maát
öu theá cuûa mình, raèng quaù trình nghieân cöùu khoâng coøn hieäu quaû nhö
tröôùc ñaây. Nhöõng ngöôøi khaùc cho raèng caùc nöôùc khoâng ñaàu tö ñaày ñuû
vaøo nhöõng döï aùn môùi. Nhöõng ngöôøi khaùc laïi noùi raèng söï chöïng laïi ña
phaàn laø saûn phaåm töôûng töôïng do caùch thöùc xaây döïng döõ lieäu, raèng caùc
soá ño chính thöùc veà saûn löôïng ñaõ öôùc tính döôùi möùc thöïc teá möùc ñoä tinh
vi gia taêng cuûa caùc saûn phaåm môùi vaø do ñoù cuõng öôùc tính döôùi möùc thöïc
teá toác ñoä taêng saûn löôïng. Vaøo thôøi ñieåm naøy, taát caû nhöõng caùch lí giaûi
ñeàu laø giaû thuyeát, nhöng caâu hoûi ñaët ra roõ raøng laø quan troïng.
Hình 1-2. Taêng

tröôûng saûn
löôïng Hoa Kyø
töø naêm 1950
Tyû leä taêng

tröôûng bình quaân
giaûm töø giöõa
thaäp nieân 70.
Taïi sao baát bình ñaúng veà löông gia taêng?

Baát bình ñaúng veà tieàn löông ôû Myõ ñaõ taêng keå töø cuoái thaäp nieân 70.
Löông lao ñoäng khoâng coù tay ngheà vaø trình ñoä vaên hoùa thaáp giaûm töông
ñoái so vôùi möùc löông bình quaân. Coäng vôùi taêng tröôûng thaáp, söï gia taêng
baát bình ñaúng veà löông naøy ñaõ daãn ñeán löông moät soá coâng nhaân giaûm

tuyeät ñoái. Töø 1979, löông bình quaân cuûa coâng nhaân chöa toát nghieäp
trung hoïc ñaõ giaûm khoaûng 1% naêm (ñaõ ñieàu chænh theo laïm phaùt).
Cuøng thôøi gian, löông bình quaân cuûa coâng nhaân ñaõ toát nghieäp trung hoïc
taêng khoaûng 1% naêm.
Söï gia taêng baát bình ñaúng veà löông naøy xuaát phaùt töø ñaâu? Ña soá caùc
nhaø kinh teá ñöa ra hai nguyeân nhaân. Thöù nhaát laø thöông maïi quoác teá.
Caùc coâng nhaân khoâng coù tay ngheà ñang ngaøy caøng phaûi caïnh tranh vôùi
coâng nhaân ñeán töø caùc nöôùc coù möùc löông raát thaáp, vaø cuoäc caïnh tranh naøy
ñaõ keùo löông cuûa coâng nhaân Myõ xuoáng. Thöù hai laø baûn chaát cuûa tieán boä
coâng ngheä. Coâng ngheä môùi ngaøy caøng ñoøi hoûi coâng nhaân phaûi coù tay
ngheà ñeå vaän haønh maùy moùc. Do ñoù, nhu caàu töông ñoái veà coâng nhaân coù
tay ngheà ñang taêng ñeàu, nhu caàu töông ñoái veà coâng nhaân khoâng coù tay
Coù baèng chöùng ngheà ñang giaûm ñeàu, vaø hai söï phaùt trieån naøy ñöôïc phaûn aùnh trong möùc
cho thaáy söï gia
taêng baát bình ñaúng
löông töông ñoái cuûa coâng nhaân coù tay ngheà vaø khoâng coù tay ngheà.
naøy coù theå ñaõ Caùc nhaø kinh teá khoâng ñoàng yù vôùi nhau veà söï quan troïng töông ñoái
chaäm laïi hoaëc
chaám döùt keå töø cuûa hai nguyeân nhaân naøy. Moät soá tin raèng thöông maïi quoác teá laø thuû
giöõa nhöõng naêm phaïm chính; ña soá laïi tin raèng baûn chaát cuûa tieán boä coâng ngheä laø nguyeân
90. Ñaây seõ laø moät côù. Nghieân cöùu nguyeân nhaân taêng baát bình ñaúng veà löông laø moät trong
thay ñoåi quan
troïng, nhöng coøn
nhöõng lónh vöïc nghieân cöùu soâi noåi nhaát cuûa kinh teá hoïc ngaøy nay.
quaù sôùm neân ta
chöa theå khaúng
ñònh ñöôïc.
1-2/ Lieân minh chaâu Aâu
Naêm 1957, saùu nöôùc chaâu AÂu - Bæ, Phaùp, Ñöùc, YÙ, Luxembourg vaø Haø
Lan - ñaõ quyeát ñònh laäp neân thò tröôøng chung chaâu Aâu - moät khu vöïc
kinh teá maø ôû ñoù, con ngöôøi, haøng hoùa vaø caùc yeáu toá saûn xuaát coù theå di
chuyeån töï do. Keå töø ñoù, theâm chín nöôùc - Aùo, Ñan Maïch, Phaàn Lan, Hy
Laïp, Ireland, Boà Ñaøo Nha, Taây Ban Nha, Thuïy Ñieån vaø Lieân hieäp Anh
- ñaõ tham gia. Lieân minh naøy hieäân nay ñöôïc bieát döôùi teân Lieân minh
chaâu Aâu, hay EU. (Cho ñeán vaøi naêm tröôùc ñaây, teân chính thöùc vaãn laø
laø Coäng ñoàng chaâu Aâu hay EC. Baïn coù khaû naêng gaëp caû hai teân).
Khoâng chæ taêng soá thaønh vieân, quan heä giöõa caùc thaønh vieân cuõng
ñöôïc thaét chaët. Keát hôïp laïi, caùc nöôùc naøy taïo thaønh moät söùc maïnh ñaùng
neå. Nhö Ñoà thò 1-3 bieåu dieãn, saûn löôïng cuûa caùc nöôùc naøy coäng laïi xaáp
xæ saûn löôïng cuûa Myõ. Vaø nhieàu nöôùc trong soá naøy coù möùc soáng, ño
baèng möùc saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi, xaáp xæ hoaëc cao hôn Myõ.
Tuy nhieân gaàn ñaây, thaønh quaû hoaït ñoäng kinh teá cuûa Lieân minh Chaâu
AÂu thaät ñaùng thaát voïng. Xem Baûng 1-2. Taêng tröôûng chaäm laïi vaø thaát
nghieäp vaãn ôû möùc raát cao. Naêm 1998, tæ leä thaát nghieäp bình quaân laø
10.5%, vaø döï ñoaùn chæ giaûm nheï vaøo naêm 1999. Con soá ôû moät vaøi nöôùc
ñaùng kinh ngaïc: naêm 1998, tæ leä thaát nghieäp taïi Taây Ban Nha ôû möùc 19%.

Tin vui lieân quan ñeán laïm phaùt. Cuõng nhö ôû Myõ, ôû Lieân minh Chaâu
AÂu laïm phaùt thaáp, tæ leä haøng naêm ôû möùc 1,8% vaøo naêm 1998, thaáp hôn
nhieàu so vôùi tæ leä bình quaân keå töø 1960 laø 5,7%.
ÔÛ thôøi ñieåm hieän taïi, Lieân minh chaâu Aâu ñang ñöùng tröôùc hai thaùch
thöùc kinh teá chính: giaûm tæ leä thaát nghieäp ñang cao; vaø chuyeån ñoåi sang
moät ñoàng tieàn chung, ñoàng Euro.
Laøm sao ñeå giaûm tæ leä thaát nghieäp cao?

Thaát nghieäp cao khoâng phaûi laø truyeàn thoáng cuûa chaâu Aâu. Ñoà thò 1-4
bieåu dieãn söï tieán trieån cuûa tæ leä thaát nghieäp cuûa Coäng ñoàng chaâu Aâu vaø
Myõ, cho thaáy tæ leä thaát nghieäp ôû chaâu Aâu ñaõ thaáp theá naøo vaøo nhöõng
naêm 60. Vaøo thôøi ñieåm ñoù, chuû ñeà baøn taùn ôû Myõ laø “pheùp maøu thaát
nghieäp thaáp” ôû chaâu Aâu; caùc nhaø kinh teá vó moâ sang chaâu Aâu vôùi hy
voïng khaùm phaù ra caùc bí maät cuûa pheùp maøu ñoù. Theá nhöng vaøo cuoái
nhöõng naêm 70, pheùp maøu ñaõ bieán maát. Vaø töø ñaàu nhöõng naêm 80, tæ leä
thaát nghieäp ôû chaâu Aâu ñaõ cao hôn nhieàu so vôùi Myõ.
Coù nhieàu caùch nhìn nhaän taïi sao thaát nghieäp ôû chaâu AÂu laïi cao vaø
caàn laøm gì ñeå giaûm tæ leä naøy xuoáng.
ÔÛ moät thaùi cöïc laø nhöõng ngöôøi vieän daãn ñeán caùi maø hoï goïi laø “söï
cöùng nhaéc cuûa thò tröôøng lao ñoäng”. Hoï lyù luaän raèng Chaâu AÂu ñang
gaùnh chòu moät möùc trôï caáp thaát nghieäp quaù cao, moät möùc löông toái thieåu
quaù cao, moät cheá ñoä an sinh coâng nhaân quaù cao. Hoï keát luaän raèng giaûi
phaùp laø phaûi boû ñi nhöõng “söï cöùng nhaéc” naøy, ñeå laøm cho caùc thò tröôøng
lao ñoäng chaâu AÂu gioáng vôùi thò tröôøng lao ñoäng Myõ hôn.
ÔÛ thaùi cöïc kia laø nhöõng ngöôøi noùi raèng caùi goïi laø söï cöùng nhaéc naøy,
ña phaàn, laø khoâng quaù möùc, vaø raèng thaát nghieäp cao chuû yeáu phaùt sinh
töø caùc chính saùch kinh teá vó moâ laïc höôùng. Hoï lyù luaän raèng moät söï thay
ñoåi nhöõng chính saùch naøy – ví duï nhö moät chính saùch tieàn teä môû roäng
hôn daãn ñeán laõi suaát thaáp – coù theå daãn ñeán taêng caàu, vaø giaûm tæ leä thaát
nghieäp ñeán möùc töông ñöông vôùi ôû Myõ.

Hình 1-3. Lieân minh chaâu AÂu
Baûng 1-2: Taêng tröôûng, Thaát nghieäp, vaø Laïm phaùt ôû Lieân minh chaâu AÂu, 1960-1999
Vaán ñeà teân goïi cuûa
nhoùm 11 quoác gia aùp 1960–1998 1997 1998 1999
duïng ñoàng Euro vaãn (phaàn traêm) (döï baùo)
chöa ñöôïc giaûi quyeát
xong. “Euro-zone” Tyû leä taêng saûn löôïng 3,1 2,7 2,8 1,9
nghe coù veû kyõ thuaät Tyû leä thaát nghieäp 6,4 11,2 10,5 10,1
quaù. “Euroland” laøm Tyû leä laïm phaùt 5,7 1,8 1,8 1,7
ngöôøi ta nhôù ñeán
“Disney land”
Tæ leä taêng tröôûng: tæ leä taêng tröôûng haøng naêm cuûa toång saûn phaåm quoác noäi (GDP). Tæ leä thaát nghieäp: tæ leä
nhöng nghe chöøng
bình quaân trong naêm. Tæ leä laïm phaùt: tæ leä thay ñoåi haøng naêm cuûa chæ soá khöû laïm phaùt GDP.
coù veû ñöôïc chaáp Nguoàn: OECD Economic Outlook, thaùng 6-1999
nhaän hôn.
Haàu heát caùc nhaø kinh teá vó moâ ñöùng giöõa hai thaùi cöïc naøy. Hoï tin raèng
caû nhöõng thay ñoåi treân thò tröôøng lao ñoäng laãn taêng caàu ñeàu caàn thieát.
Cuoäc tranh caõi coøn laâu môùi ñöôïc daøn xeáp, tuy nhieân keát quaû cuûa noù cöïc

kyø quan troïng ñoái vôùi töông lai cuûa chaâu AÂu.
Ñoàng Euro seõ coù taùc duïng nhö theá naøo ñoái vôùi chaâu AÂu?
Vaøo naêm 1999, Lieân minh chaâu AÂu baét ñaàu quaù trình thay theá caùc ñoàng
noäi teä baèng moät ñoàng tieàn chung, goïi laø Euro. Chæ 11 trong soá 15 nöôùc
EU ñang tham gia vaøo quaù trình naøy. Hy Laïp khoâng thoûa maõn caùc tieâu
chuaån kinh teá ñeå ñöôïc tham gia. Ñan Maïch, Thuïy Ñieån vaø Lieân hieäp
Anh quyeát ñònh chôø vaø coù leõ seõ tham gia trong töông lai. Keá hoaïch nhö
sau: vaøo 01/01/1999, moãi quoác gia trong 11 quoác gia treân coá ñònh meänh
giaù cuûa ñoàng noäi teä vôùi ñoàng Euro. Ví duï, moät Euro hieän nay trò giaù
6,56 franc Phaùp, 166 peseta Taây Ban Nha, v.v… Vaøo 01/01/2002, tieàn
giaáy vaø tieàn xu seõ baét ñaàu löu haønh cuøng vôùi caùc ñoàng tieàn quoác gia.
Vaø töø 01/7/2002, ñoàng Euro seõ laø ñoàng tieàn duy nhaát ñöôïc löu haønh.
Cho ñeán luùc aáy, 11 quoác gia treân seõ trôû thaønh khu vöïc tieàn teä chung,
gioáng nhö 50 bang cuûa Myõ ngaøy nay.
Hình 1-4. Tyû leä thaát nghieäp: chaâu AÂu so vôùi Hoa Kyø, 1960-1998
Nhöõng ngöôøi uûng hoä ñoàng Euro neâu ra söï quan troïng to lôùn mang
tính bieåu töôïng cuûa ñoàng Euro. Vôùi moät quaù khöù goàm nhieàu cuoäc chieán
tranh giöõa caùc nöôùc chaâu AÂu, coøn gì ñaûm baûo toát hôn cho trang môùi cuûa
lòch söû baèng vieäc aùp duïng moät ñoàng tieàn chung? Hoï cuõng noùi ñeán söï
thuaän lôïi veà maët kinh teá cuûa moät ñoàng tieàn chung: caùc xí nghieäp khoâng
phaûi lo laéng veà söï thay ñoåi tæ giaù hoái ñoaùi, khoâng caàn ñoåi tieàn khi ñi du
lòch trong caùc nöôùc söû duïng ñoàng Euro. Hoï lyù luaän laø cuøng vôùi vieäc dôõ
boû caùc trôû ngaïi maäu dòch khaùc giöõa caùc nöôùc chaâu AÂu coù töø 1957, ñoàng
Euro seõ goùp phaàn taïo ra moät cöôøng quoác kinh teá lôùn, neáu khoâng muoán
noùi laø lôùn nhaát theá giôùi.

Nhöõng ngöôøi khaùc lo ngaïi raèng tính bieåu töôïng cuûa ñoàng Euro coù theå
gaây ra nhöõng chi phí kinh teá lôùn. Hoï chæ ra raèng moät ñoàng tieàn chung coù
nghóa laø moät chính saùch tieàn teä chung, vaø do ñoù laõi suaát gioáng nhau ôû
khaép caùc nöôùc söû duïng ñoàng Euro. Hoï lyù giaûi raèng chuyeän gì seõ xaûy ra
neáu moät nöôùc rôi vaøo suy thoaùi, trong khi moät nöôùc khaùc laïi bò noùng leân
quaù nhanh? Nöôùc thöù nhaát coù leõ caàn laõi suaát tieàn göûi thaáp ñeå taêng caàu
vaø saûn löôïng; nöôùc thöù hai coù leõ caàn laõi suaát cao ñeå giaûm bôùt söï buøng
noå. Neáu laõi suaát tieàn göûi bò buoäc phaûi gioáng nhau ôû caû hai nöôùc naøy,
ñieàu gì seõ xaûy ra? Lieäu seõ xaûy ra nguy cô nöôùc thöù nhaát vaãn tieáp tuïc bò
suy thoaùi laâu daøi, vaø nöôùc thöù hai khoâng theå laøm chaäm laïi söï buøng noå
quaù maïnh?
Vaán ñeà naøy ñaõ ñöôïc tranh caõi suoát thaäp nieân 90 ôû chaâu AÂu. Vaán ñeà
vaãn laø: lieäu chaâu AÂu coù neân ñöa ra ñoàng Euro hay khoâng? Giôø thì ñoàng
Euro ñaõ ñöôïc söû duïng. Söï löu haønh hoaøn toaøn cuûa ñoàng Euro vaøo 2002
seõ laø moät trong nhöõng söï kieän kinh teá chính cuûa ñaàu theá kyû 21.
1-3/ Nhaät Baûn vaø Ñoâng AÙ

Boán möôi naêm tröôùc, Nhaät Baûn coù leõ ñaõ khoâng naèm trong chuyeán tham
quan kinh teá cuûa chuùng ta. Saûn löôïng tính treân ñaàu ngöôøi cuûa Nhaät raát
thaáp neáu so saùnh vôùi Myõ vaø chaâu AÂu. Theá nhöng ngaøy nay moïi vieäc
hoaøn toaøn khaùc. Nhö Baûng 1-3 bieåu dieãn, tæ leä taêng tröôûng bình quaân
haøng naêm cuûa Nhaät keå töø 1960 xaáp xæ 6%, cao hôn tæ leä taêng tröôûng bình
quaân cuûa Myõ gaàn 3%. Vaø, nhö baïn coù theå thaáy ôû Bieåu ñoà 1-5, ngaøy nay
saûn löôïng cuûa Nhaät baèng hôn moät nöûa cuûa Myõ; saûn löôïng tính treân ñaàu
ngöôøi cao hôn saûn löôïng tính treân ñaàu ngöôøi cuûa Myõ.
Maëc duø thaønh quaû cuûa kinh teá Nhaät keå töø 1960 gaây aán töôïng, theá
nhöng thaønh quaû kinh teá trong nhöõng naêm 90 laïi aûm ñaïm. Tæ leä taêng
tröôûng bình quaân keå töø 1992 ñaït döôùi 1,0%. Taêng tröôûng naêm 1998
thöïc chaát coù giaù trò aâm, vaø döï baùo naêm 1999 haàu nhö khoâng coù taêng
tröôûng. Tæ leä thaát nghieäp, voán coù truyeàn thoáng raát thaáp ôû Nhaät Baûn, nay
ñaõ cao ñeán möùc kyû luïc. Tæ leä thaát nghieäp naêm 1998 laø 4,1%, moät con soá
maø tuy chaâu AÂu chæ coù theå mô môùi thaáy noåi, nhöng laïi laø möùc cao ñoái
vôùi kinh teá Nhaät keå töø sau Theá chieán thöù 2.
Taïi sao Nhaät Baûn laïi phaùt trieån keùm trong nhöõng naêm 90?
Taïi sao taêng tröôûng ôû Nhaät quaù thaáp trong nhöõng naêm 90? Haàu heát caùc
nhaø phaân tích ñeà caäp ñeán bieán ñoäng giaù coå phieáu töø giöõa nhöõng naêm 80
ñeán ñaàu 90 nhö thuû phaïm chính. Ñoà thò 1-6 cho thaáy söï thay ñoåi cuûa chæ
soá Nikkei, chæ soá giaù coå phieáu ôû thò tröôøng coå phieáu Nhaät Baûn keå töø naêm
Töø 1985 ñeán 1989, chæ soá Nikkei ñaõ taêng töø khoaûng 13.000 leân 35.000;
noùi caùch khaùc, giaù coå phaàn bình quaân taïi thò tröôøng chöùng khoaùn ñaõ

taêng gaàn ba laàn trong chöa ñaày boán naêm. Tieáp theo söï taêng giaù maïnh
naøy laïi laø moät söï giaûm giaù maïnh khoâng keùm vaøo ñaàu thaäp kyû 90. Chæ
trong chöa ñaày hai naêm, töø 1990 ñeán 1992, chæ soá Nikkei ñaõ rôùt töø
35.000 xuoáng coøn 16.000.
Baûng 1-3: Taêng tröôûng, Thaát nghieäp, vaø Laïm phaùt ôû Nhaät, 1960-1999
1960–1997 1997 1996 1999
(phaàn traêm) (döï baùo)
Tyû leä saûn löôïng 5,8 0,8 –2,8 –0,9
Tyû leä thaát nghieäp 1,9 3,4 4,1 4,9
Tyû leä laïm phaùt 4,8 0,6 0,4 –0,7
Tæ leä taêng tröôûng: tæ leä taêng haøng naêm cuûa toång saûn phaåm quoác noäi (GDP). Tæ leä thaát nghieäp: tæ leä bình
quaân trong naêm. Tæ leä laïm phaùt: tæ leä thay ñoåi haøng naêm cuûa GDP.
Nguoàn: OECD Economic Outlook, thaùng 6-1999
Chính xaùc laø chuoãi
söï kieän naøy ñaõ
laøm nhieàu nhaø Nhieàu nhaø kinh teá giaûi thích söï troài suït cuûa chæ soá Nikkei laø bong
kinh teá lo ngaïi veà boùng do ñaàu cô, moät söï gia taêng quaù möùc giaù coå phieáu vaøo nhöõng naêm
söï taêng tröôûng
maïnh-vaø söï giaûm
80, tieáp theo laø giaûm maïnh vaø trôû veà hieän thöïc vaøo ñaàu thaäp kyû 90. Hoï
suùt tieàm taøng- cuûa ñeà caäp ñeán söï bieán ñoäng töông töï giaù caùc taøi saûn khaùc, ví duï nhö ñaát vaø
thò tröôøng chöùng nhaø; giaù baát ñoäng saûn taêng theo chæ soá Nikkei, vaø keå töø 1990 ñaõ giaûm
khoaùn Myõ.
thaäm chí maïnh hôn giaù coå phieáu. Hoï lyù luaän raèng keát quaû cuûa buøng noå
thò tröôøng chöùng khoaùn laø buøng noå caàu vaø saûn löôïng vaøo cuoái nhöõng
naêm 80, vaø haäu quaû cuûa vieäc thò tröôøng chöùng khoaùn rôùt giaù laø giaûm
maïnh caàu vaø saûn löôïng ñaàu nhöõng naêm 90.
Caâu hoûi hieän nay laø laøm sao ñeå Nhaät Baûn trôû laïi vôùi möùc taêng tröôûng
cao. Trong moät noã löïc taêng caàu, ngaân haøng trung öông Nhaät ñaõ giaûm laõi
suaát xuoáng moät möùc raát thaáp; laõi suaát ôû Nhaät giöõ möùc döôùi 1% keå töø
1996. Chính quyeàn cuõng söû duïng chính saùch thu chi ngaân saùch ñeå taêng
caàu. Chính quyeàn ñaõ caét giaûm thueá ñeå kích caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng vaø
caùc doanh nghieäp, vaø döï tính caét giaûm thueá theâm nöõa vaøo 1999. Tuy
nhieân, cho ñeán nay, nhöõng bieän phaùp naøy chöa taùc ñoäng nhieàu ñeán saûn
löôïng.
Ñieàu naøy laøm moät soá ngöôøi keát luaän raèng vaán ñeà ñang trôû neân nghieâm
troïng hôn, raèng neàn kinh teá seõ khoâng phaùt trieån nhanh trôû laïi chöøng naøo
moät loaït vaán ñeà veà cô caáu chöa ñöôïc nhaän ra vaø giaûi quyeát. Suoát thôøi kyø
buøng noå coå phieáu vaø baát ñoäng saûn trong nhöõng naêm 80, nhieàu ngaân haøng
ñaõ cho caùc nhaø ñaàu tö thò tröôøng chöùng khoaùn vaø caùc nhaø phaùt trieån ñòa
oác vay. Cuøng vôùi söï giaûm suùt giaù coå phieáu vaø baát ñoäng saûn trong nhöõng
naêm 90, nhöõng ngaân haøng naøy thaáy mình ñang bò ñeø naëng bôûi nhöõng
khoaûn nôï khoù ñoøi, nhöõng khoaûn nôï khoâng coù khaû naêng chi traû. Moät soá
ngaân haøng ñaõ phaûi ñoùng cöûa; moät soá khaùc coù khaû naêng theo böôùc. Nhieàu
nhaø kinh teá laäp luaän raèng neáu khoâng coù moät heä thoáng ngaân haøng vöõng
maïnh thì Nhaät seõ raát khoù taêng tröôûng vöõng chaéc trôû laïi.
Hình 1-5. Ñoâng AÙ
Hình 1-6. Chæ soá thò tröôøng chöùng khoaùn Nhaät, 1980-1998.
Chæ soá taêng maïnh vaøo haäu baùn thaäp nieân 80, tieáp theo laø giaûm maïnh vaøo ñaàu
thaäp nieân 90.

Thaät ra Hong Nguyeân nhaân cuûa cuoäc khuûng hoaûng chaâu AÙ naêm 1997 laø gì?
Kong khoâng phaûi
laø moät quoác gia.
Maëc duø laø quoác gia chaâu AÙ giaøu nhaát, Nhaät Baûn khoâng phaûi laø nöôùc
Cho ñeán 1997, ñaây chaâu AÙ duy nhaát taêng tröôûng raát nhanh trong 30 naêm qua.
laø thuoäc ñòa cuûa
Anh; vaøo naêm Boán nöôùc, thöôøng ñöôïc goïi laø boán con hoå chaâu AÙ – Hong Kong,
1997, Hong Kong Singapore, Haøn Quoác, vaø Ñaøi Loan – ñaõ theo saùt ñaèng sau. Nhö baïn
trôû thaønh moät boä thaáy ôû Baûng 1-4, keå töø 1970 caû boán nöôùc ñeàu coù tæ leä taêng tröôûng
phaän cuûa Trung
Quoác.
khoaûng 8%. Hieän nay Hong Kong vaø Singapore coù möùc saûn löôïng tính
treân ñaàu ngöôøi gaàn baèng Myõ (Ñoà thò 1-4).
Ñöùng sau boán con hoå laø nhieàu nöôùc chaâu AÙ khaùc hieän vaãn coøn ngheøo
– saûn löôïng tính treân ñaàu ngöôøi thöôøng ít hôn moät phaàn möôøi Myõ –
nhöng taêng tröôûng nhanh. Nhö Baûng 1-4 cho thaáy, Indonesia, Malaysia,
Philippines, vaø Thaùi Lan ñeàu ñaõ ñaït möùc taêng tröôûng cao töø 1970. Do
kích thöôùc lôùn, moät mình Trung Quoác cuõng ñaùng keå. Trung Quoác vaãn
coøn ngheøo, saûn löôïng tính treân ñaàu ngöôøi khoaûng 700 dollar. Nhöng vôùi
daân soá 1,2 tæ ngöôøi vaø tæ leä taêng tröôûng saûn löôïng 9% naêm töø naêm 1970,
Trung Quoác ñang nhanh choùng trôû thaønh moät trong nhöõng cöôøng quoác
kinh teá cuûa theá giôùi.
Thaønh quaû hoaït ñoäng kinh teá ñaày aán töôïng naøy ñaõ ñöôïc ñaët teân laø
pheùp maøu chaâu AÙ. Caùc nhaø kinh teá ñaõ nghieân cöùu pheùp maøu naøy, coá
gaéng nhaän dieän nhöõng yeáu toá ñaèng sau tæ leä taêng tröôûng cao ñoù vôùi hy
voïng coù theå aùp duïng baøi hoïc naøy ôû nôi khaùc. Tuy nhieân, töø 1997, nhieàu
nöôùc trong soá caùc nöôùc naøy ñaõ gaëp khuûng hoaûng kinh teá nghieâm troïng,
ñöôïc bieát döôùi teân – baïn coù theå ñoaùn ñöôïc laø gì khoâng? – khuûng hoaûng
chaâu AÙ.
Baûng 1-4: Taêng tröôûng Saûn löôïng ôû caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ, 1970-1999
1 9 7 0 -1 9 9 7 1997 1998 1999

( p h a àn t r a êm ) ( d ö ï b a ùo )
H ong K ong 7 ,5 5 ,2 - 5 ,1 - 1 ,3
S in g a p o r e 8 ,2 7 ,5 1 ,5 0 ,5
H a øn Q u o ác 8 ,4 5 ,5 - 5 ,5 2 ,0
Ñ a øi L o a n 8 ,3 6 ,8 4 ,9 3 ,9
I n d o n e s ia 6 ,8 4 ,7 - 1 3 ,7 - 4 ,0
M a la y s ia 7 ,4 7 ,8 - 6 ,8 0 ,9
P h ilip p in e s 3 ,6 5 ,1 - 0 ,5 2 ,0
T h a ùi L a n 7 ,5 -0 ,4 1 ,0 3 ,0
T r u n g Q u o ác 9 ,1 8 ,8 7 ,8 6 ,6
Tæ leä taêng tröôûng: tæ leä taêng haøng naêm cuûa toång saûn phaåm quoác noäi (GDP).

Khuûng hoaûng baét ñaàu ôû Thaùi Lan, khi moät soá nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi
quyeát ñònh ruùt tieàn ra khoûi Thaùi Lan. Trong quaù trình baùn taøi saûn, vaø
sau ñoù baùn ñoàng baht (ñoàng tieàn Thaùi) ñeå mua dollar, hoï ñaõ chaâm ngoøi
cho söï rôùt giaù maïnh cuûa caû thò tröôøng chöùng khoaùn laãn trò giaù ñoàng baht
so vôùi dollar. Vaøo ñaàu naêm 1998, moät vaøi nöôùc chaâu AÙ khaùc maéc phaûi
cuøng moät caên beänh. Ñoà thò 1-7 bieåu dieãn söï tieán trieån cuûa chæ soá thò
tröôøng chöùng khoaùn vaø cuûa trò giaù ñoàng noäi teä tính baèng dollar taïi Thaùi
Lan, Malaysia, Indonesia, vaø Haøn Quoác töø thaùng 01/1997 ñeán thaùng
12/1998. Trong moãi tröôøng hôïp, giaù trò cuûa chæ soá ñöôïc choïn laø 1 cho
thaùng 01/1997. Taát caû boán nöôùc ñeàu ñaõ traûi qua suy thoaùi traàm troïng –
giaûm maïnh saûn löôïng – vaøo naêm 1998, vaø döï baùo taêng tröôûng chaäm
hoaëc coù giaù trò aâm trong naêm 1999, (Baûng 1-4).
Caùc nhaø kinh teá vaãn ñang coá gaéng ñaùnh giaù chính xaùc ñieàu gì ñaõ xaûy
ra. Phaûi chaêng caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ thaáy moät vaøi vaán ñeà kinh
teá nghieâm troïng trong töông lai, vaø keát quaû laø ñaõ quyeát ñònh ruùt voán ra?
Hay laø nhö Thuû töôùng Malaysia laäp luaän, ñaõ coù moät loaït nhöõng cuoäc
ñaàu cô baát chính choáng laïi caùc ñoàng tieàn cuûa caùc nöôùc naøy, cho neân
cuoäc khuûng hoaûng kinh teá chaúng qua chæ laø keát quaû cuûa rieâng nhöõng
cuoäc ñaàu cô aáy thoâi?
Hình 1-7. Suït

giaûm giaù coå phieáu
vaø ñoàng tieàn
Ñoâng AÙ, thaùng 1-
1997 ñeán thaùng
12-1998.
Naêm 1997 vaø ñaàu
naêm 1998, nhieàu
neàn kinh teá Ñoâng
AÙ traûi qua tình
traïng giaûm suùt
maïnh giaù trò coå
phieáu vaø giaù trò
ñoàng tieàn cuûa hoï
so vôùi ñoâ-la.
Caâu traû lôøi coù leõ laø “phaûi” ñoái vôùi caû hai caâu hoûi. Maëc duø taêng
tröôûng nhanh, nhöõng neàn kinh teá naøy ñang maéc phaûi nhieàu vaán ñeà veà cô
caáu, töø tham nhuõng cho ñeán nhöõng qui ñònh yeáu keùm veà ñònh cheá taøi
chính. Cuõng nhö Nhaät Baûn vaøo cuoái thaäp nieân 80, giaù coå phieáu vaø

ñòa oác raát cao vaøo naêm 1997. Caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù lyù do ñeå lo
ngaïi raèng trong töông lai moïi vieäc coù leõ cuõng seõ khoâng khaù hôn. Tuy
nhieân cuõng khoâng ai nghi ngôø raèng giaù coå phieáu vaø giaù trò ñoàng tieàn
giaûm suùt maïnh laøm cho tình hình kinh teá toài teä hôn nhieàu. Ví duï, nhieàu
doanh nghieäp vaø ngaân haøng ñaõ vay nôï nöôùc ngoaøi baèng dollar. Khi
ñoàng dollar taêng giaù maïnh so vôùi ñoàng noäi teä, caùc doanh nghieäp vaø
ngaân haøng naøy nhaän ra raèng nhöõng khoaûn nôï cuûa mình raát lôùn neáu qui
ñoåi ra ñoàng noäi teä. Moät soá trong soá naøy ñaõ phaù saûn; soá khaùc seõ phaù
saûn trong nay mai.
Hình 1-7. (tieáp theo).
Cuoäc khuûng hoaûng chaâu AÙ vaãn chöa kheùp laïi. Theá nhöng, vaán ñeà
nhöõng gì xaûy ra vaøo cuoái thaäp kyû 90, laøm sao ñeå traùnh laäp laïi moät cuoäc
khuûng hoaûng töông töï ôû nôi khaùc, vaø laøm sao ñeå ñöa caùc nöôùc chaâu AÙ
trôû laïi ñuùng ñöôøng vaãn naèm trong soá nhöõng caâu hoûi chính maø caùc nhaø
kinh teá vó moâ ñang phaûi ñoái phoù hieän nay.
1-4/ Nhìn veà phía tröôùc
Phaàn naøy keát thuùc chuyeán tham quan theá giôùi cuûa chuùng ta. Coù quaù
nhieàu nöôùc chuùng ta leõ ra phaûi tham quan, töø nhöõng nöôùc Ñoâng AÂu
(ñaàu thaäp kyû 90 ñaõ chuyeån töø cô cheá keá hoaïch hoùa taäp trung sang heä
thoáng thò tröôøng) ñeán Myõ Latin (giaûm laïm phaùt töø raát cao xuoáng thaáp
trong thaäp kyû 90) ñeán chaâu Phi (coù leõ ñang baét ñaàu phaùt trieån sau nhieàu
thaäp kyû trì treä kinh teá). Tuy nhieân caàn coù moät giôùi haïn ôû möùc baïn coù

theå tieáp thu ñöôïc ôû chöông ñaàu tieân naøy. Haõy suy nghó veà caùc caâu hoûi
maø baïn ñaõ gaëp phaûi tröôùc ñaây:
• Ñieàu gì quyeát ñònh söï buøng noå vaø suy thoaùi? Taïi sao Myõ laïi coù söï
buøng noå laâu daøi nhö vaäy trong nhöõng naêm 90? Vai troø cuûa chính saùch
tieàn teä vaø thu chi ngaân saùch laø gì? Ñoàng Euro seõ taùc ñoäng ñeán chính
saùch tieàn teä ôû chaâu AÂu nhö theá naøo?
• Moái quan heä töông taùc giöõa thò tröôøng chöùng khoaùn, thò tröôøng ngoaïi
hoái, vaø hoaït ñoäng kinh teá laø gì? Giaù coå phieáu ôû thò tröôøng chöùng
khoaùn Myõ coù quaù cao chaêng? Coù theå noùi nguyeân nhaân thaønh quaû
hoaït ñoäng yeáu keùm cuûa Nhaät Baûn vaøo nhöõng naêm 90 laø do söï suy
giaûm maïnh thò tröôøng chöùng khoaùn ñaàu thaäp kyû 90 hay khoâng?
• Taïi sao laïm phaùt cuûa nhöõng naêm 90 thaáp hôn nhieàu so vôùi caùc thaäp
kyû tröôùc? Laïm phaùt coù gì teä haïi? Caùc nöôùc coù neân nhaém ñeán tæ leä
laïm phaùt baèng khoâng nhö tröôøng hôïp Nhaät Baûn hieän nay hay khoâng?
• Tæ leä thaát nghieäp hieän nay ôû Myõ coù quaù thaáp chaêng? Taïi sao thaát
nghieäp ôû chaâu Aâu cao ñeán theá? Taïi sao tæ leä thaát nghieäp ôû Nhaät Baûn
laïi raát thaáp trong nhieàu naêm nhö vaäy?
• Taïi sao tæ leä taêng tröôûng cuûa caùc nöôùc khaùc bieät raát lôùn, thaäm chí qua
nhöõng khoaûng thôøi gian daøi? Taïi sao Nhaät Baûn phaùt trieån nhanh hôn
nhieàu so vôùi Myõ vaø chaâu AÂu trong 40 naêm qua? Caùc yeáu toá ñöùng sau
pheùp maøu chaâu AÙ laø gì? Taïi sao taêng tröôûng chöïng laïi ôû haàu heát caùc
nöôùc giaøu keå töø giöõa nhöõng naêm 70?
Muïc ñích cuûa quyeån saùch naøy laø cung caáp cho baïn moät caùch suy nghó
veà nhöõng vaán ñeà naøy. Khi toâi trieån khai caùc coâng cuï phaân tích maø baïn
caàn, toâi seõ chæ cho baïn caùch duøng chuùng, baèng caùch trôû laïi taát caû nhöõng
vaán ñeà ñöôïc hoûi vaø chæ ra caâu traû lôøi cho caùc caâu hoûi ñoù.
Thu thaäp Döõ lieäu vó moâ
Nhöõng döõ lieäu maø chuùng ta khaûo saùt vaø kho döõ lieäu ñieän töû ñaõ laøm cho coâng
trong chöông naøy ôû ñaâu ra? Ví duï, coù theå vieäc deã daøng hôn nhieàu.
tìm soá lieäu veà laïm phaùt ôû Ñöùc trong hai Ngaøy nay, caùc toå chöùc quoác teá thu
thaäp kyû qua ôû ñaâu? Boán möôi naêm tröôùc, thaäp döõ lieäu cho nhieàu quoác gia. Ñoái vôùi
caâu traû lôøi coù theå laø hoïc tieáng Ñöùc, tìm caùc nöôùc giaøu nhaát, nguoàn höõu duïng nhaát
moät thö vieän coù caùc aán phaåm tieáng Ñöùc, laø Toå chöùc Hôïp taùc vaø Phaùt trieån Kinh
tìm trang coù caùc soá lieäu veà laïm phaùt, teá (OECD) ñoùng truï sôû ôû Paris. Haàu heát
cheùp ra, ghi laïi baèng tay vaøo moät tôø giaáy caùc neàn kinh teá giaøu coù cuûa theá giôùi laø
saïch ñeïp. Ngaøy nay, tieán boä trong vieäc thaønh vieân OECD. Moät danh saùch hoaøn
thu thaäp döõ lieäu vaø söï phaùt trieån maùy tính chænh bao goàm Aùo, UÙc, Bæ, Canada, Coäng
hoøa Czech, Ñan Maïch, Phaàn Lan, Phaùp,
Ñöùc, Hy Laïp, Hungary, Iceland, YÙ, Nhaät, söï phaùt trieån kinh teá vó moâ ôû nhieàu vuøng
Luxembourg, Mexico, Haø Lan, New khaùc nhau treân theá giôùi. Maëc duø ngoân
Zealand, Na Uy, Ba Lan, Boà Ñaøo Nha, ngöõ cuûa caùc aán baûn naøy ñoâi khi goø boù
Haøn Quoác, Taây Ban Nha, Thuïy Ñieån, nhöng caû World Economic Report vaø
Thuïy Só, Thoå Nhó Kyø, Lieân hieäp Anh, vaø OECD Economic Outlook ñeàu laø nhöõng
Myõ. Caùc nöôùc naøy coäng laïi chieám 70% nguoàn thoâng tin quí giaù.
saûn löôïng theá giôùi. Baùo caùo Economic Bôûi vì nhöõng aán baûn naøy ñoâi khi
Outlook cuûa OECD phaùt haønh hai kyø moät khoâng coù ñaày ñuû chi tieát, baïn coù theå caàn
naêm, cung caáp caùc döõ lieäu cô baûn veà laïm phaûii chuyeån sang caùc aán baûn cuûa caùc
phaùt, thaát nghieäp vaø caùc bieán soá chính nöôùc cuï theå. Hieän nay caùc nöôùc lôùn phaùt
khaùc cho caùc nöôùc thaønh vieân, cuõng nhö haønh caùc aán baûn thoáng keâ ñaëc bieät roõ
ñaùnh giaù thaønh quaû kinh teá vó moâ gaàn raøng, thöôøng laø coù saün baûn tieáng Anh. ÔÛ
ñaây cuûa chuùng. Döõ lieäu, keå töø 1960, Myõ, moät aán baûn cöïc kyø hay ñaùng ñeå mua
ñöôïc löu trong ñóa; caùc döõ lieäu naøy naèøm laø Baùo caùo kinh teá cuûa Toång thoáng, ñöôïc
trong oå cöùng cuûa ña soá caùc nhaø kinh teá vó Hoäi ñoàng caùc Chuyeân gia kinh teá soaïn ra
moâ. vaø xuaát baûn haøng naêm. Baùo caùo naøy
Ñoái vôùi caùc nöôùc khoâng phaûi laø thaønh goàm hai phaàn. Phaàn ñaàu laø ñaùnh giaù caùc
vieân OECD, thoâng tin coù saün ôû caùc toå söï kieän vaø chính saùch hieän taïi cuûa Myõ.
chöùc quoác teá khaùc. Toå chöùc kinh teá theá Phaàn hai laø moät heä thoáng caùc döõ lieäu
giôùi chính, moät loaïi caâu laïc boä kinh teá goàm gaàn nhö toaøn boä caùc bieán soá kinh teá
theá giôùi, laø Quó Tieàn teä Quoác teá (IMF). vó moâ coù lieân quan, thöôøng laø toaøn boä
IMF xuaát baûn baùo caùo International thôøi kyø sau Theá chieán thöù 2.
Financial Statistics (IFS) haøng thaùng, baùo Phaàn Phuï luïc cuûa chöông naøy trình baøy
caùo ñoù chöùa caùc thoâng tin kinh teá vó moâ moät danh saùch nguoàn döõ lieäu daøi hôn, caû
cô baûn cho taát caû caùc nöôùc thaønh vieân cho nöôùc Myõ vaø phaàn coøn laïi cuûa theá
IMF. IMF cuõng phaùt haønh haøng naêm baùo giôùi, cuõng nhö laøm caùch naøo ñeå truy caäp
caùo World Economic Outlook, ñaùnh giaù qua Internet.
Nhöõng thuaät ngöõ chính:

• Lieân minh chaâu AÂu (EU)
• Toå chöùc Hôïp taùc vaø Phaùt trieån Kinh teá (OECD)
• Quó Tieàn teä Quoác teá (IMF)

CAÂU HOÛI & BAØI TAÄP

Daáu sao (*): caâu hoûi khoù. [Maïng]: caâu hoûi caàn truy caäp Internet.
1. ÑUÙNG/SAI/KHOÂNG CHAÉC CHAÉN vaøo tröôùc ñaây vôùi tæ leä bình quaân töø
Söû duïng caùc baûng vaø ñoà thò trong chöông 1960-1998. Cuï theå, caùc kinh nghieäm
naøy, xaùc ñònh moãi lôøi phaùt bieåu sau ñaây gaàn ñaây cuûa nhöõng khu vöïc naøy so
laø ñuùng, sai, khoâng chaéc chaén. Giaûi thích saùnh vôùi giaù trò bình quaân daøi haïn cuûa
ngaén goïn. moãi khu vöïc cho keát quaû ra sao?
a. Gaàn ñaây, laïm phaùt ôû döôùi möùc bình b. Caùc döõ lieäu tröôùc ñaây coù nhaát quaùn
quaân trong lòch söû cuûa Myõ, chaâu AÂu, vôùi lôøi tuyeân boá raèng kinh teá khoâng
vaø Nhaät Baûn. chöïng laïi ôû caùc nöôùc giaøu keå töø giöõa
b. Trong thaäp nieân 60 vaø ñaàu 70, Myõ ñaõ thaäp nieân 70? Cuï theå, nhöõng gì Myõ ñaõ
coù tæ leä thaát nghieäp cao hôn chaâu AÂu, traûi qua gaàn ñaây coù chæ ra raèng tình
nhöng ngaøy nay Myõ coù tæ leä thaát traïng suït giaûm tæ leä taêng tröôûng bình
nghieäp thaáp hôn nhieàu. quaân keå töø 1974 ñaõ ñöôïc ñaûo ngöôïc?
c. Do tæ leä thaát nghieäp ôû Myõ raát thaáp keå
töø ñaàu thaäp kyû 80, tình traïng baát bình 3. [MAÏNG] TROÀI SUÏT CUÛA TAÊNG
ñaúng veà tieàn löông ôû Myõ ñaõ giaûm TRÖÔÛNG SAÛN LÖÔÏNG
xuoáng. Maëc duø tæ leä taêng tröôûng saûn löôïng bình
d. Söï suïp ñoå cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn quaân coù giaù trò döông, nhöng cuõng coù
Nhaät Baûn ñaàu thaäp kyû 90 ñaõ daãn ñeán nhöõng giai ñoaïn tæ leä taêng tröôûng saûn
söï suït giaûm maïnh saûn löôïng cuûa Nhaät. löôïng coù giaù trò aâm. Caùc giai ñoaïn giaûm
e. “Pheùp maøu thaát nghieäp thaáp” ôû chaâu saûn löôïng keùo daøi ít nhaát hai quí ñöôïc goïi
AÂu noùi ñeán tæ leä thaát nghieäp cöïc thaáp laø suy thoaùi.
maø chaâu AÂu ñaõ ñaït ñöôïc keå töø thaäp a. Ñeå quan saùt suy thoaùi gaàn hôn moät
nieân 80. chuùt, ta haõy laáy döõ lieäu quí veà taêng
f. Söï suïp ñoå cuûa caùc thò tröôøng chöùng tröôûng saûn löôïng ôû Myõ trong giai
khoaùn vaø nhieàu ñoàng noäi teä ôû caùc nöôùc ñoaïn 1959-1996 töø web site
Ñoâng AÙ seõ khoâng taùc ñoäng ñeán tæ leä <http:/www.bea.doc.gov/bea/sum-
taêng tröôûng saûn löôïng ôû caùc nöôùc ñoù. nip-d.html>. Töø chuoãi döõ lieäu naøy,
haõy tìm phaàn traêm thay ñoåi GDP thöïc
2. SÖÏ TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ ÔÛ CAÙC trong moät quí. Ña soá nhöõng cuoäc suy
NÖÔÙC GIAØU NHAÁT thoaùi keùo daøi bao nhieâu quí? Xeùt veà
Söû duïng tæ leä taêng tröôûng thöïc vaø caùc döï ñoä daøi vaø ñoä lôùn, cuoäc suy thoaùi naøo
baùo ôû Baûng 1-1, 1-2, vaø 1-3, tính toaùn döï trong hai cuoäc suy thoaùi laø nghieâm
baùo tæ leä taêng tröôûng saûn löôïng bình quaân troïng nhaát trong giai ñoaïn naøy?
cho giai ñoaïn 1997-1999 cho moãi khu vöïc b. Baøi hoïc coù neâu raèng laàn cuoái cuøng tæ
sau: Myõ, Lieân minh chaâu AÂu, vaø Nhaät. leä thaát nghieäp thaáp nhö naêm 1999 laø
a. Ñoái vôùi moãi khu vöïc trong ba khu – vaøo naêm 1969, vaøo giai ñoaïn cuoái cuûa
vöïc, so saùnh tæ leä taêng tröôûng saûn söï taêng tröôûng keùo daøi moät thaäp kyû.
löôïng bình quaân 1997-1999 ñaõ nhaäp Baèng caùch xem xeùt caùc döõ lieäu töø
1968 ñeán 1971, haõy kieåm tra laïi xem a. Khoâng coù vaán ñeà tæ leä thaát nghieäp quaù
coù phaûi laø ngay sau ñoù, laïm phaùt taêng thaáp. Thaát nghieäp laø xaáu. Thaát
vaø moät cuoäc suy thoaùi baét ñaàu. Söû nghieäp caøng thaáp caøng toát.
duïng caùc chuoãi döõ lieäu, haõy tìm phaàn b. Chaúng phaûi taêng tröôûng chaäm daàn,
traêm thay ñoåi haøng quí cuûa “chæ soá khöû maø chæ coù naêng löïc cuûa caùc nhaø kinh
laïm phaùt aån cuûa GDP” töø cuøng moät teá ñeå ño löôøng saûn löôïng moät caùch
trang web nhö trong caâu (a) ñeå laøm ñuùng ñaén laø giaûm suùt.
moät soá ño laïm phaùt. Neáu lòch söû laäp c. Coù moät giaûi phaùp ñôn giaûn cho vaán
laïi, caùc trieån voïng cuûa neàn kinh teá Myõ ñeà thaát nghieäp cao ôû chaâu AÂu. Haõy
khi baét ñaàu thieân nieân kyû môùi laø gì? giaûm tính cöùng nhaéc cuûa thò tröôøng
lao ñoäng.
4. BAÁT BÌNH ÑAÚNG VEÀ TIEÀN LÖÔNG d. Khuûng hoaûng ôû chaâu AÙ xaûy ra laø ñích
VAØ SÖÏ THAY ÑOÅI COÂNG NGHEÄ ñaùng bôûi vì nguyeân nhaân gaây ra laø
Haõy xem tyû troïng saûn löôïng cuûa moãi tham nhuõng vaø yeáu keùm trong qui
ngaønh sau ñaây trong toång saûn löôïng cuûa ñònh veà heä thoáng taøi chính.
Myõ naêm 1987 vaø 1996: e. Vieäc hôïp löïc vaø söû duïng moät ñoàng
Ngaønh 1987 1996 tieàn chung coù gì laø sai naøo? Ñoàng
(%) (%) Euro taát nhieân laø toát cho chaâu AÂu.
Khai khoaùng, noâng nghieäp
vaø xaây döïng 8,4 7,1
Thöông maïi tieåu ngaïch 9,3 8,7
6. KHI NAØO TRUNG QUOÁC BAÉT KÒP?
Dòch vuï ngaân haøng 17,7 18,9
Dòch vuï kinh doanh 3,0 4,0
Giaû söû baét ñaàu töø nay, saûn löôïng cuûa
Coäng hoøa Nhaân daân Trung Hoa seõ taêng
Nguoàn: Cuïc Thöông maïi, Cuïc Phaân tích Kinh teá Myõ, vôùi toác ñoä 9% moät naêm, trong khi saûn
<http://www.bea.doc.gov/>
löôïng cuûa Myõ seõ taêng vôùi toác ñoä 3% moät
naêm.
a. Theo baïn trong ngaønh naøo coâng ngheä
môùi ñaõ laøm taêng caàu töông ñoái ñoái a. Söû duïng caùc döõ lieäu môùi nhaát cho saün
vôùi coâng nhaân laønh ngheà. trong chöông naøy veà möùc saûn löôïng ôû
b. Vôùi caâu traû lôøi cho caâu (a) vaø söï thay moãi nöôùc, maát bao laâu ñeå saûn löôïng
ñoåi trong caáu truùc saûn löôïng cuûa Myõ cuûa Trung Quoác lôùn hôn cuûa Myõ?
cho trong baûng, theo baïn taïi sao hoá
caùch giöõa coâng nhaân laønh ngheà vaø b. Cuõng giaû söû raèng daân soá cuûa caû Trung
khoâng laønh ngheà laïi taêng leân. Quoác vaø Myõ ñeàu khoâng ñoåi keå töø nay.
Maát bao laâu ñeå saûn löôïng tính treân
5. SÖÛA SAI CHO CAÙC NHAØ CHÍNH
moãi coâng nhaân cuûa Trung Quoác lôùn
TRÒ
hôn cuûa Myõ?
Caùc nhaø chính trò thöôøng chæ ñeà caäp 1
maët cuûa vaán ñeà. Xem xeùt moãi phaùt bieåu
vaø cho bieát phaàn coøn laïi cuûa vaán ñeà.

ÑOÏC THEÂM
Quyeån saùch naøy coù moät trang web saùch, vaø baét ñaàu thaûo luaän vôùi caùc ñoäc
(http://www.prenhall.com/bookbind/pubb giaû khaùc.
oks/blanchard/) ñöôïc caäp nhaät ñeàu ñaën. Caùch toát nhaát ñeå theo doõi caùc söï kieän vaø
Ñoái vôùi moãi chöông, trang web cung caáp vaán ñeà kinh teá hieän nay laø ñoïc taïp chí
caùc ñeà taøi tranh luaän veà caùc söï kieän The Economist, moät taïp chí haøng tuaàn
mang tính thôøi söï, vaø bao goàm caùc baøi phaùt haønh baèng tieáng Anh. Caùc baøi treân
baùo coù lieân quan vaø caùc keát noái maïng The Economist coù giaøu thoâng tin, vieát
internet. Baïn cuõng coù theå duøng trang hay, dí doûm, vaø laäp luaän vöõng chaéc.
web naøy ñeå ñoùng goùp yù kieán veà quyeån
PHUÏ LUÏC
TÌM SOÁ LIEÄU ÔÛ ÑAÂU
Muïc ñích cuûa phaàn Phuï luïc naøy laø giuùp tröôûng cuûa moät ngaân haøng lôùn, Deutsche
baïn tìm ra caùc soá lieäu maø baïn muoán, ví Morgan Grenfell.
duï laïm phaùt ôû Malaysia quí roài, hay tieâu
duøng ôû Myõ vaøo naêm 1959, hay thaát Ñeå coù theâm chi tieát veà neàn kinh teá
nghieäp trong giôùi treû ôû Ireland trong thaäp Myõ
kyû 80. Ñeå ñöôïc trình baøy chi tieát nhöõng soá
lieäu môùi nhaát, xem Survey of Current
Ñeå tìm nhanh caùc soá lieäu môùi Business, do Boä Thöông maïi, Cuïc
Nguoàn toát nhaát cho haàu heát caùc soá lieäu Phaân tích Kinh teá Myõ phaùt
môùi veà saûn xuaát, thaát nghieäp, laïm phaùt, tæ haønh haøng thaùng (ñòa chæ internet:
giaù hoái ñoaùi, laõi suaát, giaù coå phieáu ôû http://www.bea.doc.gov). Moät höôùng
nhieàu quoác gia naèm ôû boán trang cuoái cuûa daãn söû duïng soá lieäu thoáng keâ do Cuïc
The Economist, phaùt haønh haøng tuaàn (ñòa Phaân tích Kinh teá phaùt haønh keøm theo
chæ internet: http://www.economist.com). Survey of Current Business, thaùng 01-
Trang web naøy, cuõng nhö ña soá trang 1995, 36-52. AÁn phaåm naøy cho baïn bieát
web ghi döôùi ñaây, chöùa caû thoâng tin mieãn döõ lieäu naøo coù saün, döôùi daïng naøo, vôùi
phí vaø thoâng tin chæ daønh cho nhöõng giaù bao nhieâu.
ngöôøi ñaët mua baùo. Moãi naêm moät laàn, baùo caùo Economic
Coù moät soá trang web thu thaäp vaø phaân Report of the President, do Hoäi ñoàng caùc
tích caùc döõ lieäu môùi. Moät trong nhöõng Coá vaán Kinh teá vieát vaø do Phoøng In aán
trang web hay nhaát laø: Chính phuû Myõ ôû Washington phaùt haønh,
http://www.yardeni.com. trang chuû cuûa cung caáp moâ taû nhöõng söï phaùt trieån vöøa
Tieán só Edward Yardeni, Kinh teá gia xaûy ra, cuõng nhö nhieàu soá lieäu veà haàu heát
caùc bieán ñoåi kinh teá vó moâ chính, thöôøng
coù soá lieäu töø thaäp nieân 50. (Coù theå tìm AÁn phaåm thöù hai laø OECD Employment
thaáy caùc baûng thoáng keâ trong Outlook, ñöôïc xuaát baûn haøng naêm. AÁn
baùo caùo naøy taïi ñòa chæ baûn naøy taäp trung ñaëc bieät hôn vaøo caùc
htttp://www.access.gpo.gov/eop/) vaán ñeà vaø soá lieäu veà thò tröôøng lao ñoäng.
Nguoàn ñaùng tin caäy ñeå tìm caùc giaù trò Thænh thoaûng, OECD taäp hôïp caùc döõ
thoáng keâ cuõ xöa laø caùc döõ lieäu ñöôïc taäp lieäu hieän taïi vaø quaù khöù, vaø xuaát baûn
hôïp trong Historical Statistics of the OECD Historical Statistics. Vaøo thôøi
United States, Colonial Times to 1970, ñieåm naøy trong naêm thì soá môùi nhaát laø
Phaàn 1 vaø 2 quyeàn, do Boä Thöông maïi Historical Statistics, 1960-1993, xuaát baûn
Myõ, Cuïc Ñieàu tra Daân soá (ñòa chæ vaøo naêm 1995.
internet: Theá maïnh chính cuûa nhöõng aán baûn
http://www.census.gov/stat_abstract/) cuûa Quó Tieàn teä Quoác teá (IMF, ñaët truï sôû
Taøi lieäu tham khaûo tieâu chuaån cho caùc taïi Washington D.C.) laø caùc aán baûn naøy
taøi khoaûn thu nhaäp quoác gia laø National bao quaùt haàu heát caùc quoác gia treân theá
Income and Product Accounts of the giôùi (ñòa chæ internet:http://www.imf.org).
United States. Taäp 1, 1929-1958, vaø Taäp IMF phaùt haønh boán aán phaåm ñaëc bieät
2, 1959-1988, do Boä Thöông maïi Myõ, höõu duïng:
Cuïc Phaân tích Kinh teá phaùt haønh (ñòa chæ AÁn phaåm thöù nhaát laø International
internet:http://www.bea.doc.gov). Financial Statistics (IFS), phaùt haønh haøng
Ñeå coù döõ lieäu toång hôïp, bao goàm döõ thaùng. AÁn phaåm naøy coù döõ lieäu cho caùc
lieäu kinh teá, moät nguoàn quí giaù laø nöôùc thaønh vieân, soá lieäu thöôøng töø vaøi
Statistical Abstract of the United States, naêm tröôùc, chuû yeáu laø veà caùc bieán soá taøi
do Boä Thöông maïi Myõ, Cuïc Ñieàu tra Daân chính, nhöng cuõng coøn veà caùc bieán soá
soá phaùt haønh haøng naêm (ñòa chæ internet: quoác gia (nhö GDP, coâng vieäc laøm vaø
http://www.census.gov/statab/www/). laïm phaùt).
AÁn phaåm thöù hai laø International
Soá lieäu cuûa caùc quoác gia khaùc Financial Statistics Yearbook, phaùt haønh
Toå chöùc OECD, ñaët truï sôû taïi Paris, phaùt haøng naêm. Taïp chí naøy coù cuøng taàm bao
haønh ba aán phaåm ñaëc bieät höõu duïng. quaùt caùc quoác gia vaø bieán soá nhö IFS,
OECD bao goàm haàu heát caùc nöôùc giaøu nhöng cung caáp caùc döõ lieäu haøng naêm
nhaát theá giôùi. (Danh saùch ñaõ ñöôïc neâu trong voøng 30 naêm.
tröôùc ñaây trong chöông naøy). (ñòa chæ AÁn phaåm thöù ba laø Government
internet:http://www.oecd.org). Finance Statistics Yearbook, phaùt haønh
AÁn phaåm thöù nhaát laø OECD Economic haøng naêm, cung caáp döõ lieäu veà ngaân saùch
Outlook, phaùt haønh hai soá moät naêm. cuûa moãi nöôùc, soá lieäu thöôøng töø 10 naêm
Ngoaøi vieäc moâ taû caùc vaán ñeà kinh teá vó tröôùc (do caùc chaäm treã trong xaây döïng soá
moâ thôøi söï, aán phaåm naøy coøn bao goàm lieäu, vì döõ lieäu cuûa haàu heát caùc naêm gaàn
caùc döõ lieäu veà caùc bieán soá kinh teá vó moâ. ñaây nhaát thöôøng khoâng coù saün).
Caùc döõ lieäu thöôøng töø thaäp nieân 70, vaø AÁn phaåm thöù tö, World Economic
ñöôïc baùo caùo moät caùch nhaát quaùn, caû Outlook, xuaát baûn hai kyø trong naêm, moâ
theo thôøi gian vaø theo quoác gia. taû nhöõng tieán trieån chính treân theá giôùi vaø
caùc quoác gia thaønh vieân cuï theå.
Ñeå tìm soá lieäu thoáng keâ daøi haïn cho moät (htp://www.hbs.edu/units/bgie/internet/),
soá nöôùc, coù moät nguoàn soá lieäu môùi quí trang naøy ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa moät soá
giaù laø Monitoring the World Economy, lôùn caùc trang web khaùc vaø giuùp keát noái
1820-1992, Trung taäm Nghieân cöùu Phaùt vôùi chuùng.
trieån, OECD, Paris, 1995. Nghieân cöùu Trang web cuûa Bill Goffe ôû tröôøng Ñaïi
naøy cho ta soá lieäu töø naêm 1980 cho 56 hoïc Mississippi (http://rfe.wustl.edu), lieät
nöôùc. keâ khoâng nhöõng döõ lieäu maø caû nhöõng
Cuoái cuøng, neáu baïn vaãn chöa tìm ñöôïc nguoàn thoâng tin toång quaùt, töø taøi lieäu hoaït
ñieàu baïn caàn tìm, thì ñaây laø hai trang web ñoäng cho ñeán nhöõng maåu chuyeän vui,
höõu ích cho baïn: trang chuû veà nguoàn kinh nhöõng coâng vieäc laøm trong lónh vöïc kinh
teá vó moâ cuûa Tröôøng Kinh doanh Harvard teá hoïc v.v…

Fulbright Economics Teaching Program Macroeconomics Chapter 2: A Tour of the Book
CHÖÔNG 2
Moät chuyeán tham quan Quyeån saùch Naøy
Phaàn môû ñaàu
Caùc töø saûn löôïng, thaát nghieäp, vaø laïm phaùt xuaát hieän haøng ngaøy treân baùo chí vaø
chöông trình thôøi söï buoåi toái. Do ñoù khi toâi duøng nhöõng töø naøy trong Chöông 1,
baïn ñaõ quen vôùi chuùng, ít nhaát laø ôû möùc baïn bieát ñaïi khaùi chuùng coù nghóa gì.
Baây giôø toâi caàn phaûi ñònh nghóa chuùng moät caùch chính xaùc vaø ñaây laø ñieàu toâi
laøm trong hai phaàn ñaàu cuûa chöông naøy. Trong phaàn 2-1, toâi taäp trung vaøo
toång saûn löôïng vaø chæ ra laøm sao chuùng ta coù theå nhìn toång saûn löôïng töø caû hai
phía: saûn xuaát vaø thu nhaäp. Trong phaàn 2-2, toâi trình baøy veà tæ leä thaát nghieäp
vaø tæ leä laïm phaùt. Sau khi ñaõ ñònh nghóa caùc bieán soá kinh teá vó moâ chính naøy,
toâi seõ ñöa baïn sang phaàn 2-3 trong chuyeán tham quan quyeån saùch naøy. Trong
chuyeán tham quan ñoù, toâi seõ giôùi thieäu ba yù töôûng trung taâm maø quyeån saùch
naøy ñöôïc cô caáu xung quanh ñoù.
• Ngaén haïn - nhöõng gì xaûy ra trong neàn kinh teá trong moät naêm.
• Trung haïn - nhöõng gì xaûy ra trong neàn kinh teá trong moät thaäp kyû hay hôn.
• Daøi haïn - nhöõng gì xaûy ra trong neàn kinh teá trong nöûa theá kyûû hay hôn.
Döïa vaøo ba yù töôûng naøy, toâi seõ cung caáp cho baïn moät loä trình ñi ñeán phaàn coøn
laïi cuûa quyeån saùch.
Olivier Blanchard 23 Ngöôøi Dòch: Nam An

N Hieäu Ñính: Vuõ Tuù
2-1/ Toång Saûn löôïng (Aggregate Output)
Caùc nhaø kinh teá nghieân cöùu hoaït ñoäng kinh teá trong theá kyû 19
hoaëc cuoäc Toång Khuûng hoaûng khoâng coù thöôùc ño naøo veà toång hoaït
ñoäng (aggregate laø chöõ caùc nhaø kinh teá söû duïng ñeå chæ toång) ñeå laøm
caên cöù. Hoï phaûi chaép noái caùc maåu vaø maûnh thoâng tin nhö saûn xuaát
gang hoaëc doanh soá cuûa caùc cöûa haøng taïp hoùa ñeå suy ra ñieàu gì ñang
dieãn ra cho toaøn boä neàn kinh teá.
Maõi ñeán cuoái Theá chieán thöù II thì ôû caùc nöôùc lôùn haïch toaùn thu
Xaây döïng baûng caùc nhaäp vaø saûn xuaát quoác daân (hay noùi ngaén goïn laø haïch toaùn thu nhaäp
haïng muïc thu nhaäp quoác daân) môùi ñöôïc hoaøn thaønh. Con soá veà möùc toång saûn löôïng ñaõ
quoác daân laïi vôùi ñöôïc xuaát baûn ñeàu ñaën ôû Myõ töø thaùng 10-1947. (Baïn seõ tìm thaáy caùc
nhau laø moät thaønh soá lieäu veà toång saûn löôïng cuûa caùc thôøi kyø tröôùc, nhöng nhöõng soá lieäu
töïu trí tueä vó ñaïi.
naøy ñöôïc xaây döïng theo kieåu hoài ñoaùn).
Giaûi Nobel ñaõ ñöôïc
trao cho Simon
Kuznets, Ñaïi hoïc Cuõng nhö baát kyø heä thoáng keá toaùn naøo, haïch toaùn thu nhaäp quoác
Harvard vaøo naêm daân ñònh nghóa caùc yù töôûng, vaø sau ñoù xaây döïng caùc thöôùc ño phuø hôïp
1971, vaø cho Richard vôùi caùc yù töôûng naøy. Ngöôøi ta chæ caàn xem xeùt con soá thoáng keâ cuûa
Stone, Ñaïi hoïc
caùc nöôùc chöa aùp duïng caùc haïng muïc naøy thì seõ hieåu tính chính xaùc
Oxford, vaøo naêm
1984, vì nhöõng ñoùng vaø nhaát quaùn coù taàm quan troïng nhö theá naøo. Khoâng coù caùc haïng
goùp vaøo vieäc phaùp muïc naøy, caùc soá lieäu leõ ra khi coäng laïi phaûi cho keát quaû baèng nhau thì
trieån baûng haïch toaùn laïi cho keát quaû khaùc; trong tröôøng hôïp ñoù coá gaéng hieåu ñieàu gì ñang
thu nhaäp vaø saûn xuaát dieãn ra thöôøng coù caûm giaùc gioáng nhö coá gaéng caân ñoái soå thu chi cuûa
quoác daân.
ngöôøi khaùc. Toâi seõ khoâng laøm baïn roái trí vôùi nhöõng chi tieát cuûa haïch
toaùn thu nhaäp quoác daân ôû ñaây. Tuy nhieân, vì ñoâi khi baïn seõ caàn bieát
ñònh nghóa cuûa moät bieán soá vaø bieát caùc bieán lieân quan vôùi nhau nhö
theá naøo, neân Phuï luïc 1 ôû cuoái quyeån saùch naøy cung caáp cho baïn
khung haïch toaùn caên baûn ñöôïc söû duïng ôû Myõ (vaø, vôùi moät soá ñieàu
chænh nho nhoû, ôû ña soá caùc nöôùc khaùc). Baïn seõ thaáy noù höõu duïng moãi
khi baïn muoán töï mình nghieân cöùu caùc döõ lieäu kinh teá.
GDP, Giaù trò gia taêng, vaø Thu nhaäp
Thöôùc ño toång saûn löôïng trong haïch toaùn thu nhaäp quoác daân laø
toång saûn phaåm noäi ñòa (GDP). Coù ba caùch ñeå ngöôøi ta suy nghó veà
GDP cuûa moät neàn kinh teá. Chuùng ta haõy xem xeùt töøng caùch moät:

Coù theå baïn seõ gaëp GDP laø giaù trò cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï cuoái cuøng ñöôïc neàn kinh
moät thuaät ngöõ khaùc,
teá saûn xuaát ra trong khoaûng moät thôøi gian ñöôûc xaùc ñònh tröôùc.
toång saûn phaåm quoác
daân, hay GNP. Coù Töø quan troïng laø cuoái cuøng. Ñeå hieåu taïi sao, haõy xem ví duï sau. Giaû
moät söï khaùc bieät nhoû söû neàn kinh teá chæ bao goàm 2 xí nghieäp.
giöõa “noäi ñòa” vaø
XXí nghieäp 1 saûn xuaát theùp, thueâ coâng nhaân vaø söû duïng maùy moùc. Xí
“quoác daân”,
vaø do ñoù giöõa GDP nghieäp 1 baùn theùp trò giaù 100$ cho Xí nghieäp 2 saûn xuaát xe hôi. Xí
vaø GNP. Chuùng ta nghieäp 1 traû löông coâng nhaân 80$ vaø giöõ phaàn coøn laïi, 20$, lôïi nhuaän.
seõ xem xeùt khaùi Xí nghieäp 2 mua theùp vaø söû duïng theùp, cuøng vôùi coâng nhaân vaø maùy
nieäm naøy ôû Chöông moùc, saûn xuaát ra xe hôi. Doanh thu baùn xe hôi laø 210$. Trong 210$,
18 (vaø ôû Phuï luïc 1).
traû tieàn theùp heát 100$ vaø traû löông coâng nhaân heát 70$, coøn laïi 40$ lôïi
Tröôùc maét, baïn coù
theå boû qua söï khaùc nhuaän.
bieät giöõa hai khaùi
nieäm naøy. Chuùng ta haõy toùm taét thoâng tin trong baûng sau:
Coâng ty saûn xuaát theùp

Doanh thu do baùn saûn phaåm 100$
Chi phí (löông) 80$
Lôïi nhuaän 20$
Coâng ty saûn xuaát xe hôi

Doanh thu do baùn saûn phaåm 210$
Chi phí 170$
Löông 70$
Tieàn mua theùp 100$
Lôïi nhuaän 40$
Trong neàn kinh teá naøy thì GDP laø gì? Phaûi chaêng ñoù laø toång cuûa
caùc giaù trò cuûa moïi saûn xuaát trong neàn kinh teá – toång cuûa 100$ töø saûn
xuaát theùp vaø 210 $ töø saûn xuaát xe hôi, baèng 310$? Hay ñoù laø giaù trò
cuûa saûn xuaát haøng hoùa cuoái cuøng, ôû ñaây laø xe hôi, laø 210$?
Moät soá ngöôøi nghó raèng caâu traû lôøi ñuùng laø 210$. Taïi sao? Bôûi vì
Haøng hoùa trung gian
theùp laø haøng hoùa trung gian, haøng hoùa ñöôïc söû duïng ñeå saûn xuaát ra
laø haøng hoùa ñöôïc söû
duïng ñeå saûn xuaát ra haøng hoùa cuoái cuøng, xe hôi, vaø do ñoù khoâng neân tính vaøo GDP – giaù
haøng hoùa khaùc. Moät trò cuûa saûn löôïng cuoái cuøng. Chuùng ta neân nhìn ví duï naøy theo moät
os61 haøng hoùa vöøa laø caùch khaùc. Giaû söû hai xí nghieäp saùt nhaäp, do ñoù vieäc baùn theùp xaûy ra
haøng hoùa cuoái cuøng, beân trong xí nghieäp môùi vaø khoâng coøn ñöôïc ghi soå nöõa. Taát caû nhöõng
vöøa laø haøng hoùa
gì chuùng ta thaáy laø moät xí nghieäp baùn xe hôi ñöôïc taát caû laø 210$, traû
trung gian. Khi ñem
baùn thaúng cho ngöôøi löông coâng nhaân 80$ + 70$ = 150$, vaø laøm ra 20$ + 40$ = 60$ lôïi
tieâu duøng, khoai taây nhuaän. Soá tieàn 210$ khoâng thay ñoåi – vaø phaûi neân nhö vaäy.

laø haøng hoùa cuoái Ví duï naøy ñeà xuaát ngöôøi ta neân tính GDP baèng caùch ghi soå vaø
cuøng. Khi duøng ñeå coäng doàn vieäc saûn xuaát ra caùc haøng hoùa cuoái cuøng – vaø thaät söï ñaây laø
laøm chips, khoai taây
laø haøng hoùa trung
caùch ñeå tính caùc soá lieäu GDP. Nhöng ví duï naøy cuõng gôïi ra moät caùch
gian. khaùc ñeå ngöôøi ta suy nghó veà GDP vaø ñi tìm GDP:
2.
GDP laø toång cuûa giaù trò gia taêng cuûa neàn kinh teá trong moät
khoaûng thôøi gian cho saün
Töø giaù trò gia taêng coù nghóa ñuùng nhö ñieàu maø töø naøy chæ ra. Giaù
trò gia taêng cuûa moät xí nghieäp trong quaù trình saûn xuaát ñöôïc ñònh
nghóa laø giaù trò saûn xuaát tröø ñi giaù trò cuûa haøng hoùa trung gian maø xí
nghieäp söû duïng trong saûn xuaát.
Trong ví duï hai xí nghieäp cuûa chuùng ta, coâng ty theùp khoâng söû
duïng haøng hoùa trung gian. Giaù trò gia taêng cuûa xí nghieäp naøy baèng
vôùi giaù trò saûn xuaát, 100 $. Tuy nhieân, coâng ty saûn xuaát xe hôi laïi söû
duïng theùp nhö moät haøng hoùa trung gian. Do ñoù, giaù trò gia taêng cuûa
coâng ty xe hôi baèng vôùi giaù trò cuûa xe saûn xuaát ra tröø ñi giaù trò theùp söû
duïng trong saûn xuaát, 210$ - 100$ = 110$. Toång giaù trò gia taêng cuûa
neàn kinh teá, hay GDP, baèng 100$ + 110$ = 210$. Löu yù raèng toång giaù
trò gia taêng seõ khoâng ñoåi neáu caùc xí nghieäp theùp vaø xe hôi saùt nhaäp vaø
trôû thaønh moät xí nghieäp.
Ñònh nghóa naøy cho chuùng ta caùch thöù hai ñeå suy nghó veà GDP.
Hôïp laïi vôùi nhau, hai ñònh nghóa naøy coù nghóa laø giaù trò cuûa haøng hoùa
vaø dòch vuï cuoái cuøng – ñònh nghóa ñaàu tieân cuûa GDP – cuõng coù theå
ñöôïc nghó ñeán nhö laø toång giaù trò gia taêng cuûa taát caû caùc xí nghieäp
tham gia vaøo saûn xuaát daây chuyeàn caùc haøng hoùa cuoái cuøng – ñònh
nghóa thöù hai cuûa GDP.

GDP laø toång thu nhaäp cuûa moät neàn kinh teá trong moät khoaûng
thôøi gian cho tröôùc.
Cho ñeán giôø chuùng ta chæ nhìn GDP töø phía saûn xuaát. Caùch thöù ba ñeå
quan saùt GDP laø töø phía thu nhaäp. Haõy nghó veà doanh thu ñeå laïi cuûa xí
nghieäp sau khi ñaõ traû tieàn haøng hoùa trung gian.
Moät phaàn doanh thu bò chính phuû thu döôùi hình thöùc thueá doanh thu –
caùc loaïi thueá nhö theá naøy goïi laø thueá giaùn thu.
Moät phaàn ñeå traû löông coâng nhaân – phaàn naøy ñöôïc goïi laø thu nhaäp cuûa
ngöôøi lao ñoäng.
Phaàn coøn laïi cuûa xí nghieäp – boä phaän naøy ñöôïc goïi laø thu nhaäp voán.
Noùi ngaén goïn, nhìn töø phía thu nhaäp, giaù trò gia taêng laø toång cuûa thueá
giaùn thu, thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng, vaø thu nhaäp voán.
Chuùng ta haõy trôû laïi ví duï ban naõy cuûa chuùng ta. Khoâng coù thueá giaùn
thu. Trong 100$ giaù trò gia taêng cuûa nhaø saûn xuaát theùp, 80$ traû cho coâng
nhaân (thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng) vaø phaàn coøn laïi 20$ xí nghieäp höôûng
nhö lôïi nhuaän (thu nhaäp voán). Trong 110$ giaù trò gia taêng cuûa nhaø saûn
xuaát xe hôi, 70$ traû thu nhaäp cho ngöôøi lao ñoäng vaø 40$ cho thu nhaäp voán.
Ñoái vôùi toaøn boä neàn kinh teá, thì giaù trò gia taêng laø 210$, trong ñoù 150$
(80$+70$) vaøo thu nhaäp lao ñoäng vaø 60$ (20$ + 40$) vaøo thu nhaäp voán.
Trong ví duï naøy, thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng chieám 70% cuûa GDP,
thu nhaäp voán chieám 29%, thueá giaùn thu 0%. Baûng 2-1 cho thaáy baûng
phaân tích thoáng keâ cuûa giaù trò gia taêng cuûa caùc loaïi hình thu nhaäp ôû Myõ
trong naêm 1960 vaø 1998. Baûng naøy cho thaáy ngoaïi tröø caùc loaïi thueá
giaùn thu (coi nhö baèng khoâng ôû ví duï cuûa chuùng ta), caùc tyû leä maø chuùng
ta söû duïng trong ví duï cuûa mình gaàn gioáng vôùi caùc tyû leä cuûa neàn kinh teá
Myõ. Thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng chieám 65% GDP Myõ. Thu nhaäp voán
chieám 27%. Thueá giaùn thu chieám 8% coøn laïi. Caùc tyû leä naøy khoâng thay
ñoåi nhieàu keå töø 1960.
Baûng 2-1: Söï hình thaønh cuûa GDP Myõ theo loaïi thu nhaäp,
1960 vaø 1998
(phaàn traêm) 1960 1998
Thu nhaäp lao ñoäng 66% 65%
Thu nhaäp voán 26% 27%
Thueá giaùn thu 8% 8%
Nguoàn: Econnomic Report of the President, 1999, caùc Baûng B27 vaø B28

Toùm taét: Baïn coù theå nghó veà toång saûn löôïng – khoaûng GDP – baèng
ba caùch khaùc nhau nhöng töông ñöông vôùi nhau.
Töø phía saûn löôïng: GDP töông ñöông giaù trò cuûa haøng hoùa cuoái cuøng vaø
dòch vuï saûn xuaát ra trong moät neàn kinh teá trong moät khoaûng thôøi gian
cho saün.
Cuõng töø phía saûn löôïng: GDP laø toång giaù trò gia taêng trong neàn kinh teá
trong moät khoaûng thôøi gian cho saün.
Töø phía thu nhaäp: GDP laø toång cuûa caùc thu nhaäp trong neàn kinh teá trong
moät khoaûng thôøi gian cho saün.
GDP danh nghóa vaø GDP thöïc
Naêm 1998, GDP cuûa Myõ laø 8.508 tæ $, so vôùi 526 tæ $ naêm 1960. Phaûi
chaêng saûn löôïng cuûa Myõ naêm 1998 cao hôn saûn löôïng 1960 16 laàn?
Khoâng. Ñieàu naøy daãn chuùng ta ñeán söï khaùc bieät giöõa GDP danh nghóa
vaø GDP thöïc.
Caûnh giaùc: Töø
“nominal” thöôøng GDP danh nghóa laø toång cuûa soá löôïng haøng hoùa cuoái cuøng saûn xuaát
ñöôïc duøng d8eå chæ ra nhaân vôùi giaù hieän taïi cuûa caùc haøng hoùa naøy. Ñònh nghóa naøy cho thaáy
moät löôïng khoâng roõ GDP danh nghóa taêng theo thôøi gian vì hai lí do. Thöù nhaát laø vieäc saûn
ñaùng keå. Caùc nhaø
xuaát cuûa haàu heát caùc haøng hoùa taêng theo thôøi gian. Thöù hai, giaù cuûa haàu
kinh teá duøng töø
nominal ñeå theå hieän heát haøng hoùa cuõng taêng theo thôøi gian. Chuùng ta saûn xuaát caøng ngaøy
giaù hieän taïi cuûa haøng caøng nhieàu xe hôi vaø giaù xe cuõng taêng moãi naêm. Neáu yù ñònh cuûa chuùng
hoùa. Vaø caùc nhaø kinh ta laø tính möùc saûn xuaát vaø thay ñoåi cuûa saûn xuaát theo thôøi gian, thì chuùng
teá hoïc khoâng duøng töø ta caàn loaïi tröø taùc ñoäng cuûa söï gia taêng cuûa giaù. Ñoù laø lyù do taïi sao GDP
naøy ñeå noùi leân soá
thöïc ñöôïc caáu truùc baèng tích soá cuûa löôïng haøng hoùa cuoái cuøng nhaân vôùi
löôïng nhoû. Soá ñöôïc
duøng trong saùch naøy giaù khoâng ñoåi (chöù khoâng phaûi vôùi giaù hieän taïi).
thöôøng ôû möùc tyû hay
nghìn tyû. Chuùng ta haõy quan saùt gaàn hôn caáu truùc cuûa GDP thöïc. Giaù maø neàn
kinh teá chæ saûn xuaát moät haøng hoùa cuoái cuøng, moät maãu xe cuï theå, thì
vieäc xaây döïng neân GDP thöïc coù leõ seõ deã daøng. Chuùng ta coù theå chæ caàn
ñeám soá löôïng xe saûn xuaát moãi naêm, vaø goïi con soá ñoù laø GDP thöïc.
Hoaëc laø, neáu chuùng ta muoán coù moät soá ño baèng dollar hôn laø baèng xe
hôi, thì chuùng ta coù theå duøng giaù xe cuûa moät naêm cho tröôùc, vaø sau ñoù
nhaân vôùi löôïng cuûa taát caû caùc naêm.
Giaû söû, ví duï, raèng soá löôïng saûn xuaát ra vaø giaù xe trong ba naêm lieân
tuïc nhö sau:

Naêm Soá löôïng xe Giaù xe GDP danh nghóa

1991 10 10.000 $ 100.000 $
1992 12 12.000 $ 144.000 $
1993 13 13.000 $ 169.000 $
GDP danh nghóa, tính baèng soá löôïng xe hôi nhaân vôùi giaù xe, taêng töø
100.000 $ naêm 1991 leân 144.000 $ naêm 1992, taêng 44%, vaø töø 144.000 $
naêm 1992 leân 169.000 $ naêm 1993, taêng 16%.
Chuùng ta neân ñònh nghóa GDP thöïc nhö theá naøo, vaø giaù trò naøy ñaõ
taêng leân bao nhieâu? Chuùng ta coù theå xaùc ñònh noù nhö soá löôïng xe hôi:
10 vaøo naêm 1991, 12 naêm 1992, 13 naêm 1993. Ñieàu naøy coù nghóa laø
GDP thöïc taêng 20% trong giai ñoaïn 1991 -1992, vaø taêng 8% trong giai
ñoaïn 1992 – 1993. Hoaëc chuùng ta coù theå xaùc ñònh GDP thöïc teá baèng
caùch nhaân soá löôïng xe moãi naêm vôùi moät giaù chung, cuï theå laø, giaù cuûa
moät chieác xe vaøo naêm 1992. Treân thöïc teá, phöông phaùp naøy cho chuùng
ta GDP thöïc tính theo dollar naêm 1992.
Söû duïng phöông phaùp naøy, GDP thöïc naêm 1991 (tính theo dollar naêm
1992) baèng 10 x 12.000 $ = 120.000 $. GDP thöïc naêm 1992 (tính baèng
dollar 1992) baèng 12 x 12.000$ = 144.000$, baèng GDP danh nghóa naêm
1992. GDP thöïc naêm 1993 (theo dollar 1992) baèng 13 x 12.000$ =
156.000$. Löu yù raèng bôûi vì chuùng ta nhaân soá löôïng xe cuûa töøng naêm
vôùi cuøng moät giaù, neân löôïng taêng GDP thöïc, ño baèng dollar 1992, khoâng
ñoåi khi ta tính baèng soá xe hôi. GDP thöïc teá tính baèng dollar 1992 taêng
20% trong giai ñoaïn 1992-1993, vaø 8% trong giai ñoaïn 1993-1994. Neáu
chuùng ta tính GDP thöïc teá theo giaù naêm 1993, thì möùc GDP thöïc seõ thay
ñoåi (bôûi vì giaù 1993 khoâng gioáng 1992), nhöng söï gia taêng theo thôøi gian
cuûa GDP thì vaãn y nhö treân.
Ñeå chaéc chaén: Tính
GDP thöïc baèng giaù
Khoù khaên chính trong vieäc xaây döïng GDP thöïc trong thöïc teá laø
1993, vaø tính tæ leä taêng
tröôûng cuûa giai ñoaïn khoâng phaûi chæ coù moät haøng hoùa cuoái cuøng. GDP thöïc phaûi ñöôïc tính
1991–1992, 1992– nhö trung bình theo troïng soá cuûa saûn löôïng taát caû caùc haøng hoùa cuoái
1993 cuøng, ñieàu naøy daãn ñeán caâu hoûi troïng soá ñoù phaûi laø gì. Giaù töông ñoái
cuûa haøng hoùa döôøng nhö laø troïng soá töï nhieân. Neáu moät ñôn vò haøng hoùa
trò giaù gaáp hai laàn moät haøng hoùa khaùc, thì haøng hoùa ñoù cuõng phaûi chieám
hai laàn trong vieäc xaây döïng saûn löôïng thöïc. Nhöng ñieàu naøy laïi laøm
phaùt sinh moät vaán ñeà khaùc. Neáu giaù töông ñoái thay ñoåi theo thôøi gian
(thöïc teá thöôøng nhö vaäy) thì sao? Phaûi chaêng chuùng ta neân choïn caùc giaù

töông ñoái trong moät naêm naøo ñoù laøm troïng soá, hay chuùng ta neân thay ñoåi
nhöõng troïng soá naøy theo thôøi gian? Toát nhaát laø ta ñem chuyeån caùc trao
ñoåi saâu hôn veà veà vaán ñeà naøy vaø veà caùch thöùc GDP thöïc ñöôïc xaây döïng
ôû Myõ vaøo phaàn phuï luïc cuûa chöông naøy. Ñieàu baïn neân bieát laø vieäc tính
GDP thöïc trong haïch toaùn thu nhaäp quoác daân cuûa Myõ ñöôïc goïi laø GDP
thöïc tính theo dollar daây chuyeàn (1992) (“1992” bôûi vì, nhö trong ví duï
cuûa chuùng ta, 1992 laø naêm maø, do chuùng ta choïn, GDP thöïc baèng vôùi
GDP danh nghóa). Ñaây laø moät caùch tính saûn löôïng cuûa kinh teá Myõ vaø söï
tieán trieån cuûa noù cho thaáy saûn löôïng cuûa Myõ ñaõ taêng nhu theá naøo theo
thôøi gian.
Giaû söû GDP thöïc ñöôïc Hình 2-1 bieåu dieãn söï tieán trieån cuûa caû GDP danh nghóa vaø GDP thöïc
ño baèng dollar 1998
chöù khoâng phaûi dollar
keå töø 1960. Theo caùch tính chuùng ta ñaët ra, hai GDP naøy baèng nhau vaøo
1992. Hai ñoà thò seõ naêm 1992. Con soá cho thaáy GDP thöïc naêm 1998 baèng 3.3 laàn möùc naêm
giao nhau ôû ñaâu? 1960 – moät söï gia taêng ñaùng keå, nhöng roõ raøng coøn nhoû hôn nhieàu so vôùi
söï gia taêng 16 laàn cuûa GDP danh nghóa trong cuøng thôøi gian naøy. Söï
khaùc bieät giöõa hai con soá naøy laø keát quaû cuûa söï gia taêng cuûa giaù trong
suoát giai ñoaïn naøy.
ÑOÀ THÒ 2–1

GDP Thöïc vaø
Danh nghóa cuûa Myõ
1960–1998
Töø 1960 ñeán 1998

GDP danh nghóa taêng
Tyû ñoâ la
leân gaáp 16 laàn. GDP GDP thöïc

thöïc taêng leân gaáp 3,3
laàn.
GDP danh nghóa
Moãi thuaät ngöõ GDP danh nghóa vaø GDP thöïc ñeàu coù nhieàu töø ñoàng
nghóa, vaø baïn coù khaû naêng gaëp phaûi nhöõng töø naøy khi ñoïc saùch baùo:
• GDP danh nghóa coøn ñöôïc goïi laø GDP dollar hay GDP tính theo
dollar hieän taïi.

• GDP thöïc teá coøn ñöôïc goïi laø GDP tính theo haøng hoùa, GDP tính
theo dollar coá ñònh, GDP ñaõ ñöôïc khöû laïm phaùt, hay GDP tính theo
dollar 1992 – neáu naêm GDP thöïc ñöôïc cho baèng vôùi GDP danh nghóa laø
naêm 1992, nhö tröôøng hôïp nöôùc Myõ trong ví duï neâu treân.
Ñieàu naøy keát thuùc phaàn giôùi thieäu vôùi caùc baïn veà bieán soá chính cuûa
kinh teá vó moâ, GDP. Trong caùc chöông tieáp theo, tröø khi ñöôïc giaûi thích
khaùc ñi, noùi GDP laø noùi ñeán GDP thöïc vaø Yt seõ laø GDP thöïc cuûa naêm t.
GDP danh nghóa, vaø caùc bieán soá ñöôïc tính theo dollar hieän taïi, seõ coù daáu
$ ôû tröôùc – ví duï, $Yt seõ laø GDP danh nghóa cuûa naêm t.
Töông töï, taêng tröôûng GDP cuûa naêm t seõ noùi leân tæ leä thay ñoåi cuûa
Tæ leä taêng tröôûng saûn
löôïng: (Yt–Yt-1)/Yt-1 GDP thöïc trong naêm t. Taêng tröôûng GDP baèng (Yt – Yt-1) / Yt-1. Nhöõng
tæ leä taêng tröôûng >0: thôøi kyø maø taêng tröôûng GDP coù giaù trò döông ñöôïc goïi laø thôøi kyø taêng
taêng tröôûng tröôûng. Coøn nhöõng thôøi kyø maø taêng tröôûng GDP coù giaù trò aâm ñöôïc goïi
tæ leä taêng tröôûng <0: laø thôøi kyø suy thoaùi. Ñeå traùnh goïi moät quí coù toác ñoä taêng tröôûng aâm laø
suy thoaùi
suy thoaùi, caùc nhaø kinh teá hoïc vó moâ thöôøng chæ duøng töø naøy neáu neàn
kinh teá traûi qua ít nhaát hai quí lieân tuïc vôùi toác ñoä taêng tröôûng aâm. Cuoäc
suy thoaùi 1990 – 1991 ôû Myõ coù ñaëc ñieåm laø ba quí lieân tuïc coù toác ñoä
taêng tröôûng aâm, hai quí cuoái naêm 1990 vaø quí ñaàu naêm 1991.
TIEÂU ÑIEÅM
GDP thöïc, Tieán boä cuûa Coâng ngheä, vaø Giaù Maùy vi tính
Moät vaán ñeà nan giaûi trong tính toaùn GDP so vôùi moät maùy tính saûn xuaát naêm 1987?
thöïc laø phaûi giaûi quyeát nhöõng thay ñoåi veà Chuùng ta neân tính ñeán nhöõng caûi thieän trong
chaát löôïng cuûa haøng hoùa hieän höõu. Moät söï gia taêng toác ñoä beân trong, dung löôïng cuûa
trong nhöõng tröôøng hôïp khoù nhaát laø maùy vi boä nhôù RAM hay cuûa ñóa cöùng, khaû naêng
tính. Chuùng ta coù neân giaû ñònh raèng moät truy caäp Internet, v.v... baèng caùch naøo ñaây?
maùy vi tính caù nhaân saûn xuaát naêm 1999 laø
Phöông phaùp ñöôïc caùc nhaø kinh teá söû
moät haøng hoùa gioáng y nhö moät maùy vi tính duïng ñeå theå hieän nhöõng tieán boä naøy laø nhìn
saûn xuaát naêm 1987? Ñieàu naøy roõ raøng laø ngôù
vaøo caùch thöùc thò tröôøng ñaùnh giaù maùy vi tính
ngaån: vaøo naêm 1999 vôùi moät soá tieàn baèng
vôùi nhöõng tính naêng khaùc nhau trong moät
hay ít hôn soá tieàn xaøi naêm 1987 ngöôøi ta mua
naêm ñöôïc xaùc ñònh tröôùc. Moät ví duï seõ giuùp
ñöôïc maùy vôùi moät naêng löïc tính toaùn maïnh
laøm roõ vaán ñeà. Giaû söû coù giaù caùc ñôøi
hôn nhieàu so vôùi naêng löïc cuûa maùy naêm
(model) maùy vi tính khaùc nhau treân thò
1987. Caâu hoûi nan giaûi ôû ñaây laø maïnh hôn
tröôøng cho thaáy ngöôøi ta saün saøng traû theâm
bao nhieâu laàn? Phaûi chaêng moät maùy vi tính
10% ñeå mua moät maùy tính vôùi toác ñoä 400
saûn xuaát naêm 1999 cung caáp naêng löïc tính
megahertz hôn laø 300. Giaû söû taát caû maùy
toaùn maïnh hôn 10 laàn, 100 laàn, hay 1000 laàn
tính môùi naêm nay ñeàu coù toác ñoä 400

megahertz, so vôùi toác ñoä 300 megahertz cuûa Thöông maïi, cô quan phuï traùch vieäc öôùc tính
caùc maùy tính môùi saûn xuaát trong naêm ngoaùi. GDP thöïc, söû duïng ñeå öôùc tính nhöõng thay
Vaø giaû söû giaù dollar cuûa caùc maùy tính môùi ñoåi veà giaù cuûa caùc haøng hoùa phöùc taïp vaø
naêm nay y nhö giaù dollar cuûa caùc maùy tính thay ñoåi nhanh, ví duï nhö xe hôi vaø maùy vi
môùi naêm ngoaùi. Vaäy, caùc nhaø kinh teá coù tính. Söû duïng phöông phaùp naøy, Boä Thöông
traùch nhieäm tính toaùn giaù maùy tính seõ cho maïi ñaõ öôùc tính raèng chaát löôïng cuûa maùy vi
raèng caùc maùy tính môùi treân thöïc teá, reû hôn tính môùi ñaõ taêng trung bình 15% moät naêm keå
naêm ngoaùi 10%. töø 1987. Noùi caùch khaùc, Boä Thöông maïi öôùc
tính raèng, maëc duø giaù dollar cuûa maùy tính chæ
Phöông phaùp coi haøng hoùa laø vaät cung
giaûm khoaûng 10% moät naêm keå töø 1987,
caáp moät loaït caùc ñaëc tính (ôû ñaây laø toác ñoä, boä
nhöng giaù sau khi ñaõ ñieàu chænh ñeå theå hieän
nhôù, v.v...) maø moãi ñaëc tính coù moät giaù ngaàm
nhöõng thay ñoåi veà chaát löôïng ñaõ giaûm vôùi tæ
cuûa noù ñöôïc goïi laø phöông phaùp ñònh giaù
leä trung bình baèng 15% + 10% = 25% moät
hedonic (hedonic nghóa laø “söôùng” trong
naêm.
tieáng Hy Laïp). Phöông phaùp naøy ñöôïc Boä
2-2/ Caùc Bieán Kinh teá vó moâ Quan troïng Khaùc
GDP laø bieán kinh teá vó moâ chính. Hai bieán khaùc, thaát nghieäp vaø laïm
phaùt, cho chuùng ta bieát veà caùc khía caïnh quan troïng khaùc cuûa caùch thöùc
vaän haønh cuûa moät neàn kinh teá.
Tæ leä Thaát nghieäp
Tæ leä thaát nghieäp ñöôïc ñònh nghóa laø tyû leä cuûa soá ngöôøi thaát nghieäp
chia cho löïc löôïng lao ñoäng:
U
u=
L
tæ leä thaát nghieäp = soá ngöôøi thaát nghieäp / löïc löôïng lao ñoäng
Löïc löôïng lao ñoäng ñöôïc ñònh nghóa laø toång cuûa nhöõng ngöôøi coù vieäc
laøm vaø nhöõng ngöôøi thaát nghieäp:
L = N + U
löïc löôïng lao ñoäng = coù vieäc laøm + thaát nghieäp
Caùi gì quyeát ñònh lieäu moät coâng nhaân ñöôïc ñöôïc tính laø thaát nghieäp
hay coù vieäc laøm? Cho ñeán thaäp nieân 40 ôû Myõ, vaø ñeán gaàn ñaây hôn ôû caùc
nöôùc khaùc, thì soá ngöôøi ñaêng kyù taïi caùc vaên phoøng thaát nghieäp laø nguoàn
döõ lieäu duy nhaát veà thaát nghieäp, vaø chæ nhöõng coâng nhaân ñoù, nhöõng
ngöôøi ñaêng kyù ôû vaên phoøng giaûi quyeát vieäc laøm, môùi ñöôïc tính laø ngöôøi

thaát nghieäp. Heä thoáng naøy daãn ñeán caùch tính soá löôïng thaát nghieäp
khoâng chính xaùc. Soá ngöôøi thaát nghieäp thöïc söï coù ñaêng kyù khoâng gioáng
nhau giöõa caùc nöôùc vaø caùc thôøi ñieåm. Nhöõng ngöôøi khoâng coù ñoäng cô
ñeå ñaêng kyù - ví duï, nhöõng ngöôøi ñaõ taän duïng heát trôï caáp thaát nghieäp – ít
coù khaû naêng seõ boû thôøi gian ñeán vaên phoøng giaûi quyeát vieäc laøm, do ñoù
hoï khoâng ñöôïc tính. Caùc nöôùc coù heä thoáng trôï caáp eo heïp hôn thì coù khaû
naêng coù ít ngöôøi ñaêng kyù thaát nghieäp hôn, vaø do ñoù coù tæ leä thaát nghieäp
tính ñöôïc laïi caøng nhoû hôn.
Ngaøy nay, haàu heát caùc nöôùc döïa vaøo nhöõng cuoäc ñieàu tra coù qui moâ
lôùn ñoái vôùi caùc hoä gia ñình ñeå tính tæ leä thaát nghieäp. ÔÛ Myõ, cuoäc ñieàu tra
naøy ñöôïc goïi laø Ñieàu tra Daân soá Hieän taïi (CPS). Caùc cuoäc ñieàu tra naøy
döïa vaøo caùc cuoäc phoûng vaán 60.000 hoä daân moãi thaùng. Caùc cuoäc ñieàu
tra naøy xeáp moät ngöôøi vaøo dieän coù vieäc laøm neáu anh ta hay coâ ta coù vieäc
laøm vaøo thôøi ñieåm phoûng vaán; xeáp moät ngöôøi vaøo loaïi thaát nghieäp neáu
anh ta hay coâ ta khoâng coù vieäc laøm vaø ñang tìm vieäc laøm trong boán tuaàn
vöøa qua. Haàu heát caùc nöôùc khaùc ñeàu söû duïng ñònh nghóa töông töï veà
thaát nghieäp. ÔÛ Myõ, öôùc löôïng döïa treân ñieàu tra CPS cho thaáy, suoát naêm
1998, trung bình 131,4 trieäu ngöôøi coù vieäc laøm, vaø 6,2 trieäu ngöôøi thaát
nghieäp, do ñoù tæ leä thaát nghieäp laø 6,2/(131,4 + 6,2) = 4,5%.
Löu yù raèng chæ nhöõng ngöôøi ñang tìm vieäc môùi ñöôïc tính laø thaát
nghieäp; nhöõng ngöôøi khoâng laøm vieäc vaø khoâng tìm vieäc laøm khoâng
ñöôïc tính vaøo löïc löôïng lao ñoäng. Khi thaát nghieäp cao, moät soá ngöôøi
khoâng coù vieäc laøm thoâi khoâng tìm vieäc vaø do ñoù khoâng coøn ñöôïc tính laø
thaát nghieäp. Nhöõng ngöôøi naøy ñöôïc bieát ñeán nhö nhöõng coâng nhaân naûn
chí. Laáy ví duï veà moät tröôøng hôïp cöïc ñoan: Neáu taát caû caùc coâng nhaân
khoâng coù vieäc laøm ñeàu thoâi khoâng tìm vieäc laøm nöõa, thì tæ leä thaát nghieäp
seõ baèng khoâng. Ñieàu naøy seõ laøm cho tæ leä thaát nghieäp trôû thaønh moät chæ
soá “roûm” veà nhöõng gì ñang dieãn ra ôû thò tröôøng lao ñoäng. Ñieån hình
hôn, tæ leä thaát nghieäp cao cuõng gaén lieàn vôùi nhieàu coâng nhaân hôn rôi rôùt
khoûi löïc löôïng lao ñoäng. Töông ñöông nhö vaäy, moät tæ leä thaát nghieäp
cao hôn thöôøng gaén lieàn vôùi moät tæ leä tham gia thaáp hôn, tæ leä tham gia
ñöôïc ñònh nghóa laø tæ soá cuûa löïc löôïng lao ñoäng treân toång daân soá ôû vaøo
tuoåi lao ñoäng. Töø khi baét ñaàu caûi caùch kinh teá ôû Ñoâng AÂu vaøo ñaàu thaäp
nieân 90, thaát nghieäp ñaõ taêng, thöôøng laø maïnh. Theá nhöng tæ leä tham gia
cuõng giaûm maïnh nhö vaäy. Ví duï ôû Ba Lan vaøo naêm 1990, 70% trong soá
giaûm coâng aên vieäc laøm laø nhöõng ngöôøi veà höu non – nhöõng ngöôøi rôøi
khoûi khoûi löïc löôïng lao ñoäng chöù khoâng phaûi nhöõng ngöôøi bò thaát
nghieäp.

Caùc nhaø kinh teá vi moâ quan taâm ñeán naïn thaát nghieäp vì hai nguyeân
nhaân: Tæ leä thaát nghieäp cho hoï bieát phaûi chaêng moät neàn kinh teá ñang
vaän haønh treân hay döôùi möùc bình thöôøng. Vaø naïn thaát nghieäp keùo theo
nhöõng haäu quaû xaõ hoäi quan troïng. Chuùng ta haõy laàn löôït xem xeùt töøng
lyù do.
Thaát nghieäp vaø Hoaït ñoäng. ÔÛ ña soá caùc nöôùc, coù moät moái quan heä
roõ raøng giöõa söï thay ñoåi cuûa thaát nghieäp vaø taêng GDP. Moái quan heä naøy
ñöôïc bieát ñeán vôùi teân goïi qui luaät cuûa Okun. teân cuûa nhaø kinh teá hoïc
Arthur Okun, ngöôøi ñaàu tieân xaùc ñònh ñöôïc vaø giaûi thích moái quan heä naøy
vaøo thaäp nieân 60. Moái quan heä giöõa hai bieán naøy ôû Myõ töø naêm 1960 ñöôïc
bieåu dieãn ôû Ñoà thò 2-2, cho thaáy söï thay ñoåi veà tæ leä thaát nghieäp ôû truïc tung
vaø tæ leä taêng GDP ôû truïc hoanh. Moãi ñieåm trong hình cho bieát tæ leä taêng
tröôûng vaø söï thay ñoåi trong tæ leä thaát nghieäp cuûa moät naêm cho tröôùc. (Caùc
hình nhö Hình 2-2, ñeå veõ thaønh ñoà thò quan heä giöõa moät bieán so vôùi moät
Luaät cuûa Okun:
Toác ñoä taêng saûn löôïng
bieán khaùc theo thôøi gian, ñöôïc goïi laø ñoà thò phaân taùn).
cao ⇒
tæ leä thaát nghieäp ↓ Ñoà thò naøy cho thaáy toác ñoä taêng saûn löôïng cao thöôøng gaén lieàn vôùi tæ
Toác ñoä taêng saûn löôïng leä thaát nghieäp giaûm, vaø toác ñoä taêng saûn löôïng thaáp thöôøng gaén lieàn vôùi tæ
thaáp ⇒ leä thaát nghieäp taêng. Ñieàu naøy hôïp lyù: toác ñoä taêng saûn löôïng cao daãn
tæ leä thaát nghieäp ↑
ñeán soá coâng aên vieäc laøm taêng cao, vì xí nghieäp thueâ theâm coâng nhaân ñeå
taêng saûn xuaát. Soá coâng aên vieäc laøm taêng cao daãn ñeán giaûm thaát nghieäp.
ÑOÀ THÒ 2-2

Thay ñoåi trong tyû leä thaát nghieäp (%)
Thay ñoåi trong tæ leä

thaát nghieäp cuûa Myõ
so vôùi Taêng GDP Myõ
1960-1998
Toác ñoä taêng saûn löôïng

cao thöôøng gaén lieàn
vôùi tæ leä thaát nghieäp
giaûm.
Ngöôïc laïi, toác ñoä taêng
saûn löôïng thaáp thöôøng
gaén lieàn vôùi tæ leä thaát
Taêng tröôûng GDP (%)
nghieäp taêng.

CAÙC VAÁN ÑEÀ VÓ MOÂ TOAØN CAÀU

Coù thaät laø Taây Ban Nha coù tyû leä thaát nghieäp 19%?
Naêm 1998, tæ leä thaát nghieäp chính thöùc ôû Taây Ban Nha nhieàu hôn ôû nhieàu nöôùc khaùc.
Taây Ban Nha ôû möùc raát cao 19%. Tuy nhieân Naêm 1985, chính phuû Taây Ban Nha coá gaéng
ñaõ khoâng xaûy ra baïo ñoäng vaø Taây Ban Nha khaùm phaù nhieàu ñieàu hôn baèng caùch toå chöùc
troâng khoâng heà gioáng nöôùc Myõ thôøi Ñaïi Suy moät cuoäc thaêm doø chi tieát 60.000 caù nhaân.
thoaùi. Haàu nhö khoâng coù ngöôøi voâ gia cö, vaø Ñeå coá gaéng khaùm phaù söï thaät töø nhöõng ngöôøi
haàu heát caùc thaønh phoá troâng thònh vöôïng. ñöôïc phoûng vaán, baûng caâu hoûi yeâu caàu
Lieäu chuùng ta coù theå thaät söï tin raèng gaàn moät nhöõng ngöôøi ñöôïc phoûng vaán giaûi trình cöïc
phaàn naêm löïc löôïng lao ñoäng cuûa Taây Ban kyø chính xaùc veà vieäc söû duïng thôøi gian, laøm
Nha ñang tìm kieám vieäc laøm? cho hoï khoù coù theå noùi doái moät caùch deã daøng.
Ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy, chuùng ta phaûi xem Caùc caâu traû lôøi thaät thuù vò. Neàn kinh teá
xeùt con soá thaát nghieäp cuûa Taây Ban Nha ñaõ ngaàm ôû Taây Ban Nha – ñöôïc ñònh nghóa laø
ñöôïc taäp hôïp nhö theá naøo. Con soá naøy xuaát soá ngöôøi laøm vieäc khoâng khai baùo thu nhaäp
phaùt töø moät cuoäc thaêm doø 60.000 hoä daân, cho cô quan quaûn lyù an sinh xaõ hoäi – chieám
cuõng gioáng nhö ôû Myõ. Ngöôøi ta ñöôïc xeáp töø 10%-15% soá ngöôøi coù vieäc laøm. Tuy
vaøo loaïi thaát nghieäp neáu hoï cho bieát hoï nhieân, keát quaû naøy goàm ña soá nhöõng ngöôøi
khoâng laøm vieäc nhöng ñang tìm kieám vieäc ñaõ coù vieäc laøm vaø ñang laøm theâm coâng vieäc
laøm. thöù hai hoaëc thöù ba. Öôùc löôïng thuù vò nhaát
thu ñöôïc töø cuoäc thaêm doø naøy laø chæ khoaûng
Chuùng ta coù theå chaéc chaén raèng ngöôøi ta 15% soá ngöôøi thaát nghieäp laø treân thöïc teá
noùi thaät hay khoâng? Khoâng. Maëc duø khoâng ñang laøm vieäc. Ñieàu naøy noùi leân raèng tæ leä
coù ñoäng cô roõ raøng ñeå noùi doái – caùc caâu traû thaát nghieäp, chính thöùc laø 21% vaøo thôøi ñieåm
lôøi cuoäc ñieàu tra ñöôïc giöõ bí maät vaø khoâng ñoù, thaät söï gaàn 18% hôn, vaø ñoù vaãn laø moät tæ
ñöôïc söû duïng ñeå quyeát ñònh lieäu ngöôøi ta coù leä cao. Neàn kinh teá ngaàm cuûa Taây Ban Nha
hoäi ñuû ñieàu kieän ñeå ñöôïc höôûng trôï caáp thaát ñaùng keå, nhöng neàn kinh teá naøy khoâng giaûi
nghieäp – nhöng nhöõng ngöôøi ñang laøm vieäc thích ñöôïc tæ leä thaát nghieäp cao.
trong neàn kinh teá ngaàm coù leõ thích an toaøn
vaø hoï laïi noùi raèng hoï ñang bò thaát nghieäp. Phaûi chaêng nhöõng ngöôøi thaát nghieäp toàn
taïi ñöôïc laø nhôø trôï caáp thaát nghieäp ôû Taây
Neàn kinh teá ngaàm laø moät phaàn cuûa hoaït Ban Nha haøo phoùng moät caùch baát thöôøng?
ñoäng kinh teá khoâng ñöôïc theå hieän trong Khoâng. Tröø nhöõng heä thoáng trôï caáp thaát
thoáng keâ chính thöùc, vöøa do caùc hoaït ñoäng nghieäp haøo phoùng ôû hai khu vöïc, Andalusia
naøy khoâng hôïp phaùp, vöøa do caùc xí nghieäp vaø Extremadura (voán coù soá ngöôøi thaát nghieäp
vaø coâng nhaân khoâng baùo caùo hoaït ñoäng ñeå cao hôn phaàn coøn laïi cuûa Taây Ban Nha), thì
khoûi phaûi ñoùng thueá – nguyeân nhaân naøy trôï caáp thaát nghieäp cuõng theo saùt caùc nöôùc
quan troïng hôn. Qui moâ cuûa neàn kinh teá OECD khaùc. Ñieån hình laø trôï caáp baèng 70%
ngaàm laø moät vaán ñeà cuõ ôû Taây Ban Nha. Vaø löông trong saùu thaùng ñaàu, 60% sau ñoù. Caùc
do ñieàu naøy maø chuùng ta thaät söï bieát veà noù ôû khoaûn trôï caáp ñöôïc traû trong khoaûng thôøi

gian töø 4 ñeán 24 thaùng, phuï thuoäc vaøo vieäc cho ñeán cuoái tuoåi hai möôi, vaø caøng ngaøy
ngöôøi nhaän trôï caáp ñaõ laøm vieäc bao laâu tröôùc caøng rôi vaøo tình traïng naøy vì thaát nghieäp gia
khi bò thaát nghieäp. 30% nhöõng ngöôøi ñaõ thaát taêng. Neáu nhìn vaøo hoä gia ñình thay vì vaøo
nghieäp ñöôïc hai naêm khoâng ñöôïc nhaän trôï töøng caù nhaân, thì phaàn caùc hoä gia ñình khoâng
caáp thaát nghieäp. coù ai ñi laøm trong naêm 1994 chieám döôùi
10%; tyû leä caùc hoä gia ñình khoâng coù thu nhaäp
Vaäy thì nhöõng ngöôøi thaát nghieäp toàn taïi
töø tieàn löông laãn trôï caáp thaát nghieäp chieám
baèng caùch naøo? Moät ñieàu coát yeáu cuûa caàu
traû lôøi naèm ôû caáu truùc gia ñình Taây Ban Nha. khoaûng 3%. Noùi moät caùch ngaén goïn, chính
Tæ leä thaát nghieäp cao nhaát ôû giôùi treû: vöôït laø caáu truùc gia ñình ñaõ cho pheùp nhieàu ngöôøi
trong soá nhöõng ngöôøi thaát nghieäp soáng qua
quaù 40% ôû ñoä tuoåi 16-19, vaø khoaûng 40% ôû
ngaøy.
ñoä tuoåi 20-24. Giôùi treû ñieån hình laø ngoài nhaø
Moái quan heä naøy cho ta bieát moät ñieàu ñôn giaûn. Neáu tæ leä thaát nghieäp
hieän taïi quaù cao (caùi gì laø quaù cao hay quaù thaáp seõ laø chuû ñeà cuûa nhieàu
chöông sau; chuùng ta coù theå ñeå chuû ñeà naøy laïi ñeán luùc ñoù), thì phaûi maát
moät giai ñoaïn taêng tröôûng cao hôn môùi giaûm tæ leä ñoù xuoáng ñöôïc. Thay vì
nhö theá, neáu tæ leä thaát nghieäp laø vöøa phaûi, thì saûn löôïng caàn taêng vôùi toác ñoä
phuø hôïp vôùi moät tæ leä thaát nghieäp khoâng ñoåi. Do ñoù tæ leä thaát nghieäp cung
caáp cho caùc nhaø kinh teá hoïc vó moâ tín hieäu cho thaáy neàn kinh teá ñang ôû vò trí
Xem Hình 2-2, gaén
lieàn vôùi tæ leä thaát
naøo vaø caàn phaûi ñaït tæ leä taêng tröôûng laø bao nhieâu. Trôû laïi vaán ñeà tæ leä thaát
nghieäp haàu nhö nghieäp hieän nay ôû Myõ taïi Chöông 1: Nhöõng nhaø kinh teá tin raèng tæ leä thaát
khoâng ñoåi, toác ñoä nghieäp ôû Myõ hieän taïi laø quaù thaáp laø nhöõng ngöôøi muoán coù tæ leä taêng GDP
taêng saûn löôïng laø bao thaáp hôn trong moät thôøi gian ñeå cho pheùp tæ leä thaát nghieäp trôû laïi moät möùc
nhieâu? cao hôn. Ñaây laø lí do taïi sao hoï chuû tröông thöïc hieän caùc chính saùch kinh teá
vó moâ nhaèm giaûm nhòp ñoä taêng tröôûng cuûa Myõ moät thôøi gian.
Taùc ñoäng Xaõ hoäi cuûa Thaát nghieäp. Caùc nhaø kinh teá vó moâ
cuõng chuù yù ñeán thaát nghieäp bôûi vì aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa noù tôùi phuùc lôïi
cuûa ngöôøi thaát nghieäp. Maëc duø trôï caáp thaát nghieäp ngaøy naøy lôùn hôn suoát
thôøi Toång Khuûng hoaûng, nhöng naïn thaát nghieäp vaãn coøn gaén lieàn vôùi söï
ñau khoå veà maët taøi chính vaø taâm lyù. Ñau khoå nhieàu hay ít tuøy thuoäc vaøo
baûn chaát cuûa tình traïng thaát nghieäp. Hình aûnh cuûa ngöôøi thaát nghieäp laø
hình aûnh cuûa ao tuø nöôùc ñoïng, cuûa nhöõng ngöôøi bò thaát nghieäp trong thôøi
gian daøi. Nhö chuùng ta seõ thaáy sau naøy trong quyeån saùch naøy, hình aûnh
naøy khoâng phaûn aûnh ñieàu gì xaûy ra ôû Myõ. ÔÛ Myõ moãi thaùng coù nhieàu
ngöôøi bò thaát nghieäp vaø nhieàu ngöôøi trong soá ngöôøi thaát nghieäp (trung bình
30% trong soá hoï) tìm ñöôïc vieäc laøm. Tuy nhieân, ngay caû ôû Myõ, khi tæ leä
thaát nghieäp gia taêng, thì moät soá nhoùm (thöôøng laø thanh nieân, daân toäc thieåu
soá, vaø nhöõng ngöôøi khoâng coù tay ngheà) phaûi chòu thaát nghieäp vôùi moät tæ leä
maát caân ñoái, hoï laø nhöõng nhoùm thaát nghieäp kinh nieân vaø laø nhöõng ngöôøi
raát deã trôû neân thaát nghieäp khi tyû leä thaát nghieäp gia taêng.
Tæ leä Laïm phaùt

Laïm phaùt laø söï gia taêng keùo daøi trong maët baèng giaù, moät söï gia taêng
keùo daøi cuûa möùc giaù. Tæ leä laïm phaùt laø tæ leä theo ñoù möùc giaù gia taêng.
Vaán ñeà thöïc teá laø laøm sao ñònh nghæa ñöôïc möùc giaù naøy. Caùc nhaø
kinh teá hoïc vó moâ thöôøng nhìn vaøo hai thöôùc ño cuûa möùc giaù, hai chæ soá
giaù: heä soá khöû laïm phaùt GDP vaø chæ soá giaù caû tieâu duøng.
Heä soá khöû laïm phaùt GDP. Giaû söû GDP danh nghóa, $Yt, taêng,
nhöng GDP thöïc, Yt, khoâng ñoåi. Vaäy thì taêng GDP danh nghóa phaûi xuaát
phaùt töø taêng giaù. Ñieàu naøy ñaõ thuùc ñaåy phaûi ñònh nghóa heä soá khöû laïm
Chæ soá thöôøng ñöôïc phaùt GDP. Heä soá khöû laïm phaùt GDP ôû naêm t, Pt, ñöôïc ñònh nghóa laø tæ soá
laáy laø 100 hôn laø 1 ôû
cuûa GDP danh nghóa treân GDP thöïc teá ôû naêm t:
naêm cô sôû. 100 laø caùc
duøng taét cuûa 100%, GDP danh nghóa $Yt
trong thaäp phaân, baèng
Pt = =
GDPt thöïc Yt
1. Neáu baïn xem
Economic Report Löu yù raèng, vaøo naêm GDP thöïc teá baèng vôùi GDP danh nghóa xuaát
(Baûng B3), baïn seõ
phaùt töø caùch tính cuûa chuùng ta (1992 taïi Myõ nhö trong ví duï), thì theo
thaáy heä soá khöû laïm
phaùt GDP baèng 100
ñònh nghóa naøy möùc giaù baèng 1. Ñaây laø ñieàu ñaùng phaûi nhaán maïnh: Heä
trong naêm 1992 (naêm soá khöû laïm phaùt GDP laø caùi ñöôïc ngöôøi ta goïi laø chæ soá (index). Möùc ñoä
cô sôû), 102,6 naêm cuûa chæ soá ñöôïc choïn moät caùch tuøy tieän - ôû ñaây baèng 1 vaøo naêm 1992 -
1993, v.v… vaø noù khoâng coù yù nghóa gì veà kinh teá. Tuy nhieân, toác ñoä thay ñoåi cuûa noù
laïi coù yù nghóa kinh teá roõ raøng: Noù cho ta toác ñoä maø maët baèng chung cuûa
Tæ leä laïm phaùt :
(Pt - Pt-1) / Pt-1
giaù caû leo thang theo thôøi gian – hay ñoù chính laø tæ leä laïm phaùt.
Moät thuaän lôïi cuûa vieäc ñònh nghóa möùc giaù laø heä soá khöû laïm phaùt
GDP laø ñieàu ñoù cho ta bieát moái quan heä ñôn giaûn giöõa GDP danh nghóa,
GDP thöïc, vaø möùc giaù. Ñeå hieåu ñieàu naøy, bieán ñoåi coâng thöùc treân, ta coù
$Yt = Pt . Yt
GDP danh nghóa baèng heä soá khöû laïm phaùt GDP nhaân vôùi GDP thöïc.
Chæ soá Giaù caû Tieâu duøng.

Heä soá khöû laïm phaùt GDP cho ta möùc giaù trung bình cuûa haøng hoùa
bao goàm trong GDP - caùc haøng hoùa cuoái cuøng ñöôïc neàn kinh teá saûn xuaát
ra. Theá nhöng ngöôøi tieâu duøng laïi quan taâm ñeán giaù trung bình cuûa
caùc haøng hoùa maø hoï tieâu duøng. Hai giaù naøy khoâng baét buoäc phaûi gioáng
nhau. Taäp hôïp haøng hoùa do neàn kinh teá saûn xuaát ra khoâng gioáng y nhö
taäp hôïp haøng hoùa do ngöôøi tieâu duøng mua. Ñieàu naøy ñuùng do hai lyù do.
Moät soá haøng hoùa trong GDP ñöôïc baùn cho xí nghieäp (ví duï nhö coâng
cuï maùy moùc) chöù khoâng phaûi cho ngöôøi tieâu duøng. Vaø moät soá haøng hoùa

ngöôøi tieâu duøng mua khoâng ñöôïc saûn xuaát trong nöôùc, maø laïi ñöôïc nhaäp
khaåu töø nöôùc ngoaøi.
Khoâng neân nhaàm CPI
Ñeå tính giaù trung bình cuûa tieâu duøng, hay töông ñöông, giaù sinh hoaït,
vôùi PPI, or chæ soá giaù
saûn xuaát (produce caùc nhaø kinh teá hoïc vó moâ nhìn vaøo moät chæ soá khaùc, chæ soá giaù caû tieâu
price index), laø chæ soá duøng, (CPI). CPI ñaõ ra ñôøi töø 1917, vaø ñöôïc coâng boá moãi thaùng (ngöôïc
giaù caû cuûa haøng hoùa laïi, caùc soá lieäu GDP vaø heä soá khöû laïm phaùt GDP ñöôïc coâng boá moãi quí).
ñöôïc saûn xuaát trong
nöôùc trong coâng CPI cho ta giaù dollar cuûa moät danh muïc cuï theå cuûa moät soá haøng hoùa
nghieäp, khai khoaùng, vaø dòch vuï theo thôøi gian. Danh muïc naøy, döïa treân moät nghieân cöùu chi
noâng nghieäp, ñaùnh caù, tieát veà chi tieâu cuûa ngöôøi tieâu duøng, coá gaéng theå hieän moät roå (taäp hôïp)
laâm nghieäp, vaø caùc
tieâu duøng cuûa moät ngöôøi tieâu duøng tieâu bieåu soáng ôû thaønh thò. Cöù möôøi
ngaønh söû duïng ñieân.
naêm ngöôøi ta laïi chænh lyù danh muïc naøy. Moãi thaùng, caùc nhaân vieân Cuïc
Thoáng keâ Lao ñoäng (BLS) ñi thaêm caùc cöûa haøng ñeå xem ñieàu gì xaûy ra
vôùi giaù haøng hoùa ghi trong danh muïc; giaù ñöôïc thu thaäp taïi 85 thaønh
phoá, töø khoaûng 22.000 cöûa haøng baùn leû, cöûa haøng baùn xe hôi, caây xaêng,
beänh vieän, v.v… Caùc giaù naøy sau ñoù ñöôïc duøng ñeå xaây döïng neân chæ soá
giaù caû tieâu duøng.
Gioáng nhö heä soá khöû laïm phaùt GDP, CPI cuõng laø moät chæ soá. Noù
ñöôïc cho giaù trò baèng 1 trong giai ñoaïn ñöôïc choïn laøm giai ñoaïn cô sôû vaø
Cuõng nhö heä soá khöû
laïm phaùt GDP, CPI do ñoù noù khoâng coù möùc töï nhieân. Giai ñoaïn cô sôû hieän nay laø 1982-
cuõng thöôøng ñöôïc laáy 1984, do ñoù trung bình cuûa giai ñoaïn 1982-1984 baèng 1. Naêm 1998, CPI
laø 100 hôn laø 1 trong ôû möùc 1,63; do ñoù, phaûi chi theâm 60% tieàn dollar ñeå mua cuøng moät roå
giai ñoaïn cô sôû (do tieâu duøng nhö cuûa giai ñoaïn 1982-1984.
ñoù, ví duï, baèng 163
thay vì 1,63 naêm Baïn coù theå töï hoûi tæ leä laïm phaùt khaùc nhau theá naøo do vieäc söû duïng
1998). heä soá khöû laïm phaùt GDP hay CPI ñeå tính toaùn. Caâu traû lôøi ôû Ñoà thò 2-3,
bieåu dieãn hai tæ leä laïm phaùt cuûa Myõ keå töø 1960.
Ñem veõ thaønh ñoà thò caùc con soá naøy cho ta hai keát luaän:
• CPI vaø heä soá khöû laïm phaùt GDP di chuyeån gaàn nhau trong haàu heát
thôøi gian. Trong ña soá caùc naêm, hai tæ leä laïm phaùt khaùc nhau chöa
ñeán 1%.
• Tuy nhieân cuõng coù nhöõng ngoaïi leä roõ raøng. Caû naêm 1974 vaø 1979-
1980, söï gia taêng CPI lôùn hôn söï gia taêng heä soá khöû laïm phaùt GDP
moät caùch ñaùng keå. Khoâng khoù tìm ra lí do. Haõy nhôù laïi heä soá khöû
laïm phaùt GDP laø giaù cuûa caùc haøng hoùa saûn xuaát taïi Myõ, trong khi
CPI laø giaù haøng hoùa tieâu thuï taïi Myõ. Ñieàu ñoù coù nghóa laø khi giaù
haøng nhaäp khaåu taêng so vôùi giaù haøng hoùa saûn xuaát ôû Myõ, thì CPI
taêng nhanh hôn heä soá khöû laïm phaùt GDP. Ñaây chính laø nhöõng
gì ñaõ xaûy ra caû vaøo naêm 1974 vaø giai ñoaïn 1979-1980. Trong caû hai

tröôøng hôïp, giaù daàu moû taêng gaáp ñoâi. Vaø maëc duø laø nöôùc saûn xuaát
daàu moû, nhöng Myõ saûn xuaát ít hôn tieâu thuï: Myõ ñaõ vaø vaãn seõ laø ngöôøi
nhaäp khaåu daàu moû chuû yeáu. Do ñoù, trong caû hai tröôøng hôïp, CPI ñaõ taêng
maïnh neáu so saùnh vôùi heä soá khöû laïm phaùt GDP.
ÑOÀ THÒ 2-3
Tyû leä laõm phaùt cuûa Tyû leä laïm phaùt söû duïng CPI
Myõ, söû duïng CPI vaø
GDP Deflator ñeå
Tyû leä laïm phaùt (%)
tính, 1960 – 1968 Tyû leä laïm phaùt söû duïng heä soá
khöû laïm phaùt GDP.
Caùc tyû leä laïm phaùt,

ñöôïc tính baèng caùch
söû duïng CPI hoaëc heä
soá khöû laïm phaùt GDP,
gaàn nhö töông töï nhau
Trong nhöõng phaàn tieáp theo, toâi seõ khoâng phaân bieät giöõa hai chæ soá
tröø phi vieäc giaûng baøi ñoøi hoûi chuùng ta taäp trung vaøo söï khaùc bieät cuûa
chuùng. Do ñoù, toâi seõ ñôn giaûn laø noùi veà möùc giaù vaø goïi noù laø Pt, maø
khoâng chæ ra toâi ñang nghó veà CPI hay heä soá khöû laïm phaùt GDP.
Laïm phaùt vaø Thaát nghieäp.

Coù quan heä naøo giöõa laïm phaùt vaø saûn löôïng hay thaát nghieäp khoâng?
Hoaëc laïm phaùt coù cuoäc ñôøi cuûa baûn thaân noù khoâng? Caâu traû lôøi: Coù moät
moái quan heä, nhöng khoâng coù tính maùy moùc - moái quan heä naøy thay ñoåi
ôû caùc thôøi gian vaø ôû caùc quoác gia khaùc nhau.
Moái quan heä giöõa thaát nghieäp vaø laïm phaùt ôû Myõ töø 1970 ñöôïc bieåu
dieãn ôû Ñoà thò 2-4. Söï thay ñoåi tæ leä laïm phaùt (söû duïng CPI) - cuï theå laø, tæ
leä laïm phaùt naêm nay tröø ñi tæ leä laïm phaùt naêm tröôùc - ñöôïc bieåu dieãn ôû
truïc tung. Tæ leä thaát nghieäp ñöôïc bieåu dieãn ôû truïc hoaønh. Hình naøy cho
ta caùc caëp keát hôïp giöõa tæ leä thaát nghieäp vaø söï thay ñoåi cuûa tæ leä laïm phaùt
Ñöôøng cong Phillips: cuûa moãi naêm keå töø 1970.
Thaát nghieäp thaáp ⇒
Ñoà thò 2-4 cho thaáy moái quan heä nghòch bieán giöõa tæ leä thaát nghieäp vaø
laïm phaùt ↑
Thaát nghieäp cao ⇒ söï thay ñoåi cuûa laïm phaùt. Khi tæ leä thaát nghieäp thaáp, thì laïm phaùt coù
laïm phaùt ↓ khuynh höôùng gia taêng. Khi tæ leä thaát nghieäp cao, laïm phaùt coù khuynh
höôùng giaûm. Moái töông quan nghòch bieán naøy ñöôïc goïi laø töông quan

Chuùng ta seõ thaáy taïi Phillips, vaø ñöôøng cong khôùp nhaát vaøo taäp hôïp caùc ñieåm ñöôïc goïi
Chöông 8 raèng baûn laø ñöôøng cong Phillips, ñöôøng bieåu dieãn ñöôïc ñaët teân theo nhaø kinh teá ñaõ
chaát cuûa ñöôøng cong
Pillips ñaõ thay ñoåi keå
ghi laïi moái quan heä giöõa thaát nghieäp vaø laïm phaùt. Moái quan heä naøy
töø khi Phillips laàn ñaàu xuaát phaùt töø ñaâu, taïi sao noù laïi thay ñoåi theo thôøi gian vaø ñòa ñieåm, vaø
phaùt hieän ra noù vaøo noù coù nghóa gì, ñaây laø nhöõng troïng taâm nghieân cöùu cuûa caùc chöông sau.
naêm 1958. Nhöng teân
ñöôøng cong vaãn ñöôïc
Taïi sao caùc nhaø kinh teá laïi chuù yù ñeán laïm phaùt?
söû duïng.
Neáu laïm phaùt cao hôn nghóa laø chæ taêng vôùi tyû leä töông öùng vaø ôû möùc ñoä
nhanh hôn trong taát caû giaù vaø löông - moät tröôøng hôïp ñöôïc goïi laø laïm
Ví duï naøy boû qua söï
phaùt thuaàn – thì laïm phaùt chæ gaây ra raát ít phieàn toaùi. Giaù töông ñoái seõ
thay ñoåi cuûa löông
thaät, nhöõng thay ñoåi khoâng bò aûnh höôûng bôûi laïm phaùt. Laáy moät ví duï, löông thaät cuûa coâng
naøy seõ xaûy ra ngay caû nhaân - löông ñöôïc tính baèng haøng hoùa chöù khoâng phaûi baèng dollar.
neáu khoâng coù laïm Trong moät neàn kinh teá vôùi laïm phaùt 10%, giaù seõ taêng 10% moät naêm
phaùt. Noùi chính xaùc nhöng löông cuõng taêng nhö vaäy - vaø löông thaät seõ giöõ nguyeân. Laïm phaùt
hôn laø trong boái caûnh
seõ khoâng haún laø voâ nghóa: ngöôøi ta seõ phaûi theo doõi söï gia taêng cuûa giaù
laïm phaùt thuaàn, laïm
phaùt seõ khoâng aûnh vaø löông ñeå quyeát ñònh moïi vieäc. Tuy nhieân, ñieàu naøy cuïng chæ laø moät
höôûng söï tieán trieån gaùnh naëng nhoû, khoù coù theå bieän minh cho vieäc kieåm soaùt tæ leä laïm phaùt
cuûa löông thaät. laø moät trong nhöõng muïc tieâu chính cuûa chính saùch kinh teá vó moâ.
Ñoà thò 2-4
Thay ñoåi Tæ leä Laïm

phaùt cuûa Myõ ñoái
vôùi Tæ leä Thaát
nghieäp cuûa Myõ,
Thay ñoåi tyû leä laïm phaùt (%)
1970-1998
Khi tæ leä thaát nghieäp

thaáp, laïm phaùt coù
khuynh höôùng taêng.
Khi tæ leä thaát nghieäp
cao, laïm phaùt coù
khuynh höôùng
giaûm.
Tyû leä thaát nghieäp (%)

Theá thì, taïi sao caùc nhaø kinh teá laïi quan taâm ñeán laïm phaùt? Chính laø
bôûi vì khoâng coù caùi goïi laø laïm phaùt thuaàn. Trong nhieàu thôøi kyø laïm
phaùt, khoâng phaûi taát caû caùc giaù vaø löông ñeàu taêng moät caùch caân ñoái.
Chính vì taêng khoâng caân ñoái maø laïm phaùt aûnh höôûng ñeán phaân phoái thu
nhaäp. Ví duï, nhöõng ngöôøi veà höu ôû nhieàu nöôùc nhaän ñöôïc löông höu maø
khoâng theo kòp vôùi möùc giaù, do ñoù hoï phaûi chòu toån thaát so vôùi caùc nhoùm
khaùc khi laïm phaùt leân cao. Ñaây khoâng phaûi laø tröôøng hôïp cuûa nöôùc Myõ,
nôi trôï caáp An sinh Xaõ hoäi töï ñoäng taêng theo CPI, baûo veä nhöõng ngöôøi
veà höu khoûi taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa laïm phaùt. Theá nhöng trong thôøi kyø
laïm phaùt cao dieãn ra ôû Nga vaøo ñaàu thaäp nieân 90, thì löông höu ñaõ
Tình traïng naøy ñöôïc khoâng theo kòp laïm phaùt, vaø nhieàu ngöôøi veà höu ñaõ bò ñaåy vaøo tình caûnh
bieát ñeán nhö söï leo gaàn cheát ñoùi.
thang cuûa vieäc phaân
haïng möùc thu nhaäp. Laïm phaùt coøn daãn ñeán bieán daïng. Moät soá giaù, ñöôïc coá ñònh bôûi luaät
ÔÛ Myõ, vieäc phaân hay leä, rôùt laïi ñaèng sau nhöõng giaù khaùc, daãn ñeán thay ñoåi giaù töông ñoái.
haïng möùc ñoùng thueá
Thueá cuøng vôùi laïm phaùt taïo ra nhieàu söï boùp meùo hôn. Neáu vieäc phaân
ñöôïc ñieàu chænh töï
ñoâng theo laïm phaùt: haïng möùc ñoùng thueá (tax bracket)khoâng ñöôïc ñieàu chænh theo laïm phaùt,
Neáu laïm phaùt laø 5%, ví duï, thì ngöôøi ta seõ bó ñaåy leân caùc dieän phaûi ñoùng thueá ngaøy caøng cao
taát caû caùc haïng möùc khi thu nhaäp danh nghóa cuûa hoï taêng leân, cho duø thu nhaäp thöïc cuûa hoï
ñoùng thueá cuõng taêng khoâng heà thay ñoåi. Söï thay ñoåi giaù töông ñoái cuõng gaây ra nhieàu tình
5% - noùi caùch khaùc,
traïng khoâng chaéc chaén hôn, laøm cho xí nghieäp khoù quyeáùt ñònh veà töông
khoâng coù söï leo thang
cuûa vieäc phaân haïng lai hôn, ví duï quyeát ñònh veà ñaàu tö.
möùc. Toùm laïi: Caùc nhaø kinh teá coi laïm phaùt cao aûnh höôûng ñeán phaân phoái
thu nhaäp, taïo ra caû boùp meùo laãn tình traïng khoâng chaéc chaén. Nhöõng vaán
ñeà naøy quan troïng ñeán möùc naøo, vaø lieäu chuùng coù theå bieän minh cho
nhöõng coá gaéng ñeå ñaït vaø duy trì laïm phaùt ze-roâ hay khoâng, laø nhöõng vaán
ñeà ngöôøi ta tranh caõi raát nhieàu. Chuùng ta seõ baøn caùc vaán ñeà naøy sau
trong quyeån saùch naøy.
2-3/ LOÄ TRÌNH

Sau khi ñaõ ñònh nghóa caùc bieán chính, chuùng ta haõy chuyeån sang caâu
hoûi troïng taâm cuûa kinh teá vó moâ. Caùi gì quyeát ñònh möùc toång saûn löôïng?
• Ñoïc baùo gôïi ra moät caâu traû lôøi: Thay ñoåi saûn löôïng xuaát phaùt töø thay
ñoåi caàu cuûa haøng hoùa. Coù leõ baïn ñaõ töøng ñoïc nhöõng chuyeän treân baùo
baét ñaàu baèng, “Vieäc saûn xuaát vaø baùn xe hôi cao hôn thaùng tröôùc,
döôøng nhö laø do moät söï naâng cao trong loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng.
Ñieàu naøy ñaõ ñöa ngöôøi tieâu duøng ñeán caùc phoøng tröng baøy vôùi soá
löôïng kyû luïc”. Nhöõng caùch giaûi thích nhö vaäy ñaõ bieän chæ ra vai troø

cuûa caàu trong vieäc quyeát ñònh toång saûn löôïng, cuõng nhö caùc yeáu toá
nhö loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng, thueá suaát, vaø laõi suaát.
• Nhöng, chaéc chaén, khoâng coù soá löôïng ngöôøi tieâu duøng ñoå ñeán caùc
phoøng tröng baøy naøo laïi coù theå laøm saûn löôïng cuûa Aán Ñoä ngang vôùi
möùc saûn löôïng cuûa Myõ. Ñieàu naøy gôïi ra caâu traû lôøi thöù hai. Vaán ñeà
quan troïng naèm ôû phía cung: coâng ngheä cuûa nöôùc naøy taân tieán boä ôû
möùc naøo, nöôùc naøy söû duïng bao nhieâu voán, qui moâ vaø tay ngheà cuûa
löïc löôïng lao ñoäng cuûa nöôùc naøy ôû möùc naøo. Nhöõng yeáu toá naøy, chöù
khoâng phaûi loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng, phaûi laø yeáu toá quyeát ñònh cô
baûn cuûa möùc saûn löôïng.
• Ta coù theå muoán ñaåy laäp luaän naøy ñi moät böôùc xa hôn nöõa: caû coâng
ngheä, voán, laãn tay ngheà ñeàu khoâng phaûi laø nhöõng yeáu toá cho tröôùc.
Möùc ñoä taân tieán veà coâng ngheä cuûa moät quoác gia phuï thuoäc vaøo naêng
löïc ñoåi môùi vaø aùp duïng coâng ngheä môùi cuûa quoác gia naøy. Qui moâ cuûa
quyõ voán cuûa moät nöôùc phuï thuoäc vaøo möùc tieát kieäm cuûa ngöôøi daân.
Trình ñoä tay ngheà cuûa coâng nhaân phuï thuoäc vaøo chaát löôïng cuûa heä
thoáng giaùo duïc. Caùc yeáu toá khaùc cuõng quan troïng. Neáu caùc xí
nghieäp vaän haønh moät caùch coù hieäu quaû, chuùng caàn moät heä thoáng
phaùp luaät roõ raøng ñeå theo ñoù maø vaän haønh, vaø moät chính quyeàn lieâm
chính ñeå thöïc thi phaùp luaät. Ñieàu naøy ñöa ra caâu traû lôøi thöù ba: Yeáu
toá quyeát ñònh thaät söï cuûa saûn löôïng laø caùc yeáu toá nhö heä thoáng giaùo
duïc, möùc tieát kieäm, vaø chaát löôïng cuûa chính quyeàn. Ñoù chính laø
nhöõng yeáu toá chuùng ta phaûi xem xeùt ñeå chuùng ta hieåu caùi gì quyeát
ñònh saûn löôïng.
Caâu traû lôøi naøo trong ba caâu treân laø ñuùng? Ñaùp aùn laø caû ba. Nhöng
moãi caâu ñuùng vôùi moät thôøi ñoaïn khaùc nhau.
Vôùi ngaén haïn, coù theå noùi moät vaøi naêm hoaëc khoaûng ñoù, thì caâu traû lôøi
thöù nhaát laø ñuùng. Söï thay ñoåi töøng naêm chuû yeáu do söï thay ñoåi trong
nhu caàu thuùc ñaåy. Thay ñoåi trong nhu caàu coù theå phaùt sinh töø nhöõng
thay ñoåi trong loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng hoaëc töø baát kyø nguoàn naøo
khaùc. Nhöõng thay ñoåi trong caàu naøy coù theå daãn ñeán moät söï giaûm suùt saûn
löôïng (suy thoaùi), hay gia taêng saûn löôïng (taêng tröôûng).
Vôùi trung haïn, hay coù theå goïi laø moät hoaëc hai thaäp kyû, thì caâu traû lôøi thöù
hai laø ñuùng. Trong trung haïn, neàn kinh teá coù khuynh höôùng trôû veà möùc
saûn löôïng do caùc yeáu toá beân cung quyeát ñònh: toång soá voán, coâng ngheä,
vaø qui moâ cuûa löïc löôïng lao ñoäng. Vaø trong moät hay hai thaäp kyû, thì
nhöõng yeáu toá naøy seõ khoâng thay ñoåi ñeán möùc maø chuùng ta seõ sai laàm
neáu xem chuùng laø nhöõng yeáu toá cho tröôùc.

Trong daøi haïn, hay coù theå noùi laø nöûa theá kyû hoaëc daøi hôn, thì caâu traû lôøi
thöù ba laø ñuùng. Ñeå hieåu taïi sao Nhaät Baûn ñaõ taêng tröôûng nhanh hôn Myõ
nhieàu ñeán theá trong 50 naêm gaàn ñaây, thì chuùng ta phaûi giaûi thích ñöôïc
taïi sao caû löôïng voán vaø möùc ñoä coâng ngheä ôû Nhaät Baûn ñaõ taêng nhanh
hôn ôû Myõ. Thaät söï chuùng ta phaûi nghieân cöùu caùc yeáu toá nhö heä thoáng
giaùo duïc, möùc ñoä tieát kieäm, vaø vai troø cuûa chính phuû.
Caùch suy nghó veà caùc yeáu toá quyeát ñònh saûn löôïng naøy laø neàn taûng
cuûa kinh teá vó moâ vaø laø neàn taûng cuûa caáu truùc cuûa quyeån saùch naøy.
Moät chuyeán tham quan quyeån saùch

Quyeån saùch naøy ñöôïc toå chöùc thaønh ba phaàn chính; phaàn ñaàu, coát loõi;
sau ñoù, ba phaàn môû roäng; vaø, cuoái cuøng, nhìn nhaän vai troø cuûa chính
saùch kinh teá vi moâ. Boá cuïc naøy ñöôïc bieåu dieãn ôû Hình 2-5. Baây giôø haõy
ñeå toâi mieâu taû chi tieát hôn.
ÑOÀ THÒ 2–5
Boá cuïc cuûa quyeån Phaàn môû ñaàu
saùch Moät chuyeán tham quan theá giôùi (Chöông 1)
Moät chuyeán tham quan quyeån saùch (Chöông 2)

Phaàn coát loõi
Ngaén haïn (IS-LM)
Chöông 3 ñeán 5
Trung haïn (AS-AD)

Chöông 6 ñeán 9
Daøi haïn
Chöông 10 ñeán 13

Phaàn môû roäng
Kyø voïng Neàn kinh teá môû Caên beänh Kinh teá
Chöông 14 ñeán 17 Chöông 18 ñeán 21 Chöông 22 ñeán 24

Trôû laïi chính saùch
Chöông 25 ñeán 27

Phaàn keát
Chöông 28

Phaàn coát loõi
Phaàn coát loõi bao goàm ba phaàn chính - ngaén haïn, trung haïn, vaø daøi
haïn.
• Chöông 3 ñeán 5 nghieân cöùu vieäc quyeát ñònh saûn löôïng trong ngaén
haïn.
Troïng taâm laø quaù trình quyeát ñònh nhu caàu haøng hoùa. Ñeå taäp trung
vaøo vai troø cuûa caàu, chuùng ta giaû söû raèng caùc xí nghieäp saün loøng cung
caáp baát kyø löôïng naøo ôû moät giaù cho tröôùc; noùi caùch khaùc, chuùng ta boû
qua nhöõng haïn cheá beân cung. Chöông 3 xem xeùt thò tröôøng haøng hoùa.
Chöông 4 taäp trung vaøo thò tröôøng taøi chính. Chöông 5 keát hôïp thò
tröôøng haøng hoùa vaø thò tröôøng taøi chính vaøo vôùi nhau. Ta seõ coù ñöôïc
moät caáu truùc ñöôïc bieát ñeán döôùi teân moâ hình IS-LM. Ñöôïc phaùt trieån
vaøo cuoái thaäp nieân 30, moâ hình IS-LM vaãn coøn cung caáp moät caùch ñôn
giaûn ñeå suy nghó veà quaù trình quyeát ñònh saûn löôïng trong ngaén haïn, vaø
noù vaãn tieáp tuïc laø vieân ñaù taûng cuûa kinh teá vó moâ. Noù cuõng cho pheùp
chuùng ta ñi qua chaëng ñaàu tieân cuûa quaù trình nghieân cöùu vai troø cuûa
chính saùch thu chi ngaân saùch vaø chính saùch tieàn teä ñoái vôùi saûn löôïng.
• Chöông 6 ñeán 9 giôùi thieäu laïi phía cung vaø nghieân cuùu quaù trình
quyeát ñònh saûn löôïng trong trung haïn.
Chöông 6 taäp trung vaøo thò tröôøng lao ñoäng. Chöông 7 keát hôïp thò
tröôøng haøng hoùa, taøi chính, vaø lao ñoäng laïi vôùi nhau vaø cho ta caùch suy
nghó veà quaù trình quyeát ñònh saûn löôïng caû ôû ngaén haïn vaø trung haïn. Moâ
hình ñöôïc phaùt trieån ôû chöông ñoù ñöôïc goïi laø moâ hình toång cung - toång
caàu (AS-AD) cuûa saûn löôïng. Chöông 8 vaø 9 cho thaáy caùc thöùc maø moâ
hình naøy coù theå ñöôïc söû duïng ñeå suy nghó veà moät vaøi vaán ñeà, ví duï moái
quan heä giöõa saûn löôïng vaø laïm phaùt, vaø vai troø cuûa chính saùch thu chi
ngaøn saùch vaø tieàn teä caû trong ngaén haïn vaø trung haïn.
• Caùc chöông 10 ñeán 13 taäp trung vaøo daøi haïn.
Chöông 10 giôùi thieäu caùc döõ lieäu, vaø nghieân cöùu söï taêng tröôûng cuûa
saûn löôïng ôû moät soá nöôùc vaø moät soá thôøi ñoaïn. Chöông 11 vaø 12 sau ñoù
baøn veà vai troø vaø caùc yeáu toá quyeát ñònh cuûa caûquaù trình tích luõy voán vaø
tieán boä coâng ngheä trong taêng tröôûng. Chöông 13 xem xeùt taùc ñoäng qua
laïi giöõa tieán boä coâng ngheä, löông, vaø thaát nghieäp.

Phaàn môû roäng
Caùc chöông coát loõi cung caáp cho baïn moät caùch suy nghó veà quaù trình
quyeát ñònh saûn löôïng (vaø thaát nghieäp, vaø laïm phaùt) trong ngaén haïn,
trung haïn, vaø daøi haïn. Theá nhöng caùc chöông ñoù laïi khoâng ñeà caäp ñeán
moät vaøi yeáu toá. Nhöõng yeáu toá naøy seõ ñöôïc nghieân cuùu trong ba phaàn môû
roäng.
• Caùc chöông coát loõi boû qua vai troø cuûa kyø voïng. Nhöng kyø voïng ñoùng
moät vai troø quan troïng trong kinh teá vi moâ. Gaàn nhö taát caû quyeát
ñònh kinh teá cuûa con ngöôøi vaø xí nghieäp - duø laø ñeå mua traùi phieáu hay
coå phieáu, duø laø mua hay khoâng mua moät caùi maùy – ñeàu döïa treân kyø
voïng veà lôïi nhuaän töông lai, veà laõi suaát töông lai, v.v… Chính saùch
thu chi ngaân saùch vaø tieàn teä aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng khoâng chæ
thoâng qua caùc taùc ñoäng tröïc tieáp, maø coøn thoâng qua taùc ñoäng cuûa caùc
chính saùch taøi chính vaø tieàn teä naøy ñoái vôùi kyø voïng.
• Caùc chöông coát loõi coi neàn kinh teá laø neàn kinh teá ñoùng cöûa, boû qua
moái töông taùc vôùi caùc neàn kinh teá khaùc treân theá giôùi. Nhöng caùc neàn
kinh teá treân theá giôùi hieän nay ñang ngaøy caøng môû, giao thöông vôùi
caùc nöôùc khaùc caû trong haøng hoùa laãn taøi saûn taøi chính. Keát quaû laø
caùc nöôùc ngaøy phuï thuoäc laãn nhau. Baûn chaát cuûa söï phuï thuoäc laãn
nhau naøy vaø yù nghóa cuûa chính saùch ngaân saùch vaø tieàn teä laø chuû ñeà
cuûa caùc chöông 18 ñeán 21.
• Caùc chöông coát loõi trong ngaén haïn vaø trung haïn taäp trung vaøo dao
ñoäng saûn löôïng - vaøo taêng tröôûng vaø vaøo suy thoaùi. Tuy nhieân, ñoâi
khi, töø “dao ñoäng” khoâng theå hieän moät caùch chính xaùc nhöõng gì ñang
dieãn ra trong neàn kinh teá. Coù ñieàu gì trôû neân raát sai. Laïm phaùt leân
ñeán möùc cöïc kyø cao. Hay, nhö tröôøng hôïp cuûa thôøi kyø Ñaïi Suy thoaùi,
thaát nghieäp ôû möùc raát cao trong moät thôøi gian raát daøi. Hoaëc, nhö
tröôøng hôïp cuûa chaâu AÙ hieän nay, moät cuoäc khuûng hoaûng daãn ñeán söï
suït giaûm maïnh, to lôùn veà saûn löôïng. Nhöõng nghieân cöùu veà baûn chaát
vaø nguyeân nhaân beänh lí naøy laø chuû ñeà cuûa caùc Chöông 22 ñeán 24.
Trôû laïi Chính saùch
Caùc chính saùch tieàn teä vaø ngaân saùch ñöôïc baøn ñeán ôû moãi chöông cuûa
quyeån saùch. Tuy nhieân, moät khi phaàn coát loõi vaø phaàn môû roäng ñaõ ñöôïc
giaûng xong, trôû laïi vaø ñaùnh giaù vai troø cuûa chính saùch laø moät vieäc ñaùng
laøm.

• Chöông 25 taäp trung vaøo caùc vaán ñeà chung cuûa chính saùch, ví duï nhö
lieäu caùc nhaø kinh teá vó moâ coù bieát ñuû ñeå söû duïng chính saùch hay
khoâng, vaø lieäu nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch coù ñaùng tin caäy ñeå
laøm nhöõng vieäc ñuùng ñaén hay khoâng.
• Chöông 26 vaø 27 seõ ñaùnh giaù vai troø cuûa chính saùch tieàn teä vaø ngaân
saùch.
Phaàn keát
Chöông cuoái, Chöông 28, xem xeùt lòch söû gaàn ñaây cuûa kinh teá vó moâ
vaø caùch thöùc maø caùc nhaø kinh teá ñaõ ñi ñeán nieàm tin vaøo nhöõng ñieàu hoï
ñang tin töôûng nhö hoâm nay. Nhìn töø beân ngoaøi, kinh teá vó moâ thöôøng
troâng nhö moät caùi saân bò chia xeû giöõa caùc tröôøng phaùi - Keynesians, tieàn
teä, taân coå ñieån, troïng cung, v.v… - ñang neùm laäp luaän cuûa mình vaøo
tröôøng phaùi khaùc. Thaät söï thì quaù trình nghieân cöùu coù traät töï vaø coù keát
quaû hôn so vôùi caùi maø hình aûnh naøy gôïi ra. Toâi töï xaùc ñònh cho mình
ñieàu maø toâi coi laø söï khaùc bieät caên baûn giöõa caùc nhaø kinh teá vó moâ, vaø
moät taäp hôïp caùc ñònh lyù laøm neân coát loõi cuûa kinh teá hoïc vó moâ ngaøy nay.
TOÙM TAÉT
• Chuùng ta coù theå suy nghó veà GDP, thöôùc • Löïc löôïng lao ñoäng ñöôïc ñònh nghóa laø
ño toång hoaït ñoäng, baèng ba caùch töông toång nhöõng ngöôøi coù vieäc laøm vaø nhöõng
ñöông: (1) GDP laø giaù trò cuûa haøng hoùa vaø ngöôøi thaát nghieäp. Tæ leä thaát nghieäp ñöôïc
dòch vuï cuoái cuøng saûn xuaát trong neàn kinh ñònh nghóa laø tæ leä cuûa soá ngöôøi thaát
teá trong moät thôøi ñoaïn cho tröôùc; (2) GDP nghieäp treân löïc löôïng lao ñoäng. Moät
laø toång giaù trò cuûa gia taêng cuûa moät neàn ngöôøi ñöôïc xeáp loaïi thaát nghieäp neáu
kinh teá trong moät thôøi ñoaïn cho tröôùc; vaø ngöôøi ñoù khoâng coù vieäc laøm vaø ñang tìm
(3) GDP laø toång cuûa caùc thu nhaäp cuûa vieäc trong voøng boán tuaàn gaàn ñaây.
moät neàn kinh teá trong moät thôøi ñoaïn cho
• Moái töông quan quan saùt ñöôïc treân thöïc
tröôùc.
teá giöõa taêng cuûa GDP vaø thay ñoåi cuûa tæ
• GDP danh nghóa baèng toång cuûa caùc soá leä thaát nghieäp ñöôïc goïi laø qui luaät cuûa
löôïng haøng hoùa taøi chính ñöôïc saûn xuaát ra Okun. Moái quan heä cho thaáy taêng tröôûng
nhaân vôùi giaù hieän taïi cuûa chuùng. Ñieàu saûn löôïng cao gaén lieàn vôùi giaûm tæ leä thaát
naøy coù nghóa laø nhöõng thay ñoåi GDP danh nghieäp vaø, ngöôïc laïi, taêng tröôûng saûn
nghóa theå hieän caû thay ñoåi veà soá löôïng vaø löôïng thaáp gaén lieàn vôùi taêng tæ leä thaát
thay ñoåi veà giaù caû. GDP thöïc laø thöôùc ño nghieäp.
saûn löôïng. Nhöõng thay ñoåi cuûa GDP thöïc • Laïm phaùt laø moät söï gia taêng cuûa möùc
chæ theå hieän thay ñoåi veà soá löôïng.
chung cuûa giaù, cuûa möùc giaù. Tæ leä laïm

phaùt laø tæ leä theo ñoù möùc giaù taêng leân. nghieäp cao, laïm phaùt coù khuynh höôùng
Caùc nhaø kinh teá vó moâ xem xeùt hai thöôùc giaûm.
ño cuûa möùc giaù. Ñaàu tieân laø heä soá khöû • Laïm phaùt daãn ñeán thay ñoåi trong phaân
laïm phaùt GDP, heä soá naøy cho ta giaù trung
phoái thu nhaäp, laøm taêng bieán daïng, vaø
bình cuûa haøng hoùa saûn xuaát trong neàn
taêng tình traïng khoâng chaéc chaén.
kinh teá. Thöù hai laø chæ soá giaù caû tieâu
duøng (CPI), chæ soá naøy cho ta giaù trung • Caùc nhaø kinh teá vó moâ phaân bieät giöõa
bình cuûa caùc haøng hoùa ñöôïc tieâu thuï trong ngaén haïn (moät vaøi naêm), trung haïn (moät
neàn kinh teá. hoaëc hai thaäp kyû), vaø daøi haïn (nöûa theá kyû
hoaëc daøi hôn nöõa). Hoï nghó saûn löôïng
• Moái quan heä theo kinh nghieäm thöïc teá ñöôïc quyeát ñònh bôûi caàu trong ngaén haïn,
giöõa tæ leä laïm phaùt vaø tæ leä thaát nghieäp bôûi möùc ñoä coâng ngheä, toång löôïng voán,
ñöôïc goïi laø ñöôøng cong Phillips. Moái vaø löïc löôïng lao ñoäng trong trung haïn, vaø
quan heä naøy ñaõ thay ñoåi theo thôøi gian, bôûi caùc yeáu toá nhö giaùo duïc, nghieân cöùu,
vaø cuõng khaùc nhau tuøy theo nöôùc. Hieän tieát kieäm, vaø chaát löôïng cuûa chính phuû
nay ôû Myõ, moái quan heä dieãn ra theo hình trong daøi haïn.
thöùc sau: Khi tæ leä thaát nghieäp thaáp, laïm
phaùt coù khuynh höôùng taêng. Khi tæ leä thaát
CAÂU HOÛI & BAØI TAÄ

TAÄP
Daáu sao (*): caâu hoûi khoù. [Web]: caâu hoûi caàn truy caäp Internet.
1. ÑUÙNG/SAI/KHOÂNG CHAÉC CHAÉN 104, vaäy tæ leä laïm phaùt cuûa Nhaät cao hôn
a. Tæ leä cuûa thu nhaäp lao ñoäng trong GDP cuûa Myõ.
nhoû hôn nhieàu so vôùi tæ leä thu nhaäp voán. f. Tæ leä laïm phaùt ñöôïc tính baèng CPI laø chæ
b. GDP Myõ naêm 1998 gaáp 16 laàn GDP Myõ soá laïm phaùt toát hôn so vôùi tæ leä laïm phaùt
naêm 1960. ñöôïc tính baèng heä soá khöû laïm phaùt GDP.
c. Neáu tæ leä thaát nghieäp cao laøm naûn loøng
coâng nhaân ñang tìm vieäc, thì tæ leä thaát 2. GDP VAØ CAÙC YEÁU TOÁ CAÁU THAØNH
nghieäp laø thoâng soá toài ñeå theå hieän ñieàu Giaû söû baïn ñang tính GDP haøng naêm cuûa
kieän cuûa thò tröôøng lao ñoäng. Ñeå ñaùnh Myõ baèng caùch theâm giaù trò cuoái cuøng cuûa
giaù tình hình, chuùng ta coøn phaûi xem xeùt taát caû caùc haøng hoùa vaø dòch vuï do neàn
tæ leä tham gia. kinh teá saûn xuaát ra. Haõy xem xeùt taùc
d. Giaûm tæ leä thaát nghieäp ñoøi hoûi söï gia taêng ñoäng cuûa moãi giao dòch sau ñoái vôùi GDP.
saûn löôïng cao. a. Baïn mua caù trò giaù 100$ töø haøng caù, soá caù
e. Neáu chæ soá giaù caû tieâu duøng (CPI) cuûa naøy baïn naáu vaø aên ôû nhaø.
Nhaät hieän nay laø 108 vaø CPI cuûa Myõ laø b. Moät nhaø haøng haûi saûn mua löôïng caù trò
giaù 100$ töø haøng caù.

c. Delta Airlines mua moät maùy bay phaûn baùn cho moät nhaø saûn xuaát nöõ trang ñöôïc
löïc môùi cuûa Boeing vôùi giaù 200 trieäu $. 300.000$.
d. Haõng haøng khoâng quoác gia Hy Laïp mua ii. Nhaø saûn xuaát nöõ trang traû löông coâng
moät maùy bay phaûn löïc môùi cuûa Boeing nhaân heát 250.000$ ñeå cheá taùc voøng coå
vôùi giaù 200 trieäu $. baïc, caùc voøng naøy ñöôïc nhaø saûn xuaát baùn
e. Delta Airlines baùn moät trong caùc maùy tröïc tieáp cho ngöôøi tieâu duøng ñöôïc
bay phaûn löïc cuûa Haõng cho John Travolta 1.000.000$.
vôùi giaù 100 trieäu $. a. Söû duïng phöông phaùp “saûn xuaát haøng
hoùa cuoái cuøng”, haõy xaùc ñònh GDP trong
*3. GDP ÖÔÙC TÍNH VAØ GDP THÖÏC neàn kinh teá naøy?
Giaû söû thay vì naáu böõa toái maát moät tieáng, b. Giaù trò gia taêng taïi moãi giai ñoaïn cuûa saûn
baïn quyeát ñònh laøm vieäc ngoaøi giôø theâm xuaát laø gì? Söû duïng phöông phaùp “giaù trò
moät tieáng, kieám theâm 12$. Sau ñoù baïn gia taêng”, haõy xaùc ñònh GDP?
mua 10$ thöùc aên Trung Hoa. c. Toång löông vaø lôïi nhuaän kieám ñöôïc? Söû
a. GDP öôùc tính taêng bao nhieâu? duïng phöông phaùp thu nhaäp, haõy xaùc
b. GDP thöïc teá taêng nhieàu hôn hay ít hôn ñònh GDP?
GDP öôùc tính? Haõy giaûi thích.
5. GDP DANH NGHÓA VAØ GDP THÖÏC
4. TÍNH GDP Moät neàn kinh teá saûn xuaát ra ba loaïi haøng
Trong moät naêm cho tröôùc, caùc hoaït ñoäng hoùa: xe hôi, maùy tính, vaø cam. Soá löôïng
sau dieãn ra: ñôn vò saûn xuaát vaø giaù ñôn vò trong caùc
i. Moät coâng ty khai thaùc baïc traû löông coâng naêm 1998 vaø 1999 nhö sau:
nhaân heát 200.000$ ñeå khai thaùc ñöôïc 75
pounds baïc. Löôïng baïc naøy sau ñoù ñöôïc
1998 1999
Soá löôïng Giaù Soá löôïng Giaù
Xe hôi 10 2.000$ 12 3.000$
Maùy tính 4 1.000$ 6 500$
Cam 1.000 1$ 1.000 1$
a. GDP danh nghóa naêm 1998 vaø 1999? 1999 laø bao nhieâu? GDP thöïc taêng bao
b. Laáy 1998 laøm naêm cô sôû (ví duï, söû duïng nhieâu phaàn traêm töø 1998 ñeán 1999?
giaù 1998), GDP thöïc naêm 1998 vaø 1999 d. Tæ leä taêng tröôûng chuùng ta coù ñöôïc töø
laø bao nhieâu? GDP thöïc taêng bao nhieâu GDP thöïc phuï thuoäc vaøo naêm naøo ñöôïc
phaàn traêm töø 1998 ñeán 1999? duøng laøm naêm cô sôû. Caâu naøy ñuùng hay
c. Laáy 1999 laøm naêm cô sôû (ví duï, söû duïng sai?
giaù 1999), GDP thöïc teá naêm 1998 vaø

6. HEÄ SOÁ KHÖÛ LAÏM PHAÙT GDP baèng caùch söû duïng giaù trung bình cuûa
moãi haøng hoùa trong thôøi gian 2 naêm.
Söû duïng döõ lieäu cuûa baøi taäp 5 ñeå traû lôøi b. GDP thaät taêng bao nhieâu phaàn traêm töø
caùc caâu hoûi sau: naêm 1998 ñeán 1999?
a. Laáy 1998 laøm naêm cô sôû, heä soá khöû laïm c. Heä soá khöû laïm phaùt GDP trong naêm 1998
phaùt GDP 1998 vaø 1999 laø gì? Tæ leä laïm vaø 1999 laø bao nhieâu? Tyû leä laïm phaùt
phaùt cuûa giai ñoaïn naøy laø bao nhieâu? tính baèng caùch söû duïng heä soá khöû laïm
b. Laáy 1999 laø naêm cô sôû, heä soá khöû laïm phaùt theo kieåu daây chuyeàn naøy laø bao
phaùt GDP naêm 1998 vaø 1999 laø bao nhieâu?
nhieâu? Tyû leä laïm phaùt trong giai ñoaïn d. Baïn coù thaáy phöông phaùp tìm GDP thaät
naøy laø bao nhieâu? vaø tyû leä laïm phaùt naøy haáp daãn khoâng?
c. Vieäc löïa choïn naêm cô sôû coù taùc ñoäng tôùi Taïi sao? Hoaëc taïi sao khoâng?
tyû leä laïm phaùt ñöôïc tính baèng caùch söû
duïng heä soá khöû laïm phaùt GDP khoâng? 8. PHÖÔNG PHAÙP ÑÒNH GIAÙ HEDONIC
7. CAÙC CHÆ SOÁ THEO KIEÅU DAÂY Nhö phaàn Tieâu ñieåm trong Chöông 2 giaûi
CHUYEÀN thích, ño möùc taêng thöïc trong giaù haøng
hoaù voán coù ñaëc ñieåm thay ñoåi theo thôøi
Nhö coù theå thaáy trong baøi taäp 5 vaø 6, vieäc gian laø raát khoù. Phöông phaùp ñònh giaù
söû duïng giaù cuûa naêm cô sôû ñeå tính tyû leä Hedonic ñöa ra moät phöông phaùp tính
thay ñoåi cuûa GDP thöïc vaø tyû leä laïm phaùt möùc taêng giaù coù theå hieän thay ñoåi veà chaát
coù moät soá vaán ñeà khoâng haáp daãn laém. löôïng.
Moãi laàn, moät naêm cô sôû ñöôïc löïa choïn a. Haõy xem tröôøng hôïp kieåm tra söùc khoûe
(giaû söû nhö ñeå phaûn aùnh tyû leä dòch vuï ñònh kyø. Haõy neâu moät soá lyù do taïi sao
ngaøy caøng taêng trong GDP), taát caû tyû leä baïn muoán söû duïng phöông phaùp ñònh giaù
taêng tröôûng cuûa GDP thöïc trong quaù khöù hedonic ñeå ño möùc taêng trong giaù cuûa
vaø taát caû tyû leä laïm phaùt trong quaù khöù loaïi hình dòch vuï naøy.
döïa treân heä soá khöû laïm phaùt GDP ñeàu
phaûi chænh lyù laïi. Ñeå traùnh vaán ñeà naøy, Baây giôø, haõy xem xeùt tröôøng hôïp kieåm
naêm 1995 Phoøng Phaân tích Kinh teá Hoa tra söùc khoûe moät phuï nöõ mang thai. Giaû
Kyø baét ñaàu söû duïng caùc chæ soá theo kieåu thieát raèng vaøo naêm maø phöông phaùp sieâu
daây chuyeàn. Trong baøi taäp naøy, chuùng ta aâm môùi ñöôïc tung ra thò tröôøng, phí kieåm
seõ xem, thoâng qua vieäc söû duïng neàn kinh tra söùc khoûe theo phöông phaùp naøy taêng
teá ñöôïc mieâu taû trong baøi taäp 5, caùc chæ theâm 20%, vaø taát caû caùc baùc syõ ñeàu söû
soá theo kieåu daây chuyeàn naøy ñöôïc xaây duïng phöông phaùp naøy cuøng moät luùc.
döïng nhö theá naøo. Baïn coù theå tìm thaáy b. Anh chò caàn thoâng tin gì ñeå xaùc ñònh möùc
phaàn thaûo luaän theâm veà phöông phaùp naøy taêng phí kieåm tra söùc khoûe cho phuï nöõ
trong phuï luïc cuûa chöông 2. mang thai ñöôïc ñieàu chænh ñeå theå hieän
thay ñoåi veà chaát löôïng?
a. Haõy tìm GDP thöïc cuûa naêm 1998 vaø 1999 c. Thoâng tin ñoù coù coù saün khoâng? Haõy giaûi
cho neàn kinh teá neâu trong baøi taäp soá 5 thích. Baïn coù theå noùi gì veà möùc taêng phí

kieåm tra söùc khoûe cho phuï nöõ mang thai ñöa ra trong phaàn (a) khoâng? Tyû leä thaát
ñöôïc ñieàu chænh ñeå theå hieän thay ñoåi veà nghieäp trong khu vöïc daân söï cuûa thaùng
chaát löôïng? gieâng naêm 1992 vaø thaùng gieâng naêm
1993 laø bao nhieâu? Nhöõng con soá baïn
*9. [Web] QUI LUAÄT OKUN tìm ra coù ñuùng vôùi qui luaät Okun khoâng?
Haõy giaûi thích.
Ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy, baïn seõ caàn soá lieäu
haøng thaùng veà tyû leä thaát nghieäp ôû Myõ vaø Nhìn vaøo Hình 2-2, baïn haõy töôûng töôïng
soá lieäu haøng naêm veà tyû leä taêng tröôûng coù moät ñöôøng thaúng noái ñieåm soá lieäu gaàn
GDP thöïc cuûa Myõ. Soá lieäu veà tyû leä thaát nhaát vôùi söï thay ñoåi baèng zero trong tyû leä
nghieäp coù theå tìm treân trang web cuûa thaát nghieäp vaø ñieåm soá lieäu töông öùng
Phoøng Thoáng keâ Lao ñoäng - vôùi söï thay ñoåi aâm lôùn nhaát trong tyû leä
http://stats.bls.gov/ (haõy tìm phaàn “Labor thaát nghieäp.
Force Statistics from the CPS,” “Most c. Xeùt theo truïc tung, khoaûng caùch xaáp xæ
requested series”). Soá lieäu veà tyû leä taêng giöõa hai ñieåm naøy laø bao nhieâu? Khoaûng
GDP thöïc coù theå tìm thaáy treân trang Web caùch xaáp xæ giöõa hai ñieåm naøy xeùt theo
cuûa Phoøng Phaân tích Kinh teá (tìm phaàn truïc hoaønh laø bao nhieâu?
“GDP and Related Data”) - Giaû thieát raèng baây giôø nhöõng ngöôøi
<http://www.bea.doc.gov/>. Tuy nhieân, hoaïch ñònh chính saùch cuûa Myõ muoán
baïn coù theå thoaûi maùi söû duïng baát kyø giaûm moät ñieåm phaàn traêm tyû leä thaát
nguoàn soá lieäu naøo maø anh chò muoán (haõy nghieäp.
xem phuï luïc chöông 1).
a. Haõy kieåm tra Hình 2-2. Tyû leä taêng GDP d. Theo caâu traû lôøi cuûa baïn ôû phaàn (c), tyû leä
laø bao nhieâu ñeå taïi ñoù tyû leä thaát nghieäp laø taêng tröôûng GDP phaûi taêng theâm bao
khoâng ñoåi? nhieâu ñeå giaûm moät ñieåm phaàn traêm tyû leä
b. Tyû leä taêng GDP thöïc naêm 1992 laø bao thaát nghieäp trong moät naêm?
nhieâu? Noù coù gaàn vôùi tyû leä taêng maø baïn

Fulbright Economics Teaching Program Macroeconomics Macroeconomics
Chapter 3
CHÖÔNG 3
THÒ TRÖÔØNG HAØNG HOÙA
Khi caùc nhaø kinh teá hoïc suy nghó veà caùc thay ñoåi naêm naøy qua naêm khaùc
trong hoaït ñoäng kinh teá, hoï taäp trung vaøo moái quan heä qua laïi giöõa saûn
löôïng, thu nhaäp, vaø caàu haøng hoùa. Nhöõng thay ñoåi trong caàu haøng hoùa daãn
tôùi nhöõng thay ñoåi trong saûn löôïng. Nhöõng thay ñoåi trong saûn löôïng daãn tôùi
nhöõng thay ñoåi trong thu nhaäp. Vaø nhöõng thay ñoåi trong thu nhaäp daãn tôùi
nhöõng thay ñoåi trong caàu haøng hoùa. Moái quan heä qua laïi naøy ñöôïc toùm taét
trong Hình 3-1. Tranh hoaït hình trang 4 coøn minh hoïa roõ hôn ñieåm naøy.
Chöông naøy xem xeùt ñeán moái quan heä qua laïi naøy vaø nhöõng yù nghóa cuûa noù.
Saûn löôïng Thu nhaäp
Caàu
Hình 3-1: Saûn löôïng, Thu nhaäp, vaø Caàu haøng hoùa.
Olivier Blanchard 51 Ngöôøi Dòch : Thu Trinh

N Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Chapter 3
3-1 THAØNH PHAÀN CUÛA TOÅNG SAÛN PHAÅM NOÄI ÑÒA (GDP)
Vieäc mua maùy moùc cuûa caùc coâng ty phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá khaùc
Trong tieáng Anh, töø haún vôùi vieäc mua löông thöïc thöïc phaåm cuûa nhöõng ngöôøi tieâu duøng,
“output” (“Saûn hay vieäc mua maùy bay chieán ñaáu cuûa chính phuû lieân bang. Neáu nhö
löôïng”) vaø töø chuùng ta phaûi suy nghó veà nhöõng gì quyeát ñònh caàu haøng hoùa, thì
“production” (“Saûn
ñieàu hôïp lyù laø phaân tích toång saûn phaåm (GDP) treân quan ñieåm caùc
xuaát, saûn löôïng”) ñoàng
loaïi haøng hoùa khaùc nhau ñöôïc saûn xuaát vaø nhöõng ngöôøi khaùc nhau
nghóa vôùi nhau.
Khoâng coù quy taéc naøo mua caùc saûn phaåm naøy. Vieäc phaân tích GDP, maø caùc nhaø kinh teá vó
cho vieäc söû duïng töø moâ thöôøng söû duïng, ñöôïc ñöa ra trong Baûng 3-1 (moät baûng chi tieát
naøy hay töø kia; neân söû hôn, vôùi nhöõng ñònh nghóa chính thöùc hôn, ñöôïc ñöa ra ôû phaàn Phuï
duïng töø naøo laøm cho luïc 1 cuoái quyeån saùch naøy).
maïch vaên ñoïc nghe
hay hôn. • Thaønh phaàn ñaàu tieân cuûa GDP laø tieâu duøng (C). Ñoù laø nhöõng
haøng hoùa vaø dòch vuï ñöôïc ngöôøi tieâu duøng mua, töø löông thöïc
thöïc phaåm cho tôùi veù maùy bay, caùc chuyeán ñi chôi, xe hôi môùi,
vaø v.v. Tieâu duøng laø boä phaän lôùn nhaát cuûa GDP, chieám 68%
GDP naêm 1998.
Chuù yù! Ñoái vôùi ngöôøi
ôû ngoaøi phoá hay giôùi • Ñaàu tö (I) ñoâi khi ñöôïc goïi laø ñaàu tö coá ñònh ñeå phaân bieät vôùi
baùo chí taøi chính, töø ñaàu tö haøng toàn kho. Ñaàu tö laø toång cuûa ñaàu tö phi nhaø ôû,
“ñaàu tö” ñeà caäp tôùi nghóa laø vieäc caùc coâng ty mua nhöõng nhaø maùy môùi hoaëc maùy
vieäc mua baát kyø moät
moùc môùi (töø nhöõng turbine tôùi caùc maùy tính), vaø ñaàu tö nhaø ôû, laø
taøi saûn naøo, chaúng haïn
vieäc moïi ngöôøi mua nhaø hoaëc caùc caên hoä môùi.
nhö laø vaøng hay coå
phaàn cuûa coâng ty Hai loaïi ñaàu tö (nhaø ôû vaø phi nhaø ôû) vaø caùc quyeát ñònh ñaèng sau
General Motors. Caùc chuùng thoaït nhìn thì khaùc nhau nhöng thöïc chaát raát gioáng nhau.
nhaø kinh teá hoïc duøng Caùc coâng ty mua maùy moùc hoaëc nhaø xöôûng ñeå coù theå saûn xuaát
thuaät ngöõ ñaàu tö ñeå chæ nhieàu saûn löôïng trong töông lai. Ngöôøi ta mua nhaø hoaëc caùc caên
vieäc mua haøng hoùa
hoä ñeå coù theå coù ñöôïc caùc dòch vuï nhaø ôû trong töông lai. Ñaây laø
voán môùi, chaúng haïn
laäp luaän bieän minh cho vieäc goäp chung caû hai loaïi vaøo moät töø
nhö maùy moùc, nhaø
xöôûng, hay nhaø ôû. Khi “ñaàu tö”. Cuøng vôùi nhau, hai boä phaän cuûa ñaàu tö naøy chieám 15%
ñeà caäp tôùi vieäc mua GDP naêm 1998.
caùc taøi saûn taøi chính, • Chi tieâu chính phuû, (G), laø vieäc mua haøng hoùa vaø dòch vuï cuûa
caùc nhaø kinh teá noùi
chính phuû lieân bang, bang, vaø chính quyeàn ñòa phöông. Haøng
laø:”ñaàu tö taøi chính”.
hoùa töø maùy bay tôùi thieát bò vaên phoøng. Caùc dòch vuï bao goàm dòch
vuï ñöôïc cung caáp bôûi caùc nhaân vieân chính phuû. Trong thöïc teá,
caùc taøi khoaûn thu nhaäp quoác daân coi chính phuû laø ñang mua caùc
dòch vuï cuûa nhöõng ngöôøi laøm vieäc cho chính phuû - vaø sau ñoù cung
caáp caùc dòch vuï naøy cho coâng chuùng mieãn phí.

Chapter 3
Löu yù raèng G khoâng bao goàm caùc khoaûn chuyeån giao cuûa chính
phuû, chaúng haïn nhö trong lónh vöïc chaêm soùc y teá cho ngöôøi veà
höu, Baûo hieåm Xaõ hoäi (An sinh xaõ hoäi), cuõng khoâng phaûi caùc
khoaûn traû laõi ñoái vôùi caùc khoaûn vay cuûa chính phuû. Maëc duø
nhöõng khoaûn naøy roõ raøng laø chi tieâu cuûa chính phuû, nhöng chuùng
khoâng phaûi laø tieàn mua haøng hoùa vaø dòch vuï. Ñoù laø lyù do taïi sao
con soá chi tieâu cuûa chính phuû cho haøng hoùa vaø dòch vuï trong
Baûng 3-1, 18% GDP, nhoû hôn con soá toång chi tieâu cuûa chính phuû
bao goàm caùc khoaûn chuyeån giao vaø chi traû laõi. Naêm 1998, con soá
naøy laø 31% GDP.
• Toång soá caùc doøng 1,2, vaø 3 laø soá tieàn mua haøng hoùa vaø dòch vuï
bôûi ngöôøi tieâu duøng Myõ, caùc coâng ty Myõ, vaø chính phuû Myõ. Ñeå
bieát ñöôïc vieäc mua haøng hoùa vaø dòch vuï cuûa Myõ ta phaûi thöïc
hieän hai böôùc nöõa.
BAÛNG 3-1: Thaønh phaàn GDP cuûa Myõ naêm 1998
Tyû ñoâ la Phaàn traêm GDP
GDP (Y) 8509 100

1. Tieâu duøng (C) 5806 68
2. Ñaàu tö (I) 1308 15
Ñaàu tö phi nhaø ôû 939 11
Ñaàu tö nhaø ôû 369 4
3. Chi tieâu Chính phuû (G) 1488 18
4. Xuaát khaåu roøng -154 -2
Xuaát khaåu (X) 958 11
Nhaäp khaåu (Q) -1112 –13
5. Ñaàu tö haøng toàn kho (Is) 61 1
Nguoàn: Ñieàu tra Hoaït ñoäng Kinh doanh hieän haønh, Thaùng 2 naêm 1999, Baûng 1-1
Tröôùc heát, chuùng ta phaûi tröø ñi nhaäp khaåu (Q), ñaây laø khoaûn tieàn
maø ngöôøi tieâu duøng Myõ, caùc coâng ty Myõ, vaø chính phuû Myõ mua
haøng hoùa vaø dòch vuï cuûa nöôùc ngoaøi. Thöù hai, chuùng ta phaûi
coäng xuaát khaåu (X) vaøo, ñaây laø khoaûn tieàn ngöôøi nöôùc ngoaøi
mua haøng hoùa vaø dòch vuï cuûa Myõ.

Chapter 3
Haõy môû haàu bao ra ! vaø mua moät

Soá lieäu cho thaáy ngöôøi vaøi moùn cao giaù naøo ñoù
tieâu duøng caùc anh
khoâng chi tieâu ñuû möùc
Khi doanh thu cuûa chuùng Luùc ñoù, coù theå chuùng toâi se
toâi baét ñaàu taêng leân õ tuyeån duïng caùc anh
Coù theå vôùi nöûa möùc löông cuõ
Cheânh leäch giöõa xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu, (X - Q), ñöôïc goïi laø
Xuaát khaåu – Nhaäp xuaát khaåu roøng, hay goïi laø caùn caân thöông maïi. Neáu xuaát khaåu
khaåu ≡ Xuaát khaåu vöôït quaù nhaäp khaåu, moät quoác gia ñöôïc goïi laø ñang coù thaëng dö
roøng ≡ Caùn caân
thöông maïi. Neáu xuaát khaåu ít hôn nhaäp khaåu, quoác gia naøy ñöôïc
thöông maïi.
noùi laø ñang bò thaâm huït thöông maïi. Naêm 1998, xuaát khaåu
Xuaát khaåu > Nhaäp chieám 11% GDP. Nhaäp khaåu baèng 13% GDP, do vaäy nöôùc Myõ
khaåu ⇔ Thaëng dö ñang coù thaâm huït thöông maïi laø 2% GDP.
thöông maïi.
• Toång soá töø doøng 1 tôùi doøng 4 cho thaáy möùc mua saém (hay noùi
Xuaát khaåu < Nhaäp caùch khaùc, doanh soá baùn) haøng hoùa vaø dòch vuï cuûa Myõ naêm
khaåu ⇔ Thaâm huït 1998. Ñeå naém ñöôïc saûn löôïng cuûa Myõ naêm 1998, chuùng ta caàn
Thöông maïi. coù moät böôùc cuoái. Moät soá haøng hoùa ñöôïc saûn xuaát ra trong moät
naêm khoâng ñöôïc baùn trong naêm ñoù, maø ñöôïc baùn trong nhöõng
Saûn löôïng – Doanh soá
naêm sau ñoù. Vaø moät soá haøng hoùa ñöôïc baùn trong moät naêm nhaát
= ñaàu tö haøng toàn kho.
ñònh coù theå ñaõ ñöôïc saûn xuaát trong naêm tröôùc ñoù. Cheânh leäch
giöõa haøng hoùa ñöôïc saûn xuaát ra vaø haøng hoùa ñöôïc baùn trong moät
naêm nhaát ñònh – noùi caùch khaùc laø cheânh leäch giöõa saûn löôïng vaø
doanh soá - ñöôïc goïi laø ñaàu tö haøng toàn kho vaø ñöôïc kyù hieäu laø Is
(chöõ s nhoû laø vieát taét cuûa haøng toàn kho - stocks of goods, moät
thuaät ngöõ khaùc cho haøng toàn kho-inventory). Neáu saûn löôïng vöôït

Chapter 3
quaù doanh soá baùn haøng, thì caùc coâng ty tích luõy haøng toàn kho.
Ñaàu tö haøng toàn kho döông. Neáu saûn löôïng ít hôn doanh soá baùn
haøng, caùc coâng ty giaûm löôïng haøng toàn kho. Ñaàu tö haøng toàn kho
aâm. Ñaàu tö haøng toàn kho thöôøng laø nhoû – döông trong moät soá
naêm, aâm trong moät soá naêm khaùc. Naêm 1998, ñaàu tö haøng toàn
kho laø döông, vaø baèng 1% GDP.
Vôùi söï phaân tích GDP naøy, baây giôø chuùng ta coù theå chuyeån sang moâ
hình ñaàu tieân veà quyeát ñònh saûn löôïng cuûa chuùng ta. Böôùc ñaàu tieân
laø suy nghó veà caùi gì quyeát ñònh caàu haøng hoùa.
3–2 CAÀU HAØNG HOÙA
Goïi toång caàu haøng hoùa laø Z. Söû duïng vieäc phaân tích GDP maø chuùng
ta vöøa bieát ôû Phaàn 3-1, chuùng ta coù theå vieát Z nhö sau:
Z ≡ C+I+G+X-Q
Löu yù raèng ñaúng thöùc naøy laø moät ñoàng nhaát thöùc (ñaây laø lyù do taïi
Moät moâ hình gaàn nhö sao noù ñöôïc vieát vôùi daáu “≡” chöù khoâng phaûi daáu baèng). Noù ñònh
luoân baét ñaàu baèng töø nghóa Z laø toång cuûa tieâu duøng, coäng ñaàu tö, coäng chi tieâu chính phuû,
“giaû ñònh” (hay “giaû coäng xuaát khaåu, tröø nhaäp khaåu.
söû”). Ñaây laø moät caùch
chæ ra raèng thöïc teá saép Baây giôø, giaû ñònh raèng taát caû caùc coâng ty saûn xuaát cuøng moät maët
ñöôïc ñôn giaûn hoùa ñeå haøng nhö nhau, maët haøng maø ngöôøi tieâu duøng coù theå söû duïng ñeå
nhaèm taäp trung vaøo
tieâu duøng, caùc coâng ty söû duïng ñeå ñaàu tö hoaëc chính phuû söû duïng.
vaán ñeà ñang xem xeùt.
Vôùi söï ñôn giaûn hoùa naøy, chuùng ta chæ caàn xem xeùt moät thò tröôøng
duy nhaát - thò tröôøng cuûa loaïi haøng “ñoù” (do ñoù ñaàu ñeà cuûa chöông
naøy laø “thò tröôøng haøng hoùa” chöù khoâng phaûi laø “caùc thò tröôøng
haøng hoùa”) - vaø haõy nghó veà caùi gì quyeát ñònh cung vaø caàu trong thò
tröôøng naøy.
Giaû ñònh theâm raèng caùc coâng ty saün loøng cung caáp baát kyø soá löôïng
haøng hoùa naøo ôû moät möùc giaù cho tröôùc, P. Noùi caùch khaùc, giaû ñònh
raèng cung haøng hoùa laø hoaøn toaøn co giaõn ôû möùc giaù P. Giaû ñònh naøy
seõ cho pheùp chuùng ta taäp trung vaøo vai troø cuûa caàu trong vieäc quyeát
ñònh saûn löôïng. Khi chuùng ta xem ñeán phaàn sau trong cuoán saùch
naøy, thì seõ thaáy giaû ñònh naøy chæ coù giaù trò trong thôøi gian ngaén haïn.
Khi chuùng ta chuyeån sang nghieân cöùu trung haïn (baét ñaàu töø chöông
6), chuùng ta seõ caàn loaïi boû giaû ñònh naøy.

Chapter 3
Cuoái cuøng, giaû ñònh raèng neàn kinh teá ñoùng, coù nghóa laø khoâng coù
trao ñoåi thöông maïi vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi: caû xuaát khaåu vaø
nhaäp khaåu ñeàu baèng khoâng. Giaû ñònh naøy roõ raøng laø phaûn thöïc teá:
Caùc neàn kinh teá hieän ñaïi ñeàu coù thöông maïi vôùi phaàn coøn laïi cuûa
theá giôùi. Sau naøy (baét ñaàu töø chöông 18), chuùng ta seõ loaïi boû giaû
ñònh naøy vaø xem xeùt ñieàu gì xaûy ra khi neàn kinh teá môû cöûa. Nhöng,
hieän taïi, giaû ñònh naøy seõ laøm ñôn giaûn hoùa söï vieäc: chuùng ta khoâng
phaûi suy nghó caùi gì quyeát ñònh xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu.
Theo giaû ñònh cuoái cuøng naøy, X = Q = 0, vaø caàu haøng hoùa Z laø toång
tieâu duøng, ñaàu tö, vaø chi tieâu chính phuû:
Z=C+I+G
Chuùng ta haõy laàn löôït thaûo luaän töøng thaønh phaàn trong ba thaønh
phaàn treân cuûa caàu.
Tieâu duøng (C)
Yeáu toá quyeát ñònh chính cuûa tieâu duøng chaéc chaén laø thu nhaäp, hoaëc
noùi chính xaùc hôn laø thu nhaäp khaû duïng, laø thu nhaäp coøn laïi sau
khi nhöõng ngöôøi tieâu duøng ñaõ nhaän caùc khoaûn chuyeån giao töø chính
phuû vaø ñaõ traû caùc loaïi thueá. Khi thu nhaäp khaû duïng taêng leân, moïi
ngöôøi mua nhieàu haøng hoùa hôn; khi thu nhaäp khaû duïng giaûm, moïi
ngöôøi mua ít haøng hoùa hôn. Coøn moät soá bieán soá khaùc taùc ñoäng leân
tieâu duøng, nhöng hieän taïi chuùng ta seõ lôø chuùng ñi.
Kyù hieäu C laø tieâu duøng, vaø YD laø thu nhaäp khaû duïng. Chuùng ta coù
theå vieát:
C = C(YD)
(+)
Ñaây chæ laø moät caùch chính thöùc ñeå theå hieän tieâu duøng laø moät haøm soá
cuûa thu nhaäp khaû duïng. Haøm soá C(YD) ñöôïc goïi laø haøm tieâu duøng.
Daáu coäng beân döôùi YD phaûn aùnh thöïc teá laø khi thu nhaäp khaû duïng
taêng, thì tieâu duøng cuõng taêng. Caùc nhaø kinh teá hoïc goïi moät phöông
trình nhö vaäy laø moät phöông trình haønh vi, ñeå chæ ra raèng phöông
trình naøy phaûn aùnh moät khía caïnh naøo ñoù cuûa haønh vi – trong tröôøng
hôïp naøy laø haønh vi cuûa ngöôøi tieâu duøng.
Toâi seõ söû duïng caùc haøm soá trong cuoán saùch naøy nhö laø moät caùch ñôn
giaûn nhöng chính thöùc ñeå theå hieän caùc moái quan heä giöõa caùc bieán

Chapter 3
soá. Ñieàu maø baïn caàn bieát veà caùc haøm soá - raát ít - ñöôïc neâu ra trong
Phuï luïc 2 ôû cuoái cuoán saùch naøy. Phaàn phuï luïc naøy ñöa ra moät soá
kieán thöùc toaùn hoïc maø baïn caàn bieát ñeå ñoïc heát cuoán saùch naøy.
Khoâng neân lo laéng: Toâi seõ luoân mieâu taû moät haøm soá theo caùch khi
toâi giôùi thieäu noù laàn ñaàu tieân.
Thöôøng raát höõu ích neáu trình baøy cuï theå hôn veà daïng haøm soá. Ñaây
laø moät tröôøng hôïp nhö vaäy. Thaät hôïp lyù khi giaû thieát raèng moái quan
heä giöõa tieâu duøng vaø thu nhaäp khaû duïng nhö sau:
C = c0 + c1YD (3.1)
Dieãn ñaït baèng lôøi: Thaät hôïp lyù khi giaû ñònh raèng haøm soá naøy laø moät
quan heä tuyeán tính. Quan heä giöõa tieâu duøng vaø thu nhaäp khaû duïng
ñöôïc mieâu taû bôûi hai tham soá, c0 vaø c1.
Tham soá c1 ñöôïc goïi laø thieân höôùng tieâu duøng. (Noù cuõng ñöôïc goïi
laø thieân höôùng tieâu duøng bieân teá. Ñeå ñôn giaûn hoùa toâi seõ boû töø “bieân
teá” ñi). Noù cho bieát taùc ñoäng cuûa moät ñoâ la taêng theâm trong thu
nhaäp khaû duïng ñoái vôùi tieâu duøng. Neáu c1 baèng 0,6, thì cöù moät ñoâ la
taêng theâm trong thu nhaäp seõ laøm taêng theâm tieâu duøng laø 1US$ x 0,6
= 60 xu. Giôùi haïn töï nhieân cuûa c1 laø noù luoân döông: taêng thu nhaäp
khaû duïng raát coù theå daãn tôùi taêng tieâu duøng. Giôùi haïn töï nhieân khaùc
laø c1 nhoû hôn 1: moïi ngöôøi coù khaû naêng chæ tieâu moät phaàn trong soá
thu nhaäp taêng theâm, phaàn coøn laïi hoï ñeå daønh.
Tham soá c0 coù moät caùch giaûi thích ñôn giaûn. Ñoù laø möùc moïi ngöôøi
seõ tieâu duøng neáu nhö thu nhaäp khaû duïng cuûa hoï trong naêm hieän
haønh baèng zero: Neáu YD baèng zero trong phöông trình (3.1), C = c0.
Moät giôùi haïn töï nhieân ñoù laø, neáu thu nhaäp hieän haønh baèng khoâng,
tieâu duøng vaãn döông: moïi ngöôøi phaûi aên! Ñieàu naøy coù nghóa laø c0
döông. Laøm caùch naøo maø moïi ngöôøi coù theå coù tieâu duøng döông khi
thu nhaäp cuûa hoï baèng khoâng? Caâu traû lôøi laø baèng caùch tieâu xaøi tieàn
tieát kieäm – baèng caùch baùn moät soá taøi saûn cuûa hoï, hoaëc vay möôïn.
Quan heä giöõa tieâu duøng vaø thu nhaäp khaû duïng trong phöông trình
(3.1) ñöôïc minh hoïa trong Hình 3-2. Bôûi vì ñaây laø quan heä tuyeán
tính, neân noù ñöôïc bieåu dieãn baèng moät ñöôøng thaúng. Ñöôøng thaúng
naøy coù tung ñoä goác laø c0; ñoä doác cuûa noù laø c1. Do c1 nhoû hôn 1, neân
ñoä doác cuûa ñöôøng thaúng nhoû hôn 1: Ñöôøng thaúng naøy coù goùc
nghieâng nhoû hôn 45 ñoä. (Caùc khaùi nieäm veà ñoà thò, ñoä doác, vaø giôùi
haïn seõ ñöôïc nhaéc laïi trong phaàn phuï luïc 2).

Chapter 3
Tieáp theo, chuùng ta caàn ñònh nghóa thu nhaäp khaû duïng. Thu nhaäp
khaû duïng ñöôïc cho bôûi:
YD ≡ Y - T
Trong ñoù Y laø thu nhaäp, T laø caùc loaïi thueá ñaõ traû, tröø ñi caùc khoaûn
chuyeån giao ngöôøi tieâu duøng ñaõ nhaän ñöôïc töø chính phuû. Ñaúng thöùc
naøy laø moät ñoàng nhaát thöùc; do vaäy ta söû duïng daáu ñoàng nhaát “≡“.
Ñeå ngaén goïn, toâi seõ ñeà caäp tôùi T moät caùch ñôn giaûn laø caùc loaïi thueá
– nhöng neân nhôù raèng noù baèng caùc loaïi thueá tröø ñi caùc khoaûn
ÔÛ Hoa Kyø, hai loaïi chuyeån giao.
thueá chính maø moãi caù
nhaân phaûi traû laø thueá Thay YD vaøo phöông trình (3.1) ta coù:
thu nhaäp vaø ñoùng goùp
Baûo hieåm Xaõ hoäi. Caùc
C = c0 + c1(Y -T) (3.2)
nguoàn chính veà
chuyeån giao cuûa chính
phuû laø phuùc lôïi Baûo
Tieâu duøng laø moät haøm soá cuûa thu nhaäp vaø thueá. Thu nhaäp cao hôn
hieåm Xaõ hoäi, Chaêm laøm taêng tieâu duøng, maëc duø thaáp hôn tyû leä moät - moät. Thueá cao hôn
soùc Y teá (chaêm soùc söùc laøm giaûm tieâu duøng, cuõng thaáp hôn tyû leä moät - moät.
khoûe cho ngöôøi veà
höu) vaø Trôï giuùp Y teá Ñaàu tö (I)
(chaêm soùc söùc khoûe
cho ngöôøi ngheøo). Caùc moâ hình coù hai loaïi bieán soá. Moät soá bieán soá phuï thuoäc vaøo caùc
bieán soá khaùc trong moâ hình, vaø do ñoù ñöôïc giaûi thích trong moâ hình.
Nhöõng bieán soá nhö vaäy ñöôïc goïi laø bieán soá noäi sinh. Ñieàu naøy
ñuùng vôùi tieâu duøng nhö ôû ñaây. Caùc bieán soá khaùc khoâng ñöôïc giaûi
thích trong moâ hình nhöng thay vaøo ñoù ñöôïc coi nhö laø cho tröôùc.
Nhöõng bieán soá nhö vaäy goïi laø bieán soá ngoaïi sinh. ÔÛ ñaây chuùng ta
Hai loaïi bieán soá: coi ñaàu tö laø bieán soá ngoaïi sinh. Chuùng ta coi ñaàu tö laø cho tröôùc,
Caùc bieán soá noäi sinh - vaø vieát:
ñöôïc giaûi thích trong
moâ hình I= I (3.3)
Caùc bieán soá ngoaïi sinh
- coi nhö laø cho tröôùc. Ñaët moät gaïch ngang leân treân ñaàu tö laø moät caùch vieát ñôn giaûn ñeå
nhaéc nhôû chuùng ta raèng chuùng ta coi ñaàu tö laø cho tröôùc.

Chapter 3
HÌNH 3-2
Tieâu duøng, C
Tieâu duøng vaø Thu
Haøm tieâu duøng
nhaäp khaû duïng
Ñoä doác = c
Tieâu duøng taêng theo
thu nhaäp khaû duïng, Thu nhaäp khaû duïng, Y/D
nhöng thaáp hôn tyû leä
moät-moät.
Lyù do laáy ñaàu tö laø soá cho tröôùc laø ñeå laøm cho moâ hình chuùng ta ñôn
giaûn. Nhöng giaû ñònh naøy khoâng phaûi laø voâ haïi. Noù nguï yù khi
chuùng ta xem xeùt caùc taùc ñoäng cuûa nhöõng söï thay ñoåi trong saûn
löôïng ôû phaàn sau, chuùng ta seõ xem xeùt vôùi giaû ñònh raèng ñaàu tö
khoâng ñaùp öùng tröôùc nhöõng thay ñoåi nhö vaäy trong saûn löôïng. Seõ
khoâng khoù khaên ñeå nhaän ra raèng giaû ñònh ñöôïc nguï yù nhö vaäy laø
khoâng ñuùng vì theo söï moâ taû thöïc tieãn thì: Caùc coâng ty ñang taêng
saûn löôïng coù theå quyeát ñònh raèng hoï caàn nhieàu maùy moùc hôn, vaø
taêng ñaàu tö cuûa hoï leân. ÔÛ ñaây, toâi taïm ñeå cô cheá naøy ra khoûi moâ
hình, nhöng toâi seõ ñeà caäp ñeán caùch xöû lyù ñaàu tö thöïc teá hôn trong
Chöông 5.
Chi tieâu Chính phuû (G)
Thaønh phaàn thöù ba cuûa caàu trong moâ hình cuûa chuùng ta laø chi tieâu
chính phuû, G. Cuøng vôùi thueá T, G theå hieän chính saùch thu chi ngaân
saùch – söï löïa choïn cuûa chính phuû veà thueá vaø chi tieâu. Cuõng nhö ñaõ
laøm vôùi ñaàu tö, chuùng ta seõ coi G vaø T laø bieán soá ngoaïi sinh. Nhöng
Haõy nhôù laïi raèng lyù leõ bieän minh cho giaû ñònh naøy khaùc vôùi cuûa ñaàu tö. Noù ñöôïc döïa
“thueá” laø ñaïi dieän cho
treân hai lyù do.
thueá tröø ñi caùc khoaûn
chuyeån giao cuûa chính
phuû.
Thöù nhaát, caùc chính phuû khoâng öùng xöû theo cuøng moät quy taéc nhö
ngöôøi tieâu duøng vaø caùc coâng ty, do vaäy khoâng coù quy luaät ñaùng tin
caäy ñeå chuùng ta coù theå vieát cho G hay T töông töï nhö quy luaät chuùng
ta ñaõ vieát cho tieâu duøng. Tuy nhieân, lyù do naøy chöa ñuû söùc thuyeát
phuïc. Thaäm chí, neáu caùc chính phuû khoâng tuaân theo caùc quy taéc
öùng xöû ñôn giaûn nhö ngöôøi tieâu duøng, thì moät phaàn lôùn trong caùch
öùng xöû cuûa caùc chính phuû ñeàu coù theå tieân ñoaùn ñöôïc. Chuùng ta seõ
xem xeùt nhöõng vaán ñeà naøy sau, cuï theå trong Chöông 25 vaø 27,
nhöng cho tôùi luùc ñoù, chuùng ta neân ñeå nhöõng vaán ñeà naøy sang moät
beân.

Chapter 3
Bôûi vì chuùng ta coi Thöù hai, vaø quan troïng hôn, moät trong nhöõng nhieäm vuï cuûa caùc nhaø
(gaàn nhö luoân luoân) G kinh teá hoïc vó moâ laø tö vaán cho caùc chính phuû veà caùc quyeát ñònh
vaø T laø bieán soá ngoaïi thueá vaø chi tieâu. Ñieàu ñoù coù nghóa laø chuùng ta khoâng muoán nghieân
sinh, neân chuùng ta seõ cöùu moät moâ hình maø trong ñoù chuùng ta ñaõ giaû ñònh moät ñieàu gì ñoù
khoâng söû duïng moät veà caùch öùng xöû cuûa caùc chính phuû. Chuùng toâi muoán coù theå noùi
gaïch ngang ñeå kyù hieäu raèng, “Neáu caùc oâng choïn nhöõng giaù trò T vaø G naøy, thì ñaây laø ñieàu
giaù trò cuûa chuùng. coù theå xaûy ra”. Phöông phaùp tieáp caän cuûa cuoán saùch naøy laø seõ coi
Ñieàu naøy seõ giöõ cho moät caùch ñieån hình G vaø T laø caùc bieán soá do chính phuû löïa choïn, vaø
kyù hieäu bôùt naëng neà.
khoâng coá gaéng giaûi thích chuùng trong moâ hình naøy.
Neáu caùc coâng ty giöõ

haøng toàn kho, khi ñoù 3-3 VIEÄC XAÙC ÑÒNH SAÛN LÖÔÏNG CAÂN BAÈNG
cung haøng hoùa khoâng
nhaát thieát luùc naøo cuõng Chuùng ta haõy taäp hôïp nhöõng phaàn maø chuùng ta ñöa ra cho ñeán giôø.
baèng vôùi saûn löôïng: Giaû ñònh raèng xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu ñeàu baèng khoâng, caàu haøng
Caùc coâng ty coù theå hoùa laø toång cuûa tieâu duøng, ñaàu tö, vaø chi tieâu chính phuû:
cung nhieàu haøng hôn
laø hoï saûn xuaát ra baèng Z≡ C+I+G
caùch giaûm soá haøng toàn
kho cuûa hoï ñi. Ngöôïc
Neáu laáy C vaø I töø phöông trình (3.2) vaø (3.3), ñeå thay vaøo, chuùng ta
laïi, caùc coâng ty coù theå
coù:
taêng haøng toàn kho
baèng caùch saûn xuaát ra Z = c0 + c1(Y -T) + I + G (3.4)
nhieàu hôn löôïng haøng
hoï cung. Caùch deã Caàu haøng hoùa (Z) phuï thuoäc vaøo thu nhaäp (Y), thueá (T), ñaàu tö ( I ),
daøng hôn ñeå baét ñaàu vaø chi tieâu chính phuû (G).
suy nghó veà traïng thaùi
caân baèng laø lôø ñi khaû Baây giôø, chuùng ta haõy quay sang traïng thaùi caân baèng treân thò
naêng naøy. (Haõy nghó tröôøng haøng hoùa. Giaû ñònh raèng caùc coâng ty khoâng giöõ haøng toàn
veà moät neàn kinh teá maø
kho, do ñoù cung haøng hoùa baèng vôùi saûn löôïng Y. Khi ñoù ñieåm caân
chæ toaøn hoaït ñoäng caét
toùc. Nhö vaäy seõ khoâng baèng treân thò tröôøng haøng hoùa ñoøi hoûi cung haøng hoùa (Y) baèng
theå coù toàn kho toùc caét caàu haøng hoùa (Z):
ñöôïc - toùc caét ñöôïc taïo
ra, nhöng khoâng baùn Y=Z (3.5)
coù ñöôïc khoâng? Traïng
thaùi caân baèng ñoøi hoûi Phöông trình naøy ñöôïc goïi laø ñieàu kieän caân baèng. Caùc moâ hình
vieäc saûn xuaát toùc caét bao goàm caû ba loaïi phöông trình (hay ñaúng thöùc): ñoàng nhaát thöùc,
baèng vôùi caàu toùc caét). phöông trình haønh vi, vaø ñieàu kieän caân baèng. Baây giôø chuùng ta
ñieåm laïi caùc ví duï: phöông trình ñònh nghóa thu nhaäp khaû duïng laø
moät ñoàng nhaát thöùc, haøm tieâu duøng laø moät phöông trình haønh vi, vaø
ñieàu kieän caân baèng laø ñieàu kieän cung baèng caàu.

Chapter 3
Ba loaïi phöông trình: Thay caàu (Z), duøng phöông trình (3.4) chuùng ta coù:
Ñoàng nhaát thöùc.
Phöông trình haønh vi
Y = c0 + c1 (Y - T) + I + G (3.6)
Ñieàu kieän caân baèng.
Phöông trình (3.6) theå hieän baèng ñaïi soá nhöõng gì chuùng ta ñaõ moâ taû
khoâng chính thöùc ôû phaàn ñaàu cuûa chöông naøy. Saûn löôïng, Y, (veá
traùi cuûa phöông trình) phaûi baèng vôùi caàu (veá phaûi). Vaø ñeán löôït
mình, caàu laïi phuï thuoäc vaøo thu nhaäp, Y. Löu yù raèng chuùng ta ñang
söû duïng cuøng moät kyù hieäu Y ñeå chæ saûn löôïng vaø thu nhaäp. Ñaây
Haõy xem Hình 3-1: khoâng phaûi laø söï truøng laëp voâ tình! Nhö chuùng ta ñaõ thaáy ôû chöông
Caàu quyeát ñònh saûn 2, saûn löôïng vaø thu nhaäp laø hoaøn toaøn baèng nhau: chuùng laø hai caùch
löôïng (ñieàu kieän caân ñeå xem xeùt GDP - moät caùch töø phía saûn löôïng, caùch kia töø phía thu
baèng). Saûn löôïng nhaäp.
baèng vôùi thu nhaäp. Vaø
thu nhaäp quyeát ñònh
Sau khi ñaõ xaây döïng ñöôïc moâ hình, chuùng ta coù theå giaûi thích noù ñeå
caàu (phöông trình
[3.4])
xem xeùt nhöõng gì xaùc ñònh möùc saûn löôïng, saûn löôïng thay ñoåi nhö
theá naøo, thí duï nhö, ñeå ñaùp öùng tröôùc söï thay ñoåi trong chi tieâu
chính phuû. Giaûi thích moät moâ hình khoâng coù nghóa laø chæ giaûi thích
veà maët ñaïi soá maø phaûi hieåu taïi sao caùc keát quaû laïi nhö vaäy. Trong
cuoán saùch naøy, giaûi thích moâ hình coøn coù nghóa laø moâ taû nhöõng keát
quaû ñoù baèng ñoà thò - ñoâi khi boû qua phaàn ñaïi soá - vaø moâ taû nhöõng
keát quaû vaø nhöõng cô cheá baèng lôøi. Caùc nhaø kinh teá hoïc vó moâ luoân
söû duïng ba coâng cuï sau:
1. Ñaïi soá ñeå ñaûm baûo raèng logic laø ñuùng.

2. Ñoà thò ñeå xaây döïng söï hieåu bieát baèng tröïc quan.
3. Ngoân ngöõ (baèng lôøi) ñeå giaûi thích caùc keát quaû.
Haõy xaây döïng moät thoùi quen laøm töông töï nhö vaäy.
Söû duïng Ñaïi soá
Haõy vieát laïi phöông trình caân baèng (3.6):
Y = c0 + c1Y - c1T + I + G
Chuyeån c1Y sang veá traùi vaø xaép xeáp laïi veá traùi vaø veá phaûi:
(1 - c1)Y = c0 + I + G - c1T

Chapter 3
Chia caû hai veá cho (1 - c1):
1
Y= [c 0 + I + G − c1T ]
1 − c1
Phöông trình (3.7) moâ taû saûn löôïng caân baèng, möùc saûn löôïng maø taïi
ñoù cung baèng caàu. Chuùng ta haõy xem caû hai soá haïng beân veá phaûi,
baét ñaàu vôùi soá haïng thöù hai.
Soá haïng thöù hai, [c0 + I + G - c1T], laø moät phaàn cuûa caàu haøng hoùa
Töï ñònh coù nghóa laø
maø khoâng phuï thuoäc vaøo saûn löôïng. Soá haïng naøy ñöôïc goïi laø chi
ñoäc laäp - trong tröôøng
hôïp naøy laø ñoäc laäp vôùi tieâu töï ñònh. Lieäu chuùng ta coù theå chaéc chaén raèng chi tieâu töï ñònh
saûn löôïng (khoâng phuï döông? Chuùng ta khoâng theå chaéc chaén, nhöng raát coù theå laø nhö vaäy.
thuoäc vaøo saûn löôïng). Hai soá haïng ñaàu tieân trong ngoaëc vuoâng, c0 vaø I , laø döông. Theá
coøn hai soá haïng sau, G - c1T? Giaû thieát raèng chính phuû ñang coù moät
ngaân saùch caân ñoái – thueá baèng vôùi chi tieâu chính phuû. Neáu T = G,
Neáu T = G vaø xu höôùng tieâu duøng (c1) nhoû hôn moät (nhö chuùng ta ñaõ giaû ñònh),
G - c1T = G - c1G
khi ñoù (G - c1T) döông vaø chi tieâu töï ñònh cuõng döông. Chæ khi chính
= G (1 - c1)
phuû coù thaëng dö ngaân saùch quaù lôùn - ñoù laø khi thueá lôùn hôn nhieàu
.> 0 neáu c1 < 1
chi tieâu chính phuû nhieàu – thì phaàn chi tieâu töï ñònh môùi aâm. ÔÛ ñaây,
chuùng ta coù theå lôø tröôøng hôïp naøy ñi maø khoâng phaûi lo laéng.
Quay sang soá haïng ñaàu tieân, 1/(1 - c1). Do xu höôùng tieâu duøng (c1)
naèm giöõa khoâng vaø moät, neân 1/(1 - c1) laø moät soá lôùn hôn 1. Soá naøy,
voán nhaân vôùi phaàn chi tieâu töï ñònh, goïi laø soá nhaân. c1 caøng gaàn
baèng 1 thì soá nhaân caøng lôùn.
Soá nhaân naøy coù yù nghóa gì? Giaû söû raèng, vôùi moät möùc thu nhaäp cho
tröôùc, ngöôøi tieâu duøng quyeát ñònh tieâu duøng nhieàu hôn. Moät caùch
chính xaùc hôn, giaû ñònh raèng c0 trong phöông trình (3.2) taêng theâm 1
tyû ñoâ la. Phöông trình (3.7) cho chuùng ta bieát raèng saûn löôïng seõ
taêng theâm hôn 1 tyû ñoâ la. Laáy ví duï, neáu c1 baèng 0,6, soá nhaân baèng
1/(1-0,6) = 2,5, do ñoù saûn löôïng taêng theâm 2,5 x 1 tyû US$ =
2,5 tyû US$. ÔÛ ñaây, chuùng ta ñaõ xem xeùt vieäc taêng tieâu duøng, nhöng
roõ raøng laø baát kyø möùc taêng naøo trong chi tieâu töï ñònh – töø taêng ñaàu
tö tôùi taêng chi tieâu chính phuû tôùi giaûm thueá – seõ ñeàu coù taùc ñoäng
ñònh tính töông töï: Noù seõ laøm taêng saûn löôïng ôû möùc nhieàu hôn taùc
ñoäng tröïc tieáp cuûa noù leân chi tieâu töï ñònh.

Chapter 3
Taùc ñoäng cuûa soá nhaân töø ñaâu ñeán? Xem laïi phöông trình (3.6)
chuùng ta baét ñaàu thaáy ñöôïc manh moái. Taêng c0 laøm taêng caàu. Taêng
caàu keá ñoù daãn tôùi taêng saûn löôïng vaø thu nhaäp. Nhöng taêng thu nhaäp
laïi tieáp tuïc laøm taêng tieâu duøng, tieâu duøng taêng laïi ñaåy caàu leân nöõa,
vaø cöù nhö vaäy. Caùch toát nhaát ñeå cuûng coá hieåu bieát tröïc quan laø söû
duïng phöông phaùp ñoà thò.
Söû duïng Ñoà thò
Ñieåm caân baèng ñoøi hoûi raèng saûn löôïng haøng hoùa (Y) baèng vôùi caàu
haøng hoùa (Z). Hình 3-3 bieåu dieãn caû saûn löôïng vaø caàu döôùi daïng
caùc haøm soá cuûa thu nhaäp: ñieåm caân baèng laø ñieåm maø taïi ñoù saûn
löôïng vaø caàu baèng nhau.
Tröôùc heát, haõy nhìn vaøo caùch bieåu dieãn saûn löôïng döôùi daïng moät
haøm soá cuûa thu nhaäp. Saûn löôïng ñöôïc ño treân truïc tung, vaø thu nhaäp
ñöôïc ño treân truïc hoaønh. Bieåu dieãn saûn löôïng döôùi daïng moät haøm
soá cuûa thu nhaäp laø ñieàu deã laøm, vì saûn löôïng vaø thu nhaäp luoân baèng
nhau. Nhö vaäy, quan heä giöõa hai yeáu toá naøy ñôn giaûn laø moät ñöôøng
thaúng coù goùc nghieâng 45 ñoä, ñöôøng naøy coù ñoä doác baèng 1, trong
Hình 3-3.
ñöôøng 45o
HÌNH 3-3
Caân baèng treân thò ñoä doác =1

tröôøng haøng hoùa
Saûn löôïng
Caàu (Z), Saûn löôïng (Y)
Saûn löôïng caân baèng

ñöôïc xaùc ñònh bôûi ñieàu Caàu
kieän laø saûn löôïng baèng ñoä doác = c1
vôùi caàu. Ñieåm caân baèng
Y=Z
chi tieâu
töï ñònh
Y
Thu nhaäp, Y

Chapter 3
Thöù hai, haõy nhìn vaøo caùch bieåu dieãn caàu döôùi daïng moät haøm soá
cuûa thu nhaäp. Moái quan heä giöõa caàu vaø thu nhaäp ñöôïc ñöa ra trong
phöông trình (3.4). Chuùng ta haõy vieát laïi phöông trình naøy döôùi ñaây
cho thuaän tieän, nhoùm caùc soá haïng cuûa chi tieâu töï ñònh vaøo vôùi nhau
trong moät ngoaëc ñôn:
Z = (c0 + I + G - c1T) + c1Y
Caàu phuï thuoäc vaøo chi tieâu töï ñònh, vaø vaøo thu nhaäp - thoâng qua taùc
ñoäng cuûa noù ñoái vôùi tieâu duøng. Moái quan heä giöõa caàu vaø thu nhaäp
ñöôïc bieåu dieãn baèng ñöôøng ZZ trong ñoà thò. Tung ñoä goác – giaù trò
cuûa caàu khi tieâu duøng baèng khoâng – baèng chi tieâu töï ñònh. Ñoä doác
cuûa ñöôøng thaúng naøy laø thieân höôùng tieâu duøng, c1: khi thu nhaäp taêng
theâm 1, caàu taêng theâm c1. Vôùi giôùi haïn laø c1 döông nhöng nhoû hôn
1, ñöôøng thaúng doác leân nhöng ñoä doác nhoû hôn 1.
Ñieåm caân baèng ñaït ñöôïc khi saûn löôïng baèng caàu. Do ñoù, saûn löôïng
caân baèng, Y, ñöôïc hình thaønh töø ñieåm giao nhau, taïi ñieåm A, giöõa
ñöôøng thaúng coù goùc nghieâng 45 ñoä vaø ñöôøng caàu, ZZ. Phía beân traùi
cuûa ñieåm A, caàu vöôït quaù saûn löôïng; phía beân phaûi, saûn löôïng vöôït
caàu. Chæ taïi ñieåm A caàu vaø saûn löôïng môùi baèng nhau.
Baây giôø trôû laïi ví duï chuùng ta ñaõ xem tröôùc ñaây. Giaû thieát raèng c0
taêng theâm 1 tyû ñoâ la. Taïi möùc thu nhaäp ban ñaàu (möùc thu nhaäp gaén
lieàn vôùi ñieåm A), ngöôøi tieâu duøng taêng tieâu duøng cuûa hoï theâm 1 tyû
ñoâ la. Sau ñoù, ñieàu xaûy ra ñöôïc chæ ra trong Hình 3-4. Hình naøy
ñöôïc xaây döïng treân cô sôû Hình 3-3.
Vôùi baát kyø möùc thu nhaäp naøo, caàu taêng theâm 1 tyû ñoâ la. Tröôùc khi
taêng c0, moái quan heä giöõa caàu vaø thu nhaäp ñöôïc bieåu dieãn bôûi
ñöôøng ZZ. Sau khi taêng c0 theâm 1 tyû ñoâ la, moái quan heä giöõa caàu
vaø thu nhaäp ñöôïc bieåu dieãn bôûi ñöôøng ZZ’, ñöôøng naøy song song
vôùi ñöôøng ZZ nhöng cao hôn 1 tyû ñoâ la. Noùi caùch khaùc, ñöôøng caàu
dòch chuyeån leân treân 1 tyû ñoâ la. Ñieåm caân baèng môùi laø ñieåm giao
nhau giöõa ñöôøng thaúng coù goùc nghieâng 45 ñoä vaø ñöôøng caàu môùi, tai
Khoaûng caùch giöõa Y
ñieåm A’. Saûn löôïng caân baèng taêng töø Y leân Y’. Roõ raøng laø möùc
vaø YÙ treân truïc hoaønh
taêng saûn löôïng (Y’- Y), maø chuùng ta coù theå ño hoaëc treân truïc hoaønh
lôùn hôn khoaûng caùch
giöõa A vaø B – maø AB
hoaëc treân truïc tung, lôùn hôn möùc taêng tieâu duøng ban ñaàu laø 1 tyû ñoâ
baèng 1 tyû ñoâ la. la. Ñaây laø taùc ñoäng soá nhaân.

Chapter 3
HÌNH 3-4
Caùc taùc ñoäng cuûa

vieäc taêng Chi tieâu töï
ñònh ñoái vôùi Saûn
Caàu (Z), Saûn löôïng (Y)

löôïng.
Taêng chi tieâu töï ñònh 1 tyû ñoâla

taùc ñoäng leân saûn löôïng
caân baèng theo tyû leä
treân möùc moät-moät.
Thu nhaäp, Y
Vôùi söï giuùp ñôõ cuûa ñoà thò, vieäc trình baøy lyù do taïi sao neàn kinh teá
dòch chuyeån töø A tôùi A’ vaø dòch chuyeån nhö theá naøo trôû neân deã daøng
hôn. Möùc taêng tieâu duøng ban ñaàu daãn tôùi taêng caàu theâm 1 tyû ñoâ la.
Taïi möùc thu nhaäp ban ñaàu, Y, möùc caàu hieän taïi ñöôïc bieåu thò bôûi
ñieåm B: caàu ñaõ taêng theâm 1 tyû ñoâ la. Ñeå thoaû maõn möùc caàu cao
hôn naøy, caùc coâng ty taêng saûn löôïng theâm 1 tyû ñoâ la. Neàn kinh teá
chuyeån dòch sang ñieåm C, vôùi caàu vaø saûn löôïng ñeàu taêng theâm 1 tyû
ñoâ la. Nhöng caâu chuyeän chöa keát thuùc taïi ñaây. Möùc saûn löôïng cao
hôn daãn tôùi taêng thu nhaäp theâm 1 tyû ñoâ la, vaø laøm caàu ñöôïc ñaåy leân
tieáp, do ñoù caàu chuyeån sang ñieåm D. Ñieåm D daãn tôùi moät möùc saûn
löôïng cao hôn, vaø cöù theá, cho tôùi khi neàn kinh teá ñaït ñeán ñieåm A’,
nôi saûn löôïng vaø caàu laïi baèng nhau moät laàn nöõa, vaø ñoù laø ñieåm caân
baèng môùi.
Chuùng ta coù theå theo ñuoåi höôùng suy nghó naøy theâm moät ít, vaø ñieàu
naøy seõ cho chuùng ta moät caùch suy nghó khaùc veà soá nhaân. Voøng taêng
ñaàu tieân trong saûn löôïng – khoaûng caùch AB trong ñoà thò 3-4 – baèng
1 tyû ñoâ la. Voøng taêng thöù hai trong saûn löôïng – khoaûng caùch CD –
baèng 1 tyû ñoâ la (möùc taêng thu nhaäp trong voøng ñaàu) nhaân vôùi thieân
höôùng tieâu duøng xuaát phaùt töø thu nhaäp, c1 – nhö theá laø baèng c1 tyû ñoâ
la. Theo logic nhö vaäy, voøng taêng thöù ba trong saûn löôïng baèng c1 tyû
ñoâ la (möùc taêng thu nhaäp trong voøng thöù hai) nhaân vôùi c1, thieân
höôùng tieâu duøng bieân teá xuaát phaùt töø thu nhaäp; do ñoù noù baèng vôùi c1
x c1 = c12 tyû ñoâ la. Theo logic naøy, toång löôïng taêng saûn löôïng giaû söû

Chapter 3
sau n voøng baèng 1 tyû ñoâ la nhaân vôùi toång sau:
1 + c1 + c12 + … + c1n
Moät toång nhö vaäy ñöôïc goïi laø caáp soá nhaân. Caáp soá nhaân seõ thöôøng
ñöôïc nhaéc tôùi trong cuoán saùch naøy. Nhaéc laïi noäi dung caáp soá nhaân
ñöôïc ñöa ra trong phaàn phuï luïc 2. Noäi dung chính cuûa caáp soá nhaân
ñoù laø, khi c1 nhoû hôn 1 (nhö trong tröôøng hôïp naøy) vaø khi n ngaøy
caøng lôùn, toång naøy seõ tieáp tuïc taêng nhöng tieán tôùi moät giôùi haïn.
Giôùi haïn naøy laø 1/(1 - c1), laøm cho möùc taêng thöïc söï cuûa saûn löôïng
laø 1/(1 - c1) tyû ñoâ la.
Chuùng ta neân laøm quen vôùi bieåu thöùc 1/(1 - c1): Ñaây laø soá nhaân,
ñöôc ruùt ra theo moät caùch khaùc. Noù mang laïi cho chuùng ta moät caùch
suy nghó töông ñöông nhöng mang tính tröïc quan hôn veà soá nhaân.
Chuùng ta coù theå suy nghó veà vieäc taêng chi tieâu ban ñaàu nhö vieäc
chaâm ngoøi cho moät chuoãi taêng lieân tieáp trong saûn löôïng, vôùi moãi laàn
taêng saûn löôïng coù yù nghóa laø taêng thu nhaäp, taêng thu nhaäp daãn tôùi
taêng caàu, taêng caàu daãn tôùi taêng saûn löôïng leân tieáp, saûn löôïng taêng
laïi daãn tôùi …vaø cöù nhö vaäy. Soá nhaân laø toång cuûa taát caû caùc laàn taêng
Moät caâu hoûi meïo: Haõy saûn löôïng lieân tieáp naøy.
nghó veà soá nhaân nhö laø
keát quaû cuûa nhöõng Söû duïng Ngoân ngöõ
voøng taêng lieân tieáp
naøy. Ñieàu gì seõ xaûy ra Chuùng ta coù theå toùm taét nhöõng ñieàu chuùng ta tìm ra baèng ngoân töø
trong moãi voøng taêng
nhö theá naøo?
lieân tieáp neáu c1, thieân
höôùng tieâu duøng lôùn
hôn 1?
Saûn löôïng phuï thuoäc vaøo caàu, maø caàu phuï thuoäc vaøo thu nhaäp, baûn
thaân thu nhaäp laïi baèng saûn löôïng. Taêng caàu, chaúng haïn nhö taêng
chi tieâu cuûa chính phuû hay taêng tieâu duøng, daãn tôùi taêng saûn löôïng vaø
taêng töông öùng trong thu nhaäp. Taêng thu nhaäp daãn tôùi taêng caàu leân
tieáp, taêng caàu laïi daãn tôùi taêng saûn löôïng leân tieáp, vaø cöù nhö vaäy.
Keát quaû cuoái cuøng laø moät möùc taêng trong saûn löôïng maø möùc naøy lôùn
hôn laàn taêng caàu ñaàu tieân, bôûi moät thöøa soá baèng vôùi soá nhaân.
Ñoä lôùn cuûa soá nhaân quan heä tröïc tieáp vôùi giaù trò cuûa thieân höôùng
tieâu duøng: thieân höôùng tieâu duøng caøng cao, soá nhaân caøng cao. Giaù
trò cuûa thieân höôùng tieâu duøng ôû Myõ hieän nay laø bao nhieâu? Ñeå traû
lôøi caâu hoûi naøy, vaø noùi roäng ra ñeå döï ñoaùn caùc phöông trình haønh vi
vaø caùc tham soá cuûa chuùng, caùc nhaø kinh teá hoïc söû duïng moân kinh
teá löôïng, ñoù laø heä thoáng caùc phöông phaùp thoáng keâ ñöôïc söû duïng

Chapter 3
trong kinh teá hoïc. Ñeå giuùp baïn hieåu kinh teá löôïng laø gì vaø noù ñöôïc
söû duïng nhö theá naøo, Phuï luïc soá 3 ôû cuoái cuoán saùch naøy giôùi thieäu
veà kinh teá löôïng moät caùch ngaén goïn, aùp duïng vaøo vieäc öôùc tính
thieân höôùng tieâu duøng. Keát luaän cuûa phaàn phuï luïc ñoù laø, ôû Myõ hieän
nay, thieân höôùng tieâu duøng vaøo khoaûng 0,6. Thu nhaäp taêng theâm
moät ñoâ la trung bình daãn tôùi tieâu duøng taêng theâm 60 xu. Ñieàu naøy
coù yù nghóa laø soá nhaân baèng vôùi 1/(1– c1) = 1/(1 - 0,6) = 2,51.
Maát bao nhieâu Thôøi gian ñeå Saûn löôïng ñieàu chænh?
Chuùng ta haõy quay laïi ví duï cuûa chuùng ta laàn cuoái cuøng. Giaû thieát
raèng c0 taêng theâm 1 tyû ñoâ la. Chuùng ta bieát raèng saûn löôïng seõ taêng
theâm moät soá löôïng baèng vôùi soá nhaân 1/(1 - c1) nhaân vôùi 1 tyû ñoâ la.
Nhöng phaûi maát bao nhieâu thôøi gian ñeå saûn löôïng ñaït ñeán möùc môùi
cao hôn naøy?
Theo nhöõng giaû ñònh maø toâi ñaõ ñöa ra, caâu traû lôøi laø: Ngay laäp töùc!
Khi vieát ñieàu kieän caân baèng (3.5), toâi ñaõ giaû thieát raèng saûn löôïng
luoân baèng caàu - noùi caùch khaùc, saûn löôïng phaûn öùng vôùi caàu töùc thôøi.
Khi vieát haøm soá tieâu duøng (3.1), toâi ñaõ giaû ñònh raèng tieâu duøng ñaùp
öùng tröôùc thu nhaäp khaû duïng ngay laäp töùc. Theo hai giaû ñònh naøy,
neàn kinh teá chuyeån ngay laäp töùc töø ñieåm A sang ñieåm A’: taêng caàu
daãn tôùi taêng saûn löôïng ngay laäp töùc, taêng thu nhaäp ñi keøm vôùi taêng
saûn löôïng daãn tôùi taêng caàu ngay laäp töùc, vaø cöù nhö vaäy. Chuùng ta
coù theå nghó veà söï ñieàu chænh theo cô cheá caùc voøng lieân tieáp nhö
chuùng ta ñaõ laøm tröôùc ñaây, nhöng taát caû nhöõng voøng naøy dieãn ra
ngay laäp töùc.
Söï ñieàu chænh ngay laäp töùc naøy döôøng nhö khoâng hôïp lyù laém. Vaø
quaû thöïc laø khoâng. Moät coâng ty maø ñang gaëp caàu taêng coù theå quyeát
ñònh ñôïi tröôùc khi ñieàu chænh saûn löôïng cuûa coâng ty, giaûm löôïng
haøng toàn kho cuûa coâng ty ñeå thoûa maõn caàu. Moät ngöôøi tieâu duøng
ñöôïc taêng löông coù theå khoâng ñieàu chænh tieâu duøng cuûa coâ ta ngay
1
ÑAØO SAÂU HÔN: Trong thöïc teá, soá nhaân nhoû hôn 2,5 vì hai lyù do:
Chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng thueá, T, laø cho tröôùc. Nhöng trong thöïc teá, khi thu nhaäp taêng, thueá taêng. Ñieàu
naøy coù nghóa laø thu nhaäp khaû duïng taêng ít hôn tyû leä moät-moät so vôùi thu nhaäp , vaø ñieàu naøy coù yù nghóa laø tieâu
duøng taêng ít hôn möùc chuùng ta giaû ñònh ôû ñaây. (Ñieàu naøy ñöôïc tìm hieåu chi tieát hôn trong baøi taäp 6 ôû cuoái
chöông naøy).
Chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng nhaäp khaåu vaø xuaát khaåu ñeàu baèng khoâng. Nhöng trong thöïc teá, khi thu nhaäp
taêng, moät phaàn trong löôïng tieàn taêng naøy seõ khoâng rôi vaøo haøng noäi ñòa maø vaøo haøng ngoaïi. Noùi caùch khaùc, caàu
haøng noäi taêng ít hôn soá löôïng chuùng ta giaû ñònh ôû ñaây. Chuùng ta seõ tìm hieåu ñieàu naøy chi tieát hôn trong Chöông 19.

Chapter 3
laäp töùc. Vaø nhöõng söï trì hoaõn naøy coù nghóa laø söï ñieàu chænh saûn
löôïng caàn coù thôøi gian.
Moâ taû chính thöùc söï ñieàu chænh saûn löôïng theo thôøi gian naøy – ñieàu
maø caùc nhaø kinh teá hoïc goïi laø tính ñoäng cuûa söï ñieàu chænh - seõ ñaåy
chuùng ta ñi quaù xa. Nhöng laøm vieäc ñoù baèng ngoân töø thì raát deã
daøng.
Giaû thieát raèng caùc coâng ty quyeát ñònh möùc saûn löôïng cuûa hoï vaøo
ñaàu moãi quyù; moät khi quyeát ñònh ñaõ ñöôïc ñöa ra thì saûn löôïng
khoâng theå ñöôïc ñieàu chænh trong suoát thôøi gian coøn laïi cuûa quyù ñoù.
Neáu möùc mua saém leân cao hôn saûn löôïng, thì caùc coâng ty seõ giaûm
löôïng haøng toàn kho ñeå thoûa maõn caàu. Neáu möùc mua saém thaáp hôn
saûn löôïng, thì caùc coâng ty tích luõy haøng toàn kho.
Baây giôø, chuùng ta haõy quay laïi ví duï cuûa chuùng ta, vaø giaû thieát raèng
nhöõng ngöôøi tieâu duøng quyeát ñònh chi tieâu nhieàu hôn, ñieàu naøy coù
nghóa laø hoï laøm taêng c0. Trong quyù xaûy ra giaû thieát treân, caàu taêng,
nhöng - do giaû thieát cuûa chuùng ta laø saûn löôïng ñaõ ñöôïc aán ñònh töø
ñaàu quyù - saûn löôïng chöa thay ñoåi. Do ñoù, thu nhaäp cuõng khoâng
thay ñoåi. Trong quyù tieáp theo, caùc coâng ty quan saùt thaáy caàu taêng
trong quyù tröôùc coù leõ seõ aán ñònh moät möùc saûn löôïng lôùn hôn. Möùc
taêng saûn löôïng naøy daãn tôùi moät möùc taêng thu nhaäp töông öùng vaø
moät möùc taêng caàu leân cao nöõa. Neáu möùc mua saém vaãn vöôït saûn
löôïng, caùc coâng ty taêng tieáp saûn löôïng trong quyù keá tieáp, vaø cöù nhö
vaäy. Toùm laïi, phaûn öùng vôùi möùc taêng trong tieâu duøng, saûn löôïng seõ
khoâng nhaûy voït leân ñieåm caân baèng môùi, maø taêng theo thôøi gian töø Y
tôùi Y’. Söï ñieàu chænh naøy maát bao nhieâu thôøi gian laø phuï thuoäc vaøo
vieäc caùc coâng ty xem xeùt laïi keá hoaïch saûn xuaát cuûa hoï nhö theá naøo
vaø bao laâu môùi xem laïi moät laàn. Caùc coâng ty caøng thöôøng xuyeân
ñieàu chænh keá hoaïch saûn xuaát thì söï ñaùp öùng cuûa saûn löôïng vôùi vieäc
taêng caàu tröôùc ñoù caøng lôùn, söï ñieàu chænh caøng nhanh.
Trong cuoán saùch naøy, toâi seõ thöôøng laøm ñieàu maø toâi vöøa laøm trong
hai ñoaïn tröôùc. Xem xeùt söï thay ñoåi trong saûn löôïng caân baèng, sau
ñoù toâi seõ moâ taû moät caùch khoâng chính thöùc neàn kinh teá chuyeån dòch
töø ñieåm caân baèng naøy sang ñieåm caân baèng khaùc nhö theá naøo. Ñieàu
naøy khoâng nhöõng laøm cho söï moâ taû nhöõng gì dieãn ra trong neàn kinh
teá coù veû thöïc theá hôn, maø noù coøn thöôøng xuyeân cuûng coá cho söï hieåu
bieát tröïc quan cuûa chuùng ta veà lyù do taïi sao ñieåm caân baèng laïi thay
ñoåi ngay töø ñaàu.

Chapter 3
Trong phaàn naøy, chuùng ta ñaõ taäp trung vaøo nhöõng gia taêng trong
caàu. Nhöng cô cheá naøy laø ñoái xöùng: giaûm caàu daãn tôùi giaûm saûn
löôïng. Cuoäc suy thoaùi naêm 1990-1991 ôû nöôùc Myõ phaàn lôùn laø keát
quaû cuûa söï giaûm loøng tin ñoät ngoät cuûa ngöôøi tieâu duøng, daãn tôùi söï
giaûm maïnh caàu tieâu duøng, maø noù laïi daãn tôùi söï giaûm maïnh saûn
löôïng. Caên nguyeân cuûa cuoäc suy thoaùi naêm 1990-1991 ñöôïc xem
xeùt trong Hoäp Nghieân cöùu Chuyeân saâu “Loøng tin cuûa ngöôøi tieâu
duøng vaø Cuoäc suy thoaùi 1990-1991”
NGHIEÂN CÖÙU CHUYEÂN SAÂU

Loøng tin cuûa Ngöôøi tieâu duøng vaø Cuoäc suy thoaùi 1990-1991
Vaøo quyù ba naêm 1990, sau cuoäc taán coâng bieán soá (duø laø haøng ngaøy, haøng thaùng, hoaëc
Kuwait cuûa Iraq nhöng tröôùc khi baét ñaàu haøng quyù) theo tyû leä haøng naêm – vaø nhö theá
chieán tranh vuøng Vònh Persic, taêng tröôûng laø theo moät tyû leä chung – laøm cho vieäc so
GDP cuûa Myõ chuyeån sang aâm vaø hai quyù sau saùnh giöõa chuùng deã daøng hôn. Naêm 1990:3,
ñoù vaãn aâm. Nhö chuùng ta ñaõ thaáy trong 1990:4 vaø 1991:1, söï thay ñoåi trong GDP laø
Chöông 2, caùc nhaø kinh teá hoïc söû duïng thuaät aâm. Ñaây laø cuoäc suy thoaùi 1990-1991.
ngöõ “suy thoaùi” ñeå chæ hieän töôïng giaûm GDP
lieân tuïc trong 2 quyù, do ñoù giai ñoaïn treân Caùc nhaø kinh teá hoïc vó moâ ñaõ khoâng tieân
ñöôïc goïi laø cuoäc suy thoaùi 1990-1991. ñoaùn ñöôïc cuoäc suy thoaùi 1990-1991. ÔÛ möùc
ñoä lôùn, ñoù laø keát quaû cuûa nhöõng taùc ñoäng cuûa
Coät thöù hai cuûa baûng döôùi ñaây cho thaáy GDP söï chuyeån dòch trong chi tieâu ñaõ khoâng ñöôïc
thöïc - tính theo tyû ñoâ la naêm 1992 - töø quyù döï ñoaùn tröôùc. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän raát roõ
hai naêm 1990 ñeán quyù hai naêm 1991. Coät trong coät (4) vaø coät (5) cuûa baûng. Coät (4) cho
thöù ba cho bieát söï thay ñoåi trong GDP töø quyù thaáy nhöõng döï baùo ñöôïc thöïc hieän trong quyù
naøy sang quyù khaùc. Löu yù raèng GDP ñöôïc tröôùc ñoù cho quyù tieáp sau. Ví duï, döï baùo
ño theo tyû leä haøng naêm, do ñoù caùc con soá naøy GDP ñöôïc thöïc hieän trong quyù hai cho quyù
baèng boán laàn giaù trò thöïc moät quyù cuûa noù. ba cuûa naêm 1990 laø 6.199 tyû ñoâ la. Coät (5)
Baùo caùo caùc bieán soá haøng thaùng hay haøng cho bieát sai soá döï baùo, ñoù laø cheânh leäch giöõa
quyù theo moät tyû leä haøng naêm thoaït ñaàu coù veû giaù trò GDP thöïc teá vaø giaù trò döï baùo.
gaây ra nhaàm laãn. Nhöng baùo caùo taát caû caùc

Chapter 3
Baûng 1: GDP, tieâu duøng, vaø sai soá döï baùo, 1990:2 tôùi 1991:2
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)

Quyù GDP thöïc Thay ñoåi Döï baùo Sai soá döï Sai soá döï Loøng tin ngöôøi
trong GDP GDP baùo GDP baùo c0 tieâu duøng
1990:2 6.171 19 6.189 -17 -23 105

1990:3 6.142 -29 6.199 -57 -1 90
1990:4 6.078 -63 6.167 -88 -37 61
1991:1 6.047 -31 6.074 -27 -30 65
1991:2 6.074 27 6.027 47 8 77
Chuù thích caùc ñeà muïc:

Coät (2) - GDP thöïc: Tyû ñoâ la cuûa naêm 1992, theo tyû leä haøng naêm.
Coät (3) - Thay ñoåi trong GDP: Thay ñoåi so vôùi quyù tröôùc, theo tyû leä haøng naêm.
Coät (4) - Döï baùo GDP cho quyù hieän haønh, ñöôïc thöïc hieän töø quyù tröôùc.
Coät (5) - Sai soá döï baùo GDP: GDP tröø ñi döï baùo GDP.
Coät (6) - Sai soá döï baùo c0, töø nguoàn ñöôïc trích daãn ôû cuoái hoäp naøy.
Coät (7) - Chæ soá loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng.
Moät sai soá döï baùo döông chæ ra raèng GDP Nhöõng sai soá döï baùo naøy baét nguoàn töø ñaâu?
thöïc teá cao hôn möùc döï baùo: moät sai soá döï Trong caùc thaønh phaàn cuûa phöông trình (3.7),
baùo aâm chæ ra raèng GDP thöïc teá thaáp hôn yeáu toá naøo trong caùc yeáu toá quyeát ñònh chi
möùc döï baùo. Ñeå tieáp tuïc ví duï cuûa chuùng ta: tieâu laø thuû phaïm chính gaây ra tình traïng treân?
Do giaù trò GDP thöïc teá trong quyù ba naêm Laø c0, hay I , hay G, hay T? Nghieân cöùu
1990 laø 6.142 tyû ñoâ la, neân sai soá döï baùo cho xem xeùt quaù trình tieán trieån cuûa moãi thaønh
quyù naøy laø 6.142 - 6.199 = -57 tyû ñoâ la. phaàn chi tieâu gôïi yù raèng nguyeân nhaân chính
cuûa söï suy thoaùi trong hai quyù sau laø söï thay
Nhö baïn coù theå thaáy, sai soá döï baùo laø aâm ñoåi baát lôïi trong tieâu duøng, moät söï suy giaûm
trong suoát ba quyù cuûa cuoäc suy thoaùi. Nhöõng c0 khoâng döï tính tröôùc ñöôïc. Sai soá döï baùo
sai soá naøy thöïc söï lôùn hôn möùc giaûm thöïc teá cuûa c0 ñöôïc chæ ra trong coät soá saùu cuûa baûng.
trong GDP cuûa moãi quyù trong hai quyù ñaàu Coù hai sai soá aâm lôùn cho hai quyù sau cuûa
cuûa cuoäc suy thoaùi. Noùi caùch khaùc, ngay töø cuoäc suy thoaùi.
ñaàu moãi quyù trong hai quyù naøy, caùc döï baùo Vôùi möùc thu nhaäp khaû duïng khoâng ñoåi, giaûm
ñeàu laø taêng tröôûng döông, trong khi taêng maïnh c0 laø suït giaûm tieâu duøng. Taïi sao tieâu
tröôûng thöïc söï hoùa ra laø aâm. Ví duï, döï baùo duøng laïi giaûm nhieàu nhö vaäy vaøo cuoái naêm
möùc taêng theâm trong GDP ñöôïc thöïc hieän 1990 vaø ñaàu naêm 1991, trong khi thu nhaäp
trong quyù hai cho quyù ba laø 6.199 - 6.171 = khaû duïng khoâng ñoåi? Nguyeân nhaân tröïc tieáp
28 tyû ñoâ la. Thöïc teá, GDP giaûm 29 tyû ñoâ la. ñöôïc chæ ra trong coät cuoái cuøng cuûa baûng, coät
naøy cho thaáy giaù trò cuûa chæ soá loøng tin cuûa

Chapter 3
ngöôøi tieâu duøng. Chæ soá naøy ñöôïc tính töø ñoåi trong taâm traïng naøy lieân quan tôùi khaû
cuoäc ñieàu tra haøng thaùng vôùi khoaûng 50.000 naêng ngaøy caøng taêng veà moät cuoäc chieán
hoä gia ñình; cuoäc ñieàu tra naøy hoûi ngöôøi tieâu tranh ôû Trung Ñoâng - cuoäc chieán tranh ñaõ baét
duøng laø hoï tin töôûng ñeán möùc naøo veà caùc ñaàu vaøo ñaàu naêm 1991, sau khi baét ñaàu suy
ñieàu kieän kinh teá hieän taïi vaø trong töông lai, thoaùi. Moïi ngöôøi lo laéng raèng Hoa Kyø coù theå
töø cô hoäi vieäc laøm tôùi thu nhaäp ñöôïc mong bò keùo vaøo moät cuoäc chieán tranh keùo daøi vaø
ñôïi cuûa gia ñình hoï trong saùu thaùng tôùi. Nhö toán keùm. Hoï cuõng lo laéng raèng moät cuoäc
baïn thaáy, ñaõ coù moät söï suït giaûm khoâng bình chieán tranh ôû Trung Ñoâng coù theå daãn tôùi moät
thöôøng trong chæ soá naøy trong quyù tö naêm söï taêng giaù daàu maïnh vaø rôi vaøo moät cuoäc suy
1990. Ngöôøi tieâu duøng maát loøng tin, daãn hoï thoaùi: Hai laàn taêng giaù daàu maïnh tröôùc ñaây
ñeán vieäc caét giaûm chi tieâu vôùi möùc thu nhaäp vaøo nhöõng naêm 70 ñeàu ñi keøm vôùi caùc cuoäc
khaû duïng khoâng ñoåi, vaø gaây ra suy thoaùi. suy thoaùi. Duø lyù do laø gì ñi nöõa, thì söï giaûm
loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng laø nguyeân nhaân
Ñieàu naøy ñöa chuùng ta tôùi caâu hoûi cuoái cuøng: chính ñaèng sau cuoäc suy thoaùi 1990-1991.
Taïi sao ngöôøi tieâu duøng maát loøng tin vaøo
Nguoàn: Oliver Blanchard, “Tieâu duøng vaø Suy thoaùi
cuoái naêm 1990? Taïi sao hoï laïi trôû neân bi
naêm 1990-1991”, Nhìn laïi Kinh teá Myõ, thaùng 5 naêm
quan hôn veà töông lai? Thaäm chí cho tôùi 1993.
nay, caùc nhaø kinh teá hoïc vaãn chöa traû lôøi Söû duïng coù caäp nhaät moät loaït caùc chæ soá tieâu duøng vaø GDP
ñöôïc chaéc chaén. Coù nhieàu khaû naêng söï thay cuûa NIPA.
3-4 ÑAÀU TÖ BAÈNG TIEÁT KIEÄM: MOÄT CAÙCH THAY THEÁ ÑEÅ
SUY NGHÓ VEÀ CAÂN BAÈNG THÒ TRÖÔØNG HAØNG HOÙA
Cho ñeán giôø, chuùng ta ñaõ suy nghó veà ñieåm caân baèng xeùt theo söï baèng
nhau giöõa cung vaø caàu haøng hoùa. Moät caùch suy nghó khaùc – nhöng
töông ñöông – veà ñieåm caân baèng laø taäp trung vaøo ñaàu tö vaø tieát kieäm
thay vì cung vaø caàu haøng hoùa. Ñaây laø caùch John Maynard Keynes laàn
ñaàu tieân coâng boá moâ hình naøy vaøo naêm 1936, trong cuoán Lyù thuyeát
Toång quaùt veà Vieäc laøm, Laõi suaát, vaø Tieàn teä.
Baèng caùch ñònh nghóa, tieát kieäm tö nhaân (S), laø tieát kieäm cuûa ngöôøi
tieâu duøng, baèng vôùi thu nhaäp khaû duïng cuûa hoï tröø ñi tieâu duøng cuûa hoï:
S ≡ YD – C
Söû duïng ñònh nghóa veà thu nhaäp khaû duïng, chuùng ta coù theå vieát laïi tieát
kieäm tö nhaân laø thu nhaäp tröø ñi thueá tröø ñi tieâu duøng:
S≡Y–T–C

Chapter 3
Baây giôø haõy quay trôû laïi phöông trình caân baèng treân thò tröôøng haøng
hoùa. Saûn löôïng phaûi baèng vôùi caàu, ñeán löôït mình caàu baèng vôùi toång
tieâu duøng, ñaàu tö, vaø chi tieâu chính phuû:
Y=C+I+G
Taùch thueá (T) ra khoûi hai veá vaø chuyeån tieâu duøng sang veá traùi ta coù:
Y–T–C=I+G–T
Veá traùi cuûa phöông trình naøy ñôn giaûn laø tieát kieäm tö nhaân (S), do ñoù:
S=I+G–T
Hay:
Neáu thueá vöôït chi tieâu I = S + (T – G) (3.8)
chính phuû, chính phuû
ñang coù thaëng dö ngaân Veá traùi laø ñaàu tö. Soá haïng ñaàu tieân cuûa veá phaûi laø tieát kieäm tö nhaân.
saùch – tieát kieäm nhaø
Soá haïng thöù hai laø tieát kieäm nhaø nöôùc - thueá tröø ñi chi tieâu chính phuû.
nöôùc döông. Neáu thueá
thaáp hôn chi tieâu chính
Phöông trình (3.8) cho chuùng ta moät caùch nhìn khaùc veà traïng thaùi caân
phuû, chính phuû ñang coù
thaâm huït ngaân saùch – baèng treân thò tröôøng haøng hoùa. Traïng thaùi caân baèng treân thò tröôøng
tieát kieäm nhaø nöôùc aâm. haøng hoùa ñoøi hoûi ñaàu tö baèng vôùi tieát kieäm - toång tieát kieäm tö nhaân vaø
nhaø nöôùc. Caùch xem xeùt ñieåm caân baèng naøy giaûi thích lyù do taïi sao
Hai caùch töông ñöông ñieàu kieän caân baèng treân thò tröôøng haøng hoùa ñöôïc goïi laø quan heä IS
ñeå theå hieän ñieàu kieän (“Investment equals Saving”), vieát taét cuûa “Ñaàu tö baèng Tieát kieäm”.
caân baèng treân thò tröôøng Soá tieàn maø caùc coâng ty muoán ñaàu tö phaûi baèng vôùi soá tieàn maø daân
haøng hoùa: chuùng vaø chính phuû muoán tieát kieäm.
Cung haøng hoùa = caàu
haøng hoùa.
Ñeå cuûng coá söï hieåu bieát tröïc quan cuûa baïn veà phöông trình (3.8), haõy
Ñaàu tö = Tieát kieäm
nghó veà moät neàn kinh teá trong ñoù chæ coù moät ngöôøi. Ngöôøi naøy phaûi
quyeát ñònh tieâu duøng bao nhieâu, ñaàu tö vaø tieát kieäm bao nhieâu – moät
neàn kinh teá “Robinson Crusoe”. Ñoái vôùi Robinson Crusoe, quyeát ñònh
tieát kieäm vaø ñaàu tö chæ laø moät vaø nhö nhau: Nhöõng caùi maø anh ta ñaàu
tö (giaû söû nhö giöõ thoû laïi ñeå sinh con chöù khoâng aên thòt chuùng), laø caùi
anh ta töï ñoäng tieát kieäm. Tuy nhieân, trong moät neàn kinh teá hieän ñaïi,
caùc quyeát ñònh ñaàu tö ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc coâng ty, trong khi ñoù caùc
quyeát ñònh tieát kieäm laïi do ngöôøi tieâu duøng vaø chính phuû thöïc hieän.
Trong traïng thaùi caân baèng, phöông trình (3.8) noùi vôùi chuùng ta raèng, taát
caû caùc quyeát ñònh ñoù ñeàu phaûi nhaát quaùn vôùi nhau: Ñaàu tö phaûi baèng
tieát kieäm.

Chapter 3
HOÄP TIEÂU ÑIEÅM

Nghòch lyù cuûa tieát kieäm
Khi chuùng ta lôùn leân, chuùng ta ñöôïc nghe S = – c0 + (1 – c1)(Y – T)

veà ñöùc tính tieát kieäm. Nhöõng ngöôøi naøo chi
heát thu nhaäp cuûa hoï ñeàu bò pheâ phaùn laø Moät maët, - c0 lôùn hôn: Ngöôøi tieâu duøng
cuoái cuøng seõ ngheøo ñoùi. Nhöõng ngöôøi tieát ñang tieát kieäm nhieàu hôn ôû baát kyø möùc thu
kieäm thì seõ höùa heïn moät cuoäc soáng haïnh nhaäp naøo: ñieàu naøy coù khuynh höôùng laøm
phuùc. Töông töï, caùc chính phuû noùi vôùi taêng tieát kieäm.
chuùng ta raèng, moät neàn kinh teá tieát kieäm laø
moät neàn kinh teá seõ taêng tröôûng maïnh vaø Nhöng, maët khaùc, Y thaáp hôn: Ñieàu naøy
thònh vöôïng! Tuy nhieân, phöông trình (3.7) laøm giaûm tieát kieäm. Taùc ñoäng cuoái cuøng
laïi chæ cho thaáy vaán ñeà khaùc haún vaø raát döôøng nhö laø khoâng roõ raøng. Thaät ra,
ñaùng ngaïc nhieân. chuùng ta coù theå noùi noù ñi theo höôùng naøo.
Neân nhôù raèng chuùng ta coù theå nghó veà ñieàu
Giaû thieát raèng, vôùi moät möùc thu nhaäp khaû kieän caân baèng laø ñieàu kieän maø tieát kieäm
duïng khoâng ñoåi, ngöôøi tieâu duøng quyeát baèng ñaàu tö, phöông trình (3.8). Theo giaû
ñònh tieát kieäm tieàn nhieàu hôn. Theo ñònh, ñaàu tö khoâng thay ñoåi. Do ñoù, ñieàu
phöông trình (3.2), phöông trình moâ taû tieâu kieän caân baèng cho chuùng ta bieát raèng trong
duøng, nhöõng quyeát ñònh naøy laøm giaûm c0, traïng thaùi caân baèng, tieát kieäm cuõng chaúng
do ñoù laøm giaûm tieâu duøng vaø taêng tieát kieäm thay ñoåi. Maëc duø moïi ngöôøi muoán tieát
vôùi moät möùc thu nhaäp khaû duïng khoâng ñoåi. kieäm nhieàu hôn vôùi moät möùc thu nhaäp
Ñieàu gì xaûy ñeán vôùi saûn löôïng vaø tieát khoâng ñoåi, nhöng thöïc ra laø thu nhaäp bò
kieäm? giaûm ñi moät soá löôïng, sao cho tieát kieäm
khoâng ñoåi. Ñieàu naøy coù nghóa laø noã löïc cuûa
Phöông trình (3.7) cho thaáy roõ raøng laø saûn moïi ngöôøi ñeå tieát kieäm nhieàu hôn daãn tôùi
löôïng caân baèng giaûm khi c0 giaûm. Vì moïi caû giaûm saûn löôïng laãn tieát kieäm khoâng ñoåi.
ngöôøi tieát kieäm nhieàu hôn maëc duø cuøng Keát quaû ñaùng ngaïc nhieân naøy ñöôïc goïi laø
möùc thu nhaäp ban ñaàu, neân hoï laøm giaûm nghòch lyù cuûa tieát kieäm.
tieâu duøng. Tieâu duøng bò giaûm naøy laøm
giaûm caàu, caàu laïi laøm giaûm saûn löôïng. Nhöng lieäu baïn coù neân queân ñi söï khoân
ngoan loãi thôøi aáy khoâng? Lieäu chính phuû coù
Chuùng ta coù theå noùi ñieàu gì xaûy ra vôùi tieát neân khuyeân moïi ngöôøi giaûm tieát kieäm
kieäm khoâng? Haõy quay trôû laïi phöông trình khoâng? Khoâng. Nhöõng keát quaû cuûa moâ hình
tieát kieäm tö nhaân (theo giaû ñònh laø khoâng ñôn giaûn naøy chæ phuø hôïp nhaát trong ngaén
coù thay ñoåi trong tieát kieäm nhaø nöôùc, do ñoù haïn. Mong muoán cuûa ngöôøi tieâu duøng tieát
tieát kieäm chung vaø tieát kieäm tö nhaân kieäm nhieàu hôn ñaõ daãn tôùi cuoäc suy thoaùi
chuyeån dòch cuøng nhau): 1990-1991 (xem phaàn hoäp Nghieân cöùu
Chuyeân saâu ôû phaàn tröôùc trong chöông naøy).

Chapter 3
Nhöng – nhö chuùng ta seõ thaáy ôû phaàn sau kieäm cao hôn vaø thu nhaäp cao hôn. Tuy
trong cuoán saùch naøy khi chuùng ta xem xeùt nhieân, vaãn coù moät lôøi caûnh baùo: caùc chính
trong trung haïn vaø daøi haïn - nhöõng cô cheá saùch khuyeán khích tieát kieäm coù theå toát trong
khaùc phaùt huy taùc duïng sau moät thôøi gian vaø trung vaø daøi haïn, nhöng coù theå daãn tôùi moät
taêng tyû leä tieát kieäm raát coù theå daãn tôùi tieát cuoäc suy thoaùi trong ngaén haïn.
Chuùng ta coù theå nghieân cöùu caùc ñaëc ñieåm cuûa traïng thaùi caân baèng baèng
caùch söû duïng phöông trình (3.8) vaø caùc phöông trình haønh vi cuûa tieát kieäm
vaø ñaàu tö. Tröôùc heát, phaûi löu yù raèng caùc quyeát ñònh tieâu duøng vaø tieát kieäm
chæ laø moät vaø nhö nhau: vôùi thu nhaäp khaû duïng cho tröôùc, moät khi ngöôøi
tieâu duøng ñaõ choïn tieâu duøng bao nhieâu thì tieát kieäm cuûa hoï coi nhö ñaõ
ñöôïc quyeát ñònh vaø ngöôïc laïi. Caùch maø chuùng ta ñònh nghóa haønh vi tieâu
duøng cuõng nguï yù laø tieát kieäm tö nhaân ñöôïc cho bôûi:
S=Y–T–C
= Y – T – c0 – c1(Y – T)
Saép xeáp laïi chuùng ta coù:
S = – c0 + (1 – c1)(Y – T)
Theo cuøng caùch thöùc chuùng ta goïi c1 laø thieân höôùng tieâu duøng, chuùng ta coù
theå goïi (1 - c1) laø thieân höôùng tieát kieäm. Thieân höôùng tieát kieäm cho
chuùng ta bieát moïi ngöôøi tieát kieäm bao nhieâu töø moät ñôn vò thu nhaäp taêng
theâm cuûa hoï. Giaû ñònh maø chuùng ta ñöa ra tröôùc ñaây raèng thieân höôùng
tieâu duøng (c1) naèm giöõa khoâng vaø moät coù yù nghóa laø thieân höôùng tieát kieäm
(1 - c1) cuõng naèm giöõa khoâng vaø moät. Tieát kieäm tö nhaân taêng cuøng vôùi thu
nhaäp khaû duïng, nhöng vôùi moãi ñoâ la taêng theâm trong thu nhaäp khaû duïng
thì tieát kieäm tö nhaân taêng ít hôn moät ñoâ la.
Trong traïng thaùi caân baèng, ñaàu tö phaûi baèng vôùi tieát kieäm, ñoù laø toång cuûa
tieát kieäm tö nhaân vaø nhaø nöôùc. Thay tieát kieäm tö nhaân ôû phöông trình
phía treân vaøo phöông trình (3.8) ta coù:
I = – c0 + (1 – c1)(Y – T) + (T – G)
Giaûi phöông trình naøy ñeå tìm saûn löôïng, ta coù:
1
Y= [c 0 + I + G − c1T ]
1 − c1
Ñaây chính xaùc laø bieåu thöùc gioáng nhö phöông trình (3.7) phía treân. Ñieàu
naøy khoâng coù gì ñaùng ngaïc nhieân caû. Chuùng ta ñang xem xeùt cuøng moät moâ
hình, chæ theo caùch khaùc maø thoâi. Caùch thay theá naøy seõ chöùng toû laø höõu ích
trong caùc aùp duïng khaùc nhau ôû phaàn sau cuûa cuoán saùch naøy. Moät söï aùp
duïng nhö vaäy ñöôïc ñöa ra trong Hoäp Tieâu ñieåm “Nghòch lyù cuûa tieát kieäm”.

Chapter 3
3-5 CHÍNH PHUÛ COÙ QUYEÀN LÖÏC TUYEÄT ÑOÁI KHOÂNG? MOÄT LÔØI
CAÛNH BAÙO
Phöông trình (3.7) coù yù nghóa laø chính phuû, baèng caùch choïn möùc chi tieâu
(G) hoaëc möùc thueá (T), coù theå choïn möùc saûn löôïng maø chính phuû muoán.
Neáu chính phuû muoán saûn löôïng taêng theâm, giaû söû, 1 tyû ñoâ la, taát caû nhöõng
gì chính phuû caàn laøm laø taêng G theâm (1 - c1) tyû ñoâ la; söï gia taêng naøy trong
chi tieâu cuûa chính phuû, theo lyù thuyeát, seõ daãn tôùi taêng saûn löôïng leân (1 -
c1) tyû ñoâ la nhaân vôùi soá nhaân 1/(1 - c1), nhö theá laø baèng 1 tyû ñoâ la.
Chính phuû coù theå thöïc söï choïn ñöôïc möùc saûn löôïng maø mình muoán
khoâng? Söï toàn taïi cuûa caùc cuoäc suy thoaùi laøm cho caâu traû lôøi roõ raøng laø
khoâng. Coù nhieàu khía caïnh thöïc teá maø chuùng ta chöa ñöa heát vaøo moâ hình
cuûa chuùng ta. Chuùng ta seõ laøm nhö vaäy khi ñeán luùc caàn thieát. Nhöng vieäc
lieät keâ toùm taét caùc khía caïnh naøy cuõng thaät höõu ích:
Baïn coù theå muoán ñoïc • Thay ñoåi chi tieâu cuûa chính phuû hay thueá coù theå hoaøn toaøn khoâng deã
löôùt qua moät danh saùch daøng. Ñeå Quoác hoäi Myõ thoâng qua döï luaät laø phaûi maát moät khoaûng thôøi
daøi hôn trong Hoäp Tieâu gian, vaø thöôøng coù theå trôû thaønh côn aùc moäng cuûa toång thoáng (Chöông
ñieåm “Chính saùch ngaân
25 vaø 27).
saùch”: Chuùng ta ñaõ hoïc
ñöôïc nhöõng gì vaø ôû
ñaâu?” trong Chöông 27.
• Nhöõng taùc ñoäng cuûa chi tieâu vaø thueá ñoái vôùi caàu ít coù tính töï ñoäng hôn
laø phöông trình (3.7) cho thaáy raát nhieàu. Chuùng coù theå xaûy ra chaäm,
ngöôøi tieâu duøng vaø caùc coâng ty coù theå sôï tình traïng thaâm huït ngaân saùch
vaø thay ñoåi haønh vi cuûa hoï, vaø v.v (chöông 5 vaø 17).
• Duy trì moät möùc saûn löôïng nhö mong muoán coù theå gaây ra caùc taùc ñoäng
phuï khoâng thuaän lôïi. Coá ñaït moät möùc saûn löôïng quaù cao coù theå, ví duï,
daãn tôùi laïm phaùt taêng toác vaø coù theå trôû neân khoâng beàn vöõng xeùt veà
trung haïn (Chöông 7 vaø 8).
• Caét giaûm thueá hay taêng chi tieâu chính phuû coù theå daãn tôùi thaâm huït
ngaân saùch lôùn, vaø taêng nôï chính phuû. Khoaûn nôï nhö vaäy seõ coù taùc
ñoäng tieâu cöïc xeùt veà daøi haïn (Chöông 11 vaø 27).
Khi chuùng ta hieäu chænh laïi phaân tích cuûa chuùng ta, vai troø cuûa chính phuû
noùi chung, vaø vieäc söû duïng chính saùch thu chi ngaân saùch thaønh coâng noùi
rieâng seõ trôû neân ngaøy caøng khoù khaên. Caùc chính phuû seõ khoâng bao giôø
laøm ñöôïc toát nhö trong chöông naøy.

Chapter 3
TOÙM TAÉT
Nhöõng ñieàu baïn neân ghi nhôù veà caùc thaønh Nhöõng ñieàu baïn neân nhôù veà moâ hình xaùc
phaàn cuûa GDP: ñònh saûn löôïng ñaàu tieân cuûa chuùng ta:
• GDP laø toång cuûa tieâu duøng coäng ñaàu tö, • Trong ngaén haïn, caàu quyeát ñònh saûn
coäng chi tieâu chính phuû, coäng xuaát khaåu, löôïng. Saûn löôïng baèng thu nhaäp. Vaø thu
tröø nhaäp khaåu, coäng ñaàu tö haøng toàn kho. nhaäp quyeát ñònh caàu.
• Tieâu duøng (C) laø vieäc ngöôøi tieâu duøng • Haøm soá tieâu duøng cho thaáy tieâu duøng phuï
mua haøng hoùa vaø dòch vuï. Tieâu duøng laø thuoäc vaøo thu nhaäp khaû duïng nhö theá
thaønh phaàn lôùn nhaát cuûa caàu. naøo. Thieân höôùng tieâu duøng theå hieän
möùc tieâu duøng taêng leân bao nhieâu khi coù
• Ñaàu tö (I) laø toång cuûa ñaàu tö phi nhaø ôû –
moät möùc taêng trong thu nhaäp khaû duïng.
vieäc mua nhaø maùy môùi vaø maùy moùc môùi
cuûa caùc coâng ty – vaø ñaàu tö nhaø ôû – vieäc • Saûn löôïng caân baèng laø ñieåm maø taïi ñoù
mua nhaø hoaëc caùc caên hoä môùi cuûa ngöôøi cung (saûn löôïng) baèng caàu. Taïi ñieåm caân
tieâu duøng. baèng, saûn löôïng baèng chi tieâu töï ñònh
nhaân vôùi soá nhaân. Chi tieâu töï ñònh laø moät
• Chi tieâu chính phuû (G) laø vieäc mua haøng
phaàn cuûa caàu maø khoâng phuï thuoäc vaøo
hoùa vaø dòch vuï cuûa caùc chính phuû lieân
thu nhaäp. Soá nhaân baèng 1/(1 - c1), trong
bang, chính phuû bang, vaø chính quyeàn ñòa
ñoù c1 laø thieân höôùng tieâu duøng.
phöông.
• Taêng loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng, taêng
• Xuaát khaåu (X) laø vieäc mua haøng hoùa Myõ
caàu ñaàu tö, hay taêng chi tieâu chính phuû,
cuûa ngöôøi nöôùc ngoaøi. Nhaäp khaåu (Q) laø
hoaëc giaûm thueá, taát caû ñeàu laøm taêng saûn
vieäc mua haøng hoùa nöôùc ngoaøi cuûa ngöôøi
löôïng caân baèng trong ngaén haïn.
tieâu duøng, caùc coâng ty, vaø chính phuû Myõ.
• Moät caùch thay theá ñeå theå hieän ñieàu kieän
• Ñaàu tö haøng toàn kho (Is) laø cheânh leäch
caân baèng treân thò tröôøng haøng hoùa laø ñaàu
giöõa saûn löôïng vaø möùc mua saém. Noù coù
tö phaûi baèng tieát kieäm, ñoù laø toång cuûa tieát
theå aâm hoaëc döông.
kieäm tö nhaân vaø tieát kieäm nhaø nöôùc. Vì
lyù do naøy, ñieàu kieän caân baèng ñöôïc goïi laø
quan heä IS (I vieát taét cuûa ñaàu tö, S vieát
taét cuûa tieát kieäm).

Chapter 3
NHÖÕNG THUAÄT NGÖÕ CHÍNH
• Tieâu duøng (C) • Thieân höôùng tieâu duøng (c1)

• Ñaàu tö (I) • Bieán soá noäi sinh
• Ñaàu tö coá ñònh • Bieán soá ngoaïi sinh
• Ñaàu tö nhaø ôû • Chính saùch thu chi ngaân saùch
• Ñaàu tö phi nhaø ôû • Traïng thaùi caân baèng,
• Chi tieâu chính phuû (G) • Ñieåm caân baèng treân thò tröôøng haøng hoùa
• Caùc khoaûn chuyeån giao cuûa chính phuû • Ñieàu kieän caân baèng
• Nhaäp khaåu (Q) • Chi tieâu töï ñònh
• Xuaát khaåu (X) • Ngaân saùch caân ñoái
• Xuaát khaåu roøng (X -Q) • Soá nhaân
• Caùn caân thöông maïi • Caáp soá nhaân
• Thaêng dö thöông maïi • Kinh teá luôïng
• Thaâm huït thöông maïi • Tính ñoäng (dynamics)
• Ñaàu tö haøng toàn kho (Is) • Sai soá döï baùo
• Haøng toàn kho (stock) • Chæ soá loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng
• Ñoàng nhaát thöùc • Tieát kieäm tö nhaân (S)
• Thu nhaäp khaû duïng (YD) • Tieát kieäm nhaø nöôùc (T - G)
• Haøm soá tieâu duøng • Tieát kieäm
• Phöông trình haønh vi • Quan heä IS
• Quan heä tuyeán tính, • Nghòch lyù tieát kieäm
• Tham soá • Thieân höôùng tieát kieäm

Chapter 3
CAÂU HOÛI VAØ BAØI TAÄP
Moät daáu hoa thò ñeå chæ ra raèng caâu hoûi naøy khoù hôn.
[Web] coù nghóa laø caâu hoûi naøy ñoøi hoûi phaûi vaøo maïng Internet.
1. ÑUÙNG/SAI/KHOÂNG CHAÉC CHAÉN 3. KHAÙI NIEÄM VEÀ TRAÏNG THAÙI CAÂN

a) Thaønh phaàn lôùn nhaát cuûa GDP laø tieâu BAÈNG
duøng. Theo neàn kinh teá nhö trong baøi taäp 2,
b) Chi tieâu chính phuû, bao goàm caùc khoaûn a) Giaû thieát saûn löôïng baèng 900. Haõy tính
chuyeån giao, baèng 18% GDP naêm 1998. toång caàu. Noù coù baèng saûn löôïng khoâng?
c) Thieân höôùng tieâu duøng phaûi döông, Giaûi thích.
nhöng ngoaïi tröø ñieàu kieän ñoù, noù coù theå b) Giaû thieát saûn löôïng baèng 1.000. Haõy tính
coù baát kyø giaù trò döông naøo. toång caàu. Noù coù baèng saûn löôïng khoâng?
d) Chính saùch thu chi ngaân saùch moâ taû söï Giaûi thích.
löïa choïn cuûa chi tieâu chính phuû vaø thueá, c) Giaû thieát saûn löôïng baèng 1.000. Haõy tính
vaø noù ñöôïc coi laø bieán soá ngoaïi sinh tieát kieäm tö nhaân. Noù coù baèng ñaàu tö
trong moâ hình thò tröôøng haøng hoùa cuûa khoâng? Haõy giaûi thích.
chuùng ta.
e) Ñieàu kieän caân baèng cho thò tröôøng haøng 4. NEÀN KINH TEÁ HOA KYØ
hoùa chæ ra raèng tieâu duøng baèng saûn löôïng. a) Ñoái vôùi neàn kinh teá nhö trong baøi taäp 2,
f) Taêng moät ñôn vò trong chi tieâu chính phuû haõy tính moãi thaønh phaàn cuûa caàu theo
daãn tôùi taêng moät ñôn vò trong saûn löôïng phaàn traêm GDP. Keát quaû cuûa baïn coù gaàn
caân baèng. baèng vôùi thaønh phaàn cuûa GDP Myõ naêm
1998 khoâng?
2. NEÀN KINH TEÁ ÑÔN GIAÛN b) Haõy xeùt möùc giaûm GDP thöïc trong suoát
Giaû thieát raèng neàn kinh teá ñöôïc moâ taû bôûi cuoäc suy thoaùi 1990-1991 nhö ñaõ ñöôïc
caùc phöông trình haønh vi sau: ñöa ra trong hoäp “Loøng tin Ngöôøi tieâu
C = 160 + 0,6YD duøng vaø Cuoäc Suy thoaùi 1990-1991”. Töø
I = 150 khi baét ñaàu giai ñoaïn suy thoaùi cho tôùi
G = 150 luùc GDP giaûm ñeán möùc thaáp nhaát, möùc
T = 100 giaûm GDP tính theo phaàn traêm laø bao
Haõy tính: nhieâu?
a) GDP caân baèng (Y) *c) C0 trong caâu hoûi 2 phaûi giaûm ñi bao nhieâu
ñeå ñaït ñöôïc cuøng möùc thay ñoåi tính theo
b) Thu nhaäp khaû duïng (YD) phaàn traêm trong GDP caân baèng maø baïn
c) Chi tieâu duøng (C) ñaõ ñöa ra ôû phaàn (b)?

Chapter 3
*d) Xeùt theo ñôn vò (nghóa laø khoâng xeùt theo *e) Thieân höôùng tieâu duøng coù aûnh höôûng nhö
phaàn traêm), möùc giaûm c0 ñöôïc yeâu caàu theá naøo tôùi caâu traû lôøi cuûa baïn? Taïi sao?
trong phaàn (c) lôùn hôn hay nhoû hôn möùc
giaûm saûn löôïng maø noù gaây ra? Taïi sao? * 6. CÔ CHEÁ OÅN ÑÒNH TÖÏ ÑOÄNG (TÖÏ
OÅN ÑÒNH)
5. SOÁ NHAÂN NGAÂN SAÙCH CAÂN BAÈNG
Vì caû hai lyù do chính trò vaø kinh teá vó moâ, caùc Trong chöông naøy cho ñeán giôø chuùng ta
chính phuû thöôøng mieãn cöôõng, khoâng muoán ñaõ giaû ñònh raèng bieán soá chính saùch thu chi
coù thaâm huït ngaân saùch. ÔÛ ñaây, chuùng ta xem ngaân saùch T ñoäc laäp vôùi möùc thu nhaäp. Tuy
xeùt lieäu nhöõng thay ñoåi chính saùch trong G nhieân, trong theá giôùi thöïc taïi, ñieàu naøy khoâng
vaø T maø nhaèm duy trì ngaân saùch caân ñoái coù ñuùng. Thueá thöôøng phuï thuoäc vaøo möùc thu
phaûi laø trung hoøa veà maët kinh teá vó moâ nhaäp, vaø do ñoù coù xu höôùng taêng cao hôn khi
khoâng? Noùi caùch khaùc, chuùng ta kieåm tra thu nhaäp taêng leân. Trong baøi taäp naøy chuùng
xem lieäu taùc ñoäng leân saûn löôïng thoâng qua ta kieåm tra xem phaûn öùng töï ñoäng naøy cuûa
caùc thay ñoåi G vaø T maø nhôø ñoù ngaân saùch thueá coù theå giuùp giaûm taùc ñoäng cuûa nhöõng
chính phuû ñöôïc duy trì caân baèng laø coù theå thay ñoåi trong chi tieâu töï ñònh ñoái vôùi saûn
ñöôïc hay khoâng. Haõy baét ñaàu vôùi phöông löôïng hay khoâng.
trình (3.7).
Haõy xem moâ hình kinh teá sau:
a) Y taêng theâm bao nhieâu khi G taêng theâm C = c0 + c1YD
moät ñôn vò? T = t0 + t1 Y
b) Y giaûm ñi bao nhieâu khi T taêng theâm moät YD = Y – T
ñôn vò? G vaø I laø khoâng ñoåi
c) Taïi sao caùc caâu traû lôøi cuûa baïn cho caâu a) t1 lôùn hôn hay nhoû hôn 1. Haõy giaûi thích.
hoûi (a) vaø (b) laïi khaùc nhau?
b) Haõy tính saûn löôïng caân baèng.
Giaû thieát raèng neân kinh teá baét ñaàu vôùi c) Soá nhaân laø bao nhieâu? Neàn kinh teá coù
moät ngaân saùch caân ñoái: T = G. Neáu möùc gia phaûn öùng nhieàu hôn tröôùc nhöõng thay ñoåi
taêng G baèng vôùi möùc gia taêng T, thì ngaân trong chi tieâu töï ñònh khi t1 baèng khoâng
saùch vaãn caân ñoái. Baây giôø, chuùng ta haõy tính hoaëc t1 döông? Haõy giaûi thích.
soá nhaân ngaân saùch caân ñoái. d) Taïi sao chính saùch thu chi ngaân saùch
trong tröôøng hôïp naøy ñöôïc goïi laø “cô cheá
d) Giaû thieát raèng caû T vaø G ñeàu taêng theâm oån ñònh töï ñoäng”?
ñuùng moät ñôn vò. Söû duïng caâu traû lôøi cuûa
baïn ôû phaàn (a) vaø (b), thay ñoåi trong GDP * 7. NGAÂN SAÙCH CAÂN ÑOÁI SO VÔÙI CÔ
caân baèng laø bao nhieâu? Nhöõng söï thay CHEÁ OÅN ÑÒNH TÖÏ ÑOÄNG
ñoåi trong G vaø T maø vaãn giöõ ngaân saùch
caân ñoái coù trung hoøa veà maët kinh teá vó Ngöôøi ta thöôøng laäp luaän raèng moät söï
moâ khoâng? ñieàu chænh ngaân saùch caân ñoái seõ thöïc söï

Chapter 3
gaây maát oån ñònh. Ñeå hieåu ñöôïc laäp luaän vieäc giaûm c0 ñoái vôùi saûn löôïng? (khoâng
naøy, haõy xem neàn kinh teá trong baøi taäp 6. caàn söû duïng ñaïi soá. Chæ caàn giaûi thích
a) Haõy tính saûn löôïng caân baèng. baèng lôøi).
b) Haõy tính thueá trong ñieàu kieän caân baèng.

Giaû thieát raèng chính phuû baét ñaàu vôùi
ngaân saùch caân ñoái vaø coù söï suït giaûm c0. Chuùng toâi môøi baïn haõy tham quan trang
Blanchard treân Prentice Hall Web taïi:
c) Ñieàu gì xaûy ra vôùi Y? Ñieàu gì xaûy ra vôùi
thueá?
http://www.prenhall.com/blanchard
d) Giaû thieát raèng chính phuû caét giaûm chi tieâu
nhaèm giöõ ngaân saùch caân ñoái. Taùc ñoäng
veà caùc baøi taäp treân maïng World Wide Web
ñoái vôùi Y seõ laø gì? Vieäc caét giaûm chi tieâu
cuûa chöông naøy.
ñeå caân ñoái ngaân saùch coù taùc ñoäng ngöôïc
laïi hoaëc taêng cöôøng theâm taùc ñoäng cuûa

Chapter 4
CHÖÔNG 4
CAÙC THÒ TRÖÔØNG TAØI CHÍNH
Haàu nhö khoâng moät ngaøy naøo troâi qua maø caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng
khoâng suy ñoaùn lieäu Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang, ñaây laø ngaân haøng trung öông cuûa
Hoa Kyø (goïi taét laø Fed), seõ taêng hay giaûm caùc laõi suaát vaø ñieàu naøy coù khaû naêng aûnh
höôûng gì ñeán neàn kinh teá. Moâ hình hoaït ñoäng kinh teá maø chuùng ta xaây döïng ôû Chöông
3 khoâng bao goàm laõi suaát. Ñoù laø moät söï ñôn giaûn hoùa raát nhieàu, vaø ñaõ ñeán luùc chuùng ta
phaûi boû söï ñôn giaûn hoùa naøy ñi. Ñieàu naøy ñoøi hoûi chuùng ta phaûi thöïc hieän hai böôùc.
Thöù nhaát, chuùng ta phaûi xem xeùt caùi gì quyeát ñònh laõi suaát, vaø vai troø cuûa Ngaân haøng
Döï tröõ Lieân bang trong vieäc quyeát ñònh naøy. Ñaây chính laø chuû ñeà cuûa chöông naøy. Thöù
hai, chuùng ta phaûi xem laõi suaát taùc ñoäng ñeán hoaït ñoäng kinh teá nhö theá naøo. Ñaây laø chuû
ñeà cuûa chöông keá tieáp.
Ñeå hieåu ñöôïc nhöõng gì quyeát ñònh laõi suaát, chuùng ta phaûi nhìn vaøo caùc thò tröôøng taøi
chính. Coâng vieäc naøy deã gaây naûn chí vì: trong caùc neàn kinh teá hieän ñaïi, coù haøng ngaøn
loaïi taøi saûn taøi chính, vaø haøng ngaøn laõi suaát – laõi suaát ñoái vôùi caùc traùi phieáu ngaén haïn,
caùc traùi phieáu daøi haïn, caùc traùi phieáu chính phuû, caùc traùi phieáu coâng ty, vaø v.v. Ñeå coù
theå nghieân cöùu tieáp, chuùng ta phaûi ñôn giaûn hoùa. Cuõng nhö chuùng ta ñaõ giaû ñònh khi
xem xeùt thò tröôøng haøng hoùa ôû chöông 3 laø chæ coù moät loaïi haøng hoùa, ôû chöông naøy
chuùng ta giaû ñònh raèng chæ coù moät loaïi traùi phieáu, vaø do ñoù chæ coù moät loaïi laõi suaát. Sau
ñoù, chuùng ta coù theå suy nghó veà nhöõng yeáu toá quyeát ñònh laõi suaát naøy. Nhö chuùng ta seõ
thaáy, laõi suaát ñöôïc quyeát ñònh bôûi ñieàu kieän laø caàu tieàn baèng vôùi cung tieàn. Vaø bôûi vì
ngaân haøng trung öông coù theå thay ñoåi löôïng cung tieàn, neân chính saùch tieàn teä coù taùc
ñoäng tröïc tieáp ñeán laõi suaát.
Chöông naøy goàm coù ba phaàn. Phaàn 4-1 xem xeùt caàu tieàn. Phaàn 4-2 xem xeùt vieäc xaùc
ñònh laõi suaát vôùi giaû ñònh raèng cung tieàn tröïc tieáp naèm döôùi söï kieåm soaùt cuûa ngaân
haøng trung öông. Phaàn 4-3 (ñaây laø phaàn tuøy choïn) giôùi thieäu caùc ngaân haøng vôùi tö
caùch laø ngöôøi cung tieàn, vaø xeùt laïi vieäc xaùc ñònh laõi suaát, vaø vai troø cuûa ngaân haøng
trung öông.
Tröôùc khi chuùng ta baét ñaàu, caàn löu yù: nhöõng cuoäc thaûo luaän veà caùc thò tröôøng taøi
chính vaø caùc vaán ñeà taøi chính ñeàu ñaày nhöõng caùi baãy veà ngöõ nghóa cuûa töø. Caùc töø
nhö “tieàn” hay “cuûa caûi” ñeàu coù nghóa cuï theå trong kinh teá hoïc, vaø nhöõng nghóa naøy
thöôøng khoâng cuøng moät nghóa nhö trong caùc cuoäc ñoái thoaïi haøng ngaøy. Muïc ñích cuûa
Hoäp Tieâu ñieåm “Caùc baãy veà ngöõ nghóa: Tieàn, Thu nhaäp, vaø Cuûa caûi” laø giuùp baïn
traùnh moät soá baãy nhö vaäy. Haõy ñoïc noù moät caùch caån thaän, vaø quay trôû laïi baøi ngay.
Olivier Blanchard 81 Ngöôøi Dòch: Thu Trinh

N Hieäu Ñính:Xinh Xinh
Chapter 4

Caùc baãy veà ngöõ nghóa: Tieàn, Thu nhaäp, vaø Cuûa caûi
Trong cuoäc soáng haøng ngaøy, chuùng ta söû gian. Ñeå traùnh khaû naêng bò laãn loän, toâi seõ
duïng töø “tieàn” ñeå bieåu thò raát nhieàu thöù. khoâng söû duïng noù (savings) trong cuoán
Chuùng ta söû duïng noù nhö moät töø ñoàng saùch naøy.
nghóa vôùi thu nhaäp: “kieám tieàn”. Chuùng ta
söû duïng noù nhö moät töø ñoàng nghóa vôùi cuûa Cuûa caûi taøi chính cuûa baïn, hay ñôn giaûn laø
caûi: “coâ ta coù nhieàu tieàn”. Trong kinh teá cuûa caûi, laø giaù trò cuûa taát caû caùc taøi saûn taøi
hoïc, baïn caàn phaûi caån thaän hôn. Sau ñaây chính tröø ñi taát caû nhöõng taøi saûn nôï taøi
laø höôùng daãn cô baûn cho moät soá thuaät ngöõ chính cuûa baïn. Ngöôïc vôùi thu nhaäp vaø tieát
vaø nghóa chính xaùc cuûa noù. kieäm, voán laø nhöõng ñaïi löôïng doøng, cuûa
caûi taøi chính laø moät ñaïi löôïng toàn (tröõ
Thu nhaäp laø nhöõng gì baïn kieám ñöôïc do löôïng). Ñoù laø giaù trò cuûa caûi taïi moät thôøi
laøm vieäc coäng vôùi nhöõng gì baïn nhaän ñöôïc ñieåm naøo ñoù. Taïi moät thôøi ñieåm cho tröôùc,
döôùi daïng tieàn laõi vaø coå töùc. Noù laø moät baïn khoâng theå thay ñoåi toång soá cuûa caûi taøi
doøng – nghóa laø, noù ñöôïc bieåu thò treân ñôn chính cuûa baïn. Baïn chæ coù theå laøm ñieàu
vò thôøi gian: thu nhaäp haøng tuaàn, thu nhaäp naøy sau moät thôøi gian, do baïn tieát kieäm
haøng thaùng, hay thu nhaäp haøng naêm. hay khoâng tieát kieäm, hay do giaù trò taøi saûn
Ngöôøi ta ñaõ töøng hoûi J.Paul Getty thu nhaäp cuûa baïn thay ñoåi. Nhöng baïn coù theå thay
cuûa oâng ta laø bao nhieâu. Getty ñaõ traû lôøi: ñoåi thaønh phaàn toång hôïp neân cuûa caûi cuûa
“1.000 ñoâ la”. OÂng ta coù yù noùi nhöng ñaõ baïn: ví duï nhö baïn coù theå quyeát ñònh traû
khoâng noùi ra laø: moãi phuùt. tieàn ñeå laáy laïi moät phaàn taøi saûn theá chaáp
cuûa baïn baèng caùch vieát moät tôø seùc treân taøi
khoaûn coù theå ruùt seùc cuûa baïn. Ñieàu naøy
Tieát kieäm (saving) laø phaàn thu nhaäp sau daãn tôùi giaûm suùt trong taøi saûn nôï cuûa baïn
khi ñaõ noäp thueá maø khoâng ñöôïc chi tieâu. (khoaûn tieàn vay theá chaáp nhoû hôn) vaø moät
Noù cuõng laø moät doøng. Neáu baïn tieát kieäm khoaûn giaûm töông öùng trong taøi saûn cuûa
10% thu nhaäp vaø thu nhaäp haøng thaùng cuûa baïn (soá dö taøi khoaûn coù theå ruùt seùc nhoû
baïn laø 3.000 ñoâ la, thì baïn tieát kieäm 300 ñoâ hôn); nhöng ñieàu naøy khoâng laøm thay ñoåi
la moãi thaùng. Tieát kieäm (trong tieáng Anh cuûa caûi cuûa baïn.
ôû soá nhieàu – savings) ñoâi khi ñöôïc söû duïng
nhö moät töø ñoàng nghóa vôùi cuûa caûi – giaù trò Caùc taøi saûn taøi chính coù theå söû duïng tröïc
cuûa nhöõng gì baïn ñaõ tích luõy ñöôïc qua thôøi tieáp ñeå mua haøng hoùa ñöôïc goïi laø tieàn.
Chapter 4
Tieàn bao goàm ñoàng tieàn maët vaø tieàn göûi coù Ñaàu tö laø moät thuaät ngöõ maø caùc nhaø kinh
theå ruùt seùc, nhöõng khoaûn tieàn göûi maø treân teá söû duïng ñeå chæ vieäc mua caùc haøng hoùa
cô sôû ñoù baïn coù theå vieát seùc. Tieàn cuõng laø voán môùi, töø maùy moùc tôùi caùc nhaø maùy cheá
moät löôïng toàn. Moät ngöôøi coù theå coù cuûa caûi taïo tôùi caùc cao oác vaên phoøng. Khi baïn
lôùn nhöng chæ naém giöõ soá tieàn raát nhoû, ví duï muoán noùi veà vieäc mua caùc coå phaàn hay
nhö ngöôøi naøy coù coå phieáu trò giaù 1.000.000 caùc caùc taøi saûn taøi chính khaùc, thì baïn neân
ñoâ la nhöng laïi chæ coù 500 ñoâ la trong taøi ñeà caäp tôùi ñaàu tö taøi chính.
khoaûn coù theå ruùt seùc cuûa anh ta. Hay moät
ngöôøi coù theå coù thu nhaäp cao nhöng chæ Neân hoïc caùch noùi ñuùng veà maët kinh teá :
naém giöõ moät khoaûn tieàn nhoû, ví duï ngöôøi Khoâng neân noùi “Mary kieám ñöôïc nhieàu
naøy ñöôïc traû 10.000 ñoâ la moãi thaùng nhöng tieàn” maø neân noùi: “Mary coù thu nhaäp cao”.
laïi chæ coù soá dö raát nhoû trong taøi khoaûn coù Khoâng neân noùi “Joe coù nhieàu tieàn” maø
theå ruùt seùc cuûa coâ ta. neân noùi “Joe raát giaøu”.
4-1 CAÀU TIEÀN
Giaû ñònh raèng baïn ñöôïc choïn löïa chæ giöõa hai taøi saûn taøi chính:
• Tieàn, coù theå ñöôïc söû duïng cho caùc giao dòch, nhöng laõi baèng
khoâng. Treân thöïc teá, coù hai loaïi tieàn: tieàn maët, goàm tieàn ñuùc
vaø tieàn giaáy do ngaân haøng trung öông phaùt haønh, vaø caùc
Caùc taøi khoaûn coù theå
khoaûn tieàn göûi coù theå ruùt seùc (coù theå kyù phaùt seùc), laø nhöõng
ruùt seùc thöôøng chæ
ñöôïc traû moät laõi suaát
khoaûn tieàn göûi trong ngaân haøng maø baïn coù theå vieát seùc treân
nhoû. ÔÛ ñaây chuùng ta nhöõng khoaûn tieàn naøy. Vieäc phaân bieät hai loaïi naøy döôùi ñaây
lôø yeáu toá naøy ñi. seõ raát quan troïng khi chuùng ta xem xeùt cung tieàn. Nhöng luùc
naøy, ñieàu ñoù khoâng quan troïng.
• Traùi phieáu, khoâng theå söû duïng ñeå giao dòch, nhöng laïi coù laõi
suaát döông, laø i. Treân thöïc teá, coù nhieàu loaïi taøi saûn khaùc
ngoaøi tieàn, vaø cuï theå laø coù nhieàu loaïi traùi phieáu, moãi loaïi gaén
vôùi moät laõi suaát cuï theå. Nhö ñaõ thaûo luaän ôû treân, taïm thôøi
chuùng ta cuõng neân lôø ñi khía caïnh thöïc teá naøy ñi.

Chapter 4
Giaû thieát raèng, nhôø vieäc tieát kieäm ñeàu ñaën moät phaàn trong thu
nhaäp cuûa baïn trong thôøi gian qua, cuûa caûi hieän nay cuûa baïn laø
Haõy baûo ñaûm raèng baïn
nhìn thaáy söï khaùc bieät 50.000 ñoâ la. Baïn coù theå coù yù ñònh tieáp tuïc tieát kieäm trong töông
giöõa quyeát ñònh tieát lai vaø taêng cuûa caûi cuûa baïn leân nöõa, nhöng chuùng ta chæ ñeà caäp
kieäm bao nhieâu (moät ñeán giaù trò cuûa ngaøy hoâm nay. Söï löïa choïn maø hieän nay baïn phaûi
quyeát ñònh maø seõ thöïc hieän laø laøm theá naøo ñeå phaân boå khoaûn tieàn 50.000 ñoâ la
quyeát ñònh cuûa caûi
giöõa tieàn vaø traùi phieáu.
thay ñoåi theo thôøi gian
nhö theá naøo), vaø quyeát
ñònh phaân boå moät soá Haõy nghó ñeán vieäc mua hoaëc baùn traùi phieáu theo khía caïnh phaùt
cuûa caûi coù saün theo tyû sinh moät soá chi phí, ví duï nhö moät cuù ñieän thoaïi tôùi nhaø moâi giôùi
leä nhö theá naøo giöõa vaø khoaûn tieàn traû cho phí giao dòch. Baïn neân giöõ laïi bao nhieâu
tieàn vaø traùi phieáu tieàn trong soá 50.000 ñoâ la vaø neân chuyeån bao nhieâu tieàn thaønh
traùi phieáu?
Giöõ taát caû cuûa caûi cuûa baïn döôùi hình thöùc tieàn thì roõ raøng laø raát
thuaän tieän. Baïn seõ khoâng bao giôø phaûi goïi nhaø moâi giôùi hay traû
phí giao dòch. Nhöng ñieàu ñoù cuõng coù nghóa laø baïn seõ khoâng
nhaän ñöôïc thu nhaäp laõi. Naém giöõ taát caû cuûa caûi döôùi hình thöùc
traùi phieáu coù yù nghóa laø nhaän ñöôïc thu nhaäp laõi treân taát caû cuûa caûi
cuûa baïn. Nhöng vieäc phaûi goïi ñieän cho nhaø moâi giôùi cuûa baïn baát
kyø khi naøo baïn caàn tieàn ñeå ñi xe ñieän ngaàm hay uoáng moät taùch
caø pheâ laø moät caùch soáng khaù baát tieän. Do ñoù, roõ raøng laø baïn neân
naém giöõ caû tieàn laãn traùi phieáu. Theo nhöõng tyû leä nhö theá naøo?
Ñieàu naøy phuï thuoäc chuû yeáu vaøo hai bieán soá :
• Möùc ñoä giao dòch cuûa baïn: Baïn muoán coù soá tieàn trung bình laø
bao nhieâu ñeå traùnh thöôøng xuyeân phaûi baùn traùi phieáu ñeå laáy
tieàn. Giaû söû baïn thöôøng chi moãi thaùng laø 5.000 ñoâ la (ñoâ la
Myõ sau ñaây ñöôïc kyù hieäu laø $). Baïn coù theå muoán coù trung
bình trong tay soá tieàn chi tieâu cuûa hai thaùng, hay 10.000 ñoâ la
tieàn, vaø phaàn coøn laïi, 50.000$ – 10.000$ = 40.000$ traùi phieáu.
Thay vì vaäy, neáu baây giôø moãi thaùng baïn tieâu ñieån hình laø
6.000$, thì baïn coù theå phaûi giöõ 12.000$ tieàn vaø 38.000$ traùi
phieáu.
• Laõi suaát cuûa traùi phieáu. Lyù do duy nhaát ñeå naém giöõ cuûa caûi
döôùi hình thöùc traùi phieáu laø chuùng ñem laïi tieàn laõi. Neáu traùi
phieáu khoâng coù laõi, baïn seõ giöõ taát caû cuûa caûi döôùi daïng tieàn vì:

Chapter 4
Traùi phieáu vaø tieàn ñeàu coù laõi suaát nhö nhau (baèng khoâng), vaø
tieàn coù theå ñöôïc söû duïng ñeå giao dòch, do ñoù noù thuaän tieän hôn.
Laõi suaát caøng cao, baïn caøng saün loøng chòu ñöïng phieàn phöùc
vaø caùc chi phí ñi lieàn vôùi vieäc mua vaø baùn traùi phieáu. Neáu laõi
suaát raát cao, baïn coù theå quyeát ñònh chæ naém giöõ döôùi daïng tieàn
moät khoaûn trung bình trò giaù baèng hai tuaàn chi tieâu cuûa baïn,
hay cuï theå laø 2.500 ñoâ la (giaû söû chi tieâu haøng thaùng cuûa baïn
laø 5000 ñoâ la). Ñieàu naøy coù nghóa laø baïn seõ coù theå giöõ, trung
bình laø 47,500 ñoâ la traùi phieáu, vaø keát quaû laø nhaän ñöôïc nhieàu
laõi hôn.
Chuùng ta haõy dieãn giaûi ñieåm cuoái naøy cuï theå hôn. Coù leõ haàu heát
caùc baïn ñeàu khoâng tröïc tieáp naém giöõ traùi phieáu; haàu nhö chaúng ai
trong soá caùc baïn coù moät nhaø moâi giôùi. Nhöng nhieàu ngöôøi trong soá
caùc baïn naém giöõ traùi phieáu moät caùch giaùn tieáp, thoâng qua moät taøi
khoaûn treân thò tröôøng tieàn teä. Caùc quyõ thò tröôøng tieàn teä nhaän
nhöõng khoaûn tieàn töø caùc caù nhaân vaø caùc coâng ty, vaø söû duïng nhöõng
khoaûn tieàn naøy ñeå mua traùi phieáu, ñieån hình laø traùi phieáu chính phuû.
Caùc quyõ thò tröôøng tieàn teä traû laõi suaát gaàn baèng vôùi laõi suaát cuûa traùi
phieáu maø hoï naém giöõ – khoaûn cheânh leäch seõ bao goàm caùc chi phí
haønh chính ñeå ñieàu haønh caùc quyõ naøy vaø bieân lôïi nhuaän cuûa hoï.
Vaøo ñaàu nhöõng naêm 80, vôùi laõi suaát cuûa caùc quyõ thò tröôøng tieàn teä
ñaït ñeán 14% moät naêm, nhöõng ngöôøi maø tröôùc ñoù ñaõ naém giöõ taát caû
cuûa caûi taøi chính cuûa hoï trong caùc taøi khoaûn coù theå ruùt seùc (maø
khoâng ñöôïc traû laõi) nhaän thaáy ñöôïc bao nhieâu tieàn laõi hoï coù theå
kieám ñöôïc baèng caùch naém giöõ moät phaàn cuûa caûi taøi chính naøy trong
moät taøi khoaûn treân thò tröôøng tieàn teä thay vì trong taøi khoaûn coù theå
ruùt seùc. Caùc quyõ thò tröôøng tieàn teä trôû neân ñöôïc öa chuoäng. Tuy
nhieân, töø ñoù, laõi suaát giaûm xuoáng. Naêm 1998, laõi suaát cuûa caùc quyõ
thò tröôøng tieàn teä giaûm xuoáng döôùi 5,0%. Laõi suaát naøy vaãn toát hôn
laø soá khoâng – laõi suaát cuûa caùc taøi khoaûn coù theå ruùt seùc – nhöng ít
haáp daãn hôn laõi suaát naêm 1981. Keát quaû laø haàu heát moïi ngöôøi göûi
ít tieàn hôn vaøo caùc quyõ thò tröôøng tieàn teä cuûa hoï vaø göûi tieàn vaøo taøi
khoaûn coù theå ruùt seùc nhieàu hôn thôøi kyø 1981.

Chapter 4
Chuùng ta haõy khaùi quaùt hoùa thaûo luaän naøy. Bieåu thò soá tieàn maø
Xem laïi ví duï veà moät
neàn kinh teá chæ bao chuùng ta muoán naém giöõ – caàu tieàn cuûa chuùng ta – bôûi Md (chöõ d
goàm moät coâng ty theùp nhoû laø vieát taét cuûa caàu – demand). Toâi vöøa laäp luaän raèng caàu
vaø moät coâng ty oâ toâ ôû tieàn cuûa moät caù nhaân phuï thuoäc vaøo hai bieán soá, möùc ñoä giao
chöông 2. Haõy tính dòch cuûa ngöôøi ñoù, vaø laõi suaát. Caàu tieàn cuûa toaøn boä neàn kinh teá
toång khoái löôïng giao
laø toång soá caàu tieàn cuûa taát caû caùc caù nhaân. Do ñoù, caàu tieàn cuûa
dòch trong neàn kinh teá
ñoù, vaø quan heä cuûa noù
toaøn boä neàn kinh teá phuï thuoäc vaøo toaøn boä möùc ñoä giao dòch trong
vôùi GDP. Neáu caùc neàn kinh teá vaø laõi suaát. Ño löôøng toaøn boä möùc ñoä giao dòch trong
coâng ty theùp vaø oâ toâ neàn kinh teá laø raát khoù. Nhöng cuõng hôïp lyù neáu giaû ñònh raèng noù tyû
taêng quy moâ leân gaáp leä xaáp xæ vôùi thu nhaäp danh nghóa: Neáu thu nhaäp danh nghóa taêng
ñoâi thì ñieàu gì seõ xaûy 10%, thì cuõng hôïp lyù khi cho raèng soá löôïng giao dòch trong neàn
ra vôùi caùc giao dòch vaø
kinh teá cuõng taêng xaáp xæ leân 10%. Do ñoù, chuùng ta vieát moái quan
vôùi GDP?
heä giöõa caàu tieàn, thu nhaäp danh nghóa, vaø laõi suaát nhö sau:
Md = Y$L(i) (4.1)
(–)
trong ñoù Y$ bieåu thò cho thu nhaäp danh nghóa. Phöông trình naøy
cho thaáy raèng caàu tieàn baèng vôùi thu nhaäp danh nghóa nhaân vôùi
Vaán ñeà ôû ñaây laø thu
nhaäp danh nghóa – thu
moät haøm soá cuûa laõi suaát, ñöôïc bieåu thò laø L(i). Daáu tröø beân döôùi i
nhaäp tính theo ñoâ la, trong L(i) bieåu thò moät thöïc teá laø laõi suaát coù taùc ñoäng tieâu cöïc ñoái
khoâng phaûi laø thu nhaäp vôùi caàu tieàn: Vieäc taêng laõi suaát seõ laøm giaûm caàu tieàn.
thöïc. Neáu thu nhaäp
thöïc khoâng ñoåi maø giaù Phöông trình naøy ñuùc keát nhöõng ñieàu chuùng ta vöøa hoïc nhö sau:
caû taêng gaáp hai laàn,
daãn tôùi thu nhaäp danh
nghóa cuõng taêng gaáp • Caàu tieàn taêng theo tyû leä taêng cuûa thu nhaäp danh nghóa. Neáu
ñoâi, moïi ngöôøi seõ caàn thu nhaäp taêng gaáp ñoâi, taêng töø Y$ leân 2Y$, thì caàu tieàn taêng töø
coù soá tieàn gaáp ñoâi ñeå Y$L(i): leân 2Y$L(i); noù cuõng taêng gaáp ñoâi.
mua cuøng moät soït • Caàu tieàn phuï thuoäc theo tyû leä nghòch vôùi laõi suaát. Ñieàu naøy
haøng hoùa tieâu duøng.
ñöôïc bieåu thò bôûi haøm soá L(i) vaø daáu aâm ôû beân döôùi: Vieäc
taêng laõi suaát laøm giaûm caàu tieàn.
Quan heä giöõa caàu tieàn, thu nhaäp danh nghóa, vaø laõi suaát theå hieän
bôûi phöông trình (4.1) ñöôïc bieåu dieãn baèng ñoà thò trong Hình 4-1.
Truïc tung treân ñoà thò ño laõi suaát i . Truïc hoaønh bieåu thò löôïng
tieàn M.

Chapter 4
Quan heä giöõa caàu tieàn vaø laõi suaát, vôùi moät möùc thu nhaäp danh
nghóa cho tröôùc, ñöôïc bieåu dieãn bôûi ñöôøng Md. Ñöôøng naøy doác
xuoáng: laõi suaát caøng thaáp (i caøng thaáp), soá löôïng tieàn moïi ngöôøi
muoán naém giöõ caøng cao (M caøng cao).
Taïi moät laõi suaát baát kyø, vieäc taêng thu nhaäp danh nghóa seõ laøm
taêng caàu tieàn. Noùi caùch khaùc, vieäc taêng thu nhaäp danh nghóa laøm
chuyeån dòch ñöôøng caàu tieàn sang phaûi, töø Md chuyeån sang Md’.
Laáy ví duï, taïi laõi suaát i, vieäc taêng thu nhaäp danh nghóa töø Y$ leân
Y’$ laøm taêng caàu tieàn töø M leân M’.
Caàu Tieàn Vaø Laõi suaát: Baèng Chöùng
Phöông trình (4.1) phuø hôïp vôùi thöïc teá nhö theá naøo? Cuï theå, caàu
L(i) laø moät haøm soá tieàn seõ thay ñoåi bao nhieâu neáu coù söï thay ñoåi veà laõi suaát?
nghòch bieán cuûa laõi
suaát i. Phöông trình Ñeå coù ñöôïc caâu traû lôøi, tröôùc heát haõy chia caû hai veá cuûa phöông
(4.2) tieân ñoaùn raèng trình (4.1) cho Y$:
khi laõi suaát cao, thì tyû Md
= L(i ) (4.2)
leä löôïng tieàn treân thu Y$
nhaäp danh nghóa seõ
thaáp. Khi laõi suaát Veá beân tay traùi cuûa phöông trình laø tyû leä cuûa caàu tieàn treân thu
thaáp, thì tyû leä löôïng nhaäp danh nghóa – hay noùi caùch khaùc, moïi ngöôøi muoán naém giöõ
tieàn treân thu nhaäp
bao nhieâu tieàn so vôùi thu nhaäp danh nghóa cuûa hoï. Do vaäy, neáu
danh nghóa seõ cao.
phöông trình (4.1) – vaø theo nguï yù laø phöông trình (4.2) – laø moät
caùch moâ taû thöïc teá toát, thì chuùng ta phaûi quan saùt thaáy quan heä
nghòch bieán giöõa tyû leä löôïng tieàn treân thu nhaäp danh nghóa vaø laõi
suaát. Moái quan heä naøy ñöôïc minh hoïa baèng ñoà thò trong
Hình 4-2, bieåu dieãn tyû leä löôïng tieàn treân thu nhaäp danh nghóa vaø
laõi suaát theo thôøi gian, cho giai ñoaïn töø naêm 1960 tôùi 1998.
Tyû leä löôïng tieàn treân thu nhaäp danh nghóa ñöôïc xaây döïng nhö
sau. Löôïng tieàn, M, laø toång soá tieàn maët (goàm tieàn ñuùc vaø tieàn
giaáy do Fed phaùt haønh), seùc du lòch, vaø taøi khoaûn coù theå ruùt seùc
(döïa vaøo taøi khoaûn naøy, ngöôøi ta vieát seùc). Löôïng tieàn theo ñònh
nghóa naøy ñöôïc goïi laø M1. Thu nhaäp danh nghóa ñöôïc ño bôûi
GDP danh nghóa, Y$. Laõi suaát, i, laø laõi suaát trung bình cuûa caùc
traùi phieáu chính phuû trong moãi naêm.

Chapter 4
HÌNH 4-1
Caàu tieàn
Vôùi moät möùc thu nhaäp

danh nghóa cho tröôùc,
Laõi suaát, i
laõi suaát thaáp hôn seõ
laøm taêng caàu tieàn. Vôùi
moät laõi suaát cho tröôùc,
vieäc taêng thu nhaäp
danh nghóa seõ laøm
taêng caàu tieàn. (ñoái vôùi
(ñoái vôùi
thu nhaäp danh nghóa Y$)
Löôïng (caàu) tieàn, M
HÌNH 4-2
M/Y$ = Tyû leä cuûa löôïng tieàn treân thu

Tyû leä Löôïng Tieàn
nhaäp danh nghóa haøng naêm(%)

treân Thu nhaäp
Tyû leä cuûa löôïng tieàn treân
Danh nghóa vaø Laõi thu nhaäp danh nghóa Laõi suaát
Laõi suaát (phaàn traêm)
suaát, 1960-1998
Tyû leä löôïng tieàn treân

thu nhaäp danh nghóa
giaûm theo thôøi gian.
Gaùc sang moät beân xu
höôùng naøy, laõi suaát vaø
tyû leä löôïng tieàn treân
thu nhaäp danh nghóa
chuyeån ñoäng moät caùch
ñieån hình theo caùc
höôùng ngöôïc nhau.

Chapter 4
Hình 4-2 coù hai ñaëc ñieåm:

Moät caùch chính xaùc
hôn, laõi suaát laø laõi suaát
trung bình tính theo (1) Thöù nhaát laø keå töø naêm 1960 tyû leä löôïng tieàn treân thu nhaäp
naêm cuûa laõi suaát tín danh nghóa giaûm maïnh. Laõi suaát naêm 1998 gaàn baèng laõi suaát
phieáu Kho baïc kyø haïn ôû nhöõng naêm ñaàu thaäp kyû 60. Tuy theá, naêm 1998, tyû leä löôïng
moät naêm. Moät ñònh tieàn treân thu nhaäp danh nghóa chæ coøn khoaûng moät nöûa so vôùi
nghóa chính xaùc veà tín naêm 1960 (13% so vôùi 27% naêm 1960).
phieáu Kho baïc seõ ñöôïc
ñöa ra trong phaàn 4-2.
Ñoâi khi caùc nhaø kinh teá goïi soá nghòch ñaûo cuûa tyû leä löôïng tieàn
1 Y$ treân thu nhaäp danh nghóa – ñoù laø tyû leä giöõa thu nhaäp danh nghóa
=
( M / Y $) M treân löôïng tieàn – laø vaän toác cuûa tieàn. Töø “vaän toác” xuaát phaùt töø
= vaän toác yù töôûng mang tính tröïc giaùc, ñoù laø khi tyû leä thu nhaäp danh nghóa
treân löôïng tieàn lôùn hôn, thì soá laàn giao dòch ñoái vôùi moät khoaûn
tieàn cho tröôùc cuõng nhieàu hôn, vaø chaéc chaén ñuùng laø tieàn ñang
ñöôïc truyeàn tay nhanh hôn; noùi caùch khaùc, vaän toác cuûa tieàn cao
hôn. Do vaäy, moät caùch trình baøy töông ñöông khaùc veà ñaëc ñieåm
thöù nhaát cuûa ñoà thò trong Hình 4-2 laø vaän toác cuûa tieàn taêng töø 3,7
(1/0,27) naêm 1960 leân ñeán khoaûng 7,6 (1/0,13) naêm 1998.
Taïi sao vaän toác tieàn laïi taêng gaàn gaáp ñoâi trong voøng 40 naêm qua?
Lyù do khoâng phaûi khoù phoûng ñoaùn. Nhieàu ñoåi môùi treân caùc thò
tröôøng taøi chính ñaõ laøm cho vieäc naém giöõ ít tieàn hôn vaãn ñaùp öùng
ñöôïc moät soá löôïng giao dòch nhö tröôùc laø coù theå ñöôïc. Coù leõ phaùt
trieån quan troïng nhaát laø vieäc söû duïng theû tín duïng taêng leân.
Thoaït nhìn, theû tín duïng cuõng coù veû nhö tieàn: Khi chuùng ta ñi tôùi
moät cöûa haøng, coù khi naøo ngöôøi ta khoâng hoûi chuùng ta laø chuùng ta
muoán traû baèng tieàn maët, seùc, hay theû tín duïng? Nhöng, maëc duø
chuùng döôøng nhö coù veû gioáng tieàn, song theû tín duïng khoâng phaûi
laø tieàn. Khi baïn söû duïng theû tín duïng ôû cöûa haøng, baïn thöïc söï
Moät soá (khoâng phaûi taát
khoâng chi traû; baïn chæ chi traû khi baïn nhaän ñöôïc hoùa ñôn vaø
caû) caùc theû tín duïng
cho pheùp baïn hoaõn traû
thanh toaùn caùc khoaûn tieàn haøng thaùng cuûa baïn. Caùi maø theû tín
tieàn, vaø nhö vaäy nghóa duïng cho pheùp baïn laøm ñoù laø taäp trung nhieàu khoaûn chi traû cuûa
laø vay tieàn, thöôøng ôû baïn vaøo trong moät ngaøy, vaø do ñoù laøm giaûm soá löôïng tieàn trung
moät möùc laõi suaát cao. bình maø baïn caàn coù trong thôøi gian coøn laïi cuûa thaùng. Baïn coù theå
Ñaây laø moät dòch vuï döï ñoaùn vieäc ñöa vaøo söû duïng caùc theû tín duïng seõ giaûm caàu tieàn
rieâng bieät, vaø ôû ñaây noù
trong quan heä vôùi thu nhaäp danh nghóa theo thôøi gian. Hình 4-2
khoâng lieân quan.
chæ ra raèng quaû thöïc ñieàu naøy ñaõ xaûy ra.

Chapter 4
(2) Ñaëc ñieåm thöù hai laø moái quan heä nghòch bieán giöõa söï bieán
ñoäng haøng naêm cuûa tyû leä löôïng tieàn treân thu nhaäp danh nghóa
vôùi laõi suaát. Tuy nhieân, chieàu höôùng ñi xuoáng cuûa ñöôøng bieåu
dieãn tyû leä löôïng tieàn treân thu nhaäp danh nghóa trong Hình 4-2
laøm cho chuùng ta khoù coù theå nhìn thaáy moái quan heä naøy moät
caùch roõ raøng. Moät caùch toát hôn ñeå nhìn thaáy ñöôïc nhöõng söï
bieán ñoäng töø naêm naøy qua naêm khaùc laø söû duïng ñoà thò phaân
taùn (scatter). Hình 4-3 bieåu dieãn söï thay ñoåi trong tyû leä löôïng
tieàn treân thu nhaäp danh nghóa so vôùi söï thay ñoåi trong laõi suaát
töø naêm naøy sang naêm khaùc.
HÌNH 4-3
Nhöõng thay ñoåi trong

Tyû leä Löôïng Tieàn
Thay ñoåi laõi suaát (%)
treân Thu nhaäp vaø

nhöõng Thay ñoåi trong
Laõi suaát, 1960-1998.
Taêng laõi suaát thöôøng ñi

keøm vôùi giaûm tyû leä
cuûa löôïng tieàn treân thu
nhaäp danh nghóa, giaûm
laõi suaát thöôøng seõ ñi
keøm vôùi taêng tyû leä
löôïng tieàn treân thu
nhaäp danh nghóa
Thay ñoåi trong tyû leä löôïng tieàn treân
thu nhaäp danh nghóa haøng naêm (%)
Löu yù raèng haàu heát caùc Nhöõng söï thay ñoåi trong laõi suaát ñöôïc ño theo truïc tung. Nhöõng
ñieåm ñeàu naèm hoaëc ôû
goùc phaàn tö phía treân
söï thay ñoåi cuûa tyû leä löôïng tieàn treân thu nhaäp danh nghóa ñöôïc ño
beân tay traùi (laõi suaát theo truïc hoaønh. Moãi ñieåm (ñöôïc bieåu dieãn baèng moät hình
taêng, tyû leä löôïng tieàn vuoâng) treân ñoà thò töông öùng vôùi moät naêm nhaát ñònh. Caùc ñöôøng
treân thu nhaäp danh nghóa
thaúng ñöùng vaø naèm ngang laàn löôït cho bieát trò soá trung bình cuûa
giaûm) hoaëc ôû goùc phaàn tö
phía döôùi beân phaûi (laõi thay ñoåi trong tyû leä löôïng tieàn treân thu nhaäp danh nghóa vaø laõi
suaát giaûm tyû leä löôïng suaát trong giai ñoaïn töø naêm 1960 ñeán 1998. Hình naøy cho thaáy
tieàn treân thu nhaäp danh moái quan heä nghòch bieán giöõa nhöõng thay ñoåi naêm naøy sang naêm
nghóa taêng)
khaùc cuûa laõi suaát vaø nhöõng thay ñoåi cuûa tyû leä löôïng tieàn treân thu

Chapter 4
nhaäp danh nghóa. Moái quan heä naøy khoâng chaët cheõ, song neáu
chuùng ta veõ moät ñöôøng phuø hôïp nhaát vôùi caùc ñaùm ñieåm ôû treân thì
ñöôøng naøy roõ raøng seõ coù chieàu ñi xuoáng, theo ñuùng phöông trình
caàu tieàn cuûa chuùng ta.
4-2 VIEÄC XAÙC ÑÒNH LAÕI SUAÁT: I
Chuùng ta vöøa nghieân cöùu caàu tieàn. Baây giôø chuùng ta caàn nghieân
cöùu cung tieàn. Treân thöïc teá, coù hai nhaø cung caáp tieàn: caùc ngaân
haøng cung caáp caùc khoaûn tieàn göûi coù theå ruùt seùc vaø ngaân haøng
trung öông cung caáp tieàn maët. Trong phaàn naøy, chuùng ta giaû ñònh
raèng taát caû tieàn ñeàu laø tieàn maët, do ngaân haøng trung öông cung
caáp. Trong phaàn tieáp theo, chuùng ta seõ laïi ñöa caùc khoaûn tieàn
göûi coù theå ruùt seùc vaøo, vaø nghieân cöùu vai troø cuûa caùc ngaân haøng.
Ñöa caùc ngaân haøng vaøo seõ laøm cho cuoäc thaûo luaän trôû neân thöïc
teá hôn. Nhöng noù cuõng laøm cho cô caáu cung tieàn phöùc taïp hôn,
Trong suoát phaàn naøy, vaø toát hôn laø chuùng ta neân xaây döïng söï hieåu bieát tröïc quan theo
“tieàn” chæ bao goàm hai böôùc.
“tieàn ngaân haøng trung
öông” hay “tieàn maët”. Caàu Tieàn, Cung Tieàn, Vaø Laõi suaát Caân Baèng
Teân cuûa moái quan heä

naøy (LM) ñaõ coù caùch Giaû thieát raèng ngaân haøng trung öông quyeát ñònh cung moät soá
ñaây hôn 50 naêm. L löôïng tieàn baèng M. (Taïm thôøi chuùng ta ñaët sang moät beân vaán ñeà
vieát taét cuûa tính thanh ngaân haøng trung öông choïn vaø thay ñoåi löôïng tieàn trong neàn kinh
khoaûn (liquidity): Caùc teá nhö theá naøo. Chuùng ta seõ quay laïi vaán ñeà naøy trong vaøi ñoaïn
nhaø kinh teá söû duïng
tôùi ñaây).
tính thanh khoaûn ñeå ño
möùc ñoä deã daøng vaø
möùc chi phí cho vieäc Ñieåm caân baèng treân thò tröôøng taøi chính ñoøi hoûi raèng cung tieàn
coù theå chuyeån ñoåi moät phaûi baèng vôùi caàu tieàn, nghóa laø Ms = Md. Söû duïng phöông trình
taøi saûn thaønh tieàn. theå hieän caàu tieàn (4.1), ta coù ñieàu kieän caân baèng laø:
Tieàn coù tính thanh
khoaûn toái ña, caùc taøi
Cung tieàn = Caàu tieàn
saûn khaùc thì thaáp hôn;
chuùng ta coù theå suy
M = Y$ L(i) (4.3)
nghó veà caàu tieàn nhö laø Phöông trình naøy cho ta thaáy raèng laõi suaát phaûi ôû möùc sao cho
caàu thanh khoaûn. M moïi ngöôøi saün loøng naém giöõ moät soá löôïng tieàn baèng vôùi löôïng
kyù hieäu cho tieàn. Caàu cung tieàn ñang coù. Quan heä caân baèng naøy ñöôïc goïi laø quan heä
thanh khoaûn phaûi baèng
LM.
cung tieàn.

Chapter 4
Ñieàu kieän caân baèng naøy ñöôïc bieåu thò treân Hình 4-4. Cuõng nhö
treân Hình 4-1, truïc hoaønh ño löôïng tieàn, vaø truïc tung ño laõi suaát.
Caàu tieàn, Md, ñöôïc veõ ñoái vôùi moät möùc thu nhaäp danh nghóa cho
tröôùc, coù chieàu doác xuoáng: Laõi suaát caøng cao coù yù nghóa laø caàu
tieàn caøng thaáp. Cung tieàn laø moät ñöôøng thaúng ñöùng Ms: Löôïng
cung tieàn laø M, vaø noù khoâng phuï thuoäc vaøo laõi suaát. Ñieåm caân
baèng laø ñieåm A, vôùi laõi suaát i.
HÌNH 4-4
Vieäc xaùc ñònh laõi

suaát.
Laõi suaát, i
Laõi suaát phaûi ôû möùc

sao cho cung tieàn
baèng vôùi caàu tieàn.
Löôïng tieàn, M
Vôùi söï moâ taû naøy veà ñieåm caân baèng treân ñoà thò, chuùng ta coù theå
thaáy ñöôïc nhöõng taùc ñoäng cuûa söïï thay ñoåi trong thu nhaäp danh
nghóa hay trong cung tieàn ñoái vôùi laõi suaát caân baèng.
Hình 4-5 chæ ra caùc taùc ñoäng cuûa vieäc taêng thu nhaäp danh nghóa
ñoái vôùi laõi suaát. Hình naøy laø moät baûn sao cuûa Hình 4-4, vaø ñieåm
caân baèng ban ñaàu laø A.

Chapter 4
HÌNH 4-5

vieäc taêng thu nhaäp
danh nghóa leân laõi
suaát.
Laõi suaát, i
Taêng thu nhaäp danh
nghóa daãn tôùi taêng
laõi suaát.
Löôïng tieàn, M
Taêng thu nhaäp danh nghóa laøm taêng möùc ñoä giao dòch, ñieàu naøy
laøm taêng caàu tieàn ôû baát kyø möùc laõi suaát naøo. Ñöôøng caàu chuyeån
dòch sang phaûi, töø Md sang Md’. Ñieåm caân baèng chuyeån dòch doïc
theo ñöôøng cung tieàn coá ñònh, töø A sang A’, vaø laõi suaát caân baèng
taêng töø i leân i’: taêng thu nhaäp danh nghóa daãn tôùi taêng laõi suaát.
Lyù do: Vôùi laõi suaát ban ñaàu, caàu tieàn vöôït quaù cung tieàn coá ñònh.
Vieäc taêng laõi suaát laø caàn thieát ñeå giaûm soá löôïng tieàn maø ngöôøi ta
muoán naém giöõ vaø taùi thieát laäp ñieåm caân baèng môùi.
Hình 4–6 chæ ra taùc ñoäng cuûa taêng cung tieàn ñoái vôùi laõi suaát.
Ñieåm caân baèng ban ñaàu laø ñieåm A vôùi laõi suaát i. Taêng cung tieàn,
töø M leân M’, laøm cho ñöôøng cung tieàn chuyeån dòch sang phaûi, töø
Ms sang Ms’. Ñieåm caân baèng chuyeån dòch töø A sang A’, vaø laõi
suaát giaûm töø i xuoáng i’. Nhö vaäy, taêng cung tieàn daãn tôùi giaûm laõi
suaát. Laõi suaát giaûm laøm taêng caàu tieàn vaø nhö vaäy caàu tieàn caân
baèng vôùi löôïng cung tieàn lôùn hôn.

Chapter 4
HÌNH 4-6
Taùc ñoäng cuûa taêng

cung tieàn ñoái vôùi
Laõi suaát, i
laõi suaát.
Taêng cung tieàn daãn

tôùi giaûm laõi suaát.
Löôïng tieàn, M
Chính Saùch Tieàn Teä Vaø Caùc Hoaït Ñoäng Thò Tröôøng Môû
Baûng caân ñoái taøi saûn Chuùng ta coù theå coù hieåu bieát tröïc quan toát hôn veà caùc keát quaû
cuûa moät ngaân haøng trong Hình 4-5 vaø Hình 4-6 baèng caùch xem xeùt kyõ hôn caùch ngaân
(hay cuûa moät coâng ty haøng trung öông thöïc söï thay ñoåi löôïng cung tieàn, vaø ñieàu gì xaûy
hoaëc cuûa moät caù ra khi löôïng cung tieàn thay ñoåi.
nhaân) laø danh saùch
caùc taøi saûn coù vaø taøi Giaû söû raèng ngaân haøng trung öông thay ñoåi löôïng tieàn trong neàn
saûn nôï cuûa ngaân kinh teá baèng caùch mua hoaëc baùn traùi phieáu treân thò tröôøng traùi
haøng. Taøi saûn coù laø
phieáu. Neáu ngaân haøng trung öông muoán taêng löôïng tieàn trong
toång soá nhöõng gì
neàn kinh teá, noù mua traùi phieáu vaø traû cho nhöõng traùi phieáu naøy
ngaân haøng sôû höõu vaø
nhöõng gì ngaân haøng baèng caùch in tieàn. Neáu ngaân haøng trung öông muoán giaûm löôïng
cho vay, taøi saûn nôï tieàn trong neàn kinh teá, noù baùn traùi phieáu, vaø ruùt bôùt ra löôïng tieàn
laø nhöõng gì ngaân ñang ñöôïc löu haønh maø ngaân haøng thu ñöôïc töø vieäc baùn traùi
haøng nôï cuûa caùc ñoái phieáu. Nhöõng hoaït ñoäng nhö vaäy ñöôïc goïi laø hoaït ñoäng thò
töôïng khaùc. tröôøng môû, goïi nhö vaäy laø bôûi vì nhöõng hoaït ñoäng naøy dieãn ra
treân “thò tröôøng môû” cuûa traùi phieáu. Chuùng laø phöông phaùp
thoâng thöôøng maø caùc ngaân haøng trung öông söû duïng ñeå thay ñoåi
löôïng cung tieàn trong caùc neàn kinh teá hieän ñaïi.

Chapter 4
Baûng caân ñoái taøi saûn cuûa ngaân haøng trung öông ñöôïc chæ ra trong
Hình 4-7. Taøi saûn coù cuûa ngaân haøng trung öông laø caùc traùi phieáu
maø ngaân haøng naém giöõ trong danh muïc ñaàu tö cuûa noù. Taøi saûn
nôï cuûa ngaân haøng laø toång löôïng tieàn trong neàn kinh teá. Caùc hoaït
ñoäng cuûa thò tröôøng môû daãn tôùi nhöõng söï thay ñoåi nhö nhau trong
taøi saûn nôï vaø taøi saûn coù. Neáu ngaân haøng trung öông mua, giaû söû,
soá löôïng traùi phieáu trò giaù 1 trieäu ñoâ la, thì giaù trò soá traùi phieáu noù
naém giöõ seõ taêng leân 1 trieäu ñoâ la, vaø soá löôïng tieàn trong neàn kinh
teá cuõng taêng leân 1 trieäu ñoâ la. Neáu ngaân haøng trung öông baùn soá
traùi phieáu trò giaù 1 trieäu ñoâ la, thì caû soá traùi phieáu do ngaân haøng
trung öông naém giöõ vaø soá löôïng tieàn trong neàn kinh teá ñeàu giaûm
HÌNH 4-7 ñi 1 trieäu ñoâ la.
Baûng caân ñoái taøi saûn

Taøi saûn coù Taøi saûn nôï
cuûa Ngaân haøng trung
öông.
Traùi phieáu Tieàn (tieàn maët)
Taøi saûn coù cuûa ngaân
haøng trung öông laø
nhöõng traùi phieáu maø
Böôùc tieáp theo chuùng ta caàn thöïc hieän laø xem xeùt moái quan heä
ngaân haøng naøy naém giöõ. giöõa giaù traùi phieáu vaø laõi suaát. Cho tôùi giôø, chuùng ta ñaõ taäp trung
Taøi saûn nôï laø toång löôïng vaøo laõi suaát cuûa caùc traùi phieáu. Treân thöïc teá, nhöõng gì ñöôïc
tieàn trong neàn kinh teá.
quyeát ñònh treân caùc thò tröôøng traùi phieáu khoâng phaûi laø caùc laõi
Moät hoaït ñoäng cuûa thò
tröôøng môû, trong ñoù ngaân suaát, maø laø giaù traùi phieáu; sau ñoù, laõi suaát cuûa moät traùi phieáu coù
haøng trung öông mua traùi theå ñöôïc suy luaän ra töø giaù cuûa traùi phieáu. Hieåu ñöôïc moái quan
phieáu vaø phaùt haønh tieàn, heä giöõa laõi suaát vaø giaù cuûa moät traùi phieáu seõ raát coù ích caû trong
laøm taêng caû taøi saûn coù vaø
taøi saûn nôï vôùi cuøng moät phaàn naøy laãn nhöõng phaàn sau trong cuoán saùch naøy.
löôïng nhö nhau.
Giaû thieát raèng caùc traùi phieáu trong neàn kinh teá cuûa chuùng ta laø
traùi phieáu thôøi haïn moät naêm – nhöõng traùi phieáu höùa heïn thanh
toaùn moät soá löôïng ñoâ la nhaát ñònh, thí duï 100 ñoâ la moät naêm sau
ñoù. ÔÛ Hoa Kyø, nhöõng traùi phieáu nhö vaäy, khi ñöôïc chính phuû
phaùt haønh vaø höùa seõ thanh toaùn trong voøng 1 naêm hoaëc ít hôn,
ñöôïc goïi laø tín phieáu Kho baïc hay tín phieáu T. Baïn coù theå coi
nhöõng traùi phieáu trong neàn kinh teá Hoa Kyø ñeàu laø tín phieáu T kyø
haïn 1 naêm. Goïi giaù moät traùi phieáu hoâm nay laø PB $, trong ñoù B laø
kyù hieäu cuûa traùi phieáu. Neáu hoâm nay baïn mua traùi phieáu loaïi
naøy vaø naém giöõ noù trong 1 naêm, suaát sinh lôïi do vieäc naém giöõ traùi

Chapter 4
phieáu naøy trong 1 naêm baèng vôùi (100$ – PB$)/PB$. Do ñoù laõi
Khoaûn tieàn maø baïn seõ suaát cuûa traùi phieáu naøy laø:
coù ñöôïc töø traùi phieáu
sau moät naêm keå töø thôøi
100$ − PB $
ñieåm naøy (100$) tröø ñi i=
khoaûn tieàn maø hoâm PB $
nay baïn traû ñeå mua
traùi phieáu (PB$), chia Neáu PB$ laø 95$, thì laõi suaát laø 5$/95$ = 0,053, hay 5,3%. Neáu
cho giaù cuûa traùi phieáu
PB$ laø 90$, thì laõi suaát laø 11,1%. Giaù traùi phieáu caøng cao thì laõi
ngaøy hoâm nay, (PB$).
suaát caøng thaáp.
Töông töï nhö vaäy, neáu chuùng ta ñöôïc bieát tröôùc laõi suaát chuùng ta
coù theå suy ra giaù cuûa traùi phieáu. Saép xeáp laïi coâng thöùc treân, ta
tính ñöôïc giaù hoâm nay cuûa moät traùi phieáu kyø haïn moät naêm seõ
thanh toaùn 100$ sau moät naêm keå töø hoâm nay:
100$
PB $
1+ i
Giaù cuûa traùi phieáu baèng vôùi khoaûn tieàn thanh toaùn cuoái cuøng chia
cho 1 coäng vôùi laõi suaát. Neáu laõi suaát döông, giaù cuûa traùi phieáu
thaáp hôn khoaûn thanh toaùn cuoái cuøng. Laõi suaát caøng cao, giaù
hoâm nay caøng thaáp. Khi baùo chí vieát raèng “caùc thò tröôøng traùi
phieáu hoâm nay taêng”, coù nghóa hoï muoán noùi raèng giaù cuûa traùi
phieáu taêng, vaø do ñoù laõi suaát giaûm.
Giôø ñaây chuùng ta ñaõ saün saøng ñeå quay laïi vôùi caùc taùc ñoäng cuûa
moät hoaït ñoäng thò tröôøng môû. Haõy xem xeùt moät hoaït ñoäng thò
tröôøng môû coù tính môû roäng – moät hoaït ñoäng maø trong ñoù ngaân
haøng trung öông taêng löôïng cung tieàn. Trong moät giao dòch nhö
vaäy, ngaân haøng trung öông mua traùi phieáu treân thò tröôøng traùi
phieáu vaø traû cho soá traùi phieáu naøy baèng caùch taïo theâm tieàn. Khi
ngaân haøng trung öông mua traùi phieáu, caàu traùi phieáu taêng, laøm
taêng giaù traùi phieáu. Noùi caùch khaùc, laõi suaát cuûa traùi phieáu giaûm
xuoáng. Neáu thay vì taêng, ngaân haøng trung öông muoán giaûm
löôïng cung tieàn – moät hoaït ñoäng thò tröôøng môû coù tính thu heïp
– thì ngaân haøng naøy baùn traùi phieáu. Ñieàu naøy daãn tôùi giaûm giaù
traùi phieáu, vaø taêng laõi suaát.

Chapter 4
Toùm laïi:
• Laõi suaát ñöôïc xaùc ñònh bôûi caân baèng cuûa cung tieàn vaø caàu
tieàn.
• Baèng caùch thay ñoåi löôïng cung tieàn, ngaân haøng trung öông coù
theå taùc ñoäng ñeán laõi suaát.
• Ngaân haøng trung öông thay ñoåi löôïng cung tieàn thoâng qua caùc
hoaït ñoäng thò tröôøng môû, ñoù laø vieäc mua hoaëc baùn traùi phieáu
laáy tieàn.
• Caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû trong ñoù ngaân haøng trung öông
taêng löôïng cung tieàn baèng caùch mua traùi phieáu daãn tôùi vieäc
taêng giaù traùi phieáu – ñieàu naøy töông ñöông vôùi giaûm laõi suaát.
• Caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû trong ñoù ngaân haøng trung öông
giaûm löôïng cung tieàn baèng caùch baùn traùi phieáu daãn tôùi vieäc
giaûm giaù traùi phieáu – ñieàu naøy töông ñöông vôùi taêng laõi suaát.
Neàn kinh teá cuûa chuùng ta vôùi hai loaïi taøi saûn, tieàn vaø traùi phieáu,
laø moät phieân baûn ñaõ ñöôïc ñôn giaûn hoùa ñi raát nhieàu cuûa caùc neàn
kinh teá thöïc söï vôùi nhieàu taøi saûn taøi chính vaø nhieàu thò tröôøng taøi
chính. Nhöng nhö chuùng ta seõ thaáy sau naøy trong cuoán saùch naøy,
nhöõng baøi hoïc cô baûn maø chuùng ta vöøa hoïc aùp duïng raát toång
Moät ñieàu phöùc taïp: Laõi quaùt. Thay ñoåi duy nhaát maø chuùng ta phaûi laøm laø thay töø “laõi
suaát ngaén haïn – loaïi suaát” trong caùc keát luaän cuûa chuùng ta baèng cuïm töø “laõi suaát ngaén
laõi suaát bò taùc ñoäng
haïn”. Chuùng ta seõ thaáy raèng laõi suaát ngaén haïn ñöôïc xaùc ñònh bôûi
tröïc tieáp bôûi chính
saùch tieàn teä – khoâng ñieàu kieän laø cung tieàn baèng vôùi caàu tieàn; raèng ngaân haøng trung
phaûi laø laõi suaát duy öông coù theå, thoâng qua caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû, thay ñoåi
nhaát trong neàn kinh teá. löôïng cung tieàn vaø laõi suaát ngaén haïn; vaø raèng caùc hoaït ñoäng thò
Vieäc xaùc ñònh caùc laõi tröôøng môû thöïc söï laø coâng cuï cô baûn ñöôïc caùc ngaân haøng trung
suaát khaùc vaø caùc giaù
öông hieän ñaïi söû duïng, bao goàm caû Fed, ñeå taùc ñoäng ñeán laõi suaát.
taøi saûn khaùc (chaúng
haïn nhö giaù coå phieáu)
laø chuû ñeà cuûa chöông Tuy nhieân, coù moät bình dieän maø moâ hình cuûa chuùng ta caàn phaûi
15. ñöôïc môû roäng ra. Chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng taát caû tieàn cuûa
chuùng ta laø tieàn maët, do ngaân haøng trung öông cung caáp. Trong
theá giôùi thöïc teá, tieàn khoâng chæ bao goàm tieàn maët maø caû caùc
khoaûn tieàn göûi coù theå ruùt seùc. Caùc khoaûn tieàn göûi coù theå ruùt seùc
khoâng chæ do ngaân haøng trung öông cung caáp, maø caû caùc ngaân
haøng (tö nhaân) cuõng cung caáp. Söï xuaát hieän cuûa caùc ngaân haøng

Chapter 4
vaø caùc khoaûn tieàn göûi coù theå ruùt seùc laøm thay ñoåi caùc keát luaän
cuûa chuùng ta nhö theá naøo, laø chuû ñeà cuûa phaàn tieáp theo. Phaàn
tieáp theo naøy khoâng baét buoäc. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi quyeát ñònh
boû qua phaàn naøy, haõy ñeå toâi neâu leân keát luaän cô baûn cuûa phaàn
tieáp theo naøy. Trong moät neàn kinh teá maø trong ñoù tieàn bao goàm
caû tieàn maët vaø caùc khoaûn tieàn göûi coù theå ruùt seùc, ngaân haøng trung
öông khoâng coøn kieåm soaùt ñöôïc tröïc tieáp toång löôïng tieàn. Tuy
nhieân, noù kieåm soaùt moät caùch giaùn tieáp. Ñaëc bieät, ngaân haøng
trung öông coøn coù theå söû duïng caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû –
mua vaø baùn traùi phieáu – ñeå taêng hoaëc giaûm löôïng cung tieàn vaø
taùc ñoäng ñeán laõi suaát.
*4-3 VIEÄC XAÙC ÑÒNH LAÕI SUAÁT : II
Ñeå hieåu ñöôïc nhöõng gì xaùc ñònh laõi suaát trong moät neàn kinh teá
vôùi caû tieàn maët vaø caùc khoaûn tieàn göûi coù theå ruùt seùc, tröôùc heát
chuùng ta phaûi xem xeùt caùc ngaân haøng laøm gì.
Caùc Ngaân Haøng Laøm Gì
Caùc neàn kinh teá hieän ñaïi ñöôïc ñaëc tröng bôûi söï toàn taïi cuûa nhieàu
loaïi trung gian taøi chính, ñoù laø caùc ñònh cheá nhaän tieàn töø caùc caù
nhaân vaø coâng ty, vaø söû duïng nhöõng khoaûn tieàn naøy ñeå mua traùi
phieáu hay coå phieáu, hoaëc cho nhöõng caù nhaân vaø coâng ty khaùc
vay. Taøi saûn nôï cuûa hoï laø nhöõng khoaûn tieàn hoï nôï caùc caù nhaân
vaø caùc coâng ty maø hoï ñaõ nhaän tieàn. Taøi saûn coù cuûa hoï laø nhöõng
coå phieáu vaø traùi phieáu maø hoï sôû höõu, vaø nhöõng khoaûn cho vay
maø hoï thöïc hieän.
Caùc ngaân haøng laø moät loaïi trung gian taøi chính. Ñieàu laøm cho
caùc ngaân haøng ñaëc bieät – vaø laø lyù do maø chuùng ta taäp trung vaøo
caùc ngaân haøng chöù khoâng phaûi laø caùc trung gian taøi chính noùi
chung – laø vieäc taøi saûn nôï cuûa caùc ngaân haøng naøy laø tieàn: moïi
ngöôøi coù theå traû cho caùc giao dòch baèng caùch vieát seùc coù giaù trò
leân ñeán soá dö taøi khoaûn cuûa hoï. Chuùng ta haõy xem xeùt kyõ hôn
ñieàu maø hoï laøm.

Chapter 4
Caùc ngaân haøng nhaän caùc khoaûn tieàn töø nhöõng ngöôøi göûi. Hoï giöõ
laïi moät soá tieàn trong soá caùc khoaûn naøy laøm döï tröõ, vaø söû duïng
phaàn coøn laïi ñeå cho vay vaø mua traùi phieáu. Baûng caân ñoái taøi saûn
cuûa hoï ñöôïc chæ ra trong Hình 4-8(a). Taøi saûn nôï cuûa hoï bao goàm
caùc khoaûn tieàn göûi coù theå ruùt seùc, ñoù laø caùc khoaûn tieàn cuûa caùc caù
nhaân vaø coâng ty göûi. Taøi saûn coù cuûa hoï bao goàm caùc khoaûn döï
tröõ, caùc khoaûn cho vay, vaø traùi phieáu.
Caùc ngaân haøng nhaän caùc khoaûn tieàn töø caùc caù nhaân vaø coâng ty,
nhöõng ngöôøi naøy hoaëc laø kyù göûi tieàn vaøo taøi khoaûn coù theå ruùt seùc
cuûa hoï hoaëc laø ñöôïc ngöôøi khaùc göûi caùc khoaûn tieàn vaøo taøi khoaûn
coù theå ruùt seùc cuûa hoï (ví duï nhö seùc traû löông cho hoï). Taïi baát kyø
moät thôøi ñieåm naøo, caùc caù nhaân vaø coâng ty ñeàu coù theå vieát seùc
hoaëc ruùt tieàn leân ñeán heát toaøn boä soá dö taøi khoaûn cuûa hoï. Do
vaäy, taøi saûn nôï cuûa caùc ngaân haøng phaûi baèng vôùi toång giaù trò cuûa
HÌNH 4-8
caùc khoaûn tieàn göûi coù theå ruùt seùc2.
Baûng caân ñoái taøi

saûn cuûa caùc ngaân (a) Caùc ngaân haøng
haøng (a) vaø baûng
caân ñoái taøi saûn cuûa Taøi saûn coù Taøi saûn nôï
ngaân haøng trung Tieàn döï tröõ Tieàn göûi coù theå ruùt seùc
öông ñöôïc xem xeùt Caùc khoaûn cho vay
laïi (b) Traùi phieáu
(b) Ngaân haøng Trung öông
Taøi saûn coù Taøi saûn nôï
Traùi phieáu Tieàn Ngaân haøng Trung öông =

Tieàn döï tröõ + Tieàn maët
2
ÑAØO SAÂU HÔN: Söï moâ taû naøy laøm ñôn giaûn hoùa thöïc teá theo hai caùch. Thöù nhaát, caùc ngaân haøng nhaän môû nhieàu
loaïi taøi khoaûn tieàn göûi khaùc, chaúng haïn nhö tieàn tieát kieäm vaø tieàn göûi coù kyø haïn. Nhöõng khoaûn tieàn naøy khoâng theå
söû duïng tröïc tieáp trong caùc giao dòch, do vaäy chuùng khoâng phaûi laø tieàn. Toâi lôø ñi phaàn hoaït ñoäng naøy cuûa ngaân
haøng, noù khoâng quan troïng ñoái vôùi muïc ñích nghieân cöùu cuûa chuùng ta. Thöù hai, caùc ngaân haøng laø ñònh cheá trung
gian taøi chính chuû yeáu nhöng khoâng phaûi laø duy nhaát nhaän caùc khoaûn tieàn göûi coù theå ruùt seùc; moät soá ñònh cheá tieát
kieäm vaø hoäi tín duïng cuõng nhaän caùc khoaûn tieån göûi nhö vaäy. ÔÛ ñaây, toâi cuõng lôø ñi söï phöùc taïp naøy vaø söû duïng töø
“caùc ngaân haøng” ñeå goïi taát caû caùc nhaø cung caáp caùc Taøi khoaûn tieàn göûi coù theå ruùt seùc.

Chapter 4
Caùc ngaân haøng giöõ laïi moät phaàn laøm döï tröõ trong soá tieàn maø hoï
nhaän ñöôïc. Nhöõng khoaûn döï tröõ naøy laø caùc khoaûn döï tröõ tieàn ngaân
haøng trung öông; chuùng ñöôïc giöõ moät phaàn döôùi daïng tieàn maët, moät
phaàn döôùi daïng taøi khoaûn maø caùc ngaân haøng naøy göûi ôû ngaân haøng
trung öông, treân cô sôû nhöõng khoaûn tieàn naøy hoï coù theå ruùt ra khi hoï
caàn.
Taïi sao caùc ngaân haøng giöõ tieàn döï tröõ? Vì ba lyù do sau:
• Vaøo baát kyø moät ngaøy naøo, moät soá ngöôøi göûi tieàn ruùt tieàn maët
cuûa hoï ra khoûi taøi khoaûn coù theå ruùt seùc, trong khi nhöõng ngöôøi
khaùc göûi theâm tieàn maët vaøo taøi khoaûn cuûa hoï. Khoâng coù lyù do
gì maø löôïng tieàn maët ruùt ra vaø göûi vaøo laïi phaûi baèng nhau, do
ñoù ngaân haøng phaûi giöõ trong tay moät soá tieàn maët.
• Töông töï nhö vaäy, vaøo moät ngaøy naøo ñoù, nhöõng ngöôøi coù taøi
khoaûn ôû moät ngaân haøng, ngaân haøng A, vieát seùc cho nhöõng
ngöôøi coù taøi khoaûn ôû caùc ngaân haøng khaùc, vaø nhöõng ngöôøi coù
taøi khoaûn ôû caùc ngaân haøng khaùc vieát seùc cho nhöõng ngöôøi coù
taøi khoaûn ôû ngaân haøng A. Nhö laø keát quaû cuûa caùc giao dòch
naøy, soá tieàn maø ngaân haøng A nôï caùc ngaân haøng khaùc coù theå
lôùn hôn hoaëc nhoû hôn soá tieàn maø caùc ngaân haøng khaùc nôï ngaân
haøng A. Cuõng vì lyù do naøy maø moät ngaân haøng caàn phaûi giöõ
tieàn döï tröõ.
• Hai lyù do ñaàu coù yù nghóa laø caùc ngaân haøng muoán giöõ moät soá
tieàn döï tröõ ngay caû khi hoï khoâng bò baét buoäc phaûi laøm nhö
vaäy. Nhöng, beân caïnh ñoù, caùc ngaân haøng phaûi tuaân thuû caùc
yeâu caàu döï tröõ phaùp ñònh. Nhöõng yeâu caàu naøy buoäc caùc ngaân
haøng phaûi naém caùc khoaûn döï tröõ theo moät tyû leä naøo ñoù cuûa caùc
khoaûn tieàn göûi coù theå ruùt seùc. ÔÛ Hoa Kyø, yeâu caàu döï tröõ laø do
Fed quy ñònh, vaø thay ñoåi theo quy moâ caùc khoaûn tieàn göûi vaø
theo thôøi gian. Fed coù theå quy ñònh baát kyø tyû leä naøo trong
khoaûng töø 7% tôùi 22% caùc khoaûn tieàn göûi. Hieän nay, ôû Myõ, tyû
leä döï tröõ thöïc söï, tyû leä giöõa caùc khoaûn döï tröõ cuûa ngaân haøng
vaø caùc khoaûn tieàn göûi coù theå ruùt seùc, laø khoaûng 10%.

Chapter 4
Taïm gaùc caùc khoaûn tieàn döï tröõ, caùc ngaân haøng söû duïng phaàn coøn
laïi cuûa caùc khoaûn tieàn cuûa hoï ñeå cho caùc coâng ty vaø khaùch haøng
vay hoaëc ñeå mua traùi phieáu. Caùc khoaûn cho vay chieám xaáp xæ
khoaûng 70% caùc taøi saûn ngoaøi döï tröõ cuûa caùc ngaân haøng. Caùc
traùi phieáu chieám phaàn coøn laïi, nghóa laø khoaûng 30%. Söï phaân
bieät giöõa traùi phieáu vaø caùc khoaûn cho vay ñoái vôùi muïc ñích
nghieân cöùu cuûa chuùng ta (hieåu vaán ñeà xaùc ñònh cung tieàn) laø
khoâng quan troïng. Do vaäy, trong phaàn döôùi ñaây, toâi giaû ñònh ñeå
cho ñôn giaûn raèng caùc ngaân haøng khoâng cho vay vaø do ñoù chæ
naém giöõ caùc khoaûn tieàn döï tröõ vaø traùi phieáu trong taøi saûn coù.
Nhöng söï phaân bieät giöõa caùc khoaûn cho vay vaø traùi phieáu laïi
quan troïng vì nhöõng muïc ñích khaùc, töø khaû naêng xaûy ra vieäc
ngaân haøng bò ruùt tieàn oà aït cho tôùi vai troø cuûa vieäc baûo hieåm tieàn
göûi cuûa lieân bang. Nhöõng chuû ñeà naøy seõ ñöôïc khai thaùc trong
Hoäp Tieâu ñieåm “Nhöõng ñôït ruùt tieàn ngaân haøng oà aït”
Hình 4-8(b) cho bieát baûng caân ñoái taøi saûn cuûa ngaân haøng trung
öông trong moät neàn kinh teá vôùi caùc ngaân haøng. Noù töông töï nhö
baûng caân ñoái taøi saûn trong Hình 4-7. Beân phaàn taøi saûn coù vaãn
nhö tröôùc ñoù: taøi saûn coù cuûa ngaân haøng trung öông laø nhöõng traùi
phieáu maø noù naém giöõ. Taøi saûn nôï cuûa ngaân haøng trung öông laø
tieàn maø noù phaùt haønh, tieàn ngaân haøng trung öông. Ñaëc ñieåm
môùi ñoù laø khoâng phaûi taát caû tieàn ngaân haøng trung öông ñeàu laø
tieàn maët do coâng chuùng naém giöõ. Moät soá tieàn ñöôïc caùc ngaân
haøng giöõ laïi laøm tieàn döï tröõ.
Cung Vaø Caàu Tieàn Ngaân Haøng Trung Öông
Caùch deã nhaát ñeå suy nghó veà vieäc xaùc ñònh laõi suaát trong neàn
kinh teá naøy laø suy nghó theo cung vaø caàu tieàn ngaân haøng trung
öông. Caàu tieàn ngaân haøng trung öông baèng vôùi caàu tieàn maët cuûa
coâng chuùng coäng vôùi caàu tieàn döï tröõ cuûa caùc ngaân haøng. Cung
tieàn ngaân haøng trung öông ñöôïc ñaët döôùi söï kieåm soaùt tröïc tieáp
cuûa ngaân haøng trung öông.

Chapter 4

Nhöõng ñôït ruùt tieàn ngaân haøng oà aït
Cho moät coâng ty vay vaø mua moät traùi khoaûn cho vay toát. Giaû thieát caùc tin ñoàn
phieáu chính phuû laø nhöõng hoaït ñoäng gioáng baét ñaàu xuaát hieän raèng ngaân haøng naøy laøm
nhau hôn chuùng ta töôûng. Trong tröôøng aên khoâng toát vaø moät soá khoaûn cho vay seõ
hôïp naøy, moät ngaân haøng cho moät coâng ty khoâng ñoøi ñöôïc. Tin töôûng raèng ngaân haøng
vay. Trong tröôøng hôïp kia, moät ngaân haøng naøy coù theå bò vôõ nôï, nhöõng ngöôøi coù tieàn
cho chính phuû vay. Ñaây laø lyù do taïi sao, vì göûi ôû ngaân haøng naøy seõ muoán ñoùng taøi
ñeå ñôn giaûn, toâi ñaõ lôø ñi moät thöïc teá trong khoaûn cuûa hoï laïi vaø ruùt tieàn maët ra. Neáu
baøi naøy laø caùc ngaân haøng vöøa cho vay vöøa moät soá löôïng lôùn ngöôøi laøm nhö vaäy, ngaân
naém giöõ traùi phieáu cuûa chính phuû, vaø toâi ñaõ haøng seõ heát saïch tieàn döï tröõ. Giaû söû raèng
giaû thieát raèng caùc ngaân haøng chæ naém giöõ caùc khoaûn tieàn ngaân haøng cho vay khoâng
traùi phieáu. theå ñoøi laïi ngay ñöôïc, ngaân haøng seõ khoâng
theå thoûa maõn nhu caàu tieàn maët, vaø noù seõ
Nhöng, coù moät khía caïnh, maø cho vay raát phaûi ñoùng cöûa.
khaùc vôùi mua traùi phieáu. Caùc traùi phieáu,
ñaëc bieät laø traùi phieáu chính phuû, ñeàu coù Do vaäy, söï tin töôûng raèng moät ngaân haøng
tính thanh khoaûn: trong tröôøng hôïp caàn coù theå ñoùng cöûa coù theå daãn tôùi vieäc noù
thieát, chuùng coù theå ñöôïc baùn deã daøng treân ñoùng cöûa thaät, thaäm chí neáu taát caû caùc
thò tröôøng traùi phieáu. Caùc khoaûn cho vay khoaûn cho vay cuûa ngaân haøng naøy ñeàu sinh
thöôøng khoâng coù tính thanh khoaûn chuùt lôøi. Lòch söû taøi chính cuûa nöôùc Myõ cho tôùi
naøo. Laáy laïi chuùng coù theå laø ñieàu khoâng nhöõng naêm 30 vaãn coøn ñaày hieän töôïng ruùt
thöïc hieän ñöôïc: Coâng ty, voán ñaõ söû duïng tieàn ngaân haøng oà aït nhö theá. Moät ngaân
khoaûn vay ñeå mua nhaø xöôûng hoaëc maùy haøng thaát baïi vì lyù do chính ñaùng (ñoù laø,
moùc môùi, khoâng coøn tieàn maët. Baùn chính ngaân haøng thöïc hieän nhöõng khoaûn cho vay
nhöõng khoaûn vay naøy cho beân thöù ba coù toài), daãn tôùi vieäc nhöõng ngöôøi göûi tieàn taïi
theå raát khoù thöïc hieän, vì ngöôøi mua tieàm caùc ngaân haøng khaùc caûm thaáy sôï vaø ruùt
naêng haàu nhö khoâng bieát gì veà vieäc coâng tieàn oà aït ra khoûi ngaân haøng cuûa hoï, daãn
ty ñoù laø ngöôøi ñi vay ñaùng tin caäy ñeán möùc ñeán vieäc buoäc caùc ngaân haøng naøy phaûi
naøo. ñoùng cuûa, duø cho caùc khoaûn cho vay cuûa
caùc ngaân haøng naøy toát hay khoâng. Baïn coù
Thöïc teá naøy coù moät yù nghóa quan troïng. theå ñaõ xem phim Ñoù laø moät cuoäc soáng
Haõy xem xeùt moät ngaân haøng laønh maïnh, tuyeät vôøi, moät boä phim coù töø laâu vôùi nhaân
moät ngaân haøng vôùi moät danh muïc caùc vaät James Stewart maø thöôøng ñöôïc chieáu

Chapter 4
treân TV haøng naêm vaøo dòp giaùng sinh. Do chính noù. Nhöõng ngöôøi göûi tieàn, nhöõng
thaát baïi cuûa moät ngaân haøng khaùc trong thò ngöôøi maø khoâng phaûi lo laéng veà khoaûn tieàn
traán, nhöõng ngöôøi göûi tieàn vaøo ngaân haøng göûi cuûa hoï, khoâng coøn theo doõi caùc hoaït
tieát kieäm vaø cho vay maø James Stewart laø ñoäng cuûa caùc ngaân haøng maø hoï göûi tieàn
giaùm ñoác caûm thaáy sôï haõi vaø ñi ruùt tieàn nöõa, vaø caùc ngaân haøng coù theå coù haønh vi
cuûa mình veà. James Stewart ñaõ phaûi sai laàm. Caùc ngaân haøng coù theå thöïc hieän
thuyeát phuïc heát söùc ñeå traùnh phaûi ñoùng caùc khoaûn cho vay ruûi ro, maø leõ ra hoï
cöûa ngaân haøng. Boä phim coù moät keát thuùc khoâng laøm neáu khoâng coù heä thoáng baûo
coù haäu. Trong cuoäc soáng thöïc teá, haàu heát hieåm noùi treân.
caùc ngaân haøng bò ruùt tieàn oà aït ñeàu khoâng
laøm ñöôïc nhö vaäy. Moät giaûi phaùp thay theá laø hoaït ñoäng ngaân
haøng thu heïp. Hoaït ñoäng ngaân haøng thu
Coù theå laøm gì ñeå traùnh hieän töôïng ruùt tieàn heïp seõ giôùi haïn caùc ngaân haøng trong vieäc
oà aït nhö vaäy? Caùch maø nöôùc Myõ giaûi chæ naém giöõ nhöõng traùi phieáu cuûa chính
quyeát vaán ñeà naøy laø baèng caùch taïo ra moät phuû, an toaøn, vaø coù tính thanh khoaûn chaúng
heä thoáng baûo hieåm tieàn göûi lieân bang haïn nhö tín phieáu T. Ñieàu naøy seõ loaïi boû
naêm 1934. Chính phuû Myõ baûo hieåm cho hieän töôïng ngaân haøng bò ruùt tieàn oà aït, cuõng
moãi taøi khoaûn leân tôùi möùc traàn laø nhö loaïi boû yeâu caàu phaûi coù heä thoáng baûo
100.000$. Khoâng coù lyù do gì ñeå cho ngöôøi hieåm lieân bang. Caùc khoaûn tín duïng cho
göûi tieàn phaûi chaïy ñeán ngaân haøng ñeå ruùt caùc coâng ty coù theå ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc
tieàn cuûa hoï ra, vaø caùc ngaân haøng laønh trung gian taøi chính. Hoaït ñoäng ngaân haøng
maïnh khoâng bò phaù saûn. thu heïp thöôøng ñöôïc ñeà xuaát, nhöng cho
tôùi giôø vaãn chöa bao giôø ñöôïc thöïc hieän.
Tuy nhieân, heä thoáng baûo hieåm tieàn göûi lieân
bang laøm naûy sinh moät soá vaán ñeà cuûa

Chapter 4
Haõy caån thaän trong Laõi suaát caân baèng laø laõi suaát sao cho cung vaø caàu tieàn ngaân haøng
phaàn naøy ñeå phaân bieät
trung öông baèng nhau.
giöõa: Caàu tieàn (caàu
tieàn maët vaø tieàn göûi coù
theå ruùt seùc) Hình 4-9 chæ ra caáu truùc cuûa caàu vaø cung tieàn moät caùch chi tieát
hôn. Haõy baét ñaàu töø phía beân traùi. Caàu tieàn laø caàu caû tieàn göûi coù
Caàu tieàn ngaân haøng theå ruùt seùc vaø tieàn maët. Caùc ngaân haøng phaûi naém tieàn döï tröõ treân
(caàu tieàn göûi coù theå ruùt
cô sôû caùc khoaûn tieàn coù theå ruùt seùc: Caàu tieàn coù theå ruùt seùc daãn
seùc).
tôùi caàu tieàn döï tröõ cuûa caùc ngaân haøng. Caàu tieàn ngaân haøng trung
Caàu tieàn ngaân haøng öông baèng vôùi caàu döï tröõ cuûa caùc ngaân haøng coäng vôùi caàu tieàn
trung öông (caàu tieàn maët cuûa ngöôøi daân. Cung tieàn ngaân haøng trung öông do ngaân
maët cuûa ngöôøi daân, vaø haøng trung öông quyeát ñònh. Laõi suaát phaûi laø laõi suaát sao cho
caàu tieàn döï tröõ cuûa cung vaø caàu baèng nhau.
ngaân haøng)
Chuùng ta haõy ñi suoát töøng böôùc trong Hình 4-9 vaø hoûi: Caùi gì
quyeát ñònh caàu tieàn coù theå ruùt seùc vaø caàu tieàn maët? Caùi gì quyeát
ñònh caàu tieàn döï tröõ cuûa caùc ngaân haøng? Laõi suaát ñieàu hoøa cung
vaø caàu tieàn ngaân haøng trung öông nhö theá naøo?
HÌNH 4-9 Caàu tieàn
Nhöõng yeáu toá quyeát

ñònh Cung vaø Caàu Caàu tieàn göûi Caàu tieàn döï tröõ Caàu tieàn Cung
tieàn ngaân haøng trung coù theå vieát seùc (cuûa caùc ngaân ngaân tieàn
öông. haøng) haøng ngaân
trung haøng
öông trung
Caàu tieàn maët
öông
Caàu Tieàn. Khi moïi ngöôøi coù theå naém giöõ tieàn maët vaø tieàn göûi coù
theå ruùt seùc, caàu tieàn lieân quan tôùi hai quyeát ñònh. Thöù nhaát, moïi
ngöôøi phaûi quyeát ñònh naém giöõ bao nhieâu tieàn. Thöù hai, hoï phaûi
quyeát ñònh trong soá tieàn ñoù hoï seõ naém giöõ bao nhieâu döôùi daïng
tieàn maët vaø bao nhieâu döôùi daïng tieàn coù theå ruùt seùc.
Cuõng hôïp lyù khi giaû ñònh raèng toaøn boä caàu tieàn ñöôïc quyeát ñònh bôûi
cuøng nhöõng yeáu toá nhö tröôùc ñaây. Möùc giao dòch caøng cao, vaø laõi
suaát cuûa traùi phieáu caøng thaáp thì moïi ngöôøi seõ naém giöõ caøng nhieàu
Chapter 4
tieàn hôn. Do vaäy, chuùng ta giaû ñònh raèng toaøn boä caàu tieàn ñöôïc cho
bôûi cuøng moät phöông trình nhö tröôùc ñaây (phöông trình 4.1)
Md = Y$ L(i) (4.4)
(–)
Ñieàu naøy ñöa chuùng ta tôùi quyeát ñònh thöù hai. Chuùng ta quyeát
ñònh naém giöõ bao nhieâu tieàn maët, vaø bao nhieâu tieàn coù theå ruùt
seùc? Tieàn maët thuaän tieän hôn cho nhöõng giao dòch nhoû. Seùc
Moät nghieân cöùu cuûa thuaän tieän hôn cho nhöõng giao dòch lôùn. Naém tieàn döôùi daïng
Fed ñeà xuaát raèng hôn
taøi khoaûn coù theå ruùt seùc thì an toaøn hôn laø naém tieàn maët. ÔÛ ñaây
moät nöûa tieàn maët cuûa
Myõ ñöôïc naém giöõ ôû toâi giaû ñònh moät caùch ñôn giaûn raèng moïi ngöôøi naém moät tyû leä
nöôùc ngoaøi! Moät söï tieàn maët coá ñònh – goïi laø tyû leä c – vaø, nhö vaäy tyû leä coá ñònh tieàn
phoûng ñoaùn hôïp lyù laø coù theå ruùt seùc laø (1 – c). ÔÛ Myõ, moïi ngöôøi naém 40% tieàn cuûa
moät phaàn cuûa nhöõng hoï döôùi daïng tieàn maët; vaø nhö vaäy c baèng 0,4.
khoaûn tieàn Myõ do
Goïi caàu tieàn maët laø CUd (CU vieát taét cuûa currency, vaø d vieát taét
nöôùc ngoaøi naém giöõ
ñöôïc ñi lieàn vôùi caùc
cuûa demand). Goïi caàu tieàn coù theå ruùt seùc laø Dd (D vieát taét cuûa
giao dòch baát hôïp eposits, vaø d vieát taét cuûa demand). Hai caàu naøy ñöôïc tính bôûi
phaùp, vaø tieàn Myõ laø coâng thöùc sau:
ñoàng tieàn ñöôïc löïa
choïn cho caùc giao dòch Ud = cMd (4.5)
phi phaùp treân khaép theá Dd = (1 – c)Md (4.6)
giôùi.
Phöông trình (4.5) ñöa ra boä phaän ñaàu tieân cuûa caàu tieàn ngaân
haøng trung öông, caàu tieàn maët cuûa coâng chuùng. Phöông trình
(4.6) ñöa ra caàu tieàn coù theå ruùt seùc. Caàu tieàn coù theå ruùt seùc naøy
daãn tôùi caàu tieàn döï tröõ cuûa caùc ngaân haøng, boä phaän thöù hai cuûa
caàu tieàn ngaân haøng trung öông. Ñeå thaáy ñöôïc tyû leä bao nhieâu,
chuùng ta haõy quay veà haønh vi cuûa caùc ngaân haøng.
Caàu Tieàn Döï tröõ. Soá löôïng tieàn coù theå ruùt seùc caøng lôùn, soá
tieàn döï tröõ maø ngaân haøng phaûi naém caøng lôùn, vöøa ñeå phoøng
ngöøa vaø vöøa vì lyù do phaùp lyù. Goïi θ (ñaây laø kyù hieäu chöõ theta
cuûa tieáng Hy Laïp) laø tyû leä döï tröõ, soá tieàn döï tröõ maø caùc ngaân
haøng naém treân moãi ñoàng ñoâ la tieàn göûi coù theå ruùt seùc. Goïi R laø
soá tieàn ñoâ la döï tröõ cuûa caùc ngaân haøng. Goïi D laø soá ñoâ la tieàn
göûi coù theå ruùt seùc. Khi ñoù, theo ñònh nghóa cuûa θ, quan heä giöõa
R vaø D ñöôïc vieát nhö sau:

Chapter 4
R = θD (4.7)
Chuùng ta ñaõ bieát ôû phaàn tröôùc, hieän nay ôû Myõ, tyû leä döï tröõ
khoaûng 10%. Nhö vaäy, θ baèng khoaûng 0,1.
Neáu moïi ngöôøi muoán naém giöõ moät soá tieàn laø Dd trong taøi khoaûn
tieàn göûi, thì töø phöông trình (4.7), caùc ngaân haøng phaûi giöõ
khoaûn tieàn laøθDd trong quyõ döï tröõ. Keát hôïp phöông trình (4.6)
vaø (4.7), boä phaän thöù hai cuûa caàu tieàn ngaân haøng trung öông –
caàu tieàn döï tröõ cuûa caùc ngaân haøng – seõ laø:
Phaàn tôùi seõ trình baøy R = θ(1 – c)M

d d
(4.8)
nhieàu hôn veà caùc hoaït
ñoäng thò tröôøng môû. Vieäc Xaùc ñònh Laõi suaát. Baây giôø, chuùng ta ñaõ saün saøng ñeå moâ taû
ñaëc tröng ñieåm caân baèng. Goïi H laø löôïng cung tieàn ngaân haøng
trung öông; H bò kieåm soaùt tröïc tieáp bôûi ngaân haøng trung öông, cô
quan coù theå thay ñoåi löôïng tieàn H thoâng qua caùc hoaït ñoäng thò
tröôøng môû. Caàu tieàn ngaân haøng trung öông baèng vôùi toång cuûa caàu
tieàn maët coäng vôùi caàu tieàn döï tröõ. Ñieàu kieän caân baèng laø cung
tieàn ngaân haøng trung öông baèng vôùi caàu tieàn ngaân haøng trung
öông:
H = CUd + Rd (4.9)
Thay CUd vaø Rd baèng bieåu thöùc cuûa chuùng ôû veá phaûi cuûa caùc
phöông trình (4.5) vaø (4.8) ñeå coù:
H = cMd + θ(1 – c)Md = [c + θ(1 – c)] Md
Cuoái cuøng, thay toaøn boä caàu tieàn, Md, baèng bieåu thöùc cuûa noù ôû veá
phaûi cuûa phöông trình (4.4) ñeå coù:
H = [c + θ(1 – c)]Y$L(i) (4.10)
Cung tieàn ngaân haøng trung öông (veá traùi) baèng vôùi caàu tieàn ngaân
haøng trung öông (veá phaûi). Nhö vaäy, caàu tieàn ngaân haøng trung
öông baèng vôùi phaàn trong ngoaëc vuoâng nhaân vôùi toaøn boä caàu tieàn.

Chapter 4
Haõy nhìn kyõ hôn vaøo thaønh phaàn trong ngoaëc vuoâng. Giaû ñònh
raèng moïi ngöôøi chæ naém giöõ tieàn maët: c = 1. Khi ñoù, thaønh phaàn
trong ngoaëc vuoâng baèng 1, vaø phöông trình luùc naøy trôû thaønh
phöông trình (4.3) trong phaàn 4-2 (vôùi chöõ H thay theá chöõ M ôû
veá traùi, nhöng caû H vaø M ñeàu ñaïi dieän cho cung tieàn ngaân haøng
trung öông). Trong tröôøng hôïp naøy, moïi ngöôøi chæ naém giöõ tieàn
maët, vaø caùc ngaân haøng khoâng ñoùng vai troø trong vieäc cung tieàn.
Thay vì giaû ñònh nhö treân, baây giôø giaû ñònh raèng, moïi ngöôøi
khoâng naém tieàn maët, maø chæ naém caùc khoaûn tieàn göûi coù theå ruùt
seùc. Trong tröôøng hôïp naøy c = 0, vaø thaønh phaàn trong ngoaëc
vuoâng baèng vôùi θ. Giaû thieát chaúng haïn nhö θ = 0,1, nhö vaäy thì
thaønh phaàn trong ngoaëc vuoâng baèng 0,1. Khi ñoù, caàu tieàn ngaân
haøng trung öông baèng moät phaàn möôøi toång caàu tieàn. Ñieàu naøy
raát deã hieåu: Moïi ngöôøi chæ naém tieàn göûi coù theå ruùt seùc. Vôùi moãi
ñoâ la hoï muoán göûi, caùc ngaân haøng caàn coù 10 xu trong quyõ döï
tröõ. Caàu tieàn döï tröõ baèng moät phaàn möôøi cuûa toång caàu tieàn.
Ñaët sang beân hai tröôøng hôïp ôû hai thaùi cöïc naøy, löu yù raèng,
chöøng naøo moïi ngöôøi vaãn naém moät khoaûn tieàn döôùi daïng tieàn
göûi coù theå ruùt seùc (nghóa laø c < 1), thì thaønh phaàn trong ngoaëc
vuoâng nhoû hôn 1: Caàu tieàn ngaân haøng trung öông ít hôn toång caàu
tieàn. Ñieàu naøy xuaát phaùt töø thöïc teá laø caàu tieàn döï tröõ cuûa caùc
ngaân haøng chæ laø moät phaàn nhoû cuûa caàu tieàn göûi coù theå ruùt seùc.
Ñieàu kieän caân baèng trong phöông trình (4.10) ñöôïc theå hieän
baèng ñoà thò trong Hình 4-10. Hình naøy troâng töông töï nhö
Hình 4-4, nhöng vôùi truïc hoaønh bieåu thò tieàn ngaân haøng trung
öông thay vì bieåu thò tieàn. Laõi suaát ñöôïc ño treân truïc tung. Caàu
tieàn ngaân haøng trung öông, CUd + Rd, ñöôïc veõ ñoái vôùi moät möùc
thu nhaäp danh nghóa cho tröôùc. Laõi suaát cao hôn coù yù nghóa laø
löôïng caàu tieàn ngaân haøng trung öông thaáp hôn vì hai lyù do. Caàu
tieàn maët giaûm; caàu tieàn göûi coù theå ruùt seùc cuõng giaûm, daãn tôùi
giaûm caàu tieàn döï tröõ cuûa caùc ngaân haøng. Cung tieàn ñöôïc giöõ coá
ñònh, vaø ñöôïc bieåu dieãn bôûi ñöôøng thaúng ñöùng taïi H. Ñieåm caân
baèng laø ñieåm A, vôùi laõi suaát i.

Chapter 4
HÌNH 4-10
Vieäc xaùc ñònh laõi suaát

khi Tieàn bao goàm caû
Tieàn maët vaø Tieàn göûi
Cung
Coù theå Ruùt seùc.
Laõi suaát caân baèng laø

laõi suaát sao cho cung
tieàn ngaân haøng trung
öông baèng vôùi caàu tieàn Laõi suaát, i
ngaân haøng trung öông.
Caàu
Löôïng tieàn Ngaân haøng Trung öông, H
Taùc ñoäng cuûa vieäc thay ñoåi thu nhaäp danh nghóa hoaëc thay ñoåi
cung tieàn ngaân haøng trung öông veà maët ñònh tính laø töông töï
nhö phaàn tröôùc. Cuï theå, taêng löôïng cung tieàn ngaân haøng trung
öông laøm cho ñöôøng cung thaúng ñöùng dòch chuyeån sang phaûi.
Söï dòch chuyeån naøy laøm giaûm laõi suaát xuoáng. Cuõng nhö tröôùc,
taêng tieàn ngaân haøng trung öông daãn tôùi giaûm laõi suaát; theo moät
caùch ñoái xöùng, giaûm tieàn ngaân haøng trung öông daãn tôùi taêng laõi
suaát. Phaàn coøn laïi cuûa phaàn naøy seõ daønh ñeå tìm hieåu keát quaû
naøy saâu hôn.
Hai caùch thay theá ñeå xem xeùt ñieåm caân baèng.
Chuùng ta ñaõ xem xeùt ñieåm caân baèng thoâng qua ñieàu kieän laø
cung vaø caàu tieàn ngaân haøng trung öông baèng nhau. Coù hai caùch
thay theá ñeå xem xeùt ñieåm caân baèng. Caùch thöù nhaát laø thoâng
qua ñieàu kieän cung vaø caàu tieàn döï tröõ baèng nhau. Caùch thöù hai

Chapter 4
laø thoâng qua ñieàu kieän cung vaø caàu tieàn baèng nhau. Xem xeùt
töøng caùch treân seõ naâng cao söï hieåu bieát tröïc quan cuûa baïn.
Cung vaø caàu tieàn döï tröõ. Laáy ñieàu kieän caân baèng ôû phöông
trình (4.9) vaø chuyeån caàu tieàn maët sang veá traùi, ñeå coù:
H - CUd = Rd
Veá traùi chæ ra löôïng cung tieàn döï tröõ, laø löôïng tieàn cuûa ngaân
haøng trung öông tröø ñi löôïng tieàn maø moïi ngöôøi naém giöõ döôùi
daïng tieàn maët. Veá phaûi chæ ra löôïng caàu tieàn döï tröõ. Ñieàu kieän
caân baèng giôø ñaây ñöôïc phaùt bieåu nhö sau: Cung tieàn döï tröõ phaûi
baèng caàu tieàn döï tröõ.
Caùch xem xeùt naøy ñoái vôùi ñieåm caân baèng laø raát thuù vò vì, ôû
nöôùc Myõ, quaû thöïc coù moät thò tröôøng tieàn döï tröõ. Treân thò
tröôøng ñoù, laõi suaát dung hoøa cung vaø caàu tieàn döï tröõ ñöôïc quyeát
ñònh. Thò tröôøng naøy ñöôïc goïi laø thò tröôøng giao dòch lieân
ngaân haøng. Vaøo cuoái ngaøy, caùc ngaân haøng coù tieàn döï tröõ vöôït
troäi cho ngaân haøng bò huït tieàn döï tröõ vay. ÔÛ möùc caân baèng,
toång caàu döï tröõ cuûa taát caû caùc ngaân haøng, Rd, phaûi baèng toång
cung tieàn döï tröõ, H – CUd – ñieàu kieän caân baèng ôû treân. Laõi
suaát ñöôïc quyeát ñònh treân thò tröôøng naøy ñöôïc goïi laø laõi suaát
lieân ngaân haøng (hay laõi suaát quyõ lieân bang). Treân thöïc teá, do
Fed coù theå löïa choïn laõi suaát lieân ngaân haøng maø noù muoán baèng
caùch thay ñoåi moät caùch hôïp lyù löôïng cung tieàn ngaân haøng trung
öông, H, neân nhieàu nhaø kinh teá nhìn vaøo laõi suaát lieân ngaân haøng
nhö moät chæ soá cuûa chính saùch tieàn teä Myõ, phaûn aùnh Fed muoán
laõi suaát ôû möùc naøo.
Cung vaø caàu tieàn. Coøn moät caùch xem xeùt ñieåm caân baèng khaùc
nhöng vaãn töông ñöông, ñoù laø thoâng qua ñieàu kieän toång caàu
tieàn baèng toång cung tieàn. Ñeå xem xeùt theo caùch naøy, haõy laáy
phöông trình (4.10) vaø chia caû hai veá cho [c + θ (1 – c)] ñeå coù:

Chapter 4
1
H = Y $ L(i ) (4.11)
[c + θ (1 − c)]
Cung tieàn = Caàu tieàn
Veá phaûi cuûa phöông trình cho bieát toång caàu tieàn (tieàn maët coäng
vôùi tieàn göûi coù theå ruùt seùc). Veá traùi cho bieát toång cung tieàn
(tieàn maët coäng vôùi tieàn göûi coù theå ruùt seùc). Ñieàu kieän caân baèng
“maïnh” bôûi vì taêng H
laø cung baèng caàu.
daãn tôùi taêng cung tieàn
nhieàu hôn tyû leä moät-
moät – veá traùi cuûa Löu yù raèng toång cung tieàn baèng moät soá haïng khoâng ñoåi nhaân
phöông trình (4.11): vôùi tieàn ngaân haøng trung öông. Löu yù raèng bôûi vì c + θ(1 – c)
Taêng H taïo ra söùc nhoû hôn 1, neân soá nghòch ñaûo cuûa noù – soá haïng khoâng ñoåi ôû veá
maïnh raát lôùn.
traùi cuûa phöông trình treân – lôùn hôn 1. Soá haïng naøy thöôøng
ñöôïc goïi laø soá nhaân tieàn teä. Khi ñoù, phöông trình (4.11) cho
chuùng ta bieát raèng toång cung tieàn laø moät boäi soá cuûa cung tieàn
ngaân haøng trung öông, vôùi boäi soá naøy ñöôïc cho bôûi soá nhaân tieàn
teä. Giaû thieát raèng c = 0,4 vaø θ = 0,1. Khi ñoù [c + θ(1 – c)] =
[0,4 + 0,1(0,6)] = 0,46 vaø soá nhaân baèng vôùi 1/0,46 hay baèng 2,2.
Moät soá nhaân 2,2 coù nghóa laø toång cung tieàn baèng 2,2 laàn löôïng
cung tieàn ngaân haøng trung öông. Ñeå phaûn aùnh moät thöïc teá laø
toång cung tieàn cuoái cuøng phuï thuoäc vaøo tieàn ngaân haøng trung
öông, tieàn ngaân haøng trung öông thöôøng ñöôïc goïi laø tieàn maïnh
(ñaây laø lyù do maø chuùng ta söû duïng chöõ H ñeå kyù hieäu cho tieàn
ngaân haøng trung öông), hay cô sôû tieàn teä.
Soá nhaân trong phöông trình (4.11) coù yù nghóa laø moät söï thay ñoåi
baát kyø trong tieàn ngaân haøng trung öông coù moät taùc ñoäng lôùn hôn
tôùi cung tieàn – vaø ñeán löôït cung tieàn taïo taùc ñoäng lôùn hôn ñoái
vôùi laõi suaát – trong moät neàn kinh teá coù caùc ngaân haøng so vôùi
trong moät neàn kinh teá khoâng coù caùc ngaân haøng. Trong moät neàn
kinh teá khoâng coù caùc ngaân haøng – nhö neàn kinh teá chuùng ta
nghieân cöùu trong phaàn 4-2 – taùc ñoäng cuûa moät thay ñoåi trong
tieàn ngaân haøng trung öông ñoái vôùi cung tieàn chæ ñôn giaûn theo
tyû leä moät – moät, vì tieàn ngaân haøng trung öông vaø tieàn laø moät.
ÔÛ ñaây, taùc ñoäng ñöôïc xaùc ñònh bôûi soá nhaân: Taùc ñoäng ñeán cung
tieàn laø moät boäi soá cuûa söï thay ñoåi ban ñaàu trong tieàn ngaân haøng

Chapter 4
trung öông. Ñeå giuùp baïn coù hieåu bieát tröïc quan nhieàu hôn veà
keát quaû naøy, phaàn phuï cuoái cuøng xem xeùt nhöõng taùc ñoäng cuûa
moät hoaït ñoäng thò tröôøng môû trong moät neàn kinh teá maø trong ñoù
moïi ngöôøi chæ giöõ tieàn göûi coù theå ruùt seùc.
Trôû laïi caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû
Haõy xem xeùt tröôøng hôïp ñaëc bieät naøy, trong ñoù moïi ngöôøi chæ
naém tieàn göûi coù theå ruùt seùc, do ñoù c = 0. Trong tröôøng hôïp naøy,
soá nhaân laø 1/θ: taêng moät ñoâ la tieàn maïnh daãn tôùi taêng 1/θ ñoâ la
trong löôïng cung tieàn. Giaû thieát raèng θ = 0,1, nhö vaäy thì soá
nhaân laø 1/0,1 = 10. Muïc tieâu tieáp theo laø hieåu kyõ hôn veà vaán
ñeà soá nhaân naøy ñeán töø ñaâu, vaø, noùi moät caùch chung hôn, laø bieát
ñöôïc gia taêng ban ñaàu trong tieàn ngaân haøng trung öông daãn tôùi
gia taêng gaáp 10 laàn trong toång cung tieàn nhö theá naøo.
Giaû thieát raèng Fed mua 100 ñoâ la traùi phieáu trong moät hoaït
Coù moät söï töông
ñoäng thò tröôøng môû. Fed traû cho ngöôøi baùn – goïi anh ta laø
ñöông giöõa caùch giaûi
thích cuûa chuùng ta veà
ngöôøi baùn soá 1 – 100 ñoâ la, taïo ra 100 ñoâ la trong tieàn ngaân
soá nhaân tieàn teä nhö laø haøng trung öông. Taïi ñieåm naøy, löôïng taêng trong tieàn ngaân
keát quaû cuûa vieäc mua haøng trung öông laø 100 ñoâ la. Khi chuùng ta xem xeùt ôû phaàn
traùi phieáu lieân tieáp vaø tröôùc caùc taùc ñoäng cuûa moät hoaït ñoäng thò tröôøng môû trong neàn
caùch giaûi thích veà soá kinh teá maø ôû ñoù khoâng coù caùc ngaân haøng, thì ñeán ñaây laø heát
nhaân thò tröôøng haøng
chuyeän. Nhöng taïi ñaây thì laïi môùi chæ laø söï khôûi ñaàu:
hoùa (chöông 3) nhö laø
keát quaû cuûa nhöõng
voøng chi tieâu lieân tieáp. • Ngöôøi baùn soá 1 (ngöôøi, chuùng ta vöøa giaû thieát, khoâng muoán
Nhöõng soá nhaân naøy naém tieàn maët) göûi 100 ñoâ la vaøo taøi khoaûn coù theå ruùt seùc ôû
thöôøng coù theå ñöôïc ngaân haøng cuûa anh ta – goïi ñoù laø ngaân haøng A. Ñieàu naøy
hình thaønh töø toång cuûa
laøm cho löôïng tieàn göûi coù theå ruùt seùc taêng theâm 100 ñoâ la.
moät caáp soá nhaân, vaø
ñöïôc giaûi thích nhö laø • Ngaân haøng A giöõ 100$ x 0,1 = 10$ trong quyõ döï tröõ, vaø phaàn
keát quaû cuûa nhöõng coøn laïi mua traùi phieáu, 100$ x 0,9 = 90$. Ngaân haøng traû 90
quyeát ñònh lieân tieáp. ñoâ la cho ngöôøi baùn traùi phieáu – goïi laø ngöôøi baùn soá 2.
Söï dieãn giaûi naøy
thöôøng ñem laïi nhaän • Ngöôøi baùn soá 2 göûi 90 ñoâ la vaøo taøi khoaûn coù theå ruùt seùc
thöùc tröïc quan roõ raøng trong ngaân haøng cuûa coâ ta – goïi laø ngaân haøng B. Ñieàu naøy
hôn veà quaù trình naøy. daãn tôùi löôïng tieàn göûi coù theå ruùt seùc taêng 90 ñoâ la.

Chapter 4
• Ngaân haøng B giöõ 90$ x 0,1 = 9$ trong quyõ döï tröõ, vaø laáy
phaàn coøn laïi mua traùi phieáu, 90$ x 0,9 = 81$. Ngaân haøng
naøy traû 81 ñoâ la cho ngöôøi baùn traùi phieáu, goïi laø ngöôøi baùn
traùi phieáu soá 3.
• Ngöôøi baùn traùi phieáu soá 3 göûi 81 ñoâ la vaøo taøi khoaûn coù theå
ruùt seùc trong ngaân haøng cuûa anh ta, goïi ñoù laø ngaân haøng C.
Vaø cöù nhö vaäy.
Ñeán giôø, chuoãi caùc söï kieän ñaõ roõ raøng. Löôïng taêng cung tieàn
thöïc söï cuoái cuøng laø bao nhieâu? Löôïng tieàn taêng trong tieàn göûi
coù theå ruùt seùc laø 100 ñoâ la khi ngöôøi baùn soá 1 göûi soá tieàn maø
anh ta thu ñöôïc töø vieäc baùn traùi phieáu vaøo ngaân haøng A, coäng
vôùi 90 ñoâ la khi ngöôøi baùn soá 2 göûi tieàn thu ñöôïc töø vieäc baùn
traùi phieáu cuûa coâ ta vaøo ngaân haøng B, coäng vôùi 81 ñoâ la khi
ngöôøi baùn soá 3 laøm töông töï nhö vaäy, vaø cöù tieáp tuïc. Chuùng ta
haõy vieát toång soá nhö sau:
Xem Phuï luïc 2 ôû cuoái
cuoán saùch naøy ñeå nhôù 100$ (1 + 0,9 + 0,92 + …..)
laïi veà caáp soá nhaân.
Chuoãi soá trong daáu ngoaëc laø moät caáp soá nhaân, do ñoù toång trong
ngoaëc baèng 1/(1 – 0,9) = 10. Cung tieàn taêng theâm 1.000 ñoâ la,
gaáp 10 laàn löôïng taêng ban ñaàu trong tieàn ngaân haøng trung öông.
Caùch suy dieãn naøy cho chuùng ta moät caùch suy nghó khaùc veà soá
nhaân tieàn teä: Chuùng ta coù theå nghó veà laàn taêng cuoái cuøng trong
cung tieàn nhö laø keát quaû cuûa nhöõng voøng mua traùi phieáu lieân
tieáp – ñaàu tieân do Fed thöïc hieän thoâng qua hoaït ñoäng treân thò
tröôøng môû cuûa noù, nhöõng laàn tieáp theo laø do caùc ngaân haøng
Haõy vaïch ra tröôøng thöïc hieän. Moãi voøng lieân tieáp daãn tôùi moät laàn taêng trong cung
hôïp khi c > 0. Trong
tieàn; thöïc söï löôïng taêng trong cung tieàn baèng 10 laàn löôïng taêng
moãi voøng, haõy xeùt ñeán
tröôøng hôïp khoâng phaûi ban ñaàu trong tieàn ngaân haøng trung öông.
taát caû tieàn ñeàu ñöôïc
göûi vaøo taøi khoaûn coù Keát luaän: Khi chuùng ta tính ñeán thöïc teá laø tieàn bao goàm caû tieàn
theå ruùt seùc. maët vaø tieàn göûi coù theå ruùt seùc, caùch hay nhaát ñeå suy nghó veà
vieäc xaùc ñònh laõi suaát laø thoâng qua ñieàu kieän caàu tieàn ngaân
haøng trung öông baèng cung tieàn ngaân haøng trung öông. Nhöõng

Chapter 4
thay ñoåi trong cung tieàn ngaân haøng trung öông, ñöôïc tieán haønh
bôûi ngaân haøng trung öông thoâng qua caùc hoaït ñoäng thò tröôøng
môû, taùc ñoäng tôùi laõi suaát caân baèng. Taêng tieàn ngaân haøng trung
öông laøm giaûm laõi suaát; giaûm tieàn ngaân haøng trung öông laøm
taêng laõi suaát.
TOÙM TAÉT
• Caàu tieàn phuï thuoäc theo tyû leä thuaän vôùi • Khi moïi ngöôøi naém giöõ tieàn maët vaø tieàn
möùc ñoä giao dòch trong neàn kinh teá vaø göûi coù theå ruùt seùc, ngaân haøng trung
theo tyû leä nghòch vôùi laõi suaát. öông khoâng kieåm soaùt ñöôïc tröïc tieáp
löôïng cung tieàn. Nhöng noù kieåm soaùt
• Vôùi moät möùc cung tieàn cho tröôùc, taêng löôïng cung tieàn ngaân haøng trung öông.
thu nhaäp daãn tôùi taêng caàu tieàn vaø taêng Laõi suaát phaûi ôû möùc sao cho cung tieàn
laõi suaát. Taêng cung tieàn daãn tôùi giaûm ngaân haøng trung öông baèng caàu tieàn
laõi suaát. ngaân haøng trung öông. Caàu tieàn ngaân
haøng trung öông laø toång soá caàu tieàn maët
• Ngaân haøng trung öông taùc ñoäng tôùi laõi cuûa ngöôøi daân vaø caàu tieàn döï tröõ cuûa
suaát thoâng qua caùc hoaït ñoäng treân thò caùc ngaân haøng.
tröôøng môû. Caùc hoaït ñoäng thò tröôøng
môû maø trong ñoù ngaân haøng trung öông • Trong moät neàn kinh teá maø moïi ngöôøi
taêng cung tieàn baèng caùch mua traùi naém giöõ caû tieàn maët vaø tieàn göûi coù theå
phieáu daãn tôùi vieäc taêng giaù traùi phieáu – ruùt seùc, thì söï taùc ñoäng leân cung tieàn
hay noùi caùch khaùc, daãn tôùi vieäc giaûm cuûa baát kyø moät söï thay ñoåi naøo trong
laõi suaát. tieàn ngaân haøng trung öông ñeàu tuaân
theo soá nhaân tieàn teä. Soá nhaân tieàn caøng
Caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû maø lôùn, taùc ñoäng cuûa söï thay ñoåi trong tieàn
trong ñoù ngaân haøng trung öông giaûm ngaân haøng trung öông ñeán löôïng cung
cung tieàn baèng caùch baùn traùi phieáu daãn tieàn caøng lôùn, vaø sau ñoù ñeán laõi suaát
tôùi giaûm giaù traùi phieáu – hay noùi caùch caøng nhieàu.
khaùc, daãn tôùi taêng laõi suaát.

Chapter 4
MOÄT SOÁ THUAÄT NGÖÕ CHÍNH
• Ngaân haøng Döï tröõ Lieân Bang (Fed), 59 • Hoaït ñoäng thò tröôøng môû, 66
• Caùc Thò tröôøng taøi chính, 59 • Tín phieáu Kho baïc, Tín phieáu T, 67
• Thu nhaäp, 60 • Caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû coù tính môû
• Doøng, 60 roäng, 67
• Tieát kieäm, 60 • Caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû coù tính thu
heïp, 67
• Tieàn tieát kieäm, 60
• Caùc trung gian taøi chính, 68
• Cuûa caûi taøi chính, 60
• Döï tröõ, 68
• Cuûa caûi, 60
• Tyû leä döï tröõ, 69
• Löôïng toàn, 60
• Tieàn ngaân haøng trung öông, 69
• Ñaàu tö, 60
• Ruùt tieàn oà aït töø ngaân haøng, 70
• Ñaàu tö taøi chính, 60
• Baûo hieåm tieàn göûi lieân bang, 70
• Tieàn, 60
• Hoaït ñoäng ngaân haøng thu heïp, 70
• Tieàn maët, 60
• Thò tröôøng lieân ngaân haøng, 73
• Tieàn göûi coù theå ruùt seùc, 61
• Laïi suaát lieân ngaân haøng, 73
• Traùi phieáu, 60
• Soá nhaân tieàn teä, 73
• Caùc quyõ thò tröôøng tieàn teä, 61
• Tieàn maïnh, 73
• M1, 63
• Cô sôû tieàn teä, 73
• Vaän toác (cuûa tieàn), 63
• Quan heä LM, 64

Chapter 4
1. ÑUÙNG/ SAI/ KHOÂNG CHAÉC Md = Y$(0,35 – i)
a. Thu nhaäp vaø cuûa caûi taøi chính laø hai a. Caàu tieàn vaø caàu traùi phieáu cuûa coâ ta
ví duï veà ñaïi löôïng toàn baèng bao nhieâu khi laõi suaát laø 5%?
b. Caàu tieàn khoâng phuï thuoäc vaøo laõi suaát 10%?
bôûi vì chæ coù traùi phieáu môùi ñem laïi b. Haõy mieâu taû taùc ñoäng cuûa laõi suaát ñeán
laõi suaát. caàu tieàn vaø caàu traùi phieáu. Ñieàu naøy
c. Vôùi moät löôïng cuûa caûi taøi chính cho coù ñuùng vôùi lyù thuyeát ôû chöông 4
tröôùc, neáu moïi ngöôøi thoaû maõn vôùi soá khoâng? Taïi sao?
tieàn maø hoï naém giöõ thì khi ñoù hoï c. Giaû thieát raèng laõi suaát laø 10%. Xeùt
cuõng phaûi thoaû maõn vôùi soá traùi phieáu theo phaàn traêm, ñieàu gì xaûy ra vôùi
hoï naém. caàu tieàn cuûa coâ ta neáu thu nhaäp haøng
d. Nhöõng ñoåi môùi veà taøi chính laø lyù do naêm cuûa coâ ta giaûm maát 50%?
taïi sao vaän toác cuûa tieàn laïi taêng nhanh d. Giaû thieát raèng laõi suaát laø 5%. Xeùt
trong voøng 36 naêm qua. theo phaàn traêm, ñieàu gì xaûy ra vôùi
e. Trong 35 naêm qua, tyû leä löôïng tieàn caàu tieàn cuûa coâ ta neáu thu nhaäp haøng
treân thu nhaäp danh nghóa ñaõ chuyeån naêm cuûa coâ ta bò giaûm maát 50%?
ñoäng theo cuøng moät höôùng vôùi laõi e. Neâu toùm taét taùc ñoäng cuûa thu nhaäp
suaát. ñeán caàu tieàn. Noù phuï thuoäc vaøo laõi
f. Ngaân haøng trung öông coù theå taêng suaát nhö theá naøo?
cung tieàn baèng caùch baùn traùi phieáu
treân thò tröôøng traùi phieáu. 3. TRAÙI PHIEÁU VAØ LAÕI SUAÁT
g. Baèng caùch suy luaän, giaù traùi phieáu vaø
laõi suaát luoân chuyeån ñoäng theo höôùng Moät traùi phieáu höùa heïn seõ ñöôïc hoaøn
ñoái laäp nhau. traû 100 ñoâ la sau moät naêm
a. Laõi suaát cuûa traùi phieáu naøy laø bao
2. CAÀU TIEÀN nhieâu neáu giaù ngaøy hoâm nay cuûa noù
laø 75$? 85$? 95$?
Giaû thieát raèng cuûa caûi cuûa moät ngöôøi b. Quan heä giöõa giaù cuûa traùi phieáu vaø laõi
laø 50.000 ñoâ la vaø thu nhaäp haøng naêm cuûa suaát laø quan heä gì?
coâ ta laø 60.000 ñoâ la. Cuõng giaû thieát raèng c. Neáu laõi suaát laø 8%, thì giaù traùi phieáu
haøm soá caàu tieàn cuûa coâ ta ñöôïc vieát nhö ngaøy hoâm nay laø bao nhieâu?
sau:

Chapter 4
4. CAÂN BAÈNG THÒ TRÖÔØNG TAØI nhieàu traùi phieáu hôn.” Caâu treân sai ôû
CHÍNH choã naøo?
Giaû thieát raèng caàu tieàn ñöôïc cho nhö 6. SOÁ NHAÂN TIEÀN TEÄ
sau:
Md = Y$(0,25 – i) Giaû söû nhöõng giaû ñònh sau ñaây ñuùng:
1) Coâng chuùng khoâng naém tieàn maët.
Vôùi Y$ baèng 100$. Cuõng giaû thieát raèng
cung tieàn laø 20$. Giaû thieát caân baèng treân 2) Tyû leä tieàn döï tröõ treân tieàn göûi laø 0,1.
caùc thò tröôøng taøi chính. 3) Caàu tieàn ñöôïc tính nhö sau:
a. Laõi suaát baèng bao nhieâu?
b. Neáu Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang Md = Y$(0,8 – 4i)
muoán taêng i theâm 10% (giaû söû töø 2%
leân 12%), noù seõ aán ñònh möùc cung Ban ñaàu, cô sôû tieàn teä laø $100 tyû vaø
tieàn ôû möùc bao nhieâu? thu nhaäp danh nghóa laø 5.000 tyû$.
5. CAÀU TRAÙI PHIEÁU a. Caàu tieàn maïnh laø bao nhieâu?

b. Haõy tìm ra laõi suaát caân baèng baèng
Giaû thieát raèng cuûa caûi cuûa moät ngöôøi caùch aán ñònh caàu tieàn maïnh baèng vôùi
laø 50.000$ vaø thu nhaäp haøng naêm cuûa coâ ta cung tieàn maïnh.
laø 60.000$. Cuõng giaû thieát raèng haøm caàu c. Toång cung tieàn laø bao nhieâu? Noù coù
tieàn cuûa coâ ta ñöôïc ñöa ra nhö sau: baèng vôùi toång caàu tieàn taïi laõi suaát maø
baïn tìm ra ôû caâu (b) khoâng?
Md = Y$(0,35 – i) d. Taùc ñoäng ñeán laõi suaát laø bao nhieâu
neáu tieàn maïnh ñöôïc taêng leân ñeán 300
a. Haõy ruùt ra caàu traùi phieáu. Taùc ñoäng tyû$?
cuûa vieäc taêng laõi suaát theâm 10% (giaû e. Neáu toång cung tieàn taêng leân 3.000
söû töø 2% leân 12%) ñeán caàu traùi phieáu tyû$, hoûi taùc ñoäng ñeán i laø bao nhieâu?
nhö theá naøo? (Gôïi yù : haõy söû duïng ñieàu baïn ñaõ bieát
b. Nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc taêng cuûa caûi trong phaàn [d])
ñeán caàu tieàn vaø ñeán caàu traùi phieáu
nhö theá naøo? Haõy giaûi thích baèng lôøi. 7. ATMS VAØ THEÛ TÍN DUÏNG
c. Nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc taêng thu
nhaäp ñeán caàu tieàn vaø caàu traùi phieáu Trong baøi taäp naøy, chuùng ta kieåm tra
nhö theá naøo? Haõy giaûi thích baèng lôøi. taùc ñoäng cuûa vieäc giôùi thieäu ATMs vaø theû
d. “Khi moïi ngöôøi kieám ñöôïc nhieàu tieàn tín duïng leân caàu tieàn. Ñeå ñôn giaûn hoùa,
hôn, hieån nhieân hoï muoán naém giöõ

Chapter 4
chuùng ta haõy xem xeùt caàu tieàn cuûa moät khi ñoù oâng ta ruùt toaøn boä soá tieàn caàn thieát
ngöôøi trong khoaûng thôøi gian 4 ngaøy. ñeå traû cho vieäc mua haøng baèng theû tín
duïng cuûa oâng ta trong boán ngaøy qua.
Giaû söû ATMs vaø theû tín duïng khoâng
toàn taïi, vaø moät ngöôøi ñi tôùi ngaân haøng vaøo e. Haõy tính soá tieàn maø ngöôøi ñoù naém giöõ
saùng ngaøy ñaàu tieân cuûa moãi giai ñoaïn 4 trong töøng ngaøy töø ngaøy thöù nhaát ñeán
ngaøy vaø ruùt töø taøi khoaûn tieàn tieát kieäm cuûa ngaøy thöù tö.
oâng ta taát caû soá tieàn maø oâng ta caàn söû duïng f. Soá tieàn maø ngöôøi ñoù naém giöõ trung
cho 4 ngaøy keá tieáp (keå caû ngaøy ñi ruùt tieàn). bình laø bao nhieâu?
OÂng ta tieâu 4$ moãi ngaøy. g. Döïa treân caâu traû lôøi cuûa baïn cho caâu
hoûi (b), (d), vaø (f), haõy cho bieát taùc
a. OÂng ta ruùt ra bao nhieâu tieàn moãi laàn ñoäng cuûa ATMs vaø theû tín duïng leân
oâng ñeán ngaân haøng? caàu tieàn nhö theá naøo?
Haõy tính soá tieàn maø ngöôøi ñoù giöõ
trong nhöõng ngaøy töø ngaøy thöù nhaát 8. VAÄN TOÁC CUÛA TIEÀN
ñeán ngaøy thöù 4 (vaøo buoåi saùng, tröôùc
khi oâng ta tieâu baát kyø moät ñoàng naøo Haõy tính caàu tieàn theo coâng thöùc sau:
trong khoaûn tieàn maø oâng ta ruùt ra).
b. Soá tieàn oâng ta naém giöõ trung bình laø Md = Y$ L(i)
bao nhieâu?
a. Haõy ruùt ra moät bieåu thöùc cho vaän toác
Sau khi xuaát hieän ATMs, giôø ñaây oâng nhö moät haøm soá cuûa i. Noù phuï thuoäc
ta ruùt tieàn hai ngaøy moät laàn. vaøo i nhö theá naøo?
b. Haõy nhìn vaøo Hình 4-2. Cho bieát
c. Moãi laàn tôùi ngaân haøng oâng ta ruùt bao ñieàu gì xaûy ra vôùi vaän toác cuûa tieàn töø
nhieâu tieàn. giöõa nhöõng naêm 60 ñeán giöõa nhöõng
d. Soá tieàn maø oâng ta naém trung bình laø naêm 90?
bao nhieâu? c. Theo Hình 4-2, vaøo giöõa nhöõng naêm
60 vaø giöõa nhöõng naêm 90, laõi suaát
Cuoái cuøng, vôùi söï xuaát hieän cuûa theû xaáp xæ nhö nhau (khoaûng 5%). Theo
tín duïng, ngöôøi naøy traû taát caû caùc khoaûn thöïc teá naøy, baïn giaûi thích nhö theá
mua haøng baèng caùch söû duïng theû cuûa oâng naøo cho caâu traû lôøi cuûa baïn ôû phaàn
ta. OÂng ta khoâng phaûi ruùt tieàn töø taøi khoaûn (b)? (Gôïi yù: Haõy xem caâu hoûi 7).
tieát kieäm cuûa oâng ta cho ñeán ngaøy thöù tö,

Chapter 4
ÑOÏC THEÂM
Ñeå coù ñöôïc söï mieâu taû chi tieát hôn veà thò Fed hieän ñang duy trì moät trang Web raát
tröôøng taøi chính vaø caùc ñònh cheá taøi chính, höõu ích (http://www.bog.frb.fed.us) bao
baïn neân xem saùch giaùo khoa veà tieàn teä vaø goàm caùc soá lieäu veà caùc thò tröôøng taøi chính
ngaân haøng. Moät quyeån saùch raát hay laø cuõng nhö thoâng tin veà nhöõng vieäc Fed laøm,
Tieàn teä, Heä thoáng Taøi chính vaø Neàn Kinh teá trong nhöõng cuoäc ñieàu traàn gaàn ñaây cuûa
cuûa taùc giaû R. Glenn Hubbard (Ñoïc, MA: Chuû tòch Fed, vaø v.v.
Addison-Wesley, 1997).
Chuùng toâi môøi caùc baïn tham quan trang Blanchard treân treân trang Web Prentice Hall
theo ñòa chæ:
ñeå tìm theâm baøi taäp World Wide Web cho chöông naøy.

Chapter 5
CHÖÔNG 5
__________________________________________________
CAÙC THÒ TRÖÔØNG HAØNG HOÙA

VAØ TAØI CHÍNH:
MOÂ HÌNH IS – LM
ÔÛ chöông 3 chuùng ta ñaõ xem xeùt thò tröôøng haøng hoùa vaø ôû chöông 4 laø caùc thò
tröôøng taøi chính. Giôø ñaây chuùng ta xem xeùt caùc thò tröôøng haøng hoùa vaø taøi chính
cuøng vôùi nhau. ÔÛ cuoái chöông naøy baïn seõ coù moät khuoân khoå ñeå suy nghó veà vaán
ñeà saûn löôïng vaø laõi suaát ñöôïc xaùc ñònh trong thôøi gian ngaén haïn nhö theá naøo.
Ñeå xaây döïng khuoân khoå naøy, chuùng toâi ñi theo moät con ñöôøng maø laàn ñaàu tieân
ñöôïc khai phaù bôûi hai nhaø kinh teá hoïc, John Hicks vaø Alvin Hansen, vaøo cuoái
thaäp nieân 30 vaø ñaàu thaäp nieân 40. Khi cuoán Lyù thuyeát Toång quaùt cuûa Keynes
ñöôïc xuaát baûn naêm 1936, nhieàu ngöôùi ñaõ nhaát trí raèng cuoán saùch naøy vöøa mang
tính neàn taûng vöøa haàu nhö khoâng theå hieåu thaáu ñöôïc. (Haõy xem noù, vaø baïn seõ
ñoàng yù). Ñaõ coù raát nhieàu cuoäc tranh luaän veà vaán ñeà Keynes thöïc söï muoán noùi
gì. Naêm 1937, John Hicks neâu toùm taét ñieàu maø oâng ta nhìn nhaän nhö moät trong
nhöõng ñoùng goùp chính cuûa Keynes: söï moâ taû chung thò tröôøng haøng hoùa vaø taøi
chính. Phaân tích naøy cuûa oâng sau naøy ñöôïc Alvin Hansen môû roäng theâm. Hicks
vaø Hansen goïi coâng trình cuûa hoï laø moâ hình IS-LM.
Töø ñaàu thaäp nieân 40, kinh teá vó moâ coù nhöõng böôùc phaùt trieån quan troïng. Ñaây laø
lyù do taïi sao moâ hình IS-LM ñöôïc trình baøy trong chöông 5 chöù khoâng phaûi trong
chöông 28 cuûa cuoán saùch naøy. Nhöng ñoái vôùi haàu heát caùc nhaø kinh teá hoïc, moâ
hình IS-LM vaãn coøn laø moät keát khoái (building block) thieát yeáu – moät keát khoái tuy
ñôn giaûn nhöng vaãn coøn theå hieän ñöôïc nhieàu ñieàu xaûy ra trong neàn kinh teá trong
ngaén haïn. Ñaây laø lyù do moâ hình IS-LM hieän nay vaãn coøn ñöôïc daïy vaø söû duïng.

Chapter 5
5-1 THÒ TRÖÔØNG HAØNG HOÙA VAØ QUAN HEÄ IS
Tröôùc heát, chuùng ta haõy toùm taét laïi nhöõng kieán thöùc chuùng ta ñaõ hoïc trong
chöông 3:
Quan heä chính xaùc, töø
• Chuùng ta ñaõ moâ taû traïng thaùi caân baèng treân thò tröôøng haøng hoùa nhö laø
chöông 3:
ñieàu kieän saûn löôïng, Y, baèng vôùi caàu haøng hoùa, Z. Chuùng ta goïi ñieàu
Y=Z⇔ kieän naøy laø quan heä IS, bôûi vì noù coù theå ñöôïc dieãn giaûi laïi nhö laø ñieàu
I = S + (T – G) kieän ñaàu tö baèng vôùi tieát kieäm.
• Chuùng ta ñaõ ñònh nghóa caàu laø toång cuûa tieâu duøng, ñaàu tö, vaø chi tieâu
chính phuû. Chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng tieâu duøng laø moät haøm soá cuûa thu
nhaäp khaû duïng roøng (thu nhaäp ñaõ tröø caùc loaïi thueá), vaø coi chi tieâu ñaàu
tö, chi tieâu cuûa chính phuû, vaø thueá laø cho tröôùc. Ñieàu kieän caân baèng
ñöôïc ñöa ra nhö sau:
Y = C(Y – T) + I + G
• Söû duïng ñieàu kieän caân baèng naøy, sau ñoù chuùng ta xem xeùt caùc yeáu toá
ñaõ laøm thay ñoåi saûn löôïng caân baèng. Chuùng ta nhìn cuï theå vaøo caùc taùc
ñoäng cuûa nhöõng thay ñoåi trong chi tieâu chính phuû vaø cuûa söï thay ñoåi
trong caàu tieâu duøng.
Söï ñôn giaûn hoaù chính cuûa moâ hình ñaàu tieân naøy laø laõi suaát khoâng taùc
ñoäng leân caàu haøng hoùa. Nhieäm vuï ñaàu tieân cuûa chuùng ta trong chöông naøy
laø loaïi boû söï ñôn giaûn hoùa naøy ñi, ñöa laõi suaát vaøo moâ hình haøng hoùa cuûa
chuùng ta – traïng thaùi caân baèng treân thò tröôøng. Luùc naøy, chuùng ta chæ taäp
Chuùng ta seõ laøm ñieàu trung vaøo taùc ñoäng cuûa laõi suaát ñeán ñaàu tö vaø seõ tieán haønh moät cuoäc thaûo
naøy ôû chöông 16. Taïi luaän veà nhöõng taùc ñoäng cuûa noù ñeán caùc boä phaän khaùc cuûa caàu sau naøy.
ñoù chuùng ta seõ xem
xeùt nhöõng taùc ñoäng
cuûa laõi suaát ñeán caû Ñaàu tö, Doanh thu, vaø Laõi suaát
tieâu duøng laãn ñaàu tö.
Trong moâ hình ñaàu tieân veà xaùc ñònh saûn löôïng cuûa chuùng ta, ñaàu tö chöa
ñöôïc giaûi thích – chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng ñaàu tö khoâng ñoåi, thaäm chí khi
saûn löôïng ñoåi. Ñaàu tö – khoaûn tieàn caùc coâng ty chi tieâu ñeå mua maùy moùc
môùi vaø nhaø xöôûng – treân thöïc teá hoaøn toaøn khoâng phaûi laø khoâng ñoåi, vaø
noù phuï thuoäc chuû yeáu vaøo hai yeáu toá sau:

Chapter 5
• Möùc doanh thu. Moät coâng ty ñang taêng doanh thu caàn taêng saûn löôïng.
Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, coâng ty coù theå caàn mua theâm maùy moùc, hoaëc
xaây döïng theâm nhaø maùy. Moät coâng ty ñang ñoái maët vôùi tình traïng
giaûm doanh thu seõ caûm thaáy khoâng caàn laøm nhö vaäy vaø seõ haàu nhö
khoâng chi tieâu baát kyø moät khoaûn naøo vaøo ñaàu tö.
• Laõi suaát. Haõy xeùt moät coâng ty ñang quyeát ñònh xem coù neân mua moät
caùi maùy môùi hay khoâng. Ñeå mua maùy môùi, coâng ty naøy phaûi vay tieàn,
baèng caùch vay ngaân haøng hoaëc baèng caùch phaùt haønh traùi phieáu. Laõi
suaát caøng cao, coâng ty naøy caøng ít coù khaû naêng seõ vay tieàn vaø mua
maùy môùi. ÔÛ möùc laõi suaát ñuû cao, lôïi nhuaän sinh ra theâm töø maùy môùi
seõ khoâng ñuû ñeå traû tieàn laõi, vaø maùy môùi seõ khoâng ñaùng mua.
Ñeå theå hieän hai taùc ñoäng naøy, chuùng ta vieát quan heä ñaàu tö nhö sau:
I = I(Y,i) (5.1)
(+,–)
Phöông trình (5.1) chæ ra raèng ñaàu tö phuï thuoäc vaøo saûn löôïng, Y, vaø laõi
suaát, i. Maëc duø thaûo luaän cuûa chuùng ta cho raèng doanh thu coù theå laø moät
bieán soá thích hôïp hôn, song chuùng ta neân giaû ñònh raèng doanh thu vaø saûn
löôïng baèng nhau – noùi caùch khaùc, chuùng ta giaû ñònh raèng ñaàu tö haøng toàn
kho baèng 0 – vaø söû duïng saûn löôïng thay cho doanh thu. Daáu coäng ôû döôùi
Y ↑⇒ i ↑ chöõ Y chæ ra raèng taêng saûn löôïng daãn tôùi taêng ñaàu tö. Daáu tröø ôû döôùi laõi
i ↑⇒ i ↓ suaát i chæ ra raèng taêng laõi suaát daãn tôùi giaûm ñaàu tö.
Ñöôøng IS
Xeùt quan heä ñaàu tö (5.1), ñieàu kieän caân baèng treân thò tröôøng haøng hoùa trôû
thaønh:
Y = C(Y – T) + I(Y,i) + G (5.2)
Cung haøng hoùa (veá traùi) phaûi baèng vôùi caàu haøng hoùa (veá phaûi). Phöông
trình (5.2) laø quan heä IS ñöôïc môû roäng cuûa chuùng ta. Giôø ñaây chuùng ta coù
theå xem xeùt nhöõng gì xaûy ra vôùi saûn löôïng khi laõi suaát thay ñoåi.
Haõy nhôù (1) toång saûn
xuaát laø moät töø ñoàng
Haõy baét ñaàu vôùi Hình 5-1. Caàu (veá phaûi cuûa phöông trình [5.2]) ñöôïc ño
nghóa vôùi saûn löôïng,
treân truïc tung. Saûn löôïng (hay töông ñöông laø toång saûn phaåm hay thu
vaø (2) toång saûn xuaát vaø
nhaäp) ñöôïc ño treân truïc hoaønh. Ñöôøng ZZ veõ caàu nhö moät haøm soá cuûa saûn
thu nhaäp luoân baèng
nhau. löôïng vôùi moät giaù trò laõi suaát cho tröôùc, i. Khi saûn löôïng, vaø nhö theá laø thu

Chapter 5
nhaäp, taêng, thì tieâu duøng cuõng taêng; chuùng ta ñaõ nghieân cöùu moái quan heä
naøy trong chöông 3. Khi saûn löôïng taêng, ñaàu tö cuõng taêng; ñaây laø moái
Do chuùng ta khoâng coøn quan heä giöõa ñaàu tö vaø saûn löôïng maø chuùng ta ñaõ giôùi thieäu trong chöông
giaû thieát raèng quan heä naøy. Thoâng qua taùc ñoäng cuûa noù leân caû tieâu duøng laãn ñaàu tö, taêng saûn
tieâu duøng vaø ñaàu tö
löôïng daãn tôùi taêng caàu: ZZ coù chieàu doác leân.
trong phöông trình
(5.2) laø quan heä tuyeán Löu yù raèng toâi ñaõ veõ ñöôøng ZZ coù goùc nghieâng nhoû hôn ñöôøng coù goùc
tính nöõa, neân ñöôøng nghieâng 45 ñoä. Noùi caùch khaùc, toâi ñaõ giaû thieát raèng taêng saûn löôïng daãn tôùi
ZZ noùi chung laø moät
taêng caàu theo tyû leä thaáp hôn moät-moät. Trong chöông 3, vôùi ñaàu tö khoâng
ñöôøng cong chöù khoâng
ñoåi, söï giôùi haïn naøy veà baûn chaát chính laø töø söï giôùi haïn raèng ngöôøi tieâu
phaûi laø moät ñöôøng
thaúng. Do ñoù, toâi veõ duøng chæ tieâu moät phaàn trong thu nhaäp taêng theâm cuûa hoï cho haøng tieâu
ñöôøng naøy nhö treân duøng. Nhöng giôø ñaây chuùng ta cho pheùp ñaàu tö ñaùp öùng vôùi saûn löôïng, söï
Hình 5-1. giôùi haïn naøy coù theå khoâng coøn ñuùng nöõa. Khi saûn löôïng taêng, toång cuûa
möùc taêng trong tieâu duøng vaø möùc taêng trong ñaàu tö coù theå vöôït quaù möùc
taêng saûn löôïng ban ñaàu. Maëc duø ñaây laø moät khaû naêng coù theå xaûy ra treân
lyù thuyeát, song baèng chöùng thöïc nghieäm chæ ra raèng ñieàu naøy khoâng xaûy ra
trong thöïc teá. Ñoù laø lyù do taïi sao toâi seõ giaû ñònh ñaùp öùng cuûa caàu vôùi saûn
löôïng nhoû hôn möùc moät-moät vaø veõ ñöôøng ZZ coù goùc nghieâng nhoû hôn
ñöôøng coù goùc nghieâng 45 ñoä.
Ñieåm caân baèng hình thaønh taïi ñieåm caàu baèng saûn löôïng, taïi ñieåm A, giao
ñieåm cuûa ZZ vaø ñöôøng coù goùc nghieâng 45 ñoä. Y laø möùc saûn löôïng caân baèng.
Chuùng ta ñaõ veõ quan heä caàu, ZZ, vôùi moät giaù trò laõi suaát cho tröôùc. Giaû söû
laõi suaát taêng leân töø giaù trò ban ñaàu i leân giaù trò môùi cao hôn i’. ÔÛ baát kyø
möùc saûn löôïng naøo, ñaàu tö seõ giaûm. Ñöôøng caàu ZZ chuyeån dòch xuoáng
Traïng thaùi caân baèng ZZ’: taïi moät möùc saûn löôïng cho tröôùc, caàu thaáp hôn. Ñieåm caân baèng môùi
treân thò tröôøng haøng
laø taïi ñieåm giao nhau cuûa ñöôøng caàu thaáp hôn ZZ’ vaø ñöôøng thaúng coù goùc
hoaù:
nghieâng 45 ñoä, taïi ñieåm A’. Möùc saûn löôïng caân baèng giôø ñaây laø Y’.
i↑⇒Y ↓ Dieãn ñaït baèng lôøi: Taêng laõi suaát laøm giaûm ñaàu tö. Giaûm ñaàu tö daãn tôùi
giaûm saûn löôïng, ñieàu naøy laøm giaûm tieâu duøng vaø ñaàu tö theâm nöõa. Noùi
caùch khaùc, giaûm ñaàu tö ban ñaàu daãn tôùi giaûm moät möùc saûn löôïng lôùn hôn
thoâng qua hieäu öùng soá nhaân.
Söû duïng Hình 5-1, chuùng ta coù theå tìm ñöôïc giaù trò caân baèng cuûa saûn löôïng
ñi keøm vôùi baát kyø giaù trò naøo cuûa laõi suaát. Moái quan heä giöõa saûn löôïng caân
baèng vaø laõi suaát ñöôïc bieåu dieãn trong Hình 5-2. Hình 5-2(a) taùi taïo laïi
Hình 5-1. Laõi suaát i nguï yù moät möùc saûn löôïng baèng vôùi Y. Laõi suaát cao
hôn, i’, nguï yù moät möùc saûn löôïng thaáp hôn, Y’. Hình 5-2(b) bieåu dieãn saûn
löôïng caân baèng Y treân truïc hoaønh theo laõi suaát treân truïc tung. Ñieåm A
trong Hình 5-2(b)

Chapter 5
HÌNH 5-1
Nhöõng taùc ñoäng cuûa

söï gia taêng laõi suaát
ñoái vôùi Saûn löôïng
Taêng laõi suaát laøm (vôùi laõi suaát i)

giaûm caàu haøng hoùa taïi
baát kyø möùc saûn löôïng
Caàu, Z
naøo. Bôûi vì chuùng ta
(vôùi laõi suaát i’>i)
ñaõ khoâng giaû ñònh raèng
moái quan heä giöõa tieâu
duøng vaø ñaàu tö trong
phöông trình (5.2) laø
tuyeán tính, ZZ noùi
chung laø moät ñöôøng
cong chöù khoâng phaûi Saûn löôïng, Y
laø moät ñöôøng thaúng,
nhö ñaõ ñöôïc bieåu dieãn.
Nhöng taát caû caùc laäp töông öùng vôùi ñieåm A trong Hình 5-2(a), vaø ñieåm A’ trong Hình 5-2(b)
luaän sau ñaây ñeàu aùp töông öùng vôùi ñieåm A’ trong Hình 5-2(a). Toång quaùt hôn, traïng thaùi caân
duïng ñöôïc khi chuùng baèng treân thò tröôøng haøng hoùa nguï yù laø laõi suaát caøng cao, möùc saûn löôïng
ta giaû ñònh raèng moái caân baèng caøng thaáp. Moái quan heä giöõa laõi suaát vaø saûn löôïng naøy ñöôïc
quan heä giöõa tieâu duøng
bieåu dieãn bôûi ñöôøng cong coù ñoä doác xuoáng trong Hình 5-2(b). Ñöôøng naøy
vaø ñaàu tö laø tuyeán tính,
vaø ZZ laø moät ñöôøng
ñöôïc goïi laø ñöôøng IS. 1
thaúng chöù khoâng phaûi
laø moät ñöôøng cong.
Söï dòch chuyeån Ñöôøng IS
Traïng thaùi caân baèng
treân thò tröôøng haøng Löu yù raèng chuùng ta ñaõ bieåu dieãn ñöôøng IS trong ñoà thò Soá 5-2 vôùi caùc giaù
hoaù coù nghóa laø saûn trò cuûa thueá, T, vaø chi tieâu chính phuû, G, cho tröôùc. Nhöõng söï thay ñoåi T
löôïng laø moät haøm hoaëc G seõ laøm dòch chuyeån ñöôøng IS.
suaát. Moái quan heä naøy
ñöôïc bieåu dieãn bôûi
ñöôøng IS coù chieàu doác
xuoáng.
1
ÑAØO SAÂU HÔN. Haõy xem ñieàu gì xaûy ra vôùi ñaàu tö vaø tieát kieäm khi chuùng ta dòch chuyeån xuoáng doïc theo
ñöôøng IS. Khi chuùng ta dòch chuyeån xuoáng, laõi suaát giaûm vaø saûn löôïng taêng; caû hai yeáu toá naøy laøm taêng ñaàu tö.
Khi chuùng ta chuyeån dòch xuoáng döôùi, thu nhaäp taêng, do ñoù tieát kieäm taêng. Nhö vaäy, khi thu nhaäp taêng vaø
chuùng ta dòch chuyeån xuoáng doïc theo ñöôøng IS, caû ñaàu tö vaø tieát kieäm ñeàu taêng; quaû thöïc, theo caùch xaây döïng
ñöôøng IS, ñaàu tö vaø tieát kieäm taêng theo cuøng moät soá löôïng, do ñoù chuùng vaãn baèng nhau.

Chapter 5
HÌNH 5-2
Suy dieãn ñöôøng IS (vôùi laõi suaát i)
Caàu, Z
Traïng thaùi caân baèng (a)
treân thò tröôøng haøng (vôùi laõi suaát i’>i)
hoùa nguï yù saûn löôïng laø
moät haøm soá nghòch
bieán cuûa laõi suaát.
Ñöôøng IS coù chieàu doác
xuoáng.
Saûn löôïng, Y
Laõi suaát, i
(b) i’
i
Ñöôøng IS
Saûn löôïng, Y
Ñeå bieát IS dòch chuyeån nhö theá naøo, haõy xem Hình 5-3. Ñöôøng IS bieåu dieãn
möùc saûn löôïng caân baèng nhö moät haøm soá cuûa laõi suaát. Noù ñöôïc veõ vôùi caùc
giaù trò thueá vaø chi tieâu chính phuû cho tröôùc. Baây giôø, haõy xem xeùt vieäc taêng
thueá, töø T leân T’. Taïi möùc laõi suaát cho tröôùc, chaúng haïn nhö i, tieâu duøng
giaûm, daãn tôùi giaûm caàu haøng hoùa vaø, thoâng qua soá nhaân, daãn tôùi moät möùc
giaûm trong saûn löôïng caân baèng. Möùc saûn löôïng caân baèng giaûm, chaúng haïn
nhö töø Y xuoáng Y’. Noùi caùch khaùc, ñöôøng IS dòch chuyeån sang traùi: Taïi baát
kyø laõi suaát naøo, möùc saûn löôïng caân baèng thaáp hôn möùc saûn löôïng tröôùc khi
taêng thueá.

Chapter 5
HÌNH 5-3
Söï dòch chuyeån cuûa

ñöôøng IS
Laõi suaát, i
Taêng thueá dòch chuyeån
ñöôøng IS sang beân
traùi.
IS (vôùi thueá T)
Saûn löôïng, Y
Vôùi i cho tröôùc,

Khaùi quaùt hôn, vôùi laõi suaát cho tröôùc baát kyø moät yeáu toá naøo laøm giaûm möùc
T ↑⇒Y ↓
saûn löôïng caân baèng, ñeàu laøm cho ñöôøng IS dòch chuyeån sang traùi. Chuùng
Taêng thueá laøm ñöôøng ta ñaõ xem xeùt vieäc taêng thueá. Ñöôøng IS cuõng dòch chuyeån sang traùi neáu
IS chuyeån dòch sang giaûm chi tieâu cuûa chính phuû, hoaëc giaûm loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng (daãn
traùi. tôùi giaûm tieâu duøng vôùi moät möùc thu nhaäp khaû duïng cho tröôùc). Ngöôïc laïi,
vôùi moät laõi suaát cho tröôùc, baát kyø yeáu toá naøo laøm taêng möùc saûn löôïng caân
baèng – giaûm thueá, taêng chi tieâu chính phuû, taêng loøng tin cuûa ngöôøi tieâu
duøng – ñeàu laøm cho ñöôøng IS dòch chuyeån sang phaûi.
Chuùng ta haõy toùm taét laïi:
• Traïng thaùi caân baèng treân thò tröôøng haøng hoùa nguï yù saûn löôïng laø moät
haøm soá nghòch bieán cuûa laõi suaát.
• Moái quan heä naøy ñöôïc bieåu dieãn bôûi ñöôøng IS coù chieàu doác xuoáng.
• Nhöõng söï thay ñoåi trong caùc yeáu toá laøm giaûm hay taêng caàu haøng hoùa,
vôùi laõi suaát cho tröôùc, ñeàu laøm ñöôøng IS dòch chuyeån sang traùi hoaëc
sang phaûi.

Chapter 5
5-2. CAÙC THÒ TRÖÔØNG TAØI CHÍNH VAØ QUAN HEÄ LM
Baây giôø chuùng ta haõy quay trôû laïi caùc thò tröôøng taøi chính. Chuùng ta ñaõ
bieát ôû chöông 4 laø laõi suaát ñöôïc xaùc ñònh bôûi söï baèng nhau giöõa cung tieàn
Veá traùi: Cung tieàn
vaø caàu tieàn.
M = Y$L(i)
Ms = M
Veá phaûi: Caàu tieàn Bieán soá M ôû veá traùi laø toång löôïng (löôïng cung) tieàn danh nghóa. ÔÛ ñaây,
toâi lôø ñi caùc chi tieát veà quaù trình cung tieàn, vaø chæ suy nghó ñôn giaûn laø
Md = Y$L(i) ngaân haøng trung öông kieåm soaùt tröïc tieáp M. Veá phaûi chæ ra caàu tieàn.
Caàu tieàn laø moät haøm soá cuûa thu nhaäp danh nghóa, Y$, vaø laõi suaát danh
nghóa, i: taêng thu nhaäp danh nghóa laøm taêng caàu tieàn; taêng laõi suaát laøm
giaûm caàu tieàn. Traïng thaùi caân baèng ñoøi hoûi raèng cung tieàn (veá traùi cuûa
phöông trình) baèng vôùi caàu tieàn (veá phaûi cuûa phöông trình).
Tieàn thöïc, Thu nhaäp thöïc, vaø Laõi suaát
Phöông trình M = Y$L(i) cho bieát moái quan heä giöõa tieàn, thu nhaäp danh
nghóa, vaø laõi suaát. ÔÛ ñaây seõ thuaän tieän hôn neáu vieát laïi noù döôùi daïng moät
moái quan heä giöõa tieàn thöïc (ñoù laø tieàn tính theo haøng hoaù), thu nhaäp thöïc
(ñoù laø thu nhaäp tính theo haøng hoùa), vaø laõi suaát.
Töø chöông 2: Y$P = Y Haõy nhôù laïi raèng thu nhaäp danh nghóa chia cho möùc giaù baèng thu nhaäp
thöïc, Y. Chia caû hai veá cuûa phöông trình naøy cho möùc giaù P (maø ôû ñaây
chuùng ta coi nhö ñöôïc cho tröôùc) ta coù:
M
= YL(i ) (5.3)
P
Nhö theá, chuùng ta coù theå phaùt bieåu laïi ñieàu kieän caân baèng cuûa chuùng ta laø
ñieàu kieän maø cung tieàn thöïc – toång löôïng tieàn tính theo haøng hoùa chöù
khoâng phaûi laø ñoâ la - baèng vôùi caàu tieàn thöïc. Caàu tieàn thöïc phuï thuoäc vaøo
thu nhaäp danh nghóa Y vaø laõi suaát i. Khaùi nieäm caàu tieàn “thöïc” hình nhö
hôi tröøu töôïng, do ñoù ñöa ra moät ví duï coù theå giuùp laøm roõ hôn. Ñöøng suy
nghó veà caàu tieàn noùi chung maø haõy suy nghó veà caàu ñoái vôùi caùc ñoàng caéc
cuûa chính baïn. Giaû thieát raèng baïn thích coù caùc ñoàng caéc trong tuùi ñeå mua
boán ly caø pheâ trong suoát caû ngaøy. Neáu moät ly caø pheâ trò giaù 60 xu, baïn seõ
muoán giöõ khoaûng 2,40 ñoâ la tieàn caéc : Ñaây laø caàu danh nghóa ñoàng caéc
cuûa baïn. Noùi caùch khaùc, baïn muoán giöõ ñuû soá tieàn caéc trong tuùi ñeå mua
boán ly caø pheâ. Ñaây laø caàu tieàn caéc cuûa baïn tính theo haøng hoùa – ôû ñaây laø
tính theo nhöõng ly caø pheâ.

Chapter 5
Töø nay trôû ñi, toâi seõ goïi phöông trình (5.3) laø moái quan heä LM. Lôïi theá
cuûa vieäc vieát phöông trình naøy theo caùch naøy laø thu nhaäp thöïc, Y, xuaát
hieän ôû veá phaûi cuûa phöông trình thay cho thu nhaäp danh nghóa, Y$. Vaø thu
nhaäp thöïc (hay noùi caùch khaùc, saûn löôïng thöïc) laø bieán soá maø chuùng ta taäp
trung vaøo khi xem xeùt traïng thaùi caân baèng treân thò tröôøng haøng hoùa. Ñeå
ñoïc thaáy bôùt naëng neà, toâi seõ goïi veá traùi vaø veá phaûi cuûa phöông trình (5.3)
ñôn giaûn laø “cung tieàn” vaø “caàu tieàn” thay cho vieäc goïi moät caùch chính
xaùc hôn nhöng laïi naëng neà hôn laø “cung tieàn thöïc” vaø “caàu tieàn thöïc”.
Töông töï, toâi seõ goïi thu nhaäp thay cho “thu nhaäp thöïc”.
Ñöôøng LM
Ñeå hieåu ñöôïc moái quan heä giöõa saûn löôïng vaø laõi suaát trong phöông trình
(5.3), chuùng ta haõy baét ñaàu vôùi Hình 5-4. Ño laõi suaát treân truïc tung, vaø
tieàn (thöïc) treân truïc hoaønh. Cung tieàn ñöôïc bieåu dieãn baèng ñöôøng thaúng
thaúng ñöùng taïi M/P, vaø ñöôïc kyù hieäu laø Ms. Vôùi moät möùc thu nhaäp cho
Traïng thaùi caân baèng tröôùc, Y, caàu tieàn laø moät haøm nghòch bieán cuûa laõi suaát. Noù ñöôïc bieåu dieãn
treân caùc thò tröôøng taøi bôûi moät ñöôøng (cong) doác xuoáng goïi laø Md. Ngoaïi tröø thöïc teá laø chuùng ta
chính: Vôùi M cho ño tieàn thöïc chöù khoâng phaûi tieàn danh nghóa treân truïc hoaønh, hình naøy
tröôùc, töông töï nhö Hình 4-4 trong chöông 4. Ñieåm caân baèng naèm taïi ñieåm A,
nôi cung tieàn baèng caàu tieàn, vaø laõi suaát baèng i.
Y ↑⇒ i↑
Baây giôø, haõy xem xeùt moät söï gia taêng thu nhaäp töø Y leân Y’, daãn tôùi vieäc
moïi ngöôøi taêng caàu tieàn ôû baát kyø laõi suaát naøo. Ñöôøng bieåu dieãn caàu tieàn
dòch chuyeån sang phaûi tôùi Md’. Ñieåm caân baèng môùi laø A’ vôùi moät laõi suaát
cao hôn, i’. Taïi sao taêng thu nhaäp laïi daãn tôùi taêng laõi suaát? Khi thu nhaäp
taêng, caàu tieàn taêng. Nhöng cung tieàn laïi ñöôïc cho tröôùc khoâng ñoåi. Do
ñoù, laõi suaát phaûi taêng cho tôùi khi hai taùc ñoäng ngöôïc nhau ñoái vôùi caàu tieàn
– taêng thu nhaäp khieán moïi ngöôøi muoán naém nhieàu tieàn hôn, vaø taêng laõi
suaát khieán moïi ngöôøi muoán naém ít tieàn hôn – trieät tieâu laãn nhau. Taïi
ñieåm ñoù, caàu tieàn baèng vôùi cung tieàn khoâng ñoåi, vaø caùc thò tröôøng taøi
chính laïi trôû veà traïng thaùi caân baèng.
Söû duïng Hình 5-4, chuùng ta coù theå tìm ra giaù trò cuûa laõi suaát ñi keøm vôùi baát
kyø giaù trò thu nhaäp naøo vôùi moät löôïng cung tieàn cho tröôùc. Moái quan heä
naøy ñöôïc suy dieãn trong Hình 5-5. Hình 5-5(a) taùi taïo Hình 5-4. Khi thu
nhaäp baèng Y, caàu tieàn ñöôïc bieåu dieãn bôûi ñöôøng Md vaøø laõi suaát caân baèng
laø i.

Chapter 5
HÌNH 5-4

taêng thu nhaäp ñoái vôùi
laõi suaát.
Vôùi moät laõi suaát cho
Laõi suaát, i
tröôùc, taêng thu nhaäp
daãn tôùi taêng caàu tieàn.
Vôùi löôïng cung tieàn
cho tröôùc, ñieàu naøy
daãn tôùi taêng laõi suaát
caân baèng.
(ñoái vôùi Y’>Y)
(ñoái vôùi thu nhaäp Y)
Löôïng cung tieàn (thöïc), M/P
Khi thu nhaäp taêng leân giaù trò cao hôn laø Y’, caàu tieàn ñöôïc bieåu thò bôûi
ñöôøng Md’ vaø laõi suaát caân baèng laø i’. Hình 5-5(b) bieåu dieãn laõi suaát caân
baèng i treân truïc tung theo thu nhaäp treân truïc hoaønh. Ñieåm A trong
treân caùc thò tröôøng taøi
Hình 5-5(b) töông öùng vôùi ñieåm A trong Hình 5-5(a), vaø ñieåm A’ trong
chính coù yù nghóa laø,
vôùi löôïng cung tieàn Hình 5-5(b) töông öùng vôùi ñieåm A’ trong Hình 5-5(a). Toång quaùt hôn,
cho tröôùc, laõi suaát laø ñieåm caân baèng treân caùc thò tröôøng taøi chính coù yù nghóa laø möùc saûn löôïng
moät haøm ñoàng bieàn caøng cao thì caàu tieàn caøng cao, vaø do ñoù laõi suaát caân baèng caøng cao. Moái
cuûa möùc thu nhaäp. quan heä giöõa saûn löôïng vaø laõi suaát naøy ñöôïc bieåu dieãn bôûi ñöôøng cong doác
Moái quan heä naøy ñöôïc leân trong Hình 5-5(b). Ñöôøng naøy ñöôïc goïi laø ñöôøng LM. Caùc nhaø kinh
bieåu dieãn baèng ñöôøng teá hoïc ñoâi khi mieâu taû ñaëc tröng moái quan heä naøy baèng caùch noùi raèng
LM coù ñoä doác ñi leân. “hoaït ñoäng kinh teá cao hôn gaây söùc eùp leân laõi suaát”. Haõy ñaûm baûo raèng
baïn hieåu nhöõng böôùc ñaèng sau lôøi phaùt bieåu naøy.
Söï dòch chuyeån cuûa Ñöôøng LM
Chuùng ta ñaõ suy dieãn ñöôïc ñöôøng LM trong Hình 5-5 vôùi löôïng cung tieàn
danh nghóa, M, vaø möùc giaù, P – vaø tyû leä cuûa chuùng, M/P laø löôïng cung tieàn
thöïc – cho tröôùc. Nhöõng thay ñoåi trong M/P, cho duø nhöõng thay ñoåi naøy
hình thaønh do nhöõng thay ñoåi trong löôïng cung tieàn danh nghóa, M, hay töø
nhöõng thay ñoåi trong möùc giaù, P, ñeàu seõ dòch chuyeån ñöôøng LM.

Chapter 5
HÌNH 5-5
Suy dieãn ñöôøng LM

ñöôøng LM
treân caùc thò tröôøng taøi
chính coù yù nghóa laø laõi
Laõi suaát, i
suaát laø moät haøm ñoàng
Laõi suaát, i
bieán cuûa möùc thu
nhaäp. Ñöôøng LM doác
leân.
Löôïng cung tieàn (thöïc), M/P Thu nhaäp,Y

(a) (b)
HÌNH 5-6
Söï dòch chuyeån cuûa

Ñöôøng LM
(ñoái vôùi M/P)
Taêng cung tieàn daãn tôùi

ñöôøng LM dòch
Laõi suaát, i
chuyeån xuoáng döôùi.

(ñoái vôùi M’/P > M/P)
Thu nhaäp, Y
Ñeå bieát ñöôïc ñöôøng naøy dòch chuyeån nhö theá naøo, haõy xem Hình 5-6.
Ñöôøng LM bieåu dieãn laõi suaát nhö moät haøm soá cuûa möùc thu nhaäp. Noù ñöôïc
veõ vôùi moät giaù trò M/P cho tröôùc. Baây giôø, haõy xem xeùt vieäc taêng cung
Vôùi Y cho tröôùc,
tieàn danh nghóa, töø M leân M’, do ñoù taïi moät möùc giaù khoâng ñoåi, cung tieàn
thöïc taêng töø M/P leân M’/P. Taïi moät möùc thu nhaäp cho tröôùc, Y, taêng cung
M/P ↑⇒ i↓ tieàn naøy daãn tôùi giaûm laõi suaát caân baèng töø i xuoáng i’. Noùi caùch khaùc,
Taêng cung tieàn laøm ñöôøng LM dòch chuyeån xuoáng; taïi baát kyø möùc thu nhaäp naøo, taêng cung
ñöôøng LM dòch tieàn daãn tôùi giaûm laõi suaát caân baèng. Theo caùch lyù giaûi töông töï, taïi baát kyø
chuyeån xuoáng döôùi. möùc thu nhaäp naøo, giaûm cung tieàn daãn tôùi taêng laõi suaát. Giaûm cung tieàn
daãn tôùi ñöôøng LM dòch chuyeån leân treân.

Chapter 5
Chuùng ta haõy toùm taét laïi:

Taïi sao chuùng ta noùi
veà söï dòch chuyeån cuûa • Traïng thaùi caân baèng treân caùc thò tröôøng taøi chính coù yù nghóa laø laõi suaát
ñöôøng IS sang traùi vaø
laø moät haøm soá ñoàng bieán cuûa möùc thu nhaäp. Moái quan heä naøy ñöôïc
sang phaûi, coøn ñöôøng
bieåu dieãn bôûi ñöôøng cong LM doác leân.
LM thì dòch chuyeån
leân treân vaø xuoáng
döôùi? • Taêng cung tieàn laøm ñöôøng LM dòch chuyeån xuoáng; giaûm cung tieàn laøm
Chuùng ta nghó veà thò ñöôøng LM dòch chuyeån leân treân.
tröôøng haøng hoùa nhö laø
vieäc xaùc ñònh Y vôùi i
cho tröôùc; do ñoù chuùng 5-3 MOÂ HÌNH IS-LM: CAÙC BAØI TAÄP THÖÏC HAØNH
ta muoán bieát ñieàu gì
xaûy ra vôùi Y khi moät Baây giôø, chuùng ta coù theå ñöa nhöõng quan heä IS vaø LM laïi vôùi nhau. Taïi
bieán ngoaïi sinh naøo ñoù baát kyø thôøi ñieåm naøo, cung haøng hoùa phaûi baèng vôùi caàu haøng hoùa. Vaø
thay ñoåi. Y ñöôïc ño
cung tieàn phaûi baèng vôùi caàu tieàn. Caû quan heä IS laãn LM ñeàu phaûi xaûy ra:
treân truïc hoaønh, vaø
chuyeån ñoäng sang phaûi
hoaëc traùi. Quan heä IS Y = C(Y - T) + I(Y,i) + G
Chuùng ta nghó veà caùc
thò tröôøng taøi chính
nhö laø vieäc xaùc ñònh i Quan heä LM
M
= YL(i )
vôùi Y cho tröôùc; do ñoù P
chuùng ta muoán bieát
ñieàu gì xaûy ra vôùi i khi Hình 5-7 veõ caû ñöôøng IS laãn ñöôøng LM treân cuøng moät ñoà thò. Saûn löôïng –
moät bieán ngoaïi sinh hay töông ñöông laø toång saûn phaåm hay thu nhaäp – ñöôïc ño treân truïc
naøo ñoù thay ñoåi. i hoaønh. Laõi suaát ñöôïc ño treân truïc tung.
ñöôïc ño treân truïc tung,
vaø chuyeån dòch leân
Baát kyø ñieåm naøo treân ñöôøng IS doác xuoáng cuõng theå hieän ñieàu kieän caân
treân hoaëc xuoáng döôùi.
baèng treân thò tröôøng haøng hoùa. Baát kyø ñieåm naøo treân ñöôøng LM doác leân
cuõng theå hieän ñieàu kieän caân baèng treân caùc thò tröôøng taøi chính. Chæ coù
ñieåm A laø thoûa maõn caû hai ñieàu kieän caân baèng. Ñieàu ñoù coù nghóa laø ñieåm
A, vôùi möùc saûn löôïng Y vaø laõi suaát i ñi keøm, laø moät ñieåm caân baèng toång
quaùt, ñieåm maø taïi ñoù coù traïng thaùi caân baèng caû treân thò tröôøng haøng hoùa
laãn caùc thò tröôøng taøi chính.

Chapter 5
HÌNH 5-7
tröôøng haøng hoùa

Caân baèng treân thò
Moâ hình IS-LM
thò tröôøng taøi chính

Caân baèng treân caùc
hoùa coù yù nghóa laø saûn
Laõi suaát, i
löôïng laø moät haøm
suaát. Traïng thaùi caân
baèng treân caùc thò
tröôøng taøi chính coù yù
nghóa laø laõi suaát laø moät
haøm ñoàng bieán cuûa
saûn löôïng. Chæ taïi Saûn löôïng (Thu nhaäp), Y
ñieåm A caû thò tröôøng
haøng hoùa vaø thò tröôøng
taøi chính ñeàu ñaït traïng Nhöõng moái quan heä IS vaø LM laøm cô sôû cho Hình 5-7 chöùa ñöïng nhieàu
thaùi caân baèng. thoâng tin veà tieâu duøng, ñaàu tö, caàu tieàn, vaø caùc ñieàu kieän caân baèng.
Nhöng baïn coù theå hoûi, vaäy neáu ñieåm A laø ñieåm caân baèng thì sao? Laøm
sao ñeå chuyeån söï kieän naøy thaønh moät ñieàu gì ñoù coù ích tröïc tieáp veà theá
giôùi thöïc teá? Khoâng neân tuyeät voïng: Hình 5-7 thöïc söï chöùa ñöïng caâu traû
lôøi cho nhieàu caâu hoûi trong kinh teá hoïc vó moâ. Khi ñöôïc söû duïng moät caùch
thích hôïp, noù seõ cho pheùp chuùng ta nghieân cöùu ñieàu gì xaûy ra vôùi saûn
löôïng vaø laõi suaát khi ngaân haøng trung öông quyeát ñònh taêng cung tieàn,
hoaëc khi chính phuû quyeát ñònh taêng thueá, hoaëc khi ngöôøi tieâu duøng trôû neân
laïc quan hôn veà töông lai, v.v.
Chuùng ta haõy xem moâ hình IS-LM coù theå laøm ñöôïc gì.
Chính saùch thu chi ngaân saùch, hoaït ñoäng kinh teá, vaø laõi suaát.
Giaû thieát raèng chính phuû quyeát ñònh giaûm thaâm huït ngaân saùch, vaø thöïc
hieän quyeát ñònh naøy baèng caùch taêng thueá trong khi vaãn giöõ chi tieâu chính
Giaûm hieäu soá (G–T) ⇔ phuû khoâng ñoåi. Moät chính saùch nhö vaäy, nhaèm giaûm thaâm huït ngaân saùch,
thöôøng ñöôïc goïi laø moät söï thu heïp ngaân saùch hay moät söï cuûng coá ngaân
Thu heïp ngaân saùch ⇔ saùch. (Moät söï gia taêng thaâm huït do taêng chi tieâu hoaëc giaûm thueá, ñöôïc
Cuûng coá ngaân saùch goïi laø môû roäng ngaân saùch.) Caùc taùc ñoäng cuûa vieäc thu heïp ngaân saùch ñeán
saûn löôïng, ñeán caùc thaønh phaàn cuûa noù, vaø ñeán laõi suaát laø nhö theá naøo?
Taêng hieäu soá (G–T) ⇔
Môû roäng ngaân saùch Khi traû lôøi caâu hoûi naøy hay baát kyø caâu hoûi naøo veà taùc ñoäng cuûa nhöõng thay
ñoåi trong chính saùch, haõy luoân tuaân theo ba böôùc sau:

Chapter 5
Böôùc 1. Haõy hoûi söï thay ñoåi naøy taùc ñoäng ñeán caùc quan heä caân baèng cuûa
caùc thò tröôøng haøng hoùa vaø taøi chính nhö theá naøo, noù laøm dòch
chuyeån ñöôøng IS hoaëc/vaø ñöôøng LM nhö theá naøo.
Böôùc 2. Moâ taû nhöõng taùc ñoäng cuûa nhöõng söï dòch chuyeån naøy ñoái vôùi
ñieåm caân baèng.
Böôùc 3. Dieãn ñaït nhöõng taùc ñoäng naøy baèng lôøi.
Vôùi thôøi gian vaø kinh nghieäm, baïn seõ coù theå ñi thaúng vaøo böôùc 3; ñeán luùc
ñoù baïn ñaõ saün saøng ñöa ra moät baøi bình luaän ngay laäp töùc veà caùc söï kieän
kinh teá trong ngaøy. Nhöng cho tôùi luùc baïn ñaït ñöôïc trình ñoä chuyeân gia
ñoù, haõy neân ñi töøng böôùc.
Ñi vaøo böôùc 1, caâu hoûi ñaàu tieân laø vieäc taêng thueá taùc ñoäng ñeán ñieåm caân
baèng treân thò tröôøng haøng hoùa nhö theá naøo – coù nghóa laø noù taùc ñoäng ñeán
ñöôøng IS nhö theá naøo.
Chuùng ta haõy veõ, trong Hình 5-8(a), ñöôøng IS töông öùng vôùi traïng thaùi caân
baèng treân thò tröôøng haøng hoùa tröôùc khi taêng thueá. Laáy moät ñieåm tuøy yù, B,
treân ñöôøng IS. Theo caùch xaây döïng IS thì saûn löôïng YB vaø laõi suaát töông
öùng iB ñeàu laø saûn löôïng vaø laõi suaát maø taïi ñoù cung haøng hoaù baèng caàu
haøng hoùa.
Baây giôø, taïi laõi suaát iB, haõy hoûi ñieàu gì xaûy ra vôùi saûn löôïng neáu thueá taêng
töø T leân T’. Chuùng ta ñaõ thaáy caâu traû lôøi ôû phaàn 5-1. Bôûi vì moïi ngöôøi coù
ít thu nhaäp khaû duïng hôn, neân taêng thueá laøm giaûm tieâu duøng, vaø thoâng qua
soá nhaân, laøm giaûm saûn löôïng. Taïi laõi suaát iB, saûn löôïng giaûm töø YB xuoáng
YC. Moät caùch toång quaùt hôn, taïi baát kyø laõi suaát naøo, thueá caøng cao daãn tôùi
saûn löôïng caøng thaáp: Ñöôøng IS dòch chuyeån sang beân traùi töø IS sang IS’.

Chapter 5
Cuoäc soáng giöõa boä laïc Econ: Moâ hình IS-LM ñöôïc coi laø vaät toå.
Töø thaäp nieân 50 tôùi thaäp nieân 70, moâ hình vaãn laøm cho caùc nhaø nghieân cöùu veà boä laïc
IS-LM laø moâ hình thoáng trò trong kinh teá hoïc econ laøm vieäc trong lónh vöïc naøy boái roái:
vó moâ. Gaàn nhö moïi caâu hoûi ñeàu ñöôïc vieát
Moät ñaøn anh naém thanh LM baèng tay traùi vaø
laïi döôùi daïng lieäu ñöôøng IS hay ñöôøng LM
thanh IS baèng tay phaûi, vaø ñöa vaät toå ra tröôùc
coù dòch chuyeån hay khoâng, vaø söï dòch
maët anh ta, khuyûu tay hôi cong, böôùc ñi theo
chuyeån naøy daãn tôùi söï thay ñoåi trong saûn
ñöôøng thaúng tröôùc maët – khoâng nhìn sang
löôïng nhö theá naøo.
traùi cuõng khoâng nhìn sang phaûi, mieäng ñoïc
Söï thoáng trò cuûa moâ hình IS-LM ñaõ laøm cho thaàn chuù – höôùng veà khu ñaát ñaõ ñöôïc choïn
Axel Leijonhufvud, moät nhaø kinh teá hoïc taïi tröôùc…. Cuoái cuøng, vaät toå rung leân, moãi luùc
UCLA, vieát moät baøi chaâm bieám kinh teá hoïc dao ñoäng caøng maïnh; sau choùt, noù cuøng tuï
vó moâ. Trong “cuoäc soáng giöõa boä laïc Econ”, laïi moät ñieåm, rung nheø nheï, vaø chæa thaúng
oâng giaû vôø laø moät “nhaø nghieân cöùu veà boä laïc xuoáng ñaát. Ngöôøi ñaøn anh ñôïi cho nhöõng
econ” – moät nhaø nhaân chuûng hoïc ñang ñaøn em môùi ra tröôøng tuï taäp xung quanh vaø
nghieân cöùu veà moät boä laïc ñöôïc goïi laø Econ. sau ñoù tuyeân boá moät caùch trònh troïng: “Haõy
OÂng ta ñaõ mieâu taû boä laïc naøy laø phaân chia xem ñaây, Chaân lyù vaø Söùc maïnh cuûa ñaúng caáp
ñaúng caáp, “Vi moâ” vaø ‘Vó moâ”, moãi ñaúng Vó moâ”…
caáp coù nhöõng “ñaøn anh” vaø “ñaøn em”, moãi Ñaúng caáp Vó moâ vaãn cho raèng hoï tìm ra chaân
ñaúng caáp taïo ra nhöõng “moâ hình” vaø moãi lyù theo caùch naøy. Moät soá du khaùch vaø moät soá
ñaúng caáp coù vaät toå rieâng cuûa hoï. Ñaây laø ngöôøi ñi ñieàu tra thì uûng hoä lyù luaän naøy, moät
caùch oâng ta mieâu taû kinh teá vó moâ vaø moâ soá ngöôøi khaùc thì phaûn ñoái coi ñoù chæ ñôn
hình IS-LM: thuaàn laø moät chuyeän daân gian. Nhöõng vaán ñeà
naøy raát gioáng vôùi nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán
Haõy xem xeùt caùc vaät toå cuûa Vi moâ vaø Vó moâ.
nhöõng noã löïc ñaùnh giaù phöông phaùp doø nöôùc
Caû hai ñeàu coù theå ñöôïc mieâu taû ñaïi khaùi laø
ngaàm baèng gaäy hình chöõ Y. Nhieàu ngöôøi cho
ñöôïc taïo thaønh bôûi hai chieác gaäy coù chaïm
raèng phöông phaùp naøy coù hieäu quaû – nhöng
troå, gheùp vôùi nhau ôû phaàn giöõa vaø coù phaàn
chöa ai ñöa ra ñöôïc söï giaûi thích mang tính
gioáng nhö hình thöùc chieác keùo [haõy xem
khoa hoïc naøo veà lyù do taïi sao noù hieäu quaû.
Hình 1].
Nguoàn: Axel Leijonhufvud, “Cuoäc soáng giöõa boä
Moät soá nghi leã lieân quan ñeán nhöõng vaät toå laïc Econ,” Western Economic Journal, 1973,
naøy thu huùt söï quan taâm raát nhieàu cuûa chuùng 327-337.
toâi… Leã “tìm kieám” trong ñaúng caáp Vó moâ
laøm noåi leân moät soá ñieàu bí aån maø cho ñeán nay

Chapter 5
Vi moâ Vó moâ
Hình 1: Caùc vaät toå cuûa Kinh teá Vi moâ vaø Vó moâ, Caàu/Cung vaø IS–LM
Thueá xuaát hieän trong Tieáp theo, chuùng ta haõy xem lieäu coù ñieàu gì xaåy ra vôùi ñöôøng LM.
quan heä IS ⇔ Hình 5-8(b) bieåu dieãn ñöôøng LM töông öùng vôùi ñieàu kieän caân baèng treân
Thueá laøm ñöôøng IS dòch caùc thò tröôøng taøi chính tröôùc khi taêng thueá. Laáy moät ñieåm baát kyø F, treân
chuyeån.
ñöôøng LM. Theo caùch xaây döïng ñöôøng LM, laõi suaát iF vaø thu nhaäp YF coù
trò soá sao cho cung tieàn baèng caàu tieàn.
Ñieàu gì xaûy vôùi ñöôøng LM khi thueá ñöôïc taêng leân? Caâu traû lôøi: khoâng coù
gì caû. Taïi moät möùc thu nhaäp cho tröôùc YF, laõi suaát, maø taïi ñoù cung tieàn
baèng caàu tieàn baèng ñuùng laõi suaát tröôùc ñoù, laø iF. Noùi caùch khaùc, do thueá
khoâng xuaát hieän trong quan heä LM, neân chuùng khoâng taùc ñoäng leân ñieàu
kieän caân baèng. Chuùng khoâng taùc ñoäng tôùi ñöôøng LM.
Thueá khoâng xuaát hieän

Löu yù nguyeân taéc chung ôû ñaây: Moät ñöôøng bieåu dieãn dòch chuyeån khi ñaùp
trong quan heä LM ⇔ öùng vôùiù söï thay ñoåi trong moät bieán soá ngoaïi sinh chæ khi bieán soá naøy xuaát
Thueá khoâng laøm dòch hieän tröïc tieáp trong phöông trình ñöôïc bieåu dieãn bôûi ñöôøng ñoù. Thueá coù
chuyeån ñöôøng LM. trong phöông trình (5.2), do ñoù ñöôøng IS dòch chuyeån. Nhöng thueá khoâng
xuaát hieän trong phöông trình (5.3), do ñoù ñöôøng LM khoâng dòch chuyeån.
Moät söï nhaéc nhôû: Caùc bieán
soá ngoaïi sinh laø caùc bieán soá Baây giôø, chuùng ta haõy xem xeùt böôùc thöù hai, vieäc xaùc ñònh ñieåm caân
maø chuùng ta coi nhö laø cho baèng. Goïi ñieåm caân baèng ban ñaàu trong Hình 5-8(c) laø ñieåm A, ñieåm
tröôùc, khoâng ñöôïc giaûi giao nhau giöõa ñöôøng IS ban ñaàu vaø ñöôøng LM. Sau khi taêng thueá,
thích trong moâ hình. ñöôøng IS dòch chuyeån sang traùi, vaø ñieåm caân baèng môùi laø ñieåm giao nhau

Chapter 5
HÌNH 5-8
Nhöõng Taùc ñoäng cuûa vieäc

Taêng Thueá.
Laõi suaát, i
Taêng thueá laøm ñöôøng IS
dòch chuyeån sang traùi, vaø
daãn tôùi giaûm saûn löôïng caân
baèng vaø laõi suaát caân baèng.
Saûn löôïng, Y
Laõi suaát, i
Saûn löôïng, Y
Laõi suaát, i
Saûn löôïng, Y
(c)

Chapter 5
giöõa ñöôøng IS môùi vaø ñöôøng LM khoâng ñoåi, taïi ñieåm A’. Saûn löôïng
giaûm töø Y xuoáng Y’. Laõi suaát giaûm töø i xuoáng i’. Nhö vaäy, khi ñöôøng IS
T↑ ⇒ ñöôøng IS dòch dòch chuyeån, neàn kinh teá dòch chuyeån doïc theo ñöôøng LM, töø A ñeán A’.
chuyeån. Ñöôøng LM khoâng Lyù do nhöõng töø naøy ñöôïc in nghieâng laø vì vieäc phaân bieät giöõa nhöõng
dòch chuyeån. Neàn kinh teá dòch chuyeån cuûa ñöôøng bieåu dieãn (ôû ñaây laø ñöôøng IS) vaø nhöõng dòch
chuyeån ñoäng doïc treân chuyeån doïc theo moät ñöôøng bieåu dieãn (ôû ñaây laø ñöôøng LM) laø raát quan
ñöôøng LM.
troïng. Nhieàu sai laàm baét nguoàn töø vieäc khoâng phaân bieät giöõa hai tröôøng
hôïp naøy.
Böôùc thöù ba cuõng laø böôùc cuoái cuøng laø dieãn ñaït caâu chuyeän naøy baèng
lôøi: taêng thueá daãn tôùi thu nhaäp khaû duïng thaáp hôn, laøm cho moïi ngöôøi
tieâu duøng ít ñi. Ñieàu naøy daãn ñeán, thoâng qua hieäu öùng soá nhaân, vieäc
giaûm suùt saûn löôïng vaø thu nhaäp. Thu nhaäp giaûm laøm giaûm caàu tieàn, daãn
tôùi giaûm laõi suaát. Laõi suaát giaûm laøm giaûm bôùt nhöng khoâng hoaøn toaøn
trieät tieâu taùc ñoäng cuûa thueá cao leân caàu haøng hoùa.
Neáu laõi suaát khoâng giaûm,

neàn kinh teá seõ chuyeån töø
Ñieàu gì xaûy ra vôùi caùc thaønh phaàn cuûa caàu? Theo giaû ñònh, chi tieâu
ñieåm A sang ñieåm D trong chính phuû laø khoâng ñoåi: chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng caét giaûm thaâm huït
Hình 5-8(c), vaø saûn löôïng ngaân saùch dieãn ra thoâng qua vieäc taêng thueá. Tieâu duøng chaéc chaén giaûm,
theo ñöôøng thaúng ngay vì vöøa do thueá taêng laïi vöøa do thu nhaäp giaûm: caû hai lyù do naøy ñeàu laøm
döôùi ñieåm D. Do vieäc thu nhaäp khaû duïng giaûm. Nhöng ñieàu gì xaûy ra vôùi ñaàu tö? Moät maët,
giaûm laõi suaát - ñeå nhaèm
khuyeán khích ñaàu tö - neân
saûn löôïng thaáp hôn coù nghóa laø doanh thu thaáp hôn vaø ñaàu tö thaáp hôn.
hoaït ñoäng kinh teá chæ giaûm Maët khaùc, laõi suaát thaáp hôn daãn tôùi ñaàu tö cao hôn. Chuùng ta khoâng theå
xuoáng ñieåm A’. noùi taùc ñoäng naøo troäi hôn vì khoâng bieát gì nhieàu hôn veà daïng chính xaùc
cuûa quan heä ñaàu tö, phöông trình (5.1). Neáu ñaàu tö chæ phuï thuoäc vaøo laõi
suaát, thì ñaàu tö chaéc chaén seõ taêng. Neáu ñaàu tö chæ phuï thuoäc vaøo doanh
thu, thì ñaàu tö chaéc chaén seõ giaûm. Noùi chung, ñaàu tö phuï thuoäc vaøo caû
laõi suaát vaø doanh thu, do ñoù chuùng ta khoâng theå noùi ñöôïc. Ngöôïc laïi vôùi
nhöõng gì maø caùc chính khaùch thöôøng chæ ra, caét giaûm thaâm huït ngaân
saùch khoâng nhaát thieát daãn tôùi taêng ñaàu tö. (Hoäp Tieâu ñieåm “Caét giaûm
thaâm huït ngaân saùch: Lôïi hay Haïi cho Ñaàu tö?” thaûo luaän veà vaán ñeà naøy
ñaày ñuû hôn.) Chuùng ta seõ coøn trôû laïi moái quan heä giöõa chính saùch thu
chi ngaân saùch vaø ñaàu tö nhieàu laàn trong cuoán saùch naøy, vaø chuùng ta seõ
laøm roõ theâm veà caâu traû lôøi ñaàu tieân naøy theo nhieàu caùch. Nhöng keát quaû
raèng trong ngaén haïn, giaûm thaâm huït ngaân saùch coù theå giaûm ñaàu tö, seõ
vaãn ñuùng.

Chapter 5
Caét giaûm Thaâm huït ngaân saùch: Lôïi hay Haïi cho Ñaàu tö?
Tröôùc ñaây, coù theå baïn ñaõ töøng nghe thaáy laäp tieát kieäm nhaø nöôùc aâm, chính phuû ñang coù
luaän naøy: “tieát kieäm tö nhaân seõ ñöôïc söû thaâm huït ngaân saùch. Do vaäy, ñuùng laø vôùi
duïng hoaëc ñeå taøi trôï cho thaâm huït ngaân saùch tieát kieäm tö nhaân khoâng ñoåi, neáu chính phuû
hoaëc taøi trôï cho ñaàu tö. Cuõng khoâng caàn caét giaûm thaâm huït ngaân saùch – baèng caùch
phaûi laø moät nhaø thieân taøi môùi ñöa ra ñöôïc taêng thueá hoaëc giaûm chi tieâu chính phuû, do
keát luaän laø caét giaûm thaâm huït ngaân saùch ñeå ñoù T–G taêng leân – ñaàu tö phaûi taêng. Vôùi S
coù saün nhieàu tieát kieäm cho ñaàu tö, ñieàu naøy cho tröôùc, T–G taêng coù yù nghóa laø I taêng.
laøm taêng ñaàu tö.”
Tuy nhieân, phaàn quan troïng cuûa laäp luaän naøy
Laäp luaän naøy coù veû ñôn giaûn vaø coù söùc laø “tieát kieäm tö nhaân khoâng ñoåi.” Vaø moät söï
thuyeát phuïc. Nhöng chuùng ta seõ dung hoøa thu heïp ngaân saùch cuõng aûnh höôûng ñeán tieát
theá naøo vôùi nhöõng ñieàu chuùng ta vöøa thaáy kieäm tö nhaân: moät söï thu heïp ngaân saùch daãn
trong baøi hoïc, ñoù laø caét giaûm thaâm huït ngaân tôùi saûn löôïng thaáp hôn, thu nhaäp thaáp hôn;
saùch coù theå laøm giaûm chöù khoâng phaûi laøm khi möùc suït giaûm tieâu duøng ít hôn möùc suït
taêng ñaàu tö? giaûm thu nhaäp, thì tieát kieäm tö nhaân cuõng
giaûm xuoáng. Vaø noù coù theå giaûm nhieàu hôn
Haõy nhôù töø Chöông 3 raèng chuùng ta cuõng coù möùc giaûm thaâm huït ngaân saùch, daãn tôùi laøm
theå nghó veà ñieàu kieän caân baèng cuûa thò giaûm chöù khoâng phaûi laøm taêng ñaàu tö. Xeùt
tröôøng haøng hoùa nhö sau: theo phöông trình treân: Neáu S giaûm nhieàu
hôn möùc taêng cuûa hieäu soá T-G, thì I seõ giaûm,
I = S + (T – G) chöù khoâng taêng. Toùm laïi, moät söï thu heïp
Ñaàu tö Tieát kieäm tö nhaân Tieát kieäm nhaø nöôùc ngaân saùch coù theå laøm giaûm ñaàu tö. Hay,
nhìn vaøo tröôøng hôïp ngöôïc laïi, moät söï môû
Taïi ñieåm caân baèng, ñaàu tö baèng vôùi tieát roäng ngaân saùch – giaûm thueá hay taêng chi
kieäm tö nhaân coäng tieát kieäm nhaø nöôùc . Neáu tieâu – coù theå thöïc söï laøm taêng ñaàu tö.
tieát kieäm nhaø nöôùc döông, ngöôøi ta noùi raèng
chính phuû ñang coù thaëng dö ngaân saùch; neáu

Chapter 5
Chính saùch Tieàn teä, Hoaït ñoäng Kinh teá, vaø Laõi suaát
Taêng M ⇔ môû roäng tieàn
teä.
Giaûm M ⇔ Thu heïp tieàn teä Taêng cung tieàn ñöôïc goïi laø môû roäng tieàn teä. Giaûm cung tieàn ñöôïc goïi
⇔ Thaét chaët tieàn teä. laø thu heïp tieàn teä hay thaét chaët tieàn teä.
Chuùng ta haõy xem xeùt tröôøng hôïp môû roäng tieàn teä. Giaû thieát raèng ngaân
haøng trung öông taêng cung tieàn danh nghóa, M, thoâng qua moät hoaït ñoäng
P coá ñònh, M taêng 10% ⇒ thò tröôøng môû. Caên cöù vaøo giaû ñònh raèng möùc giaù caû ñöôïc coá ñònh, möùc
M/P taêng 10%. taêng tieàn danh nghóa naøy daãn tôùi moät möùc taêng tieàn thöïc, M/P, theo tyû leä
moät-moät. Chuùng ta haõy goïi löôïng cung tieàn thöïc ban ñaàu laø M/P, löôïng
cung tieàn thöïc môùi cao hôn laø M’/P, vaø xem xeùt nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc
taêng cung tieàn ñoái vôùi saûn löôïng vaø laõi suaát.
Moät laàn nöõa, böôùc ñaàu tieân laø xem lieäu ñöôøng IS vaø LM coù dòch chuyeån
khoâng vaø dòch chuyeån nhö theá naøo. Tröôùc heát, chuùng ta haõy nhìn vaøo
ñöôøng IS. Cung tieàn khoâng taùc ñoäng tröïc tieáp leân cung hay caàu haøng
Cung tieàn khoâng xuaát hieän
hoùa. Noùi caùch khaùc, M khoâng xuaát hieän trong quan heä IS. Do ñoù, M
trong quan heä IS ⇔
Cung tieàn khoâng laøm thay ñoåi khoâng laøm cho ñöôøng IS dòch chuyeån.
ñöôøng IS dòch chuyeån.
Tuy nhieân, cung tieàn xuaát hieän trong quan heä LM, do vaäy ñöôøng LM
dòch chuyeån khi cung tieàn thay ñoåi. Nhö chuùng ta thaáy trong phaàn 5-2,
taêng löôïng tieàn laøm cho ñöôøng LM dòch chuyeån xuoáng döôùi: Taïi moät
möùc thu nhaäp cho tröôùc, taêng löôïng tieàn daãn tôùi giaûm laõi suaát.
Cung tieàn xuaát hieän trong
quan heä LM ⇔ cung tieàn Ñöa nhöõng phaân tích treân laïi vôùi nhau ta coù, söï môû roäng tieàn teä laøm
laøm cho ñöôøng LM dòch ñöôøng LM dòch chuyeån vaø khoâng taùc ñoäng leân ñöôøng IS. Nhö vaäy, trong
chuyeån.
Hình 5-9, neàn kinh teá dòch chuyeån doïc theo ñöôøng IS, vaø ñieåm caân baèng
chuyeån töø ñieåm A ñeán ñieåm A’. Saûn löôïng taêng töø Y leân Y’, vaø laõi suaát
giaûm töø i xuoáng i’. Dieãn ñaït baèng lôøi: taêng tieàn daãn tôùi laõi suaát thaáp
hôn. Laõi suaát thaáp hôn daãn tôùi taêng ñaàu tö vaø, thoâng qua soá nhaân, laøm
taêng caàu vaø saûn löôïng.
M ↑ ⇒ Ñöôøng IS khoâng
dòch chuyeån. Ñöôøng LM Ngöôïc laïi vôùi tröôøng hôïp thu heïp ngaân saùch, chuùng ta coù theå noùi chính
dòch chuyeån xuoáng döôùi. xaùc ñieàu gì xaûy ra vôùi caùc thaønh phaàn khaùc nhau cuûa caàu sau khi coù söï
Neàn kinh teá di chuyeån doïc môû roäng tieàn teä. Vôùi thu nhaäp cao hôn vaø thueá khoâng ñoåi, tieâu duøng
theo ñöôøng IS. taêng leân. Vôùi caû doanh thu cao hôn laãn laõi suaát thaáp hôn, ñaàu tö roõ raøng
cuõng taêng. Môû roäng tieàn teä coù lôïi cho ñaàu tö hôn laø môû roäng ngaân saùch.

Chapter 5
Toùm laïi:
• Baïn caàn nhôù phöông phaùp maø chuùng ta xaây döïng trong phaàn naøy ñeå
xem xeùt caùc taùc ñoäng cuûa nhöõng thay ñoåi trong chính saùch ñoái vôùi
hoaït ñoäng kinh teá vaø laõi suaát. Chuùng ta seõ söû duïng noù trong suoát
cuoán saùch.
HÌNH 5-9 (vôùi M/P)

moät söï môû roäng tieàn teä. (vôùi M’/P > M/P)
Laõi suaát, i
Môû roäng tieàn teä daãn tôùi

saûn löôïng cao hôn vaø laõi
suaát thaáp hôn.
Saûn löôïng, Y
Baûng 5-1: Nhöõng Taùc ñoäng cuûa Chính saùch Ngaân saùch vaø Tieàn teä.
IS LM Thay ñoåi Thay ñoåi

dòch chuyeån dòch chuyeån Saûn löôïng Laõi suaát
Taêng thueá sang traùi khoâng giaûm giaûm

Giaûm thueá sang phaûi khoâng taêng taêng
Taêng chi tieâu sang phaûi khoâng taêng taêng
Giaûm chi tieâu sang traùi khoâng giaûm giaûm
Taêng cung tieàn khoâng xuoáng taêng giaûm
Giaûm cung tieàn khoâng leân giaûm taêng
• Chuùng ta ñaõ söû duïng phöông phaùp naøy ñeå xem xeùt taùc ñoäng cuûa
chính saùch ngaân saùch vaø tieàn teä ñoái vôùi saûn löôïng vaø laõi suaát. Baûng
5-1 toùm taét laïi nhöõng ñieàu chuùng ta ñaõ hoïc. Nhöng baïn cuõng coù theå
söû duïng cuøng moät phöông phaùp naøy ñeå xem xeùt nhöõng thay ñoåi khaùc.

Chapter 5
Ví duï, baïn coù theå muoán theo doõi nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc giaûm loøng
tin cuûa ngöôøi tieâu duøng thoâng qua taùc ñoäng cuûa noù ñeán caàu haøng tieâu
duøng hoaëc taùc ñoäng cuûa vieäc ñöa ra theû tín duïng môùi thuaän tieän hôn
thoâng qua taùc ñoäng cuûa noù ñeán caàu tieàn.
HOÄP NGHIEÂN CÖÙU CHUYEÂN SAÂU
Hoãn hôïp chính saùch Clinton – Greenspan
Khi Bill Clinton ñaéc cöû toång thoáng vaøo cuoái saùch, möùc taêng tröôûng saûn löôïng, vaø laõi suaát
naêm 1992, oâng ta ñaõ ñoái maët vôùi moät vaán ñeà töø naêm 1991 ñeán naêm 1998.) Clinton ñaõ laøm
kinh teá vó moâ khoù khaên. Thaâm huït ngaân nhö theá naøo? OÂng ta ñaõ thöïc hieän vôùi söï
saùch lieân bang laø 4,5% GDP – tyû leä lôùn thöù giuùp ñôõ cuûa Alan Greenspan, vaø vôùi moät
hai keå töø sau Chieán tranh Theá giôùi laàn thöù 2 chuùt may maén.
– vaø coù moät söï nhaát trí roäng raõi raèng caàn
phaûi laøm ñieàu gì ñoù ñeå giaûi quyeát tình traïng Thaäm chí tröôùc cuoäc baàu cöû, Alan
naøy. Ñoàng thôøi, neàn kinh teá Myõ vöøa thoaùt Greenspan ñaõ baøy toû roõ raøng laø oâng ta lo
khoûi cuoäc suy thoaùi 1990-1991; maëc duø baây laéng veà quy moâ thaâm huït ngaân saùch. Khi
giôø chuùng ta bieát raèng naêm 1992 möùc taêng Clinton ñaéc cöû, Greenspan ñaõ laøm roõ laø oâng
tröôûng saûn löôïng laø döông, nhieàu nhaø kinh teá ta seõ saün loøng giuùp ñôõ. Maëc duø khoâng tuyeân
vaøo thôøi ñieåm ñoù ñaõ lo laéng raèng cuoäc suy boá ñieàu naøy coâng khai, song oâng ta ñaõ chæ
thoaùi vaãn chöa keát thuùc. Vaán ñeà maø Clinton raèng neáu Clinton baét ñaàu thöïc hieän keá hoaïch
ñang phaûi ñoái maët laø raát roõ: Cho duø coù theå caét giaûm thaâm huït ngaân saùch, thì Fed seõ saün
giaûm thaâm huït ngaân saùch nhö mong muoán, loøng ñoái phoù vôùi nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc
song thöïc hieän ñieàu naøy coù theå daãn tôùi giaûm cuûa söï thu heïp ngaân saùch ñoái vôùi hoaït ñoäng
caàu, vaø coù theå ñaët Myõ trôû laïi cuoäc suy thoaùi. kinh teá vôùi moät chính saùch tieàn teä môû roäng
Theo moâ hình IS-LM, chuyeån dòch IS sang hôn. Xeùt theo ñoà thò IS-LM trong Hình 1,
beân traùi coù theå daãn tôùi laøm giaûm saûn löôïng Fed ñoàng yù (moät caùch ngaàm aån: khoâng coù gì
vaø rôi vaøo moät cuoäc suy thoaùi. ñöïôc kyù hay vieát xuoáng) raèng, neáu caét giaûm
thaâm huït dieãn ra (daãn tôùi ñöôøng IS dòch
Tuy vaäy, naêm naêm sau ñoù vaøo naêm 1998, chuyeån sang traùi, töø IS sang IS’), Fed seõ dòch
thaâm huït ngaân saùch lieân bang khoâng coøn chuyeån ñöôøng LM xuoáng (töø LM xuoáng
nöõa, thay vaøo ñoù laø möùc thaëng dö 0,8% LM’). Fed ñoàng yù buø tröø nhöõng taùc ñoäng
GDP, vaø neàn kinh teá Myõ ñang ôû naêm thöù tieâu cöïc cuûa söï thu heïp ngaân saùch ñoái vôùi
baåy cuûa thôøi kyø môû roäng lieân tuïc. (Baûng 1 hoaït ñoäng kinh teá, daãn neàn kinh teá chuyeån töø
cho thaáy nhöõng soá lieäu cô baûn cuûa ngaân A ñeán A’, chöù khoâng phaûi ñeán ñieåm B.

Chapter 5
Baûng 1: Caùc bieán soá vó moâ choïn loïc cuûa neàn kinh teá Myõ, 1991-1998
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Thaëng dö ngaân saùch (% GDP)

(daáu aâm: thaâm huït) -3,3 -4,5 -3,8 -2,7 -2,4 -1,4 -0,3 0,8
Taêng tröôûng GDP (%) -0,9 2,7 2,3 3,4 2,0 2,7 3,9 3,7
Laõi suaát (%)* 7,3 5,5 3,7 3,3 5,0 5,6 5,2 4,8
*Laõi suaát: laõi suaát trung bình theo naêm cuûa caùc traùi phieáu kyø haïn moät naêm cuûa chính phuû.
Nguoàn: Cuïc Phaân tích Kinh teá.
Treân cô sôû hieåu ngaàm naøy, thaùng hai naêm trôû ñi, nhieàu yeáu toá khaùc nhau, töø loøng tin
1993 Clinton göûi moät keá hoaïch caét giaûm maïnh meõ moät caùch khaùc thöôøng cuûa ngöôøi
thaâm huït ngaân saùch cho Quoác hoäi. Keá hoaïch tieâu duøng vaø giôùi kinh doanh cho tôùi moät thò
naøy döï ñònh giaûm daàn thaâm huït ñeán naêm tröôøng chöùng khoaùn raát laønh maïnh, daãn tôùi
1998 xuoáng coøn 2,5%. Vieäc caét giaûm naøy nhöõng söï dòch chuyeån thuaän lôïi cuûa ñöôøng
ñöôïc chia thaønh hai phaàn töông ñoái baèng IS, vaø ñeán löôït noù, noù laïi daãn tôùi möùc taêng
nhau giöõa taêng thueá vaø giaûm chi tieâu. Quy maïnh saûn löôïng. Ñieàu naøy coù hai yù nghóa:
moâ ñöôïc haïn cheá cuûa vieäc caét giaûm ngaân
saùch laø do noãi lo laéng raèng, thaäm chí vôùi söï • Thöù nhaát, Fed ñaõ khoâng phaûi giaûm laõi
giuùp ñôõ töø Fed, caét giaûm ngaân saùch quaù suaát xuoáng thaáp nöõa; nhöõng dòch chuyeån
nhanh coù theå daãn tôùi suy thoaùi. Khi keá sang phaûi cuûa ñöôøng IS ñuû ñeå duy trì
hoaïch giaûm ngaân saùch troïn goùi naøy ñöôïc hoaït ñoäng kinh teá. Quaû thöïc, töø naêm
thöïc hieän, Fed ñöa ra lôøi höùa ngaàm: laõi suaát, 1994 trôû ñi, Fed ñaõ phaûi taêng laõi suaát leân
maø naêm 1991 vaø 1992 ñaõ ñöôïc giaûm, seõ tieáp moät ít ñeå ngaên chaën neàn kinh teá khoâng bò
tuïc ñöôïc giaûm trong naêm 1993 vaø 1994. Laõi phaùt trieån “quaù noùng” (chuùng ta seõ xem
suaát naêm 1994 laø 3,3%, giaûm töø 7,3% naêm xeùt tieáp chi tieát naøy ôû 4 chöông tieáp
1991. Keát quaû cuûa söï keát hôïp chính saùch theo.)
naøy (thu heïp ngaân saùch vaø môû roäng tieàn teä)
• Thöù hai, taùc ñoäng coù tính töï ñoäng cuûa söï
laø söï môû roäng saûn löôïng ñeàu ñaën trong khi
môû roäng maïnh naøy laø giaûm tieáp thaâm huït
caét giaûm thaâm huït ngaân saùch.
ngaân saùch: Khi moät neàn kinh teá taêng
Lieäu coù phaûi söï môû roäng saûn löôïng töø naêm tröôûng, caùc soá thu töø thueá (voán phuï thuoäc
1992 ñeán naêm 1998 chæ do moät söï keát hôïp tröïc tieáp vaøo saûn löôïng) coù xu höôùng
chính saùch thoâng minh khoâng? Khoâng, cuõng taêng, trong khi chi tieâu laïi khoâng chòu
coøn do may maén nöõa. Ñaëc bieät töø naêm 1995 aûnh höôûng nhieàu. Thaâm huït ñöôïc caét

Chapter 5
giaûm moät caùch töï ñoäng. (Quy taéc theo

kinh nghieäm höõu ích cuûa Myõ laø moãi moät
phaàn traêm taêng theâm trong tyû leä taêng
tröôûng haøng naêm daãn tôùi giaûm 0,5%
Laõi suaát, i
trong tyû leä thaâm huït ngaân saùch treân
GDP.) Do ñoù, taùc ñoäng coù tính töï ñoäng
cuûa taêng tröôûng beàn vöõng naøy laø moät möùc
giaûm thaâm huït lôùn hôn möùc ñaõ ñöôïc döï
ñoaùn, thaäm chí laø möùc do chính quyeàn
Clinton ñöa ra.
Saûn löôïng, Y
HÌNH 1: Caét giaûm thaâm huït vaø Môû roäng

Tieàn teä
Keát hôïp ñuùng vieäc caét giaûm thaâm huït ngaân
saùch vôùi môû roäng tieàn teä coù theå caét giaûm
ñöôïc thaâm huït maø khoâng coù nhöõng taùc ñoäng
tieâu cöïc ñeán saûn löôïng.
5-4 SÖÛ DUÏNG HOÃN HÔÏP CHÍNH SAÙCH
Chuùng ta ñaõ xem xeùt chính saùch ngaân saùch vaø tieàn teä rieâng bieät. Muïc
tieâu cuûa chuùng ta laø chæ ra ñöôïc moãi chính saùch vaän haønh nhö theá naøo.
Trong thöïc teá, hai chính saùch naøy thöôøng ñöôïc söû duïng chung vôùi nhau.
Söï keát hôïp chính saùch ngaân saùch vaø tieàn teä ñöôïc goïi laø hoãn hôïp chính
saùch ngaân saùch-tieàn teä, hay ñôn giaûn laø hoãn hôïp chính saùch.
Thu heïp ngaân saùch ⇔ Ñoâi khi caùc chính saùch ngaân saùch vaø tieàn teä ñöôïc söû duïng cho cuøng moät
Caét giaûm thaâm huït ngaân muïc tieâu. Ví duï, chính saùch tieàn teä môû roäng ñöôïc söû duïng ñeå buø tröø taùc
saùch
ñoäng tieâu cöïc ñeán caàu haøng hoùa do söï thu heïp ngaân saùch gaây ra. Ñieàu
naøy ñaõ xaûy ra trong thaäp nieân 1990 ôû Myõ, khi caùc chính saùch ngaân saùch
Haõy xem phaàn “Caùc Quy vaø tieàn teä, ñöôïc söû duïng keát hôïp, ñaõ cho keát quaû vöøa giaûm thaâm huït
luaät coù giuùp giaûm ngaân saùch ñeàu ñaën vöøa taêng saûn löôïng. Vieäc naøy ñaõ ñöôïc thöïc hieän nhö
Thaâm huït Ngaân saùch theá naøo, vaø phaàn coâng lao cuûa Toång thoáng Clinton, cuûa Alan Greenspan
Myõ khoâng?” trong
(chuû tòch Fed), vaø cuûa söï may maén hoaøn toaøn laø bao nhieâu? Taát caû noäi
Chöông 25.
dung naøy ñöôïc moâ taû trong Hoäp Nghieân cöùu Chuyeân saâu “Hoãn hôïp
chính saùch Clinton-Greenspan.”

Chapter 5
Ñoâi khi, hoãn hôïp chính saùch tieàn teä-ngaân saùch noåi leân töø nhöõng söï caêng
Haõy xem phaàn “Thoáng thaúng hay thaäm chí baát ñoàng giöõa chính phuû (voán coù traùch nhieäm veà
nhaát Ñöùc, Laõi suaát, vaø
EMS” trong chöông 20,
chính saùch ngaân saùch) vaø ngaân haøng trung öông (voán coù traùch nhieäm veà
vaø “Phaân tích Cuoäc chính saùch tieàn teä). Moät kòch baûn ñieån hình laø nhö sau: ngaân haøng trung
Khuûng hoaûng: Cuoäc öông, khoâng ñoàng yù vôùi ñieàu maø hoï coi laø moät söï môû roäng ngaân saùch
khuûng hoaûng EMS thaùng nguy hieåm, baét tay vaøo moät chieán dòch thu heïp tieàn teä ñeå buø tröø moät soá
Chín naêm 1992” trong trong nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc môû roäng ngaân saùch ñoái vôùi hoaït ñoäng
Chöông 21.
kinh teá. Moät ví duï veà söï caêng thaúng nhö vaäy laø söï kieän ñaõ xaûy ra ôû Ñöùc
ñaàu thaäp nieân 90 sau khi thoáng nhaát nöôùc Ñöùc, ñöôïc moâ taû trong hoäp Vó
moâ Toaøn caàu “Söï thoáng nhaát Ñöùc vaø cuoäc Chieán Gay go Ngaân saùch-
Tieàn teä cuûa Ñöùc.”
HOÄP VÓ MOÂ TOAØN CAÀU
Söï Thoáng nhaát Ñöùc vaø Cuoäc chieán Gay go Tieàn teä-Ngaân saùch cuûa Ñöùc
Naêm 1990, Ñoâng Ñöùc vaø Taây Ñöùc laïi trôû coâng ty ñeå chuùng tieáp tuïc hoaït ñoäng cho tôùi
thaønh moät nöôùc. Trong khi hai phaàn naøy ñaõ khi chuùng thay ñoåi hoaøn toaøn sang kinh
ôû vaøo moät möùc phaùt trieån kinh teá töông ñoái doanh coù laõi.
ngang nhau tröôùc Chieán tranh Theá giôùi laàn
thöù 2, ñeán naêm 1990 thì ñieàu naøy khoâng coøn Phaûi ñoái maët vôùi söï gia taêng caùc khoaûn
nöõa. Taây Ñöùc giaøu hôn nhieàu vaø naêng suaát chuyeån giao vaø chi tieâu lôùn nhö vaäy, chính
cao hôn Ñoâng Ñöùc nhieàu. Haäu quaû kinh teá phuû Ñöùc ñaõ quyeát ñònh döïa moät phaàn vaøo
cuûa vieäc thoáng nhaát laø raát nhieàu. Troïng taâm taêng thueá vaø moät phaàn vaøo möùc thaâm huït lôùn
cuûa chuùng ta ôû ñaây seõ giôùi haïn trong nhöõng hôn. Baûng 1 cung caáp nhöõng soá lieäu cô baûn
yù nghóa cuûa chính saùch ngaân saùch vaø tieàn teä veà moät soá bieán soá kinh teá vó moâ chính töø naêm
sau khi thoáng nhaát. 1988 ñeán naêm 1991 (chæ cuûa rieâng Taây Ñöùc).
Vaøo luùc thoáng nhaát, roõ raøng laø haàu heát caùc Nhöõng soá lieäu naøy chæ ra raèng, thaäm chí
coâng ty cuûa Eastern Lander (Coäng hoøa Daân tröôùc khi thoáng nhaát, Ñöùc ñang môû roäng
chuû Ñöùc tröôùc kia nay ñöôïc goïi laø Eastern maïnh, taêng tröôûng GDP naêm 1988 vaø 1989
Lander) khoâng coù söùc caïnh tranh. Nhieàu gaàn baèng 4%. Ñaàu tö ñang buøng noå. Vaø,
coâng ty ñôn giaûn laø phaûi ñoùng cöûa moät phaàn bôûi vì soá thu thueá phuï thuoäc vaøo hoaït ñoäng
hoaëc toaøn boä, vaø caùc coâng ty khaùc caàn thieát kinh teá, neân taêng tröôûng GDP maïnh laø
bò môùi vaø hieän ñaïi hôn. Ñieàu nhanh choùng nguoàn thu cao cho chính phuû naêm 1989, daãn
trôû neân roõ raøng laø quaù trình chuyeån ñoåi seõ tôùi thaëng dö ngaân saùch 0,2% GDP naêm 1989.
ñoøi hoûi taêng maïnh chi tieâu chính phuû veà cô Nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc thoáng nhaát laø laøm
sôû haï taàng môùi, veà vieäc laøm saïch nhöõng taêng caàu leân nöõa. Naêm 1990, tyû leä taêng ñaàu
thieät haïi veà moâi tröôøng, veà trôï caáp thaát tö thaäm chí cao hôn naêm 1989. Do taêng chi
nghieäp cho ngöôøi lao ñoäng maát vieäc, vaø veà tieâu vaø chi chuyeån giao baét nguoàn töø vieäc
caùc khoaûn trôï caáp cuûa chính phuû cho caùc thoáng nhaát, neân tình hình ngaân saùch cuûa Taây

Chapter 5
Ñöùc chuyeån töø thaëng dö ngaân saùch naêm cô cheá chuùng ta seõ tìm hieåu trong boán
1989 sang thaâm huït ngaân saùch 1,8% GDP chöông tieáp theo). Ngaân haøng trung öông keát
naêm 1990. Xeùt theo moâ hình IS-LM, naêm luaän raèng taêng tröôûng caàn phaûi chaäm laïi. Cho
1990 ñöôïc ñaëc tröng bôûi söï taêng maïnh trong duø tröôùc ñoù laõi suaát ñaõ taêng töø 4,3% naêm
chi tieâu chính phuû, moät söï dòch chuyeån lôùn 1988 leân ñeán 7,1% naêm 1989, nhöng
ñöôøng IS sang phaûi, töø IS sang IS’ trong Bundesbank vaãn quyeát ñònh thöïc hieän chính
Hình 1. saùch thaét chaët tieàn teä; ñeå cho laõi suaát taêng cao
hôn, tôùi 9,2% naêm 1991. Xeùt theo moâ hình
IS-LM trong Hình 1, thì ngaân haøng trung öông
ñaõ quyeát ñònh dòch chuyeån ñöôøng LM leân
LM’ (sau thoáng nhaát)
treân, ñeå giaûm hoaït ñoäng kinh teá xuoáng.
Laõõi suaát, i
Ñeå keát luaän, moät trong nhöõng taùc ñoäng cuûa

IS’ (sau thoáng nhaát) vieäc thoáng nhaát Ñöùc laø môû roäng ngaân saùch
ñi keøm vôùi chính saùch tieàn teä thaét chaët. Keát
quaû laø taêng tröôûng nhanh (töø vieäc môû roäng
ngaân saùch) vaø caùc laõi suaát cao (töø vieäc thaét
Saûn löôïng, Y
chaët tieàn teä). Nhöõng laõi suaát cao naøy coù yù
HÌNH 1: Hoãn hôïp Chính saùch Tieàn teä-Ngaân saùch nghóa quan troïng khoâng chæ ñoái vôùi nöôùc
ôû Ñöùc sau khi Thoáng nhaát. Ñöùc, maø caû Chaâu AÂu. Quaû thöïc, chuùng ñaõ bò
buoäc toäi laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân
Nhìn thaáy nhöõng dieãn bieán naøy, Ngaân haøng chính cuûa cuoäc suy thoaùi ôû phaàn coøn laïi cuûa
trung öông Ñöùc (Bundesbank) lo laéng raèng Chaâu AÂu trong nhöõng naêm ñaàu thaäp nieân 90.
taêng tröôûng quaù maïnh vaø neàn kinh teá ñang Chuùng ta thaûo luaän laäp luaän naøy chi tieát hôn
vaän haønh ôû möùc hoaït ñoäng kinh teá quaù cao, trong chöông 20.
vaø lo raèng keát quaû seõ laø taêng laïm phaùt (moät
Baûng 1: Nhöõng bieán soá Vó moâ choïn loïc cuûa Taây Ñöùc, 1988-1991
1988 1989 1990 1991
Taêng tröôûng GDP (%) 3,7 3,8 4,5 3,1
Taêng ñaàu tö* (%) 5,9 8,5 10,5 6,7
Thaëng dö ngaân saùch (%GDP) (daáu -2,1 0,2 -1,8 -2,9

tröø: thaâm huït)
Laõi suaát (ngaén haïn) 4,3 7,1 8,5 9,2
* Ñaàu tö ôû ñaây laø ñaàu tö phi nhaø ôû.

Nguoàn: OECD Economic Outlook, thaùng 6 naêm 1992.

Chapter 5
5-5 ÑÖA TÍNH ÑOÄNG (DYNAMICS) VAØO MOÂ HÌNH

Trong chöông 3 chuùng ta ñaõ ñöa tính ñoäng (dynamics) vaøo moâ taû cuûa
chuùng ta veà thò tröôøng haøng hoùa vaø ñaõ moâ taû ñöôïc söï ñieàu chænh saûn löôïng
moät caùch vöøa saùt thöïc teá hôn laïi vöøa mang tính tröïc quan hôn. ÔÛ ñaây
chuùng ta cuõng laøm nhö vaäy.
Tröôùc heát chuùng ta haõy quay laïi ñöôøng IS vaø kieåm tra nhöõng taùc ñoäng cuûa
vieäc taêng thueá. Nhö chuùng ta ñaõ thaáy, taêng thueá laøm ñöôøng IS dòch
chuyeån sang traùi. Trong Hình 5-10(a), ñöôøng IS dòch chuyeån töø IS sang
IS’. Taïi moät laõi suaát cho tröôùc, giaû söû iA, möùc saûn löôïng caân baèng giaûm töø
YA xuoáng YB.
Lieäu saûn löôïng coù thöïc söï giaûm ngay laäp töùc töø YA xuoáng YB khoâng?
Khoâng. Chuùng ta ñaõ thaáy moät soá lyù do taïi sao khoâng trong chöông 3: Coù
theå maát moät thôøi gian ñeå ngöôøi tieâu duøng ñaùp öùng laïi möùc giaûm trong thu
nhaäp. Coù theå maát moät thôøi gian ñeå saûn löôïng ñaùp öùng laïi möùc giaûm trong
doanh thu. Caùc coâng ty ban ñaàu coù theå tích tröõ haøng toàn kho chöù khoâng
caét giaûm saûn löôïng. Baây giôø chuùng ta coù theå coäng theâm vaøo danh saùch
naøy söï thaät laø coù theå maát moät thôøi gian cho caùc coâng ty xem laïi keá hoaïch
ñaàu tö cuûa hoï khi coù söï suït giaûm trong doanh thu. Vôùi taát caû caùc lyù do
naøy, vieäc giaûm saûn löôïng seõ chæ xaûy ra theo thôøi gian. Theo Hình 5-10(a),
Nguoàn goác cuûa tính ñoäng saûn löôïng seõ giaûm chaäm töø YA xuoáng YB.
treân thò tröôøng haøng hoùa:
(a) Naêng suaát ñieàu chænh Moät caùch toång quaùt hôn, thaät hôïp lyù neáu giaû ñònh raèng khi saûn löôïng ôû beân
chaäm theo caàu; (b) caàu phaûi cuûa ñöôøng caân baèng – maø, trong tröôøng hôïp cuûa chuùng ta, sau khi taêng
(tieâu duøng, vaø ñaàu tö)
thueá, laø ñöôøng IS’ – saûn löôïng giaûm chaäm; khi saûn löôïng ôû beân traùi cuûa
ñieàu chænh chaäm theo thu
nhaäp (saûn löôïng). ñöôøng caân baèng, saûn löôïng taêng chaäm. Keát luaän cô baûn naøy ñöôïc theå hieän
baèng hai muõi teân lôùn ôû moãi phía cuûa cuûa ñöôøng IS’ trong Hình 5-10(a).
Baây giôø, chuùng ta haõy xem ñöôøng LM vaø nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc thu heïp
tieàn teä. Nhö chuùng ta ñaõ thaáy, moät söï thu heïp tieàn teä laøm ñöôøng LM dòch
chuyeån leân treân. Trong Hình 5-10(b), ñöôøng LM dòch chuyeån töø LM sang
LM’: Taïi moät möùc thu nhaäp cho tröôùc, giaû söû YA, laõi suaát taêng töø iA leân iB.
Lieäu laõi suaát coù taêng ngay laäp töùc khoâng? Trong tröôøng hôïp naøy, caâu traû
lôøi laø coù. Laõi suaát ñieàu chænh raát nhanh tröôùc nhöõng thay ñoåi trong cung
vaø caàu. Thò tröôøng traùi phieáu chính phuû (trong ñoù Fed mua vaø baùn traùi
phieáu ôû Myõ) laø moät trong nhöõng thò tröôøng hieäu quaû nhaát treân theá giôùi, vaø
noù baét kòp trong giaây laùt thay ñoåi cuûa cung vaø caàu. Khi Fed thöïc hieän moät
hoaït ñoäng thò tröôøng môû, baùn traùi phieáu treân thò tröôøng traùi phieáu, laõi suaát
ñieàu chænh gaàn nhö ngay laäp töùc. Do ñoù, giaû ñònh ñuùng ñaén laø giaûm cung
tieàn daãn tôùi laõi suaát taêng ngay laäp töùc töø iA leân iB trong Hình 5-10(b).
Trong phaàn coøn laïi cuûa cuoán saùch toâi seõ giaû ñònh raèng söï ñieàu chænh laõi

Chapter 5
suaát tröôùc baát kyø thay ñoåi naøo trong cung vaø caàu tieàn nhanh tôùi möùc maø
neàn kinh teá luùc naøo cuõng naèm treân ñöôøng LM.
Söï ñieàu chænh chaäm cuûa Sau khi ñaõ nghieân cöùu veà tính ñoäng (dynamics) naøy, chuùng ta haõy kieåm tra
Y treân caùc thò tröông laïi nhöõng taùc ñoäng cuûa söï thu heïp tieàn teä ñeán hoaït ñoäng kinh teá vaø laõi suaát.
haøng hoùa.
Söï ñieàu chænh naøy ñöôïc bieåu dieãn treân Hình 5-11. Tröôùc khi giaûm cung
Söï ñieàu chænh nhanh cuûa tieàn, neàn kinh teá ôû ñieåm A, vôùi saûn löôïng Y vaø laõi suaát i. Taïi thôøi ñieåm maø
i treân caùc thò tröôøng taøi ngaân haøng trung öông giaûm cung tieàn, ñöôøng LM dòch chuyeån töø LM ñeán
chính. LM’. Neàn kinh teá nhaûy ñeán ñieåm A’’: Saûn löôïng khoâng ñoåi ngay laäp töùc,
vaø do ñoù laõi suaát phaûi thöïc hieän taát caû söï ñieàu chænh naøy, taêng töø i leân i’.
Sau moät thôøi gian, laõi suaát cao daãn tôùi ñaàu tö thaáp hôn, moät möùc caàu haøng
hoùa thaáp hôn, vaø saûn löôïng thaáp hôn, do ñoù saûn löôïng giaûm chaäm töø möùc
ban ñaàu cuûa noù. Neàn kinh teá dòch chuyeån doïc theo ñöôøng LM’, vaø cuoái
HÌNH 5-10 cuøng ñaït tôùi ñieåm A’. Taïi A’, laõi suaát baèng i’ vaø saûn löôïng baèng Y’.
Ñöa tính ñoäng (a) (b)

(dynamics) vaøo trong Thò tröôøng haøng hoùa Caùc thò tröôøng taøi chính
Moâ hình IS-LM
Khi saûn löôïng ôû treân

hay ôû döôùi möùc do
Laõi suaát, i
giaûm chaäm
Saûn löôïng
Laõi suaát, i
quan heä IS ñöa ra, noù

taêng chaäm
Saûn löôïng
seõ ñieàu chænh chaäm Laõi suaát ñieàu

ñeán möùc ñoù. Ngöôïc chænh ngay töùc thì
laïi, laõi suaát ñieàu chænh
raát nhanh, do ñoù quan
Saûn löôïng, Y Saûn löôïng, Y
heä LM luoân luoân ñöôïc
thoûa maõn.
HÌNH 5-11
Taùc ñoäng coù tính

Laõi suaát, i
ñoäng cuûa moät söï thu

heïp tieàn teä.
Moät söï thu heïp tieàn teä

daãn tôùi laõi suaát taêng.
Laõi suaát taêng daãn ñeán,
theo thôøi gian, saûn
löôïng giaûm.
Saûn löôïng, Y

Chapter 5
Löu yù raèng, möùc taêng laõi suaát cuoái cuøng ít hôn möùc taêng ban ñaàu trong laõi
suaát: Ñieàu naøy laø bôûi vì, khi saûn löôïng thu heïp, thì caàu tieàn cuõng thu heïp,
Sau khi giaûm cung tieàn:
Laõi suaát ban ñaàu taêng vaø
gaây söùc eùp leân laõi suaát laøm laõi suaát giaûm xuoáng.
sau ñoù giaûm, buø tröø moät
phaàn möùc taêng ban ñaàu. Dieãn ñaït baèng lôøi: Thu heïp tieàn teä ban ñaàu daãn tôùi taêng maïnh laõi suaát.
Saûn löôïng ban ñaàu khoâng Qua thôøi gian, söï gia taêng naøy laøm giaûm saûn löôïng. Khía caïnh thôøi gian
thay ñoåi, sau ñoù giaûm naøy laø raát quan troïng, vaø coù moät baøi hoïc chung veà chính saùch ñöôïc ruùt ra
xuoáng theo thôøi gian.
töø ñoù. Chính saùch tieàn teä coù theå taùc ñoäng ñeán laõi suaát nhanh choùng nhöng
khoâng theå taùc ñoäng ñeán saûn löôïng ngay laäp töùc. Do vaäy, ngaân haøng trung
öông phaûi caån thaän khoâng neân lieàu lónh “chieán ñaáu ñeán cuøng”. Laáy ví duï,
khoâng coù ích gì trong vieäc choáng laïi suy thoaùi thoâng qua laõi suaát thaáp hôn
neáu laõi suaát thaáp chæ baét ñaàu taùc ñoäng tôùi hoaït ñoäng kinh teá khi suy thoaùi
ñaõ chaám döùt roài.
Toâi seõ ñeå baïn töï xem xeùt caùc taùc ñoäng coù tính ñoäng cuûa moät söï thay ñoåi
trong chính saùch ngaân saùch. Vaø, töø nay trôû ñi, toâi seõ thöôøng döïa vaøo caùc
taùc ñoäng coù tính ñoäng naøy ñeå keå nhieàu chuyeän thöïc teá hôn veà nhöõng söï
thay ñoåi trong chính saùch hoaëc haønh vi taùc ñoäng nhö theá naøo ñeán hoaït
ñoäng kinh teá.
5-6 MOÂ HÌNH IS-LM COÙ THÖÏC SÖÏ NAÉM BAÉT ÑÖÔÏC NHÖÕNG GÌ
DIEÃN RA TRONG NEÀN KINH TEÁ KHOÂNG?
Moâ hình IS-LM cho chuùng ta moät caùch tö duy veà vieäc xaùc ñònh saûn löôïng
vaø laõi suaát. Nhöng noù laø moät lyù thuyeát döïa treân nhieàu giaû ñònh vaø nhieàu
söï ñôn giaûn hoùa. Laøm sao chuùng ta bieát ñöôïc laø chuùng ta ñaõ ñôn giaûn hoùa
ñuùng ñaén? Chuùng ta neân tin bao nhieâu vaøo nhöõng caâu traû lôøi do moâ hình
IS-LM ñöa ra?
Nhöng vaán ñeà naøy baát kyø lyù thuyeát naøo cuõng gaëp phaûi, khoâng chæ trong
kinh teá vó moâ maø baát kyø lónh vöïc naøo khaùc. Moät lyù thuyeát phaûi ñi qua hai
kieåm ñònh sau:
• Thöù nhaát, nhöõng giaû ñònh vaø nhöõng söï ñôn giaûn hoùa phaûi hôïp lyù. Töø
“hôïp lyù” coù nghóa gì coøn laø ñieàu khoâng hoaøn toaøn roõ raøng. Giaû ñònh
chaéc chaén raèng – nhö chuùng ta ñaõ laøm – chæ coù moät loaïi haøng hoùa
trong neàn kinh teá laø sai so vôùi thöïc teá. Nhöng noù vaãn coù theå laø moät söï
ñôn giaûn hoùa thöïc teá hôïp lyù neáu vieäc cho pheùp nhieàu hôn moät loaïi
haøng hoùa seõ daãn tôùi moät moâ hình phöùc taïp hôn, maø caùc keát quaû veà
hoaït ñoäng kinh teá toång goäp, laõi suaát, vaø v.v ñaïi khaùi gioáng nhö khi giaû
ñònh chæ coù 1 haøng hoùa.

Chapter 5
• Thöù hai, nhöõng yù nghóa chính cuûa lyù thuyeát phaûi nhaát quaùn vôùi nhöõng
gì chuùng ta thöïc söï nhìn thaáy trong theá giôùi. Kieåm tra ñieàu naøy deã
daøng hôn. Söû duïng kinh teá löôïng, chuùng ta coù theå theo doõi caùc taùc
ñoäng cuûa nhöõng söï thay ñoåi trong chính saùch tieàn teä vaø chính saùch
ngaân saùch vaø xem thöû xem nhöõng taùc ñoäng naøy phuø hôïp chaët cheõ ñeán
möùc naøo vôùi nhöõng tieân ñoaùn cuûa moâ hình IS-LM. Vaø treân thöïc teá hoùa
ra laø moâ hình IS-LM raát ñuùng.
(a) (b)
(c)
HÌNH 5-12 Taùc ñoäng cuûa 1% gia Taùc ñoäng cuûa 1% gia
Taùc ñoäng cuûa 1% gia
taêng trong laõi suaát lieân taêng trong laõi suaát lieân
taêng trong laõi suaát lieân
Nhöõng taùc ñoäng thöïc ngaân haøng ñoái vôùi ngaân haøng ñoái vôùi saûn
ngaân haøng ñoái vôùi möùc
chöùng cuûa vieäc taêng laõi doanh thu baùn leû löôïng
vieäc laøm
suaát lieân ngaân haøng.
Xeùt trong ngaén haïn, taêng

Tyû leä % thay ñoåi trong doanh thu baùn leõ
Tyû leä % thay ñoåi trong möùc vieäc laøm

laõi suaát lieân ngaân haøng
Tyû leä % thay ñoåi trong saûn löôïng
daãn tôùi giaûm saûn löôïng

vaø taêng tyû leä thaát nghieäp,
nhöng haàu nhö khoâng taùc khoaûng
ñoäng tôùi möùc giaù. tin caäy
(d) (c)
Thôøi gian (quyù)
Taùc ñoäng cuûa 1% gia taêng Taùc ñoäng cuûa 1% gia taêng
trong laõi suaát lieân ngaân haøng trong laõi suaát lieân ngaân haøng
ñoái vôùi tyû leä thaát nghieäp ñoái vôùi möùc giaù
Tyû leä % thay ñoåi trong tyû leä thaát nghieäp
Tyû leä % thay ñoåi trong möùc giaù
Thôøi gian (quyù) Thôøi gian (quyù)
Nguoàn: Lawrence Christiano, Martin Eichenbaum, vaø Charles Evans, “Taùc ñoäng cuûa
nhöõng cuù soác veà Chính saùch Tieàn teä: Baèng chöùng caùc Doøng Löu chuyeån cuûa Nguoàn tieàn”,
Review of Economics and Statistics, Thaùng 2, 1996. 78–1.

Chapter 5
Hình 5-12 theå hieän ñieåm naøy raát hay. Hình naøy cho thaáy caùc keát quaû cuûa
moät nghieân cöùu kinh teá löôïng gaàn ñaây veà caùc taùc ñoäng cuûa nhöõng thay ñoåi
trong chính saùch tieàn teä ñoái vôùi hoaït ñoäng kinh teá, söû duïng soá lieäu cuûa
Hoa Kyø töø naêm 1960 ñeán naêm 1990. Nghieân cöùu naøy taäp trung vaøo caùc
taùc ñoäng cuûa nhöõng thay ñoåi trong laõi suaát lieân ngaân haøng (laõi suaát quyõ
lieân bang, loaïi laõi suaát bò taùc ñoäng tröïc tieáp nhaát bôûi nhöõng thay ñoåi trong
chính saùch tieàn teä. Khi ñoù, noù laàn theo nhöõng taùc ñoäng ñieån hình cuûa moät
Chuùng ta ñaõ thaûo luaän veà
thò tröôøng lieân ngaân haøng
söï thay ñoåi nhö vaäy ñoái vôùi hoaït ñoäng kinh teá.
vaø laõi suaát lieân ngaân
haøng trong chöông 4, Hình 5-12(a) cho thaáy nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc taêng 1%ï trong laõi suaát lieân
phaàn 4-3. ngaân haøng ñoái vôi doanh thu baùn leû theo thôøi gian. Söï thay ñoåi tính theo
phaàn traêm cuûa doanh thu baùn leû ñöôïc ño treân truïc tung: thôøi gian, tính theo
quyù, ñöôïc ño treân truïc hoaønh. Ñoà thò veõ ba ñöôøng bieåu dieãn. Öôùc löôïng
toát nhaát veà taùc ñoäng cuûa söï thay ñoåi laõi suaát ñeán saûn löôïng ñöôïc bieåu dieãn
bôûi ñöôøng neùt lieàn. Nhöng treân thöïc teá, ngöôøi ta khoâng bao giôø bieát ñöôïc
Haõy xem Phu luïc 3 ôû giaù trò chính xaùc cuûa moät heä soá hay taùc ñoäng chính xaùc cuûa moät bieán soá
cuoái cuoán saùch naøy phaàn naøy ñeán bieán soá khaùc. Maø ñuùng ra, kinh teá löôïng cung caáp moät öôùc löôïng
giôùi thieäu veà kinh teá
löôïng.
toát nhaát – ôû ñaây laø ñöôøng lieàn neùt – vaø moät soá ño veà ñoä tin caäy maø chuùng
ta phaûi coù trong vieäc öôùc löôïng. Giaù trò thöïc cuûa taùc ñoäng naøy naèm giöõa
hai ñöôøng ñöùt neùt vôùi xaùc suaát laø 60%. Vì lyù do naøy, khoaûng caùch giöõa
hai ñöôøng ñöùt neùt naøy ñöôïc goïi laø moät khoaûng tin caäy.
Taäp trung vaøo öôùc löôïng toát nhaát – ñöôøng lieàn neùt – chuùng ta nhaän thaáy
i ↑ ⇒ Z↓ raèng taêng laõi suaát lieân ngaân haøng daãn tôùi giaûm doanh thu baùn leû. Möùc
giaûm lôùn nhaát, -0,9%, ñaït ñöôïc sau naêm quyù.
Hình 5-12(b) cho bieát doanh thu thaáp hôn daãn tôùi saûn löôïng thaáp hôn nhö
theá naøo. Ñeå ñaùp öùng laïi vôùi möùc giaûm doanh thu, caùc coâng ty giaûm saûn
löôïng, nhöng ban ñaàu chæ giaûm moät möùc ít hôn möùc giaûm doanh thu. Noùi
caùch khaùc, caùc coâng ty tích tröõ haøng toàn kho trong moät thôøi gian. Söï ñieàu
chænh saûn löôïng eâm thaém vaø chaäm hôn söï ñieàu chænh doanh thu. Möùc
i↑ ⇒ Z↓ ⇒ Y↓
giaûm lôùn nhaát, -0,7%, ñaït tôùi sau taùm quyù.
Hình 5 -12(c), cho bieát saûn löôïng giaûm daãn tôùi möùc vieäc laøm thaáp hôn nhö
theá naøo: Khi caùc coâng ty caét giaûm saûn löôïng, hoï cuõng giaûm vieäc laøm.
Cuõng nhö vôùi saûn löôïng, vieäc giaûm möùc vieäc laøm chaäm vaø ñeàu ñaën, ñaït -
i ↑ ⇒ Z↓ ⇒ Y↓
0,5% sau taùm quyù. Giaûm möùc vieäc laøm ñöôïc phaûn aùnh trong söï gia taêng
⇒ N↓ ⇒ U↑
tyû leä thaát nghieäp, ñöôïc cho thaáy trong Hình5-12(d).

Chapter 5
Hình 5-12(e) xem xeùt haønh vi (ñoäng thaùi) cuûa möùc giaù. Haõy nhôù raèng moät
trong nhöõng giaû ñònh cuûa moâ hình IS-LM laø möùc giaù ñöôïc cho tröôùc vaø do
ñoù noù khoâng thay ñoåi khi coù nhöõng thay ñoåi trong caàu. Hình 5-12(e) chæ ra
raèng giaû ñònh naøy khoâng phaûi laø moät giaû ñònh gaàn ñuùng toài xeùt veà ngaén
haïn. Möùc giaù gaàn nhö khoâng ñoåi trong saùu quyù ñaàu tieân hay khoaûng nhö
vaäy. Chæ sau saùu quyù ñaàu tieân möùc giaù môùi coù veû giaûm. Ñieàu naøy gôïi yù
taïi sao moâ hình IS-LM laïi trôû neân thieáu tin caäy khi chuùng ta xeùt veà trung
haïn.: Veà trung haïn, chuùng ta khoâng theå giaû ñònh raèng möùc giaù cho tröôùc,
vaø nhöõng thay ñoåi trong möùc giaù trôû neân quan troïng.
Hình 5-12 laøm chuùng ta yeân loøng. Noù chæ ra raèng yù nghóa cuûa moâ hình IS-
LM laø nhaát quaùn vôùi nhöõng gì chuùng ta quan saùt ñöôïc trong neàn kinh teá.
Ñieàu naøy khoâng chöùng minh raèng moâ hình IS-LM laø ñuùng. Coù theå nhöõng
gì chuùng ta quan saùt ñöôïc trong neàn kinh teá laø keát quaû cuûa moät cô cheá
hoaøn toaøn khaùc, vaø moâ hình IS-LM phuø hôïp vôùi noù chæ laø moät söï truøng hôïp
ngaãu nhieân. Nhöng ñieàu naøy döôøng nhö khoâng theå xaûy ra. Moâ hình IS-
LM troâng nhö moät neàn taûng vöõng chaéc ñeå xem xeùt caùc chuyeån ñoäng trong
hoaït ñoäng kinh teá trong thôøi gian ngaén haïn. Trong nhöõng phaàn sau cuûa
cuoán saùch naøy, chuùng toâi seõ môû roäng moâ hình naøy ñeå xem xeùt vai troø cuûa
nhöõng kyø voïng veà töông lai (chöông 14 vaø 17) vaø yù nghóa cuûa vieäc môû cöûa
thò tröôøng haøng hoaù vaø caùc thò tröôøng taøi chính (chöông 18 vaø 21). Tröôùc
khi chuùng ta laøm ñieàu ñoù, tröôùc tieân chuùng ta phaûi hieåu nhöõng gì xaùc ñònh
saûn löôïng xeùt veà trung haïn. Ñaây laø chuû ñeà cuûa boán chöông tieáp theo.
TOÙM TAÉT
• Moâ hình IS-LM moâ taû yù nghóa cuûa traïng cho tröôùc, saûn löôïng taêng daãn tôùi taêng laõi
thaùi caân baèng treân thò tröôøng haøng hoaù suaát.
vaø caùc thò tröôøng taøi chính. • Môû roäng ngaân saùch laøm ñöôøng IS dòch
• Quan heä IS vaø ñöôøng IS cho thaáy caùc keát chuyeån sang phaûi, daãn tôùi taêng saûn löôïng
hôïp giöõa laõi suaát vaø möùc saûn löôïng phuø vaø taêng laõi suaát. Môû roäng tieàn teä laøm
hôïp vôùi ñieàu kieän caân baèng treân thò ñöôøng LM dòch chuyeån xuoáng döôùi, daãn
tröôøng haøng hoùa. Taêng laõi suaát daãn tôùi tôùi taêng saûn löôïng vaø giaûm laõi suaát.
giaûm saûn löôïng. • Keát hôïp chính saùch tieàn teä vaø ngaân saùch
• Quan heä LM vaø ñöôøng LM cho thaáy caùc ñöôïc goïi laø hoãn hôïp chính saùch tieàn teä-
keát hôïp giöõa laõi suaát vaø möùc saûn löôïng ngaân saùch, hoaëc ñôn giaûn hôn laø hoãn hôïp
phuø hôïp vôùi ñieàu kieän caân baèng treân caùc chính saùch. Ñoâi khi chính saùch taøi chính
thò tröôøng taøi chính. Vôùi cung tieàn thöïc vaø tieàn teä ñöôïc söû duïng cho cuøng moät
muïc tieâu. Ñoâi khi, hoãn hôïp chính saùch

Chapter 5
tieàn teä-ngaân saùch xuaát hieän töø söï caêng cuûa chính saùch tieàn teä toû ra raát gioáng vôùi
thaúng hay thaäm chí baát ñoàng giöõa chính nhöõng taùc ñoäng cuûa moâ hình IS-LM ñöa
phuû (voán phuï traùch chính saùch taøi chính) ra moät khi tính ñoäng (dynamics) ñöôïc
vaø ngaân haøng trung öông (voán phuï traùch ñöa vaøo moâ hình. Taêng laõi suaát do thu
veà chính saùch tieàn teä). heïp tieàn teä daãn tôùi giaûm saûn löôïng töø töø,
• Moâ hình IS-LM coù veû nhö moâ taû raát vôùi taùc ñoäng ôû möùc cao nhaát dieãn ra sau
ñuùng haønh vi (ñoäng thaùi) cuûa neàn kinh teá taùm quyù.
trong ngaén haïn. Cuï theå, nhöõng taùc ñoäng

• Môû roäng tieàn teä, 91
• Ñöôøng IS, 82 • Thu heïp tieàn teä, 91
• Ñöôøng LM, 85 • Thaét chaët tieàn teä, 91
• Thu heïp ngaân saùch, cuûng coá ngaân saùch, • Hoãn hôïp chính saùch tieàn teä-taøi chính, hoãn
87 hôïp chính saùch, 92
• Môû roäng ngaân saùch, 87 • Daûi tin caäy, 97

Moät daáu hoa thò laø caâu hoûi khoù hôn.
1. ÑUÙNG/SAI/KHOÂNG CHAÉC CHAÉN f. Taêng chi tieâu chính phuû laøm giaûm ñaàu
tö.
a. Nhöõng yeáu toá chính quyeát ñònh ñaàu tö
g. Taêng saûn löôïng taïi moät laõi suaát khoâng
laø möùc doanh thu vaø laõi suaát.
ñoåi chæ coù theå ñaït ñöôïc neáu söû duïng
b. Neáu taát caû caùc bieán soá ngoaïi sinh trong
hoãn hôïp chính saùch tieàn teä-ngaân saùch.
quan heä IS laø haèng soá, thì chæ coù theå
ñaït ñöôïc moät möùc saûn löôïng cao hôn ôû 2*. ÑAÀU TÖ VAØ LAÕI SUAÁT
moät laõi suaát thaáp hôn. Chöông naøy laäp luaän raèng lyù do ñaàu tö phuï
c. Ñöôøng IS laø ñöôøng doác xuoáng vì traïng thuoäc theo tyû leä nghòch vôùi laõi suaát laø: Khi
thaùi caân baèng treân thò tröôøng haøng hoùa laõi suaát taêng, chi phí vay nôï cuõng taêng vaø
coù yù nghóa laø taêng thueá daãn tôùi möùc saûn ñieàu naøy khoâng khuyeán khích ñaàu tö. Tuy
löôïng thaáp hôn. nhieân, caùc coâng ty thöôøng huy ñoäng voán cho
d. Neáu caû chi tieâu chính phuû vaø thueá ñeàu caùc döï aùn ñaàu tö cuûa hoï baèng caùch söû duïng
taêng moät soá löôïng nhö nhau, thì ñöôøng voán cuûa chính hoï. Do vieäc vay tieàn khoâng
IS khoâng dòch chuyeån. thöïc söï xaûy ra, thì lieäu trong tröôøng hôïp naøy
e. Ñöôøng LM doác leân vì cung tieàn cao laõi suaát cao coù laøm giaûm ñaàu tö khoâng? Haõy
hôn laø caàn thieát ñeå taêng saûn löôïng. giaûi thích. Gôïi yù: Haõy nghó veà baûn thaân baïn

Chapter 5
nhö moät ngöôøi chuû cuûa moät coâng ty, baïn 4. ÑAÙP ÖÙNG CUÛA ÑAÀU TÖ VÔÙI
ñang xem xeùt vieäc huy ñoäng voán cho caùc döï CHÍNH SAÙCH NGAÂN SAÙCH
aùn ñaàu tö môùi trong coâng ty cuûa baïn baèng
a. Söû duïng ñoà thò IS-LM, haõy xaùc ñònh
caùch söû duïng lôïi nhuaän maø coâng ty baïn vöøa
caùc taùc ñoäng ñeán saûn löôïng vaø laõi suaát
kieám ñöôïc, hoaëc mua traùi phieáu. Lieäu quyeát
cuûa vieäc giaûm chi tieâu chính phuû? Taïi
ñònh ñaàu tö vaøo caùc döï aùn môùi cuûa baïn coù bò
sao taùc ñoäng ñeán ñaàu tö laïi mô hoà?
aûnh höôûng bôûi laõi suaát khoâng?
Vôùi nhieàu thoâng tin hôn veà caùc tham soá
3. XEM XEÙT LAÏI SOÁ NHAÂN
cuûa quan heä IS vaø LM, chuùng ta coù theå xaùc
Tröôùc heát haõy xeùt moâ hình thò tröôøng haøng ñònh, ví duï, lieäu caét giaûm thaâm huït ngaân
hoùa vôùi ñaàu tö khoâng ñoåi maø chuùng ta ñaõ saùch laø lôïi hay haïi cho I trong ngaén haïn.
xem ôû chöông 3: Haõy xem caùc phöông trình tieâu duøng, ñaàu tö,
C = c0 + c1(Y–T), vaø I, G, vaø T laø cho tröôùc. vaø caàu tieàn sau:
C = c0 + c1(Y – T)
a. Haõy tính saûn löôïng caân baèng. Giaù trò I = b0 + b1Y – b2i
cuûa soá nhaân laø gì? M/P = d1Y – d2i
Baây giôø, haõy ñeå ñaàu tö phuï thuoäc vaøo b. Haõy tính saûn löôïng caân baèng. (Gôïi yù:
caû doanh thu vaø laõi suaát: Baïn coù theå giaûi thoâng qua caâu hoûi 3
I = b0 + b1Y – b2i neáu baïn gaëp khoù khaên vôùi böôùc naøy.)
b. Haõy tính saûn löôïng caân baèng. Taïi moät c. Haõy tính laõi suaát caân baèng. (Gôïi yù:
laõi suaát cho tröôùc, taùc ñoäng cuûa thay Haõy söû duïng quan heä LM).
ñoåi trong chi tieâu töï ñònh coù lôùn hôn taùc d. Haõy tính ñaàu tö.
ñoäng trong caâu (a) khoâng? Taïi sao? e. Vôùi ñieàu kieän naøo, ñoái vôùi caùc tham soá
(Giaû thieát c1+b1< 1). cuûa moâ hình treân (ví duï c0, c1, vaø v.v)
Tieáp theo chuùng ta haõy ñöa ra ñieàu thì ñaàu tö taêng khi G giaûm?
kieän caân baèng treân thò tröôøng taøi chính vôùi f. Haõy giaûi thích ñieàu kieän maø baïn ñaõ ruùt
caàu tieàn thöïc baèng cung tieàn thöïc: ra trong caâu (e).
M/P = d1Y – d2i
c. Haõy tính saûn löôïng caân baèng. (Gôïi yù: 5. CHÍNH SAÙCH TIEÀN TEÄ VAØ NGAÂN
Haõy khöû laõi suaát trong phöông trình IS SAÙCH: MOÄT VÍ DUÏ
baèng caùch söû duïng bieåu thöùc trong
phöông trình LM.) Haõy suy ra soá nhaân Haõy xem moâ hình IS-LM sau:
(taùc ñoäng cuûa söï thay ñoåi baèng 1 trong
chi tieâu töï ñònh ñeán saûn löôïng). C = 200 + .25YD
I = 150 + .25Y – 1000i
d. Soá nhaân maø baïn tìm thaáy nhoû hôn hay
G = 250
lôùn hôn soá nhaân baïn tìm thaáy trong caâu
T = 200
(a)? Haõy giaûi thích caâu traû lôøi cuûa baïn
(M/P)d = 2Y – 8000i
phuï thuoäc nhö theá naøo vaøo phöông
M/P = 1.600
trình haønh vi cuûa tieâu duøng, ñaàu tö, vaø
caàu tieàn?

Chapter 5
a. Haõy tìm phöông trình cho ñöôøng IS. Ñeå xaùc minh caâu traû lôøi cuûa baïn, ñaët
(Gôïi yù: Phöông trình vôùi Y beân veá traùi taát caû caùc bieán soá ngoaïi sinh trôû laïi giaù
vaø taát caû coøn laïi beân veá phaûi) trò ban ñaàu cuûa chuùng vaø tính ñaàu tö khi
chi tieâu chính phuû giaûm xuoáng coøn G =
b. Haõy tìm phöông trình cho ñöôøng LM 100.
(Gôïi yù: Seõ thuaän tieän cho vieäc söû duïng
sau naøy neáu vieát phöông trình vôùi i ôû *6 CAÙI BAÃY THANH KHOAÛN
veá traùi vaø taát caû coøn laïi ôû veá phaûi)
a. Giaû thieát raèng laõi suaát treân traùi phieáu laø
c. Haõy tính saûn löôïng thöïc caân baèng. aâm. Moïi ngöôøi muoán naém giöõ traùi
(Gôïi yù: Haõy thay theá bieåu thöùc cuûa laõi phieáu hay tieàn maët? Giaûi thích.
suaát trong phöông trình LM vaøo phöông
trình IS vaø tính saûn löôïng) b. Haõy veõ caàu tieàn nhö laø moät haøm soá cuûa
laõi suaát, vôùi moät möùc thu nhaäp thöïc cho
d. Haõy tính laõi suaát caân baèng. (Gôïi yù: tröôùc. Caâu traû lôøi cho caâu hoûi (a) cuûa
Haõy thay giaù trò Y maø baïn tìm ñöôïc baïn taùc ñoäng ñeán ñöôøng bieåu dieãn cuûa
trong caâu (c) vaøo phöông trình LM baïn nhö theá naøo? (Gôïi yù: Haõy chæ ra
hoaëc IS vaø tính i. Keát quaû ñaïi soá cuûa raèng caàu tieàn coù xu höôùng tieán ñeán
baïn laø ñuùng khi baïn coù cuøng moät keát naèm ngang khi laõi suaát tieán gaàn tôùi
quaû töø caû hai phöông trình). khoâng).
e. Haõy tính caùc giaù trò caân baèng C vaø I vaø c. Haõy veõ ñöôøng LM. Ñieàu gì xaûy ra vôùi
xaùc minh laïi giaù trò Y baïn tìm ñöôïc ñöôøng LM khi laõi suaát tieán gaàn tôùi
baèng caùch coäng C, I, vaø G laïi. khoâng?
(Gôïi yù: Noù tieán gaàn ñeán ñöôøng naèm
f. Baây giôø, giaû thieát raèng cung tieàn taêng ngang).
leân ñeán M/P = 1840. Haõy tính Y, i, C,
vaø I, vaø giaûi thích baèng lôøi nhöõng taùc d. Laáy ñöôøng LM cuûa baïn. Giaû thieát raèng
ñoäng cuûa chính saùch môû roäng tieàn teä. laõi suaát raát gaàn vôùi khoâng, vaø ngaân
haøng trung öông taêng cung tieàn. Ñieàu
g. Ñaët M/P baèng vôùi giaù trò ban ñaàu laø gì xaûy ra vôùi laõi suaát taïi moät möùc thu
1.600. Baây giôø giaû thieát raèng chi tieâu nhaäp cho tröôùc?
chính phuû taêng leân, G = 400. Neâu toùm
taét caùc taùc ñoäng cuûa chính saùch ngaân e. Moät chính saùch tieàn teä môû roäng coù theå
saùch môû roäng leân Y, i, vaø C. laøm taêng saûn löôïng khi laõi suaát ñaõ tieán
raát gaàn tôùi khoâng?
h. *(Haõy thöû laøm caâu naøy chæ khi baïn ñaõ
traû lôøi heát baøi taäp 4.) Khoâng tính Y vaø Söï baát löïc naøy cuûa ngaân haøng trung
i, baïn coù theå noùi lieäu chính saùch ngaân öông trong vieäc giaûm laõi suaát khi noù ñaõ raát
saùch thu heïp coù laøm I taêng hay giaûm? gaàn tôùi khoâng ñöôïc goïi laø “caùi baãy thanh

Chapter 5
khoaûn”, vaø laàn ñaàu tieân ñöôïc Keynes ñeà caäp

trong cuoán Lyù thuyeát Toång quaùt cuûa oâng ta ÑOÏC THEÂM
naêm 1936 – ñaây laø cuoán ñaët neàn moùng cho
moâ hình IS-LM. Paul Krugman, moät nhaø kinh teá hoïc taïi MIT,
thöôøng vieát baøi cho moät soá taïp chí, bao goàm
f. Keynes cuõng nhaán maïnh raèng oâng ta Forture vaø Slate. Caùc baøi naøy raát saâu saéc vaø
ñaõ khoâng heà bieát veà vieäc ñaõ töøng coù ñoïc raát thích thuù. Baïn coù theå tìm chuùng treân
moät caùi baãy thanh khoaûn. Theá maø naêm trang chuû cuûa oâng ta
1998, laõi suaát cuûa Nhaät gaàn nhö baèng (http://web.mit.edu/krugman/www/). Moät
khoâng, vaø saûn löôïng haàu nhö khoâng baøi “Vulgar Keynesians” thaûo luaän veà vai
thay ñoåi thaäm chí khi ngaân haøng trung troø cuûa chính saùch tieàn teä trong neàn kinh teá
öông Nhaät aùp duïng chính saùch tieàn teä Myõ. Haõy ñoïc vaø coá xem lieäu baïn coù trình
môû roäng. Baïn coù nghó raèng Nhaät baûn baøy laïi ñöôïc nhöõng laäp luaän cuûa oâng theo
ñaõ gaëp moät caùi baãy thanh khoaûn moâ hình IS-LM khoâng.
khoâng?
Moät trang chuû thuù vò khaùc laø cuûa Brad
g. Cuõng vaøo naêm 1998, chính phuû Nhaät DeLong, moät nhaø kinh teá hoïc taïi UC
theo ñuoåi moät chính saùch ngaân saùch môû Berkeley (http://econ161.berkeley.edu/).
roäng ñeå nhaèm taêng saûn löôïng. Baïn coù Ñeå bieát theâm thoâng tin veà caét giaûm thaâm huït
ñoàng yù vôùi haønh ñoäng naøy khoâng? ngaân saùch vaø hoãn hôïp chính saùch Clinton-
Chính saùch ngaân saùch coù taùc ñoäng Greenspan, haõy ñoïc baøi “The Budget
nhieàu hay ít hôn chính saùch tieàn teä khi Deficit” (“Thaâm huït Ngaân saùch”).
coù caùi baãy thanh khoaûn?
Chuùng toâi môøi baïn thaêm trang Blanchard
7 KHUYEÁN NGHÒ VEÀ CHÍNH SAÙCH treân Prentice Hall Web site taïi :
Ñeà xuaát moät chính saùch hay hoãn hôïp chính

saùch nhaèm ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu sau:
a. Taêng Y trong khi vaãn giöõ i khoâng ñoåi. http://www.prenhall.com/blanc

hard
b. Giaûm thaâm huït ngaân saùch trong khi giöõ Y
khoâng ñoåi. Ñieàu gì xaûy ra vôùi i? Vôùi ñeå tìm theâm baøi taäp cho chöông naøy treân
ñaàu tö? maïng.

Fulbright Economics Teaching Program Macroeconomics The Labor Market;
Chapter 6
CHÖÔNG 6
THÒ TRÖÔØNG LAO ÑOÄNG
Haõy nghó xem chuyeän gì seõ xaûy ra khi caùc coâng ty (hay doanh nghieäp) ñaùp
öùng tröôùc söï gia taêng caàu baèng caùch naâng cao saûn löôïng:
• Saûn löôïng cao hôn ñoøi hoûi gia taêng möùc thu duïng lao ñoäng (möùc coâng aên
vieäc laøm, möùc vieäc laøm).
• Möùc thu duïng lao ñoäng cao hôn daãn ñeán möùc thaát nghieäp thaáp hôn.
• Möùc thaát nghieäp thaáp hôn taïo ra aùp löïc leân tieàn coâng (tieàn löông).
• Tieàn coâng cao hôn laøm taêng chi phí saûn xuaát, buoäc caùc coâng ty phaûi taêng
giaù.
• Giaù cao hôn daãn ñeán vieäc ngöôøi lao ñoäng yeâu caàu tieàn coâng cao hôn, vaø
v.v.
Trong ba chöông tröôùc, chuùng ta ñaõ boû qua chuoãi söï kieän naøy: Chuùng ta ñaõ
giaû ñònh raèng caùc coâng ty coù theå vaø saün loøng cung caáp baát cöù möùc saûn löôïng
naøo vôùi moät möùc giaù cho tröôùc. Ñieàu naøy laø moät söï ñôn giaûn hoùa coù theå
chaáp nhaän ñöôïc trong chöøng möïc troïng taâm cuûa chuùng ta laø veà ngaén haïn.
Khi chuùng ta chuyeån söï chuù yù sang nhöõng gì xaûy ra trong trung haïn, chuùng
ta phaûi boû giaû ñònh naøy vaø tìm hieåu xem giaù vaø tieàn coâng ñieàu chænh nhö theá
naøo qua thôøi gian, vaø tieáp ñoù ñieàu naøy aûnh höôûng ra sao ñeán ñaùp öùng cuûa
saûn löôïng. Ñaây seõ laø coâng vieäc cuûa chuùng ta trong chöông naøy vaø ba
chöông keá tieáp.
Troïng taâm cuûa quaù trình vöøa moâ taû treân ñaây laø thò tröôøng lao ñoäng, thò
tröôøng trong ñoù tieàn coâng ñöôïc xaùc ñònh. Chöông naøy baét ñaàu vôùi phaàn toång
quan veà thò tröôøng lao ñoäng vaø trình baøy noã löïc ñaàu tieân trong vieäc trình baøy
tình traïng caân baèng trong thò tröôøng lao ñoäng. Ñaëc bieät, noù trình baøy khaùi
nieäm quan troïng nhaát laø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân. Sau ñoù, ba chöông keá
tieáp keát hôïp caùch xöû lyù tröôùc ñaây cuûa chuùng ta veà caùc thò tröôøng haøng hoùa
vaø taøi chính vôùi kieán thöùc môùi thu nhaän ñöôïc veà thò tröôøng lao ñoäng. Sau
khi chuùng ta hoaøn thaønh nhöõng muïc tieâu naøy, baïn seõ bieát caùch nghó nhö theá

Chapter 6
naøo veà nhöõng thay ñoåi trong saûn löôïng vaø möùc giaù, caû trong ngaén haïn laãn
trong trung haïn.
Naêm 1998 coù 6-1 Moät Chuyeán Tham quan Thò tröôøng Lao ñoäng
khoaûng 62 trieäu
ngöôøi Myõ döôùi 16 Toång daân soá Nöôùc Myõ vaøo naêm 1998 laø 270,2 trieäu. Loaïi tröø nhöõng
tuoåi; 1,4 trieäu phuïc ngöôøi döôùi tuoåi lao ñoäng (döôùi 16 tuoåi), nhöõng ngöôøi trong löïc löôïng
vuï trong löïc löôïng quaân söï, hoaëc ñang ôû tuø thì soá ngöôøi coù theå laøm vieäc trong lónh vöïc
quaân söï; 1,5 trieäu bò
daân söï, töùc daân soá thöôøng daân phi theå cheá (noninstitutional civilian
boû tuø.
population), laø 205,2 trieäu (Baûng 6-1).
Laøm vieäc taïi nhaø,
nhö naáu aên hay Tuy nhieân, löïc löôïng lao ñoäng — toång soá nhöõng ngöôøi ñang laøm
nuoâi daïy con caùi, vieäc hoaëc ñang tìm vieäc — chæ coù 137,6 trieäu. Coøn 67,6 trieäu ngöôøi
khoâng ñöôïc xeáp kia naèm ngoaøi löïc löôïng lao ñoäng, khoâng laøm vieäc trong thò tröôøng
loaïi laø coâng vieäc vaø cuõng khoâng tìm vieäc. Do ñoù tyû leä tham gia löïc löôïng lao ñoäng,
trong soá lieäu thoáng ñöôïc ñònh nghóa laø tæ soá cuûa löïc löôïng lao ñoäng treân daân soá thöôøng
keâ chính thöùc. Lyù daân phi theå cheá, baèng 137,6/205,2 hay 67%. Tyû leä tham gia löïc löôïng
do laø vì vieäc ño lao ñoäng ñaõ taêng ñeàu ñaën qua thôøi gian, chuû yeáu theå hieän tyû leä tham
löôøng caùc hoaït ñoäng
gia löïc löôïng lao ñoäng ngaøy caøng taêng cuûa phuï nöõ: Vaøo naêm 1950,
naøy raát khoù khaên;
moät phaàn ba phuï nöõ tham gia löïc löôïng lao ñoäng; ngaøy nay con soá ñoù
noù khoâng coù nghóa
laø moät söï ñaùnh giaù
laø gaàn hai phaàn ba.
chuû quan veà nhöõng
gì laø vieäc laøm hay Trong soá nhöõng ngöôøi naèm trong löïc löôïng lao ñoäng, 131,4 trieäu
khoâng phaûi laø vieäc ñöôïc thu duïng (coù vieäc laøm), vaø 6,2 trieäu thaát nghieäp. Tyû leä thaát
laøm. nghieäp, theo ñònh nghóa laø tæ soá ngöôøi thaát nghieäp treân löïc löôïng lao
ñoäng, nhö theá laø baèng 6,2/137,6 = 4,5%.
Xô cöùng, moät thuaät
ngöõ trong y khoa, Nhöõng Doøng Dòch chuyeån Ngöôøi Lao ñoäng Lôùn
coù nghóa laø söï laøm
cöùng caùc ñoäng
Ñeå suy nghó theâm veà söï thaát nghieäp, ví duï so saùnh sau ñaây seõ höõu ích:
maïch. Trong caùc
Haõy xeùt moät phi tröôøng ñaày haønh khaùch. Ñieàu naøy coù theå laø do phi
khoa hoïc xaõ hoäi,
thuaät ngöõ naøy ñöôïc
tröôøng naøy thaät baän roän; vôùi nhieàu maùy bay caát caùnh vaø haï caùnh.
söû duïng ñeå moâ taû Nhieàu haønh khaùch di chuyeån moät caùch nhanh choùng vaøo vaø ra khoûi
nhöõng ñònh cheá phi tröôøng. Hoaëc coù theå laø do thôøi tieát xaáu ñang trì hoaõn caùc chuyeán
khoâng thích öùng vôùi bay vaø haønh khaùch bò maéc keït, ñang ñôïi thôøi tieát toát hôn. Soá haønh
nhöõng thay ñoåi khaùch trong phi tröôøng coù theå nhö nhau trong caû hai tröôøng hôïp,
trong moâi tröôøng nhöng caûnh ngoä cuûa hoï hoaøn toaøn khaùc nhau. Töông töï nhö theá, cuøng
cuûa chuùng vaø keát moät tyû leä thaát nghieäp coù theå phaûn aûnh hai thöïc traïng raát khaùc nhau.
quaû laø vaän haønh
ngaøy caøng keùm hôn
Olivier Blanchard 156 Ngöôøi dòch: Xinh Xinh
theo thôøi gian. Hieäu ñính: Thaïch Quaân
Chapter 6
Noù coù theå phaûn aûnh moät thò tröôøng lao ñoäng vaän haønh tích cöïc, vôùi nhieàu ngöôøi rôøi
khoûi vieäc laøm (separations) (nhöõng ngöôøi lao ñoäng rôøi boû vieäc laøm hoaëc maát vieäc),
nhieàu ngöôøi môùi ñöôïc thueâ möôùn (hires) vaø nhieàu ngöôøi lao ñoäng gia
nhaäp vaø rôøi khoûi löïc löôïng thaát nghieäp; hay noù coù theå phaûn aûnh moät
thò tröôøng lao ñoäng xô cöùng, trong ñoù chaúng coù maáy ngöôøi rôøi khoûi
vieäc laøm, chaúng coù maáy ngöôøi môùi ñöôïc thueâ möôùn vaø moät löïc löôïng
thaát nghieäp ñình treä.
Chuoãi soá lieäu trong
Hình 6-1 ñöôïc ñieàu Vieäc tìm hieåu thöïc traïng aån naáp ñaèng sau tyû leä thaát nghieäp goäp
chænh cho phuø hôïp vôùi ñoøi hoûi phaûi coù döõ lieäu veà nhöõng dòch chuyeån cuûa ngöôøi lao ñoäng.
moät soá vaán ñeà khoù Döõ lieäu naøy coù saün ôû Myõ töø cuoäc ñieàu tra haøng thaùng goïi laø Ñieàu tra
khaên cuûa soá lieäu ban
Daân soá Hieän taïi (CPS). Caùc dòch chuyeån haøng thaùng trung bình, tính
ñaàu. Nhöõng ñieàu
chænh naøy chæ coù saün töø CPS ñoái vôùi Myõ töø 1968 ñeán 1986 ñöôïc trình baøy trong Hình 6-1
cho giai ñoaïn 1968 (Ñeå bieát theâm veà soá ngöôøi vaøo vaø soá ngöôøi ra cuûa CPS, haõy xem hoäp
ñeán 1986, ñoù laø lyù do Tieâu ñieåm “Ñieàu tra Daân soá Hieän taïi”)
taïi sao Hình 6-1 chæ
bao truøm giai ñoaïn Hình 6-1 coù ba ñaëc ñieåm ñaùng chuù yù:
ñoù.
1. Qui moâ cuûa caùc doøng vaøo vaø ra khoûi löïc löôïng coù vieäc laøm:
Doøng vaøo löïc löôïng coù vieäc laøm trung bình haøng thaùng laø 3,1 trieäu:
Nhöõng con soá naøy öôùc 1,6 trieäu töø löïc löôïng thaát nghieäp coäng vôùi 1,5 trieäu töø beân ngoaøi löïc
tính chöa ñuû löôïng lao ñoäng. Doøng ra khoûi löïc löôïng coù vieäc laøm trung bình haøng
caùc doøng dòch chuyeån
thaùng laø 2,9 trieäu: 1,3 trieäu gia nhaäp löïc löôïng thaát nghieäp coäng vôùi
lao ñoäng thaät bôûi vì
chuùng khoâng bao goàm 1,6 trieäu chuyeån ra beân ngoaøi löïc löôïng lao ñoäng. Noùi caùch khaùc,
nhöõng dòch chuyeån nhöõng ngöôøi môùi ñöôïc thueâ muôùn bôûi caùc coâng ty vaø nhöõng ngöôøi rôøi
cuûa ngöôøi lao ñoäng khoûi caùc coâng ty laàn löôït baèng 3,3% (3,1/93,8) vaø 3,1% (2,9/93,8) cuûa
moät caùch tröïc tieáp töø löïc löôïng coù vieäc laøm moãi thaùng.
moät vieäc laøm naøy
sang moät vieäc laøm Taïi sao nhöõng doøng naøy lôùn ñeán theá? Khoaûng moät nöûa nhöõng
khaùc. Chuùng ta ngöôøi rôøi khoûi vieäc laøm (caùc doøng ra khoûi löïc löôïng coù vieäc laøm) laø
khoâng theå tính ñöôïc
nhöõng ngöôøi boû vieäc, töùc laø nhöõng ngöôøi lao ñoäng töø boû coâng vieäc hoï
caùc doøng naøy töø thoâng
tin coù saün trong CPS ñang laøm ñeå tìm moät vieäc thay theá toát hôn. Moät nöûa kia laø nhöõng
cho giai ñoaïn ñoù, ngöôøi bò cho nghæ vieäc, voán phaàn lôùn laø do nhöõng thay ñoåi trong caùc
nhöng chuùng ta bieát töø möùc vieäc laøm giöõa caùc coâng ty: Nhöõng soá vieäc laøm goäp thay ñoåi
caùc nguoàn khaùc raèng chaäm che giaáu thöïc traïng veà söï maát bôùt vieäc laøm vaø söï taïo ra vieäc
chuùng cuõng lôùn, vaøo
laøm lieân tuïc giöõa caùc coâng ty. Taïi baát kyø thôøi ñieåm naøo, cuõng coù moät
khoaûng 2,5% moãi
thaùng. soá coâng ty ñang bò suït giaûm caàu vaø caét giaûm möùc thu duïng lao ñoäng;
trong khi ñoù caùc coâng ty khaùc ñang höôûng ñöôïc söï gia taêng caàu vaø gia

Hieäu ñính: Thaïch Quaân
Chapter 6
taêng möùc thu duïng lao ñoäng. Moät coâng trình nghieân cöùu gaàn ñaây cho
thaáy vaøo khoaûng 5% soá vieäc laøm hieän höõu trong ngaønh coâng nghieäp
cheá taïo cuûa Myõ bò chaám döùt moãi quyù (vaø moät con soá xaáp xæ 5% vieäc
laøm ñöôïc taïo ra: toång soá vieäc laøm trong ngaønh coâng nghieäp cheá taïo
haàu nhö khoâng ñoåi). Moät chöùc naêng cuûa thò tröôøng lao ñoäng trong caùc
neàn kinh teá hieän ñaïi laø cho pheùp söï taùi phaân boå ñeàu ñaën lao ñoäng
giöõa caùc coâng ty.
BAÛNG 6-1 Daân soá, Löïc löôïng Lao ñoäng, Löïc löôïng coù vieäc laøm
vaø löïc löôïng thaát nghieäp ôû Myõ (tính baèng trieäu ngöôøi), 1998
Toång saân soá 270,2

Daân soá thöôøng daân phi theå cheá 205,2
Löïc löôïng lao ñoäng daân söï 137,6
Coù vieäc laøm 131,4
HÌNH 6.1 Thaát nghieäp 6,2
Caùc doøng dòch
chuyeån trung bình Nguoàn: Baùo caùo Kinh teá cuûa Toång thoáng, 1999, caùc baûng B34, B35
haøng thaùng giöõa löïc
löôïng coù vieäc laøm,
löïc löôïng thaát
nghieäp vaø thaønh
phaàn khoâng tham gia
löïc löôïng lao ñoäng ôû Löïc löôïng
Myõ, 1968-1986 coù vieäc laøm
93,8 trieäu
(1) Caùc doøng lao
ñoäng vaøo vaø ra khoûi
löïc löôïng coù vieäc laøm
laø lôùn; (2) Caùc doøng
vaøo vaø ra khoûi löïc
löôïng thaát nghieäp laø
lôùn so vôùi soá ngöôøi
thaát nghieäp (3) Cuõng Löïc löôïng Naèm ngoaøi
coù caùc doøng lôùn vaøo thaát nghieäp löïc löôïng
vaø ra khoûi löïc löôïng 6,5 trieäu lao ñoäng
lao ñoäng, ña soá laø tröïc 57,3 trieäu
tieáp gia nhaäp vaøo vaø
ra khoûi löïc löôïng coù
vieäc laøm.

Chapter 6
2. Qui moâ cuûa caùc doøng vaøo vaø ra khoûi löïc löôïng thaát nghieäp so
vôùi toång soá ngöôøi thaát nghieäp: Doøng ra khoûi löïc löôïng thaát nghieäp
trung bình haøng thaùng laø 2,4 trieäu: 1,6 trieäu vaøo löïc löôïng coù vieäc
laøm coäng vôùi 0,8 trieäu chuyeån ra ngoaøi löïc löôïng lao ñoäng. Noùi
caùch khaùc, tyû leä ngöôøi thaát nghieäp rôøi khoûi löïc löôïng thaát nghieäp
baèng 2,4/6,5 hay vaøo khoaûng moät phaàn ba moãi thaùng. Noùi moät
caùch khaùc nöõa laø, thôøi gian thaát nghieäp trung bình — ñoä daøi trung
bình cuûa khoaûng thôøi gian ngöôøi ta bò thaát nghieäp — laø vaøo khoaûng
ba thaùng
Haõy xem xeùt söï kieän
naøy theo höôùng sau.
Söï kieän naøy coù moät yù nghóa quan troïng. Baïn khoâng neân
Giaû söû soá ngöôøi thaát
nghieäp laø khoâng ñoåi.
quan nieäm löïc löôïng thaát nghieäp ôû Myõ nhö laø moät taäp hôïp ñình treä
Neáu moãi ngöôøi thaát nhöõng ngöôøi lao ñoäng ñang chôø vieäc laøm moät caùch voâ haïn ñònh.
nghieäp vaãn coøn bò thaát Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi thaát nghieäp, bò thaát nghieäp laø moät tình traïng
nghieäp trong n thaùng, chuyeån tieáp nhanh choùng chöù khoâng phaûi laø moät tình traïng chôø ñôïi
thì haún phaûi coù moät tyû daøi ñaèng ñaúng giöõa hai coâng vieäc: Trong giai ñoaïn 1968-1986, tyû leä
leä 1/n ra khoûi löïc
ngöôøi thaát nghieäp kieám ñöôïc vieäc laøm vaøo khoaûng 25% (1,6/6,5)
löôïng thaát nghieäp moãi
thaùng (vaø vì toång soá moãi thaùng. Veà khía caïnh naøy, Myõ laø moät quoác gia khaùc thöôøng
ngöôøi thaát nghieäp trong soá caùc quoác gia OECD (Toå chöùc Hôïp taùc vaø Phaùt trieån Kinh
khoâng ñoåi neân coù moät teá). Nhö chuùng ta seõ thaáy trong Chöông 21, baèng chöùng töø Taây AÂu
soá 1/n ngöôøi tham gia cho thaáy thôøi gian thaát nghieäp trung bình daøi hôn nhieàu.
vaøo löïc löôïng thaát
nghieäp). Noùi moät 3. Qui moâ caùc doøng vaøo vaø ra khoûi löïc löôïng lao ñoäng Baïn coù
caùch hoïc thuaät hôn laø
theå döï ñoaùn caùc doøng naøy nhoû, ñöôïc hình thaønh bôûi moät beân laø
tyû leä nhöõng ngöôøi ra
khoûi löïc löôïng thaát nhöõng ngöôøi rôøi gheá nhaø tröôøng vaø tham gia vaøo löïc löôïng lao ñoäng
nghieäp baèng nghòch laàn ñaàu tieân, vaø beân kia laø nhöõng ngöôøi lao ñoäng ñeán tuoåi veà höu.
ñaûo cuûa thôøi gian thaát Nhöng nhöõng doøng naøy thöïc söï chæ ñaïi dieän cho moät tyû leä nhoû cuûa
nghieäp. Ngöôïc laïi, caùc doøng toång coäng. Moãi thaùng, chæ coù khoaûng 350.000 ngöôøi môùi
thôøi gian thaát nghieäp
tham gia löïc löôïng lao ñoäng vaø vaøo khoaûng 200.000 veà höu. Caùc
laø nghòch ñaûo cuûa tyû
leä ngöôøi ra khoûi löïc
doøng thöïc söï vaøo vaø ra khoûi löïc löôïng lao ñoäng lôùn gaàn gaáp 10 laàn.
löôïng thaát nghieäp. Ñieàu naøy coù nghóa laø nhieàu ngöôøi ñöôïc xeáp vaøo loaïi “naèm ngoaøi
löïc löôïng lao ñoäng” thöïc söï saün loøng laøm vieäc vaø hoï dòch chuyeån
qua laïi giöõa vieäc tham gia löïc löôïng lao ñoäng vaø khoâng tham gia
löïc löôïng lao ñoäng. Quaû thöïc, trong soá nhöõng ngöôøi ñöôïc xeáp vaøo
loaïi naèm ngoaøi löïc löôïng lao ñoäng, gaàn 5 trieäu ngöôøi baùo caùo raèng
maëc duø hoï khoâng tìm vieäc nhöng hoï muoán coù moät vieäc laøm. Chính

Chapter 6
xaùc yù hoï muoán noùi gì thì khoâng roõ raøng, nhöng baèng chöùng cho thaáy nhieàu ngöôøi
thaät söï ñoàng yù nhaän vieäc laøm khi ñöôïc ñeà nghò.
Ngöôïc laïi, moät soá Söï kieän naøy cuõng coù yù nghóa quan troïng. Söï taäp trung chuù yù
ngöôøi thaát nghieäp coù nhieàu ñeán tyû leä thaát nghieäp bôûi caùc nhaø kinh teá hoïc, vaø nhaø hoaïch
theå khoâng saün loøng ñònh chính saùch vaø caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng laø coù phaàn
chaáp nhaän baát cöù vieäc naøo bò ñònh höôùng sai laàm. Moät soá ngöôøi ñöôïc xeáp vaøo loaïi “ôû beân
laøm naøo ñöôïc cung
ngoaøi löïc löôïng lao ñoäng” raát gioáng vôùi ngöôøi thaát nghieäp; thöïc chaát
caáp cho hoï, vaø coù leõ
khoâng neân tính hoï laø hoï laø nhöõng ngöôøi lao ñoäng thaát voïng (hay naûn chí), vaø maëc duø hoï
ngöôøi thaát nghieäp khoâng tích cöïc tìm vieäc nhöng hoï seõ nhaän laøm vieäc neáu hoï tìm thaáy
(nghóa laø ñang tìm moät vieäc laøm. Ñoù laø lyù do taïi sao ñoâi khi caùc nhaø kinh teá chuù troïng
vieäc laøm) ñeán tyû leä ngöôøi khoâng laøm vieäc (non employment rate), ñoù laø tæ
soá cuûa daân soá tröø ñi soá ngöôøi coù vieäc laøm treân daân soá, chöù khoâng
chuù troïng ñeán tyû leä thaát nghieäp (unemployment rate). Trong saùch
naøy toâi seõ ñi theo truyeàn thoáng chuù troïng ñeán tyû leä thaát nghieäp,
nhöng baïn neân luoân nhôù raèng tyû leä thaát nghieäp coù theå khoâng phaûi laø
öôùc tính toát nhaát cho soá ngöôøi saün saøng laøm vieäc.
Ñieàu tra Daân soá Hieän taïi
Ñieàu tra Daân soá Hieän taïi (CPS) laø thaùng nöõa tröôùc khi rôøi khoûi maãu vónh
nguoàn soá lieäu thoáng keâ chính veà löïc vieãn.
löôïng lao ñoäng, möùc vieäc laøm, tyû leä tham Cuoäc ñieàu tra hieän nay ñöôïc döïa treân
gia löïc löôïng lao ñoäng vaø thu nhaäp ôû Myõ. caùc cuoäc phoûng vaán coù söï hoã trôï cuûa maùy
Khi CPS baét ñaàu naêm 1940, noù ñöôïc tính. Caùc cuoäc phoûng vaán ñöôïc thöïc hieän
döïa vaøo caùc cuoäc phoûng vaán 8.000 hoä gia hoaëc baèng caùch ñeán taän nôi gaëp, trong
ñình. Maãu cuûa cuoäc ñieàu tra naøy ñaõ gia tröôøng hôïp naøy nhöõng ngöôøi phoûng vaán
taêng ñaùng keå, vaø baây giôø hôn 60.000 hoä söû duïng caùc maùy tính xaùch tay, hoaëc
gia ñình ñöôïc phoûng vaán moãi thaùng. baèng caùch ñieän thoaïi. Moät soá caâu hoûi
Ngöôøi ta choïn caùc hoä gia ñình sao cho gioáng nhau trong moïi thaùng. Caùc caâu hoûi
maãu ñöôïc löïa choïn ñaïi dieän cho daân soá khaùc chuyeân bieät cho moät cuoäc ñieàu tra
Nöôùc Myõ. Moãi hoä ôû trong maãu boán cuï theå vaø ñöôïc duøng ñeå tìm hieåu veà caùc
thaùng, rôøi khoûi maãu trong taùm thaùng tieáp khía caïnh cuï theå cuûa thò tröôøng lao ñoäng.
theo, vaø sau ñoù trôû laïi maãu trong boán

Chapter 6
Sau ñaây laø moät soá caâu hoûi chính ñöôïc hoûi “vaâng, coù” ñoái vôùi caâu hoûi 6, vaø trong
ñeå xaùc ñònh lieäu moät ngöôøi naøo ñoù coù caâu hoûi 7 ñöa ra ñöôïc moät phöông phaùp
vieäc laøm hay thaát nghieäp: tìm vieäc coù theå ñaõ giuùp hoï lieân heä ñöôïc
1. Tuaàn vöøa qua, baïn coù laøm vieäc gì ñeå vôùi moät coâng ty tuyeån duïng lao ñoäng.
ñöôïc traû coâng hoaëc ñöôïc lôïi nhuaän Boä Lao ñoäng söû duïng döõ lieäu naøy ñeå
hay khoâng? tính toaùn vaø coâng boá caùc soá lieäu veà möùc
2. Tuaàn vöøa qua (ngoaøi baát kyø hoaït ñoäng vieäc laøm, möùc thaát nghieäp vaø möùc tham
kinh doanh naøo baïn coù theå coù), coù gia löïc löôïng lao ñoäng theo tuoåi, giôùi tính,
phaûi baïn ñaõ coù moät vieäc laøm toaøn thôøi trình ñoä giaùo duïc vaø ngaønh. Caùc nhaø
gian hoaëc baùn thôøi gian, hay khoâng? kinh teá hoïc söû duïng caùc döõ lieäu naøy, voán
Bao goàm baát kyø vieäc laøm naøo maø baïn coù saün trong caùc taäp tin maùy tính raát lôùn,
taïm thôøi rôøi khoûi. theo hai caùch. Thöù nhaát laø coù ñöôïc
3. Tuaàn vöøa qua, coù phaûi baïn bò cho nghæ nhöõng böùc aûnh chuïp nhanh veà hieän traïng
vieäc? cuûa söï vieäc taïi nhieàu thôøi ñieåm khaùc
nhau, ñeå traû lôøi caùc caâu hoûi nhö: phaân
4. Coâng ty baïn coù heïn ngaøy naøo baïn trôû phoái tieàn coâng ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng Myõ
laïi laøm vieäc khoâng? goác Chaâu Myõ La tinh chæ coù trình ñoä tieåu
5. Baïn coù nhaän ñöôïc daáu hieäu naøo raèng hoïc nhö theá naøo, vaø noù so saùnh ra sao vôùi
baïn seõ ñöôïc goïi laïi laøm vieäc trong cuøng phaân phoái ñoù 10 hay 20 naêm tröôùc?
voøng saùu thaùng tôùi? Thöù hai, maø Hình 6-1 laø moät thí duï, laø
khai thaùc yeáu toá cuoäc ñieàu tra naøy theo
6. Baïn coù laøm ñieàu gì ñùoù ñeå tìm vieäc
daáu ngöôøi tham gia qua moät thôøi gian.
trong boán tuaàn vöøa qua khoâng?
Baèng caùch xem xeùt nhöõng ngöôøi naèm
7. Taát caû nhöõng vieäc baïn ñaõ laøm ñeå tìm trong maãu trong hai thaùng lieân tieáp, caùc
vieäc trong suoát boán tuaàn vöøa qua laø nhaø kinh teá hoïc coù theå bieát ñöôïc coù bao
nhöõng vieäc gì? nhieâu ngöôøi bò thaát nghieäp thaùng tröôùc
Nhöõng ngöôøi traû lôøi “vaâng, coù” ñoái maø thaùng naøy ñöôïc tuyeån duïng. Con soá
vôùi caâu hoûi 1 (vaø ñaõ laøm vieäc ít nhaát laø naøy cho hoï moät trò soá öôùc löôïng veà xaùc
15 giôø hoaëc ñaõ nhaän ñöôïc lôïi nhuaän töø suaát tìm ñöôïc vieäc laøm ñoái vôùi nhöõng
hoaït ñoäng kinh doanh), hoaëc caâu hoûi 2 ngöôøi bò thaát nghieäp vaøo thaùng tröôùc.
ñeàu ñöôïc xeáp vaøo dieän coù vieäc laøm. Muoán bieát theâm veà CPS, haõy ñoïc
Caùc ñoái töôïng ñöôïc xeáp vaøo dieän thaát “Chính phuû Ño löôøng Möùc Thaát nghieäp
nghieäp neáu hoï traû lôøi “vaâng, coù” ñoái vôùi nhö theá naøo? Taïi (http://www.b/s.gov/).
caâu hoûi 3 vaø “vaâng, coù” ñoái vôùi hoaëc caâu
hoûi 4 hoaëc caâu hoûi 5, hay neáu hoï traû lôøi

Chapter 6
Nhöõng khaùc bieät giöõa Nhöõng Ngöôøi Lao ñoäng
Böùc tranh goäp chuùng ta vöøa veõ ra laø böùc tranh veà caùc doøng dòch
chuyeån giöõa löïc löôïng coù vieäc laøm, löïc löôïng thaát nghieäp vaø thaønh
phaàn khoâng tham gia löïc löôïng lao ñoäng. Tuy nhieân, böùc tranh naøy
giöõa caùc nhoùm ngöôøi lao ñoäng khaùc nhau thì khaùc nhau. Baûng 6-2,
cuõng döïa treân baèng chöùng töø CPS, cho thaáy moät soá khaùc bieät trong caùc
tyû leä rôøi khoûi vieäc laøm theo tuoåi vaø giôùi tính, trong suoát giai ñoaïn 1968
ñeán 1986 (cuøng giai ñoaïn nhö trong Hình 6-1).
BAÛNG 6-2 Caùc tyû leä Rôøi khoûi Vieäc laøm haøng thaùng ñoái vôùi caùc
Nhoùm khaùc nhau, 1968-1986
Nhoùm Tyû leä Rôøi khoûi Vieäc laøm Haøng thaùng (%)
(Ngöôøi Boû vieäc vaø Ngöôøi Bò cho Nghæ vieäc)
Nam: Ñoä tuoåi 16-19 15,9

35-44 1,6
Nöõ: Ñoä tuoåi 16-19 16,1
35-44 5,0
Nguoàn: Ñieàu tra Daân soá Hieän taïi. Tyû leä rôøi khoûi löïc löôïng coù vieäc laøm
ñöôïc ñònh nghóa laø doøng ra khoûi löïc löôïng coù vieäc laøm haøng thaùng chia
cho möùc vieäc laøm ban ñaàu. Soá lieäu trong baûng naøy laø tyû leä rôøi khoûi vieäc
laøm trung bình trong giai ñoaïn 1968-1986.
Tính trung bình, 16% ngöôøi lao ñoäng ôû ñoä tuoåi 16 ñeán 19 rôøi
Ñieàu naøy coù nghóa laø
thôøi gian trung bình
khoûi vieäc laøm cuûa hoï moãi thaùng. Nhöng tyû leä naøy chæ laø 5,0% trong
cuûa moät vieäc laøm ñoái soá nhöõng lao ñoäng nöõ ôû ñoä tuoåi 35 ñeán 44, vaø thaäm chí coøn thaáp
vôùi ngöôøi lao ñoäng hôn, chæ coù 1,6% trong soá lao ñoäng nam trong ñoä tuoåi 35 ñeán 44.
trong ñoä tuoåi 16 ñeán Caùc tyû leä rôøi khoûi vieäc laøm khaùc nhau naøy ñöôïc theå hieän trong caùc
19 chæ laø 1/0,16 = 6 tyû leä thaát nghieäp khaùc nhau ñoái vôùi caùc nhoùm khaùc nhau. Vaøo naêm
thaùng.
1998, khi tyû leä thaát nghieäp goäp laø 4,5% thì tyû leä thaát nghieäp trong soá
nhöõng nam thanh nieân treû ôû ñoä tuoåi 16 ñeán 19 laø tôùi 16,2%
Taïi sao coù nhöõng khaùc bieät naøy? Nhieàu ngöôøi treû tuoåi laøm
nhöõng coâng vieäc coù tieàn coâng thaáp — thí duï trong ngaønh thöïc phaåm
aên nhanh — vaø nhöõng vieäc laøm naøy thöôøng chæ haáp daãn hôn bò thaát

Chapter 6
nghieäp ñoâi chuùt thoâi. Ngoaøi ra, nhöõng ngöôøi lao ñoäng treû tuoåi
khoâng coù thaâm nieân coâng taùc vaø thöôøng laø nhöõng ngöôøi ñaàu tieân bò
cho nghæ vieäc khi coâng ty caét giaûm löïc löôïng lao ñoäng cuûa mình.
Nhö theá, nhöõng ngöôøi lao ñoäng treû tuoåi thöôøng xuyeân dòch chuyeån
giöõa caùc vieäc laøm, tình traïng thaát nghieäp vaø tình traïng khoâng tham
gia löïc löôïng lao ñoäng. Ngöôïc laïi, nhöõng ngöôøi ñaøn oâng ôû tuoåi trung
nieân coù khuynh höôùng giöõ caùc vieäc laøm maø hoï ñang coù. Ñieàu naøy
laø do caùc vieäc laøm thöôøng toát hôn, vaø bôûi vì traùch nhieäm ñoái vôùi gia
ñình khieán cho vieäc töø boû vieäc laøm naøy ñeå coù cô may coù ñöôïc moät
vieäc laøm khaùc toát hôn laø ñieàu khoù khaên hôn.
Söï ña daïng trong nhöõng kinh nghieäm treân thò tröôøng lao ñoäng
phaûn aûnh moät phaàn nhöõng caân nhaéc veà voøng ñôøi, vôùi ngöôøi treû
chuyeån töø vieäc laøm naøy sang vieäc laøm khaùc cho ñeán khi cuoái cuøng
tìm ra ñöôïc moät vieäc laøm hoï thích vaø giöõ vieäc laøm ñoù oån ñònh.
Nhöng chuùng cuõng phaûn aûnh nhöõng khaùc bieät laâu daøi giöõa nhöõng
ngöôøi lao ñoäng, bao goàm trình ñoä hoïc vaán, kyû naêng vaø chuûng toäc.
Nhöõng ngöôøi lao ñoäng phoå thoâng, baát kyø thuoäc ñoä tuoåi naøo, thöôøng
coù caùc tyû leä thaát nghieäp cao. Ngöôøi Myõ goác Phi cuõng theá. Naêm
1998, tyû leä thaát nghieäp trong ngöôøi Myõ goác Phi laø 8,9%, gaàn gaáp
ñoâi soá trung bình toaøn quoác.
Nhöõng khaùc bieät giöõa caùc vieäc laøm vaø giöõa nhöõng ngöôøi lao
ñoäng ñoâi khi daãn caùc nhaø kinh teá vó moâ vaø caùc nhaø kinh teá hoïc veà
lao ñoäng ñeán vieäc laäp moâ hình cho thò tröôøng lao ñoäng nhö laø moät
thò tröôøng lao ñoäng song haønh vôùi (1) thò tröôøng lao ñoäng sô caáp
trong ñoù vieäc laøm toát, tieàn coâng cao vaø tæ leä thay theá coâng nhaân thaáp
(ngöôøi lao ñoäng ít thay ñoåi vieäc laøm), vaø (2) thò tröôøng lao ñoäng
thöù caáp, trong ñoù vieäc laøm keùm, tieàn coâng thaáp vaø tæ leä thay theá
coâng nhaân cao. Ñaây khoâng phaûi laø söï phaân bieät maø toâi seõ theo ñuoåi
trong cuoán saùch naøy, nhöng noù laø moät söï phaân bieät coù theå coù taàm
quan troïng vaø höõu ích trong vieäc xem xeùt thò tröôøng lao ñoäng.
6-2 Nhöõng Thay ñoåi trong Möùc Thaát nghieäp
Baây giôø chuùng ta haõy chuyeån sang nhöõng thay ñoåi trong möùc thaát
nghieäp theo thôøi gian. Hình 6-2 cho thaáy trò soá trung bình cuûa tyû leä
thaát nghieäp ôû Myõ haøng naêm keå töø naêm 1948. (Phaàn toâ ñaäm bieåu
Chapter 6
hieän nhöõng naêm coù suy thoaùi — ít nhaát laø lieân tieáp hai quyù suït giaûm
saûn löôïng).
Hình 6-2 daãn ñeán hai keát luaän. Thöù nhaát, coù baèng chöùng cho
thaáy xu höôùng taêng leân moät ít trong tyû leä thaát nghieäp. Tyû leä thaát
nghieäp trung bình laø 4,5% trong thaäp nieân 1950, 4,7% trong thaäp
nhieân 1960, 6,2% trong thaäp nieân 1970 vaø 7,3% trong thaäp nieân
1980. Tuy nhieân trong thaäp nieân 1990, tyû leä thaát nghieäp trung bình
HÌNH 6-2
Nhöõng thay ñoåi
trong Tyû leä Thaát
nghieäp ôû Myõ 1948-
1998
Keå töø 1948, tyû leä thaát

nghieäp trung bình Tyû leä thaát nghieäp
Tyû leä thaát nghieäp (phaàn traêm)
haøng naêm ôû Myõ bieán

ñoäng trong khoaûng
3% ñeán 10%, vôùi moät
soá baèng chöùng cho
thaáy xu höôùng taêng
leân ít.
Xem Hoäp Thaûo luaän

Saâu hôn trong Chöông
3 “Tyû leä thaát nghieäp
töï nhieân ôû Myõ coù chæ coù 5,9% vaø trong naêm 1998 noù ñöùng ôû möùc 4,5%. Söï suït giaûm
giaûm trong thaäp nieân naøy laøm cho moät soá nhaø kinh teá hoïc keát luaän raèng xu höôùng noùi treân
1990 hay khoâng? ñaõ ñöôïc ñaûo ngöôïc vaø raèng neàn kinh teá Nöôùc Myõ trong töông lai coù
khaû naêng hoaït ñoäng vôùi moät tyû leä thaát nghieäp trung bình thaáp hôn so
vôùi trong hai möôi naêm vöøa qua. Chuùng ta seõ trôû laïi baøn vaán ñeà
naøy trong Chöông 8.
Thöù hai, xu höôùng gia taêng bò chi phoái bôûi nhöõng bieán ñoäng lôùn
trong tyû leä thaát nghieäp. Nhöõng bieán ñoäng naøy coù lieân quan chaët cheõ
vôùi nhöõng ñôït suy thoaùi vaø môû roäng. Thí duï, löu yù hai ñænh ñieåm
cuoái trong tyû leä thaát nghieäp. Ñænh ñieåm gaàn ñaây nhaát, vôùi tyû leä thaát
.

Chapter 6
nghieäp ñaït 7,7%, gaén lieàn vôùi söï suy thoaùi trong giai ñoaïn 1990-
1991 (ñænh ñieåm trong möùc thaát nghieäp thaät söï xuaát hieän moät naêm
sau khi chaám döùt suy thoaùi, ñoù laø naêm 1992). Ñænh ñieåm tröôùc ñoù,
vôùi tyû leä thaát nghieäp leân ñeán 9,7%, (möùc cao nhaát töø thôøi haäu
chieán), laø trong ñôït suy thoaùi 1982.
Tyû leä thaát nghieäp

Nhöõng bieán ñoäng trong tyû leä thaát nghieäp goäp aûnh höôûng ñeán töøng
trung bình naêm 1982
thaáp hôn 10%. Nhöng ngöôøi lao ñoäng nhö theá naøo? Ñaây laø moät caâu hoûi quan troïng vì hai
trong thaùng 11, tyû leä lyù do. Caâu traû lôøi seõ xaùc ñònh caû aûnh höôûng cuûa nhöõng thay ñoåi
thaát nghieäp ñaït trong möùc thaát nghieäp ñoái vôùi phuùc lôïi cuûa ngöôøi lao ñoäng — laãn
10,8%. aûnh höôûng cuûa möùc thaát nghieäp ñoái vôùi tieàn coâng.
Haõy suy nghó xem laøm theá naøo caùc coâng ty coù theå caét giaûm möùc
thu duïng lao ñoäng cuûa mình ñeå ñaùp öùng tröôùc söï suït giaûm caàu. Hoï
coù theå thueâ möôùn ít ngöôøi lao ñoäng môùi hôn hay hoï coù theå cho nghæ
vieäc nhöõng ngöôøi lao ñoäng ñang laøm vieäc cho hoï. Thöôøng thì caùc
coâng ty thích tröôùc tieân laø giaûm hay ngöng vieäc thueâ möôùn ngöôøi
lao ñoäng môùi, nhôø vaøo soá ngöôøi boû vieäc vaø veà höu ñeå ñaït ñöôïc möùc
thu duïng lao ñoäng suït giaûm. Nhöng neáu möùc suït giaûm caàu lôùn, caùch
laøm naøy coù theå chöa ñuû, vaø caùc coâng ty sau ñoù coù theå phaûi cho
ngöôøi lao ñoäng nghæ vieäc.
Baây giôø ta haõy xem xeùt ñeán nhöõng aûnh höôûng ñoái vôùi ngöôøi lao
ñoäng, coù vieäc laøm hay thaát nghieäp. Neáu söï ñieàu chænh xaûy ra thoâng
qua vieäc giaûm thueâ möôùn lao ñoäng môùi, aûnh höôûng cuûa noù seõ laø
giaûm cô may tìm ñöôïc vieäc laøm cuûa moät ngöôøi lao ñoäng thaát
nghieäp. Soá löôïng ngöôøi lao ñoäng môùi ñöôïc thueâ möôùn ít hôn coù
nghóa laø cô hoäi vieäc laøm ít hôn; möùc thaát nghieäp cao hôn coù nghóa laø
nhieàu öùng vieân xin vieäc hôn. Ít cô hoäi vieäc laøm hôn vaø nhieàu öùng
vieân hôn keát hôïp laïi laøm cho ngöôøi thaát nghieäp khoù tìm vieäc laøm
hôn. Thay vì theá, neáu söï ñieàu chænh xaûy ra thoâng qua vieäc cho nghæ
vieäc nhieàu hôn, thì nhöõng ngöôøi lao ñoäng ñang coù vieäc laøm coù nguy
cô maát vieäc cao hôn. Noùi chung, khi caùc coâng ty söû duïng caû hai
bieân ñieàu chænh, keát quaû raát coù theå laø caû hai: cô may tìm vieäc thaáp
hôn cho ngöôøi thaát nghieäp vaø cô may maát vieäc cao hôn cho ngöôøi
ñang laøm vieäc. Caùc Hình 6-3 vaø 6-4 cho thaáy hai aûnh höôûng naøy
xaûy ra ôû Myõ trong giai ñoaïn 1968 ñeán 1986.

Chapter 6
HÌNH 6-3
Tyû leä Thaát nghieäp
vaø Tyû leä ngöôøi
Tyû leä ngöôøi thaát nghieäp tìm ñöôïc vieäc laøm

Thaát nghieäp tìm
ñöôïc vieäc laøm Tyû leä thaát nghieäp
(1968-1986) Tyû leä thaát nghieäp (phaàn traêm)
(thang ño ñaûo ngöôïc) (%)

Khi möùc thaát nghieäp
cao, tæ leä ngöôøi thaát
nghieäp tìm ñöôïc
vieäc laøm thaáp. Löu
yù laø thang ño veà
phía phaûi laø thang Tyû leä nhöõng ngöôøi lao ñoäng
ño ñaûo ngöôïc. thaát nghieäp tìm ñöôïc vieäc laøm
moãi thaùng
HÌNH 6-4
vaø Tyû leä Rôøi khoûi
vieäc laøm Haøng
thaùng
Tyû leä rôøi khoûi vieäc laøm haøng thaùng (%)

1968-1986
Khi möùc thaát nghieäp

Tyû leä thaát nghieäp (phaàn traêm)
cao, tyû leä ngöôøi lao

ñoäng maát vieäc laøm
cao hôn
Tyû leä rôøi khoûi vieäc

laøm haøng thaùng

Chapter 6
Hình 6-3 veõ hai bieán soá theo thôøi gian: bieán thöù nhaát, tyû leä thaát
nghieäp; bieán thöù hai, tyû leä nhöõng ngöôøi lao ñoäng thaát nghieäp tìm
ñöôïc vieäc laøm moãi thaùng. Bieán thöù hai ñöôïc thieát laäp baèng caùch
chia doøng dòch chuyeån töø löïc löôïng thaát nghieäp sang löïc löôïng coù
Khi möùc thaát nghieäp vieäc laøm trong moãi thaùng cho soá ngöôøi thaát nghieäp vaøo ñaàu thaùng.
cao, tyû leä ngöôøi lao Ñeå thaáy roõ ñieåm naøy hôn qua hình veõ, tyû leä naøy ñöôïc veõ treân moät
ñoäng thaát nghieäp tìm thang ño ñaûo ngöôïc veà phía phaûi: Tyû leä thaáp nhaát ôû phía treân ñænh
ñöôïc vieäc laøm thaáp. vaø cao nhaát ôû döôùi ñaùy. Quan heä chaët cheõ giöõa nhöõng bieán ñoäng
trong tyû leä naøy vaø tyû leä thaát nghieäp thaät ñaùng ngaïc nhieân: nhöõng
giai ñoaïn coù möùc thaát nghieäp cao hôn ñi lieàn vôùi caùc tyû leä ngöôøi lao
Noùi ñuùng ra, töø ñoà thò ñoäng thaát nghieäp tìm ñöôïc vieäc laøm thaáp hôn nhieàu. ÔÛ ñænh ñieåm
naøy chuùng ta chæ bieát cuûa ñôït suy thoaùi 1980 ñeán 1982, tyû leä ngöôøi lao ñoäng tìm ñöôïc vieäc
ñöôïc raèng, khi möùc laøm giaûm xuoáng ñeán 17% moãi thaùng, so vôùi trò soá trung bình laø 25%
thaát nghieäp cao hôn, trong thôøi kyø 1968-1986.
soá ngöôøi rôøi khoûi vieäc
laøm cao hôn. Soá
ngöôøi rôøi khoûi vieäc Töông töï, Hình 6-4 veõ hai bieán soá theo thôøi gian: thöù nhaát laø tyû
laøm laø soá ngöôøi boû leä thaát nghieäp; thöù hai laø tyû leä rôøi khoûi vieäc laøm haøng thaùng. Tyû leä
vieäc coäng soá ngöôøi bò rôøi khoûi vieäc laøm ñöôïc thieát laäp baèng caùch chia doøng dòch chuyeån töø
cho nghæ vieäc. Chuùng löïc löôïng coù vieäc laøm (sang löïc löôïng thaát nghieäp vaø sang “thaønh
ta bieát töø caùc nguoàn phaàn naèm ngoaøi löïc löôïng lao ñoäng”) trong moãi thaùng cho soá ngöôøi
khaùc raèng soá ngöôøi boû
vieäc thaáp hôn khi möùc
coù vieäc laøm vaøo ñaàu thaùng. Quan heä giöõa tyû leä rôøi khoûi vieäc laøm vaø
thaát nghieäp cao: Khi tyû leä thaát nghieäp keùm chaët cheõ hôn quan heä ñöôïc veõ trong Hình 6-3,
coù nhieàu vieäc laøm thì nhöng daãu sao cuõng hoaøn toaøn roõ raøng laø coù moái quan heä naøy. Möùc
boû vieäc haáp daãn hôn. thaát nghieäp cao hôn coù yù nghóa laø tyû leä rôøi khoûi vieäc laøm cao hôn, cô
Do vaäy, neáu soá ngöôøi hoäi maát vieäc laøm cuûa nhöõng ngöôøi lao ñoäng ñang coù vieäc laøm cao
rôøi khoûi vieäc laøm taêng
hôn.
leân vaø soá ngöôøi boû
vieäc giaûm xuoáng,
ñieàu naøy coù yù nghóa laø Toùm taét: Khi möùc thaát nghieäp cao, tình traïng cuûa ngöôøi lao ñoäng
soá ngöôøi bò cho nghæ trôû neân toài teä hôn theo hai caùch. Xaùc suaát hoï maát vieäc laøm cao hôn.
vieäc taêng leân nhieàu Vaø neáu hoï trôû thaønh ngöôøi thaát nghieäp, xaùc suaát hoï seõ kieám ñöôïc
hôn soá ngöôøi rôøi khoûi vieäc laøm khaùc thaáp hôn; noùi caùch khaùc, hoï coù theå döï ñoaùn seõ bò
vieäc laøm.
thaát nghieäp trong moät khoaûng thôøi gian daøi hôn.
6-3 Vieäc Xaùc ñònh Tieàn coâng (hay Tieàn löông)
Sau khi ñaõ xem xeùt baûn chaát cuûa tình traïng thaát nghieäp, baây giôø
chuùng ta haõy quay sang vieäc xaùc ñònh tieàn coâng, vaø sang moái quan

Chapter 6
heä giöõa tieàn coâng vaø möùc thaát nghieäp.

Tieàn coâng ñöôïc aán ñònh theo nhieàu caùch. Ñoâi khi tieàn coâng ñöôïc
aán ñònh bôûi vieäc maëc caû taäp theå, ñoù laø vieäc maëc caû (thöông löôïng)
giöõa caùc coâng ty vaø caùc coâng ñoaøn. Tuy nhieân, ôû Myõ, vieäc maëc caû
taäp theå ñoùng vai troø haïn cheá, ñaëc bieät laø beân ngoaøi ngaønh coâng
nghieäp cheá taïo. Ngaøy nay, ít hôn 25% ngöôøi lao ñoäng ñöôïc baûo veä
bôûi caùc thoûa thuaän maëc caû taäp theå. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coøn laïi,
tieàn coâng ñöôïc aán ñònh bôûi nhöõng ngöôøi tuyeån duïng lao ñoäng hoaëc
bôûi vieäc maëc caû rieâng leõ giöõa ngöôøi chuû tuyeån duïng lao ñoäng vaø
ngöôøi laøm coâng. Kyû naêng caàn phaûi coù ñeå thöïc hieän coâng vieäc caøng
cao thì vieäc maëc caû rieâng leû caøng xaûy ra thöôøng hôn. Tieàn coâng ñeà
nghò cho nhöõng coâng vieäc ôû caáp thaáp nhaát (môùi vaøo laøm) ôû Coâng ty
McDonald laø treân cô sôû chaáp nhaän-noù-hoaëc-boû maëc noù, chöù khoâng
coù ñaøm phaùn gì caû. Nhöõng ngöôøi vöøa toát nghieäp ñaïi hoïc thöôøng coù
theå ñaøm phaùn moät ít khía caïnh trong hôïp ñoàng lao ñoäng cuûa hoï.
Nhöõng Vò Toång Giaùm ñoác (CEO) vaø caùc ngoâi sao boùng chaøy coù theå
ñaøm phaùn nhieàu hôn raát nhieàu.
Giöõa caùc quoác gia cuõng coù nhöõng khaùc bieät lôùn. Vieäc maëc caû
taäp theå ñoùng vai troø quan troïng ôû Nhaät Baûn vaø ôû haàu heát quoác gia
Chaâu AÂu. Nhöõng cuoäc ñaøm phaùn coù theå dieãn ra ôû caáp coâng ty, ôû
caáp ngaønh hay ôû caáp quoác gia. Caùc thoûa thuaän döôùi hình thöùc hôïp
ñoàng ñoâi khi chæ aùp duïng cho caùc coâng ty ñaõ kyù thoûa thuaän: ñoâi khi
chuùng töï ñoäng môû roäng ra aùp duïng cho taát caû coâng ty vaø taát caû
ngöôøi lao ñoäng trong ngaønh hay trong neàn kinh teá.
Vôùi nhöõng khaùc bieät naøy giöõa nhöõng ngöôøi lao ñoäng vaø giöõa caùc
quoác gia, chuùng ta coù theå hy voïng coù moät lyù thuyeát gì ñoù gioáng nhö
moät lyù thuyeát toång quaùt veà vieäc xaùc ñònh tieàn coâng hay khoâng? Coù.
Maëc duø nhöõng khaùc bieät veà ñònh cheá ñoùng vai troø quan troïng nhöng
cuõng coù nhöõng noã löïc chung gioáng nhau ôû moïi quoác gia. Coù hai taäp
hôïp söï kieän noåi baät:
1. Ngöôøi lao ñoäng thöôøng ñöôïc traû tieàn coâng vöôït quaù tieàn
coâng toái thieåu (reservation wage), ñoù laø möùc tieàn coâng seõ laøm cho
hoï baøng quan tröôùc vieäc ñi laøm hay thaát nghieäp. Noùi caùch khaùc,

Chapter 6
haàu heát ngöôøi lao ñoäng ñöôïc traû tieàn coâng ñuû cao vì theá hoï thích coù
ñöôïc vieäc laøm hôn laø thaát nghieäp.
2. Tieàn coâng thöôøng phuï thuoäc vaøo caùc ñieàu kieän treân thò
tröôøng lao ñoäng: tyû leä thaát nghieäp caøng thaáp thì tieàn coâng caøng cao.
Suy nghó veà nhöõng söï kieän naøy, caùc nhaø kinh teá hoïc taäp trung
vaøo hai höôùng giaûi thích chính. Thöù nhaát laø ngay caû khi khoâng coù
vieäc maëc caû taäp theå, ngöôøi lao ñoäng vaãn coù quyeàn maëc caû nhaát ñònh
maø hoï coù theå söû duïng ñeå nhaän ñöôïc caùc möùc tieàn coâng cao hôn tieàn
coâng toái thieåu cuûa hoï. Thöù hai laø vì moät soá lyù do baûn thaân caùc coâng
ty cuõng coù theå muoán traû tieàn coâng cao hôn tieàn coâng toái thieåu. Haõy
xem xeùt töøng höôùng giaûi thích moät.
Vieäc maëc caû
Moät ngöôøi lao ñoäng coù quyeàn maëc caû (hay söùc maïnh maëc caû) nhieàu
ñeán möùc naøo, ñieàu naøy tuøy thuoäc vaøo hai yeáu toá. Thöù nhaát laø vieäc
thay theá anh ta ñoái vôùi coâng ty seõ deã daøng nhö theá naøo neáu anh ta
rôøi boû coâng ty. Thöù hai laø neáu anh ta rôøi boû coâng ty, anh ta seõ tìm
ñöôïc moät vieäc laøm khaùc deã daøng nhö theá naøo. Coâng ty caøng khoù
kieám ngöôøi thay theá anh ta hay anh ta caøng deã tìm ñöôïc vieäc laøm
khaùc thì anh ta seõ caøng maïnh hôn trong vieäc maëc caû.
Ñieàu naøy coù hai yù nghóa. Thöù nhaát, ngöôøi lao ñoäng coù quyeàn
maëc caû bao nhieâu phuï thuoäc vaøo baûn chaát cuûa coâng vieäc cuûa anh ta.
Thay theá moät ngöôøi lao ñoäng ôû Coâng ty McDonald khoâng toán keùm
nhieàu: caùc kyû naêng caàn thieát coù theå ñöôïc daïy moät caùch nhanh
choùng, vaø thöôøng ñaõ coù saün moät soá lôùn caùc öùng vieân xin vieäc ñieàn
caùc maãu ñôn xin vieäc roài. Trong tình hình naøy, ngöôøi lao ñoäng naøy
ít coù khaû naêng naém nhieàu quyeàn maëc caû. Neáu anh ta yeâu caàu tieàn
coâng cao hôn, coâng ty coù theå cho anh ta nghæ vieäc vaø tìm ngöôøi thay
theá vôùi chi phí toái thieåu. Traùi laïi, moät ngöôøi lao ñoäng coù kyû naêng
cao vaø ñaõ chöùng toû khaû naêng hôn ngöôøi cuûa mình trong coâng vieäc,
coù theå raát khoù kieám ngöôøi thay theá. Ñieàu naøy laøm cho anh ta coù
quyeàn maëc caû nhieàu hôn. Neáu anh ta yeâu caàu tieàn löông cao hôn,
coâng ty coù theå quyeát ñònh raèng toát nhaát neân traû cho anh ta möùc tieàn
löông cao hôn ñoù.

Chapter 6
Thöù hai, ngöôøi lao ñoäng coù ñöôïc quyeàn maëc caû bao nhieâu tuøy
thuoäc vaøo caùc ñieàu kieän treân thò tröôøng lao ñoäng. Khi tyû leä thaát
nghieäp thaáp, caùc coâng ty gaëp khoù khaên hôn trong vieäc tìm ñöôïc
nhöõng ngöôøi thay theá coù theå chaáp nhaän ñöôïc, vaø ngöôøi lao ñoäng deã
tìm caùc vieäc laøm khaùc hôn. Trong caùc ñieàu kieän nhö theá, ngöôøi lao
ñoäng coù vò theá maëc caû maïnh hôn, vaø coù theå ñaït ñöôïc tieàn coâng cao
hôn. Ngöôïc laïi, khi tyû leä thaát nghieäp cao, caùc coâng ty tìm ngöôøi
thay theá toát deã daøng hôn, trong khi ngöôøi lao ñoäng khoù tìm vieäc laøm
khaùc hôn. ÔÛ trong vò theá maëc caû yeáu hôn, ngöôøi lao ñoäng coù theå
chaúng coù choïn löïa naøo khaùc ngoaøi vieäc chaáp nhaän tieàn coâng thaáp.
Möùc Tieàn coâng Hieäu quaû
Gaùc sang moät beân quyeàn maëc caû cuûa ngöôøi lao ñoäng, baûn thaân
caùc coâng ty coù theå muoán traû cao hôn tieàn coâng toái thieåu. Caùc coâng
ty muoán nhöõng ngöôøi laøm vieäc cho hoï coù hieäu suaát vaø tieàn coâng coù
theå giuùp hoï ñaït ñöôïc muïc ñích ñoù.
Thí duï, neáu phaûi maát moät khoaûng thôøi gian ñeå ngöôøi lao ñoäng
hoïc caùch laøm moät vieäc moät caùch hieäu quaû, caùc coâng ty seõ muoán
coâng nhaân cuûa hoï ôû laïi laøm vieäc. Nhöng neáu ngöôøi lao ñoäng chæ
ñöôïc traû tieàn coâng toái thieåu, hoï seõ chaúng quan taâm tröôùc vieäc ôû laïi
laøm vieäc hay boû ñi. Nhieàu trong soá hoï coù theå boû vieäc vaø tæ leä thay
theá coâng nhaân coù theå cao. Trong tình hình nhö theá, vieäc traû moät
möùc tieàn coâng cao hôn tieàn coâng toái thieåu khieán cho vieäc ôû laïi laøm
vieäc cho coâng ty haáp daãn hôn veà maët taøi chính ñoái vôùi ngöôøi lao
ñoäng. Noù seõ laøm giaûm tæ leä thay theá coâng nhaân vaø laøm taêng naêng
suaát.
Ñaèng sau thí duï naøy laø moät ñònh ñeà toång quaùt hôn: haàu heát caùc
coâng ty ñeàu muoán ngöôøi lao ñoäng caûm thaáy deã chòu veà vieäc laøm cuûa
mình. Caûm thaáy deã chòu thuùc ñaåy coâng vieäc ñöôïc thöïc hieän toát, vaø
daãn ñeán naêng suaát cao hôn. Traû tieàn coâng cao laø moät coâng cuï maø
coâng ty coù theå söû duïng ñeå ñaït caùc muïc ñích naøy. (Xem hoäp Tieâu
ñieåm “Henry Ford vaø möùc tieàn coâng hieäu quaû”). Caùc nhaø kinh teá
goïi caùc lyù thuyeát lieân keát naêng suaát hay hieäu quaû cuûa ngöôøi lao
ñoäng vôùi tieàn coâng hoï ñöôïc traû laø caùc lyù thuyeát tieàn coâng hieäu
quaû.

Chapter 6
Gioáng nhö caùc lyù thuyeát döïa treân vieäc maëc caû, caùc lyù thuyeát tieàn
coâng hieäu quaû gôïi yù raèng tieàn coâng phuï thuoäc vaøo caû baûn chaát cuûa
coâng vieäc laãn caùc ñieàu kieän treân thò tröôøng lao ñoäng.
Baèng chöùng cho thaáy • Caùc coâng ty  nhö caùc coâng ty kyõ thuaät cao  voán xem tinh
nhöõng coâng nhaân vaän thaàn laøm vieäc vaø söï toaøn taâm toaøn yù cuûa nhaân vieân laø ñieàu coát yeáu
haønh maùy moùc ñaét ñoái vôùi chaát löôïng coâng vieäc seõ traû tieàn löông cao hôn caùc coâng ty
tieàn hôn thöôøng ñöôïc
trong caùc khu vöïc kinh teá maø trong ñoù hoaït ñoäng cuûa ngöôøi lao
traû löông cao hôn.
Caùc lyù thuyeát tieàn
ñoäng coù tính chaát theo leä thöôøng nhieàu hôn.
coâng hieäu quaû coù theå • Caùc ñieàu kieän treân thò tröôøng lao ñoäng seõ aûnh höôûng ñeán tieàn
giaûi thích ñöôïc thöïc
coâng. Tyû leä thaát nghieäp thaáp laøm cho söï boû vieäc cuûa ngöôøi lao
teá naøy hay khoâng?
ñoäng ñang coù vieäc laøm haáp daãn hôn: Tyû leä thaát nghieäp thaáp hôn
laøm cho vieäc tìm moät vieäc laøm khaùc deã daøng hôn. Moät coâng ty
muoán traùnh tình traïng soá ngöôøi boû vieäc gia taêng seõ phaûi choáng laïi
aûnh höôûng cuûa möùc thaát nghieäp thaáp baèng caùch gia taêng tieàn coâng
traû cho ngöôøi lao ñoäng. Noùi ngaén goïn, moät möùc thaát nghieäp thaáp seõ
daãn ñeán tieàn coâng cao.

Henry Ford vaø Tieàn Coâng Hieäu quaû
Naêm 1914, Henry Ford  nhaø cheá taïo xe chieám khoaûng moät nöûa lôïi nhuaän cuûa coâng
hôi ñöôïc öa chuoäng nhaát treân theá giôùi vaøo ty vaøo thôøi ñieåm ñoù.
thôøi ñoù, model T  ñöa ra moät thoâng baùo Nhöõng ñoäng cô naøo ñaõ thuùc ñaåy Ford
gaây choaùng vaùng. Coâng ty cuûa oâng seõ traû laøm vaäy ñeán baây giôø vaãn khoâng hoaøn
cho taát caû caùc coâng nhaân coù naêng löïc moät toaøn roõ raøng. Baûn thaân Ford ñaõ ñöa ra
möùc tieàn coâng toái thieåu laø 5USD moãi quaù nhieàu lyù do ñeán noåi chuùng ta khoâng
ngaøy cho moät ngaøy laøm vieäc taùm giôø. bieát ñöôïc lyù do naøo oâng thaät söï tin vaøo.
Ñaây laø moät khoaûn taêng tieàn coâng raát lôùn Lyù do khoâng phaûi laø coâng ty ñaõ gaëp khoù
ñoái vôùi haàu heát caùc coâng nhaân, tröôùc ñoù khaên trong vieäc tìm ñöôïc ngöôøi lao ñoäng
chæ thu nhaäp trung bình 2,34 USD cho moät chaáp nhaän möùc tieàn coâng tröôùc ñoù.
ngaøy laøm vieäc 9 giôø. Maëc duø lôïi nhuaän Nhöng coâng ty roõ raøng ñaõ coù khoù khaên
cuûa coâng ty thaät lôùn nhöng söï gia taêng naøy trong vieäc giöõ nhöõng ngöôøi lao ñoäng ôû laïi
trong tieàn coâng chaúng nhoû chuùt naøo  noù laøm vieäc. Tyû leä thay theá coâng nhaân
(turnover rate) raát cao cuõng nhö söï khoâng

Chapter 6
haøi loøng cao ñoä trong soá nhöõng ngöôøi taêng khoâng? Caâu traû lôøi cho caâu hoûi naøy
coâng nhaân. ít roõ raøng hôn. Naêng suaát naêm 1914 cao
Baát keå nhöõng lyù do ñaèng sau quyeát hôn nhieàu so vôùi naêm 1913; caùc öôùc tính
ñònh cuûa Ford laø gì, caùc keát quaû cuûa söï veà gia taêng naêng suaát naèm trong khoaûng
gia taêng tieàn coâng naøy thaät gaây kinh töø 30% ñeán 50%. Baát keå tieàn coâng cao
ngaïc, nhö Baûng 1 cho thaáy. hôn, lôïi nhuaän trong naêm 1914 vaãn cao
hôn naêm 1913. Nhöng coù bao nhieâu phaàn
Tyû leä thay theá coâng nhaân (tyû soá ngöôøi cuûa lôïi nhuaän gia taêng naøy laø do nhöõng
rôøi khoûi coâng ty treân möùc thu duïng lao thay ñoåi trong haønh vi cuûa ngöôi lao ñoäng
ñoäng cuûa coâng ty) haøng naêm suït maïnh töø vaø coù bao nhieâu phaàn laø do söï thaønh coâng
ñænh ñieåm laø 370% vaøo naêm 1913 xuoáng ngaøy caøng taêng cuûa caùc xe hôi model-T,
thaáp ñieåm laø 16% naêm 1915. (Tyû leä thay ñieàu naøy khoù xaùc minh hôn.
theá coâng nhaân haøng naêm 370% coù nghóa
laø tính trung bình 31% soá ngöôøi lao ñoäng Maëc duø caùc taùc ñoäng naøy chöùng minh
cuûa coâng ty rôøi khoûi coâng ty moãi thaùng, vì cho caùc lyù thuyeát tieàn coâng hieäu quaû,
theá trong caû naêm, tyû soá cuûa soá ngöôøi rôøi nhöng coù theå raèng vieäc gia taêng tieàn coâng
khoûi coâng ty treân möùc thu duïng lao ñoäng leân 5 USD moät ngaøy laø quaù cao, ít nhaát laø
laø 31% x 12 ≈ 370%). Tyû leä cho nghæ theo quan ñieåm toái ña hoùa lôïi nhuaän.
vieäc giaûm töø 62% xuoáng coøn gaàn 0%. Nhöng Henry Ford coù leõ ñaõ coù nhöõng
Caùc soá ño khaùc cuõng chæ cho thaáy nhieàu muïc tieâu khaùc nöõa, töø muïc tieâu loaïi caùc
keát quaû tích cöïc töông töï. Tyû leä ngöôøi nghieäp ñoaøn ra ngoaøi  maø oâng ta ñaõ
thöôøng xuyeân vaéng maët trung bình laøm ñöôïc  ñeán muïc tieâu taïo ra tieáng
(khoâng coù trong Baûng 1), voán ôû möùc 10% taêm cho baûn thaân oâng vaø cho coâng ty 
vaøo naêm 1913, ñaõ suït xuoáng coøn 2,5% maø chaéc chaén oâng cuõng ñaõ laøm ñöôïc.
moät naêm sau ñoù. Chaúng coù nghi vaán gì Nguoàn: Dan Raff vaø Lawrence
veà vieäc tieàn coâng cao hôn laø nguyeân nhaân Summers, “Coù phaûi Henry Ford ñaõ traû
chính cuûa nhöõng thay ñoåi naøy. Tieàn coâng Hieäu quaû” NBER Working
Naêng suaát taïi nhaø maùy Ford coù taêng Paper, 2101, thaùng 12, 1986
ñuû ñeå buø tröø chi phí cuûa tieàn coâng gia
BAÛNG 1. Tyû leä thay theá coâng nhaân vaø tyû leä cho nghæ vieäc haøng naêm (%)
ôû Coâng ty Ford, 1913-1915
1913 1914 1915

Tyû leä quay voøng 370 54 16
Tyû leä cho nghæ vieäc 62 7 0,1

Chapter 6
Tieàn coâng vaø Möùc Thaát nghieäp
Ñaúng thöùc sau ñaây theå hieän nhöõng keát luaän chính cuûa phaàn trình
baøy cuûa chuùng ta veà vieäc xaùc ñònh tieàn coâng:
W = PeF (u,z)
(−,+) (6.1)
trong ñoù W, tieàn coâng danh nghóa phuï thuoäc vaøo ba yeáu toá:
• Möùc giaù kyø voïng, Pe.
• Tyû leä thaát nghieäp, u
• Bieán soá theå hieän taát caû aûnh höôûng khaùc (catchall variable), z, ñaïi
dieän cho taát caû caùc bieán soá khaùc aûnh höôûng ñeán keát cuoäc cuûa vieäc
aán ñònh tieàn coâng.
Chuùng ta haõy laàn löôït xem moãi yeáu toá naøy.
Möùc Giaù Kyø voïng. Tröôùc tieân, haõy ñeå sang moät beân söï khaùc bieät
giöõa möùc giaù kyø voïng vaø möùc giaù thöïc teá, vaø ñaët caâu hoûi, Taïi sao
möùc giaù aûnh höôûng ñeán tieàn coâng? Hoaøn toaøn ñôn giaûn laø vì nhöõng
ngöôøi lao ñoäng vaø caùc coâng ty quan taâm ñeán tieàn coâng thöïc chöù
khoâng phaûi tieàn coâng danh nghóa.
• Nhöõng ngöôøi lao ñoäng khoâng quan taâm ñeán vieäc hoï nhaän ñöôïc
bao nhieâu ñoâ la (Myõ) maø quan taâm ñeán vieäc hoï coù theå mua bao
nhieâu haøng hoùa vôùi tieàn coâng cuûa hoï. Noùi caùch khaùc, hoï quan taâm
ñeán tieàn coâng cuûa hoï tính theo haøng hoùa, töùc W/P.
• Töông töï nhö theá, caùc coâng ty quan taâm khoâng phaûi ñeán tieàn
coâng danh nghóa hoï traû cho ngöôøi lao ñoäng maø ñeán tieàn coâng danh
nghóa hoï traû tính theo giaù cuûa saûn löôïng hoï baùn. Vì theá, caùc coâng ty
cuõng quan taâm ñeán W/P.
Neáu caû ngöôøi lao ñoäng laãn caùc coâng ty bieát raèng möùc giaù seõ taêng
leân gaáp ñoâi, hoï seõ ñoàng yù taêng gaáp ñoâi tieàn coâng danh nghóa. Quan
Pe ↑⇒ W↑
heä naøy giöõa tieàn coâng vaø möùc giaù kyø voïng ñöôïc theå hieän trong ñaúng
thöùc (6.1). Vieäc taêng gaáp ñoâi möùc giaù kyø voïng daãn ñeán vieäc taêng
gaáp ñoâi tieàn coâng danh nghóa ñöôïc choïn khi aán ñònh tieàn coâng.

Chapter 6
Trôû laïi vôùi söï phaân bieät maø chuùng ta ñaõ ñeå sang moät beân luùc baét
ñaàu ñoaïn treân: Taïi sao tieàn coâng phuï thuoäc vaøo möùc giaù kyø voïng,
Pe, chöù khoâng phaûi möùc giaù thöïc teá, P? Bôûi vì tieàn coâng ñöôïc aán
ñònh theo giaù danh nghóa (ñoâ la), vaø khi tieàn coâng ñöôïc aán ñònh,
ngöôøi ta chöa bieát möùc giaù lieân quan seõ laø bao nhieâu. Thí duï, trong
haàu heát caùc hôïp ñoàng cuûa coâng ñoaøn (hay nghieäp ñoaøn) ôû Myõ, caùc
tieàn coâng danh nghóa thöôøng ñöôïc aán ñònh tröôùc cho ba naêm. Caùc
coâng ñoaøn vaø caùc coâng ty phaûi xaùc ñònh tieàn coâng danh nghóa seõ laø
bao nhieâu trong ba naêm tieáp theo ñoù döïa treân möùc giaù hoï kyø voïng
laø bao nhieâu trong ba naêm ñoù. Ngay caû khi tieàn coâng ñöôïc aán ñònh
bôûi caùc coâng ty, hay bôûi vieäc maëc caû giöõa coâng ty vaø moãi ngöôøi lao
ñoäng, thì tieàn coâng danh nghóa cuõng thöôøng ñöôïc aán ñònh cho moät
naêm. Neáu möùc giaù taêng leân ngoaøi möùc döï ñoaùn trong naêm ñoù, tieàn
coâng danh nghóa thöôøng khoâng ñöôïc ñieàu chænh. (Ngöôøi lao ñoäng
vaø caùc coâng ty hình thaønh nhöõng kyø voïng veà möùc giaù nhö theá naøo,
vaán ñeà naøy seõ ñöôïc trình baøy trong phaàn lôùn cuûa ba chöông keá tieáp;
hieän taïi chuùng ta haõy taïm gaùc vaán ñeà naøy sang beân.)
Tyû leä Thaát nghieäp Tyû leä thaát nghieäp cuõng aûnh höôûng ñeán tieàn
coâng goäp trong ñaúng thöùc (6.1). Daáu tröø (−) ngay döôùi chöõ u cho
thaáy tyû leä thaát nghieäp gia taêng laøm giaûm tieàn coâng.
Ñaây laø moät trong nhöõng yù nghóa chính cuûa phaàn trình baøy tröôùc
ñoù cuûa chuùng ta veà vieäc xaùc ñònh tieàn coâng. Neáu chuùng ta xem tieàn
coâng ñöôïc xaùc ñònh bôûi vieäc maëc caû, thì möùc thaát nghieäp cao hôn
laøm suy yeáu quyeàn maëc caû cuûa ngöôøi lao ñoäng, buoäc hoï chaáp nhaän
tieàn coâng thaáp hôn. Neáu chuùng ta xem tieàn coâng ñöôïc xaùc ñònh bôûi
nhöõng caân nhaéc veà tieàn coâng hieäu quaû, thì möùc thaát nghieäp cao hôn
u↑⇒W↓ cho pheùp caùc coâng ty traû tieàn coâng thaáp hôn vaø vaãn giöõ ñöôïc ngöôøi
lao ñoäng saün loøng laøm vieäc.
Caùc yeáu toá khaùc. Bieán soá thöù ba trong ñaúng thöùc (6.1), z, laø bieán
soá theå hieän taát caû aûnh höôûng khaùc (catchcall variable), ñaïi dieän cho
taát caû caùc yeáu toá khaùc aûnh höôûng ñeán tieàn coâng, vôùi möùc giaù kyø
voïng vaø tyû leä thaát nghieäp cho tröôùc. Thoâng thöôøng, z ñöôïc ñònh
z↑⇒W↑ nghóa theo caùch sao cho moät söï gia taêng z daãn ñeán moät söï gia taêng
tieàn coâng  do ñoù, ta coù daáu coäng (+) naèm döôùi z. Phaàn trình baøy

Chapter 6
tröôùc ñaây cuûa chuùng ta coù theå ñöa ra moät danh saùch daøi caùc yeáu toá
nhö theá. Thí duï:
• Baûo hieåm thaát nghieäp baûo veä ngöôøi lao ñoäng khoûi bò maát
hoaøn toaøn thu nhaäp neáu hoï trôû neân thaát nghieäp. Coù nhieàu lyù do toát
giaûi thích taïi sao xaõ hoäi neân cung caáp ít nhaát laø baûo hieåm moät phaàn
cho ngöôøi lao ñoäng bò maát vieäc vaø gaëp khoù khaên trong tìm moät vieäc
laøm khaùc. Nhöng khoâng coù nghi ngôø gì raèng: baèng caùch laøm cho
trieån voïng cuûa tình traïng thaát nghieäp bôùt khoán khoù, nhöõng khoaûn trôï
caáp thaát nghieäp haøo phoùng thöïc söï laøm taêng tieàn coâng. Laáy moät thí
duï cöïc ñoan, giaû söû baûo hieåm thaát nghieäp khoâng toàn taïi. Khi ñoù,
ngöôøi lao ñoäng seõ saün loøng chaáp nhaän tieàn coâng raát thaáp ñeå traùnh bò
thaát nghieäp. Nhöng baûo hieåm thaát nghieäp coù hieän höõu, vaø noù cho
pheùp ngöôøi thaát nghieäp chaáp nhaän tình traïng thaát nghieäp cho ñeán
khi tìm ñöôïc vieäc laøm coù tieàn coâng cao hôn. Trong tröôøng hôïp naøy,
chuùng ta coù theå xem z nhö laø ñaïi dieän cho möùc trôï caáp thaát nghieäp:
Trôï caáp thaát nghieäp cao hôn laøm taêng tieàn coâng.
• Giaû söû neàn kinh teá traûi qua thôøi kyø thay ñoåi cô caáu, vì theá
nhieàu vieäc laøm hôn ñöôïc taïo ra vaø nhieàu vieäc laøm hôn bò maát ñi,
daãn ñeán caùc doøng dòch chuyeån lôùn hôn vaøo vaø ra khoûi löïc löôïng thaát
nghieäp. Ñieàu naøy coù nghóa raèng, vôùi moät möùc thaát nghieäp cho
tröôùc, coù nhieàu cô hoäi vieäc laøm hôn, vaø nhö theá coù cô hoäi toát hôn ñeå
tìm vieäc laøm trong khi ñang thaát nghieäp. Neáu tìm vieäc laøm deã hôn
trong khi ñang thaát nghieäp, thì tình traïng thaát nghieäp laø moái ñe ñoïa
ít hôn ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng. Vôùi moät möùc thaát nghieäp cho tröôùc,
ngöôøi lao ñoäng ôû trong vò theá maëc caû maïnh hôn vaø tieàn coâng gia
taêng. Trong tröôøng hôïp naøy, chuùng ta coù theå xem z nhö laø ñaïi dieän
cho söï gia taêng trong toác ñoä thay ñoåi cô caáu trong neàn kinh teá.
Coù theå deã daøng nghó ra nhöõng thí duï khaùc, töø nhöõng thay ñoåi
trong luaät veà tieàn coâng toái thieåu ñeán nhöõng thay ñoåi trong caùc haïn
cheá veà sa thaûi vaø thueâ möôùn v.v. Chuùng ta seõ tìm hieåu yù nghóa cuûa
moät soá yeáu toá naøy trong phaàn trình baøy tieáp.

Chapter 6
6-4 Vieäc Xaùc ñònh Giaù
Sau khi ñaõ xem xeùt vieäc xaùc ñònh tieàn coâng vôùi caùc giaù kyø voïng cho
tröôùc, baây giôø chuùng ta haõy xem xeùt vieäc xaùc ñònh giaù vôùi tieàn coâng
cho tröôùc.
Caùc giaù phuï thuoäc vaøo chi phí (hay giaù thaønh). Chi phí phuï
thuoäc vaøo baûn chaát cuûa haøm saûn xuaát  quan heä giöõa caùc nhaäp
löôïng (ñaàu vaøo) ñöôïc söû duïng trong saûn xuaát vaø saûn löôïng (ñaàu ra)
ñöôïc taïo ra. Toâi seõ giaû ñònh raèng caùc coâng ty saûn xuaát haøng hoùa söû
duïng lao ñoäng nhö laø yeáu toá saûn xuaát duy nhaát vaø theo haøm saûn
xuaát
Y = AN
trong ñoù Y laø saûn löôïng, N laø soá lao ñoäng ñöôïc söû duïng vaø A laø naêng
suaát lao ñoäng. Ñieàu naøy coù yù nghóa laø naêng suaát lao ñoäng  tæ soá
cuûa saûn löôïng treân moãi lao ñoäng  laø khoâng ñoåi vaø baèng A.
Söû duïng moät thuaät
ngöõ töø kinh teá hoïc vi Caàn phaûi bieát roõ raèng giaû ñònh naøy laø moät söï ñôn giaûn hoùa thöïc
moâ, giaû ñònh naøy coù teá raát nhieàu. Caùc coâng ty söû duïng caùc yeáu toá saûn xuaát khaùc ngoaøi
nghóa laø suaát sinh lôïi lao ñoäng. Hoï söû duïng voán  maùy moùc vaø nhaø maùy. Hoï söû duïng
khoâng ñoåi theo löôïng
caùc nguyeân lieäu  thí duï, daàu moû. Chuùng ta bieát raèng coù tieán boä
lao ñoäng trong saûn
xuaát. Neáu caùc coâng ty coâng ngheä neân naêng suaát lao ñoäng (A) khoâng phaûi laø khoâng ñoåi maø
taêng gaáp ñoâi löôïng taêng leân ñeàu ñaën qua thôøi gian. Chuùng ta seõ ñoái maët vôùi nhöõng thöïc
lao ñoäng hoï söû duïng, teá naøy sau. ÔÛ chöông 7 chuùng ta seõ ñöa yeáu toá nguyeân vaät lieäu vaøo
thì hoï coù theå taêng gaáp khi chuùng ta thaûo luaän veà caùc cuoäc khuûng hoaûng daàu moû trong thaäp
ñoâi saûn löôïng hoï saûn
nieân 1970. Chuùng ta seõ taäp trung vaøo vai troø cuûa voán vaø tieán boä
xuaát ra.
coâng ngheä khi chuùng ta chuyeån sang vieäc xaùc ñònh saûn löôïng trong
daøi haïn ôû caùc chöông 10 ñeán 13. Hieän taïi, quan heä ñôn giaûn giöõa
saûn löôïng vaø soá lao ñoäng ñöôïc söû duïng ñeå laøm cho moïi vieäc deã
daøng hôn vaø vaãn thoaû maõn toát cho caùc muïc ñích cuûa chuùng ta.
Vôùi giaû ñònh naêng suaát lao ñoäng, A, khoâng ñoåi, chuùng ta coù theå
ñôn giaûn hoùa theâm moät böôùc nöõa. Chuùng ta coù theå choïn caùc ñôn vò
cho saûn löôïng sao cho moät ngöôøi lao ñoäng saûn xuaát ra moät ñôn vò
saûn löôïng  sao cho A = 1. (Baèng caùch naøy chuùng ta seõ khoâng

Chapter 6
Neáu nhö chuùng ta phaûi duøng ñeán chöõ A nöõa, vaø ñieàu naøy seõ ñôn giaûn hoùa heä thoáng kyù
khoâng cho A baèng 1, hieäu). Vôùi choïn löïa ñoù, haøm saûn xuaát trôû thaønh
thì ñeå saûn xuaát moät
ñôn vò haøng hoùa, Y=N (6.2)
Coâng ty seõ caàn 1/A
ñôn vò lao ñoäng vôùi Haøm saûn xuaát Y = N coù yù nghóa laø chi phí cuûa vieäc saûn xuaát
chi phí W/A (tieàn coâng
theâm moät ñôn vò saûn löôïng laø chi phí cuûa vieäc söû duïng theâm moät
nhaân vôùi soá ñôn vò lao
ñoäng). Nhö theá P seõ ngöôøi lao ñoäng, vôùi tieàn coâng W. Söû duïng thuaät ngöõ ñaõ söû duïng
baèng (1+ µ)W/A. trong khoùa hoïc kinh teá vi moâ, chi phí saûn xuaát bieân teá baèng W. Neáu
nhö coù söï caïnh tranh hoaøn haûo treân thò tröôøng haøng hoùa, giaù cuûa
moät ñôn vò saûn löôïng seõ baèng chi phí bieân teá: P seõ baèng W. Nhöng
nhieàu thò tröôøng haøng hoùa khoâng coù tính caïnh tranh, vaø caùc coâng ty
Moät giaû ñònh quan
tính moät giaù cao hôn chi phí bieân teá. Moät caùch ñôn giaûn ñeå theå hieän
troïng cho phaàn coøn laïi
cuûa chöông naøy laø Pe thöïc teá naøy laø giaû ñònh raèng caùc coâng ty aán ñònh giaù theo
= P.
P = (1 + µ)W (6.3)
trong ñoù µ laø möùc boài giaù (markup) cuûa giaù so vôùi chi phí. Neáu caùc
thò tröôøng haøng hoùa coù tính caïnh tranh hoaøn haûo, giaù seõ ñôn giaûn laø
baèng chi phí vaø µ seõ baèng zero. Trong chöøng möïc chuùng khoâng coù
tính caïnh tranh vaø caùc coâng ty coù söùc maïnh thò tröôøng, giaù seõ cao
hôn chi phí vaø µ seõ döông.
“Nhöõng ngöôøi ñònh
tieàn coâng” coù nghóa laø
caùc coâng ñoaøn vaø caùc 6-5 Tyû leä Thaát nghieäp Töï nhieân
coâng ty neáu tieàn coâng
ñöôïc aán ñònh bôûi vieäc Baây giôø chuùng ta haõy xem xeùt nhöõng yù nghóa cuûa vieäc xaùc ñònh tieàn
maëc caû taäp theå; noù coù coâng vaø giaù ñoái vôùi möùc thaát nghieäp, vôùi giaû ñònh raèng trong vieäc
nghóa laø töøng ngöôøi xaùc ñònh tieàn coâng, tieàn coâng danh nghóa phuï thuoäc vaøo möùc giaù
lao ñoäng vaø caùc coâng
thöïc teá, P, chöù khoâng vaøo möùc giaù kyø voïng, Pe (taïi sao chuùng ta laïi
ty neáu tieàn coâng ñöôïc
aán ñònh bôûi vieäc maëc giaû ñònh nhö vaäy seõ sôùm trôû neân roõ raøng). Theo giaû ñònh naøy, vieäc
caû song phöông; noù coù ñònh tieàn coâng vaø vieäc ñònh giaù seõ xaùc ñònh tyû leä thaát nghieäp caân
nghóa laø caùc coâng ty baèng. Ta haõy xem baèng caùch naøo.
neáu tieàn coâng ñöôïc aán
ñònh treân cô sôû chaáp
Quan heä ñònh-tieàn coâng (Wage-setting relation)
nhaän-hoaëc-boû maëc.
Vôùi giaû ñònh tieàn coâng danh nghóa phuï thuoäc vaøo möùc giaù thöïc teá
(P) chöù khoâng phuï thuoäc vaøo möùc giaù kyø voïng (Pe), ñaúng thöùc (6.1),
ñaëc tröng cho vieäc xaùc ñònh tieàn coâng, trôû thaønh
W = PF (u,z)
Chapter 6
Hay chia caû hai veá cho möùc giaù
W
= F(u,z) (6.4)
P
(−,+)
Vieäc xaùc ñònh tieàn coâng cho thaáy coù quan heä nghòch bieán giöõa
tieàn coâng thöïc, W/P, vaø tyû leä thaát nghieäp, u: Tyû leä thaát nghieäp caøng
cao, tieàn coâng thöïc ñöôïc nhöõng ngöôøi ñònh tieàn coâng choïn caøng
thaáp. Hieåu bieát tröïc quan thaät ñôn giaûn: Tyû leä thaát nghieäp caøng
cao, ngöôøi lao ñoäng caøng yeáu trong vieäc maëc caû vaø vì theá tieàn
coâng thöïc caøng thaáp.
Quan heä naøy giöõa tieàn coâng thöïc vaø tyû leä thaát nghieäp, chuùng ta
haõy goïi noù laø quan heä ñònh-tieàn coâng (wage-setting relation),
ñöôïc veõ trong Hình 6-5. Tieàn coâng thöïc ñöôïc ño treân truïc tung.
Tyû leä thaát nghieäp ñöôïc ño treân truïc hoaønh. Quan heä ñònh-tieàn
coâng ñöôïc veõ döôùi daïng moät ñöôøng cong doác xuoáng WS (cho vieäc
ñònh tieàn coâng): Tyû leä thaát nghieäp caøng cao, tieàn coâng thöïc caøng
HÌNH 6-5
Quan heä Ñònh-Tieàn thaáp.
coâng, Quan heä Ñònh-
Giaù, vaø Tyû leä Thaát
nghieäp Töï nhieân
Tieàn coâng thöïc ñöôïc

choïn trong vieäc ñònh
tieàn coâng laø moät haøm soá
suy giaûm (nghòch bieán)
Tieàn coâng thöïc W/P
cuûa tyû leä thaát nghieäp.

(Quan heä ñònh – giaù)
Tieàn coâng thöïc xeùt töø
goùc ñoä vieäc ñònh giaù laø
khoâng ñoåi, khoâng phuï
thuoäc vaøo tyû leä thaát
Tyû leä thaát nghieäp, u
nghieäp. Tyû leä thaát
nghieäp töï nhieân laø tyû leä (Quan heä ñònh – tieàn coâng)
thaát nghieäp taïi ñoù tieàn
coâng thöïc ñöôïc choïn
trong vieäc ñònh tieàn Tyû leä thaát nghieäp, u
coâng baèng vôùi tieàn coâng
thöïc xeùt töø goùc ñoä ñònh
giaù.

Chapter 6
Quan heä Ñònh-Giaù (Price-Setting Relation)
Baây giôø, haõy chuyeån sang xem xeùt nhöõng yù nghóa cuûa vieäc ñònh giaù.
Neáu chuùng ta chia caû hai veá cuûa ñaúng thöùc xaùc ñònh giaù (6.3) cho
tieàn coâng danh nghóa, chuùng ta ñöôïc
Giuùp theâm cho hieåu P

=1+ µ (6.5)
bieát tröïc quan: Neáu W
coâng ty nôi toâi laøm
vieäc gia taêng möùc boài Tæ soá cuûa möùc giaù treân tieàn coâng xeùt töø goùc ñoä haønh vi ñònh-giaù
giaù (markup) cuûa noù cuûa caùc coâng ty baèng 1 coäng vôùi möùc boài giaù (markup). Baây giôø
vaø vì theá gia taêng giaù haõy ñaûo ngöôïc caû hai veá cuûa ñaúng thöùc naøy ñeå coù tieàn coâng thöïc
saûn phaåm cuûa noù, tieàn
ñöôïc nguï yù
coâng thöïc cuûa toâi
W 1
khoâng thay ñoåi gì = (6.6)
P 1+ µ
nhieàu, neáu nhö coù
thay ñoåi. Toâi vaãn
ñöôïc traû tieàn coâng Caùc quyeát ñònh ñònh-giaù xaùc ñònh tieàn coâng thöïc ñöôïc caùc coâng ty
nhö cuõ, vaø ngay caû traû. Moät söï gia taêng möùc boài giaù (markup) daãn caùc coâng ty ñeán
neáu moät trong nhöõng
vieäc gia taêng caùc giaù vôùi tieàn coâng cho tröôùc; noùi moät caùch khaùc laø
haøng hoùa toâi mua laø
maët haøng do coâng ty noù daãn ñeán suït giaûm trong tieàn coâng thöïc.
toâi saûn xuaát, nhieàu
laém noù cuõng chæ laø Böôùc chuyeån töø ñaúng thöùc (6.5) sang ñaüng thöùc (6.6) laø ñôn giaûn
moät phaàn raát nhoû veà maët soá hoïc. Nhöng laøm sao vieäc ñònh giaù thaät söï xaùc ñònh tieàn
trong roã tieâu duøng cuûa coâng thöïc ñöôïc caùc coâng ty traû coù theå khoâng hieån nhieân veà maët tröïc
toâi. Nhöng neáu khoâng
quan. Moät thí duï baèng soá coù theå giuùp thaáy ñöôïc ñieàu ñoù. Giaû söû
chæ coâng ty cuûa toâi maø
taát caû caùc coâng ty ñeàu maát moät giôø lao ñoäng ñeå saûn xuaát moät ñôn vò saûn löôïng, caùc coâng ty
gia taêng möùc boài giaù traû tieàn coâng 10 USD moãi giôø, vaø möùc boài giaù (markup) cuûa caùc
(markup) vaø giaù saûn coâng ty laø 20%, vì theá hoï baùn moãi ñôn vò saûn löôïng vôùi giaù 10USD
phaåm cuûa hoï, thì giaù x 1,2 = 12USD. Tieàn coâng thöïc  bao nhieâu ñôn vò haøng hoùa maø
cuûa taát caû haøng hoùa
nhöõng ngöôøi lao ñoäng coù theå mua neáu hoï laøm vieäc moät giôø  laø
toâi mua ñeàu taêng leân.
Tieàn coâng thöïc cuûa 10/12 = 0,83 ñôn vò haøng hoùa ñoù. Neáu caùc coâng ty gia taêng möùc boài
toâi suït giaûm. giaù (markup) cuûa hoï leân ñeán 30%, tieàn coâng thöïc giaûm xuoáng coøn
10/13 = 0,76 ñôn vò. Baèng caùch choïn möùc boài giaù, caùc coâng ty treân
thöïc teá ñang xaùc ñònh tieàn coâng thöïc. Ñieàu naøy laø nhöõng gì ñöôïc
theå hieän trong ñaúng thöùc (6.6).

Chapter 6
Quan heä ñònh-giaù trong ñaúng thöùc (6.6) ñöôïc veõ thaønh moät ñöôøng
naèm ngang PS (cho vieäc ñònh giaù) trong hình 6.5. Tieàn coâng thöïc xeùt
töø goùc ñoä vieäc ñònh giaù laø khoâng ñoåi vaø baèng 1/(1 + µ), vì theá ñoäc laäp
vôùi tyû leä thaát nghieäp.
Tieàn coâng Thöïc, Möùc Thu duïng Lao ñoäng vaø Tæ leä Thaát
nghieäp Caân baèng
Tình traïng caân baèng treân thò tröôøng lao ñoäng ñoøi hoûi tieàn coâng thöïc
xeùt töø goùc ñoä ñònh tieàn coâng baèng vôùi tieàn coâng thöïc xeùt töø goùc ñoä
ñònh giaù. (Caùch phaùt bieåu tình traïng caân baèng naøy coù theå nghe laï
luøng neáu baïn ñaõ hoïc caùnh suy nghó theo caùc thuaät ngöõ cung lao ñoäng
vaø caàu lao ñoäng trong khoùa hoïc kinh teá vi moâ. Moái quan heä giöõa
moät beân laø caùc quan heä ñònh-tieàn coâng vaø ñònh-giaù vaø beân kia laø
cung lao ñoäng vaø caàu lao ñoäng thaät ra chaët cheõ hôn khi môùi thoaït
nhìn vaø ñöôïc thaûo luaän trong Hoäp Tieâu ñieåm nhan ñeà “Vieäc ñònh tieàn
coâng vaø ñònh giaù so vôùi Cung Lao ñoäng vaø Caàu Lao ñoäng” Tuy
nhieân haõy ñôïi cho ñeán khi baïn ñoïc xong toaøn boä phaàn naøy roài haõy
ñoïc hoäp ñoù.) Vì theá, trong Hình 6.5 tình traïng caân baèng ñöôïc cho bôûi
ñieåm A, vôùi tyû leä thaát nghieäp caân baèng laø un.
Chuùng ta cuõng coù theå moâ taû ñaëc tröng tyû leä thaát nghieäp caân baèng
theo soá hoïc; khöû W/P giöõa caùc ñaúng thöùc (6.4) vaø (6.6) cho ta
1
F (un,z) = (6.7)
1+ µ
Tyû leä thaát nghieäp caân baèng (un) ñöôïc goïi laø tyû leä thaát nghieäp töï
”Töï nhieân” theo Töï nhieân (natural) (ñoù laø lyù do taïi sao toâi duøng chæ soá döôùi doøng n ñeå chæ
ñieån Webster ñònh noù). Thuaät ngöõ naøy ñaõ trôû thaønh tieâu chuaån, vaø toâi seõ chaáp nhaän söû
nghóa laø “ôû traïng thaùi duïng noù, nhöng chöõ “natural” (“töï nhieân”) laø moät caùch goïi hoaøn toaøn
ñöôïc taïo ra bôûi thieân sai. Noù gôïi leân yù nghóa cuûa moät haèng soá cuûa töï nhieân, moät haèng soá
nhieân, khoâng coù
khoâng bò aûnh höôûng bôûi caùc ñònh cheá vaø chính saùch. Nhö vieäc xaây
nhöõng thay ñoåi nhaân
taïo.” döïng tæ leä naøy cho thaáy roõ, tyû leä thaát nghieäp “töï nhieân” hoaøn toaøn
khoâng töï nhieân. Vò trí cuûa caùc ñöôøng ñònh-tieàn coâng vaø ñònh-giaù, vaø
tyû leä thaát nghieäp caân baèng phuï thuoäc vaøo caû z laãn µ. Haõy xeùt hai thí
duï:

Chapter 6
• Gia taêng trôï caáp thaát nghieäp. Söï gia taêng trôï caáp thaát nghieäp coù
theå ñöôïc bieåu hieän bôûi gia taêng z. Noù laøm taêng tieàn coâng do nhöõng
ngöôøi ñònh tieàn coâng aán ñònh vôùi moät tyû leä thaát nghieäp cho tröôùc. Vì theá
noù chuyeån dòch ñöôøng bieåu dieãn quan heä ñònh-tieàn coâng leân, töø WS ñeán
WS’ trong Hình 6.6. Ñieåm caân baèng di chuyeån töø A ñeán A’, vaø tyû leä thaát
nghieäp töï nhieân gia taêng töø un ñeán u’n.
• Luaät choáng ñoäc quyeàn nghieâm ngaët hôn. Trong chöøng möïc moät luaät
nhö theá laøm giaûm söùc maïnh thò tröôøng cuûa caùc coâng ty, noù daãn ñeán söï suït
giaûm möùc boài giaù (markup)  suït giaûm µ. Söï suït giaûm trong µ nguï yù söï
Teân goïi naøy ñaõ ñöôïc gia taêng trong tieàn coâng thöïc ñöôïc traû bôûi caùc coâng ty, vaø vì theá noù dòch
Edmund Phelps ñeà chuyeån ñöôøng bieåu dieãn quan heä ñònh-giaù, töø PS leân PS’ trong Hình 6.6.
nghò trong cuoán saùch Ñieåm caân baèng di chuyeån töø A ñeán A’, vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân giaûm
cuûa oâng nhan ñeà
töø un ñeán u’’n.
Structural Slumps (Söï
Ñình treä veà Cô caáu)
(Cambridge: Nhaø Chuùng ta khoù coù theå xem caùc yeáu toá nhö söï haøo phoùng veà trôï caáp thaát
Xuaát baûn Ñaïi hoïc nghieäp hay luaät choáng ñoäc quyeàn laø moät keát quaû cuûa töï nhieân. Noùi ñuùng
Havard, 1994.) ra, chuùng theå hieän nhöõng ñaëc ñieåm veà cô caáu khaùc nhau cuûa neàn kinh teá.
Vì lyù do ñoù, moät teân goïi toát hôn cho tyû leä thaát nghieäp caân baèng seõ laø tyû
leä thaát nghieäp do cô caáu, nhöng cho ñeán nay teân goïi naøy chöa phoå bieán.
HÌNH 6.6
Trôï caáp Thaát
nghieäp, Möùc boài giaù
cuûa caùc coâng ty, vaø
Töï nhieân
Trôï caáp thaát nghieäp

Tieàn coâng thöïc, W/P
gia taêng daãn ñeán söï

gia taêng trong tyû leä
thaát nghieäp töï nhieân.
Möùc boài giaù (markup)
giaûm daãn ñeán söï suït
giaûm trong tyû leä thaát
nghieäp töï nhieân.

Chapter 6
Töø Möùc Thaát nghieäp ñeán Saûn löôïng
Lieân quan vôùi tyû leä thaát nghieäp töï nhieân laø möùc vieäc laøm (möùc
thu duïng lao ñoäng) töï nhieân, töùc möùc vieäc laøm thònh haønh khi tyû leä
thaát nghieäp baèng vôùi tyû leä thaát nghieäp töï nhieân.
Goïi U laø möùc thaát nghieäp, N laø möùc vieäc laøm, vaø L laø löïc löôïng
lao ñoäng. Thì
U L−N N
u≡ = =1−
L L L
Böôùc thöù nhaát xuaát phaùt töø ñònh nghóa cuûa tyû leä thaát nghieäp (u).
Böôùc thöù hai do söï kieän laø töø ñònh nghóa cuûa löïc löôïng lao ñoäng,
möùc thaát nghieäp (U) baèng löïc löôïng lao ñoäng (L) tröø ñi möùc vieäc
laøm (N). Böôùc thöù ba coù ñöôïc do vieäc öôùc löôïc phaân soá: Tyû leä thaát
nghieäp baèng 1 tröø ñi tæ soá cuûa möùc vieäc laøm treân löïc löôïng lao ñoäng.
Saép xeáp laïi ñeå coù möùc vieäc laøm nhö moät haøm soá cuûa löïc löôïng
lao ñoäng vaø tyû leä thaát nghieäp.
N = L (1 – u)
Möùc vieäc laøm baèng löïc löôïng lao ñoäng nhaân vôùi 1 tröø tyû leä thaát
Neáu Un laø tyû leä thaát nghieäp. Neáu tyû leä thaát nghieäp töï nhieân laø un, möùc vieäc laøm töï nhieân
nghieäp töï nhieân, Nn ñöôïc cho bôûi Nn = L (1 – un). Thí duï, neáu löïc löôïng lao ñoäng laø
Nn = L(1 – Un) laø möùc 100 trieäu vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân laø 5% thì möùc vieäc laøm töï
vieäc laøm töï nhieân.
nhieân laø 95 trieäu.
Cuoái cuøng, lieân quan vôùi möùc vieäc laøm töï nhieân laø möùc saûn
löôïng töï nhieân, ñoù laø möùc saûn löôïng khi möùc vieäc laøm baèng vôùi
möùc vieäc laøm töï nhieân. Vôùi haøm saûn xuaát chuùng ta vaãn ñang söû
Neáu Un laø tyû leä thaát duïng trong chöông naøy (Y = N), quan heä naøy coù daïng ñôn giaûn Yn =
nghieäp töï nhieân, vaø Nn = L(1 – un).
neáu Y = N thì
Yn = Nn = L(1 – un) laø Ñeå tham khaûo cho chöông keá tieáp, löu yù raèng, söû duïng ñaúng thöùc
möùc saûn löôïng töï (6.7) vaø caùc quan heä giöõa tyû leä thaát nghieäp, möùc vieäc laøm vaø saûn
nhieân.
löôïng chuùng ta vöøa coù ñöôïc, möùc saûn löôïng töï nhieân thoûa maõn
 Yn  1
F 1 − , z = (6.8)
 L  1+ µ

Chapter 6

Quan heä Ñònh-Tieàn Coâng vaø Quan heä Ñònh-Giaù so vôùi Cung Lao ñoäng vaø
Caàu Lao ñoäng
Coù theå trong khoùa hoïc kinh teá vi moâ baïn • Moät söï gia taêng trong möùc vieäc laøm
ñaõ thaáy caùch trình baøy tình traïng caân coù nghóa laø moät söï suït giaûm trong tyû
baèng treân thò tröôøng lao ñoäng theo cung leä thaát nghieäp, vaø do ñoù daãn ñeán moät
lao ñoäng vaø caàu lao ñoäng. Caùch trình baøy söï gia taêng trong tieàn coâng thöïc xeùt töø
theo vieäc ñònh tieàn coâng vaø vieäc ñònh giaù goùc ñoä ñònh tieàn coâng. Nhö theá, quan
lieân quan nhö theá naøo vôùi caùch trình baøy heä ñònh-tieàn coâng baây giôø coù ñoä doác
thò tröôøng lao ñoäng trong khoùa hoïc kinh hôn leân: Möùc vieäc laøm cao hôn nguï yù
teá vi moâ cuûa baïn? tieàn coâng thöïc cao hôn.
Xeùt treân moät khía caïnh quan troïng, • Quan heä ñònh-giaù vaãn laø ñöôøng naèm
hai caùch trình baøy naøy töông töï nhau. ngang ôû W/P = 1/(1 + µ)
• Ñieåm A laø ñieåm caân baèng, vôùi möùc
Ñeå thaáy taïi sao, chuùng ta haõy veõ laïi vieäc laøm “töï nhieân” Nn (vaø moät tyû leä
Hình 6-5, nhöng theo tieàn coâng thöïc vaø thaát nghieäp töï nhieân baèng Un)
möùc vieäc laøm (chöù khoâng phaûi tyû leä thaát
nghieäp). Chuùng ta laøm theá trong Hình 1. Löu yù raèng trong Hình 1, quan heä
Möùc vieäc laøm, N, ñöôïc ño treân truïc ñònh-tieàn coâng troâng gioáng quan heä cung-
hoaønh. Möùc vieäc laøm phaûi ôû ñaâu ñoù lao ñoäng. Khi möùc vieäc laøm taêng leân,
trong khoaûng töø zero ñeán L, löïc löôïng lao tieàn coâng thöïc traû cho ngöôøi lao ñoäng
ñoäng. Möùc vieäc laøm khoâng theå vöôït quaù cuõng gia taêng. Vì lyù do ñoù, quan heä ñònh-
soá ngöôøi coù saün ñeå laøm vieäc, töùc löïc löôïng tieàn coâng ñoâi khi ñöôïc goïi laø quan heä
lao ñoäng. Löu yù raèng ñoái vôùi baát kyø möùc “cung lao ñoäng” (ñaët trong daáu ngoaëc
vieäc laøm N naøo thì möùc thaát nghieäp ñöôïc keùp).
cho bôûi U = L – N. Bieát ñöôïc ñieàu naøy, Quan heä maø chuùng ta goïi laø quan heä
chuùng ta coù theå ño löôøng möùc thaát nghieäp ñònh-giaù troâng gioáng nhö moät quan heä
baèng caùch baét ñaàu töø L vaø di chuyeån treân caàu-lao ñoäng naèm ngang. Lyù do noù naèm
truïc hoaønh veà phía traùi: Möùc thaát nghieäp ngang chöù khoâng doác xuoáng lieân quan
ñöôïc cho bôûi khoaûng caùch giöõa L vaø N. ñeán giaû ñònh ñôn giaûn hoùa cuûa chuùng ta
Khi chuùng ta di chuyeån töø traùi sang phaûi, veà sinh lôïi khoâng ñoåi theo lao ñoäng
möùc vieäc laøm taêng leân, möùc thaát nghieäp (löôïng lao ñoäng gaáp ñoâi thì saûn löôïng
giaûm vaø tyû leä thaát nghieäp cuõng giaûm. Baây cuõng gaáp ñoâi) trong saûn xuaát. Neáu nhö
giôø chuùng ta coù nhöõng yeáu toá caàn thieát ñeå chuùng ta ñaõ giaû ñònh, theo truyeàn thoáng
moâ taû ñaëc tröng cuûa ñieåm caân baèng: hôn, laø sinh lôïi giaûm daàn theo lao ñoäng

Chapter 6
trong saûn xuaát, thì ñöôøng bieåu dieãn quan maëc caû taäp theå, hay vieäc söû duïng tieàn
heä ñònh-giaù seõ gioáng nhö ñöôøng caàu-lao coâng ñeå ngaên chaän nhöõng ngöôøi boû vieäc,
ñoäng thoâng thöôøng, doác xuoáng: Khi möùc aûnh höôûng ñeán quan heä ñònh-tieàn coâng;
vieäc laøm (möùc thu duïng lao ñoäng) gia trong quan heä cung-lao ñoäng thoâng thöôøng
taêng, chi phí saûn xuaát bieân teá seõ gia taêng, nhöõng yeáu toá naøy khoâng coù vò trí naøo.
buoäc caùc coâng ty taêng giaù, vôùi tieàn coâng Quan heä caàu-lao ñoäng thoâng thöôøng cho
cho tröôùc. Noùi caùch khaùc, tieàn coâng thöïc ta möùc vieäc laøm do caùc coâng ty choïn taïi
ñöôïc tính theo vieäc ñònh giaù seõ giaûm khi möùc tieàn coâng thöïc cho tröôùc. Noù ñöôïc
möùc vieäc laøm gia taêng. ruùt ra döôùi giaû ñònh raèng caùc coâng ty hoaït
Nhöng, xeùt treân nguyeân taéc thì hai ñoäng treân thò tröôøng haøng hoùa vaø thò
caùch tieáp caän naøy khaùc nhau. tröôøng lao ñoäng coù tính caïnh tranh vaø vì
theá hoï chaáp nhaän tieàn coâng vaø giaù  vaø
Quan heä cung-lao ñoäng thoâng thöôøng ngaàm hieåu laø caû tieàn coâng thöïc  nhö ñaõ
cho ta möùc tieàn coâng maø vôùi möùc tieàn cho saün. Quan heä ñònh-giaù tính ñeán thöïc
coâng ñoù moät soá löôïng ngöôøi lao ñoäng cho teá laø ôû haàu heát thò tröôøng, caùc coâng ty
tröôùc saün loøng laøm vieäc: tieàn coâng caøng thaät söï ñònh caùc giaù. Caùc yeáu toá nhö möùc
cao thì soá löôïng ngöôøi lao ñoäng saün loøng ñoä caïnh tranh treân thò tröôøng haøng hoùa
laøm vieäc caøng lôùn. Traùi laïi, möùc tieàn coâng aûnh höôûng ñeán quan heä ñònh-giaù thoâng
töông öùng vôùi moät möùc vieäc laøm cho tröôùc qua vieäc aûnh höôûng ñeán möùc boài giaù
trong quan heä ñònh-tieàn coâng laø keát quaû (markup); caùc yeáu toá naøy chaúng coù vò trí
cuûa moät quaù trình maëc caû phöùc taïp giöõa naøo trong quan heä caàu-lao ñoäng thoâng
nhöõng ngöôøi lao ñoäng vaø caùc coâng ty, hay thöôøng.
vieäc ñònh tieàn coâng ñôn phöông bôûi caùc
coâng ty. Caùc yeáu toá nhö caáu truùc cuûa vieäc
Ñònh tieàn coâng

Tieàn coâng thöïc W/P
Ñònh giaù
Möùc vieäc laøm N
Hình 1: Ñònh tieàn coâng vaø ñònh giaù vaø möùc vieäc laøm töï nhieân

Chapter 6
Möùc saûn löôïng töï nhieân (Yn) laø möùc saûn löôïng sao cho ôû möùc tyû leä
thaát nghieäp ñi keøm vôùi noù (un = 1 – Yn/L), tieàn coâng thöïc ñöôïc choïn
trong vieäc ñònh tieàn coâng  veá traùi cuûa ñaúng thöùc (6.8)  baèng vôùi
tieàn coâng thöïc xeùt töø goùc ñoä ñònh giaù  veá phaûi cuûa ñaúng thöùc
(6.8).
Toùm taét: Giaû söû möùc giaù kyø voïng baèng möùc giaù thöïc teá. Khi ñoù,
vieäc ñònh tieàn coâng coù yù nghóa laø tieàn coâng thöïc laø moät haøm soá suy
giaûm (nghòch bieán) cuûa tyû leä thaát nghieäp. Tieàn coâng thöïc xeùt töø goùc
ñoä ñònh giaù laø moät soá khoâng ñoåi. Tình traïng caân baèng treân thò
tröôøng lao ñoäng ñoøi hoûi raèng tieàn coâng thöïc ñöôïc choïn trong vieäc
ñònh tieàn coâng baèng tieàn coâng thöïc tính treân goùc ñoä ñònh giaù. Ñieàu
kieän naøy xaùc ñònh tyû leä thaát nghieäp. Tyû leä thaát nghieäp naøy ñöôïc goïi
laø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân. Gaén vôùi tyû leä thaát nghieäp töï nhieân laø
möùc saûn löôïng töï nhieân.
6.6 Töø Ñaây Chuùng ta Ñi Ñaâu
Chuùng ta vöøa thaáy baèng caùch naøo tình traïng caân baèng treân thò
tröôøng lao ñoäng quyeát ñònh tyû leä thaát nghieäp töï nhieân, maø tyû leä naøy
laïi xaùc ñònh möùc saûn löôïng töï nhieân. Nhö theá, chuùng ta ñaõ laøm
nhöõng gì trong ba chöông tröôùc? Neáu muïc ñích chuû yeáu cuûa chuùng
ta laø hieåu bieát veà vieäc xaùc ñònh saûn löôïng, taïi sao chuùng ta laïi daønh
nhieàu thôøi gian ñeán theá ñeå xem xeùt thò tröôøng haøng hoùa vaø thò
tröôøng taøi chính? Tröôùc ñaây chuùng ta keát luaän raèng möùc saûn löôïng
ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc yeáu toá nhö chính saùch tieàn teä, chính saùch thu
chi ngaân saùch, loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng vaø v.v  taát caû nhöõng
yeáu toá khoâng coù maët trong ñaúng thöùc (6.7) vaø nhö theá khoâng aûnh
höôûng ñeán möùc saûn löôïng töï nhieân. Vaäy caùc keát luaän naøy thì sao?
Chìa khoùa ñeå traû lôøi thaät ñôn giaûn, nhöng quan troïng.
• Chuùng ta ñaõ ruùt ra tæ leä thaát nghieäp töï nhieân, vaø caùc möùc vieäc
laøm vaø saûn löôïng lieân quan vôùi noù, döôùi hai giaû ñònh. Chuùng ta giaû
ñònh tình traïng caân baèng xaûy ra treân thò tröôøng lao ñoäng. Chuùng ta
giaû ñònh möùc giaù baèng möùc giaù kyø voïng.
• Chaúng coù lyù do gì ñeå giaû ñònh thöù hai ñuùng söï thaät trong ngaén
haïn. Möùc giaù treân thöïc teá coù theå khaùc vôùi möùc giaù ñöôïc nhöõng
ngöôøi ñònh tieàn coâng kyø voïng khi hoï ñònh tieàn coâng danh nghóa.
Chapter 6
Nhö theá, trong ngaén haïn, chaúng coù lyù do gì ñeå tyû leä thaát nghieäp baèng
Trong ngaén haïn, caùc tyû leä thaát nghieäp töï nhieân, hay möùc saûn löôïng baèng möùc saûn löôïng
yeáu toá quyeát ñònh töï nhieân. Nhö chuùng ta seõ thaáy trong chöông tieáp theo, caùc yeáu toá
nhöõng thay ñoåi trong
saûn löôïng laø caùc yeáu
quyeát ñònh nhöõng thay ñoåi trong saûn löôïng trong ngaén haïn laø caùc
toá chuùng ta taäp trung yeáu toá chuùng ta ñaõ taäp trung thaûo luaän trong ba chöông tröôùc: chính
thaûo luaän trong ba saùch tieàn teä, chính saùch thu chi ngaân saùch vaø v.v. Thôøi gian cuûa baïn
chöông tröôùc: chính (hoaëc cuûa toâi) ñaõ chaúng bò phí tí naøo.
saùch tieàn teä, chính
saùch thu chi ngaân • Nhöng nhöõng kyø voïng veà möùc giaù khoâng coù khaû naêng sai laàm
saùch, vaø v.v. moät caùch coù heä thoáng (thí duï, luoân luoân quaù cao hay luoân luoân quaù
Trong trung haïn, saûn
thaáp) maõi maõi. Ñoù laø lyù do taïi sao, trong trung haïn, thaát nghieäp coù
löôïng coù khuynh
höôùng trôû veà möùc saûn khuynh höôùng trôû veà tyû leä thaát nghieäp töï nhieân, vaø saûn löôïng coù
löôïng töï nhieân, vaø caùc khuynh höôùng trôû veà möùc saûn löôïng töï nhieân. Trong trung haïn, caùc
yeáu toá quyeát ñònh saûn yeáu toá quyeát ñònh möùc thaát nghieäp vaø saûn löôïng laø caùc yeáu toá xuaát
löôïng laø caùc yeáu toá hieän trong caùc ñaúng thöùc (6.7) vaø (6.8).
chuùng ta ñaõ taäp trung
thaûo luaän trong
chöông naøy
Toùm laïi, nhöõng ñieàu naøy laø nhöõng caâu traû lôøi cho caùc caâu hoûi
ñöôïc ñaët ra trong ñoaïn ñaàu. Trieån khia nhöõng caâu traû lôøi naøy cho
thaät chi tieát seõ laø coâng vieäc cuûa chuùng ta trong ba chöông keá tieáp.
TOÙM TAÉT
• Löïc löôïng lao ñoäng goàm coù nhöõng löïc löôïng lao ñoäng. Moãi thaùng, tính
ngöôøi ñang laøm vieäc (coù vieäc laøm, trung bình, hôn moät phaàn ba ngöôøi
ñöôïc thu duïng) hoaëc ñang tìm vieäc thaát nghieäp chuyeån ra khoûi löïc löôïng
(thaát nghieäp). Tyû leä thaát nghieäp baèng thaát nghieäp, hoaëc coù vieäc laøm hoaëc ra
tæ soá cuûa soá ngöôøi thaát nghieäp treân löïc beân ngoaøi löïc löôïng lao ñoäng.
löôïng lao ñoäng. Tyû leä tham gia (löïc
löôïng lao ñoäng) baèng tæ soá cuûa löïc • Nhieàu ngöôøi khoâng tích cöïc tìm vieäc
löôïng lao ñoäng treân daân soá trong tuoåi vaø vì theá khoâng ñöôïc tính laø ngöôøi
lao ñoäng. thaát nghieäp, nhöng thöïc ra hoï saün loøng
laøm vieäc neáu hoï tìm thaáy moät vieäc
• Thò tröôøng lao ñoäng Myõ ñöôïc ñaëc laøm. Ñaây laø moät lyù do taïi sao tyû leä
tröng bôûi caùc doøng dòch chuyeån lôùn thaát nghieäp laø moät soá ño khoâng hoaøn
giöõa löïc löôïng coù vieäc laøm, löïc löôïng haûo veà soá ngöôøi khoâng laøm vieäc
thaát nghieäp vaø thaønh phaàn beân ngoaøi nhöng saün loøng laøm vieäc.

Chapter 6
• Coù nhöõng khaùc bieät quan troïng giöõa Möùc boài giaù (markup) ñöôïc caùc coâng
caùc nhoùm ngöôøi lao ñoäng xeùt veà tyû leä ty choïn caøng cao thì tieàn coâng thöïc
thaát nghieäp trung bình, vaø thôøi gian xeùt töø goùc ñoä caùc quyeát ñònh veà ñònh-
thaát nghieäp trung bình cuûa hoï. Caùc tyû giaù caøng thaáp.
leä thaát nghieäp thöôøng cao hôn ñoái vôùi
ngöôøi treû tuoåi, nguôøi coù kyõ naêng thaáp • Tình traïng caân baèng treân thò tröôøng
vaø caùc nhoùm thieåu soá. lao ñoäng ñoøi hoûi tieàn coâng thöïc ñöôïc
choïn trong vieäc ñònh tieàn coâng baèng
• Möùc thaát nghieäp cao trong nhöõng thôøi vôùi tieàn coâng thöïc xeùt töø goùc ñoä ñònh
kyø suy thoaùi, vaø thaáp trong nhöõng thôøi giaù. Döôùi giaû ñònh boå sung laø möùc giaù
kyø môû roäng. Trong suoát caùc thôøi kyø thöïc teá baèng möùc giaù kyø voïng, tình
coù möùc thaát nghieäp cao, xaùc suaát xaûy traïng caân baèng treân thò tröôøng lao
ra maát vieäc cao vaø neáu thaát nghieäp ñoäng xaùc ñònh tyû leä thaát nghieäp. Tyû leä
xaùc suaát cuûa vieäc tìm ñöôïc vieäc laøm thaát nghieäp naøy ñöôïc goïi laø tyû leä thaát
giaûm suùt. nghieäp töï nhieân.
• Tieàn coâng phuï thuoäc moät caùch nghòch • Noùi chung, möùc giaù thöïc teá coù theå hoùa
bieán vaøo tyû leä thaát nghieäp. Tieàn coâng ra laø khaùc vôùi möùc giaù ñöôïc nhöõng
phuï thuoäc moät caùch ñoàng bieán vaøo ngöôøi ñònh tieàn coâng kyø voïng, vaø vì
caùc giaù kyø voïng. Lyù do taïi sao tieàn theá cho neân tyû leä thaát nghieäp khoâng
coâng phuï thuoäc vaøo caùc giaù kyø voïng nhaát thieát baèng tyû leä thaát nghieäp töï
chöù khoâng phaûi vaøo caùc giaù thöïc teá laø nhieân. Caùc chöông saép ñeán seõ cho
vì tieàn coâng thöôøng ñöôïc aán ñònh theo thaáy raèng, trong ngaén haïn, möùc thaát
giaù danh nghóa cho moät thôøi kyø naøo nghieäp vaø möùc saûn löôïng ñöôïc xaùc
ñoù. Trong suoát thôøi kyø ñoù, ngay caû ñònh bôûi caùc yeáu toá maø chuùng ta ñaõ
khi giaù treân thöïc teá hoùa ra laø khaùc bieät taäp trung thaûo luaän trong ba chöông
vôùi giaù kyø voïng, thì tieàn coâng thöôøng tröôùc, nhöng, trong trung haïn, thaát
khoâng ñöôïc ñieàu chænh laïi. nghieäp coù khuynh höôùng trôû laïi tyû leä
thaát nghieäp töï nhieân vaø saûn löôïng coù
• Giaù ñöôïc caùc coâng ty aán ñònh phuï khuynh höôùng trôû laïi möùc saûn löôïng
thuoäc vaøo tieàn coâng vaø vaøo möùc boài töï nhieân.
giaù (markup) cuûa giaù so vôùi tieàn coâng.

Chapter 6
• daân soá thöôøng daân phi theå cheá • thò tröôøng lao ñoäng sô caáp
• löïc löôïng lao ñoäng • thò tröôøng lao ñoäng thöù caáp
• beân ngoaøi löïc löôïng lao ñoäng • vieäc maëc caû taäp theå
• tyû leä tham gia (löïc löôïng lao ñoäng) • tieàn coâng toái thieåu (tieàn coâng baûo löu)
• tyû leä thaát nghieäp • quyeàn (söùc maïnh) maëc caû
• nhöõng ngöôøi rôøi khoûi vieäc laøm • caùc lyù thuyeát tieàn coâng hieäu quaû
• nhöõng ngöôøi môùi tuyeån duïng • haøm saûn xuaát
• Ñieàu tra Daân soá Hieän haønh • naêng suaát lao ñoäng
• nhöõng ngöôøi boû vieäc • quan heä ñònh-tieàn coâng
• nhöõng ngöôøi bò cho nghæ vieäc • quan heä ñònh-giaù
• thôøi gian thaát nghieäp • tyû leä thaát nghieäp töï nhieân
• nhöõng ngöôøi lao ñoäng thaát voïng • tyû leä thaát nghieäp do cô caáu
• tyû leä ngoaøi vieäc laøm • möùc vieäc laøm töï nhieân
• thò tröôøng lao ñoäng song haønh • möùc saûn löôïng töï nhieân

Chapter 6

Daáu sao (*) chæ caâu hoûi khoù hôn. [Web] cho thaáy caâu hoûi caàn truy caäp internet.
1. ÑUÙNG/SAI/KHOÂNG CHAÉC i. Tæ leä thaát nghieäp töï nhieân khoâng bò

a. Keå töø 1950, tyû leä tham gia löïc löôïng aûnh höôûng bôûi nhöõng thay ñoåi chính
lao ñoäng ôû Myõ giöõ nguyeân ôû möùc gaàn saùch.
nhö khoâng ñoåi laø 60%.
2. CAÙC CON SOÁ VEÀ THÒ TRÖÔØNG
b. Moãi thaùng, caùc doøng vaøo vaø ra khoûi LAO ÑOÄNG
löïc löôïng coù vieäc laøm laø raát nhoû so
vôùi quy moâ cuûa löïc löôïng lao ñoäng. Traû lôøi nhöõng caâu hoûi sau ñaây, söû
duïng thoâng tin veà nöôùc Myõ ñöôïc cung
c. Moät phaàn ba cuûa taát caû ngöôøi lao caáp trong chöông naøy.
ñoäng thaát nghieäp ra khoûi löïc löôïng
thaát nghieäp moãi naêm. a. Tính theo tyû leä phaàn traêm cuûa soá lao
ñoäng coù vieäc laøm, quy moâ cuûa caùc
d. Maëc duø caùc tyû leä rôøi khoûi vieäc laøm coù doøng vaøo vaø ra khoûi löïc löôïng coù vieäc
theå khaùc nhau giöõa caùc nhoùm daân soá laøm (töùc nhöõng ngöôøi môùi ñöôïc thueâ
nhöng caùc tyû leä thaát nghieäp nhìn möôùn vaø nhöõng ngöôøi rôøi khoûi vieäc
chung töông töï nhau. laøm) moãi thaùng laø bao nhieâu?
e. Tyû leä thaát nghieäp coù khuynh höôùng b. Tính theo tyû leä phaàn traêm cuûa soá lao
cao trong nhöõng thôøi kyø suy thoaùi vaø ñoäng thaát nghieäp, quy moâ cuûa caùc
thaáp trong nhöõng thôøi kyø môû roäng doøng töø löïc löôïng thaát nghieäp sang löïc
kinh teá. löôïng coù vieäc laøm moãi thaùng laø bao
f. Haàu heát ngöôøi lao ñoäng thöôøng ñöôïc nhieâu?
traû möùc tieàn coâng toái thieåu c. Tính theo tyû leä phaàn traêm cuûa soá
(reservation wage). ngöôøi thaát nghieäp, quy moâ cuûa toång
g. Nhöõng ngöôøi lao ñoäng khoâng tham gia caùc doøng ra khoûi löïc löôïng thaát nghieäp
vaøo caùc coâng ñoaøn coù raát ít quyeàn moãi thaùng laø bao nhieâu? Thôøi gian
maëc caû. thaát nghieäp trung bình laø bao nhieâu?
h. Vieäc traû tieàn coâng cho ngöôøi lao ñoäng d. Tính theo tyû leä phaàn traêm cuûa löïc
cao hôn tieàn coâng toái thieåu coù theå laø vì löôïng lao ñoäng, quy moâ cuûa toång caùc
lôïi ích toát nhaát cho nhöõng ngöôøi chuû doøng vaøo vaø ra khoûi löïc löôïng lao
söû duïng lao ñoäng. ñoäng moãi thaùng laø bao nhieâu?
e. Nhöõng ngöôøi lao ñoäng môùi tham gia
löïc löôïng lao ñoäng vaø nhöõng ngöôøi veà

Chapter 6
höu rôøi khoûi löïc löôïng lao ñoäng chieám bao nhieâu? Sau ba thaùng? Sau saùu
bao nhieâu phaàn traêm cuûa caùc doøng thaùng?
vaøo vaø ra khoûi löïc löôïng lao ñoäng? b. Tyû leä nhöõng ngöôøi thaát nghieäp ñaõ bò
thaát nghieäp trong saùu thaùng hay laâu
3. NHÌN LÖÔÙT QUA THÒ TRÖÔØNG hôn laø bao nhieâu?
LAO ÑOÄNG [Web]
c. Trong Baûng B44 cuûa Baùo caùo Kinh teá
Vaøo ñòa chæ trang web cuûa Vaên phoøng cuûa Toång thoáng (Hoa Kyø), haõy tìm tyû
Thoáng keâ Lao ñoäng Cuûa Myõ taïi leä ngöôøi thaát nghieäp ñaõ bò thaát nghieäp
(http://stats.bls.gov). Xem trang web 6 thaùng hay laâu hôn (27 tuaàn hay hôn).
ñöôïc keát noái töø doøng “Nhìn löôùt qua Con soá naøy coù phuø hôïp vôùi caâu traû lôøi
neàn kinh teá”. thu ñöôïc trong (b)? Baïn coù theå phoûng
a. Soá lieäu haøng thaùng môùi nhaát veà quy ñoaùn söï khaùc bieät giöõa hai con soá ñoù
moâ cuûa löïc löôïng lao ñoäng daân söï, veà coù theå do ñieàu gì? (Gôïi yù: Giaû söû xaùc
soá ngöôøi thaát nghieäp, vaø veà tyû leä thaát suaát cuûa vieäc ra khoûi tình traïng thaát
nghieäp laø bao nhieâu? nghieäp giaûm theo khoaûng thôøi gian baïn
ñaõ bò thaát nghieäp).
b. Coù bao nhieâu ngöôøi coù vieäc laøm?
c. Tính möùc thay ñoåi trong soá ngöôøi thaát 5. TIEÀN COÂNG TOÁI THIEÅU
nghieäp töø soá lieäu ñaàu tieân coù ñöôïc ñeán (RESERVATION WAGES)
soá cuûa thaùng gaàn ñaây nhaát trong baûng.
Thöïc hieän töông töï ñoái vôùi soá ngöôøi Vaøo giöõa thaäp nhieân 1980, moät sieâu
coù vieäc laøm. Khoaûn suït giaûm trong ngöôøi maãu noåi tieáng coù laàn ñaõ noùi raèng
möùc thaát nghieäp coù baèng khoaûn gia coâ seõ khoâng rôøi khoûi giöôøng neáu ñöôïc traû
taêng trong möùc vieäc laøm khoâng? Giaûi ít hôn 10.000USD (giaû ñònh laø moãi ngaøy).
thích baèng lôøi. a. Tieàn coâng toái thieåu cuûa rieâng baïn laø
bao nhieâu?
*
4. THÔØI GIAN KEÙO DAØI TÌNH b. Vieäc laøm ñaàu tieân cuûa baïn coù traû cho
TRAÏNG THAÁT NGHIEÄP VAØ baïn cao hôn tieàn coâng toái thieåu cuûa
TÌNH TRAÏNG THAÁT NGHIEÄP baïn vaøo luùc ñoù khoâng?
DAØI HAÏN
c. So vôùi tieàn coâng toái thieåu cuûa baïn vaøo
Theo soá lieäu ñöôïc trình baøy trong thôøi ñieåm baïn chaáp nhaän moãi vieäc
chöông naøy, moät phaàn ba soá ngöôøi lao laøm, vieäc laøm naøo traû nhieàu hôn: vieäc
ñoäng thaát nghieäp rôøi khoûi löïc löôïng laøm ñaàu tieân hay vieäc laøm baïn kyø
thaát nghieäp moãi thaùng. voïng seõ coù möôøi naêm sau.
a. Xaùc suaát moät ngöôøi lao ñoäng seõ vaãn d. Giaûi thích caâu traû lôøi cuûa baïn theo lyù
coøn bò thaát nghieäp sau moät thaùng laø thuyeát tieàn coâng hieäu quaû.

Chapter 6
quyeàn maëc caû cuûa ngöôøi lao ñoäng?

6. QUYEÀN MAËC CAÛ VAØ VIEÄC XAÙC Baïn seõ xem xeùt bieán soá naøo treân thò
ÑÒNH TIEÀN COÂNG tröôøng lao ñoäng ñeå ñaùnh giaù caùc ñieàu
Ngay caû khi khoâng coù vieäc maëc caû taäp kieän treân thò tröôøng lao ñoäng?
theå, nhöõng ngöôøi lao ñoäng vaãn coù quyeàn
maëc caû ôû möùc ñoä naøo ñoù cho pheùp hoï 7. TYÛ LEÄ THAÁT NGHIEÄP TÖÏ NHIEÂN
nhaän ñöôïc moät möùc tieàn coâng cao hôn Giaû söû möùc boài giaù (markup) treân chi
möùc tieàn coâng toái thieåu cuûa hoï. Quyeàn phí cuûa caùc coâng ty laø 5%, vaø ñaúng thöùc
maëc caû cuûa moãi ngöôøi lao ñoäng phuï thuoäc ñònh-tieàn coâng laø W = P (1 – u), trong ñoù
vaøo caû baûn chaát cuûa vieäc laøm laãn caùc u laø tyû leä thaát nghieäp.
ñieàu kieän thò tröôøng lao ñoäng trong toaøn
neàn kinh teá. Chuùng ta haõy laàn löôït xem a. Tieàn coâng thöïc ñöôïc xaùc ñònh theo
xeùt moãi yeáu toá. ñaúng thöùc ñònh-giaù laø bao nhieâu?
a. So saùnh vieäc laøm cuûa moät ngöôøi giao b. Tyû leä thaát nghieäp töï nhieân laø bao
haøng vaø vieäc laøm cuûa moät ngöôøi quaûn nhieâu?
lyù maïng maùy tính. Trong vieäc laøm c. Giaû söû möùc boài giaù cuûa giaù so vôùi chi
naøo ngöôøi lao ñoäng coù quyeàn maëc caû phí gia taêng leân ñeán 10%. Ñieàu gì
nhieàu hôn? Taïi sao? xaûy ra vôùi tyû leä thaát nghieäp töï nhieân?
b. Ñoái vôùi baát kyø vieäc laøm naøo cho Giaûi thích logic ñaèng sau caâu traû lôøi
tröôùc, caùc ñieàu kieän treân thò tröôøng lao cuûa baïn.
ñoäng aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán
TAØI LIEÄU ÑOÏC THEÂM
Phaàn thaûo luaän saâu hôn veà tình traïng thaát nghieäp cuûa Richard Jackman (Oxford:
nghieäp theo höôùng cuûa chöông naøy ñöôïc Nhaø Xuaát baûn Ñaïi hoïc Oxford, 1994).
trình baøy trong Cuoäc khuûng hoaûng veà Thaát

Fulbright Economics Teaching Program Macroeconomics Putting All Markets Together,
the AS-AD Model, Chapter 7
CHÖÔNG 7
ÑÖA TAÁT CAÛ THÒ TRÖÔØNG LAÏI VÔÙI NHAU.
MOÂ HÌNH AS – AD
Baây giôø, chuùng ta ñaõ saün saøng ñeå xem xeùt vieäc xaùc ñònh saûn löôïng
trong caû ngaén haïn laãn trung haïn. Ñieàu naøy ñoøi hoûi phaûi tính ñeán tình
traïng caân baèng treân taát caû thò tröôøng (haøng hoùa, taøi chính, vaø lao
ñoäng). Chuùng ta thöïc hieän ñieàu naøy baèng caùch xaây döïng hai quan heä
(relation):
• Quan heä toång cung theå hieän nhöõng yù nghóa cuûa tình traïng caân
baèng treân thò tröôøng lao ñoäng: quan heä naøy ñöôïc xaây döïng döïa
treân nhöõng gì chuùng ta ñaõ hoïc trong Chöông 6.
• Quan heä toång caàu theå hieän nhöõng yù nghóa cuûa tình traïng caân baèng
trong caû thò tröôøng haøng hoùa laãn thò tröôøng taøi chính; quan heä naøy
ñöôïc xaây döïng döïa treân nhöõng gì chuùng ta ñaõ hoïc trong Chöông 5.
Söû duïng caû hai quan heä naøy, chuùng ta coù theå moâ taû ñaëc tröng möùc caân
baèng cuûa saûn löôïng vaø caùc giaù theo thôøi gian. Ñaây laø nhöõng gì chuùng ta
seõ laøm trong chöông naøy vaø hai chöông keá tieáp. Trong chöông naøy,
chuùng ta xaây döïng moät moâ hình daïng cô baûn, ñöôïc goïi laø moâ hình AS
– AD (vieát taét cuûa toång cung – toång caàu). Ñaây laø moâ hình toâi thöôøng
söû duïng ñeå saép xeáp nhöõng yù nghó cuûa mình khi ñoái maët vôùi caùc vaán ñeà
veà kinh teá vó moâ. Tuy nhieân, ñoái vôùi moät soá vaán ñeà (ñaëc bieät laø nghieân
cöùu veà laïm phaùt), moâ hình naøy phaûi ñöôïc hieäu chænh vaø môû roäng.
Chuùng ta seõ laøm ñieàu naøy trong hai chöông keá tieáp.
7-1 Toång cung
Quan heä toång cung theå hieän nhöõng aûnh höôûng cuûa saûn löôïng ñoái
vôùi möùc giaù. Quan heä naøy ñöôïc thaønh laäp töø tình traïng caân baèng
treân thò tröôøng lao ñoäng.
Caùch thaønh laäp quan heä toång cung
Haõy nhôù laïi moâ taû ñaëc tröng veà vieäc xaùc ñònh tieàn coâng vaø giaù cuûa
chuùng ta trong Chöông 6:
W = PeF(u,z)
P = (1 + µ)W
Moät teân goïi toát hôn laø • Tieàn coâng danh nghóa (W), do nhöõng ngöôøi ñònh tieàn coâng aán
“quan heä caân baèng thò
ñònh, phuï thuoäc vaøo möùc giaù kyø voïng (Pe), vaøo tyû leä thaát nghieäp
tröôøng lao ñoäng”.
Nhöng, bôûi vì quan heä (u), vaø vaøo bieán soá theå hieän taát caû aûnh höôûng khaùc (z), z laø ñaïi
naøy nhìn treân ñoà thò dieän cho taát caû yeáu toá khaùc aûnh höôûng ñeán vieäc xaùc ñònh tieàn
troâng gioáng moät coâng, töø trôï caáp thaát nghieäp ñeán hình thöùc maëc caû taäp theå.
ñöôøng cung (ñoù laø
quan heä ñoàng bieán • Möùc giaù (P), do nhöõng ngöôøi ñònh giaù aán ñònh, baèng tieàn coâng
giöõa saûn löôïng vaø danh nghóa (W) nhaân vôùi 1 coäng vôùi möùc buø giaù (markup) (µ).
giaù), neân vieäc goïi noù
laø “quan heä toång Keát hôïp hai ñaúng thöùc naøy baèng caùch thay theá tieàn coâng trong
cung” ñaõ thaønh truyeàn ñaúng thöùc thöù hai baèng bieåu thöùc cuûa tieàn coâng trong ñaúng thöùc thöù
thoáng. Toâi seõ tuaân
theo truyeàn thoáng.
nhaát, ta coù:
P = Pe (1 + µ) F (u,z)
Möùc giaù laø moät haøm soá cuûa möùc giaù kyø voïng vaø tyû leä thaát
nghieäp. Trong chöông naøy, seõ thuaän tieän hôn khi bieåu hieän möùc giaù
nhö moät haøm soá cuûa möùc saûn löôïng thay vì laø moät haøm soá cuûa tyû leä
thaát nghieäp. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, haõy nhôù laïi töø Chöông 6 quan
heä giöõa tyû leä thaát nghieäp, möùc vieäc laøm (möùc thu duïng lao ñoäng) vaø
saûn löôïng
U N Y
u≡ =1− =1−
L L L
Böôùc thöù nhaát theo ñònh nghóa cuûa tyû leä thaát nghieäp, böôùc thöù
hai töø ñònh nghóa cuûa möùc thaát nghieäp (U≡ L – N). Böôùc cuoái cuøng
coù ñöôïc töø vieäc quy ñònh haøm saûn xuaát cuûa chuùng ta, voán phaùt bieåu

raèng moät ñôn vò saûn löôïng ñoøi hoûi moät ngöôøi lao ñoäng, sao cho Y =
N.
Pe↑⇒ P↑
Thay theá u trong ñaúng thöùc tröôùc ñaây cho ta quan heä toång cung
giöõa möùc giaù, möùc giaù kyø voïng vaø saûn löôïng.
Pe↑⇒ W↑
 Y 
W↑⇒ P↑ P = P e (1 = µ ) F 1 − , z  (7.1)
 L 
Y↑⇒ P↑
Löu yù hai ñieàu veà ñaúng thöùc (7.1):
Y↑⇒ N↑ 1. Möùc giaù kyø voïng cao hôn daãn ñeán möùc giaù thöïc teá cao hôn, theo
tyû leä 1:1. Thí duï, neáu möùc giaù kyø voïng taêng gaáp ñoâi thì möùc giaù
N↑⇒ u↓
cuõng seõ taêng gaáp ñoâi. AÛnh höôûng naøy coù taùc duïng thoâng qua
tieàn coâng: Neáu nhöõng ngöôøi ñònh tieàn coâng kyø voïng giaù cao hôn,
u↓⇒ W↑
hoï ñònh tieàn coâng danh nghóa cao hôn. Ñieàu naøy laïi laøm cho caùc
W↑⇒ P↑ coâng ty ñònh giaù cao hôn.
2. Gia taêng trong saûn löôïng daãn ñeán gia taêng trong möùc giaù. Ñaây laø
keát quaû cuûa boán böôùc neàn taûng:
• Gia taêng trong saûn löôïng daãn ñeán gia taêng trong möùc vieäc
laøm.
• Gia taêng trong möùc vieäc laøm daãn ñeán suït giaûm trong möùc thaát
nghieäp, vaø do ñoù suït giaûm trong tyû leä thaát nghieäp.
• Tyû leä thaát nghieäp thaáp hôn daãn ñeán gia taêng trong tieàn coâng
danh nghóa
• Gia taêng trong tieàn coâng danh nghóa daãn ñeán gia taêng trong
chi phí, vaø ñieàu naøy laïi khieán cho caùc coâng ty gia taêng giaù.
Quan heä toång cung giöõa saûn löôïng vaø möùc giaù ñöôïc bieåu dieãn
Moät caùch ñôn giaûn bôûi ñöôøng (cong) toång cung AS trong Hình 7-1(a). Ñöôøng toång cung
khaùc ñeå dieãn ñaït ñieàu naøy coù hai ñaëc ñieåm:
naøy laø hoaït ñoäng kinh
teá cao taïo aùp löïc leân • Laø ñöôøng doác leân: Ñoái vôùi moät giaù trò cho tröôùc cuûa möùc giaù kyø
caùc giaù. voïng, Pe, gia taêng trong saûn löôïng daãn ñeán gia taêng trong möùc
giaù.

• Ñi qua ñieåm A, ôû ñoù Y = Yn vaø P = Pe. Nghóa laø, neáu saûn löôïng
baèng möùc saûn löôïng töï nhieân, Yn, thì möùc giaù baèng möùc giaù kyø
voïng: P = Pe. Chuùng ta bieát ñieàu naøy töø ñònh nghóa veà möùc saûn
löôïng töï nhieân trong Chöông 6: Chuùng ta ñaõ xaây döïng tyû leä thaát
nghieäp töï nhieân (vaø keøm theo ñoù laø möùc saûn löôïng töï nhieân) nhö
laø tyû leä thaát nghieäp (vaø keøm theo ñoù laø möùc saûn löôïng) phoå bieán
khi möùc giaù vaø möùc giaù kyø voïng baèng nhau.
HÌNH 7-1
Ñöôøng Toång Cung
(a)
(a) Vôùi möùc giaù kyø
voïng cho tröôùc, gia
taêng saûn löôïng daãn
ñeán gia taêng trong
möùc giaù. (b) Gia taêng
Möùc giaù, P
trong möùc giaù kyø

voïng chuyeån dòch
ñöôøng toång cung leân
phía treân.
Saûn löôïng, Y
Möùc giaù, P
Saûn löôïng, Y
Nhöõng ñaëc ñieåm naøy coù hai yù nghóa: caû hai ñeàu seõ höõu ích khi
chuùng ta theo doõi nhöõng thay ñoåi trong saûn löôïng caân baèng trong
phaàn sau cuûa chöông 7 naøy:
• Khi saûn löôïng cao hôn möùc saûn löôïng töï nhieân, möùc giaù cao hôn
möùc giaù kyø voïng: P > Pe. Ngöôïc laïi: Khi saûn löôïng thaáp hôn
möùc saûn löôïng töï nhieân, möùc giaù thaáp hôn möùc giaù kyø voïng:
P<Pe. Ñieàu naøy ñöôïc cho thaáy trong Hình 7-1(a). Veà phía traùi
cuûa A, möùc giaù thaáp hôn möùc giaù kyø voïng. Veà phía phaûi cuûa A,
möùc giaù cao hôn möùc giaù kyø voïng.
• Gia taêng trong möùc giaù kyø voïng chuyeån dòch ñöôøng toång cung
leân treân. Ngöôïc laïi, suït giaûm trong möùc giaù kyø voïng chuyeån
dòch ñöôøng toång cung ñi xuoáng.
YÙ nghóa thöù hai naøy ñöôïc minh hoïa qua Hình 7-1(b). Neáu möùc
giaù kyø voïng gia taêng töø Pe ñeán Pe’, ñöôøng toång cung chuyeån dòch leân
treân: Thay vì ñi qua ñieåm A (ôû ñoù Y = Yn vaø P = Pe), baây giôø noù ñi
qua ñieåm A’ (ôû ñoù Y = Yn’, P = Pe’).
Toùm taét: Chuùng ta ñaõ ruùt ra quan heä toång cung, quan heä ñaàu tieân
trong hai quan heä caàn thieát ñeå moâ taû ñaëc tröng tình traïng caân baèng.
Quan heä naøy ñöôïc ruùt ra töø tình traïng caân baèng treân thò tröôøng lao
ñoäng. Noù phaùt bieåu raèng möùc giaù laø moät haøm soá gia taêng (ñoàng
bieán) cuûa möùc saûn löôïng vaø cuûa möùc giaù kyø voïng. Noù ñöôïc bieåu
dieãn bôûi moät ñöôøng (cong) doác leân. Nhöõng thay ñoåi trong möùc giaù
kyø voïng chuyeån dòch ñöôøng naøy leân hoaëc xuoáng.
7-2 Toång Caàu

Quan heä toång caàu theå hieän aûnh höôûng cuûa möùc giaù ñoái vôùi saûn
löôïng. Noù ñöôïc thaønh laäp töø tình traïng caân baèng treân thò tröôøng
haøng hoùa vaø caùc thò tröôøng taøi chính.
Töø chöông 5 ta coù hai ñaúng thöùc ñaëc tröng cho tình traïng caân
baèng treân thò tröôøng haøng hoùa vaø caùc thò tröôøng taøi chính laø
(Thò tröôøng haøng hoùa) IS: Y = C(Y–T) + (Y,i) + G

M
(Caùc Thò tröôøng taøi chính) LM: YL(i )
P

Caân baèng treân thò tröôøng haøng hoùa ñoøi hoûi cung haøng hoùa baèng
caàu haøng hoùa  toång cuûa tieâu duøng, ñaàu tö vaø chi tieâu chính phuû.
Ñaây laø quan heä IS.
Caân baèng treân thò tröôøng taøi chính ñoøi hoûi cung tieàn baèng caàu
tieàn; ñaây laø quan heä LM. Löu yù raèng nhöõng gì xuaát hieän ôû veá traùi
cuûa ñaúng thöùc LM laø toång löôïng tieàn thöïc, M/P. Cho ñeán giôø, chuùng
ta ñaõ taäp trung vaøo nhöõng thay ñoåi trong toång löôïng tieàn thöïc, voán
xuaát phaùt töø nhöõng thay ñoåi trong tieàn danh nghóa, M  nhöõng söï
thu heïp hay môû roäng tieàn teä do ngaân haøng trung öông thöïc hieän.
Nhöng nhöõng thay ñoåi trong M/P cuõng coù theå do nhöõng thay ñoåi
trong möùc giaù gaây ra. Moät söï gia taêng 10% trong möùc giaù coù cuøng
aûnh höôûng ñoái vôùi M/P nhö moät söï suït giaûm 10% trong toång löôïng
tieàn danh nghóa: Caû hai ñeàu daãn ñeán moät söï suït giaûm 10% trong
toång löôïng tieàn thöïc.
Moät teân goïi toát hôn seõ
laø “quan heä caân baèng Hình 7-2 ruùt ra quan heä giöõa möùc giaù vaø saûn löôïng theå hieän qua
caùc thò tröôøng haøng tình traïng caân baèng trong caùc thò tröôøng haøng hoùa vaø taøi chính.
hoùa vaø taøi chính”. Hình 7-2(a) veõ caùc ñöôøng IS vaø LM. Ñöôøng IS doác xuoáng: gia taêng
Nhöng vì ñaây laø moät laõi suaát daãn ñeán suït giaûm caàu vaø suït giaûm saûn löôïng. Ñöôøng LM
teân goïi daøi, vaø bôûi vì
doác leân: gia taêng trong saûn löôïng laøm taêng caàu tieàn, vaø laõi suaát phaûi
quan heä naøy nhìn treân
ñoà thò trong gioáng nhö
taêng leân sao cho duy trì ñöôïc söï caân baèng cuûa caàu tieàn vaø cung tieàn
moät ñöôøng caàu (ñoù laø (khoâng ñoåi). Tình traïng caân baèng ban ñaàu ôû ñieåm A.
quan heä nghòch bieán
giöõa saûn löôïng vaø Trong khi vaãn xem Hình 7-2(a), ta haõy xeùt moät söï gia taêng trong
giaù), neân vieäc goïi noù möùc giaù töø P ñeán P’. Cho tröôùc toång löôïng tieàn danh nghóa, M, söï
laø “quan heä toång caàu” gia taêng trong möùc giaù laøm giaûm toång löôïng tieàn thöïc, M/P, vaø
ñaõ thaønh truyeàn
ñöôøng L/M dòch chuyeån leân treân: ôû moät möùc saûn löôïng cho tröôùc,
thoáng. Tuy nhieân,
caàn bieát raèng quan heä
toång löôïng tieàn thöïc thaáp hôn daãn ñeán gia taêng laõi suaát. Ñieåm caân
toång cung vaø, quan heä baèng di chuyeån töø A ñeán A’: laõi suaát gia taêng töø i ñeán i’, vaø saûn
toång caàu raát khaùc vôùi löôïng suït giaûm töø Y ñeán Y’. Söï gia taêng möùc giaù daãn ñeán söï suït
ñöôøng cung vaø ñöôøng giaûm saûn löôïng.
caàu bình thöôøng.
Dieãn ñaït baèng lôøi: Khi möùc giaù gia taêng, caàu tieàn danh nghóa
gia taêng. Bôûi vì cung tieàn danh nghóa coá ñònh neân laõi suaát phaûi gia
taêng ñeå thuùc ñaåy ngöôøi ta giaûm caàu tieàn cuûa hoï vaø taùi laäp tình traïng
caân baèng. Söï gia taêng laõi suaát daãn ñeán söï suït giaûm caàu ñoái vôùi
haøng hoùa vaø söï suït giaûm saûn löôïng.

Quan heä nghòch bieán naøy giöõa saûn löôïng vaø möùc giaù ñöôïc veõ
thaønh ñöôøng doác xuoáng AD trong Hình 7-2(b). Caùc ñieåm
A vaø A’ trong Hình 7-2(b) töông öùng vôùi caùc ñieåm A vaø A’ trong
Hình 7-2(a). Gia taêng möùc giaù töø P ñeán P’ daãn ñeán suït giaûm saûn
löôïng töø Y ñeán Y’. Chuùng ta seõ goïi ñöôøng naøy laø ñöôøng toång caàu,
vaø goïi quan heä nghòch bieán neàn taûng giöõa saûn löôïng vaø möùc giaù laø
quan heä toång caàu.
HÌNH 7-2
Söï thaønh laäp
Ñöôøng Toång Caàu
Gia taêng trong möùc

giaù daãn tôùi suït giaûm
Laõi suaát, i
trong saûn löôïng. Baát

cöù bieán soá naøo khaùc (a)
vôùi möùc giaù, laøm dòch
chuyeån ñöôøng IS hoaëc
ñöôøng LM trong (a),
cuõng seõ laøm dòch
chuyeån quan heä toång
caàu trong (b). Saûn löôïng, Y
Möùc giaù, P
(b)
Saûn löôïng, Y

Baát cöù bieán soá naøo khaùc vôùi möùc giaù, laøm dòch chuyeån ñöôøng IS
hoaëc ñöôøng LM trong hình 7-2(a), cuõng laøm dòch chuyeån ñöôøng toång
caàu trong Hình 7-2(b). Thí duï, xeùt moät söï gia taêng trong loøng tin
cuûa ngöôøi tieâu duøng, maø noù dòch chuyeån ñöôøng IS veà phía phaûi vaø
nhö theá daãn ñeán saûn löôïng cao hôn. ÔÛ cuøng moät möùc giaù, saûn löôïng
Nhôù laïi raèng hoaït cao hôn: Ñöôøng toång caàu dòch chuyeån veà phía phaûi. Hay laáy moät ví
ñoäng coù tính thu heïp
duï veà hoaït ñoäng coù tính thu heïp trong moät thò tröôøng-môû, laøm dòch
trong moät thò tröôøng-
môû laø söï suït giaûm tieàn chuyeån ñöôøng LM leân treân vaø laøm giaûm saûn löôïng. ÔÛ cuøng moät
danh nghóa, M, ñöôïc möùc giaù, saûn löôïng thaáp hôn: Ñöôøng toång caàu dòch chuyeån veà phía
thöïc hieän thoâng qua traùi.
vieäc baùn traùi khoaùn
bôûi ngaân haøng trung Chuùng ta bieåu thò quan heä toång caàu baèng
öông.
M 
Y=Y  , G, T  (7.2)
 P 
(+, +, –)
Saûn löôïng laø moät haøm soá gia taêng (ñoàng bieán ) cuûa toång löôïng
tieàn thöïc, moät haøm soá suy giaûm (nghòch bieán) cuûa chi tieâu chính
phuû, vaø moät haøm soá suy giaûm (nghòch bieán) cuûa thueá. Caùc yeáu toá
khaùc, nhö loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng, coù theå ñöôïc ñöa vaøo ñaúng
thöùc naøy. Nhöng ñeå cho ñôn giaûn, chuùng ta boû qua chuùng. Vôùi
chính saùch tieàn teä vaø chính saùch thu chi ngaân saùch cho tröôùc  töùc,
cho tröôùc M, G vaø T  gia taêng trong möùc giaù P daãn ñeán suït giaûm
trong toång löôïng tieàn thöïc, M/P, vaø ñieàu naøy daãn ñeán suït giaûm saûn
löôïng. Ñaây laø quan heä ñöôïc theå hieän bôûi ñöôøng AD trong Hình 7-
2(b).
Toùm taét: chuùng ta ñaõ ruùt ra quan heä toång caàu, quan heä thöù hai
trong hai quan heä caàn thieát ñeå moâ taû ñaëc tröng tình traïng caân baèng.
Quan heä naøy ñöôïc ruùt ra töø tình traïng caân baèng, trong caùc thò tröôøng
haøng hoùa vaø taøi chính. Noù phaùt bieåu raèng möùc saûn löôïng laø moät
haøm soá suy giaûm (nghòch bieán) cuûa möùc giaù, vaø ñöôïc bieåu dieãn bôûi
moät ñöôøng doác xuoáng. Nhöõng thay ñoåi trong chính saùch tieàn teä vaø
ngaân saùch  hay toång quaùt hôn, nhöõng thay ñoåi trong baát cöù yeáu toá

naøo laøm dòch chuyeån caùc ñöôøng IS hay LM  seõ dòch chuyeån ñöôøng
toång caàu veà phía phaûi hay phía traùi.
7-3 Saûn löôïng Caân baèng trong Ngaén haïn vaø

Trung haïn
Baây giôø chuùng ta ñöa hai quan heä AS vaø AD laïi vôùi nhau. Töø caùc
phaàn 7-1 vaø 7-2, hai quan heä naøy ñöôïc cho bôûi
 Y 
Quan heä AS P = Pe(1 + µ)F 1 − , z
 L 
M 
Quan heä AD Y=Y  , G, T 
 P 
Hình 7-3 veõ hai ñöôøng töông öùng vôùi nhau. Ñöôøng toång cung
AS, ñöôïc veõ cho moät giaù trò Pe cho tröôùc, laø ñöôøng doác leân. Nhôù laïi
khi ruùt ra ñöôøng toång cung trong phaàn 7-1 raèng, khi saûn löôïng baèng
möùc saûn löôïng töï nhieân, möùc giaù baèng möùc giaù kyø voïng. Ñieàu naøy
coù yù nghóa laø ñöôøng toång cung ñi qua ñieåm B  neáu saûn löôïng baèng
Yn, möùc giaù baèng möùc giaù kyø voïng Pe. Ñöôøng toång caàu AS doác
xuoáng. Vò trí cuûa noù phuï thuoäc vaøo caùc giaù trò cuûa M, G vaø T.
Tình traïng caân baèng ñöôïc cho bôûi giao ñieåm cuûa hai ñöôøng naøy,
taïi ñieåm A. Theo caùch thieát laäp naøy, ôû ñieåm A, caùc thò tröôøng haøng
hoùa, taøi chính vaø lao ñoäng, taát caû ñeàu ôû tình traïng caân baèng. Thò
tröôøng lao ñoäng ôû trong tình traïng caân baèng xuaát phaùt töø vieäc ñieåm
A naèm treân ñöôøng toång cung. Caùc thò tröôøng haøng hoùa vaø taøi chính ôû
trong tình traïng caân baèng xuaát phaùt töø thöïc teá ñieåm A cuõng naèm treân
ñöôøng toång caàu. Möùc saûn löôïng caân baèng vaø möùc giaù ñöôïc cho bôûi
Y vaø P.
Noùi moät caùch khaùc, tyû
leä thaát nghieäp thaáp
hôn tyû leä thaát nghieäp
Löu yù raèng noùi chung, chaúng coù lyù do gì ñeå saûn löôïng caân baèng
töï nhieân. Y phaûi baèng möùc saûn löôïng töï nhieân Yn. Saûn löôïng caân baèng phuï
thuoäc vaøo caû vò trí cuûa ñöôøng toång cung  nhö theá phuï thuoäc vaøo
giaù trò cuûa Pe  laãn vò trí cuûa ñöôøng toång caàu  nhö theá phuï thuoäc
vaøo caùc giaù trò cuûa M, G vaø T. Nhö toâi ñaõ veõ hai ñöôøng ñoù, ñieåm

caân baèng laø ñieåm maø Y lôùn hôn Yn: Neàn kinh teá ñang vaän haønh treân
möùc saûn löôïng töï nhieân. Nhöng toâi roõ raøng coù theå veõ caùc ñöôøng AS
vaø AD sao cho saûn löôïng caân baèng nhoû hôn möùc saûn löôïng töï nhieân.
Taát caû ñeàu phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo caùc giaù trò cuï theå cuûa möùc giaù kyø
voïng, vaø giaù trò cuûa caùc bieán coù aûnh höôûng ñeán vò trí cuûa ñöôøng toång
caàu.
Ñieàu naøy cho chuùng ta keát quaû thöù nhaát: Trong ngaén haïn, chaúng
coù lyù do taïi sao saûn löôïng phaûi baèng möùc saûn löôïng töï nhieân. Tuy
nhieân, chuùng ta coù theå ñi xa theâm vaø ñaët caâu hoûi: Ñieàu gì seõ xaûy ra
theo thôøi gian? Cuï theå hôn, giaû söû raèng (nhö trong Hình 7-3) saûn
löôïng cao hôn möùc saûn löôïng töï nhieân. Baây giôø, giaû ñònh raèng neàn
kinh teá ñöôïc ñeå töï do vaän haønh; nghóa laø bieán soá chính saùch vaø caùc
bieán ngoaïi sinh khaùc vaãn giöõ khoâng ñoåi. Ñieàu gì seõ xaûy ra ñoái vôùi
saûn löôïng theo thôøi gian? Noù seõ trôû laïi möùc töï nhieân? Neáu theá, trôû
laïi nhö theá naøo? Ñaây laø nhöõng caâu hoûi chuùng ta baøn trong phaàn coøn
laïi cuûa phaàn naøy.
HÌNH 7-3
Saûn löôïng caân

baèng vaø Möùc giaù
Tình traïng caân baèng

Möùc giaù, P
ñöôïc cho bôûi giao

ñieåm cuûa ñöôøng toång
cung vaø ñöôøng toång
caàu. ÔÛ ñieåm A, caùc
thò tröôøng lao ñoäng,
haøng hoùa vaø taøi chính,
taát caû ñeàu ôû trong tình
traïng caân baèng.
Saûn löôïng, Y
Ñaëc Tính Ñoäng (Dynamics) cuûa Saûn löôïng vaø Möùc giaù
Ñeå nghieân cöùu thay ñoåi cuûa saûn löôïng theo thôøi gian, tröôùc tieân
chuùng ta phaûi neâu roõ nhöõng ngöôøi ñònh tieàn coâng hình thaønh kyø
voïng nhö theá naøo. Trong khi veõ Hình 7-3, chuùng ta ñaõ chaáp nhaän

möùc giaù kyø voïng, Pe, nhö ñaõ cho. Nhöng Pe raát coù theå thay ñoåi theo
thôøi gian: Neáu möùc giaù naêm vöøa qua treân thöïc teá khaùc vôùi möùc giaù
hoï kyø voïng, nhöõng ngöôøi ñònh tieàn coâng raát coù theå tính ñeán ñieàu naøy
khi hình thaønh kyø voïng veà möùc giaù seõ laø bao nhieâu trong naêm nay.
Trong chöông naøy, chuùng ta seõ giaû ñònh raèng nhöõng ngöôøi ñònh tieàn
coâng luoân luoân kyø voïng möùc giaù naêm naøy baèng möùc giaù naêm vöøa
qua. Giaû ñònh naøy quaù ñôn giaûn vaø chuùng ta seõ caûi thieän noù trong hai
chöông tieáp theo. Nhöng baét ñaàu vôùi giaû ñònh naøy seõ giuùp cho vieäc
tìm hieåu caùc cô cheá caên baûn ñang vaän haønh ñöôïc deã daøng hôn.
Vì baây giôø chuùng ta xem xeùt söï tieán trieån cuûa saûn löôïng vaø caùc
bieán soá khaùc qua thôøi gian neân chuùng ta caàn laøm moät vieäc khaùc laø
ñöa caùc chæ soá thôøi gian vaøo. Nhö theá, Pt laø möùc giaù vaøo naêm t, Pt–1
laø möùc giaù vaøo naêm t–1, Pt+1 laø möùc giaù trong naêm t+1 vaø v.v.
Söû duïng kyù hieäu naøy, giaû ñònh möùc giaù kyø voïng baèng möùc giaù
naêm vöøa qua seõ ñöôïc vieát thaønh
Pt e = Pt –1
Vaø quan heä toång cung vaø quan heä toång caàu baây giôø phaûi ñöôïc
vieát laø
 Yt 
Quan heä AS Pt = Pt–1 (1+µ)F 1 − , z (7.3)
 L 
M 
Quan heä AD Yt = Y  , G, T  (7.4)
 Pt 
Löu yù raèng caùc thoâng soá (µ, z) vaø caùc bieán soá ngoaïi sinh (L trong
quan heä toång cung, M, G vaø T trong quan heä toång caàu) khoâng coù chæ soá
döôùi doøng veà thôøi gian. Ñieàu naøy laø do chuùng ta seõ giaû ñònh chuùng giöõ
nguyeân khoâng ñoåi, vì theá khoâng caàn coù chæ soá döôùi doøng veà thôøi gian.
Vôùi söï giuùp ñôõ cuûa Hình 7-4, baây giôø chuùng ta coù theå xem xeùt söï
tieán trieån cuûa saûn löôïng theo thôøi gian.
1. Giaû ñònh raèng vaøo naêm t, tình traïng caân baèng gioáng nhö tình
traïng caân baèng ñöôïc ñaëc tröng trong Hình 7-3. Nhö theá,
Hình 7-4(a), (cho ta tình traïng caân baèng cho naêm t) laëp laïi Hình 7-3;
thay ñoåi duy nhaát laø coù theâm caùc chæ soá thôøi gian. Theo giaû ñònh möùc
giaù kyø voïng baèng möùc giaù naêm vöøa qua, Pt e = Pt–1, vaø ñöôøng toång

cung ñi qua ñieåm B, ôû ñoù saûn löôïng baèng Yn vaø möùc giaù baèng Pt–1.
Ñieåm caân baèng ôû taïi ñieåm A vôùi saûn löôïng Yt vaø möùc giaù Pt.
Saûn löôïng Yt naèm treân möùc saûn löôïng töï nhieân Yn. Möùc giaù Pt naèm
treân möùc giaù kyø voïng Pt e , vaø nhö vaäy laø cao hôn möùc giaù Pt–1.
2. Baây giôø quay sang naêm t+1. Tình traïng caân baèng trong naêm
t+1 ñöôïc theå hieän trong Hình 7-4(b). Caùc ñöôøng AS vaø AD laëp laïi
AS vaø AD cho naêm t töø Hình 7-4(a).
Ñeå veõ ñöôøng toång cung cho naêm t+1, haõy nhôù laïi raèng ñöôøng
toång cung luoân luoân ñi qua ñieåm maø ôû ñoù, neáu saûn löôïng baèng möùc
saûn löôïng töï nhieân, thì möùc giaù baèng möùc giaù kyø voïng  maø, theo
giaû ñònh cuûa chuùng ta, möùc giaù kyø voïng baèng möùc giaù cuûa naêm
tröôùc. Nhö chuùng ta ñaõ thaáy ôû tröôùc, ñieàu naøy coù yù nghóa laø ñöôøng
toång cung cho naêm t ñi qua ñieåm B, ôû ñoù saûn löôïng baèng Yn vaø möùc
giaù baèng Pt–1. Baèng laäp luaän töông töï, ñieàu naøy coù yù nghóa laø ñöôøng
toång cung cho naêm t+1 ñi qua ñieåm B’, ôû ñoù saûn löôïng baèng Yn vaø
möùc giaù baèng Pt. Vì Pt cao hôn Pt–1, ñieàu naøy coù yù nghóa laø ñöôøng
toång cung dòch chuyeån leân, töø naêm t ñeán naêm t+1.
Caàn naém chaéc baïn hieåu ñöôïc caùc böôùc trong ñoaïn treân. Nhöng
khoâng ñöôïc queân nhaän xeùt tröïc quan caên baûn veà lyù do taïi sao ñöôøng
toång cung dòch chuyeån leân. Trong naêm t, saûn löôïng cao hôn möùc
saûn löôïng töï nhieân, vaø vì theá caùc giaù hoùa ra laø cao hôn möùc kyø
voïng. Ñieàu naøy laøm cho nhöõng ngöôøi ñònh giaù trong naêm t+1 gia
taêng nhöõng kyø voïng veà giaù cuûa hoï, laøm cho ñöôøng toång cung dòch
chuyeån leân.
Quay sang ñöôøng toång caàu. Löu yù raèng noù khoâng dòch chuyeån:
Ñöôøng toång caàu cho ta moái quan heä giöõa saûn löôïng vaø möùc giaù töø
tình traïng caân baèng treân caùc thò tröôøng haøng hoùa vaø taøi chính, ñoái
vôùi caùc giaù trò M, G, vaø T cho tröôùc. Vaø theo giaû ñònh, M, G, vaø T
khoâng ñoåi.
Söï dòch chuyeån ñöôøng toång cung haøm yù raèng neàn kinh teá dòch
chuyeån töø A trong naêm t ñeán A’ trong naêm t+1. Möùc giaù Pt+1 cao
hôn Pt. Saûn löôïng Yt+1 thaáp hôn Yt, nhö theá gaàn vôùi möùc saûn löôïng
töï nhieân Yn hôn.
Dieãn ñaït baèng lôøi: Bôûi vì saûn löôïng cao hôn möùc saûn löôïng töï
nhieân trong naêm t neân möùc giaù trong naêm t cao hôn möùc giaù kyø voïng.
Ñieàu naøy laøm cho nhöõng ngöôøi ñònh giaù gia taêng kyø voïng cuûa hoï veà

HÌNH 7-4
Ñaëc Tính ñoäng

(a)
Möùc giaù, P
(Dynamics) cuûa vieäc
ñieàu chænh ñeán Möùc Naêm t
Saûn löôïng Töï nhieân.
(a) Saûn löôïng cao hôn

möùc saûn löôïng töï
nhieân. (b) Khi nhöõng
ngöôøi ñònh giaù xeùt laïi
ñeå taêng kyø voïng veà Saûn löôïng, Y
giaù cuûa hoï leân, ñöôøng
toång cung taêng leân.
Saûn löôïng giaûm
xuoáng. Möùc giaù taêng
leân. (c) Ñöôøng toång
cung tieáp tuïc dòch
Möùc giaù, P
chuyeån leân, cho ñeán (b)

khi saûn löôïng baèng Naêm t+1
vôùi möùc saûn löôïng töï
nhieân trong trung haïn.
Saûn löôïng, Y
Möùc giaù, P
(c)
Sau naêm t+1
Saûn löôïng, Y
möùc giaù trong naêm t+1 daãn ñeán möùc giaù cao hôn trong naêm t+1.
Haõy caûnh giaùc. Coù
nhieàu böôùc ôû ñaây.
Vôùi möùc tieàn danh nghóa cho tröôùc, möùc giaù cao hôn daãn ñeán toång
Möùc giaù kyø voïng cao löôïng tieàn thöïc thaáp hôn trong naêm t+1. Toång löôïng tieàn thöïc thaáp
hôn daãn ñeán möùc giaù hôn daãn ñeán laõi suaát cao hôn. Laõi suaát cao hôn daãn ñeán caàu ñoái vôùi
cao hôn. Möùc giaù cao haøng hoùa thaáp hôn, vaø möùc saûn löôïng thaáp hôn trong naêm t+1.
hôn daãn ñeán toång
löôïng tieàn thöïc thaáp
3. Chuùng ta ñaõ xem xeùt nhöõng gì xaûy ra trong naêm t vaø t+1.
hôn. Toång löôïng tieàn
thöïc thaáp hôn daãn ñeán Nhöõng gì xaûy ra trong caùc naêm tieáp theo baây giôø thaät deã moâ taû vaø
laõi suaát cao hôn. Laõi ñöôïc minh hoïa trong Hình 7-4(c). Chöøng naøo saûn löôïng coøn cao hôn
suaát cao hôn daãn ñeán möùc saûn löôïng töï nhieân, möùc giaù coøn tieáp tuïc gia taêng vaø ñöôøng
saûn löôïng thaáp hôn. toång cung tieáp tuïc dòch chuyeån leân. Saûn löôïng tieáp tuïc giaûm xuoáng.
Caàn naém chaéc baïn
Neàn kinh teá dòch chuyeån ñi leân doïc theo ñöôøng AD, cho ñeán cuoái
hieåu roõ töøng moãi
böôùc, nhöng ñöøng lo:
cuøng khi noù ñaït ñeán ñieåm A’’. ÔÛ ñieåm A’’, ñöôøng toång cung laø
Trong ba phaàn tieáp ñöôøng AS’’ vaø saûn löôïng baèng möùc saûn löôïng töï nhieân. Khoâng coøn
theo, baïn seõ ñöôïc reøn aùp löïc naøo laøm cho giaù taêng leân nöõa, vaø neàn kinh teá oån ñònh ôû Yn,
luyeän theâm. vôùi möùc giaù töông öùng Pn.1
Ñaây laø cô cheá caên baûn thoâng qua ñoù neàn kinh teá trôû veà möùc töï
nhieân cuûa noù. Chuùng ta seõ söû duïng noù trong ba phaàn tieáp theo ñeå
hieåu nhöõng aûnh höôûng ñoäng (dynamic effect) cuûa caùc cuù soác
(shocks) khaùc nhau vaø nhöõng thay ñoåi chính saùch. Nhöng chuùng ta
coù theå ruùt ra ngay ñöôïc hai baøi hoïc quan troïng:
• Trong ngaén haïn, saûn löôïng coù theå cao hôn hay thaáp hôn möùc saûn
Ngaén haïn Y ≠ Yn
löôïng töï nhieân. Nhöõng thay ñoåi trong baát cöù bieán soá naøo coù
trong quan heä toång cung hay quan heä toång caàu ñeàu daãn ñeán
nhöõng thay ñoåi trong saûn löôïng vaø giaù.
Trung haïn Y→ Yn • Tuy nhieân, trong trung haïn, saûn löôïng cuoái cuøng trôû veà möùc saûn
löôïng töï nhieân. Quaù trình ñieàu chænh hoaït ñoäng thoâng qua caùc
giaù. Khi saûn löôïng cao hôn möùc saûn löôïng töï nhieân, giaù taêng
1
ÑAØO SAÂU THEÂM Ñieàu gì xaûy ra neáu ñöôøng toång cung dòch chuyeån leân quaù nhieàu, töø moät thôøi kyø sang thôøi
kyø keá tieáp, ñeán noãi saûn löôïng caân baèng cuoái cuøng xuoáng thaáp hôn möùc töï nhieân cuûa noù? Ñieàu ñoù coù theå xaûy ra.
Neáu theá, vôùi saûn löôïng thaáp hôn möùc saûn löôïng töï nhieân, thì möùc giaù thaáp hôn möùc giaù kyø voïng, vaø ñöôøng toång
cung baét ñaàu dòch chuyeån xuoáng. Noùi ngaén goïn, söï trôû veà möùc töï nhieân coù theå bao haøm nhöõng dao ñoäng cuûa
saûn löôïng chöù khoâng phaûi laø söï ñieàu chænh deã daøng cuûa saûn löôïng ñeán Yn. Nhöõng dao ñoäng naøy khoâng quan
troïng ñoái vôùi caùc muïc ñích cuûa chuùng ta neân toâi seõ khoâng xem xeùt chuùng theâm nöõa.

leân. Giaù cao hôn laøm giaûm caàu vaø saûn löôïng. Khi saûn löôïng
thaáp hôn möùc saûn löôïng töï nhieân, giaù giaûm xuoáng, laøm taêng caàu
vaø saûn löôïng.
Baây giôø chuùng ta coù theå söû duïng moâ hình naøy ñeå xem xeùt caùc taùc
ñoäng coù tính ñoäng (dynamic effect) cuûa nhöõng thay ñoåi trong chính
saùch vaø trong moâi tröôøng kinh teá. Chuùng ta seõ taäp trung vaøo ba thay
ñoåi. Hai thay ñoåi ñaàu laø nhöõng ñeà taøi ñöôïc öa thích laâu roài: hoaït
ñoäng thò tröôøng môû (laøm thay ñoåi toång löôïng tieàn danh nghóa) vaø söï
caét giaûm thaâm huït ngaân saùch. Thay ñoåi thöù ba, maø chuùng ta khoâng
theå xem xeùt cho ñeán khi chuùng ta ñaõ xaây döïng ñöôïc moät lyù thuyeát
veà vieäc xaùc ñònh tieàn coâng vaø giaù, laø söï gia taêng trong giaù daàu moû.
Moãi cuù soác naøy ñeàu thaät thuù vò theo caùch rieâng. Chính saùch tieàn teä
laø nguyeân nhaân cuûa cuoäc suy thoaùi giai ñoaïn 1980-1982. Söï caét
giaûm thaâm huït ngaân saùch laø nhöõng tin haøng ñaàu treân caùc baùo trong
suoát thaäp nieân 1990. Gia taêng giaù daàu moû laø nguyeân nhaân chính
cuûa ñôït suy thoaùi töø naêm 1973 ñeán 1975.
7-4 Nhöõng Taùc ñoäng cuûa Söï Môû roäng Tieàn teä
Chuùng ta seõ thaûo luaän
vaán ñeà hoùc buùa hôn Nhöõng taùc ñoäng trong ngaén vaø trung haïn cuûa chính saùch tieàn teä môû
veà caùc taùc ñoäng cuûa
roäng, thí duï, moät söï gia taêng trong möùc tieàn danh nghóa töø M ñeán M’
söï thay ñoåi toác ñoä gia
taêng tieàn  chöù laø nhöõng taùc ñoäng naøo?
khoâng phaûi söï thay
ñoåi trong möùc tieàn 
Ñaëc Tính Ñoäng cuûa Söï Ñieàu chænh
trong hai chöông keá
Giaû ñònh raèng tröôùc khi coù thay ñoåi möùc tieàn danh nghóa, saûn löôïng
tieáp.
naèm ôû möùc saûn löôïng töï nhieân. Trong Hình 7-5, ñöôøng toång caàu vaø
ñöôøng toång cung caét nhau ôû ñieåm A, vaø möùc saûn löôïng ôû A baèng Yn.
Baây giôø haõy xeùt moät söï gia taêng trong möùc tieàn danh nghóa.
Haõy nhôù laïi chi tieát veà toång caàu töø ñaúng thöùc (7.4).
M 
Yt = Y  , G, T 
 Pt 

HÌNH 7-5
Nhöõng Taùc ñoäng coù

tính ñoäng cuûa Söï môû
roäng Tieàn teä
Moät söï môû roäng tieàn teä

daãn ñeán gia taêng saûn Möùc giaù, P
löôïng trong ngaén haïn,
nhöng khoâng coù taùc ñoäng
ñoái vôùi saûn löôïng trong
trung haïn.
Saûn löôïng, Y
Chuùng ta nghó ñeán nhöõng
dòch chuyeån trong ñöôøng
Ñoái vôùi moät möùc giaù cho tröôùc Pt, söï gia taêng tieàn daãn ñeán
toång caàu nhö nhöõng dòch
chuyeån sang phaûi hoaëc söï gia taêng M/Pt, daãn ñeán gia taêng saûn löôïng. Ñöôøng toång cung
sang traùi. Ñoù laø bôûi vì dòch chuyeån veà phía phaûi, töø AD ñeán AD’; Ñieåm caân baèng di
chuùng ta nghó veà quan heä chuyeån töø ñieåm A ñeán A’. Saûn löôïng cao hôn vaø möùc giaù cuõng
toång caàu nhö laø cho ra saûn theá.
löôïng vôùi möùc giaù cho
tröôùc. Khi ñoù chuùng ta seõ
ñaët caâu hoûi: Vôùi moät möùc
Qua thôøi gian, söï ñieàu chænh nhöõng kyø voïng veà giaù baét ñaàu
giaù cho tröôùc, saûn löôïng coù taùc duïng. Khi thaáy giaù cao hôn, nhöõng ngöôøi ñònh tieàn coâng
taêng leân (chuyeån dòch yeâu caàu tieàn coâng danh nghóa cao hôn, ñieàu naøy daãn ñeán giaù cao
sang phaûi) hay giaûm hôn. Giaù tieáp tuïc taêng leân. Töông ñöông nhö theá, neáu saûn löôïng
xuoáng (chuyeån dòch sang vöôït quaù möùc saûn löôïng töï nhieân, ñöôøng toång cung chuyeån dòch
traùi)? Chuùng ta thöôøng
leân treân. Neàn kinh teá di chuyeån leân doïc theo ñöôøng toång caàu
nghó ñeán nhöõng dòch
chuyeån trong ñöôøng AD’. Quaù trình ñieàu chænh chaám döùt khi saûn löôïng trôû veà möc
saûn löôïng töï nhieân. Trong trung haïn, ñöôøng toång cung laø ñöôøng
AS’’, vaø neàn kinh teá ôû ñieåm A’’: Saûn löôïng trôû veà möùc saûn löôïng
töï nhieân, vaø möùc giaù cao hôn.

toång cung nhö laø nhöõng Chuùng ta coù theå xaùc ñònh chính xaùc qui moâ cuûa söï gia taêng
dòch chuyeån leân vaø cuoái cuøng trong möùc giaù. Neáu saûn löôïng trôû veà möùc saûn löôïng töï
xuoáng. Ñoù laø bôûi vì nhieân, thì toång löôïng tieàn thöïc cuõng phaûi trôû veà giaù trò ban ñaàu
chuùng ta nghó veà quan heä cuûa noù. Noùi caùch khaùc, tyû leä gia taêng trong caùc giaù phaûi baèng tyû
toång cung nhö laø cho ra
leä gia taêng
möùc giaù vôùi saûn löôïng
cho tröôùc. Luùc ñoù chuùng
ta seõ ñaët caâu hoûi: Vôùi trong toång löôïng tieàn danh nghóa: Neáu gia taêng ban ñaàu trong
moät möùc saûn löôïng cho möùc tieàn danh nghóa baèng 10%, thì möùc giaù cuoái cuøng cuõng taêng
tröôùc, möùc giaù taêng leân leân 10%.
(chuyeån dòch leân) hay
giaûm xuoáng (chuyeån dòch
xuoáng)? Nhìn vaøo Haäu tröôøng
Ñieàu höõu ích laø nhìn vaøo haäu tröôøng ñeå bieát nhöõng gì xaûy ra xeùt
theo moâ hình neàn taûng IS – LM. Ñieàu naøy ñöôïc thöïc hieän trong
Neáu M/P khoâng ñoåi, thì
Hình 7-6. Hình 7-6(a) taùi taïo Hình 7-5, cho thaáy söï ñieàu chænh
chaéc haún laø M vaø P gia
taêng theo cuøng tyû leä
saûn löôïng vaø möùc giaù. Hình 7-6(b) cho thaáy söï ñieàu chænh saûn
löôïng vaø laõi suaát, baèng caùch xem xeùt söï ñieàu chænh theo moâ hình
IS – LM.
Xem Hình 7-6(b). Tröôùc khi coù söï thay ñoåi trong tieàn teä, neàn
kinh teá ôû ñieåm A (töông öùng vôùi ñieåm A trong Hình 7-6(a)). Saûn
Taïi sao chæ moät phaàn?
Giaû söû gia taêng trong löôïng baèng möùc saûn löôïng töï nhieân, Yn, vaø laõi suaát ñöôïc cho bôûi
möùc tieàn danh nghóa bò i. Taùc ñoäng trong ngaén haïn cuûa vieäc môû roäng tieàn teä laø dòch
trieät tieâu hoaøn toaøn bôûi chuyeån ñöôøng LM xuoáng, töø LM ñeán LM’, di chuyeån ñieåm caân
gia taêng trong möùc giaù, baèng töø A ñeán A’ (töông öùng vôùi A’ trong Hình 7-6(a)). Laõi suaát
khieán cho toång löôïng tieàn
thaáp hôn, saûn löôïng cao hôn. Löu yù raèng coù aûnh höôûng cuûa hai
thöïc khoâng ñoåi. Neáu
toång löôïng tieàn thöïc
taùc ñoäng ñaèng sau vieäc chuyeån dòch ñöôøng LM:
khoâng ñoåi thì saûn löôïng
cuõng khoâng ñoåi. Nhöng • Söï gia taêng trong möùc tieàn danh nghóa chuyeån dòch ñöôøng LM
neáu nhö saûn löôïng khoâng xuoáng LM’’. Neáu möùc giaù khoâng thay ñoåi  nhö giaû ñònh
ñoåi thì möùc giaù seõ khoâng cuûa chuùng ta trong Chöông 5  neàn kinh teá seõ di chuyeån ñeán
taêng, maâu thuaån vôùi giaû
ñieåm B.
thieát cuûa chuùng ta.
• Nhöng ngay trong ngaén haïn, möùc giaù taêng theo saûn löôïng khi
neàn kinh teá chuyeån dòch doïc theo ñöôøng toång cung. Nhö theá,
söï gia taêng naøy trong möùc giaù chuyeån dòch ñöôøng LM ñi leân,
töø LM’’ ñeán LM’, buø tröø moät phaàn cho taùc ñoäng cuûa söï gia
taêng möùc tieàn danh nghóa.

Theo thôøi gian (sau naêm thöù nhaát), möùc giaù taêng theâm nöõa, laøm
giaûm toång löôïng tieàn thöïc vaø chuyeån dòch LM leân laïi. Nhö theá, neàn
kinh teá di chuyeån doïc theo ñöôøng IS: Laõi suaát taêng leân vaø saûn löôïng
giaûm xuoáng. Cuoái cuøng, ñöôøng LM trôû veà vò trí tröôùc khi coù söï gia
taêng möùc tieàn danh nghóa. Neàn kinh teá cuoái cuøng ôû ñieåm A, töông öùng
vôùi ñieåm A’’ trong Hình 7-6(a). Söï gia taêng trong möùc tieàn danh nghóa
sau ñoù ñöôïc buø tröø moät caùch chính xaùc bôûi söï gia taêng töông öùng trong
möùc giaù, laøm cho toång löôïng tieàn thöïc khoâng ñoåi. Vôùi toång löôïng tieàn
thöïc khoâng ñoåi, saûn löôïng trôû laïi giaù trò ban ñaàu, Yn, vaø laõi suaát cuõng
trôû laïi giaù trò ban ñaàu, i.
HÌNH 7-6
Caùc Taùc ñoäng coù

tính ñoäng cuûa Vieäc
Môû roäng Tieàn teä
Möùc giaù, P
ñoái vôùi Saûn löôïng

(a)
vaø Laõi suaát
Söï gia taêng trong möùc

tieàn danh nghóa ban
ñaàu chuyeån dòch
ñöôøng LM xuoáng, laøm
giaûm laõi suaát vaø laøm
taêng saûn löôïng. Theo Saûn löôïng, Y
thôøi gian, möùc giaù gia
taêng, chuyeån dòch
ñöôøng LM trôû laïi cho
ñeán khi saûn löôïng trôû
laïi möùc töï nhieân cuûa
noù.
Laõi suaát, i
(b)
Saûn löôïng, Y

Ñaëc ñieåm Trung tính cuûa Tieàn teä
Chuùng ta haõy toùm taét nhöõng gì ñaõ hoïc veà caùc taùc ñoäng cuûa chính
saùch tieàn teä trong phaàn naøy:
• Trong ngaén haïn, vieäc môû roäng tieàn teä daãn ñeán gia taêng saûn
löôïng, suït giaûm laõi suaát vaø gia taêng möùc giaù. Taùc ñoäng ban ñaàu
rôi vaøo saûn löôïng bao nhieâu vaø rôi vaøo giaù bao nhieâu tuøy thuoäc
vaøo ñoä doác cuûa ñöôøng toång cung. Trong Chöông 5, chuùng ta ñaõ
giaû ñònh ñöôøng toång cung naèm ngang, sao cho möùc giaù hoaøn
toaøn khoâng taêng khi ñaùp öùng tröôùc moät söï gia taêng saûn löôïng.
Ñaây laø moät söï ñôn giaûn hoùa, nhöng baèng chöùng thöïc nghieäm
cho thaáy taùc ñoäng ban ñaàu cuûa nhöõng thay ñoåi trong saûn löôïng
ñoái vôùi giaù laø raát nhoû. Chuùng ta ñaõ thaáy ñieàu naøy khi öôùc tính
caùc thay ñoåi trong möùc giaù tröôùc nhöõng thay ñoåi trong laõi suaát
caùc quyõ lieân bang trong Hình 5-12: Baát chaáp thay ñoåi trong saûn
löôïng, möùc giaù vaãn haàu nhö khoâng ñoåi trong gaàn moät naêm.
Thöïc ra, caùch maø
• Theo thôøi gian, caùc giaù taêng leân, vaø caùc taùc ñoäng cuûa vieäc môû
ngöôøi ta thöôøng phaùt
bieåu ñònh ñeà naøy laø roäng tieàn teä ñoái vôùi saûn löôïng vaø laõi suaát bieán maát. Trong trung
tieàn teä coù ñaëc ñieåm haïn, gia taêng trong möùc tieàn danh nghóa ñöôïc theå hieän hoaøn
trung tính trong daøi toaøn qua söï gia taêng caân xöùng trong möùc giaù: noù khoâng coù taùc
haïn. Ñieàu naøy laø vì ñoäng gì ñoái vôùi saûn löôïng vaø laõi suaát. (Maát bao laâu ñeå caùc taùc
nhieàu nhaø kinh teá hoïc
ñoäng cuûa tieàn teä ñoái vôùi saûn löôïng bieán maát, ñaây laø ñeà taøi cuûa
duøng chöõ “daøi haïn”
ñeå chæ ñieàu maø toâi goïi hoäp Thaûo luaän Chuyeân Saâu “Caùc Taùc ñoäng thöïc cuûa Tieàn teä
laø “trung haïn” trong Keùo daøi Bao laâu?”). Caùc nhaø kinh teá hoïc ñeà caäp ñeán söï thieáu
cuoán saùch naøy. vaéng caùc taùc ñoäng trong trung haïn cuûa tieàn teä ñoái vôùi saûn löôïng
vaø laõi suaát baèng caùch phaùt bieåu raèng tieàn teä coù tính trung tính
(trung hoøa) trong trung haïn.
Ñaëc ñieåm trung tính cuûa tieàn teä khoâng haøm yù laø ngöôøi ta
khoâng theå hay khoâng neân söû duïng chính saùch tieàn teä: Moät chính
saùch tieàn teä môû roäng coù theå, thí duï nhö, giuùp neàn kinh teá ra khoûi
moät cuoäc suy thoaùi vaø trôû veà möùc töï nhieân cuûa noù nhanh hôn.
Nhöng noù laø lôøi caûnh baùo raèng chính saùch tieàn teä khoâng theå duy trì
saûn löôïng cao hôn maõi maõi.

HOÄP CHUYEÂN SAÂU

Caùc Taùc ñoäng Thöïc cuûa Tieàn teä Keùo daøi Bao laâu?
Caùc taùc ñoäng cuûa moät söï gia taêng tieàn ñoái möùc tieàn danh nghóa trong moät moâ hình
vôùi saûn löôïng keùo daøi bao laâu? nhö theá  moâ hình do John Taylor thuoäc
Moät caùch ñeå traû lôøi laø quay sang caùc Ñaïi hoïc Stanford xaây döïng. Söï gia taêng
moâ hình kinh teá vó moâ. Caùc moâ hình naøy, trong möùc tieàn danh nghóa ñöôïc giaû ñònh
thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå döï baùo hoaït xaûy ra trong boán quyù cuûa naêm 1: 0,1%
ñoäng vaø ñeå xem xeùt taùc ñoäng cuûa caùc trong quyù moät, 0,6% nöõa trong quyù hai,
chính saùch kinh teá vó moâ khaùc nhau, laø 1,2% nöõa trong quyù ba vaø 1,1% nöõa trong
nhöõng phieân baûn quy moâ lôùn cuûa moâ hình quyù boán. Sau boán böôùc gia taêng naøy,
toång cung vaø toång caàu ñöôïc trình baøy möùc tieàn danh nghóa duy trì ôû möùc môùi
trong saùch naøy. Hình 1 cho thaáy caùc taùc cao hôn maõi maõi.
ñoäng cuûa söï gia taêng laâu daøi 3% trong
Chæ soá khöû laïm phaùt GNP

Ñoä leäch (phaàn traêm)
GNP thöïc
Naêm
HÌNH 1: Caùc Taùc ñoäng cuûa Vieäc Môû roäng möùc Tieàn Danh nghóa trong Moâ hình Taylor.

Caùc taùc ñoäng cuûa tieàn teä ñoái vôùi saûn haønh chính saùch tieàn teä vaø nhö theá laø ñoái
löôïng ñaït möùc toái ña sau ba quyù. Ñeán luùc vôùi möùc tieàn danh nghóa (caùc vaán ñeà veà
ñoù, saûn löôïng cao hôn 1,8% so vôùi möùc kinh teá löôïng naûy sinh bôûi quan heä nhaân
saûn löôïng leõ ra ñaõ coù neáu khoâng coù söï gia quaû hai chieàu nhö theá ñöôïc thaûo luaän
taêng tieàn danh nghóa. Tuy nhieân, theo theâm trong Phuï ñính 3 ôû cuoái cuoán saùch
thôøi gian, caùc giaù taêng leân vaø saûn löôïng naøy). Nhöng phöông phaùp naøy coù theå ñöa
trôû laïi möùc saûn löôïng töï nhieân. Trong ra moät böôùc höõu ích ñaàu tieân. Caùc keát
naêm 4, möùc giaù taêng 2,5%, trong khi ñoù quaû cuûa moät coâng trình nghieân cöùu nhö
saûn löôïng chæ taêng 0,3%. Vì theá cho neân theá cuûa Frederic Mishkin, döïa treân coâng
moâ hình Taylor gôïi yù caàn khoaûng boán trình tröôùc ñoù cuûa Robert Barro, ñöôïc
naêm ñeå tieàn teä trôû neân trung laäp. toùm taét trong Baûng 1.
Moät soá nhaø kinh teá hoïc hoaøi nghi veà Tieáp theo Barro, Mishkin tröôùc tieân
caùc keát quaû cuûa nhöõng moâ phoûng töø caùc taùch bieät nhöõng thay ñoåi trong tieàn danh
moâ hình lôùn nhö theá. Xaây döïng moät moâ nghóa thaønh nhöõng thay ñoåi maø ngöôøi ta
hình nhö theá ñoøi hoûi phaûi ñöa ra caùc coù theå tieân ñoaùn ñöôïc döïa treân thoâng tin
quyeát ñònh nhö: caàn ñöa vaøo nhöõng ñaúng coù saün cho ñeán thôøi ñieåm ñoù (thaønh phaàn
thöùc (hay phöông trình) naøo, caàn ñöa caùc oâng goïi laø tieàn döï ñoaùn ñöôïc) vaø nhöõng
bieán soá naøo vaøo trong töøng ñaúng thöùc, vaø thay ñoåi khoâng theå tieân ñoaùn (thaønh phaàn
caàn loaïi boû caùc bieán soá naøo. Moät soá oâng goïi laø tieàn khoâng döï ñoaùn ñöôïc).
quyeát ñònh chaéc chaén khoâng traùnh khoûi Ñoäng cô ñoái vôùi söï phaân bieät naøy laø roõ
sai laàm. Bôûi vì caùc moâ hình naøy quaù lôùn raøng töø chöông naøy: Neáu nhöõng ngöôøi
neân thaät khoù xaùc ñònh töøng quyeát ñònh ñònh giaù döï ñoaùn ñöôïc nhöõng thay ñoåi
rieâng reõ coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán trong tieàn teä, hoï coù theå kyø voïng möùc giaù
keát cuïc cuûa moâ phoûng cuï theå. Vì vaäy hoï seõ cao hôn vaø yeâu caàu tieàn coâng cao hôn.
laäp luaän raèng baát cöù khi naøo coù theå, ngöôøi Nhö theá, trong chöøng möïc ngöôøi ta döï
ta neân söû duïng caùc phöông phaùp ñôn giaûn ñoaùn ñöôïc chuùng, nhöõng thay ñoåi trong
hôn. tieàn teä coù theå coù taùc ñoäng lôùn hôn ñoái vôùi
Moät phöông phaùp nhö theá ñôn giaûn giaù vaø taùc ñoäng ít hôn ñoái vôùi saûn löôïng.
laø laàn ra, söû duïng kinh teá löôïng, caùc taùc Caùc keát quaû trong Baûng 1 xaùc nhaän
ñoäng cuûa söï thay ñoåi trong tieàn teä ñoái vôùi raèng nhöõng thay ñoåi trong tieàn teä coù caùc
saûn löôïng. Phöông phaùp naøy khoâng phaûi taùc ñoäng maïnh hôn khi chuùng ñöôïc döï
laø khoâng coù vaán ñeà khoù khaên rieâng: Moät ñoaùn. Duø döï ñoaùn ñöôïc hay khoâng döï
töông quan maïnh giöõa tieàn vaø saûn löôïng ñoaùn ñöôïc, caùc taùc ñoäng cuûa nhöõng thay
coù theå khoâng xuaát phaùt töø taùc ñoäng cuûa ñoåi trong tieàn teä ñoái vôùi saûn löôïng ñaït
tieàn ñoái vôùi saûn löôïng, maø ñuùng ra laø töø ñænh ñieåm sau khoaûng hai quyù. Caùc taùc
taùc ñoäng cuûa saûn löôïng ñoái vôùi vieäc ñieàu ñoäng lôùn hôn ñaùng keå trong moâ hình
Taylor (moâ hình naøy xem xeùt möùc gia Nguoàn:

taêng 3% tieàn danh nghóa; Baûng 1 xem xeùt Hình 1 ñöôïc sao laïi töø John Taylor, Chính
caùc taùc ñoäng cuûa möùc gia taêng 1%). Cuõng saùch Kinh teá Vó moâ trong Neàn Kinh teá Theá
töông töï nhö trong moâ hình Taylor, caùc taùc giôùi (New York: W. W. Norton, 1993), Hình
ñoäng bieán maát sau ba ñeán boán naêm (12 5-1A, trang 138,
ñeán 16 quyù). Baûng 1 ñöôïc laáy töø Federic Mishkin, Phöông
Maëc duø söû duïng hai phöông phaùp phaùp Nhöõng Kyø voïng Hôïp lyù ñoái vôùi Kinh teá
naøy cho ra caùc keát quaû khoâng gioáng heät löôïng vó moâ (Chicago: NBER vaø Ñaïi hoïc
Chicago, 1983) Baûng 6.5 trang 122.
nhau nhöng chuùng coù chung moät soá ñaëc
Nghieân cöùu cuûa Mishkin döïa treân Robert
tính. Tieàn coù taùc ñoäng maïnh ñoái vôùi saûn
Barro, “Taêng tröôûng Tieàn khoâng döï ñoaùn
löôïng trong ngaén haïn. Nhöng taùc ñoäng
ñöôïc ôû Hoa Kyø” American Economic Review,
naøy phaàn lôùn bieán maát sau boán naêm. thaùng 3 naêm 1977. Caùc trang 101-115.
Ñeán luùc ñoù, taùc ñoäng cuûa möùc tieàn danh
nghóa cao hôn haàu nhö ñöôïc phaûn aûnh
trong caùc giaù cao hôn, chöù khoâng phaûi
saûn löôïng cao hôn.
BAÛNG 1:
Caùc taùc ñoäng cuûa 1% gia taêng trong tieàn danh nghóa, döï ñoaùn ñöôïc hay khoâng döï
ñoaùn ñöôïc, ñoái vôùi saûn löôïng (phaàn traêm)
Quyù 0 2 4 6 12 16
Caùc taùc ñoäng ñoái vôùi

saûn löôïng cuûa
Tieàn döï ñoaùn ñöôïc 1,3 1,9 1,8 1,3 0,7 -0,6
Tieàn khoâng döï ñoaùn ñöôïc 2,0 2,3 2,2 2,0 0,5 -0,4

7-5 Suït giaûm trong Thaâm huït Ngaân saùch
Chính saùch chuùng ta vöøa xem xeùt  söï môû roäng tieàn teä  ñaõ daãn
ñeán dòch chuyeån trong toång caàu xuaát phaùt töø dòch chuyeån trong
ñöôøng LM. Baây giôø chuùng ta haõy xem xeùt caùc taùc ñoäng cuûa söï dòch
chuyeån ñöôøng IS.
Giaû söû chính phuû ñang coù thaâm huït ngaân saùch, vaø quyeát ñònh
loaïi boû thaâm huït ngaân saùch baèng caùch caét giaûm chi tieâu chính phuû
(G) trong khi khoâng thay ñoåi thueá. Ñieàu naøy seõ aûnh höôûng ñeán neàn
kinh teá nhö theá naøo trong ngaén haïn vaø trong trung haïn?
Giaû ñònh raèng saûn löôïng ban ñaàu ôû möùc saûn löôïng töï nhieân, sao
cho neàn kinh teá ôû ñieåm A trong Hình 7-7: Saûn löôïng baèng Yn. Söï
suït giaûm trong chi tieâu chính phuû dòch chuyeån ñöôøng toång caàu sang
beân traùi, töø AD ñeán AD’: ôû moät möùc giaù cho tröôùc, caàu ñoái vôùi saûn
löôïng thaáp hôn. Vì theá neàn kinh teá di chuyeån töø A ñeán A’, daãn ñeán
saûn löôïng thaáp hôn vaø caùc giaù thaáp hôn. Nhö theá taùc ñoäng ban ñaàu
cuûa vieäc caét giaûm thaâm huït laø chaâm ngoøi cho moät cuoäc suy thoaùi.
Chuùng ta ñaõ ruùt ra keát quaû naøy laàn ñaàu tieân trong chöông 3, xaùc
nhaän noù trong chöông 5, vaø noù cuõng ñuùng ôû chöông 7 naøy.
HÌNH 7-7
Caùc taùc ñoäng coù tính

ñoäng cuûa söï suït giaûm
Thaâm huït Ngaân saùch
Suït giaûm trong thaâm

Möùc giaù, P
huït ngaân saùch ban

ñaàu daãn ñeán suït giaûm
saûn löôïng. Theo thôøi
gian, saûn löôïng trôû laïi
nhieân.
Saûn löôïng, Y

Ñieàu gì xaûy ra qua thôøi gian? Chöøng naøo saûn löôïng coøn thaáp hôn
möùc saûn löôïng töï nhieân, ñöôøng toång cung tieáp tuïc dòch chuyeån
xuoáng. Neàn kinh teá di chuyeån xuoáng doïc theo ñöôøng toång caàu AD’
cho ñeán khi ñöôøng toång cung ñöôïc bieåu thò bôûi AS’’ vaø neàn kinh teá
ñaït ñieåm A’’. Ñeán luùc ñoù, cuoäc suy thoaùi ban ñaàu chaám döùt vaø saûn
löôïng trôû laïi Yn.
Vieäc möùc giaù suït Nhö theá, cuõng gioáng nhö söï gia taêng tieàn danh nghóa, söï suït
giaûm khi neàn kinh teá giaûm trong thaâm huït ngaân saùch khoâng aûnh höôûng ñeán saûn löôïng maõi
ñaàu tieân ñi töø A ñeán maõi. Cuoái cuøng, saûn löôïng trôû laïi möùc saûn löôïng töï nhieân; tyû leä thaát
A’ vaø sau ñoù töø A’
nghieäp trôû laïi tyû leä thaát nghieäp töï nhieân. Nhöng coù söï khaùc bieät
ñeán A’’ qua thôøi gian
hình nhö laø laï luøng:
quan troïng giöõa caùc taùc ñoäng cuûa thay ñoåi trong tieàn teä vaø nhöõng
chuùng ta hieám khi taùc ñoäng cuûa thay ñoåi trong thaâm huït: ôû ñieåm A’’, khoâng phaûi moïi
quan saùt thaáy giaûm thöù ñeàu gioáng nhö tröôùc. Saûn löôïng trôû laïi möùc saûn löôïng töï nhieân,
phaùt. Tuy nhieân, keát nhöng möùc giaù vaø laõi suaát baây giôø thaáp hôn so vôùi tröôùc khi chuyeån
quaû naøy laø do giaû ñònh dòch. Caùch toát nhaát ñeå thaáy lyù do taïi sao laø xem xeùt söï ñieàu chænh
cuûa chuùng ta raèng
theo moâ hình IS – LM neàn taûng.
khoâng coù taêng tröôûng
tieàn teä, vì theá khoâng
coù laïm phaùt trong Thaâm huït Ngaân saùch, Saûn löôïng, vaø Laõi suaát
trung haïn. Treân theá
giôùi thöïc, taêng tröôûng Hình 7-8 cho thaáy söï ñieàu chænh xeùt theo saûn löôïng vaø laõi suaát.
tieàn teä thöôøng coù daáu
Hình 7-8(a) sao laïi Hình 7-7. Hình 7-8(b) cho thaáy söï ñieàu chænh
döông, vaø laïm phaùt coù
daáu döông. Nhöõng xeùt theo moâ hình IS – LM.
cuoäc suy thoaùi taïo ra
söï suït giaûm taïm thôøi Xem hình 7-8(b). Neán kinh teá ban ñaàu ôû ñieåm A (voán töông öùng
trong laïm phaùt, chöù vôùi A trong Hình 7-8(a)). Saûn löôïng baèng saûn löôïng töï nhieân, Yn, vaø
khoâng phaûi söï suït
laõi suaát baèng i. Khi chính phuû caét giaûm thaâm huït ngaân saùch, ñöôøng
giaûm trong möùc giaù.
Chuùng ta seõ tìm hieåu IS chuyeån dòch sang beân traùi, ñeán IS’. Neáu möùc giaù khoâng thay ñoåi,
veà nhöõng yù nghóa cuûa neàn kinh teá seõ di chuyeån töø ñieåm A ñeán ñieåm B. Nhöng do giaù suït
taêng tröôûng tieàn teä giaûm ñeå ñaùp öùng tröôùc söï suït giaûm trong saûn löôïng, toång löôïng tieàn
döông trong hai thöïc gia taêng, daãn ñeán moät söï dòch chuyeån buø tröø moät phaàn cuûa
chöông keá tieáp. ñöôøng LM höôùng xuoáng, ñeán LM’. Nhö theá taùc ñoäng ban ñaàu cuûa
söï caét giaûm ngaân saùch laø di chuyeån neàn kinh teá töø A ñeán A’; ñieåm
A’ töông öùng vôùi ñieåm A’ trong Hình 7-8(a). Caû saûn löôïng laãn laõi
suaát ñeàu thaáp hôn tröôùc khi thu heïp ngaân saùch. Löu yù, ñeå söû duïng
sau naøy, raèng lieäu ñaàu tö gia taêng hay suït giaûm trong ngaén haïn laø
ñieàu mô hoà: Saûn löôïng thaáp hôn laøm giaûm ñaàu tö, nhöng laõi suaát
thaáp hôn laøm taêng ñaàu tö.
Qua thôøi gian, saûn löôïng thaáp hôn möùc saûn löôïng töï nhieân  noùi
caùch khaùc tyû leä thaát nghieäp cao hôn tyû leä thaát nghieäp töï nhieân 
daãn ñeán suït giaûm trong caùc giaù theâm nöõa. Chöøng naøo saûn löôïng coøn
thaáp hôn möùc saûn löôïng töï nhieân, caùc giaù coøn suït giaûm, vaø ñöôøng
LM coøn dòch chuyeån xuoáng. Neàn kinh teá töø ñieåm A’ di chuyeån
xuoáng doïc theo IS’ vaø cuoái cuøng ñeán A’’ (töông öùng vôùi A’’ trong
Hình 7-8(a)). ÔÛ A’’, ñöôøng LM ñöôïc bieåu thò bôûi LM’’. Saûn löôïng
trôû laïi möùc saûn löôïng töï nhieân. Nhöng laõi suaát baây giôø baèng i’’,
thaáp hôn laõi suaát tröôùc khi caét giaûm thaâm huït. Thaønh phaàn cuûa saûn
löôïng baây giôø ñoåi khaùc. Ñeå thaáy ñöôïc baèng caùch naøo vaø taïi sao,
chuùng ta haõy vieát laïi quan heä IS, coù tính ñeán söï kieän laø ôû A’’, saûn
löôïng trôû laïi möùc saûn löôïng töï nhieân, vì theá Y=Yn.
HÌNH 7-8 Yn = C(Yn – T) + I (Yn, i) + G
Caùc Taùc ñoäng coù

tính ñoäng cuûa moät
söï suït giaûm thaâm
huït ngaân saùch ñoái
Möùc giaù, P
vôùi saûn löôïng vaø laõi (a)

suaát.
Caét giaûm ngaân saùch

daãn ñeán suùt giaûm
saûn löôïng vaø laõi
suaát trong ngaén haïn.
Trong trung haïn,
saûn löôïng trôû veà Saûn löôïng, Y
nhieân, trong khi laõi
suaát suït giaûm theâm
nöõa.
Laõi suaát, i
(b)
Saûn löôïng, Y

Bôûi vì caû thu nhaäp vaø thueá ñeàu khoâng thay ñoåi neân möùc tieâu duøng
gioáng nhö tröôùc khi caét giaûm thaâm huït. Theo giaû ñònh, chi tieâu
chính phuû, G, thaáp hôn tröôùc khi caét giaûm thaâm huït: vì theá ñaàu tö, I,
phaûi cao hôn tröôùc khi caét giaûm thaâm huït  cao hôn moät löôïng
chính xaùc baèng löôïng suït giaûm trong thaâm huït ngaân saùch. Noùi caùch
khaùc, trong trung haïn, caét giaûm thaâm huït ngaân saùch roõ raøng daãn ñeán
suùt giaûm laõi suaát vaø gia taêng ñaàu tö.
Thaâm huït Ngaân saùch, Saûn löôïng, vaø Ñaàu tö
Chuùng ta haõy toùm taét nhöõng gì ñaõ hoïc veà caùc taùc ñoäng cuûa chính
saùch thu chi ngaân saùch trong phaàn naøy:
1. Trong ngaén haïn, söï caét giaûm thaâm huït ngaân saùch, neáu chæ ñöôïc
thöïc hieän ñôn ñoäc (nghóa laø khoâng coù thay ñoåi keøm theo trong
chính saùch tieàn teä) daãn ñeán suït giaûm saûn löôïng, vaø coù theå daãn
ñeán suït giaûm ñaàu tö. Tuy nhieân, löu yù phaàn raøng buoäc “maø
khoâng coù thay ñoåi keøm theo trong chính saùch tieàn teä”: Treân
nguyeân taéc, nhöõng taùc ñoäng baát lôïi ngaén haïn naøy ñoái vôùi saûn
löôïng coù theå traùnh ñöôïc baèng caùch söû duïng moät söï keát hôïp chính
saùch tieàn teä – ngaân saùch. Ñieàu caàn thieát laø ngaân haøng trung
öông caét giaûm laõi suaát ñuû ñeå buø tröø caùc taùc ñoäng baát lôïi cuûa söï
suït giaûm chi tieâu chính phuû ñoái vôùi caàu. Nhö chuùng ta ñaõ thaáy
trong Chöông 5, ñaây laø nhöõng gì ñaõ xaûy ra ôû Hoa Kyø trong thaäp
nieân 1990: Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang ñaõ ñaûm baûo raèng ngay
caû trong ngaén haïn, vieäc caét giaûm thaâm huït cuõng ñaõ khoâng daãn
ñeán suït giaûm saûn löôïng.
2. Trong trung haïn, saûn löôïng trôû laïi möùc saûn löôïng töï nhieân, vaø laõi
suaát thaáp hôn. Trong trung haïn, vieäc caét giaûm thaâm huït daãn ñeán
gia taêng trong ñaàu tö. Cho ñeán giôø, chuùng ta chöa tính ñeán caùc
taùc ñoäng cuûa ñaàu tö ñoái vôùi söï tích luõy voán, vaø caùc taùc ñoäng cuûa
voán ñoái vôùi saûn xuaát (chuùng ta seõ laøm theá töø Chöông 10 trôû ñi
khi chuùng ta nhìn veà daøi haïn). Nhöng thaät deã daøng thaáy caùc keát
luaän cuûa chuùng ta seõ ñöôïc söûa ñoåi ra sao neáu nhö chuùng ta ñaõ
tính ñeán caùc taùc ñoäng ñoù. Trong daøi haïn, thaâm huït ngaân saùch
thaáp hôn daãn ñeán ñaàu tö cao hôn. Ñaàu tö cao hôn daãn ñeán toång

löôïng voán cao hôn, toång löôïng voán cao hôn daãn ñeán saûn löôïng
cao hôn.
Caùc taùc ñoäng cuûa vieäc Taát caû nhöõng ñieàu chuùng ta vöøa noùi veà caùc taùc ñoäng cuûa vieäc caét
caét giaûm thaâm huït giaûm thaâm huït cuõng seõ aùp duïng cho caùc bieän phaùp nhaèm muïc ñích
ngaân saùch: gia taêng tieát kieäm tö nhaân. Gia taêng tyû leä tieát kieäm laøm taêng saûn
löôïng vaø ñaàu tö trong trung haïn vaø daøi haïn. Nhöng noù cuõng coù theå
Ngaén haïn:
Y ↓ vaø I↑↓? taïo ra moät ñôït suy thoaùi vaø suït giaûm ñaàu tö trong ngaén haïn.
Trung haïn: Nhöõng söï baát ñoàng yù kieán giöõa caùc nhaø kinh teá hoïc veà caùc taùc
Y khoâng thay ñoåi ñoäng cuûa nhöõng bieän phaùp nhaèm gia taêng tieát kieäm nhaø nöôùc hoaëc
vaø I↑
tieát kieäm tö nhaân thöôøng do nhöõng khaùc bieät trong caùc khung thôøi
Daøi haïn: gian. Nhöõng ngöôøi quan taâm ñeán caùc taùc ñoäng trong ngaén haïn lo
Y↑ vaø I↑ laéng caùc bieän phaùp nhö theá coù theå taïo ra moät ñôït suy thoaùi vaø laøm
giaûm tieát kieäm vaø ñaàu tö trong moät thôøi gian. Nhöõng ngöôøi nhìn xa
hôn khung thôøi gian ngaén haïn thaáy ñöôïc söï gia taêng cuoái cuøng trong
tieát kieäm vaø ñaàu tö, vaø nhaán maïnh ñeán caùc taùc ñoäng thuaän lôïi trong
trung haïn vaø daøi haïn ñoái vôùi saûn löôïng. Chuùng ta seõ trôû laïi baøn caùc
vaán ñeà naøy moät laàn nöõa trong Chöông 27.
7-6 Nhöõng thay ñoåi trong Giaù Daàu moû
Vaøo thaäp nhieân 1970, giaù daàu moû ñaõ taêng moät caùch ñoät ngoät. Ñieàu
naøy laø keát quaû vieäc thaønh laäp Toå chöùc Caùc Nöôùc Xuaát khaåu Daàu moû
(OPEC), moät caïcten (moät hieäp hoäi ñoàng quyeàn ña quoác gia) cuûa
nhöõng nöôùc saûn xuaát daàu moû. Xöû söï nhö moät nhaø ñoäc quyeàn, OPEC
ñaõ caét giaûm vieäc cung caáp daàu moû vaø, khi laøm nhö vaäy, ñaõ taêng giaù.
Hình 7-9, ñoà thò veõ tæ soá cuûa giaù daàu thoâ treân chæ soá giaù nhaø saûn xuaát
töø naêm 1960 (chæ soá giaù ñöôïc aán ñònh laø 100 cho naêm 1960), cho
thaáy caùc taùc ñoäng cuûa vieäc thaønh laäp OPEC. Giaù töông ñoái cuûa daàu
moû, voán giöõ ôû möùc haàu nhö khoâng ñoåi trong suoát thaäp nieân 1960, ñaõ
taêng gaàn gaáp ba laàn trong giai ñoaïn 1973 ñeán 1982. Ñaây laø keát quaû
cuûa hai laàn taêng giaù ñaëc bieät ñoät ngoät, laàn thöù nhaát trong giai ñoaïn
1973 ñeán 1975, vaø laàn thöù hai trong giai ñoaïn 1979 ñeán 1981.

Tuy nhieân, töø 1982 trôû ñi, caïcten naøy ñaõ trôû neân khoâng theå
cöôõng cheá thöïc thi ñöôïc nhöõng haïn ngaïch saûn xuaát maø noù ñaõ aán
ñònh cho caùc nöôùc thaønh vieân. Moät soá nöôùc thaønh vieân ñaõ baét ñaàu
saûn xuaát nhieàu hôn haïn ngaïch ñaõ phaân cho hoï, vaø vieäc cung caáp
daàu moû gia taêng ñeàu ñaën, daãn ñeán söï suït giaûm nhieàu trong giaù daàu
moû. Nhö Hình 7-9 cho thaáy, söï suïp ñoå cuûa OPEC ñaõ daãn ñeán suït
giaûm trong giaù töông ñoái cuûa daàu thoâ. Töø ñænh ñieåm laø 264 trong
naêm 1982, chæ soá giaù naêm 1998 ñöùng ôû möùc 92, thaáp hôn chæ soá giaù
naêm 1960.
HÌNH 7-9
Giaù daàu thoâ,

1960-1998
Chæ soá, 1960 = 100
Coù hai ñôït gia taêng

maïnh ñoät ngoät trong
giaù töông ñoái cuûa daàu
moû trong thaäp nieân
1970, tieáp theo laø söï
suït giaûm trong thaäp
nieân 1980 vaø 1990.
Khi suy nghó ñeán caùc taùc ñoäng veà kinh teá vó moâ cuûa söï taêng giaù
daàu moû, chuùng ta ñoái maët vôùi moät vaán ñeà khoù khaên raát roõ: Giaù daàu
moû khoâng xuaát hieän trong quan heä toång cung cuõng khoâng xuaát hieän
trong quan heä toång caàu! Lyù do laø cho ñeán giôø chuùng ta giaû ñònh saûn
löôïng ñöôïc saûn xuaát chæ baèng lao ñoäng. Moät caùch ñeå giaûi quyeát vaán
ñeà naøy laø boû giaû ñònh naøy ñi, coâng nhaän moät caùch roõ raøng laø saûn
löôïng ñöôïc saûn xuaát baèng vieäc söû duïng lao ñoäng vaø caùc nhaäp löôïng
khaùc (bao goàm naêng löôïng), vaø ruùt ra nhöõng yù nghóa veà quan heä cuûa
giaù vôùi tieàn coâng vaø giaù daàu moû. Thay vaøo ñoù, toâi seõ ñi ñöôøng taét
vaø theå hieän söï gia taêng giaù daàu moû baèng söï gia taêng µ, möùc buø giaù
(markup) cuûa giaù treân tieàn coâng. Caùch lyù giaûi thaät ñôn giaûn: vôùi
tieàn coâng cho tröôùc, söï taêng giaù daàu moû laøm taêng chi phí saûn xuaát,
buoäc caùc coâng ty taêng giaù.

Sau ñoù, chuùng ta coù theå laàn ra caùc taùc ñoäng coù tính ñoäng cuûa söï
gia taêng trong möùc buø giaù (markup) ñoái vôùi saûn löôïng vaø giaù. ÔÛ ñaây
toát nhaát chuùng ta ñi ngöôïc doøng thôøi gian, baét ñaàu baèng caùch ñaët
caâu hoûi ñieàu gì xaûy ra trong trung haïn vaø keá ñoù tìm hieåu cô cheá tính
ñoäng cuûa söï ñieàu chænh.
Caùc taùc ñoäng ñoái vôùi Tyû leä Thaát nghieäp Töï nhieân
Tröôùc heát, haõy ñaët caâu hoûi ñieàu gì xaûy ra ñoái vôùi tyû leä thaát nghieäp
töï nhieân do gia taêng trong giaù daàu moû. Hình 7-10 taùi taïo ñaëc tröng
tình traïng caân baèng treân thò tröôøng lao ñoäng töø Chöông 6. Ñöôøng
ñònh-tieàn coâng doác xuoáng. Quan heä ñònh-giaù ñöôïc bieåu thò bôûi
ñöôøng naèm ngang ôû W/P = 1/(1+µ). Ñieåm caân baèng ban ñaàu laø
ñieåm A, vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân ban ñaàu laø Un.
Gia taêng trong möùc boài giaù seõ khieán ñöôøng ñònh-giaù dòch chuyeån
xuoáng döôùi, töø PS xuoáng PS’: Möùc boài giaù caøng cao, tieàn coâng thöïc
xeùt töø goùc ñoä ñònh giaù caøng thaáp. Ñieåm caân baèng chuyeån töø A
xuoáng A’. Tieàn coâng thöïc thaáp hôn. Tæ leä thaát nghieäp töï nhieân cao
hôn: Ñeå thuyeát phuïc ngöôøi coâng nhaân chaáp nhaän möùc tieàn coâng
thöïc thaáp hôn ñoøi hoûi phaûi coù moät söï gia taêng trong möùc thaáp
nghieäp.
Gia taêng trong tyû leä thaát nghieäp töï nhieân nguï yù moät söï suït giaûm
trong möùc vieäc laøm töï nhieân. Neáu chuùng ta giaû ñònh quan heä giöõa
möùc vieäc laøm vaø saûn löôïng khoâng thay ñoåi  ñoù laø, ngoaøi nhaäp
löôïng naêng löôïng, moãi ñôn vò saûn löôïng vaãn caàn moät ngöôøi lao
ñoäng  thì söï suït giaûm trong möùc vieäc laøm töï nhieân daãn ñeán moät
söï suït giaûm y heät nhö theá trong möùc saûn löôïng töï nhieân. Noùi ngaén
goïn, söï gia taêng trong giaù daàu moû daãn ñeán söï suït giaûm trong möùc
saûn löôïng töï nhieân.
Ñaëc Tính Ñoäng cuûa Söï Ñieàu Chænh
Baây giôø chuùng ta chuyeån sang xem xeùt caùc ñaëc tính ñoäng
(dynamics). Giaû söû tröôùc khi giaù daàu moû gia taêng, neàn kinh teá ôû
ñieåm A trong Hình 7-11, vôùi saûn löôïng ôû möùc saûn löôïng töï nhieân,
Yn, vaø möùc giaù khoâng ñoåi (nhö theá, Pt = Pt–1). Chuùng ta vöøa môùi
chöùng minh söï gia taêng trong giaù daàu moû laøm giaûm möùc saûn löôïng

töï nhieân töø Yn ñeán, thí duï, Y’n. Baây giôø chuùng ta muoán bieát ñieàu gì
xaûy ra trong ngaén haïn vaø neàn kinh teá dòch chuyeån töø Yn ñeán Y’n nhö
theá naøo.
Nhôù laïi raèng quan heä toång cung bieåu hieän bôûi
 Yt 
Pt = Pt+1 (1+µ) F 1 − , z
 L 
HÌNH 7-10
Caùc taùc ñoäng cuûa söï

gia taêng giaù daàu moû
ñoái vôùi tyû leä thaát

Söï gia taêng giaù daàu

moû daãn ñeán tieàn coâng
thöïc thaáp hôn vaø tyû leä
thaát nghieäp töï nhieân
cao hôn.
un un’
HÌNH 7-11
Caùc taùc ñoäng coù tính

ñoäng cuûa söï gia taêng
giaù daàu moû
Gia taêng giaù daàu moû

Möùc giaù, P
daãn ñeán suùt giaûm saûn

löôïng vaø gia taêng möùc
giaù trong ngaén haïn.
Qua thôøi gian, saûn
löôïng giaûm theâm vaø
möùc giaù taêng theâm.
Y’n Yn
Saûn löôïng, Y

Gia taêng trong möùc buø giaù (markup) daãn ñeán gia taêng möùc giaù
(Pt) ôû moät möùc saûn löôïng cho tröôùc (Yt). Nhö theá, trong ngaén haïn,
ñöôøng toång cung dòch chuyeån leân.
Chuùng ta coù theå bieát cuï theå hôn veà quy moâ chuyeån dòch, vaø ñieàu
naøy seõ höõu ích trong phaàn tieáp theo. Trong phaàn 7-1 chuùng ta bieát
raèng ñöôøng toång cung luoân luoân ñi qua moät ñieåm maø ôû ñoù saûn löôïng
baèng möùc saûn löôïng töï nhieân vaø möùc giaù baèng möùc giaù ñöôïc kyø
voïng bôûi ngöôøi ñònh tieàn coâng. Tröôùc khi giaù daàu moû gia taêng,
ñöôøng toång cung ñi qua ñieåm A, ôû ñoù saûn löôïng baèng Yn vaø möùc giaù
baèng Pt–1 (vì chuùng ta ñang giaû ñònh nhöõng möùc giaù kyø voïng laø
Pt e = Pt −1 ) . Sau khi giaù daàu moû gia taêng, ñöôøng toång cung môùi ñi
qua ñieåm B, ôû ñoù saûn löôïng baèng möùc saûn löôïng töï nhieân môùi, thaáp
hôn laø Ynt vaø möùc giaù baèng möùc giaù kyø voïng Pt–1. Nhö theá ñöôøng
toång cung dòch chuyeån töø AS ñeán AS’.
Ñöôøng toång caàu coù dòch chuyeån do giaù daàu moû gia taêng khoâng?
Coù nhieàu keânh qua ñoù caàu coù theå bò aûnh höôûng, vôùi moät möùc giaù
cho tröôùc. Giaù daàu moû cao hôn coù theå laøm cho caùc coâng ty thay ñoåi
caùc keá hoaïch ñaàu tö, huûy boû moät soá döï aùn ñaàu tö vaø/hoaëc chuyeån
sang söû duïng thieát bò tieâu thuï naêng löôïng ít hôn. Giaù daàu moû gia
Ñaây laø tröôøng hôïp taêng cuõng taùi phaân phoái thu nhaäp töø ngöôøi mua daàu moû sang ngöôøi
trong thaäp nieân 1970. saûn xuaát daàu moû. Nhöõng ngöôøi saûn xuaát daàu moû coù theå coù thieân
Caùc quoác gia OPEC höôùng tieát kieäm cao hôn nhöõng ngöôøi mua daàu moû. Chuùng ta haõy
ñaõ nhaän ra raèng choïn con ñöôøng deã daøng ôû ñaây: Bôûi vì moät soá taùc ñoäng chuyeån dòch
doanh thu daàu moû cao
ñöôøng toång caàu sang phaûi vaø caùc taùc ñoäng khaùc chuyeån dòch ñöôøng
coù theå khoâng keùo daøi
maõi maõi. Vì theá haàu toång caàu sang traùi, chuùng ta haõy giaû ñònh caùc taùc ñoäng naøy trieät tieâu
heát caùc nöôùc naøy tieát laãn nhau vaø ñöôøng toång caàu khoâng dòch chuyeån.
kieäm moät tyû leä lôùn thu
nhaäp cuûa mình. Vì theá, trong ngaén haïn, neàn kinh teá di chuyeån töø A ñeán A’. Giaù
daàu moû gia taêng laøm cho caùc coâng ty gia taêng giaù; gia taêng trong
caùc giaù laøm giaûm caàu vaø saûn löôïng. Löu yù caùc taùc ñoäng khaùc nhau
cuûa caùc cuù soác cung vaø caàu baát lôïi: Caùc cuù soác caàu baát lôïi (thí duï,
vieäc caét giaûm thaâm huït ngaân saùch chuùng ta ñaõ xem xeùt trong
phaàn 7-5) daãn ñeán saûn löôïng thaáp hôn vaø giaù thaáp hôn. Caùc cuù soác
cung baát lôïi (trong tröôøng hôïp naøy, söï gia taêng trong giaù daàu moû)
daãn ñeán saûn löôïng thaáp hôn vaø giaù cao hôn.

Ñieàu gì xaûy ra qua thôøi gian? Maëc duø saûn löôïng ñaõ suït giaûm,
nhöng möùc saûn löôïng töï nhieân ñaõ suït giaûm coøn nhieàu hôn: ÔÛ ñieåm
A’, neàn kinh teá vaãn ôû treân möùc saûn löôïng töï nhieân môùi Y’n. Ñieàu
naøy daãn ñeán söï taêng giaù theâm nöõa. Vì theá, neàn kinh teá dòch chuyeån
qua thôøi gian töø A ñeán A’. ÔÛ ñieåm A’’, saûn löôïng baèng möùc saûn
löôïng töï nhieân môùi, vaø caùc giaù cao hôn tröôùc khi coù cuù soác daàu moû.
Nhöõng dòch chuyeån trong toång cung aûnh höôûng ñeán saûn löôïng
khoâng nhöõng trong ngaén haïn maø coøn trong trung haïn.
Caâu chuyeän cuûa chuùng ta so vôùi nhöõng gì thöïc söï ñaõ xaûy ra sau
cuù soác daàu moû ñaàu tieân nhö theá naøo? Baûng 7-1 ñöa ra nhöõng söï
kieän kinh teá vó moâ cô baûn.
HOÄP KINH TEÁ VÓ MOÂ TOAØN CAÀU

TAÏI SAO NHAÄT BAÛN ÑAÏT THAØNH QUAÛ YEÁU KEÙM ÑEÁN THEÁ
TRONG THAÄP NIEÂN 1990?
Nhö chuùng ta ñaõ thaáy trong Chöông 1, tyû leä caùc ngaân haøng Nhaät Baûn. Nhieàu trong
taêng tröôûng cuûa Nhaät Baûn, voán ñaõ ñaït trung soá caùc ngaân haøng naøy tröôùc ñoù ñaõ cho
bình gaàn 6,0% moãi naêm keå töø 1960, chæ ñaït nhöõng ngöôøi mua coå phieáu hay baát
trung bình 1% keå töø 1992. (Baûng 1 trình ñoäng saûn vay. Khi giaù coå phieáu vaø
baøy caùc giaù trò cuûa caùc bieán soá kinh teá vó baát ñoäng saûn suïp ñoå, nhieàu trong soá
moâ chính cuûa Nhaät Baûn keå töø 1992) nhöõng ngöôøi vay naøy khoâng theå hoaøn
Taïi sao taêng tröôûng thaáp ñeán theá trong traû caùc khoaûn vay cuûa hoï. Naêm 1997,
gaàn moät thaäp nieân? Haàu heát caùc nhaø kinh ngöôøi ta öôùc tính caùc khoaûn vay khoù
teá hoïc ñeàu chæ ra hai nguyeân nhaân: ñoøi treân caùc baûng caân ñoái taøi saûn cuûa
20 ngaân haøng lôùn nhaát ôû Nhaät Baûn
• Thöù nhaát laø söï suïp ñoå thò tröôøng chöùng toång coäng leân ñeán 4% GDP cuûa Nhaät
khoaùn Nhaät Baûn vaøo ñaàu thaäp nhieân Baûn. Vôùi nhieàu khoaûn vay khoù ñoøi
1990. Töø 1990 ñeán 1992, giaù coå phieáu ñeán theá treân soå saùch cuûa mình, caùc
cuûa Nhaät Baûn ñaõ giaûm moät nöûa (Xem ngaân haøng phaûi caét giaûm maïnh tieàn
Chöông 1). Giaù ñaát vaø baát ñoäng saûn cho vay môùi ñoái vôùi caùc coâng ty.
cuõng giaûm theo. Ñeán naêm 1997, caùc
giaù ñaát thöông maïi chæ coù 55% giaù trò Hai yeáu toá naøy ñaõ keát hôïp nhö theá
cuûa chuùng trong naêm 1990. naøo ñeå taïo ra taêng tröôûng thaáp vaãn coøn laø
ñieàu gaây nhieàu tranh caûi hôn vaø vaãn coøn
• Thöù hai laø taùc ñoäng cuûa söï suïp ñoå laø chuû ñeà ñang ñöôïc nghieân cöùu.
trong giaù coå phieáu vaø giaù ñaát ñoái vôùi

Haàu heát caùc nhaø kinh teá hoïc taäp trung thaâm huït ngaân saùch lôùn, saûn löôïng thöïc
vaøo caùc taùc ñoäng cuûa söï suït giaûm trong söï ñaõ ñi xuoáng trong naêm 1998. Hoï nghó
giaù coå phieáu vaø giaù baát ñoäng saûn, vaø söï ñeán nhöõng vaán ñeà khoù khaên cuûa heä thoáng
suït giaûm trong tieàn cho vay cuûa caùc ngaân ngaân haøng nhö laø moät söï chuyeån dòch baát
haøng ñoái vôùi toång caàu. Söï suït giaûm ñoät lôïi trong toång cung. Moät heä thoáng ngaân
ngoät ñaõ laøm giaûm cuûa caûi cuûa ngöôøi tieâu haøng trong tình traïng toài teä raát gioáng vôùi
duøng vaø ñaõ daãn hoï ñeán vieäc caét giaûm chi moät söï gia taêng trong giaù daàu moû, hay
tieâu. Ñoái vôùi nhieàu coâng ty, tieàn cho vay moät söï suït giaûm trong naêng suaát: Noù laøm
cuûa ngaân haøng suït giaûm coù nghóa laø taêng chi phí cuûa vieäc tieán haønh kinh
khoâng theå huy ñoäng voán cho ñaàu tö. Keát doanh, laøm taêng chi phí saûn xuaát vaø laøm
quaû laø moät söï dòch chuyeån baát lôïi trong giaûm saûn löôïng caân baèng. Caùc nhaø kinh
toång caàu, daãn ñeán taêng tröôûng thaáp vaø teá hoïc naøy laäp luaän raèng ngöôøi ta khoâng
laïm phaùt thaáp  laïm phaùt quaû thaät ñaõ coù theå giaûi quyeát caùc vaán ñeà cuûa Nhaät Baûn
daáu aâm (noùi caùch khaùc laø caùc giaù ñaõ suït chæ baèng caùch gia taêng toång caàu. Heä
giaûm) vaøo naêm 1995 vaø 1996. Söï chaån thoáng ngaân haøng phaûi ñöôïc chaán chænh:
ñoaùn naøy daãn caùc nhaø kinh teá hoïc ñeán phaûi ñoùng cöûa moät soá ngaân haøng; ñoái vôùi
choã ñeà xuaát caû chính saùch tieàn teä môû caùc ngaân haøng khaùc, caùc khoaûn vay khoù
roäng laãn chính saùch ngaân saùch môû roäng, ñoøi trong caùc baûng caân ñoái taøi saûn cuûa
vaø ñieàu naøy quaû thaät laø nhöõng gì ñang caùc ngaân haøng caàn phaûi ñöôïc thay theá
xaûy ra. Nhö baïn coù theå thaáy töø Baûng 1, baèng caùc taøi saûn toát, nhö caùc traùi khoaùn
ngaân haøng trung öông Nhaät Baûn ñaõ caét chính phuû. Moät khi ñieàu naøy ñöôïc thöïc
giaûm laõi suaát töø 4,5% naêm 1992 xuoáng hieän, heä thoáng ngaân haøng coù theå vaän
ñeán 0,7% naêm 1998. Vaø chính phuû ñaõ ñi haønh trôû laïi, vaø neàn kinh teá Nhaät Baûn coù
töø thaëng dö ngaân saùch 1,5% naêm 1992 theå phuïc hoài. Chính phuû Nhaät Baûn ñaõ baét
ñeán thaâm huït ngaân saùch 6,1% naêm 1998. ñaàu thöïc hieän moät keá hoaïch nhö theá;
Nhöõng nhaø kinh teá hoïc khaùc tin raèng chính phuû naøy cam keát chi tieâu leân ñeán
ñaây chæ laø moät phaàn cuûa caâu chuyeän. Hoï 6% GDP ñeå caûi thieän söï laønh maïnh cuûa
chæ ra raèng, baát chaáp laõi suaát raát thaáp vaø khu vöïc taøi chính.
BAÛNG 1. Caùc bieán soá kinh teá vó moâ cuûa Nhaät Baûn, 1992-1998
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998

Taêng tröôûng saûn löôïng 1,0 0,3 0,6 1,5 3,9 0,8 -2,6
*
Laïm phaùt (%) 1,7 0,6 0,2 -0,6 -0,5 0,6 0,7
Thaëng dö ngaân saùch (% GDP) 1,5 -1,6 -2,3 -3,6 -4,3 -3,3 -6,1
Laõïi suaát ngaén haïn 4,5 3,0 2,2 1,2 0,6 0,6 0,7
*
Laïm phaùt: Tyû leä thay ñoài chæ soá khöû laïm phaùt GDP

Töø 1973 ñeán 1975, gia taêng tích luõy trong giaù daàu moû (tính baèng
ñoâ la Myõ) laø 77,3%. Caùc keát quaû naøy raát gioáng nhöõng gì moâ hình
cuûa chuùng ta tieân ñoaùn: moät thôøi kyø suy thoaùi coäng vôùi söï gia taêng
maïnh cuûa giaù caû. Trong naêm 1974 vaø naêm 1975, taêng tröôûng GDP
aâm. Trong caû naêm 1974 laãn naêm 1975, laïm phaùt (tính theo tyû leä
thay ñoåi chæ soá khöû laïm phaùt GDP) cao hôn naêm tröôùc. Vaøo luùc ñoù,
söï keát hôïp cuûa taêng tröôûng aâm vaø laïm phaùt cao  maø noù ñöôïc ñaët
teân trong tieáng Anh laø stagflation (laïm phaùt ñi ñoâi vôùi suy thoaùi) ñeå
theå hieän söï keát hôïp cuûa stagnation (söï ñình treä) vaø inflation (laïm
phaùt)  laø moät ñieàu gaây ngaïc nhieân cho caùc nhaø kinh teá hoïc. Noù
ñaõ chaâm ngoøi cho moät khoái löôïng lôùn caùc coâng trình nghieân cöùu veà
caùc taùc ñoäng cuûa caùc cuù soác cung trong nhöõng naêm coøn laïi cuûa thaäp
kyû. Ñeán thôøi ñieåm xaûy ra cuù soác daàu moû laàn thöù hai vaøo cuoái thaäp
nieân 1970, caùc nhaø kinh teá vó moâ ñaõ ñöôïc trang bò toát hôn ñeå hieåu
noù.
Vaøo cuoái thaäp nieân
1990, giaù daàu moû suït Tuy nhieân, nhieàu caâu hoûi vaãn coøn ñoù. Moät trong nhöõng caâu hoûi
giaûm theâm nöõa. Moät gôïi leân söï quan taâm nhaát laø lieäu caùc taùc ñoäng cuûa nhöõng thay ñoåi
caâu hoûi laø lieäu söï suït trong giaù daàu moû coù tính ñoái xöùng hay khoâng, nghóa laø, lieäu nhöõng
giaûm naøy coù phaûi laø
khoaûn gia taêng vaø nhöõng khoaûn suït giaûm coù caùc taùc ñoäng ñoái xöùng
moät trong nhöõng lyù do
laøm cho söï môû roäng
ñoái vôùi saûn löôïng hay khoâng. Ñoäng cô thuùc ñaåy ñaët ra caâu hoûi naøy
kinh teá cuûa Hoa Kyø laø caùc taùc ñoäng thuaän lôïi cuûa söï suït giaûm maïnh trong giaù daàu moû
tieáp dieãn laâu hôn ñaõ ñoái vôùi saûn löôïng keå töø naêm 1982 coù veû yeáu hôn caùc taùc ñoäng tieâu
döï baùo. cöïc cuûa nhöõng söï gia taêng giaù daàu trong thaäp nieân 1970.
Trong phaàn naøy, chuùng ta ñaõ taäp trung vaøo caùc taùc ñoäng cuûa söï
Xem Hoäp lieân quan
“Cuoäc Ñaïi Suy Thoaùi gia taêng trong giaù daàu moû. Nhöng gioáng nhö caùc dòch chuyeån trong
coù theå xaûy ra laàn nöõa toång caàu, caùc dòch chuyeån trong toång cung coù theå xaûy ra döôùi nhieàu
hay khoâng? Nhaät Baûn daïng. Baát kyø ñieàu gì coù aûnh höôûng ñeán naêng suaát lao ñoäng hay daãn
ôû böôùc ngoaëc” trong ñeán nhöõng thay ñoåi trong möùc buø giaù (markup) cuûa giaù treân tieàn
Chöông 22.
coâng coù theå coù taùc duïng tieàm taøng laøm chuyeån dòch toång cung. Thí
duï, ngöôøi ta coù theå xem caùc vaán ñeà cuûa Nhaät Baûn trong thaäp nieân
1990 nhö laø do moät phaàn bôûi caùc vaán ñeà cuûa khu vöïc ngaân haøng,
caùc vaán ñeà ñaõ daãn ñeán nhöõng chuyeån dòch baát lôïi trong caû toång
cung laãn toång caàu. Ñieàu naøy ñöôïc tìm hieåu moät caùch chi tieát hôn
trong hoäp Kinh teá Vó moâ Toaøn caàu “Taïi sao Nhaät Baûn ñaït thaønh
quaû keùm ñeán theá trong thaäp nieân 1990?” ôû phaàn treân.

7-7 Keát luaän
Chöông naøy thaät quan troïng. Toâi xin laäp laïi vaø phaùt trieån moät soá
keát luaän.
Ngaén haïn so vôùi Trung haïn
Moät thoâng ñieäp cuûa chöông naøy laø nhöõng thay ñoåi trong chính saùch
hay noùi moät caùch toång quaùt hôn, nhöõng thay ñoåi trong moâi tröôøng
kinh teá (töø nhöõng thay ñoåi trong loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng ñeán
nhöõng thay ñoåi trong giaù daàu moû) thöôøng coù caùc taùc ñoäng ngaén haïn
vaø trung haïn khaùc nhau. Chuùng ta ñaõ xem xeùt caùc taùc ñoäng cuûa
vieäc môû roäng tieàn teä, cuûa vieäc caét giaûm thaâm huït ngaân saùch vaø cuûa
söï gia taêng giaù daàu moû. Caùc keát quaû chính ñöôïc toùm taét trong Baûng
7-2. Thí duï, vieäc môû roäng tieàn teä aûnh höôûng ñeán saûn löôïng trong
ngaén haïn nhöng khoâng aûnh höôûng trong trung haïn. Trong ngaén haïn,
vieäc caét giaûm thaâm huït ngaân saùch laøm giaûm saûn löôïng vaø laõi suaát,
vaø vì theá coù theå laøm giaûm ñaàu tö. Nhöng trong trung haïn, laõi suaát
giaûm xuoáng, saûn löôïng trôû veà möùc saûn löôïng töï nhieân vaø ñaàu tö
taêng leân. Söï gia taêng giaù daàu moû laøm giaûm saûn löôïng khoâng nhöõng
trong ngaén haïn maø coøn trong trung haïn. Vaø vaân vaân.
Söï khaùc bieät naøy giöõa caùc taùc ñoäng ngaén haïn vaø trung haïn cuûa
caùc chính saùch laø moät trong nhöõng lyù do chính laøm cho caùc nhaø kinh
teá hoïc baát ñoàng trong caùc ñeà xuaát veà chính saùch cuûa hoï. Moät soá
nhaø kinh teá hoïc tin töôûng raèng neàn kinh teá ñieàu chænh moät caùch
nhanh choùng ñeán tình traïng caân baèng trong trung haïn, vaø vì theá hoï
nhaán maïnh ñeán caùc yù nghóa aûnh höôûng cuûa chính saùch trong trung
haïn. Nhöõng ngöôøi khaùc tin töôûng raèng cô cheá ñieàu chænh qua ñoù saûn
löôïng trôû veà möùc saûn löôïng töï nhieân toát laém cuõng chæ laø moät cô cheá
chaäm, vì theá hoï nhaán maïnh hôn ñeán caùc taùc ñoäng ngaén haïn cuûa
chính saùch. Hoï saün loøng hôn trong vieäc söû duïng chính saùch tieàn teä
tích cöïc hay thaâm huït ngaân saùch ñeå thoaùt ra khoûi tình traïng suy
thoaùi, cho duø tieàn teä coù ñaëc ñieåm trung tính trong trung haïn vaø caùc
khoaûn thaâm huït ngaân saùch coù aûnh höôûng baát lôïi trong daøi haïn.

BAÛNG 7-2 Caùc Taùc ñoäng Ngaén haïn vaø Trung haïn cuûa vieäc Môû roäng Tieàn teä, vieäc
Caét giaûm Thaâm huït Ngaân saùch, vaø söï Gia taêng Giaù Daàu moû ñoái vôùi
Saûn löôïng, Laõi suaát vaø Möùc giaù.
Ngaén haïn Trung haïn

Möùc saûn Laõi suaát Möùc giaù Möùc saûn Laõi suaát Möùc giaù
löôïng löôïng
Môû roäng tieàn teä Taêng Giaûm Taêng (ít) Khoâng ñoåi Khoâng ñoåi Taêng
Caét giaûm thaâm huït Giaûm Giaûm Giaûm (ít) Khoâng ñoåi Khoâng ñoåi Giaûm
Gia taêng giaù daàu moû Giaûm Taêng Taêng Giaûm Taêng Taêng
Chuùng ta seõ trôû laïi Caùc Cuùù soác vaø Caùc Cô cheá lan truyeàn
nhöõng vaán ñeà naøy
nhieàu laàn trong saùch Chöông naøy cuõng giuùp baïn coù moät caùch suy nghó toång quaùt veà
naøy. Ñaëc bieät xem
Chöông 22, chöông
nhöõng söï dao ñoäng saûn löôïng (ñoâi khi ñöôïc goïi laø caùc chu kyø kinh
naøy taäp trung vaøo teá (chu kyø kinh doanh))  ñoù laø nhöõng bieán ñoäng trong saûn löôïng
nhöõng giai ñoaïn coù xung quanh xu höôùng cuûa noù (cho ñeán giôø, chuùng ta ñaõ boû qua xu
möùc thaát nghieäp cao höôùng naøy, nhöng chuùng ta seõ taäp trung vaøo xu höôùng naøy trong
duy trì laâu daøi, nhö Chöông 10 vaø Chöông 13ù)
Cuoäc Ñaïi Khuûng
hoaûng vaø caùc chöông
25 ñeán 27, laø caùc Neàn kinh teá lieân tuïc bò taán coâng bôûi nhöõng cuù soác ñoái vôùi toång
chöông xem xeùt chính caàu hay ñoái vôùi toång cung, hay caû hai. Nhöõng cuù soác naøy coù theå laø
saùch kinh teá vó moâ chi nhöõng thay ñoåi trong tieâu duøng do nhöõng thay ñoåi trong loøng tin cuûa
tieát hôn. ngöôøi tieâu duøng, thay ñoåi trong ñaàu tö, nhöõng thay ñoåi trong haønh vi
ñaàu tö giaùn tieáp, nhöõng thay ñoåi trong naêng suaát lao ñoäng, vaø v.v.
Hay chuùng coù theå xuaát phaùt töø nhöõng thay ñoåi trong chính saùch 
töø vieäc ñöa ra aùp duïng moät luaät thueá môùi, ñeán moät chöông trình môùi
veà ñaàu tö haï taàng cô sôû, ñeán quyeát ñònh cuûa ngaân haøng trung öông
ngaên chaän laïm phaùt thoâng qua vieäc thaét chaët tieàn teä.
Moãi cuù soác coù nhöõng taùc ñoäng coù tính ñoäng (dynamic effetc) ñoái
vôùi saûn löôïng vaø caùc yeáu toá cuûa saûn löôïng. Caùc taùc ñoäng coù tính
ñoäng naøy ñöôïc goïi laø cô cheá lan truyeàn (propagation mechanism)
cuûa soác. Caùc cô cheá lan truyeàn khaùc nhau ñoái vôùi caùc cuù soác khaùc
nhau. Caùc taùc ñoäng ñoái vôùi hoaït ñoäng kinh teá coù theå lôùn nhaát luùc
Vieäc ñònh nghóa nhö
baét ñaàu vaø sau ñoù chuùng coù theå giaûm daàn qua thôøi gian. Hay caùc
theá naøo goïi laø moät cuù
soác khoù hôn ta töôûng.
taùc ñoäng coù theå gia taêng trong moät thôøi gian, vaø sau ñoù giaûm xuoáng
Giaû söû moät chöông vaø cuoái cuøng bieán maát. Thí duï, chuùng ta ñaõ thaáy caùc taùc ñoäng cuûa
trình kinh teá thaát baïi ôû söï gia taêng tieàn teä ñoái vôùi saûn löôïng ñaït ñænh ñieåm sau saùu ñeán chín
moät nöôùc ngoaøi daãn thaùng vaø roài suït giaûm chaàm chaäm sau ñoù, khi giaù cuoái cuøng gia taêng
ñeán vieäc suy suïp cuûa caân xöùng vôùi gia taêng tieàn teä. Moät soá cuù soác coù taùc ñoäng thaäm chí
neàn daân chuû ôû nöôùc
trong daøi haïn. Ñieàu naøy ñuùng cho baát cöù cuù soác naøo coù taùc ñoäng
ñoù, daãn ñeán gia taêng
nguy cô xaûy ra chieán laâu daøi ñoái vôùi toång cung, nhö moät söï thay ñoåi laâu daøi trong giaù daàu
tranh haït nhaân, nguy moû.
cô naøy daãn ñeán suït
giaûm trong loøng tin Nhöõng dao ñoäng trong saûn löôïng laø do söï xuaát hieän lieân tuïc caùc
cuûa ngöôøi tieâu duøng ôû
cuù soác, moãi cuù soác naøy coù cô cheá lan truyeàn rieâng. Thænh thoaûng,
nöôùc chuùng ta, maø
ñieàu naøy daãn ñeán moät
moät soá cuù soác ñuû toài teä, hay xuaát hieän trong caùc keát hôïp ñuû toài teä,
söï suït giaûm tieâu duøng. ñeå chuùng taïo ra moät cuoäc suy thoaùi. Hai cuoäc suy thoaùi cuûa thaäp
“Cuù soác” ôû ñaây laø gì? nieân 1970 phaàn lôùn laø do nhöõng gia taêng trong giaù daàu moû; cuoäc suy
Chöông trình kinh teá thoaùi ñaàu thaäp nieân 1980 laø do thay ñoåi ñoät ngoät trong chính saùch
ñaõ thaát baïi? Söï suy tieàn teä; cuoäc suy thoaùi vaøo ñaàu thaäp nieân 1990 chuû yeáu laø do söï suït
suïp cuûa neàn daân chuû?
giaûm ñoät ngoät trong loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng. Nhöõng gì chuùng
Söï gia taêng nguy cô
chieán tranh haït nhaân? ta goïi laø caùc dao ñoäng kinh teá laø haäu quaû cuûa nhöõng cuù soác naøy vaø
Hay söï maát loøng tin caùc taùc ñoäng coù tính ñoäng cuûa chuùng ñoái vôùi saûn löôïng.
cuûa ngöôøi tieâu duøng?
Treân thöïc tieãn, chuùng Saûn löôïng, Thaát nghieäp vaø Laïm phaùt
ta phaûi caét chuoãi quan
heä nhaân quaû ôû ñaâu
ñoù. Nhö theá, chuùng ta Khi xaây döïng moâ hình trong chöông naøy, chuùng ta ñaõ ñöa ra giaû
coù theå ñeà caäp ñeán söï ñònh raèng toång löôïng tieàn danh nghóa khoâng ñoåi. Ñoù laø, maëc duø
suït giaûm loøng tin cuûa chuùng ta xem xeùt caùc taùc ñoäng cuûa thay ñoåi moät laàn trong möùc tieàn
ngöôøi tieâu duøng nhö danh nghóa (trong phaàn 7-4), nhöng chuùng ta ñaõ khoâng döï truø cho
laø “cuù soác” vaø boû qua taêng tröôûng tieàn danh nghóa ñöôïc duy trì laâu daøi. Moät yù nghóa cuûa giaû
caùc nguyeân nhaân neàn
ñònh ñoù laø möùc giaù khoâng ñoåi trong trung haïn, laø khoâng coù laïm phaùt.
taûng cuûa noù.
Baây giôø chuùng ta phaûi boû giaû ñònh naøy vaø döï truø cho taêng tröôûng tieàn
danh nghóa. Chæ baèng caùch laøm nhö theá chuùng ta môùi coù theå giaûi
thích taïi sao laïm phaùt thöôøng döông, vaø suy nghó veà quan heä giöõa
hoaït ñoäng kinh teá vaø laïm phaùt. Nhöõng bieán ñoäng trong möùc thaát
nghieäp, saûn löôïng, vaø laïm phaùt laø caùc ñeà taøi cuûa hai chöông keá tieáp.

TOÙM TAÉT
• Moâ hình toång cung vaø toång caàu moâ taû suaát vaø söï gia taêng trong saûn löôïng.
nhöõng thay ñoåi trong saûn löôïng vaø giaù Qua thôøi gian, möùc giaù gia taêng, daãn
khi chuùng ta tính ñeán tình traïng caân ñeán moät söï suït giaûm trong toång löôïng
baèng treân caùc thò tröôøng haøng hoùa, taøi tieàn thöïc cho ñeán khi saûn löôïng trôû veà
chính vaø lao ñoäng. möùc saûn löôïng töï nhieân. Trong trung
• Quan heä toång cung theå hieän caùc taùc haïn, tieàn teä coù ñaëc ñieåm trung tính:
ñoäng cuûa saûn löôïng ñoái vôùi möùc giaù. Noù khoâng aûnh höôûng ñeán saûn löôïng,
Noù ñöôïc ruùt ra töø tình traïng caân baèng vaø nhöõng thay ñoåi trong tieàn teä ñöôïc
treân thò tröôøng lao ñoäng. Noù laø quan phaûn aûnh trong nhöõng gia taêng caân
heä giöõa möùc giaù, möùc giaù kyø voïng vaø xöùng trong möùc giaù.
möùc saûn löôïng. Moät söï gia taêng trong • Trong ngaén haïn, söï suït giaûm thaâm huït
saûn löôïng laøm giaûm möùc thaát nghieäp, ngaân saùch daãn ñeán söï suït giaûm caàu
laøm taêng tieàn coâng vaø tieàn coâng taêng ñoái vôùi haøng hoùa vaø nhö theá daãn ñeán
laïi laøm taêng möùc giaù. Möùc giaù kyø suït giaûm saûn löôïng. Qua thôøi gian,
voïng cao hôn daãn ñeán gia taêng cao möùc giaù suït giaûm daãn ñeán söï gia taêng
hôn trong möùc giaù thöïc teá theo tyû leä toång löôïng tieàn thöïc vaø söï suït giaûm laõi
1/1. suaát. Trong trung haïn, saûn löôïng trôû
• Quan heä toång caàu theå hieän caùc taùc veà möùc saûn löôïng töï nhieân, nhöng laõi
ñoäng cuûa möùc giaù ñoái vôùi saûn löôïng. suaát thaáp hôn vaø ñaàu tö cao hôn.
Noù ñöôïc ruùt ra töø tình traïng caân baèng • Gia taêng giaù daàu moû daãn ñeán, caû trong
treân caùc thò tröôøng haøng hoùa vaø taøi ngaén haïn laãn trung haïn, suït giaûm saûn
chính. Moät söï gia taêng trong möùc giaù löôïng. Trong ngaén haïn, noù daãn ñeán
laøm giaûm toång löôïng tieàn thöïc, laøm gia taêng giaù, ñieàu naøy laøm giaûm toång
taêng laõi suaát vaø laøm giaûm saûn löôïng. löôïng tieàn thöïc vaø daãn ñeán söï thu heïp
• Trong ngaén haïn, nhöõng thay ñoåi trong caàu vaø saûn löôïng. Trong trung haïn,
saûn löôïng xuaát phaùt töø nhöõng dòch noù laøm giaûm tieàn coâng thöïc ñöôïc caùc
chuyeån trong toång caàu hoaëc toång coâng ty traû, laøm taêng tyû leä thaát nghieäp
cung. Trong trung haïn, saûn löôïng trôû töï nhieân, vaø tieáp theo laøm giaûm möùc
veà möùc saûn löôïng töï nhieân, voán ñöôïc saûn löôïng töï nhieân.
xaùc ñònh bôûi tình traïng caân baèng treân • Nhöõng khaùc bieät giöõa caùc taùc ñoäng
thò tröôøng lao ñoäng. ngaén haïn vaø trung haïn cuûa caùc chính
• Trong ngaén haïn, chính saùch tieàn teä môû saùch laø moät trong nhöõng lyù do chính
roäng daãn ñeán söï gia taêng trong toång khieán cho caùc nhaø kinh teá hoïc baát
löôïng tieàn thöïc, söï suït giaûm trong laõi ñoàng trong caùc ñeà xuaát chính saùch cuûa

hoï. Moät soá nhaø kinh teá hoïc tin raèng ñieàu chænh chaäm, vaø nhaán maïnh nhieàu
neàn kinh teá ñieàu chænh moät caùch hôn ñeán caùc taùc ñoäng ngaén haïn.
nhanh choùng ñeán tình traïng caân baèng • Dao ñoäng kinh teá laø keát quaû cuûa moät
trong trung haïn cuûa noù, vaø do ñoù nhaán doøng lieân tuïc caùc cuù soác ñoái vôùi toång
maïnh ñeán nhöõng aûnh höôûng trong cung hay ñoái vôùi toång caàu, vaø cuûa caùc
trung haïn cuûa chính saùch. Nhöõng taùc ñoäng coù tính ñoäng cuûa moãi cuù soác
ngöôøi khaùc tin raèng cô cheá ñieàu chænh naøy ñoái vôùi saûn löôïng. Ñoâi khi caùc cuù
qua ñoù saûn löôïng trôû veà möùc saûn soác baát lôïi, ñôn leõ hay keát hôïp vôùi
löôïng töï nhieân toát laém laø moät cô cheá nhöõng yeáu toá khaùc, ñuû maïnh ñeå daãn
ñeán moät cuoäc suy thoaùi.
THUAÄT NGÖÕ CHÍNH
• quan heä toång cung • laïm phaùt ñi ñoâi vôùi suy thoaùi
• quan heä toång caàu • dao ñoäng saûn löôïng
• tính trung laäp cuûa tieàn teä • chu kyø kinh teá (chu kyø kinh doanh)
• tieàn döï ñoaùn ñöôïc • caùc cuù soác
• tieàn khoâng döï ñoaùn ñöôïc • cô cheá lan truyeàn.


Daáu sao (*) cho thaáy caâu hoûi khoù hôn
1. ÑUÙNG/SAI/KHOÂNG CHAÉC Giaû ñònh raèng tröôùc khi coù nhöõng thay ñoåi
a) Quan heä toång cung haøm yù raèng gia naøy, neàn kinh teá ôû möùc saûn löôïng töï
taêng trong saûn löôïng daãn ñeán gia taêng nhieân.
trong möùc giaù. a. Gia taêng trong loøng tin cuûa ngöôøi tieâu
b) Möùc saûn löôïng töï nhieân coù theå ñöôïc duøng
xaùc ñònh baèng caùch chæ xem xeùt quan b. Gia taêng thueá
heä toång cung. 3. CAÙC CUÙ SOÁC CUNG VAØ TRUNG
c) Quan heä toång caàu haøm yù raèng gia taêng HAÏN
möùc giaù daãn ñeán gia taêng saûn löôïng. Söû duïng moâ hình AS–AD ñöôïc xaây
d) Khi khoâng coù nhöõng thay ñoåi trong döïng trong chöông naøy, haõy trình baøy cho
chính saùch thu chi ngaân saùch vaø/hoaëc thaáy caùc taùc ñoäng cuûa moãi cuù soác döôùi
chính saùch tieàn teä, neàn kinh teá seõ luoân ñaây ñoái vôùi vò trí cuûa caùc ñöôøng WS, PS,
luoân duy trì ôû möùc saûn löôïng töï nhieân. IS, LM, AD vaø AS trong trung haïn. Keá ñoù
e) Chính saùch tieàn teä môû roäng khoâng coù cho bieát caùc taùc ñoäng ñoái vôùi saûn löôïng,
taùc duïng ñoái vôùi möùc saûn löôïng trong laõi suaát, vaø möùc giaù, cuõng trong trung
trung haïn. haïn. Giaû ñònh raèng tröôùc khi coù nhöõng
thay ñoåi naøy, neàn kinh teá ôû möùc saûn
f) Chính saùch ngaân saùch khoâng theå aûnh löôïng töï nhieân.
höôûng ñeán ñaàu tö trong trung haïn, bôûi
vì saûn löôïng luoân luoân trôû veà möùc saûn a. Gia taêng trôï caáp thaát nghieäp.
löôïng töï nhieân. b. Suït giaûm giaù daàu moû.
g) Trong trung haïn, caùc giaù vaø saûn löôïng 4. TÍNH TRUNG LAÄP CUÛA TIEÀN TEÄ
luoân luoân trôû veà trò soá nhö cuõ.
a. Tieàn coù tính trung laäp theo yù nghóa
2. CAÙC CUÙ SOÁC TRONG CHI TIEÂU naøo? Taïi sao chính saùch tieàn teä coù ích
VAØ TRUNG HAÏN maëc duø tieàn teä coù tính trung laäp?
Söû duïng moâ hình AS–AD ñöôïc xaây b. Chính saùch thu chi ngaân saùch, cuõng
döïng trong chöông naøy, haõy trình baøy cho gioáng nhö chính saùch tieàn teä, khoâng
thaáy caùc taùc ñoäng cuûa moãi trong nhöõng cuù theå thay ñoåi möùc saûn löôïng töï nhieân.
soác sau ñaây ñoái vôùi vò trí cuûa caùc ñöôøng Theá thì taïi sao chính saùch tieàn teä ñöôïc
IS, LM, AD vaø AS trong trung haïn. Keá ñoù xem laø trung laäp maø chính saùch thu
cho thaáy taùc ñoäng ñoái vôùi saûn löôïng, laõi chi ngaân saùch thì khoâng?
suaát vaø möùc giaù, cuõng trong trung haïn.

c. Thaûo luaän caâu phaùt bieåu sau: “Bôûi vì ÑAÀU TÖ VAØ CHÍNH SAÙCH TIEÀN TEÄ
chính saùch thu chi ngaân saùch vaø chính Haõy xeùt moâ hình kinh teá sau ñaây
saùch tieàn teä ñeàu khoâng theå aûnh höôûng (chuùng ta boû qua vai troø cuûa G vaø T ñoái
ñeán möùc saûn löôïng töï nhieân, neân vôùi caàu; ngoaøi ra, ñeå ñôn giaûn hoùa pheùp
trong trung haïn, möùc saûn löôïng töï tính soá hoïc, chuùng ta giaû ñònh saûn löôïng
nhieân ñoäc laäp vôùi taát caû caùc chính
phuï thuoäc vaøo söï khaùc bieät giöõa M vaø P
saùch cuûa chính phuû. chöù khoâng phaûi vaøo tæ soá cuûa chuùng.
*
5. ÑIEÀU GÌ XAÛY RA NEÁU NHÖ LAÕI AD: Y = c (M – P)
SUAÁT KHOÂNG COÙ TAÙC ÑOÄNG
ÑOÁI VÔÙI ÑAÀU TÖ AS: P = Pe + d (Y – Yn)
trong ñoù c vaø d laø caùc thoâng soá
Giaû söû ñaàu tö khoâng ñaùp öùng tröôùc laõi
suaát. a. Möùc saûn löôïng töï nhieân baèng bao
nhieâu? Neáu möùc tieàn danh nghóa laø
a. Baïn coù theå nghó ñeán moät tình huoáng
M0, möùc giaù ban ñaàu laø gì? Goïi möùc
coù theå xaûy ra ñieàu naøy hay khoâng?
giaù ban ñaàu naøy laø P0.
b. Ñieàu naøy coù yù nghóa aûnh höôûng gì ñeán
Giaû söû trong moät noã löïc gia taêng ñaàu
ñöôøng IS?
tö, Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang (Hoa Kyø)
c. Ñieàu naøy coù yù nghóa aûnh höôûng gì ñeán quyeát ñònh theo ñuoåi chính saùch tieàn teä
ñöôøng LM? môû roäng vaø taêng gaáp ñoâi toång löôïng tieàn
d. Ñieàu naøy coù yù nghóa aûnh höôûng gì ñeán danh nghóa: M1 = 2M0.
ñöôøng AD? b. Giaûi ñeå tìm trò soá caân baèng cuûa saûn
Baây giôø giaû söû neàn kinh teá baét ñaàu taïi löôïng trong ngaén haïn.
möùc saûn löôïng töï nhieân vaø giaû söû do c. Ñieàu gì xaûy ra cho ñaàu tö ñaèng sau
moät cuù soác ñoái vôùi bieán soá theå hieän taát haäu tröôøng? Haõy giaûi thích baèng lôøi.
caû aûnh höôûng khaùc (catchall viriable)
z, ñöôøng AS chuyeån dòch leân treân. d. Giaûi ñeå tìm trò soá caân baèng cuûa saûn
löôïng trong trung haïn.
e. Taùc ñoäng trong ngaén haïn ñoái vôùi giaù
e. Ñieàu gì xaûy ra cho ñaàu tö trong trung
vaø saûn löôïng laø nhö theá naøo?
haïn? Haõy giaûi thích baèng lôøi.
f. Ñieàu gì xaûy ra cho saûn löôïng vaø giaù
qua thôøi gian? Haõy giaûi thích baèng
lôøi.

Chapter 8: The Phillips Curve
CHÖÔNG 8
Ñöôøng Phillips
Naêm 1958, A. W. Phillips ñaõ ñöa ra moät ñoà thò veõ tyû leä laïm phaùt theo
tyû leä thaát nghieäp ôû Anh vaøo moãi naêm tính töø 1861 ñeán 1957. OÂng ñaõ
tìm ra baèng chöùng roõ raøng veà moái quan heä nghòch bieán giöõa laïm phaùt
vaø thaát nghieäp: Khi thaát nghieäp thaáp thì laïm phaùt cao, vaø khi thaát
nghieäp cao thì laïm phaùt thaáp, nhieàu khi coøn aâm.
Hai naêm sau, Paul Samuelson vaø Robert Solow ñaõ laäp laïi thöû
nghieäm cuûa Phillips ñoái vôùi Hoa Kyø, duøng soá lieäu töø naêm 1900 ñeán
1960. Hình 8-1 cho thaáy nhöõng keát quaû hoï tìm thaáy.
(Hình 8-1 duøng tyû leä thay ñoåi Chæ soá Giaù Tieâu duøng (CPI) ñeå ño löôøng
tyû leä laïm phaùt. Samuelson vaø Solow cuõng nhö Phillips ñaõ duøng tyû leä
thay ñoåi tieàn löông (tieàn coâng) danh nghóa.) Ngoaøi thôøi kyø coù thaát
nghieäp raát cao trong nhöõng naêm 1930 (nhöõng naêm töø 1931 ñeán 1939
ñöôïc bieåu thò baèng nhöõng tam giaùc ñen vaø naèm haún veà phía beân phaûi
cuûa nhöõng ñieåm khaùc trong hình naøy) ôû Hoa Kyø cuõng ñaõ xuaát hieän
moái quan heä nghòch bieán giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp.
Moái quan heä naøy, maø Samuelson vaø Solow ñaët teân laø ñöôøng Phillips,
nhanh choùng trôû thaønh troïng taâm cho tö duy vaø chính saùch kinh teá vó
moâ. Moái quan heä naøy döôøng nhö coù yù nghóa laø khoâng keå caùc giai
ñoaïn nhö laø Cuoäc Ñaïi Suy thoaùi, caùc quoác gia coù theå löïa choïn caùc keát
hôïp khaùc nhau giöõa thaát nghieäp vaø laïm phaùt. Hoï coù theå ñaït ñöôïc möùc
thaát nghieäp thaáp neáu hoï chòu ñöïng laïm phaùt cao hôn, hoaëc hoï coù theå
giöõ oån ñònh möùc giaù caû – laïm phaùt baèng khoâng – neáu hoï chòu thaát
nghieäp cao hôn. Nhieàu thaûo luaän veà chính saùch kinh teá vó moâ ñaõ trôû
thaønh moät cuoäc thaûo luaän veà vieäc neân choïn ñieåm naøo treân ñöôøng
Phillips.
Tuy nhieân, vaøo nhöõng naêm 1970, moái quan heä naøy ñaõ bò phaù vôõ.
Caû ôû Hoa Kyø laãn phaàn lôùn caùc nöôùc thuoäc Toå chöùc Hôïp taùc vaø Phaùt
trieån Kinh teá (OECD) ñeàu xaûy ra caû laïm phaùt cao laãn thaát nghieäp
cao, roõ raøng maâu thuaãn vôùi ñöôøng Phillips nguyeân thuûy. Moät moái
Olivier Blanchard 233 Ngöôøi Dòch: Hieáu Haïnh
quan heä laïi ñöôïc xaùc laäp, nhöng baây giôø laø moái quan heä giöõa tyû leä
thaát nghieäp vaø söï thay ñoåi tyû leä laïm phaùt. Ngaøy nay ôû Hoa Kyø, thaát
nghieäp cao khoâng daãn ñeán laïm phaùt thaáp maø thay vaøo ñoù laø daãn ñeán
moät söï suït giaûm laïm phaùt.
Muïc ñích cuûa chöông naøy laø tìm hieåu nhöõng bieán ñoái cuûa ñöôøng
Phillips vaø khaùi quaùt hôn laø ñeå hieåu moái quan heä giöõa laïm phaùt vaø
thaát nghieäp. Chuùng ta seõ thaáy raèng nhöõng gì Phillips ñaõ khaùm phaù laø
moái quan heä toång cung vaø raèng nhöõng bieán ñoåi cuûa ñöôøng Phillips
xuaát phaùt töø nhöõng thay ñoåi trong caùch maø ngöôøi tieâu duøng vaø caùc
doanh nghieäp hình thaønh döï ñoaùn (hay kyø voïng) cuûa hoï.
HÌNH 8-1
Laïm phaùt vaø thaát

Tyû leä laïm phaùt, phaàn traêm
nghieäp ôû Hoa Kyø

1900 – 1960
Trong giai ñoaïn

1900 ñeán 1960 ôû
Hoa Kyø, thaát nghieäp
thaáp thöôøng ñi ñoâi
vôùi laïm phaùt cao,
vaø thaát nghieäp cao
thöôøng ñi ñoâi vôùi
laïm phaùt thaáp hay
aâm. Tyû leä thaát nghieäp, phaàn traêm
Töø ñaây trôû ñi, toâi seõ 8-1 Laïm phaùt, Laïm phaùt döï ñoaùn, vaø Thaát nghieäp
duøng chöõ “laïm
phaùt” ñeå chæ tyû leä
laïm phaùt vaø chöõ Böôùc ñaàu tieân chuùng ta seõ chöùng minh raèng moái quan heä toång cung
“thaát nghieäp” ñeå chæ maø ta ñaõ ruùt ra trong chöông 7 coù theå ñöôïc vieát laïi thaønh moái quan heä
tyû leä thaát nghieäp. giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp, vôùi laïm phaùt döï ñoaùn ñaõ coù.
Ñeå laøm ñieàu naøy, ta trôû laïi moái quan heä giöõa möùc giaù, möùc giaù kyø
Sau khi ruùt ra ñöôïc
voïng, vaø tyû leä thaát nghieäp ñaõ ruùt ra trong chöông 7 :
moái quan heä naøy
trong chöông 7, Pt = Pt e(1 +µ) F(ut,z)
chuùng ta ñaõ thay theá
tyû leä thaát nghieäp Nhôù laïi raèng haøm F theå hieän nhöõng aûnh höôûng ñoái vôùi möùc löông
baèng bieåu thöùc cuûa cuûa tyû leä thaát nghieäp, ut, vaø cuûa caùc yeáu toá khaùc coù aûnh höôûng ñeán
noù theo saûn löôïng vieäc aán ñònh tieàn löông, ñöôïc bieåu thò baèng bieán soá theå hieän taát caû
ñeå coù ñöôïc moái aûnh höôûng khaùc z. ÔÛ ñaây seõ tieän hôn khi söû duïng moät coâng thöùc cuï
quan heä giöõa möùc
theå cho haøm F :
giaù, möùc giaù kyø
voïng, vaø saûn löôïng.
Seõ thuaän tieän hôn F(ut,z) = 1 – αut + z
neáu trong chöông
naøy ta tieáp tuïc bieåu Coâng thöùc naøy cho thaáy tyû leä thaát nghieäp caøng cao, thì möùc löông
thò moái quan heä naøy
caøng thaáp, vaø z caøng cao thì möùc löông caøng cao. Tham soá α (chöõ in
theo thaát nghieäp
thay vì saûn löôïng.
thöôøng tieáng Hy laïp ñoïc laø alpha) cho thaáy möùc ñoä aûnh höôûng cuûa
thaát nghieäp ñoái vôùi möùc löông: α caøng lôùn thì aûnh höôûng (nghòch) cuûa
thaát nghieäp ñoái vôùi möùc löông caøng maïnh.
Thay theá vaøo ñaúng thöùc tröôùc, ta coù:
Pe ↑ ⇒ P ↑; u ↑ ⇒ P Pt = Pt e(1 +µ) (1 - α ut + z)
↓
Vôùi moät vaøi thao taùc, moái quan heä naøy coù theå ñöôïc vieát laïi thaønh
moái quan heä giöõa tyû leä laïm phaùt, tyû leä laïm phaùt döï ñoaùn, vaø tyû leä thaát
nghieäp
πe ↑ ⇒ π ↑; u ↑ ⇒ π ↓ πt = πt e + (µ + z) - α ut (8.1)
Trong ñoù πt bieåu thò tyû leä laïm phaùt, ñöôïc ñònh nghóa laø tyû leä thay
ñoåi giaù caû töø naêm tröôùc sang naêm naøy, vaø πte bieåu thò tyû leä laïm phaùt
döï ñoaùn töông öùng – tyû leä thay ñoåi giaù caû töø naêm tröôùc sang naêm naøy,
ñöôïc döï kieán bôûi nhöõng ngöôøi ñònh tieàn löông vaøo naêm tröôùc.
Noùi toùm laïi, ñaúng thöùc (8.1) cho ta bieát raèng laïm phaùt phuï thuoäc
theo tyû leä thuaän vaøo laïm phaùt döï ñoaùn vaø theo tyû leä nghòch vaøo thaát
nghieäp.
• Laïm phaùt döï ñoaùn caøng cao daãn ñeán laïm phaùt caøng cao. Ta ñaõ
thaáy trong chöông 7 giaù caû kyø voïng caøng cao daãn ñeán tieàn löông
danh nghóa caøng cao, daãn ñeán giaù caû caøng cao nhö theá naøo.
Nhöng löu yù raèng, vôùi giaù naêm tröôùc ñaõ coù, giaù naêm nay cao hôn
coù yù nghóa laø laïm phaùt naêm nay cao hôn; töông töï, giaù caû kyø voïng
cao hôn coù yù nghóa laø laïm phaùt döï ñoaùn cao hôn. Vì vaäy, laïm phaùt
döï ñoaùn caøng cao daãn ñeán laïm phaùt thöïc teá caøng cao.

Töø moái quan heä • Vôùi laïm phaùt döï ñoaùn cho tröôùc, doanh nghieäp choïn thaëng soá
giöõa möùc giaù kyø (markup) µ caøng cao, hoaëc caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán vieäc xaùc
voïng vaø möùc giaù
ñònh tieàn löông, z, caøng cao, thì laïm phaùt caøng cao. Ta ñaõ thaáy
ñeán moái quan heä
giöõa laïm phaùt vaø ôû chöông 7, vôùi giaù caû kyø voïng cho tröôùc, thaëng soá (markup)
laïm phaùt döï ñoaùn caøng cao daãn ñeán giaù caøng cao nhö theá naøo. Noùi caùch khaùc:
Vôùi laïm phaùt döï ñoaùn cho tröôùc, thaëng soá (markup) caøng cao
Ta baét ñaàu vôùi: daãn ñeán laïm phaùt caøng cao. Cuõng laäp luaän nhö vaäy ñoái vôùi söï
Pte ↑ ⇒ Pt ↑
gia taêng baát kyø yeáu toá naøo aûnh höôûng ñeán vieäc xaùc ñònh tieàn
Tröø Pt-1 khoûi caû hai
veá, vaø chia caû hai
löông.
veá cho Pt-1
(Pte – Pt-1) / Pt-1 ↑ ⇒ • Vôùi laïm phaùt döï ñoaùn cho tröôùc, thaát nghieäp caøng cao thì laïm
(Pt – Pt-1) / P t-1 phaùt caøng thaáp. Ta thaáy ôû chöông 7 raèng vôùi giaù caû kyø voïng
cho tröôùc, tyû leä thaát nghieäp caøng cao daãn ñeán giaù caû caøng thaáp.
Nhaéc laïi ñònh nghóa
Noùi caùch khaùc: Vôùi laïm phaùt döï ñoaùn cho tröôùc, tyû leä thaát
cuûa laïm phaùt döï
ñoaùn nghieäp caøng cao daãn ñeán laïm phaùt thöïc teá caøng thaáp.
(πte = (Pte – Pt-1) / Pt-1)
vaø laïm phaùt thöïc teá Vôùi vieäc taùi laäp moái quan heä toång cung naøy, baây giôø ta coù theå trôû
(πt = (Pt–Pt-1) / P t-1), laïi vôùi nhöõng noãi aâu lo veà ñöôøng Phillips.
vaø thay theá :
πte ↑ ⇒ πt ↑
8-2 Ñöôøng Phillips
Ta haõy baét ñaàu baèng moái quan heä giöõa thaát nghieäp vaø laïm phaùt maø
Phillips, Solow, vaø Samuelson laàn ñaàu tieân khaùm phaù ra khoaûng naêm
1960.
Hình thaùi ban ñaàu
Haõy nghó ñeán moät neàn kinh teá maø laïm phaùt döông trong vaøi naêm, roài
aâm vaøo nhöõng naêm khaùc, vaø tính trung bình laø khoâng. Ñaây roõ raøng
khoâng phaûi laø ñieàu dieãn ra ôû Hoa Kyø ngaøy nay: Naêm cuoái cuøng coù
laïm phaùt aâm – naêm cuoái cuøng coù giaûm phaùt – laø naêm 1955, khi ñoù
laïm phaùt laø – 0,3%. Nhöng nhö ta seõ thaáy sau trong chöông naøy, laïm
phaùt trung bình ñaõ gaàn baèng khoâng trong phaàn lôùn khoaûng thôøi gian
maø Phillips, Samuelson, vaø Solow xem xeùt.
Haõy nghó ñeán nhöõng ngöôøi ñònh tieàn löông choïn möùc löông danh
nghóa cho naêm tôùi vaø do vaäy phaûi döï baùo laïm phaùt trong naêm seõ laø
bao nhieâu. Vôùi laïm phaùt trung bình baèng khoâng trong quaù khöù, hoï coù

lyù ñeå döï ñoaùn raèng laïm phaùt cuõng seõ baèng khoâng vaøo naêm tôùi. Giaû söû
raèng πte = 0 trong ñaúng thöùc (8.1), ta coù moái quan heä sau ñaây giöõa
thaát nghieäp vaø laïm phaùt:
πt = (µ + z) – αut (8.2)
Ñaây chính laø moái quan heä nghòch bieán giöõa thaát nghieäp vaø laïm
phaùt maø Phillips, Solow, vaø Samuelson ñaõ tìm ra cho Anh vaø Hoa
Kyø. Caâu chuyeän ñaèng sau ñôn giaûn laø: Vôùi giaù kyø voïng cho tröôùc, maø
coâng nhaân ñôn thuaàn coi laø baèng vôùi giaù cuûa naêm tröôùc, thaát nghieäp
thaáp hôn daãn ñeán tieàn löông danh nghóa cao hôn. Tieàn löông danh
nghóa cao hôn daãn ñeán giaù caû cao hôn. Keát hôïp caùc böôùc vôùi nhau,
thaát nghieäp thaáp hôn daãn ñeán giaù caû naêm nay cao hôn so vôùi naêm
tröôùc – nghóa laø – laïm phaùt cao hôn.
Cô cheá naøy ñoâi khi ñöôïc goïi laø voøng xoaùy giaù-löông, vaø cuïm töø
naøy theå hieän roõ cô cheá vaän haønh cô baûn nhö sau:
• Thaát nghieäp thaáp daãn ñeán tieàn löông danh nghóa cao hôn.
• Ñaùp öùng vôùi tieàn löông cao hôn, caùc coâng ty taêng giaù caû.
• Ñaùp öùng vôùi giaù caû cao hôn, coâng nhaân yeâu caàu tieàn löông
danh nghóa cao hôn.
• Caùc coâng ty laïi taêng giaù caû theâm neân coâng nhaân laïi yeâu caàu
taêng tieàn löông hôn nöõa.
• Vaø cöù nhö vaäy, vôùi keát quaû laø laïm phaùt tieàn löông vaø giaù caû
dieãn ra ñeàu ñaën.
Caùc daïng bieán ñoåi
Söï keát hôïp giöõa moái quan heä thöïc nghieäm xem ra ñaùng tin naøy cuøng
vôùi moät laäp luaän hôïp lyù giaûi thích noù, ñaõ laøm cho caùc nhaø kinh teá vó
moâ cuõng nhö nhöõng ngöôøi hoaïch ñònh chính saùch thöøa nhaän vaø aùp
duïng ñöôøng Phillips. Chính saùch kinh teá vó moâ cuûa Hoa Kyø vaøo nhöõng
naêm 1960 ñaõ ñeà ra muïc tieâu laø duy trì thaát nghieäp trong bieân ñoä phuø
hôïp vôùi laïm phaùt vöøa phaûi. Vaø trong suoát nhöõng naêm 1960, moái quan
heä nghòch bieán giöõa thaát nghieäp vaø laïm phaùt cho thaáy moät caùch ñaùng
tin caäy raèng thaát nghieäp vaø laïm phaùt luoân bieán ñoåi cuøng nhau. Hình
8-2 veõ nhöõng keát hôïp giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp ôû Hoa Kyø vaøo
moãi naêm töø 1948 ñeán 1969. Caàn löu yù moái quan heä naøy ñaõ xaûy ra
ñuùng nhö theá naøo trong suoát nhöõng naêm 1960. Caùc ñieåm hình thoi
maøu luïc* trong hình naøy cho thaáy tyû leä thaát nghieäp giaûm daàn töø 6.8%
xuoáng 3.4%, tyû leä laïm phaùt taêng daàn töø 1.0% leân 5.5% trong giai
ñoaïn töø 1961 ñeán 1969.
Tuy nhieân, töø naêm 1970 trôû ñi, moái quan heä naøy ñaõ bò phaù vôõ.
Hình 8-3 bieåu thò nhöõng keát hôïp giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp ôû Hoa
Kyø vaøo moãi naêm keå töø naêm 1970. Caùc ñieåm naèm raûi raùc thaønh moät
ñaùm gaàn nhö ñoái xöùng : Khoâng coù moái quan heä naøo giöõa tyû leä thaát
nghieäp vaø tyû leä laïm phaùt.
Taïi sao ñöôøng Phillips nguyeân thuûy ñaõ bieán maát? Coù hai nguyeân
nhaân chính:
• Nhö chuùng ta thaáy ôû chöông 7, Hoa Kyø ñaõ hai laàn bò taùc ñoäng
bôûi giaù daàu taêng raát cao trong nhöõng naêm 1970. Taùc ñoäng cuûa
söï gia taêng caùc chi phí phi lao ñoäng naøy ñaõ buoäc caùc coâng ty
phaûi taêng giaù maëc duø tieàn löông khoâng ñoåi, coù nghóa laø taêng µ.
Nhö ñaõ trình baøy ôû ñaúng thöùc (8.1), thaäm chí vôùi tyû leä thaát
nghieäp cho tröôùc, taêng µ daãn ñeán taêng laïm phaùt, vaø ñieàu naøy
thöïc teá ñaõ xaûy ra hai laàn trong nhöõng naêm 1970. Nhöng
nguyeân nhaân chính khieán moái quan heä ñöôïc bieåu dieãn baèng
ñöôøng Phillips bò phaù vôõ laø ôû choã khaùc:
• Nhöõng ngöôøi ñònh tieàn löông ñaõ thay ñoåi caùch hoï hình thaønh
döï ñoaùn hay kyø voïng. Söï thay ñoåi naøy xuaát phaùt töø söï thay ñoåi
trong chính quaù trình laïm phaùt. Haõy xem Hình 8-4, hình naøy
veõ tyû leä laïm phaùt cuûa Hoa Kyø vaøo moãi naêm töø 1900. Baét ñaàu
khoaûng naêm 1960, (ñöôïc bieåu thò baèng ñöôøng thaúng ñöùng
trong hình naøy) roõ raøng ñaõ coù söï thay ñoåi trong caùch tyû leä laïm
phaùt thay ñoåi theo thôøi gian. Thöù nhaát, thay vì luùc döông, luùc
aâm nhö ñaõ dieãn ra ôû phaàn ñaàu theá kyû, tyû leä laïm phaùt ñaõ trôû neân
luoân luoân döông. Thöù hai, laïm phaùt ñaõ trôû neân lieân tuïc hôn.
Laïm phaùt cao naêm nay thöôøng ñöôïc tieáp noái bôûi laïm phaùt cao
trong naêm tôùi.
*
Ghi chuù cuûa ND: Caùc maøu nhö maøu luïc ñöôïc ñeà caäp ôû ñaây coù trong cuoán saùch goác tieáng Anh. Raát tieác ôû ñaây laø
baûn dòch neân khoâng thaáy maøu. Xin thoâng caûm!
HÌNH 8-2
nghieäp ôû Hoa Kyø,
1948-1969
Thaát nghieäp ôû Hoa Tyû leä laïm phaùt, (%)

Kyø giaûm suùt ñeàu
trong nhöõng naêm
1960 ñi ñoâi vôùi laïm
phaùt taêng ñeàu.
Tyû leä thaát nghieäp, (%)
HÌNH 8-3
1970-1998
Baét ñaàu töø 1970,

Tyû leä laïm phaùt, (%)
moái quan heä giöõa tyû

leä thaát nghieäp vaø tyû
leä laïm phaùt khoâng
coøn toàn taïi ôû Hoa
Kyø.

Do lieân tuïc laïm phaùt, coâng nhaân vaø coâng ty thay ñoåi caùch hình thaønh
döï ñoaùn (hay kyø voïng) cuûa hoï. Khi laïm phaùt luoân luoân döông thì vieäc
döï ñoaùn giaù caû naêm nay cuõng gioáng nhö naêm tröôùc trôû neân sai lieân
tuïc; thaät vaäy, döï ñoaùn nhö theá trôû thaønh ngôù ngaån. Ngöôøi ta khoâng
muoán laëp laïi cuøng moät sai laàm. Do ñoù, khi laïm phaùt trôû neân luoân
döông vaø lieân tuïc hôn thì ngöôøi ta baét ñaàu tính ñeán söï hieän dieän cuûa
laïm phaùt khi döï ñoaùn. Söï thay ñoåi trong caùch hình thaønh döï ñoaùn ñaõ
laøm thay ñoåi baûn chaát cuûa moái quan heä giöõa thaát nghieäp vaø laïm phaùt.
Ñeå hieåu ñöôïc nhöõng gì ñaõ xaûy ra, haõy giaû söû nhöõng döï ñoaùn ñöôïc
hình thaønh döïa treân ñaúng thöùc sau:
πte = θ πt-1 (8.3)
Giaù trò cuûa tham soá θ (chöõ in thöôøng tieáng Hy Laïp ñoïc laø theta) cho
thaáy taùc ñoäng cuûa tyû leä laïm phaùt naêm tröôùc ñoái vôùi tyû leä laïm phaùt döï
ñoaùn naêm nay. Giaù trò θ caøng cao thì laïm phaùt naêm tröôùc caøng khieán
coâng nhaân vaø caùc coâng ty thay ñoåi döï ñoaùn cuûa hoï veà laïm phaùt naêm
nay vaø vì vaäy, laïm phaùt döï ñoaùn laïi caøng cao hôn nöõa.
HÌNH 8-4
Laïm phaùt ôû Hoa Kyø,
1900-1998
Keå töø nhöõng naêm

1960, laïm phaùt ôû
Hoa Kyø luoân luoân

döông. Laïm phaùt
cuõng trôû neân lieân
tuïc hôn. Laïm phaùt
cao naêm nay thöôøng
daãn ñeán laïm phaùt
cao trong naêm tôùi.

Nhö vaäy, chuùng ta coù theå coi nhöõng gì ñaõ xaûy ra töø naêm 1970 trôû ñi
laø söï gia taêng giaù trò θ theo thôøi gian. Chöøng naøo maø laïm phaùt coøn thaáp
vaø khoâng lieân tuïc laém, thì coâng nhaân vaø caùc coâng ty coù lyù khi boû qua
laïm phaùt tröôùc ñoù vaø giaû thieát raèng möùc giaù naêm nay seõ gaàn gioáng naêm
tröôùc. Trong giai ñoaïn maø Samuelson vaø Solow xem xeùt, θ gaàn nhö laø
khoâng, caùc döï ñoaùn gaàn nhö ñöôïc cho bôûi πte = 0, vaø moái quan heä giöõa
tyû leä laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp ñöôïc tính theo ñaúng thöùc (8.2).
Nhöng vì laïm phaùt trôû neân lieân tuïc hôn, coâng nhaân vaø caùc coâng ty
baét ñaàu thay ñoåi caùch hoï hình thaønh döï ñoaùn. Hoï baét ñaàu giaû thieát
raèng neáu laïm phaùt ñaõ cao vaøo naêm tröôùc thì laïm phaùt cuõng seõ cao
vaøo naêm nay. Tham soá θ – taùc ñoäng cuûa tyû leä laïm phaùt naêm tröôùc ñoái
vôùi tyû leä laïm phaùt döï ñoaùn naêm nay – taêng daàn. Vaøo khoaûng nhöõng
naêm 1970, baèng chöùng cho thaáy ngöôøi tieâu duøng hình thaønh döï ñoaùn
cuûa mình baèng caùch döï ñoaùn tyû leä laïm phaùt naêm nay cuõng seõ baèng
naêm tröôùc – noùi caùch khaùc laø θ baáy giôø baèng 1.
Ñeå thaáy aûnh höôûng cuûa caùc giaù trò θ khaùc nhau ñoái vôùi moái quan
heä giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp, ta thay ñaúng thöùc (8.3) vaøo ñaúng
thöùc (8.1). Ta ñöôïc :
πe
t
π t = θπ t −1 + ( µ + z ) − αu t
• Khi θ baèng khoâng, ta coù ñöôøng Phillips nguyeân thuûy, ñoù laø
quan heä giöõa tyû leä laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp.
• Khi θ döông, tyû leä laïm phaùt khoâng chæ phuï thuoäc vaøo tyû leä thaát
nghieäp maø coøn vaøo tyû leä laïm phaùt naêm tröôùc.
• Khi θ baèng 1, moái quan heä naøy trôû thaønh (chuyeån tyû leä laïm
phaùt naêm tröôùc sang veá traùi cuûa ñaúng thöùc)
πt - πt-1 = (µ + z) - αut (8.4)
Vì vaäy, khi θ = 1, tyû leä thaát nghieäp khoâng taùc ñoäng vaøo tyû leä laïm
phaùt maø vaøo söï thay ñoåi tyû leä laïm phaùt: Thaát nghieäp cao daãn ñeán laïm
phaùt giaûm; thaát nghieäp thaáp daãn ñeán laïm phaùt taêng.
Ñeå phaân bieät ñaúng thöùc (8.4) vôùi ñöôøng Phillips nguyeân thuûy
(ñaúng thöùc [8.2]), noù thöôøng ñöôïc goïi laø ñöôøng Phillips söûa ñoåi, hay
Ñöôøng Phillips
ñöôøng Phillips döï ñoaùn – môû roäng (ñeå noùi leân raèng πt-1 bieåu thò laïm
nguyeân thuûy: phaùt döï ñoaùn), hay ñöôøng Phillips taêng toác (ñeå noùi leân raèng tyû leä
ut ↑ ⇒ πt ↓ thaát nghieäp thaáp daãn ñeán söï gia taêng tyû leä laïm phaùt vaø do vaäy daãn
Ñöôøng Phillips söûa ñeán söï taêng toác möùc giaù). Toâi seõ ñôn giaûn goïi ñaúng thöùc (8.4) laø
ñoåi: ñöôøng Phillips, vaø seõ goïi hình thaùi tröôùc ñoù, ñaúng thöùc (8.2), laø
ut ↑ ⇒ (πt - πt-1) ↓ ñöôøng Phillips nguyeân thuûy.
Noäi dung thaûo luaän naøy laø chìa khoùa ñeå giaûi thích nhöõng gì ñaõ
dieãn ra töø naêm 1970 trôû ñi. Khi θ taêng töø 0 leân 1, moái quan heä giaûn
Ñöôøng thaúng naøy coù ñôn giöõa thaát nghieäp vaø laïm phaùt bieán maát. Ñaây laø nhöõng gì chuùng ta
ñöôïc baèng caùch söû ñaõ thaáy trong Hình 8-3. Nhöng ñaúng thöùc (8.4) cho ta bieát ñieàu caàn
duïng kinh teá löôïng.
tìm: moái quan heä giöõa thaát nghieäp vaø söï thay ñoåi laïm phaùt. Moái quan
(Xem Phuï luïc 3 ôû
cuoái saùch). Löu yù
heä naøy ñöôïc bieåu dieãn trong Hình 8-5, hình naøy veõ söï thay ñoåi tyû leä
laø ñöôøng thaúng naøy laïm phaùt theo tyû leä thaát nghieäp vaøo moãi naêm keå töø 1970. Hình naøy
khoâng khôùp laém vôùi cho thaáy moái quan heä nghòch bieán giöõa thaát nghieäp vaø söï thay ñoåi
ñaùm ñieåm phaân taùn. laïm phaùt. Ñöôøng thaúng khôùp nhaát caùc ñieåm phaân taùn bieåu dieãn cho
Coù nhöõng naêm söï giai ñoaïn 1970-1998 laø :
thay ñoåi laïm phaùt
lôùn hôn so vôùi möùc πt - πt-1 = 6.5% - 1,0 ut (8.5)
ñöôïc tính döïa treân
Ñöôøng thaúng töông öùng ñöôïc veõ trong Hình 8-5. Khi thaát nghieäp
ñöôøng thaúng naøy
nhieàu, laïi coù nhöõng thaáp, söï thay ñoåi laïm phaùt laø döông. Khi thaát nghieäp cao, söï thay ñoåi
naêm söï thay ñoåi laïm laïm phaùt laø aâm.
phaùt ít hôn so vôùi
möùc ñöôïc tính döïa Trôû laïi Tyû leä Thaát nghieäp Töï nhieân
treân ñöôøng thaúng
naøy nhieàu. Chuùng ta Lòch söû ñöôøng Phillips coù lieân quan chaët cheõ vôùi vieäc phaùt hieän khaùi
trôû laïi vaán ñeà naøy nieäm tyû leä thaát nghieäp töï nhieân maø chuùng ta ñaõ phaùt trieån trong
sau ñaây. Chöông 6.
HÌNH 8-5
Söï thay ñoåi Laïm
phaùt so vôùi Thaát
Thay ñoåi tyû leä laïm phaùt, (%)

1970-1998
Töø naêm 1970 ñaõ coù

moái quan heä nghòch
bieán giöõa tyû leä thaát
nghieäp vaø söï thay
ñoåi tyû leä laïm phaùt ôû
Hoa Kyø

Ñöôøng Phillips nguyeân thuûy haøm yù raèng khoâng coù ñieàu goïi laø tyû leä
thaát nghieäp töï nhieân: Neáu nhöõng ngöôøi hoaïch ñònh chính saùch saün
loøng chòu ñöïng moät tyû leä laïm phaùt cao hôn thì hoï coù theå duy trì maõi
maõi moät tyû leä thaát nghieäp thaáp hôn.
Vaøo cuoái nhöõng naêm 1960, vaø ngay caû khi ñöôøng Phillips nguyeân
Trong Chöông 6, thuûy coøn moâ taû chính xaùc caùc döõ kieän, hai kinh teá gia, Milton
chuùng ta ñaõ ruùt ra Friedman vaø Edmund Phelps, ñaõ hoaøi nghi khoâng bieát moät söï ñaùnh
ñöôïc tyû leä thaát ñoåi giöõa thaát nghieäp vaø laïm phaùt coù toàn taïi hay khoâng. Hoï nghi ngôø
nghieäp töï nhieân laø ñieàu naøy döïa treân caùc cô sôû logic. Hoï laäp luaän raèng moät söï ñaùnh ñoåi
tyû leä thaát nghieäp maø
nhö vaäy chæ coù theå toàn taïi neáu nhöõng ngöôøi ñònh tieàn löông lieân tuïc
möùc giaù kyø voïng vaø
thöïc teá laø nhö nhau.
döï ñoaùn thaáp möùc laïm phaùt vaø raèng nhöõng ngöôøi naøy khoâng coù khaû
Trong chöông 7, khi naêng laøm nhö vaäy maõi maõi. Hoï coøn cho raèng neáu nhö chính phuû
veõ ñöôøng toång cung, muoán duy trì thaát nghieäp thaáp hôn baèng caùch chaáp nhaän laïm phaùt cao
chuùng ta ñaõ nhaán hôn, thì cuoái cuøng söï ñaùnh ñoåi seõõ bieán maát; tyû leä thaát nghieäp khoâng
maïnh raèng khi saûn theå ñöôïc duy trì döôùi moät möùc naøo ñoù, möùc maø hoï goïi laø “tyû leä thaát
löôïng baèng möùc saûn
nghieäp töï nhieân.” Caùc söï kieän ñaõ chöùng minh hoï ñuùng, vaø söï ñaùnh
löôïng töï nhieân (do
vaäy thaát nghieäp ôû tyû ñoåi giöõa tyû leä thaát nghieäp vaø tyû leä laïm phaùt thaät söï bieán maát. (Xem
leä töï nhieân) thì möùc hoäp Tieâu ñieåm “Lyù thuyeát Ñi tröôùc Söï kieän: Milton Friedman vaø
giaù baèng möùc giaù Edmund Phelps”.) Ngaøy nay, phaàn lôùn caùc kinh teá gia chaáp nhaän
kyø voïng. khaùi nieäm tyû leä thaát nghieäp töï nhieân – vôùi nhöõng ñieàu kieän maø chuùng
ta seõ neâu trong phaàn tôùi.
Ta haõy laøm roõ söï lieân keát giöõa ñöôøng Phillips vaø tyû leä thaát nghieäp töï
nhieân. Theo ñònh nghóa, tyû leä thaát nghieäp töï nhieân laø tyû leä thaát nghieäp
Neáu Pte = Pt thì sao cho möùc giaù thöïc teá baèng vôùi möùc giaù kyø voïng. Noùi caùch khaùc, vaø
πte ≡ (Pte – Pt-1)/Pt-1) thuaän tieän hôn ôû ñaây, tyû leä thaát nghieäp töï nhieân laø tyû leä thaát nghieäp sao
= (Pt -Pt-1)/Pt-1 =πt cho tyû leä laïm phaùt thöïc teá baèng tyû leä laïm phaùt döï ñoaùn. Goïi tyû leä thaát
nghieäp töï nhieân laø un. Roài, ñöa ñieàu kieän laïm phaùt thöïc teá vaø laïm phaùt
döï ñoaùn phaûi baèng nhau (πt = πte) vaøo ñaúng thöùc (8.1) cho ra:
0 = (µ + z) - α un
Giaûi ñaúng thöùc treân ñeå tìm tyû leä töï nhieân un::
µ + z
un = (8.6)
α
Vì vaäy, thaëng soá (markup), µ, caøng cao hoaëc caùc yeáu toá taùc ñoäng
leân vieäc ñònh tieàn löông, z, caøng cao thì tyû leä thaát nghieäp töï nhieân
caøng cao.
Töø ñaúng thöùc (8.6), α un = µ + z . Thay theá (µ + z) trong ñaúng thöùc

(8.1) baèng α un vaø saép xeáp laïi, ta coù:
πt - πte = α (ut – un) (8.7)
Neáu tyû leä laïm phaùt döï ñoaùn (πte) xaáp xæ baèng tyû leä laïm phaùt naêm
tröôùc (πt-1) – ñaây coù veû laø tröôøng hôïp xaûy ra ôû Hoa Kyø ngaøy nay – thì
cuoái cuøng moái quan heä seõ laø
πt - πt-1 = - α (ut – un) (8.8)
Ñaúng thöùc (8.8) cho ta caùch suy nghó khaùc veà ñöôøng Phillips nhö
Goïi tyû leä thaát
laø moái quan heä giöõa tyû leä thaát nghieäp thöïc teá, tyû leä thaát nghieäp töï
nghieäp töï nhieân laø
“tyû leä thaát nghieäp nhieân, vaø söï thay ñoåi tyû leä laïm phaùt: Söï thay ñoåi laïm phaùt phuï thuoäc
khoâng taêng toác laïm vaøo cheânh leäch giöõa caùc tyû leä thaát nghieäp thöïc teá vaø töï nhieân. Khi tyû leä
phaùt” thöïc ra laø sai. thaát nghieäp thöïc teá cao hôn tyû leä thaát nghieäp töï nhieân thì laïm phaùt
Noù phaûi ñöôïc goïi laø giaûm; khi tyû leä thaát nghieäp thöïc teá thaáp hôn tyû leä thaát nghieäp töï nhieân
“tyû leä thaát nghieäp thì laïm phaùt taêng.
khoâng laøm taêng laïm
phaùt”, hay NIIRU.
Nhöng NAIRU giôø Ñaúng thöùc (8.8) cuõng cho ta moät caùch suy nghó khaùc veà tyû leä thaát
ñaây ñaõ trôû thaønh nghieäp töï nhieân: Ñoù laø tyû leä thaát nghieäp caàn coù ñeå giöõ cho laïm phaùt
thoâng duïng ñeán noãi khoâng ñoåi. Ñaây laø lyù do taïi sao tyû leä thaát nghieäp töï nhieân coøn ñöôïc
khoâng coøn kòp ñoåi goïi laø tyû leä thaát nghieäp khoâng taêng toác laïm phaùt, hay NAIRU.
teân noù nöõa.
Tyû leä thaát nghieäp töï nhieân ôû Hoa Kyø laø bao nhieâu keå töø naêm
1970? Noùi caùch khaùc, tyû leä thaát nghieäp laø bao nhieâu ñeå tính trung
bình thì laïm phaùt khoâng ñoåi? Chuùng ta coù theå tìm thaáy caâu traû lôøi
baèng caùch trôû laïi ñaúng thöùc ñöôïc tính (8.5). Ñöa thay ñoåi laïm phaùt
baèng khoâng vaøo ñaúng thöùc (8.5), ta seõ tính ra tyû leä thaát nghieäp töï
nhieân coù giaù trò laø 6.5%/1.0 = 6.5%. Noùi caùch khaùc, baèng chöùng cho
thaáy raèng, keå töø naêm 1970 ôû Hoa Kyø tyû leä thaát nghieäp caàn coù ñeå giöõ
cho laïm phaùt khoâng ñoåi tính trung bình laø khoaûng 6.5%.


Lyù Thuyeát Ñi tröôùc Söï kieän: Milton Friedman vaø Edmund Phelps
Caùc kinh teá gia thöôøng khoâng gioûi OÂng noùi tieáp:
laém trong vieäc tieân ñoaùn nhöõng thay Keát luaän (cuûa toâi) noùicaùch khaùc laø
ñoåi lôùn tröôùc khi chuùng xaûy ra, vaø luoân luoân coù moät söï ñaùnh ñoåi taïm thôøi
phaàn lôùn hieåu bieát thaáu ñaùo cuûa hoï giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp; chöù
ñöôïc ruùt ra sau söï kieän. Chuyeän sau khoâng coù söï ñaùnh ñoåi laâu daøi. Söï
ñaây laø moät ngoaïi leä. ñaùnh ñoåi taïm thôøi khoâng baét nguoàn töø
Vaøo cuoái nhöõng naêm 1960 – chính xaùc chính laïm phaùt, maø töø moät tyû leä laïm
laø khi moái quan heä ñöôøng Phillips phaùt taêng leân.
nguyeân thuûy vaän haønh nhö laø moät pheùp Roài oâng tìm caùch phoûng ñoaùn vieäc ñaùnh ñoåi
maøu nhieäm – thì hai kinh teá gia Milton hieån nhieân giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp ôû
Friedman vaø Edmund Phelps ñaõ laäp luaän Hoa Kyø seõ keùo daøi theâm bao laâu nöõa.
raèng vieäc xuaát hieän cuûa söï ñaùnh ñoåi giöõa Nhöng baïn seõ noùi “taïm thôøi” laø bao laâu?…
laïm phaùt vaø thaát nghieäp laø moät aûo giaùc. Döïa treân vieäc xem xeùt caùc baèng chöùng
Sau ñaây laø moät soá trích daãn töø Milton lòch söû, toâi coù theå ñaùnh baïo phaùn ñoaùn
Friedman. Ñeà caäp ñeán ñöôøng Phillips, theo yù kieán caù nhaân mình raèng taùc ñoäng
oâng noùi: ban ñaàu cuûa moät tyû leä laïm phaùt cao hôn
Tuy khoâng noùi ra song Phillips ñaõ vieát vaø khoâng döï ñoaùn tröôùc seõ keùo daøi
veà moät theá giôùi trong ñoù moïi ngöôøi döï khoaûng chöøng töø hai ñeán naêm naêm gì
ñoaùn raèng giaù danh nghóa seõ oån ñònh ñoù, raèng taùc ñoäng ban ñaàu naøy roài seõ
vaø döï ñoaùn naøy vaãn khoâng bò taùc baét ñaàu bò ñaûo ngöôïc; vaø raèng vieäc laøm
ñoäng vaø seõ baát di baát dòch cho duø cuõng nhö laõi suaát seõ coù theå phaûi maát
chuyeän gì xaûy ra ñoái vôùi giaù caû vaø ñeán moät vaøi thaäp kyû ñeå thích öùng hoaøn
möùc löông thöïc teá. Ngöôïc laïi, giaû söû toaøn vôùi tyû leä laïm phaùt môùi.
raèng moïi ngöôøi döï ñoaùn giaù caû seõ Friedman hoaøn toaøn ñuùng. Moät vaøi naêm
taêng ôû moät tyû leä hôn 75% moät naêm – sau ñoù, ñöôøng Phillips nguyeân thuûy baét
ví duï nhö ngöôøi Brazil ñaõ töøng döï ñaàu bieán maát, ñuùng nhö caùch maø
ñoaùn caùch ñaây vaøi naêm. Khi aáy, möùc Friedman ñaõ tieân ñoaùn.
löông phaûi taêng ôû cuøng tyû leä, ñôn giaûn
laø ñeå giöõ cho möùc löông thöïc khoâng Nguoàn: Milton Friedman, “Vai troø cuûa Chính saùch
ñoåi. Nguoàn cung lao ñoäng vöôït quaù seõ Tieàn teä,” thaùng 3/1968, Taïp chí Kinh teá Hoa Kyø
58-1, 1-17. (Baøi vieát cuûa Phelps, “Ñoäng thaùi cuûa
ñöôïc theå hieän ôû choã löông danh
Löông–Tieàn theo thôøi gian vaø Caân baèng Thò
nghóa taêng khoâng nhanh baèng giaù caû tröôøng Lao ñoäng,” Taïp chí Kinh teá Chính trò, thaùng
ñöôïc döï ñoaùn, chöù khoâng ôû söï suït 8/1968, phaàn 2, 678-711, neâu cuøng vaán ñeà moät
giaûm tuyeät ñoái trong möùc löông. caùch chính thöùc hôn.)
8-3 Toùm taét vaø nhieàu Caûnh baùo
Ñeå toùm löôïc: Ngaøy nay moái quan heä toång cung ñöôïc theå hieän roõ neùt ôû
Hoa Kyø bôûi ñöôøng Phillips, ñoù laø moái quan heä giöõa söï thay ñoåi tyû leä
laïm phaùt vaø söï cheânh leäch giöõa tyû leä thaát nghieäp vaø tyû leä thaát nghieäp
töï nhieân (ñaúng thöùc [8.8]). Khi thaát nghieäp vöôït quaù tyû leä thaát nghieäp
töï nhieân thì laïm phaùt giaûm. Khi thaát nghieäp thaáp hôn tyû leä thaát nghieäp
töï nhieân thì laïm phaùt taêng.
Moái quan heä naøy ñaõ giöõ vöõng töø naêm 1970. Nhöng lòch söû cuûa noù
tröôùc ñoù cho thaáy caàn coù nhieàu caûnh baùo. Taát caû ñeàu ñöa ñeán moät
Cuï theå hôn, khi tyû söï vieäc chính yeáu laø: moái quan heä naøy coù theå thay ñoåi vaø thöôøng laø
leä laïm phaùt tính
nhö vaäy.
trung bình laø 5%
moät naêm, nhöõng
ngöôøi ñònh tieàn Quaù trình Laïm phaùt vaø Ñöôøng Phillips
löông coù theå tin
töôûng raèng tyû leä seõ Haõy nhôù laïi ñöôøng Phillips cuûa Hoa Kyø ñaõ thay ñoåi nhö theá naøo khi
ôû khoaûng 3% ñeán
laïm phaùt trôû neân lieân tuïc hôn vaø vì vaäy, nhöõng ngöôøi ñònh tieàn löông
7%. Khi tyû leä laïm
phaùt tính trung bình thay ñoåi caùch hoï döï ñoaùn laïm phaùt. Baøi hoïc toång quaùt laø: Moái quan heä
laø 30% moät naêm, giöõa thaát nghieäp vaø laïm phaùt raát coù theå thay ñoåi theo quaù trình laïm
ngöôøi ñònh tieàn phaùt. Baèng chöùng töø caùc nöôùc coù laïm phaùt cao khaúng ñònh baøi hoïc naøy.
löông coù theå tin Khoâng nhöõng caùch thöùc döï ñoaùn cuûa coâng nhaân vaø caùc coâng ty thay
töôûng raèng tyû leä seõ ñoåi maø caû nhöõng saép xeáp veà maët ñònh cheá cuõng thay ñoåi.
ôû khoaûng 20% ñeán
40%. Neáu hoï ñònh
möùc löông danh Khi tyû leä laïm phaùt trôû neân cao thì laïm phaùt cuõng coù khuynh höôùng
nghóa, thì möùc löông bieán thieân hôn. Coâng nhaân vaø coâng ty trôû neân do döï hôn khi kyù caùc
thöïc coù theå thay ñoåi hôïp ñoàng lao ñoäng ñònh tröôùc möùc löông danh nghóa trong moät khoaûng
trong tröôøng hôïp thôøi gian daøi: Neáu laïm phaùt treân thöïc teá cao hôn döï ñoaùn, thì möùc
ñaàu khoaûng treân
löông thöïc seõ tuït xuoáng vaø coâng nhaân coù theå phaûi chòu ñöïng möùc sinh
döôùi 2% so vôùi möùc
hoï döï ñoaùn; trong hoaït bò caét giaûm nhieàu. Neáu laïm phaùt treân thöïc teá thaáp hôn döï ñoaùn,
tröôøng hôïp sau, möùc thì möùc löông thöïc seõ buøng noå vaø coâng ty coù theå bò phaù saûn.
löông thöïc coù theå
thay ñoåi ñeán 10% so Vì leõ ñoù, hình thöùc cuûa caùc thoûa thuaän veà tieàn löông thay ñoåi theo
vôùi möùc hoï döï möùc laïm phaùt. Löông danh nghóa ñöôïc aán ñònh cho khoaûng thôøi gian
ñoaùn. Tröôøng hôïp
ngaén hôn, ruùt töø moät naêm xuoáng coøn moät thaùng hoaëc thaäm chí ngaén
thöù hai coù söï khoâng
chaéc chaén nhieàu hôn nöõa. Vieäc laäp chæ soá tieàn löông, moät qui taéc ñeå töï ñoäng taêng
hôn. löông theo laïm phaùt, trôû neân phoå bieán hôn.
Nhöõng thay ñoåi naøy daãn ñeán söï ñaùp öùng maïnh hôn cuûa laïm phaùt
ñoái vôùi thaát nghieäp. Ñeå hieåu roõ, ta coù theå laáy moät ví duï döïa treân vieäc
laäp chæ soá tieàn löông. Thöû nghó ñeán moät neàn kinh teá coù hai loaïi hôïp
ñoàng lao ñoäng. Moät tyû leä λ (chöõ in thöôøng Hy Laïp ñoïc laø lambda) caùc
Giaû ñònh naøy thöïc hôïp ñoàng lao ñoäng ñöôïc laäp chæ soá: Möùc löông danh nghóa trong caùc
ra laø quaù maïnh.
hôïp ñoàng ñoù thay ñoåi theo nhöõng bieán thieân cuûa möùc giaù thöïc teá vôùi
Vieäc laäp chæ soá
thöôøng ñieàu chænh tyû leä moät - moät. Moät tyû leä (1-λ ) caùc hôïp ñoàng lao ñoäng khoâng ñöôïc
möùc löông khoâng laäp chæ soá: Möùc löông danh nghóa ñöôïc aán ñònh treân cô sôû laïm phaùt döï
phaûi ñoái vôùi laïm ñoaùn. Cuoái cuøng, giaû söû laïm phaùt döï ñoaùn baèng vôùi laïm phaùt naêm
phaùt hieän taïi (maø tröôùc.
chæ ñöôïc bieát ñeán
vôùi moät thôøi gian
treã), maø laø ñoái vôùi
Theo giaû ñònh naøy, ñaúng thöùc (8.7) trôû thaønh:
laïm phaùt môùi vöøa
qua, nhö vaäy vaãn πt = [λπt + (1-λ) πt-1] - α (ut – un)
coøn moät khoaûng
thôøi gian treã ngaén Soá haïng trong ngoaëc vuoâng ôû veá phaûi cho thaáy moät tyû leä λ caùc hôïp
giöõa laïm phaùt vaø
ñoàng ñaùp öùng vôùùi laïm phaùt thöïc teá (πt), vaø tyû leä (1-λ) ñaùp öùng vôùi laïm
ñieàu chænh löông. ÔÛ
ñaây toâi khoâng xeùt phaùt döï ñoaùn, maø ta ñaõ giaû ñònh laø baèng laïm phaùt naêm tröôùc (πt-1).
ñeán khoaûng thôøi
gian naøy. Khi λ = 0 thì toaøn boä caùc möùc löông ñöôïc aán ñònh treân cô sôû laïm
phaùt döï ñoaùn – baèng vôùi laïm phaùt naêm tröôùc πt-1 – vaø ñaúng thöùc treân
ruùt goïn thaønh ñaúng thöùc (8.8). Tuy nhieân, khi λ döông thì tyû leä λ caùc
möùc löông ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû laïm phaùt thöïc teá chöù khoâng phaûi
laø laïm phaùt döï ñoaùn.
Saép xeáp laïi ñaúng thöùc treân ta coù:
α
πt – πt–1 = – (ut – un)
(1 − λ )
Vieäc laäp chæ soá tieàn löông laøm taêng aûnh höôûng cuûa thaát nghieäp ñoái
vôùi laïm phaùt. Tyû leä caùc hôïp ñoàng ñöôïc laäp chæ soá caøng cao – nghóa laø
λ caøng lôùn - thì taùc ñoäng cuûa tyû leä thaát nghieäp ñoái vôùi söï thay ñoåi laïm
phaùt caøng lôùn - vaø heä soá α / (1-λ) caøng lôùn.
Ñieàu naøy coù theå ñöôïc caûm nhaän tröïc quan nhö sau: neáu khoâng laäp chæ
soá, thì möùc thaát nghieäp thaáp hôn seõ laøm taêng tieàn löông, vaø tieàn löông
taêng laøm giaù taêng. Nhöng vì möùc löông khoâng ñaùp öùng ngay vôùi giaù,

neân khoâng coù taùc ñoäng naøo theâm nöõa trong naêm. Tuy nhieân, vôùi vieäc
laäp chæ soá löông thì giaù taêng daãn ñeán möùc löông taêng cao hôn nöõa
trong naêm, ñieàu naøy seõ laøm giaù taêng hôn nöõa, vaø cöù nhö vaäy, khieán
cho taùc ñoäng cuûa thaát nghieäp ñoái vôùi laïm phaùt trong naêm cao hôn.
Neáu vaø khi λ tieán gaàn ñeán 1 – nghóa laø khi phaàn lôùn caùc hôïp ñoàng
lao ñoäng cho pheùp vieäc laäp chæ soá löông - thì nhöõng thay ñoåi nhoû veà
thaát nghieäp coù theå daãn ñeán nhöõng thay ñoåi raát lôùn veà laïm phaùt. Noùi
caùch khaùc, laïm phaùt coù theå thay ñoåi lôùn maø thaát nghieäp laïi gaàn nhö
Laïm phaùt cao laø khoâng thay ñoåi. Thaät vaäy ñaây laø ñieàu xaûy ra ôû caùc nöôùc coù laïm phaùt
chuû ñeà cuûa Chöông raát cao: Moái quan heä giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp trôû neân ngaøy caøng
23 moûng manh vaø cuoái cuøng thì bieán maát.

Tyû leä thaát nghieäp ôû Nhaät
Tyû leä thaát nghieäp trung bình ôû Nhaät töø naêm cho thaáy söï ñoái laäp saâu saéc vôùi Hoa Kyø. ÔÛ
1970 laø 2,3%, so vôùi 6,5% ôû Hoa Kyø. Söï tuoåi 24, coâng nhaân Hoa Kyø ñaõ coù trung
cheânh leäch naøy khoâng coù maáy lieân quan bình hôn boán vieäc laøm thì coâng nhaân Nhaät
ñeán caùc ñònh nghóa khaùc nhau. Duøng tyû leä chæ coù khoaûng hai. ÔÛ tuoåi 64, coâng nhaân
chuaån ñöôïc tính bôûi Toå chöùc Hôïp taùc vaø Hoa Kyøõ ñaõ coù trung bình gaàn 11 vieäc laøm
Phaùt trieån Kinh teá OECD nhaèm ñieàu chænh thì coâng nhaân Nhaät coù khoâng tôùi naêm.
nhöõng khaùc nhau veà ñònh nghóa, thì tyû leä ôû
Nhaät laø 2,2% so vôùi 6,4% ôû Hoa Kyø. Ñeå ñoäng vieân nhaân coâng ôû laïi vôùi coâng
vieäc cuûa mình, caùc doanh nghieäp Nhaät ban
Neáu ta laáy tyû leä thaát nghieäp trung bình laøm haønh nhöõng möùc löông taêng raát cao cuøng
soá öôùc tính xaáp xæ tyû leä töï nhieân, thì tyû leä vôùi thaâm nieân, phaàn lôùn döïa vaøo söï ñeà baït
töï nhieân ôû Nhaät baèng khoaûng moät phaàn ba caên cöù treân thaâm nieân, vaø traû löông höu
tyû leä töï nhieân cuûa Hoa Kyø. Taïi sao laïi coù vôùi soá tieàn lôùn moät laàn. Ñeå ñoåi laáy an toaøn
söï khaùc bieät nhö vaäy? coâng vieäc, coâng nhaân Nhaät chaáp nhaän cho
doanh nghieäp ñieàu ñoäng hoï sang boä phaän
Moät trong nhöõng ñaëc ñieåm chính cuûa thò khaùc hoaëc ngay caû sang coâng ty tröïc thuoäc.
tröôøng lao ñoäng Nhaät Baûn laø vieäc döïa roäng Ví duï nhö khi doanh soá baùn xe hôi cuûa
raõi vaøo vieäc tuyeån duïng lao ñoäng suoát ñôøi. Nissan xuoáng thaáp vaøo nhöõng naêm 1980,
Moâ hình cuoäc ñôøi laøm vieäc tieâu bieåu laø caùc Nissan ñaõ ñieàu ñoäng moät soá coâng nhaân töø
coâng nhaân môùi nhanh choùng oån ñònh vieäc daây chuyeàn saûn xuaát nhaøn roãi sang boä
laøm vaø giöõ noù cho tôùi khi nghæ höu. Baûng 1 phaän baùn haøng ñeå giuùp taêng doanh soá.

Moät aûnh höôûng cuûa caùch saép xeáp lao ñoäng nghieäp (baèng soá löôïng môùi ñöôïc thueâ
naøy laø doøng dòch chuyeån coâng nhaân qua thò möôùn chia cho soá ngöôøi thaát nghieäp) ôû
tröôøng lao ñoäng ôû Nhaät nhoû hôn ôû Hoa Kyø nöôùc 1 seõ baèng moät phaàn ba so vôùi nöôùc 2.
nhieàu. ÔÛ Nhaät, khoâng coù sa thaûi taïm thôøi Möùc löông, voán phuï thuoäc moät phaàn vaøo
vaø sa thaûi vónh vieãn thì ít hôn nhieàu. Tyû leä khaû naêng tìm vieäc khi bò thaát nghieäp coù deã
taùi saép xeáp nhaân coâng trong noäi boä doanh daøng hay khoâng, ôû nöôùc 1 seõ thaáp hôn
nghieäp thì lôùn hôn trong thò tröôøng lao nhieàu. Ñeå löông ñöôïc baèng nhau ôû caû hai
ñoäng nhieàu. nöôùc, khaû naêng tìm ñöôïc vieäc khi bò thaát
nghieäp phaûi nhö nhau. Vì vaäy, thaát nghieäp
Doøng dòch chuyeån lao ñoäng thaáp hôn nhieàu ôû nöôùc 1 phaûi baèng moät phaàn ba ôû nöôùc 2.
laø lyù do chính taïi sao tyû leä thaát nghieäp töï
nhieân ôû Nhaät thaáp hôn ôû Hoa Kyø. Ñeå hieåu
taïi sao, haõy nghó ñeán hai nöôùc gioáng nhau
veà moïi lónh vöïc ngoaïi tröø qui moâ doøng Tham khaûo
dòch chuyeån qua thò tröôøng lao ñoäng. Nöôùc Moät nguoàn tham khaûo toát veà kinh teá Nhaät
1 coù doøng dòch chuyeån baèng moät phaàn ba Baûn noùi chung, vaø thi tröôøng lao ñoäng
nöôùc 2; noùi caùch khaùc, soá löôïng ngöôøi môùi Nhaät noùi rieâng laø cuoán Kinh teá Nhaät
ñöôïc thueâ möôùn vaø rôøi khoûi vieäc laøm ôû (Cambridge, MA: MIT Press, 1992) cuûa
nöôùc 1 baèng moät phaàn ba nöôùc 2. Neáu hai Takatoshi Ito.
nöôùc coù cuøng soá coâng nhaân thaát nghieäp, thì
khaû naêng tìm ñöôïc vieäc laøm khi bò thaát
BAÛNG 1 : Toång soá tích luõy vieäc laøm cuûa nam giôùi thuoäc
caùc ñoä tuoåi khaùc nhau, ôû Nhaät vaø Hoa Kyø *
Ñoä tuoåi 16-19 20-24 25-29 ….. 55-64

Soá vieäc laøm trung bình cuûa moãi ngöôøi
Nhaät 0,72 2,06 2,71 ……. 4,91
Hoa Kyø 2.00 4,40 6,15 10,95
*
Soá lieäu veà Nhaät laø naêm 1977, veà Myõ laø naêm 1978
Nguoàn: Takatoshi Ito. Kinh teá Nhaät (Cambridge, Nhaø xuaát baûn MA: MIT , 1992).
Tyû leä thaát nghieäp töï nhieân khaùc nhau ôû caùc nöôùc
Töø ñaúng thöùc (8.6), ta nhôù raèng tyû leä thaát nghieäp töï nhieân phuï thuoäc
vaøo taát caû caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán vieäc ñònh tieàn löông, bieåu hieän
baèng bieán soá theå hieän taát caû aûnh höôûng khaùc, z, vaøo thaëng
soá (markup) µ do xí nghieäp ñònh; vaø vaøo söï ñaùp öùng cuûa laïm phaùt ñoái
vôùi thaát nghieäp bieåu hieän baèng α. Vì caùc yeáu toá naøy khaùc nhau giöõa
caùc nöôùc, neân khoâng coù lyù do gì ñeå döï ñoaùn caùc nöôùc khaùc nhau laïi
coù cuøng tyû leä thaát nghieäp töï nhieân. Vaø thaät vaäy, tyû leä thaát nghieäp töï
nhieân khaùc nhau ôû caùc nöôùc. Haõy so saùnh giöõa Nhaät vaø Hoa Kyø. Tyû
leä töï nhieân khoâng theå quan saùt tröïc tieáp, nhöng vôùi giaû ñònh raèng neàn
kinh teá dao ñoäng chung quanh noù – khi thì beân treân, khi thì beân döôùi
– thì moät chieán löôïc ñôn giaûn laø quan saùt tyû leä thaát nghieäp trung bình
qua moät thôøi gian daøi. Töø naêm 1970, tyû leä thaát nghieäp ôû Nhaät trung
bình laø 2,3%, so vôùi 6,5% ôû Hoa Kyø. Hieån nhieân raèng tyû leä thaát
Naêm 1998, tyû leä thaát nghieäp töï nhieân ôû Nhaät thaáp hôn tyû leä thaát nghieäp töï nhieân ôû Hoa Kyø
nghieäp thöïc teá ôû hai nhieàu.
nöôùc gaàn gioáng nhau:
4,2% ôû Nhaät so vôùi
4,6% ôû Hoa Kyø.
Caâu hoûi vì sao coù söï khaùc nhau giöõa tyû leä thaát nghieäp töï nhieân ôû
Nhöng ñieàu naøy cho Hoa Kyø vaø ôû Nhaät ñöôïc baøn trong hoäp Vó moâ Toaøn caàu “Tyû leä Thaát
thaáy raèng (1) Nhaät nghieäp ôû Nhaät”. Caâu traû lôøi ngaén goïn laø toå chöùc noäi boä cuûa caùc coâng
ñang ôû giöõa cuoäc suy
ty raát khaùc nhau giöõa hai nöôùc. Caùc doøng ngöôøi lao ñoäng rôøi hoûi vieäc
thoaùi, vôùi tyû leä thaát
nghieäp thöïc teá cao laøm vaø môùi ñöôïc thueâ möôùn ôû Nhaät nhoû hôn nhieàu so vôùi ôû Hoa Kyø,
hôn haún tyû leä thaát keát quaû laø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân ôû Nhaät thaáp hôn nhieàu.
nghieäp töï nhieân, vaø
raèng (2) Hoa Kyø ôû
giai ñoaïn phaùt trieån Nhöõng thay ñoåi trong tyû leä thaát nghieäp töï nhieân theo thôøi gian
maïnh, vôùi tyû leä thaát
nghieäp thöïc teá baèng Khi öôùc tính ñaúng thöùc (8.6), ta ñaõ cho µ + z laø haèng soá. Nhöng khoâng
hoaëc coù leõ döôùi tyû leä
coù lyù do gì ñeå tin raèng µ vaø z khoâng ñoåi theo thôøi gian. Thaønh phaàn
löïc löôïng lao ñoäng, caáu truùc thöông löôïng veà tieàn löông, heä thoáng trôï
caáp thaát nghieäp, v.v… raát coù theå thay ñoåi theo thôøi gian, daãn ñeán tyû leä
thaát nghieäp töï nhieân thay ñoåi theo thôøi gian.
Thaät khoù ño löôøng nhöõng thay ñoåi trong tyû leä thaát nghieäp töï nhieân
theo thôøi gian. Moät laàn nöõa, lyù do laø vì ta khoâng quan saùt ñöôïc tyû leä
töï nhieân maø chæ quan saùt ñöôïc tyû leä thöïc teá. Nhöng nhöõng khuynh
höôùng tieán trieån lôùn coù theå ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch so saùnh tyû leä thaát
nghieäp trung bình qua caùc thaäp kyû. Chuùng ta ñaõ thaáy ôû chöông 6 raèng
tyû leä thaát nghieäp cuûa Hoa Kyø töø nhöõng naêm 1950 ñeán 1980 dao ñoäng
theo khuynh höôùng taêng chaäm: thaát nghieäp trung bình laø 4,5% vaøo
nhöõng naêm 1950, vaø 7,3% vaøo nhöõng naêm 1980. Vaøo nhöõng naêm
1990, khuynh höôùng coù veû ngöôïc laïi. Thaát nghieäp trung bình töø 1990
ñeán 1998 chæ laø 6,1% vaø trong naêm 1998, laïm phaùt giaûm maëc duø tyû leä
thaát nghieäp giaûm xuoáng coøn 4,6%. Ñieàu naøy khieán moät soá kinh teá gia
keát luaän raèng tyû leä thaát nghieäp töï nhieân ñaõ giaûm. Phaûi chaêng ñieàu naøy
ñuùng seõ ñöôïc baøn trong hoäp Chuyeân Saâu “Coù phaûi Tyû leä Thaát nghieäp Töï
nhieân cuûa Hoa Kyø ñaõ Giaûm vaøo nhöõng naêm 1990?”. Keát luaän laø tyû leä
thaát nghieäp töï nhieân giaûm; nhöng ñieàu chöa roõ laø phaûi chaêng tyû leä naøy
vaãn seõ thaáp trong töông lai.
Nhöõng haïn cheá trong hieåu bieát cuûa chuùng ta
Lyù thuyeát veà tyû leä thaát nghieäp töï nhieân cho caùc nhaø kinh teá vó moâ
Hai quyeån saùch veà phöông höôùng ñeå tìm söï khaùc nhau veà tyû leä thaát nghieäp töï nhieân ôû
thaát nghieäp maø ta ñaõ caùc nöôùc hoaëc tìm nhöõng bieán thieân cuûa tyû leä thaát nghieäp töï nhieân
ñeà caäp trong chöông 6 theo thôøi gian taïi moät quoác gia naøo ñoù. Nhöng söï thaät laø hieåu bieát
coù keát luaän khaùc nhau
veà ñieåm naøy. Layard
chính xaùc cuûa caùc nhaø kinh teá vó moâ veà nhöõng yeáu toá naøo quyeát ñònh
vaø ñoàng nghieäp laäp tyû leä thaát nghieäp töï nhieân haõy coøn raát haïn cheá. Ñaëc bieät laø khoâng theå
luaän raèng nhöõng yeáu naém chaéc chaén ñöôïc danh saùch chính xaùc caùc yeáu toá ñaèng sau z, vaø
toá nhö giaù daàu hoûa,
caùc aûnh höôûng ñoäng cuûa moãi yeáu toá ñoái vôùi tyû leä thaát nghieäp töï
thueá giaùn thu, tæ giaù
hoái ñoaùi thöïc, vaø laõi nhieân.
suaát thöïc khoâng coù taùc
ñoäng thöôøng xuyeân Ví duï, chuùng ta haõy trôû laïi vieäc taêng giaù daàu. Khi ta xem xeùt caùc
leân tyû leä thaát nghieäp
töï nhieân. Phelps laïi taùc ñoäng cuûa noù ôû chöông tröôùc – theå hieän noù baèng söï gia taêng thaëng
cho raèng nhöõng yeáu toá soá (markup) µ – chuùng ta ñaõ keát luaän raèng giaù daàu taêng seõ daãn ñeán tyû
naøy coù theå taùc ñoäng leä thaát nghieäp töï nhieân taêng . (Ñaúng thöùc (8.6) ñöa ra keát luaän töông
thöôøng xuyeân leân tyû
leä thaát nghieäp töï
töï: µ taêng laøm cho tyû leä thaát nghieäp töï nhieân taêng.)
nhieân ñoàng thôøi giaûi
thích moät soá khuynh Nhöng trong thöïc teá, thaûo luaän cuûa chuùng ta khoâng theå hieän heát
höôùng cuûa thaát nghieäp
nhöõng ñieàu khoâng chaéc chaén veà caùc taùc ñoäng cuûa vieäc gia taêng giaù
taïi caùc nöôùc OECD
trong 20 naêm qua. daàu. Moät soá moâ hình thöông löôïng laøm cô sôû cho ñaúng thöùc xaùc ñònh
tieàn löông haøm yù raèng cuoái cuøng coâng nhaân coù theå chaáp nhaän giaûm
luông maø khoâng caàn taêng tyû leä thaát nghieäp. Xeùt theo ñaúng thöùc (8.6),
nhöõng moâ hình naøy cho thaáy raèng khi µ taêng thì cuoái cuøng z giaûm sao
cho µ + z, vaø do vaäy tyû leä thaát nghieäp töï nhieân un = (µ + z)/α khoâng
ñoåi. Nhöõng moâ hình khaùc haøm yù raèng maëc duø z coù theå giaûm ñeå ñaùp
öùng vôùi µ taêng, söï buø tröø cuõng chæ ñöôïc moät phaàn, khieán cho giaù daàu
taêng coù taùc ñoäng laâu daøi leân tyû leä thaát nghieäp töï nhieân.


Coù phaûi tyû leä thaát nghieäp töï nhieân cuûa Hoa Kyø ñaõ giaûm vaøo nhöõng naêm 1990?
Tyû leä thaát nghieäp trung bình cuûa Hoa Kyø ñaõ dòch chuyeån vaø raèng ñöôøng thaúng töông
vaøo naêm 1998 laø 4,6%, möùc thaáp nhaát öùng vôùi caùc naêm 1990 thaáp hôn ñöôøng ñaõ
trong ba thaäp nieân. Maëc duø tyû leä thaát veõ ôû hình naøy? Hình 1 cho thaáy roõ söï thay
nghieäp thaáp, nhöng tyû leä laïm phaùt naêm ñoåi laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp chöa bao
1998 (1,6%) laïi thöïc söï thaáp hôn so vôùi giôø coù moái quan heä chaët cheõ. Coù nhieàu
1997 (2,3%). naêm töø 1970 söï thay ñoåi laïm phaùt lôùn hôn
hoaëc nhoû hôn nhieàu so vôùi möùc ñöôïc tieân
Söï kieän naøy khieán moät soá kinh teá gia
ñoaùn döïa treân ñöôøng thaúng noùi treân: Vaøo
tuyeân boá söï noåi leân cuûa “moät thò tröôøng lao moãi naêm ñoù, neáu keát luaän raèng tyû leä thaát
ñoäng môùi,” nôi coù theå giöõ cho thaát nghieäp nghieäp töï nhieân ñaõ taêng hoaëc giaûm ñaùng
thaáp hôn nhieàu maø khoâng bò nguy cô taêng
keå thì ñaõ laø sai laàm. Nhöõng keát quaû thuaän
laïm phaùt – moät neàn kinh teá coù tyû leä thaát lôïi töø 1994 ñeán 1998 coù theå tieâu bieåu cho
nghieäp töï nhieân thaáp hôn nhieàu. Chuùng ta
moät loaït caùc thôøi ñieåm may maén, vôùi moái
neân laøm gì vôùi lôøi tuyeân boá nhö vaäy? quan heä neàn taûng giöõa söï thay ñoåi laïm
Böôùc ñaàu tieân laø xeùt xem coù phaûi moái phaùt vaø thaát nghieäp vaãn nhö tröôùc ñaây.
quan heä giöõa söï thay ñoåi laïm phaùt vaø thaát Nhöng moät loaït 5 naêm lieàn may maén haún
nghieäp ñaõ bieán ñoåi trong nhöõng naêm 1990. khoâng deã gì xaûy ra, vaø thaät vaäy baèng
Hình 1 taùi hieän Hình 8-5, vôùi caùc ñieåm hình chöùng cho thaáy moät söï dòch chuyeån xuoáng
thoi töông öùng vôùi caùc naêm töø 1990. Ñöôøng trong moái quan heä naøy, haøm yù moät söï suït
thaúng veõ trong hình naøy cho thaáy moái quan giaûm trong tyû leä thaát nghieäp, phuø hôïp vôùi
heä lòch söû giöõa söï thay ñoåi tyû leä laïm phaùt vaø laïm phaùt khoâng ñoåi.
tyû leä thaát nghieäp döïa treân caùc quan saùt töø
Söï dòch chuyeån xuoáng naøy coù theå baét
1970 ñeán 1998 (ñaúng thöùc [8.5]). Löu yù
nguoàn töø ñaâu? Ñeå traû lôøi, chuùng ta caàn ñaøo
raèng caùc ñieåm töông öùng vôùi caùc naêm töø
saâu hôn. Böôùc tieáp theo laø xeùt rieâng laïm
1994 ñeán 1998 ñeàu naèm beân döôùi ñöôøng
phaùt giaù vaø löông. Baûng 1 cho caùc soá lieäu
naøy. Dieãn ñaït baèng lôøi: Vôùi tyû leä thaát
cô baûn.
nghieäp cho tröôùc, söï thay ñoåi tyû leä laïm phaùt
trong moãi naêm naøy quaû laø thaáp hôn möùc Baûng naøy noùi leân hai keát luaän. Thaát nghieäp
ñöôïc tieân ñoaùn döïa treân quan heä trung bình thaáp daãn ñeán taêng laïm phaùt löông, töø 2,8%
giöõa söï thay ñoåi laïm phaùt vaø tyû leä thaát naêm 1994 leân 4,3% naêm 1998. Nhöng laïm
nghieäp trong giai ñoaïn töø 1970 ñeán 1998. phaùt löông cao hôn khoâng chuyeån thaønh
laïm phaùt giaù cao hôn: Laïm phaùt giaù naêm
Coù phaûi ñieàu naøy coù nghóa laø moái quan heä 1998 thaáp hôn naêm 1994.
giöõa söï thay ñoåi laïm phaùt vaø thaát nghieäp
Hình 1: Söï thay ñoåi tyû leä laïm phaùt so vôùi Tyû leä thaát nghieäp ôû Hoa Kyø trong thaäp nieân 1990
Taïi sao laïm phaùt giaù laïi ít thay ñoåi nhö Giaù cuûa nhieàu nguyeân lieäu, bao goàm
vaäy maëc duø laïm phaùt löông taêng? Caùc giaù daàu hoûa, cuõng giaûm khieán cho chi phí
nghieân cöùu chæ ra ba yeáu toá: ngoaøi nhaân coâng cuûa caùc coâng ty giaûm ñi.
Phuùc lôïi maø caùc coâng ty traû cho coâng Toùm laïi, cho ñeán luùc naøy, baèng chöùng
nhaân (ví duï nhö chaêm soùc söùc khoûe) ñaõ khoâng ñuû ñeå tuyeân boá raèng thò tröôøng lao
töøng taêng nhanh vaøo ñaàu nhöõng naêm 1990, ñoäng Hoa Kyø ñaõ trôû thaønh “moät thò tröôøng
nhöng töø ñoù laïi taêng chaäm hôn löông. Ñieàu lao ñoäng môùi.” Thaát nghieäp thaáp vaãn gaây
naøy khieán cho toång chi phí lao ñoäng (tieàn aùp löïc leân tieàn löông. Tình hình laïm phaùt
löông coäng phuùc lôïi) cuûa caùc coâng ty coù tyû toát vaøo cuoái nhöõng naêm 1990 coù veû laø do
leä taêng thaáp hôn laø tieàn löông. caùc chi phí phi tieàn löông taêng chaäm moät
caùch baát thöôøng vaø do giaù haøng nhaäp khaåu
Ñoàng ñoâ la ñaõ leân giaù khieán giaù haøng nhaäp hôn laø do nhöõng thay ñoåi cô baûn trong thò
khaåu reû hôn, maø haøng nhaäp khaåu chieám tröôøng lao ñoäng. Vì vaäy coù lyù do ñeå döï baùo
khoaûng 10% roå tieâu duøng tieâu chuaån (nhôù raèng tyû leä thaát nghieäp töï nhieân seõ khoâng
laø Chæ soá Giaù Tieâu duøng laø giaù trung bình duy trì ñöôïc ôû möùc thaáp nhö ñaõ dieãn tieán
cuûa haøng tieâu duøng). vaøo cuoái nhöõng naêm 1990.

BAÛNG 1 – Laïm phaùt löông, laïm phaùt giaù, vaø thaát nghieäp, 1994 – 1998
1994 1995 1996 1997 1998

Laïm phaùt löông (%) 2,8 2,8 3,4 3,9 4,3
Laïm phaùt giaù (%) 2,6 2,8 3,0 2,3 1,6
Tyû leä thaát nghieäp (%) 6,1 5,6 5,4 4,9 4,6
• Laïm phaùt löông : laø tæ teä thay ñoåi thaønh phaàn tieàn coâng vaø tieàn löông trong chæ soá
chi phí nhaân coâng cho khu vöïc tö nhaân
Laïm phaùt giaù : laø tyû leä thay ñoåi chæ soá giaù tieâu duøng
Nguoàn: Baùo caùo Kinh teá cuûa Toång thoáng 1999, Baûng B48 vaø B60
Nhìn söï thay ñoåi laïm Thöïc teá nhöõng moâ hình khaùc nhau ñöa ñeán nhöõng keát luaän khaùc nhau
phaùt ñeå suy ra lieäu khoâng coù gì laï; caùch quyeát ñònh xem moâ hình naøo thích hôïp nhaát laø
thaát nghieäp cao theå
phaûi xem moâ hình naøo phuø hôïp vôùi döõ lieäu nhaát. Trong tröôøng hôïp
hieän moät tyû leä thaát
nghieäp töï nhieân cao, naøy, döõ lieäu khoâng cho bieát roõ raøng vaø cho ñeán nay ñaõ khoâng theå cho
hay thaát nghieäp cao chuùng ta caâu traû lôøi chính xaùc. Ví duï, lieäu nhöõng thay ñoåi trong giaù
hôn tyû leä thaát nghieäp daàu coù taùc ñoäng laâu daøi ñoái vôùi tyû leä thaát nghieäp töï nhieân hay khoâng
töï nhieân. Töø ñaúng vaãn coøn laø moät caâu hoûi chöa coù traû lôøi.
thöùc (8.8):
πt - πt-1 = -α(ut - un)
Nhö vaäy neáu
Söï hieåu bieát giôùi haïn cuûa chuùng ta ñaëc bieät roõ raøng vaø ñau ñôùn trong
πt - πt-1 < 0 thì phaûi tröôøng hôïp cuûa AÂu chaâu ngaøy nay. Haõy nhôù laïi thaûo luaän cuûa chuùng
laø ta veà tieán trieån cuûa thaát nghieäp ôû chaâu AÂu trong chöông 1. Tyû leä thaát
ut > un nghieäp cuûa chaâu AÂu, maø maõi cho tôùi ñaàu thaäp nieân 1970 vaãn coøn thaáp
Vaø neáu πt - πt-1 = 0 hôn tyû leä thaát nghieäp cuûa Hoa Kyø nhieàu, ñaõ taêng daàn keå töø ñoù. Vaøo
thì phaûi laø ut = un
naêm 1998, tyû leä thaát nghieäp ôû Lieân minh chaâu AÂu laø 10,6%, so vôùi
4,6% ôû Hoa Kyø.
Theo luaän lyù, tyû leä thaát nghieäp cao naøy coù theå bieåu hieän moät söï
cheânh leäch lôùn giöõa tyû leä thaát nghieäp thöïc teá vaø tyû leä thaát nghieäp töï
nhieân, hoaëc bieåu hieän moät tyû leä thaát nghieäp töï nhieân cao. Nhöng laøm
sao ta bieát? Baèng caùch xem söï thay ñoåi laïm phaùt. Neáu laïm phaùt giaûm
nhanh, ñieàu ñoù theå hieän tyû leä thaát nghieäp thöïc teá cao hôn tyû leä thaát
nghieäp töï nhieân nhieàu. Neáu laïm phaùt oån ñònh, ñieàu ñoù theå hieän tyû leä
thaát nghieäp thöïc teá vaø töï nhieân khoaûng gaàn baèng nhau, vaø baûn thaân tyû
leä thaát nghieäp töï nhieân ñaõ cao roài.

Caùc quoác gia Lieân minh chaâu AÂu ñaõ coù laïm phaùt giaûm chaäm trong
nöûa sau thaäp nieân 1990. Do vaäy chuùng ta coù theå suy ra raèng tyû leä thaát
nghieäp thöïc teá cao hôn tyû leä töï nhieân, nhöng khoâng cao hôn nhieàu.
Ñieàu naøy ñöôïc thaáy qua Hình 8-6 veõ söï thay ñoåi tyû leä laïm phaùt cuûa
EU so vôùi tyû leä thaát nghieäp cho moãi naêm töø 1971. Hình naøy cuõng cho
thaáy ñöôøng thích hôïp nhaát ñeå bieåu thò moái quan heä giöõa söï thay ñoåi
laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp, caên cöù treân caùc döõ lieäu töø 1984 (caùc
naêm töø 1984 ñöôïc bieåu thò bôûi caùc hình thoi maøu ñen). Ñöôøng naøy
cho thaáy raèng tyû leä thaát nghieäp töï nhieân – tyû leä thaát nghieäp maø vôùi tyû
leä naøy laïm phaùt khoâng ñoåi – baây giôø vaøo khoaûng 9%, cao hôn caùch
ñaây hai hoaëc ba thaäp kyû nhieàu.
HÌNH 8-6
Söï thay ñoåi laïm
phaùt so vôùi thaát
nghieäp ôû Lieân
minh chaâu AÂu,

1971 –1998
Tyû leä thaát nghieäp töï

nhieân ôû Lieân minh
chaâu Aâu hieän nay
khoaûng 9%, cao hôn
caùch ñaây hai hay ba
thaäp kyû nhieàu

trung bình cuûa caùc
quoác gia hieän naèm Ñieàu thuù vò laø moät tieán trình raát töông töï ñaõ dieãn ra ôû Hoa Kyø trong
trong Lieân minh nhöõng naêm 1930. Haõy nhôù laïi Hình 8-1 veõ tyû leä laïm phaùt so vôùi tyû leä
chaâu AÂu laø khoaûng thaát nghieäp ôû Hoa Kyø töø 1900. Trong thaäp nieân 1930, thôøi kyø ñöôïc
3% vaøo nhöõng naêm
goïi laø cuoäc Ñaïi Suy Thoaùi, thaát nghieäp cao ñi ñoâi vôùi moät tyû leä laïm
1960. Neáu chuùng ta
coi tyû leä trung bình phaùt cao hôn nhieàu so vôùi möùc ñöôïc tieân ñoaùn döïa treân quan heä bình
naøy laø moät thöôùc ño thöôøng giöõa thaát nghieäp vaø laïm phaùt (Vôùi tyû leä thaát nghieäp raát cao ñaõ
tyû leä thaát nghieäp töï coù, ngöôøi ta haún ñaõ döï ñoaùn raèng phaûi coù giaûm phaùt, moät tyû leä giaûm
nhieân luùc baáy giôø, phaùt lôùn. Trong thöïc teá, giaûm phaùt raát haïn cheá, vaø töø 1934 ñeán 1937,
thì tyû leä thaát nghieäp
thöïc teá laïm phaùt laïi döông). Noùi caùch khaùc, tyû leä thaát nghieäp töï nhieân
töï nhieân ñaõ taêng
khoaûng 6% keå töø
vaøo nhöõng naêm 1930 ñaõ trôû neân cao hôn nhieàu so vôùi nhöõng thaäp kyû
nhöõng naêm 1960 tröôùc hoaëc sau ñoù.

Taïi sao tyû leä thaát nghieäp töï nhieân ôû chaâu Aâu ngaøy nay laïi cao nhö
vaäy? Caâu hoûi naøy ñuû quan troïng ñeå chuùng ta daønh moät phaàn lôùn cuûa
chöông 22 nhaèm traû lôøi noù. Nhöng haõy nhôù raèng: Maëc duø ñaây laø moät
trong nhöõng vaán ñeà kinh teá chuû yeáu cuûa thôøi chuùng ta, vaãn khoâng coù
söï thoáng nhaát maáy veà caâu traû lôøi.
TOÙM TAÉT
• Moái quan heä toång cung coù theå ñöôïc tyû leä thaát nghieäp töï nhieân, laïm phaùt
dieãn taû nhö laø moái quan heä giöõa laïm giaûm; khi tyû leä thaát nghieäp thöïc teá thaáp
phaùt, laïm phaùt döï ñoaùn, vaø thaát nghieäp. hôn tyû leä thaát nghieäp töï nhieân, laïm phaùt
Laïm phaùt döï ñoaùn caøng cao thì laïm taêng.
phaùt thöïc teá caøng cao. Thaát nghieäp • Nhöõng thay ñoåi trong caùch tyû leä laïm
caøng cao, laïm phaùt caøng thaáp. phaùt bieán ñoåi theo thôøi gian taùc ñoäng
• Khi laïm phaùt khoâng lieân tuïc laém thì ñeán caùch nhöõng ngöôøiø ñònh tieàn löông
laïm phaùt döï ñoaùn khoâng phuï thuoäc hình thaønh döï ñoaùn vaø möùc ñoä hoï söû
nhieàu laém vaøo laïm phaùt ñaõ qua. Nhö duïng vieäc laäp chæ soá löông nhieàu hay ít.
vaäy, moái quan heä toång cung trôû thaønh Khi vieäc laäp chæ soá löông ñöôïc duøng
moái quan heä giöõa laïm phaùt vaø thaát roäng raõi, nhöõng thay ñoåi nhoû veà thaát
nghieäp. Ñaây laø ñieàu maø Phillips ôû Anh nghieäp coù theå daãn ñeán nhöõng thay ñoåi
quoác, vaø Solow vaø Samuelson ôû Hoa raát lôùn veà laïm phaùt. Vôùi tyû leä laïm phaùt
Kyø ñaõ khaùm phaù khi hoï xem xeùt ñoäng cao, moái quan heä giöõa laïm phaùt vaø thaát
thaùi (haønh vi) lieân hôïp cuûa thaát nghieäp nghieäp khoâng coøn hieän dieän nöõa.
vaø laïm phaùt vaøo ñaàu nhöõng naêm 1960. • Tyû leä thaát nghieäp töï nhieân phuï thuoäc
• Khi laïm phaùt trôû neân lieân tuïc hôn vaøo vaøo nhieàu yeáu toá khaùc nhau giöõa caùc
nhöõng naêm 1970 vaø 1980, laïm phaùt döï quoác gia vaø coù theå thay ñoåi theo thôøi
ñoaùn trôû neân phuï thuoäc hôn vaøo laïm gian. Nhö vaäy, tyû leä thaát nghieäp töï
phaùt ñaõ qua. ÔÛ Hoa Kyø ngaøy nay, moái nhieân khaùc nhau giöõa caùc quoác gia: ôû
quan heä toång cung mang hình thaùi moät Nhaät baûn noù thaáp hôn ôû Hoa Kyø nhieàu.
moái quan heä giöõa thaát nghieäp vaø söï Tyû leä thaát nghieäp töï nhieân cuõng thay
thay ñoåi laïm phaùt. Thaát nghieäp cao daãn ñoåi theo thôøi gian. ÔÛ Hoa Kyø, tyû leä thaát
ñeán laïm phaùt giaûm; thaát nghieäp thaáp nghieäp töï nhieân ñaõ taêng töø 1% ñeán 2%
daãn ñeán laïm phaùt taêng. töø nhöõng naêm 1960 ñeán nhöõng naêm
• Tyû leä thaát nghieäp töï nhieân laø tyû leä thaát 1980, vaø ñaõ giaûm vaøo nhöõng naêm 1990.
nghieäp maø ôû ñoù laïm phaùt khoâng ñoåi. ÔÛ AÂu chaâu, tyû leä töï nhieân ñaõ taêng daàn
Khi tyû leä thaát nghieäp thöïc teá vöôït quaù töø thaäp nieân 1960.

NHÖÕNG THUAÄT NGÖÕ CHUÛ YEÁU
• Ñöôøng Phillips, 149 • Ñöôøng Phillips taêng toác, 154

• Giaûm phaùt, 151 • Tyû leä thaát nghieäp khoâng taêng toác laïm
• Voøng xoaùy giaù-löông, 151 phaùt (NAIRU), 156
• Ñöôøng Phillips söûa ñoåi, 154 • Vieäc laäp chæ soá löông, 157
• Ñöôøng Phillips döï ñoaùn-môû roäng, 154
[Web] coù nghóa laø caâu hoûi caàn phaûi truy caäp internet
1. ÑUÙNG / SAI / KHOÂNG CHAÉC f) Ñöôøng Phillips döï ñoaùn – môû roäng
a) Ñöôøng Phillips nguyeân thuûy laø quan nhaát quaùn vôùi tình traïng coâng nhaân
heä nghòch bieán giöõa thaát nghieäp vaø vaø caùc coâng ty ñieàu chænh döï ñoaùn
laïm phaùt ñöôïc Phillips quan saùt ñaàu cuûa hoï theo sau tình hình kinh teá vó
tieân cho nöôùc Anh. moâ cuûa nhöõng naêm 1960.
b) Moái quan heä ñöôøng Phillips nguyeân
thuûy ñaõ toû ra raát oån ñònh qua caû caùc 2. ÑÖÔØNG PHILLIPS
quoác gia laãn thôøi gian Thaûo luaän nhöõng phaùt bieåu sau ñaây:
c) Moái quan heä toång cung nhaát quaùn a) Ñöôøng Phillips haøm yù raèng khi thaát
vôùi ñöôøng Phillips nhö ñaõ ñöôïc quan nghieäp cao thì laïm phaùt thaáp vaø
saùt tröôùc thaäp nieân 1970, nhöng töø ngöôïc laïi. Vì vaäy, chuùng ta coù theå
ñoù thì khoâng coøn nhaát quaùn nöõa. coù hoaëc laïm phaùt cao hoaëc thaát
d) Caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch chæ nghieäp cao, nhöng chuùng ta khoâng
coù theå taïm thôøi khai thaùc söï ñaùnh bao giôø coù caû hai cuøng luùc.
ñoåi giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp. b) Chöøng naøo maø chuùng ta coøn khoâng
e) Tröôùc thaäp nieân 1970, khoâng coù tyû sôï laïm phaùt cao, chuùng ta coù theå ñaït
leä thaát nghieäp töï nhieân, vaø caùc nhaø ñöôïc thaát nghieäp thaáp ñeán möùc maø
hoaïch ñònh chính saùch coù theå ñaït chuùng ta muoán. Taát caû nhöõng gì
ñöôïc tyû leä thaát nghieäp thaáp ñeán möùc phaûi laøm laø taêng caàu haøng hoùa vaø
maø hoï muoán. dòch vuï baèng caùch söû duïng, ví duï,
chính saùch thu chi ngaân saùch môû
roäng.
3. DUY TRÌ THAÁT NGHIEÄP THAÁP 4. VIEÄC LAÄP CHÆ SOÁ LÖÔNG (CHÆ
Giaû söû ñöôøng Phillips ñöôïc cho bôûi: SOÁ HOÙA TIEÀN LÖÔNG)
πt = πte + 0,1 – 2ut Giaû söû ñöôøng Phillips ñöôïc cho bôûi:
trong ñoù πt - πte = 0,1 - 2ut
πte = θ πt-1
trong ñoù πte = πt-1
Ngoaøi ra, giaû söû raèng θ khôûi ñaàu baèng Giaû söû laïm phaùt trong naêm t –1 laø
khoâng. khoâng. Trong naêm t, chính phuû quyeát ñònh
a) Tyû leä thaát nghieäp töï nhieân laø bao giöõ tyû leä thaát nghieäp laø 4% maõi maõi.
nhieâu? a) Tính tyû leä laïm phaùt cho caùc naêm t,
Giaû söû tyû leä thaát nghieäp ban ñaàu baèng t + 1, t + 2, vaø t + 3.
tyû leä thaát nghieäp töï nhieân. Trong naêm t Baây giôø giaû söû phaân nöûa soá coâng nhaân
chính phuû quyeát ñònh ñöa tyû leä thaát coù hôïp ñoàng lao ñoäng ñöôïc laäp chæ soá
nghieäp xuoáng coøn 3% vaø giöõ maõi ôû löông.
möùc ñoù. b) Ñaúng thöùc môùi cuûa ñöôøng Phillips
b) Xaùc ñònh tyû leä laïm phaùt trong nhöõng nhö theá naøo?
naêm t, t + 1, t + 2, t + 10, t + 15. c) Laëp laïi baøi taäp caâu (a).
c) Baïn coù tin caâu traû lôøi cuûa baïn ôû (b) d) Taùc ñoäng cuûa vieäc laäp chæ soá löông
khoâng? Taïi sao coù hoaëc taïi sao ñoái vôùi moái quan heä giöõa π vaø u ?
khoâng? (Gôïi yù: haõy nghó xem laïm
phaùt ñöôïc döï ñoaùn nhö theá naøo.)
5. CUÙ SOÁC DAÀU, LAÏM PHAÙT, VAØ
Baây giôø giaû söû trong naêm t + 5, θ taêng THAÁT NGHIEÄP
töø 0 leân 1. Giaû söû ñöôøng Phillips ñöôïc cho bôûi:
d) Taïi sao θ coù theå taêng nhö vaäy? Taùc πt - πte = 0,08 + 0,1µ - 2ut
ñoäng ñoái vôùi un nhö theá naøo?
trong ñoù µ laø möùc cheânh leäch (markup)
Giaû söû chính phuû haõy coøn quyeát ñònh cuûa giaù so vôùi löông.
giöõ u ôû 3% maõi maõi. Giaû söû µ khôûi ñaàu baèng 20%, nhöng do
e) Tyû leä laïm phaùt vaøo caùc naêm t + 5, t giaù daàu taêng voït, µ taêng leân 40% trong
+ 10, vaø t + 15 laø bao nhieâu? naêm t vaø sau ñoù.
f) Baïn coù tin caâu traû lôøi cuûa baïn ôû (e) a) Taïi sao giaù daàu taêng daãn ñeán µ
khoâng? Taïi sao coù hoaëc taïi sao taêng?
khoâng? b) AÛnh höôûng trong daøi haïn cuûa vieäc
taêng µ ñoái vôùi tyû leä thaát nghieäp töï
nhieân laø nhö theá naøo?

6. CUÙ SOÁC DAÀU THUAÄN LÔÏI, THAÁT ñöôïc yeâu caàu nhaát) xem “Prices and
NGHIEÄP, VAØ LAÏM PHAÙT Living Conditions” (Giaù caû vaø Ñieàu kieän
soáng) vaø trích phaàn “Consumer Price
Ngöôïc hoaøn toaøn vôùi caùc cuù soác daàu
Index – All Urban Consumers.” (Chæ soá
nhöõng naêm 1970, giaù daàu giaûm ñaùng keå
giaù tieâu duøng – Toaøn boä ngöôøi tieâu duøng
trong nhöõng naêm 1990.
ñoâ thò). Tyû leä laïm phaùt trong naêm t ñöôïc
a) Ñieàu naøy coù theå giaûi thích thaønh quaû ñònh nghóa laø söï thay ñoåi phaàn traêm cuûa
toát ñeïp veà caû laïm phaùt laãn thaát Chæ soá giaù tieâu duøng giöõa naêm t vaø naêm t
nghieäp trong nhöõng naêm 1990 –1. Khi baïn ñaõ tính tyû leä laïm phaùt cho moãi
khoâng? naêm, tính theâm söï thay ñoåi laïm phaùt töø
b) Taùc ñoäng coù theå coù ñoái vôùi tyû leä thaát naêm naøy sang naêm khaùc.
nghieäp töï nhieân laø nhö theá naøo? a) Laäp ñoà thò cho taát caû caùc naêm töø
1970, vôùi söï thay ñoåi laïm phaùt treân
7. ÖÔÙC TÍNH TYÛ LEÄ THAÁT NGHIEÄP truïc tung vaø tyû leä thaát nghieäp treân
TÖÏ NHIEÂN [Web] truïc hoaønh. In ñoà thò ra. Ñoà thò cuûa
Ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy, baïn caàn coù baïn coù töông töï Hình 8-5 khoâng?
döõ lieäu veà tyû leä laïm phaùt vaø thaát nghieäp b) Duøng thöôùc veõ ñöôøng thaúng sao cho
haøng naêm cuûa Hoa Kyø töø naêm 1970, thu khôùp nhaát vôùi caùc ñieåm. Ñoä ñoác
thaäp treân trang Web cuûa Cô quan Thoáng ñöôøng thaúng baïn veõ khoaûng chöøng
keâ Lao ñoäng ôû ñòa chæ http://stats.bls.gov/ bao nhieâu? Tung ñoä goác laø bao
Haõy xem muïc “Data” (Döõ lieäu) vaø nhieâu? Vieát ñaúng thöùc töông öùng.
choïn “Most requested series.” (Caùc soá lieäu c) Theo phaân tích cuûa baïn ôû caâu (b), tyû
thöôøng ñöôïc yeâu caàu nhaát) Döôùi phaàn leä thaát nghieäp töï nhieân töø naêm 1970
“Employment and Unemployment,” (Vieäc laø bao nhieâu?
laøm vaø Thaát nghieäp) choïn “Labor force
statistics from the Current Population 8. NHÖÕNG THAY ÑOÅI TRONG TYÛ LEÄ
Survey” (Soá lieäu Thoáng keâ Löïc löôïng Lao THAÁT NGHIEÄP TÖÏ NHIEÂN [Web]
ñoäng töø Cuoäc Ñieàu tra Daân soá Hieän haønh)
vaø trích phaàn “Unemployment Rate – Laäp laïi baøi taäp cho caâu hoûi 7(a), veõ caùc ñoà
Civilian Labor Force.” (Tyû leä thaát nghieäp thò rieâng cho giai ñoaïn 1970 ñeán 1990 vaø
– Löïc löôïng Lao ñoäng Daân söï). Ñaây laø boä 1990 trôû veà sau. Baïn coù thaáy moái quan heä
giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp khaùc nhau
döõ lieäu haøng thaùng, vì vaäy haõy tính trung
bình naêm cho tyû leä thaát nghieäp naêm ñoù. trong hai giai ñoaïn naøy khoâng? Neáu coù,
ñieàu naøy coù yù nghóa nhö theá naøo ñoái vôùi tyû
Töông töï, döôùi phaàn “Most leä thaát nghieäp töï nhieân?
requested series,” (Caùc soá lieäu thöôøng

PHUÏ LUÏC
TÖØ MOÁI QUAN HEÄ TOÅNG CUNG
ÑEÁN ÑÖÔØNG PHILLIPS
Muïc ñích cuûa phuï luïc naøy laø ruùt ra ñaúng (1+ πt) = (1 + πte)(1 + µ)(1 - αut + z)
thöùc (8.1), bieåu hieän quan heä giöõa laïm
phaùt, laïm phaùt döï ñoaùn, vaø thaát nghieäp. Bieåu thöùc naøy cho thaáy moái quan heä giöõa
laïm phaùt (πt), laïm phaùt döï ñoaùn (πte) vaø tyû
Ñieåm khôûi ñaàu laø moái quan heä toång cung leä thaát nghieäp (ut). Caùc böôùc coøn laïi laø laøm
giöõa möùc giaù, möùc giaù kyø voïng, vaø tyû leä moái quan heä troâng quen thuoäc hôn:
thaát nghieäp ñöôïc ruùt ra trong Chöông 7:
Chia caû hai veá cho (1 + πte)(1 + µ)
Pt = Pte (1 + µ) (1 - αut + z)
(1 + π t )
Chia caû 2 veá cho möùc giaù naêm tröôùc Pt-1 = 1 − αu t + z
(1 + π te ) + (1 + µ )
e
Pt P
= t (1 + µ )(1 − αut + z ) (8A.1) Chöøng naøo maø laïm phaùt, laïm phaùt döï ñoaùn
Pt −1 Pt −1
vaø thaëng soá (markup) khoâng lôùn laém, ñaúng
Vieát laïi phaân soá Pt / Pt-1 ôû veá traùi laø: thöùc naøy xaáp xæ vôùi (xem caùc ñònh ñeà 3 vaø
Pt P − Pt −1 6 ôû Phuï luïc 2 cuoái saùch)
=1+ t = 1+ πt
Pt −1 Pt −1 1 + πt - πte - µ = 1 - αut + z
trong ñoù ñoàng nhaát thöùc ñaàu tieân coù ñöôïc Saép xeáp laïi, ta coù:
baèng caùch theâm vaø bôùt 1, vaø ñoàng nhaát πt = πte + (µ + z) - αut
thöùc thöù hai coù ñöôïc töø ñònh nghóa tyû leä
laïm phaùt (πt ≡ (Pt – Pt-1) / Pt-1). Ñaây laø ñaúng thöùc (8.1) trong baøi hoïc. Tyû
leä laïm phaùt phuï thuoäc vaøo tyû leä laïm phaùt
Laøm töông töï cho phaân soá Pte / Pt-1 ôû veá döï ñoaùn vaø tyû leä thaát nghieäp ut . Moái quan
phaûi, duøng ñònh nghóa tyû leä laïm phaùt döï heä naøy phuï thuoäc vaøo thaëng soá (markup),
ñoaùn (πte ≡ (Pte – Pt-1) / Pt-1) µ, vaøo caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán vieäc ñònh
tieàn löông z, vaø vaøo aûnh höôûng cuûa tyû leä
e e
Pt P − Pt −1
=1+ t = 1 + π te
Pt −1 Pt −1 thaát nghieäp leân möùc löông α.
Thay theá Pt/Pt-1 vaø Pte/ Pt-1 trong ñaúng thöùc
(8A.1) baèng caùc bieåu thöùc ta vöøa ruùt ra:
Môøi baïn xem trang cuûa Blanchard treân ñòa chæ maïng cuûa Prentice Hall taïi:
http://www.prenhall.com.blanchard
ñeå xem caùc baøi taäp treân maïng World Wide Web cuûa chöông naøy
Chapter 9
CHÖÔNG 9
LAÏM PHAÙT, HOAÏT ÑOÄNG KINH TEÁ
VAØ MÖÙC TAÊNG TIEÀN TEÄ
Vaøo thaùng 10 naêm 1979, Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang (Hoa kyø)
quyeát ñònh giaûm möùc taêng tieàn teä vaø giaûm laïm phaùt, luùc ñoù laïm
phaùt ñaõ leân gaàn ñeán 14% moät naêm. Naêm naêm sau, laïm phaùt giaûm
xuoáng coøn döôùi 4% moät naêm, nhöng phaûi sau moät cuoäc suy thoaùi
naëng neà.
Taïi sao Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang laïi quyeát ñònh giaûm laïm
phaùt? Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang thöïc hieän ñieàu ñoù baèng caùch
naøo? Taïi sao coù cuoäc suy thoaùi? Toång quaùt hôn, nhöõng aûnh höôûng
cuûa möùc taêng tieàn teä ñoái vôùi laïm phaùt vaø hoaït ñoäng kinh teá laø gì?
Caùch xöû lyù cuûa chuùng ta veà caùc döï ñoaùn (hay kyø voïng) trong
chöông 7 quaù ñôn giaûn neân khoâng theå cho pheùp ta giaûi thích nhöõng
vaán ñeà naøy. Nhöng, vôùi noäi dung thaûo luaän veà caùc döï ñoaùn vaø söï
trình baøy moái quan heä ñöôøng Phillips cuûa chuùng ta trong chöông 8,
baây giôø chuùng ta ñaõ coù ñuû nhöõng gì maø chuùng ta caàn. Trong
chöông 9, chuùng ta seõ traû lôøi nhöõng caâu hoûi naøy.
Phaàn ñaàu xem xeùt nhöõng moái lieân quan giöõa saûn löôïng, thaát
nghieäp, vaø laïm phaùt. Caùc phaàn keá tieáp keát noái nhöõng moái lieân
quan naøy laïi vôùi nhau, vaø thaûo luaän veà nhöõng taùc ñoäng ngaén haïn
vaø trung haïn cuûa möùc taêng tieàn teä ñoái vôùi laïm phaùt vaø hoaït ñoäng
kinh teá. Phaàn cuoái trôû laïi thôøi kyø giaûm laïm phaùt ôû Hoa Kyø vaøo
cuoái nhöõng naêm 1970.

Chapter 9
9.1 Saûn löôïng, thaát nghieäp, vaø laïm phaùt
Khi nghó veà nhöõng taùc ñoäng qua laïi giöõa saûn löôïng, thaát nghieäp vaø
laïm phaùt, chuùng ta phaûi nhôù ba moái quan heä sau ñaây:
1. Ñònh luaät Okun lieân heä söï thay ñoåi möùc thaát nghieäp vôùi söï
cheânh leäch giöõa taêng tröôûng saûn löôïng vaø taêng tröôûng bình
thöôøng.
2. Ñöôøng Phillips lieân heä söï thay ñoåi möùc laïm phaùt vôùi söï cheânh
leäch giöõa tyû leä thaát nghieäp vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân.
3. Quan heä toång caàu lieân heä taêng tröôûng saûn löôïng vôùi tyû leä taêng
löôïng tieàn danh nghóa tröø tyû leä laïm phaùt.
Phaàn naøy xem xeùt töøng moái quan heä moät. Phaàn coøn laïi xem xeùt yù
nghóa keát hôïp cuûa chuùng.
Ñònh luaät Okun: Taêng tröôûng saûn löôïng vaø söï thay ñoåi thaát nghieäp
Khi vieát moái quan heä giöõa saûn löôïng vaø thaát nghieäp trong chöông
6, chuùng ta söû duïng hai giaû ñònh tieän lôïi song haïn cheá. Chuùng ta
ñaõ giaû ñònh raèng saûn löôïng vaø möùc thu duïng lao ñoäng (möùc vieäc
laøm) dòch chuyeån cuøng nhau, vì vaäy nhöõng thay ñoåi veà saûn löôïng
ñöa ñeán cuøng möùc thay ñoåi veà thu duïng lao ñoäng. Vaø chuùng ta ñaõ
giaû ñònh laø löïc löôïng lao ñoäng khoâng ñoåi khieán cho nhöõng thay ñoåi
veà thu duïng lao ñoäng daãn ñeán cuøng möùc thay ñoåi veà thaát nghieäp
theo höôùng ngöôïc laïi.
Baây giôø chuùng ta phaûi ñi xa hôn nhöõng giaû ñònh naøy. Ñeå hieåu taïi
sao, ta haõy xem caùc giaû ñònh naøy coù yù nghóa gì ñoái vôùi moái quan
heä giöõa tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng vaø tyû leä thaát nghieäp. Khi saûn
löôïng vaø thu duïng lao ñoäng dòch chuyeån cuøng nhau thì 1% gia taêng
saûn löôïng daãn ñeán 1% gia taêng trong möùc thu duïng lao ñoäng. Vaø
bôûi vì nhöõng thay ñoåi veà thu duïng lao ñoäng ñöôïc theå hieän bôûi
cuøng möùc thay ñoåi veà thaát nghieäp theo höôùng ngöôïc laïi, cho neân
1% gia taêng thu duïng lao ñoäng daãn ñeán 1% suït giaûm tyû leä thaát

Chapter 9
nghieäp. 1 Haõy kyù hieäu gyt laø tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng. Khi ñoù,
vôùi hai giaû ñònh naøy ta seõ coù moái quan heä sau ñaây:
ut – ut-1 = -gyt (9.1)
Thay ñoåi tyû leä thaát nghieäp phaûi baèng aâm cuûa tyû leä taêng tröôûng saûn
löôïng. Ví duï, neáu tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng laø 4% thì tyû leä thaát
nghieäp giaûm 4%.
Haõy so saùnh ñieàu naøy vôùi moái quan heä thöïc söï giöõa taêng tröôûng
saûn löôïng vaø söï thay ñoåi tyû leä thaát nghieäp, quan heä naøy ñöôïc goïi
laø ñònh luaät Okun. Hình 9.1 veõ söï thay ñoåi tyû leä thaát nghieäp theo tyû
leä taêng tröôûng saûn löôïng cho moãi naêm töø naêm 1960. Noù cuõng veõ
ñöôøng hoài quy khôùp nhaát vôùi caùc ñieåm naèm phaân taùn. Moái quan
heä töông öùng vôùi ñöôøng naøy ñöôïc cho bôûi
ut – ut–1 = –0,4(gyt – 3%) (9.2)
Neáu gyt = 3%,

Ñaúng thöùc (9.2) khaùc ñaúng thöùc (9.1) theo hai caùch:
thì ut – ut–1
= – 0.4(3%–3%)
=0 • Tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng haøng naêm phaûi ít nhaát laø 3% ñeå
ngaên caûn tyû leä thaát nghieäp taêng leân. Ñieàu naøy laø vì hai yeáu toá
maø cho tôùi giôø chuùng ta ñaõ boû qua – caû löïc löôïng lao ñoäng vaø
naêng suaát lao ñoäng ñeàu taêng leân theo thôøi gian.
Giaû söû löïc löôïng lao ñoäng taêng 1,7% moät naêm. Ñeå duy trì tyû
leä thaát nghieäp khoâng ñoåi, thu duïng lao ñoäng phaûi taêng cuøng moät tyû
leä nhö löïc löôïng lao ñoäng, 1,7% moät naêm.
Cuõng giaû söû raèng naêng suaát lao ñoäng – saûn löôïng treân moãi
coâng nhaân – taêng ôû möùc 1,3% naêm. Neáu möùc thu duïng lao ñoäng
taêng 1,7%, vaø naêng suaát lao ñoäng taêng 1,3%, saûn löôïng seõ taêng
1,7% + 1,3% = 3%. Noùi caùch khaùc, ñeå duy trì tyû leä thaát nghieäp
1
Ñaøo saâu hôn. Böôùc cuoái cuøng chæ gaàn ñuùng. Haõy nhôù ñònh nghóa tyû leä thaát nghieäp
u ≡ U/ L = 1- N/L
Neáu löïc löôïng lao ñoäng L coá ñònh thì:
∆u = ∆ U/L = – ∆N/L = – (∆N/N) (N/L)
trong ñoù ñaúng thöùc cuoái coù ñöôïc baèng caùch nhaân vôùi N vaø chia cho N. Neáu N/L baèng thí duïï nhö 0.95, thì khi möùc
thu duïng lao ñoäng taêng 1%, tyû leä thaát nghieäp seõ giaûm 0.95%. Keát quaû trong baøi khoùa döïa treân vieäc cho N/L xaáp xæ
baèng 1, vì vaäy 1% taêng trong möùc thu duïng lao ñoäng daãn ñeán 1% giaûm trong tyû leä thaát nghieäp.
Chapter 9
khoâng ñoåi, tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng phaûi baèng 3%. ÔÛ Hoa Kyø,
toång cuûa tyû leä taêng löïc löôïng lao ñoäng vaø taêng naêng suaát lao ñoäng
tính trung bình baèng 3% töø naêm 1960, vaø ñaây laø lyù do taïi sao con
soá 3% xuaát hieän ôû veá phaûi cuûa ñaúng thöùc (9.2). Trong phaàn tieáp
theo, toâi seõ goïi tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng caàn thieát ñeå duy trì tyû
leä thaát nghieäp khoâng ñoåi laø tyû leä taêng tröôûng bình thöôøng.
HÌNH 9-1
Nhöõng thay ñoåi trong

Tyû leä Thaát nghieäp so
vôùi Taêng tröôûng Saûn
Thay ñoåi tyû leä thaát nghieäp, (%)
löôïng ôû Hoa Kyø,

1960-1998
Taêng tröôûng saûn löôïng

cao ñi ñoâi vôùi tyû leä thaát
nghieäp giaûm; taêng
tröôûng saûn löôïng thaáp
ñi ñoâi vôùi tyû leä thaát
nghieäp taêng.
Taêng tröôûng saûn löôïng, (%)
• Heä soá cuûa soá haïng bieåu thò cheânh leäch giöõa tyû leä taêng tröôûng saûn
löôïng vaø tyû leä taêng tröôûng bình thöôøng laø –0,4 trong ñaúng thöùc
(9.2) chöù khoâng phaûi –1,0 nhö trong ñaúng thöùc (9.1). Noùi caùch
khaùc, tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng vöôït troäi tyû leä taêng tröôûng bình
thöôøng 1% chæ daãn ñeán giaûm 0,4% tyû leä thaát nghieäp chöù khoâng
phaûi 1%. Coù hai lyù do:
1. Caùc coâng ty ñieàu chænh möùc thu duïng lao ñoäng ít hôn tyû leä
moät – moät khi ñaùp öùng vôùi nhöõng cheânh leäch cuûa tyû leä taêng
tröôûng saûn löôïng so vôùi tyû leä taêng tröôûng bình thöôøng. Cuï
theå hôn, tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng cao hôn tyû leä taêng
tröôûng bình thöôøng 1% trong moät naêm chæ laøm taêng 0,6% tyû
leä thu duïng lao ñoäng.

Chapter 9
Moät lyù do laø vì coù moät soá lao ñoäng maø caùc coâng ty luoân luoân
caàn ñeán baát keå möùc saûn löôïng laø bao nhieâu. Ví duï phoøng keá toaùn
cuûa moät coâng ty caàn khoaûng cuøng moät soá löôïng nhaân vieân cho duø
coâng ty ñang baùn nhieàu hay ít hôn bình thöôøng.
Moät lyù do nöõa laø ñaøo taïo coâng nhaân vieân môùi thì toán keùm. Ñoù
laø lyù do taïi sao nhieàu coâng ty thích giöõ soá coâng nhaân vieân hieän taïi
hôn laø cho hoï nghæ vieäc khi saûn löôïng thaáp hôn bình thöôøng, vaø
yeâu caàu hoï laøm giôø phuï troäi hôn laø thueâ ngöôøi môùi khi saûn löôïng
Keát hôïp hai böôùc vôùi cao hôn bình thöôøng. Trong thôøi kyø khoù khaên, caùc doanh nghieäp
nhau: thöïc teá laø döï tröõ lao ñoäng; haønh vi naøy goïi laø tích tröõ lao ñoäng
Möùc taêng saûn löôïng (labor hoarding).
cao hôn möùc taêng
tröôûng bình thöôøng
1% ⇒ 2. Söï gia taêng tyû leä thu duïng lao ñoäng khoâng laøm cho tyû leä thaát
Möùc thu duïng lao ñoäng nghieäp giaûm töông öùng moät – moät. Cuï theå hôn, tyû leä thu duïng
taêng 0,6% ⇒ lao ñoäng taêng 0,6% chæ daãn ñeán tyû leä thaát nghieäp giaûm 0,4%.
Tyû leä thaát nghieäp giaûm
0,4%
Nguyeân nhaân laø vì tyû leä tham gia löïc löôïng lao ñoäng taêng leân.
Khi möùc thu duïng lao ñoäng taêng, khoâng phaûi taát caû moïi choã laøm
môùi ñeàu daønh cho nhöõng ngöôøi thaát nghieäp. Moät soá vieäc laøm seõ
ñeán tay nhöõng ngöôøi ñöôïc xeáp loaïi laø ôû beân ngoaøi löïc löôïng lao
ñoäng, nghóa laø nhöõng ngöôøi ñang khoâng tích cöïc tìm kieám vieäc
laøm. Vaø, khi vieãn caûnh thò tröôøng lao ñoäng saùng suûa hôn ñoái vôùi
ngöôøi thaát nghieäp, moät soá ngöôøi lao ñoäng naûn chí - nhöõng ngöôøi
naøy tröôùc ñoù ñöôïc xeáp loaïi laø ôû beân ngoaøi löïc löôïng lao ñoäng –
quyeát ñònh baét ñaàu tích cöïc tìm vieäc, vaø do vaäy ñöôïc xeáp laïi vaøo
loaïi thaát nghieäp. Vì caû hai lyù do ñoù, suït giaûm trong thaát nghieäp
nhoû hôn gia taêng trong thu duïng lao ñoäng.

Chapter 9

Ñònh luaät Okun giöõa caùc quoác gia
Heä soá β trong ñònh luaät Okun bieåu thò coâng nhaân cuûa mình möùc ñoä baûo ñaûm an
taùc ñoäng ñoái vôùi tyû leä thaát nghieäp cuûa söï toaøn vieäc laøm cao, do vaäy caùc bieán ñoäng
cheânh leäch giöõa möùc taêng tröôûng saûn veà saûn löôïng chaúng coù taùc ñoäng gì ñeán
löôïng so vôùi möùc taêng tröôûng bình thöôøng. möùc thu duïng lao ñoäng vaø, qua ñoù, ñeán
Giaù trò 0,4 cuûa β cho ta bieát raèng tyû leä taêng thaát nghieäp. Heä soá β lôùn nhaát ôû Hoa Kyø
tröôûng saûn löôïng cao hôn tyû leä taêng tröôûng nôi coù ít haïn cheá veà maët xaõ hoäi vaø veà phaùp
bình thöôøng 1% trong moät naêm seõ laøm lyù ñoái vôùi vieäc coâng ty ñieàu chænh möùc thu
giaûm tyû leä thaát nghieäp 0,4%. duïng lao ñoäng. Vaø caùc haïn cheá veà phaùp lyù
ñoái vôùi vieäc sa thaûi – töø tieàn trôï caáp thoâi
Heä soá β phuï thuoäc moät phaàn vaøo caùch vieäc cho tôùi vieäc caàn phaûi ñöôïc luaät phaùp
maø caùc coâng ty ñieàu chænh möùc thu duïng nhaø nöôùc cho pheùp chaám döùt söû duïng lao
lao ñoäng ñeå ñaùp öùng vôùi nhöõng bieán ñoäng ñoäng – giaûi thích taïi sao caùc heä soá öôùc tính
taïm thôøi veà saûn löôïng. Söï ñieàu chænh möùc cho hai quoác gia chaâu AÂu naèm giöõa caùc heä
thu duïng lao ñoäng naøy laïi phuï thuoäc vaøo soá cuûa Nhaät Baûn vaø Hoa Kyø.
caùc yeáu toá nhö toå chöùc noäi boä cuûa coâng ty
vaø nhöõng haïn cheá veà maët xaõ hoäi vaø veà Coät thöù hai cho ta heä soá β öôùc tính döïa
phaùp lyù ñoái vôùi vieäc thueâ möôùn vaø sa thaûi. treân caùc soá lieäu töø naêm 1981 ñeán 1998.
Chuùng ta döï ñoaùn heä soá naøy khaùc nhau Caùc heä soá naøy ñeàu ñoàng loaït lôùn hôn. Moät
giöõa caùc quoác gia, vaø ñuùng laø nhö vaäy. laàn nöõa ñieàu naøy phuø hôïp vôùi nhöõng gì
Baûng 1 cho ta heä soá β öôùc tính cuûa boán chuùng ta bieát veà caùc coâng ty vaø luaät leä. Söï
quoác gia thuoäc toå chöùc Hôïp taùc Kinh teá vaø caïnh tranh taêng cao treân caùc thò tröôøng
Phaùt trieån (OECD). haøng hoùa töø ñaàu nhöõng naêm 1980 ñaõ khieán
caùc coâng ty taïi haàu heát quoác gia xem xeùt
Coät ñaàu cho ta giaù trò cuûa β döïa treân
laïi vaø giaûm thieåu söï cam keát cuûa hoï ñoái
caùc döõ lieäu cuûa giai ñoaïn 1960 –1980. Hoa
vôùi vieäc baûo ñaûm an toaøn vieäc laøm. Vaø
Kyø coù heä soá cao nhaát, keá tieáp laø Ñöùc, Anh
theo ñeà nghò cuûa caùc coâng ty, caùc haïn cheá
vaø Nhaät Baûn.
veà phaùp lyù ñoái vôùi vieäc thueâ möôùn vaø sa
Thöù haïng trong coät ñaàu hoaøn toaøn phuø hôïp thaûi ñaõ giaûm ñi ñaùng keå ôû nhieàu quoác gia.
vôùi nhöõng gì chuùng ta bieát veà haønh vi cuûa Caû hai yeáu toá naøy ñaõ khieán cho möùc thu
caùc coâng ty vaø cô caáu caùc luaät leä thueâ duïng lao ñoäng thay ñoåi nhieàu hôn tröôùc
möôùn/ sa thaûi taïi caùc quoác gia. Heä soá β caùc bieán ñoäng veà saûn löôïng, nhö vaäy daãn
nhoû nhaát ôû Nhaät Baûn. Nhö chuùng ta thaáy ñeán caùc giaù trò β lôùn hôn.
trong chöông 8, caùc coâng ty Nhaät daønh cho

Chapter 9
BAÛNG 1 – Caùc heä soá β trong ñònh luaät Okun giöõa caùc quoác gia vaø theo thôøi gian
1960 – 1980 1981 – 1998

Nöôùc β β
Hoa Kyø 0,39 0,42
Anh 0,15 0,51
Ñöùc* 0,20 0,32
Nhaät 0,10 0,20
* Ñoái vôùi Ñöùc, giai ñoaïn hai laø 1981 – 1989, thay vì laø 1981 – 1998
Nguoàn: tính toaùn cuûa taùc giaû.
Söû duïng maãu töï thay vì soá, chuùng ta haõy vieát moái quan heä giöõa
taêng tröôûng saûn löôïng vaø thay ñoåi tyû leä thaát nghieäp laø
Ñònh luaät Okun: ut – ut–1 = – β(gyt – g y) (9.3)
gyt > g y ⇒ ut < ut–1
Trong ñoù g y laø tyû leä taêng tröôûng bình thöôøng cuûa neàn kinh teá (vaøo
khoaûng 3% ñoái vôùi Hoa Kyø), vaø β (chöõ in thöôøng trong tieáng Hy
Laïp ñoïc laø beâ-ta) cho ta bieát taêng tröôûng vöôït quaù taêng tröôûng
bình thöôøng daãn ñeán suït giaûm tyû leä thaát nghieäp nhö theá naøo. ÔÛ
Hoa Kyø, β = 0,4. (Heä soá naøy ñoái vôùi caùc nöôùc khaùc ñöôïc cho trong
hoäp Vó moâ Toaøn caàu: “Ñònh luaät Okun giöõa caùc quoác gia”).
Ñöôøng Phillips: thaát nghieäp vaø söï thay ñoåi laïm phaùt
Chuùng ta ñaõ ruùt ra trong chöông 8 moái quan heä sau ñaây giöõa laïm
phaùt, laïm phaùt döï ñoaùn vaø thaát nghieäp (ñaúng thöùc [8.7])
πt = πte – α(ut – un) (9.4)
Laïm phaùt phuï thuoäc vaøo laïm phaùt döï ñoaùn vaø vaøo cheânh leäch giöõa
tyû leä thaát nghieäp vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân.
Sau ñoù, chuùng ta ñaõ laäp luaän raèng ôû Hoa Kyø ngaøy nay, laïm phaùt
döï ñoaùn coù veû raát xaáp xæ vôùi laïm phaùt naêm tröôùc, do vaäy chuùng ta
coù theå thay πte baèng πt–1 . Vôùi giaû ñònh naøy, moái quan heä giöõa
laïm phaùt vaø thaát nghieäp coù daïng
πt – πt–1 = – α(ut – un) (9.5)

Chapter 9
Ñöôøng Phillips: Thaát nghieäp cao hôn tyû leä thaát nghieäp töï nhieân daãn ñeán giaûm laïm
ut < un ⇒ πt > πt–1 phaùt; thaát nghieäp thaáp hôn tyû leä thaát nghieäp töï nhieân daãn ñeán taêng
laïm phaùt. Tham soá α bieåu thò aûnh höôûng cuûa thaát nghieäp ñoái vôùi
Ta neân goïi ñaúng thöùc söï thay ñoåi laïm phaùt. Chuùng ta ñaõ thaáy trong chöông 8 raèng töø
(9.5) laø “moái quan heä
naêm 1970 taïi Hoa Kyø, tyû leä thaát nghieäp töï nhieân tính trung bình
Phillips” vaø daønh cuïm
töø “ñöôøng Phillips”
baèng 6,5%, vaø α gaàn baèng 1. Giaù trò naøy cuûa α coù nghóa laø tyû leä
cho ñöôøng cong bieåu thaát nghieäp cao hôn tyû leä thaát nghieäp töï nhieân 1% cho moät naêm
dieãn cho moái quan heä daãn ñeán tyû leä laïm phaùt giaûm khoaûng 1%. Toâi seõ goïi ñaúng thöùc
naøy. Nhöng theo (9.5) laø ñöôøng Phillips.
truyeàn thoáng “ñöôøng
Phillips” duøng ñeå chæ
Moái quan heä toång caàu: Möùc taêng Tieàn teä, Laïm phaùt , vaø Taêng
ñaúng thöùc (9.5). Toâi seõ
theo truyeàn thoáng. tröôûng Saûn löôïng
Trong chöông 7 chuùng ta ñaõ vieát moái quan heä toång caàu laø moái
quan heä giöõa saûn löôïng vôùi toång löôïng tieàn thöïc, chi tieâu chính
phuû vaø thueá (ñaúng thöùc [7.2]). Ñeå taäp trung vaøo moái quan heä giöõa
toång löôïng tieàn thöïc vaø saûn löôïng, ôû ñaây toâi seõ chæ xeùt nhöõng thay
ñoåi cuûa löôïng tieàn thöïc vaø khoâng xeùt nhöõng thay ñoåi cuûa caùc yeáu
toá khaùc, vaø vieát laïi moái quan heä toång caàu ñôn giaûn laø:
M/P ↑ ⇒ i ↓
i ↓⇒Y↑ Yt = γ (Mt / Pt ) (9.6)
Goäp hai böôùc vôùi nhau:
M/P ↑ ⇒ Y ↑ trong ñoù γ (chöõ in thöôøng tieáng Hy Laïp laø gam-ma) laø moät tham soá
döông. Ñaúng thöùc naøy cho thaáy caàu haøng hoùa, vaø do ñoù saûn löôïng,
ñôn giaûn laø tyû leä vôùi toång löôïng tieàn thöïc. Vieäc ñôn giaûn hoùa naøy
Neáu moät bieán soá laø tæ
soá cuûa hai bieán soá, thì seõ laøm cho coâng vieäc cuûa chuùng ta deã daøng hôn. Tuy nhieân baïn
tyû leä taêng tröôûng cuûa caàn nhôù raèng ñaèng sau moái quan heä naøy aån chöùa caùc böôùc chuùng
noù laø söï cheânh leäch ta ñaõ thaáy trong moâ hình IS-LM :
giöõa tyû leä taêng tröôûng
cuûa hai bieán soá ñoù • Taêng toång löôïng tieàn thöïc daãn ñeán giaûm laõi suaát.
(muïc 8 trong Phuï luïc 2
ôû cuoái saùch). Vì vaäy • Giaûm laõi suaát daãn ñeán taêng caàu haøng hoùa vaø, daãn ñeán taêng saûn
neáu Y = γ M/P vaø γ laø löôïng.
haèng soá, thì gy = gm – π
Vì muïc ñích cuûa chuùng ta, ôû ñaây, chuùng ta caàn chuyeån töø moái quan
Moái quan heä toång caàu
heä giöõa caùc möùc (möùc saûn löôïng, möùc tieàn danh nghóa vaø möùc giaù)
laø
gmt > πt ⇒ gyt > 0 trong ñaúng thöùc (9.6) sang moái quan heä giöõa tyû leä taêng tröôûng (saûn
löôïng, tieàn danh nghóa vaø giaù). Haõy kyù hieäu gyt laø tyû leä taêng tröôûng
saûn löôïng. Kyù hieäu gmt laø tyû leä taêng tieàn danh nghóa, vaø πt laø tyû leä
Chapter 9
taêng giaù – ñoù laø tyû leä laïm phaùt. Khi ñoù, töø ñaúng thöùc (9.6) ta coù
gyt = gmt – πt (9.7)
Tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng baèng tyû leä taêng tieàn danh nghóa tröø tyû
leä laïm phaùt. Vôùi möùc taêng tieàn teä ñaõ coù, laïm phaùt cao daãn ñeán
giaûm toång löôïng tieàn thöïc vaø giaûm saûn löôïng; laïm phaùt thaáp daãn
ñeán taêng toång löôïng tieàn thöïc vaø taêng saûn löôïng.
9-2 Veà trung haïn
Chuùng ta haõy taäp hôïp ba moái quan heä giöõa laïm phaùt, thaát nghieäp,
vaø taêng tröôûng saûn löôïng maø chuùng ta ñaõ ruùt ra trong phaàn 9-1.
Ñònh luaät Okun lieân heä söï thay ñoåi tyû leä thaát nghieäp vôùi söï cheânh
leäch giöõa taêng tröôûng saûn löôïng so vôùi taêng tröôûng bình thöôøng
(ñaúng thöùc [9.3])
Thay ñoåi Söï cheânh leäch giöõa taêng tröôûng

tyû leä thaát nghieäp saûn löôïng so vôùi taêng tröôûng
bình thöôøng
ut – ut–1 = – β (gyt – g y)
Ñöôøng Phillips lieân heä söï thay ñoåi laïm phaùt vôùi söï cheânh leäch
giöõa tyû leä thaát nghieäp vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân (ñaúng thöùc
[9.5])
Thay ñoåi Söï cheânh leäch giöõa tyû leä thaát nghieäp
tyû leä laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân
πt – πt–1 = –α (ut –un)
Moái quan heä toång caàu lieân heä taêng tröôûng saûn löôïng vôùi söï cheânh
leäch giöõa tyû leä taêng tieàn danh nghóa vaø tyû leä laïm phaùt (ñaúng thöùc
[9.7])
Tyû leä taêng Tyû leä taêng tieàn danh nghóa
tröôûng saûn löôïng tröø tyû leä laïm phaùt
gyt = gmt –πt
Baây giôø chuùng ta phaûi xem ba moái quan heä naøy nguï yù gì veà caùc
aûnh höôûng cuûa taêng tieàn teä ñoái vôùi saûn löôïng, thaát nghieäp vaø laïm
Chapter 9
phaùt. Chuùng ta ñi ñöôïc moät ñoaïn ñöôøng roài. Haõy laáy ví duï moät söï
suït giaûm trong tyû leä taêng tieàn teä:
• Töø moái quan heä toång caàu, vôùi tyû leä laïm phaùt ñaõ coù, tyû leä taêng tieàn
gm↓ ⇒ gm – π ↓ ⇒ gy ↓
teä thaáp hôn coù yù nghóa laø tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng giaûm ñi.
gy↓ ⇒ u ↑ • Töø ñònh luaät Okun, taêng tröôûng saûn löôïng giaûm ñi daãn ñeán taêng
u↑⇒π↓
thaát nghieäp.
• Töø ñöôøng Phillips, thaát nghieäp cao hôn coù yù nghóa laø laïm phaùt
giaûm.
Chuùng ta thaáy ñöôïc raèng caùc taùc ñoäng ban ñaàu cuûa taêng tieàn teä
thaáp hôn laø laøm giaûm taêng tröôûng saûn löôïng, taêng thaát nghieäp, vaø
giaûm laïm phaùt. Nhöng nhöõng gì xaûy ra sau caùc taùc ñoäng ban ñaàu
naøy thì khoù noùi: Lieäu thaát nghieäp coù tieáp tuïc taêng cao khoâng?
Ñieàu gì xaûy ra vôùi laïm phaùt? Caùch deã daøng nhaát ñeå traû lôøi nhöõng
caâu hoûi naøy laø ñi ngöôïc laïi thôøi gian vaø baét ñaàu baèng caùch xem
xeùt trong trung haïn – coù nghóa laøø, neàn kinh teá döøng ôû ñaâu khi taát
caû tính ñoäng hay söï vaän ñoäng (dynamics) ñaõ ñöôïc theå hieän – vaø
roài laïi trôû laïi vôùi tính ñoäng (dynamics). Phaàn naøy xem xeùt veà
trung haïn. Nhöõng phaàn sau trôû laïi baøn veà tính ñoäng (dynamics).
Giaû söû raèng ngaân haøng trung öông duy trì moät tyû leä taêng tieàn danh
nghóa coá ñònh, goïi noù laø g m . Nhö vaäy caùc giaù trò cuûa tyû leä taêng
tröôûng saûn löôïng, tyû leä thaát nghieäp, vaø tyû leä laïm phaùt trong trung
haïn ra sao?
• Trong trung haïn, thaát nghieäp phaûi khoâng ñoåi; thaát nghieäp
khoâng theå taêng hoaëc giaûm maõi maõi. Ñöa ut = ut–1 vaøo ñònh luaät
Trung haïn: gy = g y Okun cho ta gyt = g y . Trong trung haïn, saûn löôïng taêng tröôûng
ôû tyû leä taêng tröôûng bình thöôøng cuûa noù, g y .
• Vôùi tyû leä taêng tieàn teä baèng g m vaø tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng
baèng g y, moái quan heä toång caàu coù yù nghóa laø laïm phaùt khoâng
ñoåi vaø thoûa maõn
g y = g m –π

Chapter 9
Chuyeån π sang veá traùi, vaø g y sang veá phaûi, ta coù:
Tyû leä laïm phaùt Tyû leä taêng Tyû leä taêng tröôûng
tieàn danh nghóa saûn löôïng bình thöôøng
π = gm – gy (9.8)
Trung haïn: π = gm– g y
Trong trung haïn, tyû leä laïm phaùt baèng tyû leä taêng tieàn danh nghóa tröø
tyû leä taêng saûn löôïng bình thöôøng. Seõ thuaän tieän hôn neáu ta goïi tyû
leä taêng tieàn danh nghóa tröø tyû leä taêng saûn löôïng bình thöôøng laø tyû
leä taêng tieàn danh nghóa coù ñieàu chænh, do vaäy keát quaû naøy coù theå
ñöôïc phaùt bieåu laïi laø: Trong trung haïn, tyû leä laïm phaùt baèng tyû leä
taêng tieàn danh nghóa coù ñieàu chænh .
Moät caùch ñeå nghó veà keát quaû naøy laø nhö sau : Möùc saûn löôïng taêng
leân haøm yù möùc giao dòch taêng leân vaø nhö vaäy caàu ñoái vôùi tieàn thöïc
cuõng taêng leân. Neáu saûn löôïng taêng 3%, toång löôïng tieàn thöïc cuõng
phaûi taêng 3% moät naêm. Neáu toång löôïng tieàn danh nghóa taêng ôû
moät tyû leä khaùc vôùi 3%, söï cheânh leäch naøy phaûi theå hieän ra ôû laïm
phaùt (hay giaûm phaùt). Ví duï, neáu tieàn danh nghóa taêng 10% thì laïm
phaùt phaûi baèng 7%.
• Neáu laïm phaùt khoâng ñoåi, khi ñoù πt = πt–1 . Ñöa πt = πt–1 vaøo
Trung haïn: u = un ñöôøng Phillips cho ta ut = un. Trong trung haïn, tyû leä thaát nghieäp
phaûi baèng tyû leä töï nhieân.
Nhöõng keát quaû naøy laø söï môû roäng töï nhieân nhöõng keát quaû ta ñaõ ruùt
ra trong chöông 7. ÔÛ ñoù, chuùng ta thaáy raèng nhöõng thay ñoåi trong
möùc tieàn teä coù tính trung hoøa trong trung haïn: Chuùng khoâng coù taùc
ñoäng naøo ñoái vôùi caû saûn löôïng laãn thaát nghieäp, nhöng laïi daãn ñeán
thay ñoåi moät – moät trong möùc giaù. ÔÛ ñaây chuùng ta thaáy raèng
nhöõng thay ñoåi trong tyû leä taêng tieàn teä cuõng coù tính trung hoøa töông
töï. Nhöõng thay ñoåi trong tyû leä taêng tieàn danh nghóa khoâng aûnh
höôûng ñeán saûn löôïng hay thaát nghieäp trong trung haïn, nhöng laïi
daãn ñeán nhöõng thay ñoåi moät – moät trong tyû leä laïm phaùt.

Chapter 9
HÌNH 9-2
Laïm phaùt vaø Thaát
nghieäp trong Trung
haïn
Tyû leä taêng tieàn teä coù ñieàu chænh (ñoái vôùi g m)
Tyû leä laïm phaùt, π
Trong trung haïn, tyû leä
thaát nghieäp baèng tyû leä
thaát nghieäp töï nhieân,
vaø tyû leä laïm phaùt baèng Tyû leä taêng tieàn teä coù ñieàu chænh (ñoái vôùi g ’m < g m)
tyû leä taêng tieàn teä coù
ñieàu chænh.
Tyû leä thaát nghieäp töï nhieân
Trong trung haïn,

Moät caùch khaùc ñeå phaùt bieåu keát quaû cuoái naøy laø: tyû leä taêng tieàn teä
nhöõngï thay ñoåi trong
tyû leä taêng tieàn teä
coù ñieàu chænh laø yeáu toá duy nhaát quyeát ñònh laïm phaùt trong trung
khoâng aûnh höôûng ñeán haïn. Milton Friedman dieãn taû nhö sau: Laïm phaùt ôû ñaâu vaø luùc naøo
saûn löôïng hay thaát cuõng laø moät hieän töôïng tieàn teä. Caùc yeáu toá nhö söùc maïnh ñoäc quyeàn
nghieäp. Chuùng ñöôïc cuûa caùc coâng ty, nghieäp ñoaøn maïnh, ñình coâng, thaâm huït ngaân saùch,
phaûn aûnh baèng nhöõng giaù daàu hoûa, v.v… khoâng coù taùc ñoäng gì ñoái vôùi laïm phaùt trong trung
thay ñoåi moät – moät
haïn, tröø khi chuùng daãn ñeán tyû leä taêng tieàn teä danh nghóa cao hôn.
trong tyû leä laïm phaùt
Chuùng ta coù theå toùm taét keát quaû cuûa phaàn naøy vôùi söï hoã trôï cuûa
Ñieàu kieän deø daët “tröø Hình 9-2, hình naøy veõ tyû leä thaát nghieäp treân truïc hoaønh vaø tyû leä
khi” coù yù nghóa quan laïm phaùt treân truïc tung.
troïng. Khi chuùng ta
nghieân cöùu caùc giai
ñoaïn laïm phaùt raát cao
Trong trung haïn tyû leä thaát nghieäp baèng tyû leä thaát nghieäp töï nhieân.
ôû chöông 23, chuùng ta Nhö vaäy neàn kinh teá phaûi ôû moät ñieåm treân ñöôøng thaúng ñöùng taïi
seõ thaáy raèng thaâm huït u = un .
ngaân saùch thöôøng daãn
ñeán vieäc phaùt haønh Trong trung haïn, tyû leä laïm phaùt phaûi baèng tyû leä taêng tieàn teä coù
theâm tieàn, vaø daãn ñeán
ñieàu chænh – ñoù laø tyû leä taêng tieàn danh nghóa tröø tyû leä taêng tröôûng
tyû leä taêng tieàn danh
nghóa cao hôn. saûn löôïng bình thöôøng. Ñieàu naøy ñöôïc bieåu thò bôûi ñöôøng naèm
ngang taïi π = g m – g y .

Chapter 9
Söï suït giaûm trong tyû leä taêng tieàn danh nghóa töø g m xuoáng g ’m
chuyeån ñöôøng naèm ngang xuoáng phía döôùi, di chuyeån ñieåm caân
baèng töø ñieåm A xuoáng ñieåm B. Tyû leä laïm phaùt giaûm moät löôïng
baèng söï suït giaûm trong tyû leä taêng tieàn danh nghóa. Tyû leä thaát
nghieäp khoâng ñoåi, vaãn baèng un .
Sau khi ñaõ xem xeùt nhöõng gì xaûy ra trong trung haïn, baây giôø
chuùng ta coù theå quay trôû laïi tính ñoäng (dynamics) cuûa söï ñieàu
chænh. Ñaây laø troïng taâm cuûa ba phaàn keá tieáp.
9-3 Giaûm laïm phaùt: Moät böôùc ñaàu tieân
Giaû söû neàn kinh teá ñang trong tình traïng caân baèng trong trung haïn:
Thaát nghieäp ôû tyû leä thaát nghieäp töï nhieân vaø tyû leä taêng tröôûng saûn
Neáu taêng tröôûng dieãn löôïng baèng tyû leä taêng tröôûng bình thöôøng. Nhöng tyû leä laïm phaùt
ra ôû tyû leä bình thöôøng, cao vaø coù söï nhaát trí raèng caàn phaûi caét giaûm laïm phaùt .
vaø thaát nghieäp ôû tyû leä
töï nhieân, thì laïm phaùt
Chuùng ta bieát töø phaàn tröôùc raèng ñeå ñaït ñöôïc tyû leä laïm phaùt thaáp
cao coù gì laø dôû? Ñeå traû
lôøi, chuùng ta caàn baøn hôn thì caàn giaûm tyû leä taêng tieàn teä. Nhöng chuùng ta cuõng bieát raèng
ñeán caùi giaù phaûi traû söï suït giaûm trong tyû leä taêng tieàn teä seõ laøm chaäm tyû leä taêng tröôûng
cuûa laïm phaùt, vaø taïi saûn löôïng vaø gia taêng tyû leä thaát nghieäp, ít nhaát laø vaøo ban ñaàu.
sao caùc nhaø hoaïch ñònh Bieát ñieàu naøy, vaäy baèng caùch naøo ngaân haøng trung öông coù theå ñaït
chính saùch thöïc hieän ñöôïc vieäc giaûm laïm phaùt (disinflation)? – ñoù laø söï suït giaûm laïm
caùc böôùc ñeå giaûm laïm
phaùt. Lieäu ngaân haøng trung öông neân giaûm tyû leä taêng tieàn teä moät
phaùt. Chuùng ta seõ laøm
ñieàu naøy ôû chöông 23. caùch nhanh hay chaäm? Ta haõy xem caùc ñaúng thöùc cuûa chuùng ta coù
yù nghóa gì.
Thaát nghieäp bao nhieâu? Vaø trong bao laâu?
Haõy baét ñaàu baèng moái quan heä ñöôøng Phillips (ñaúng thöùc [9.5])
πt – πt–1 = –α (ut – un)
Moái quan heä naøy cho thaáy roõ raøng raèng chæ coù theå ñaït ñöôïc vieäc
giaûm laïm phaùt vôùi caùi giaù phaûi traû laø thaát nghieäp cao hôn. Ñeå veá
traùi cuûa ñaúng thöùc naøy aâm – coù nghóa laø laïm phaùt giaûm – thì soá
haïng (ut – un) phaûi döông : Tyû leä thaát nghieäp phaûi vöôït troäi tyû leä
thaát nghieäp töï nhieân.

Chapter 9
Khi naøo thì söû duïng Ñaúng thöùc naøy thaät söï coù yù nghóa maïnh vaø ñaùng ngaïc nhieân: Toång
“ñieåm phaàn traêm” soá thaát nghieäp caàn coù ñeå ñaït moät möùc giaûm laïm phaùt naøo ñoù
(percentage point) thay
khoâng phuï thuoäc vaøo toác ñoä ñaït ñöôïc vieäc giaûm laïm phaùt. Noùi
vì “phaàn traêm”
(percent)? Giaû söû baïn caùch khaùc, coù theå ñaït ñöôïc vieäc giaûm laïm phaùt nhanh choùng vôùi
ñöôïc bieát raèng tyû leä caùi giaù laø thaát nghieäp raát cao trong moät ít naêm; hoaëc coù theå ñaït
thaát nghieäp, voán ôû möùc ñöôïc vieäc giaûm laïm phaùt chaäm hôn vôùi möùc taêng thaát nghieäp ít
10%, ñaõ taêng 5 phaàn hôn traûi ñeàu trong nhieàu naêm hôn. Trong caû hai tröôøng hôïp toång soá
traêm (percent). Coù
thaát nghieäp qua caùc naêm seõ baèng nhau.
phaûi ñoù laø 5% cuûa
chính noù, nghóa laø tyû leä
thaát nghieäp baèng Baây giôø chuùng ta haõy xem taïi sao laïi nhö vaäy. Ñaàu tieân haõy ñònh
(1,05)x10% = 10,5%? nghóa moät ñieåm – naêm trong thaát nghieäp vöôït quaù laø cheânh leäch
Hay ñoù laø 5 ñieåm phaàn moät ñieåm phaàn traêm trong moät naêm giöõa tyû leä thaát nghieäp thöïc teá
traêm (percentage vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân. Ví duï, neáu tyû leä thaát nghieäp töï
points), nghóa laø tyû leä
thaát nghieäp baèng 10%
nhieân laø 6,5%, tyû leä thaát nghieäp thöïc teá laø 9% trong 4 naêm lieàn thì
+ 5% = 15%? Söû duïng töông ñöông vôùi 4 x (9-6,5) = 10 ñieåm–naêm thaát nghieäp vöôït quaù.
“ñieåm phaàn traêm”
(percentage point) thay Baây giôø giaû söû ngaân haøng trung öông muoán giaûm laïm phaùt x ñieåm
vì “phaàn traêm” phaàn traêm. Ñeå ñôn giaûn hoùa, chuùng ta haõy duøng nhöõng con soá cuï theå:
(percent) giuùp ta traùnh
Giaû söû ngaân haøng trung öông muoán giaûm laïm phaùt töø 14% xuoáng 4%,
ñöôïc söï maäp môø naøy.
Neáu baïn ñöôïc bieát tyû sao cho x baèng 10. Chuùng ta cuõng giaû ñònh raèng α baèng 1.
leä thaát nghieäp taêng
5 ñieåm phaàn traêm, thì Giaû söû ngaân haøng trung öông muoán ñaït möùc giaûm laïm phaùt treân
coù nghóa laø tyû leä thaát chæ trong voøng moät naêm. Ñaúng thöùc (9.5) cho ta bieát raèng phaûi coù
nghieäp baèng 10% + 5% moät naêm thaát nghieäp ôû tyû leä cao hôn tyû leä töï nhieân 10%. Trong
= 15%.
tröôøng hôïp naøy, veá phaûi cuûa ñaúng thöùc naøy baèng – 10%, vaø tyû leä
laïm phaùt giaûm 10% trong voøng moät naêm.
Giaû söû ngaân haøng trung öông muoán ñaït möùc giaûm laïm phaùt treân
trong voøng hai naêm. Ñaúng thöùc (9.5) cho ta bieát raèng phaûi coù hai
naêm thaát nghieäp ôû tyû leä cao hôn tyû leä töï nhieân 5%. Trong moãi naêm
naøy, veá phaûi cuûa ñaúng thöùc baèng – 5%, vì theá laïm phaùt giaûm 5%
moãi naêm, nhö vaäy giaûm 10% trong hai naêm.
Baèng laäp luaän töông töï, giaûm laïm phaùt qua giai ñoaïn naêm naêm thì
phaûi coù naêm naêm thaát nghieäp ôû tyû leä cao hôn tyû leä töï nhieân 2%;
giaûm laïm phaùt qua giai ñoaïn möôøi naêm thì phaûi coù möôøi naêm thaát
nghieäp ôû tyû leä cao hôn tyû leä töï nhieân 10%, v.v…

Chapter 9
Löu yù raèng trong moãi tröôøng hôïp, soá ñieåm – naêm thaát nghieäp vöôït
quaù caàn thieát ñeå giaûm laïm phaùt thì nhö nhau, ôû ñaây laø 10: Moät
naêm nhaân 10% thaát nghieäp vöôït quaù trong tình huoáng thöù nhaát, 2
naêm nhaân 5% trong tình huoáng thöù hai, 10 naêm nhaân 1% trong tình
huoáng cuoái cuøng. YÙ nghóa roõ raøng: Ngaân haøng trung öông coù theå
choïn caùch phaân boå thaát nghieäp vöôït quaù qua thôøi gian, nhöng noù
Tyû leä hy sinh khoâng theå ñoåi toång soá ñieåm – naêm thaát nghieäp vöôït quaù.
Soá ñieåm − naêm thaát Ta coù theå phaùt bieåu keát luaän naøy theo moät caùch khaùc. Haõy ñònh
nghieäp vöôït quaù
= nghóa tyû leä hy sinh laø soá ñieåm – naêm thaát nghieäp vöôït quaù caàn coù
Möùc giaûm laïm phaùt ñeå ñaït ñöôïc möùc giaûm laïm phaùt 1%. Khi ñoù ñaúng thöùc (9.5) haøm yù
raèng tyû leä naøy khoâng phuï thuoäc vaøo chính saùch vaø ñôn giaûn laø
baèng (1/α). Neáu α gaàn baèng moät, nhö ñöôøng Phillips öôùc tính cho
thaáy, thì tyû leä hy sinh cuõng gaàn baèng moät.
Neáu tyû leä hy sinh khoâng ñoåi, lieäu ñieàu naøy coù haøm yù raèng toác ñoä
giaûm laïm phaùt khoâng quan troïng? Khoâng. Giaû söû ngaân haøng trung
öông coá gaéng ñaït ñöôïc vieäc giaûm laïm phaùt trong voøng moät naêm.
Nhö chuùng ta vöøa thaáy, ñieàu naøy ñoøi hoûi moät tyû leä thaát nghieäp cao
hôn tyû leä töï nhieân 10% trong moät naêm. Vôùi moät tyû leä thaát nghieäp
töï nhieân 6,5%, ñieàu naøy ñoøi hoûi phaûi taêng tyû leä thaát nghieäp thöïc teá
leân 16,5% trong moät naêm. Töø ñònh luaät Okun, söû duïng giaù trò 0,4
cho β vaø tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng bình thöôøng 3%, taêng tröôûng
saûn löôïng phaûi thoûa maõn
ut – ut-1 = –β (gyt – g y)
16,5% – 6,5% = –0,4 (gyt – 3%)
Ñaúng thöùc naøy naøy haøm yù moät giaù trò cho gyt = – (10%)/0,4 + 3 %
= – 22%. Phaùt bieåu baèng lôøi laø tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng phaûi
Ñieàu naøy cho thaáy thaát baèng –22% trong moät naêm! Ñeå so saùnh, tyû leä taêng tröôûng aâm lôùn
nghieäp raát cao coù theå nhaát ôû Hoa Kyø trong theá kyû naøy laø –15% vaøo naêm 1931, trong
aûnh höôûng laâu daøi ñeán cuoäc Ñaïi Suy thoaùi. Coâng baèng maø noùi raèng caùc nhaø kinh teá vó
chính tyû leä thaát nghieäp moâ khoâng bieát chaéc chaén ñieàu gì seõ xaûy ra neáu chính saùch tieàn teä
töï nhieân. Ñaây laø moät
trong nhöõng vaán ñeà
nhaèm taïo ra moät tyû leä taêng tröôûng aâm lôùn nhö vaäy. Nhöng haàu heát
chuùng ta quan taâm khi caùc nhaø kinh teá naøy chaéc chaén laø khoâng muoán thöû. Nhö ta thaáy
xem xeùt thaát nghieäp ôû trong chöông 6, taêng tyû leä thaát nghieäp noùi chung seõ daãn ñeán tyû leä
chaâu AÂu trong chöông thaát nghieäp cöïc kyø cao ôû moät soá nhoùm ngöôøi – ñaëc bieät laø ngöôøi
22. treû tuoåi vaø ngöôøi khoâng coù kyõ naêng. Khoâng nhöõng chi phí an sinh
cho caùc nhoùm naøy lôùn, maø thaát nghieäp cao nhö vaäy coù theå ñeå laïi
nhöõng veát seïo laâu daøi. Söï suït giaûm maïnh veà saûn löôïng raát coù theå
Chapter 9
daãn ñeán raát nhieàu vuï phaù saûn, vôùi nhöõng taùc ñoäng laâu daøi ñeán hoaït
ñoäng kinh teá. Toùm laïi, nhöõng xaùo troän do moät söï giaûm laïm phaùt
nhanh choùng gaây neân coù theå raát lôùn.
Tìm ra loä trình caàn thieát cho möùc taêng tieàn teä
Nhö chuùng ta ñaõ thaáy
trong chöông 4, caùi maø Chuùng ta haõy giaû söû raèng döïa treân nhöõng tính toaùn chuùng ta vöøa ñi
ngaân haøng trung öông
qua, ngaân haøng trung öông quyeát ñònh giaûm tyû leä laïm phaùt töø 14%
thaät söï kieåm soaùt laø
tieàn cuûa ngaân haøng xuoáng coøn 4% trong 5 naêm. Roõ raøng laø ngaân haøng trung öông
trung öông, chöù khoâng khoâng tröïc tieáp kieåm soaùt laïm phaùt hay thaát nghieäp. Caùi maø noù
phaûi laø chính toång kieåm soaùt laø möùc taêng tieàn teä. Duøng nhöõng ñaúng thöùc cuûa chuùng
löôïng tieàn. ÔÛ ñaây ta, ta coù theå giaûi ñeå tìm ra con ñöôøng taêng tröôûng tieàn teä nhaèm ñaït
chuùng ta neân boû qua söï
ñeán giaûm laïm phaùt.
phöùc taïp naøy.
Chuùng ta haõy duøng nhöõng giaû ñònh baèng soá nhö tröôùc ñaây. Taêng
tröôûng saûn löôïng bình thöôøng laø 3%. Tyû leä thaát nghieäp töï nhieân laø
6,5%. Tham soá α trong ñöôøng Phillips baèng 1; β trong ñònh luaät
Okun baèng 0,4. Baûng 9-1 cho thaáy caùch tìm ra loä trình (con ñöôøng)
taêng tieàn teä caàn thieát ñeå ñaït ñöôïc 10% giaûm laïm phaùt trong voøng
5 naêm.
BAÛNG 9-1 Leøo laùi vieäc giaûm laïm phaùt
Naêm
Tröôùc Giaûm laïm phaùt Sau
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Laïm phaùt (%) 14 12 10 8 6 4 4 4 4
Tyû leä thaát nghieäp (%) 6,5 8,5 8,5 8,5 8,5 8,5 6,5 6,5 6,5
Taêng tröôûng saûn löôïng (%) 3 -2 3 3 3 3 8 3 3
Taêng tröôûng tieàn danh nghóa (%) 17 10 13 11 9 7 12 7 7

Chapter 9
Vaøo naêm 0, tröôùc khi giaûm laïm phaùt, taêng tröôûng saûn löôïng ñang ôû
Caùch ñoïc noäi dung coøn
laïi cuûa phaàn naøy laø tyû leä bình thöôøng cuûa noù laø 3%. Thaát nghieäp ôû tyû leä töï nhieân,
tröôùc tieân, theo saùt 6,5%; tyû leä laïm phaùt laø 14%; tyû leä taêng tieàn danh nghóa baèng 17%.
logic cuûa nhöõng tính Tyû leä taêng tieàn thöïc baèng 17% - 14% = 3%, baèng vôùi tyû leä taêng
toaùn töøng böôùc; khoâng tröôûng saûn löôïng.
neân lo laéng laøm sao
hieåu heát böùc tranh
roäng lôùn hôn. Sau khi
Khi ñoù coù quyeát ñònh giaûm laïm phaùt töø 14% xuoáng coøn 4% trong
baïn ñaõ laøm vieäc naøy voøng 5 naêm, baét ñaàu töø naêm 1.
thì trôû laïi vaø xem xeùt
caùch neàn kinh teá ñieàu Caùch deã daøng nhaát ñeå giaûi ra loä trình taêng tröôûng tieàn teä laø baét ñaàu
chænh theo thôøi gian. töø loä trình laïm phaùt mong muoán, tìm loä trình thaát nghieäp vaø loä
Haõy chaéc chaén laø baïn
trình taêng tröôûng saûn löôïng phaûi coù, vaø cuoái cuøng ruùt ra loä trình
coù theå trình baøy dieãn
tieán thaønh lôøi. taêng tröôûng tieàn teä caàn thieát.
• Doøng ñaàu tieân cuûa baûng 9-1 cho ta loä trình laïm phaùt muïc tieâu.
Töø loä trình laïm phaùt. Laïm phaùt baét ñaàu ôû tyû leä 14% tröôùc khi thay ñoåi chính saùch
tieàn teä, giaûm 2 ñieåm phaàn traêm moät naêm töø naêm 1 ñeán naêm 5,
vaø roài duy trì ôû möùc thaáp 4% keå töø ñoù.
• Doøng thöù hai cho ta loä trình thaát nghieäp phaûi coù maø ñöôøng
Ñeán loä trình thaát Phillips haøm yù. Neáu muoán laïm phaùt giaûm 2 ñieåm phaàn traêm
nghieäp. moät naêm vaø α = 1, neàn kinh teá phaûi chaáp nhaän 5 naêm thaát
nghieäp ôû tyû leä cao hôn tyû leä töï nhieân 2 ñieåm phaàn traêm (5 x 2%
= 10%, tyû leä giaûm laïm phaùt caàn ñaït). Nhö vaäy, töø naêm 1 ñeán
naêm 5, tyû leä thaát nghieäp phaûi baèng 6,5% + 2% = 8,5%.
• Doøng thöù ba cho ta loä trình taêng tröôûng saûn löôïng phaûi coù. Töø
Ñeán loä trình taêng
ñònh luaät Okun, chuùng ta bieát raèng söï gia taêng thaát nghieäp ban
tröôûng saûn löôïng
ñaàu ñoøi hoûi taêng tröôûng saûn löôïng thaáp hôn. Vôùi β baèng 0,4, gia
taêng thaát nghieäp ban ñaàu 2% ñoøi hoûi tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng
thaáp hôn bình thöôøng 2%/0,4 = 5 ñieåm phaàn traêm. Vôùi tyû leä taêng
tröôûng bình thöôøng 3% , nhö vaäy neàn kinh teá phaûi coù moät tyû leä
taêng tröôûng 3% – 5% = –2% trong naêm 1. Phaûi coù suy thoaùi
trong naêm 1.
Töø naêm 2 ñeán 5, taêng tröôûng phaûi ôû tyû leä ñuû ñeå duy trì tyû leä thaát
nghieäp khoâng ñoåi taïi 8%. Nhö vaäy, saûn löôïng phaûi taêng ôû tyû leä
bình thöôøng cuûa noù, 3%. Noùi caùch khaùc, töø naêm 2 ñeán 5, neàn kinh
Chapter 9
teá taêng tröôûng ôû tyû leä bình thöôøng, nhöng coù tyû leä thaát nghieäp vöôït
quaù tyû leä töï nhieân 2 ñieåm phaàn traêm.
Moät khi ñaõ ñaït ñöôïc vieäc giaûm laïm phaùt, taêng tröôûng saûn löôïng
phaûi voït leân trong naêm 6 ñeå cho thaát nghieäp trôû laïi bình thöôøng:
ñeå giaûm tyû leä thaát nghieäp 2 ñieåm phaàn traêm trong moät naêm, tyû leä
taêng tröôûng saûn löôïng phaûi vöôït quaù tyû leä taêng tröôûng bình thöôøng
2%/0,4 = 5%. Neàn kinh teá nhö vaäy phaûi taêng tröôûng vôùi tyû leä
3% + 5% = 8% moät naêm.
Ñeán loä trình taêng tieàn • Doøng thöù tö cho ta loä trình taêng tieàn danh nghóa ñöôïc nguï yù. Töø
teä danh nghóa moái quan heä toång caàu (ñaúng thöùc [9.7]), chuùng ta bieát raèng
taêng tröôûng saûn löôïng baèng taêng tieàn danh nghóa tröø laïm phaùt,
hay töông ñöông laø, taêng tieàn danh nghóa baèng taêng tröôûng saûn
löôïng coäng laïm phaùt. Coäng con soá veà laïm phaùt ôû doøng thöù nhaát
vôùi con soá veà taêng tröôûng saûn löôïng ôû doøng thöù ba cho ta loä
trình caàn thieát ñoái vôùi tyû leä taêng tieàn danh nghóa.
Loä trình naøy thoaït ñaàu troâng coù veû ñaùng ngaïc nhieân: Tyû leä taêng
tieàn teä giaûm maïnh vaøo naêm 1, roài laïi taêng leân, roài töø töø giaûm trong
ba naêm, roài laïi taêng leân vaøo naêm theo sau vieäc giaûm laïm phaùt, ñeå
cuoái cuøng ñaït möùc thaáp hôn vaø oån ñònh laø 7%. Nhöng ñieàu naøy deã
giaûi thích:
Ñeå baét ñaàu giaûm laïm phaùt, ngaân haøng trung öông phaûi laøm sao
thuùc ñaåy thaát nghieäp gia taêng. Ñieàu naøy ñoøi hoûi phaûi thu heïp tyû leä
taêng tieàn teä nhieàu trong naêm 1. Söï suït giaûm tyû leä taêng tieàn danh
nghóa – töø 17% xuoáng coøn 10% – maïnh hôn söï suït giaûm laïm phaùt
nhieàu – töø 14% xuoáng coøn 12%. Nhö vaäy keát quaû laø tyû leä taêng
tieàn thöïc giaûm maïnh, khieán cho caàu vaø saûn löôïng giaûm, ñieàu naøy
laøm tyû leä thaát nghieäp taêng leân.
Trong 4 naêm keá tieáp, chính saùch tieàn teä nhaèm duy trì thaát nghieäp ôû
tyû leä 8,5%, chöù khoâng nhaèm taêng thaát nghieäp hôn nöõa. Taêng tieàn
danh nghóa nhaèm cho pheùp caàu vaø do vaäy saûn löôïng taêng ôû tyû leä
taêng tröôûng bình thöôøng. Noùi caùch khaùc, tyû leä taêng tieàn danh nghóa
ñöôïc aán ñònh baèng tyû leä laïm phaùt coäng tyû leä taêng tröôûng bình
thöôøng 3%. Vaø khi laïm phaùt giaûm – bôûi vì thaát nghieäp cao – tyû leä
taêng tieàn danh nghóa cuõng giaûm.
Chapter 9
Ñeán khi khoâng coøn caàn giaûm laïm phaùt nöõa, ngaân haøng trung öông
phaûi cho pheùp thaát nghieäp trôû laïi tyû leä töï nhieân cuûa noù (neáu khoâng
laïm phaùt seõ tieáp tuïc giaûm). Ñieàu naøy haøm yù raèng trong naêm thöù 6,
ngaân haøng trung öông phaûi cho pheùp tyû leä taêng tieàn teä taêng leân
moät laàn tröôùc khi trôû laïi tyû leä taêng tieàn teä thaáp hôn töø naêm thöù 7
trôû ñi.
Hình 9-3 cho thaáy loä trình thaát nghieäp vaø laïm phaùt do quaù trình
giaûm laïm phaùt ñem laïi. Vaøo naêm 0, neàn kinh teá ôû ñieåm A: tyû leä
thaát nghieäp laø 6,5% vaø tyû leä laïm phaùt laø 14%. Naêm 1 tôùi 5 laø
nhöõng naêm giaûm laïm phaùt, khi ñoù neàn kinh teá di chuyeån töø A ñeán
B. Thaát nghieäp cao hôn tyû leä töï nhieân, khieán cho laïm phaùt giaûm
ñeàu. Laïm phaùt giaûm cho tôùi khi ñaït 4%. Töø naêm 6 trôû ñi, neàn kinh
teá ôû ñieåm C, vôùi thaát nghieäp giaûm trôû laïi tyû leä töï nhieân vaø tyû leä
laïm phaùt laø 4%. Trong trung haïn, möùc taêng tieàn teä vaø laïm phaùt laø
thaáp hôn, vaø tyû leä thaát nghieäp vaø taêng tröôûng saûn löôïng trôû laïi bình
thöôøng; ñieàu naøy laø keát quaû veà tính trung hoøa chuùng ta ñaõ coù trong
phaàn 9-2. Nhöng böôùc chuyeån tieáp sang möùc taêng tieàn teä thaáp hôn
vaø laïm phaùt thaáp hôn ñi ñoâi vôùi moät thôøi kyø thaát nghieäp cao hôn.
HÌNH 9-3
Naêm 0
Loä trình giaûm laïm
phaùt
Naêm 1
Naêm naêm thaát nghieäp
cao hôn tyû leä töï nhieân Naêm 2

khieán cho laïm phaùt
giaûm daøi laâu. Naêm 3
–––
Naêm 5
Naêm 6+

Chapter 9
Loä trình giaûm laïm phaùt veõ trong Hình 9-3 laø moät trong nhieàu loä
trình coù theå coù. Thay vì loä trình naøy, chuùng ta coù theå xem xeùt moät
loä trình cho pheùp taát caû gia taêng trong tyû leä thaát nghieäp xaûy ra
ngay töø ñaàu vaø roài töø töø ñöa noù trôû laïi tyû leä töï nhieân, traùnh laøm cho
möùc taêng tieàn teä taêng leân moät caùch luûng cuûng nhö ñaõ xaûy ra vaøo
cuoái kòch baûn cuûa chuùng ta (naêm 6 trong Baûng 9-1). Hoaëc laø chuùng
ta coù theå xem xeùt moät loä trình trong ñoù ngaân haøng trung öông giaûm
tyû leä taêng tröôûng tieàn teä töø 14% xuoáng coøn 4% ngay moät luùc, ñeå
cho laïm phaùt vaø thaát nghieäp ñieàu chænh qua thôøi gian2. Nhöng taát
caû nhöõng loä trình chuùng ta coù theå veõ ñeàu chia seû moät ñaëc tröng:
Toång chi phí (hay caùi giaù phaûi traû) veà thaát nghieäp – coù nghóa laø, soá
ñieåm – naêm thaát nghieäp vöôït quaù – phaûi nhö nhau. Noùi caùch khaùc,
thaát nghieäp phaûi cao hôn tyû leä töï nhieân moät löôïng ñuû lôùn vaø/hoaëc
trong thôøi gian ñuû daøi ñeå ñaït ñöôïc vieäc giaûm laïm phaùt.
Phaân tích chuùng ta vöøa phaùt trieån raát gaàn vôùi caùch phaân tích cuûa
caùc nhaø kinh teá taïi Ngaân Haøng Döï Tröõ Lieân Bang vaøo cuoái nhöõng
naêm 1970. Moâ hình kinh teá löôïng maø hoï ñaõ söû duïng, cuõng nhö
haàu heát caùc moâ hình kinh teá löôïng ñöôïc söû duïng vaøo thôøi ñoù, chia
seû keát luaän cuûa moâ hình ñôn giaûn cuûa chuùng ta laø chính saùch coù
theå thay ñoåi vieäc ñònh thôøi gian, nhöng khoâng thay ñoåi ñöôïc soá
ñieåm – naêm thaát nghieäp vöôït quaù. Trong phaàn keá tieáp toâi seõ goïi
ñieàu naøy laø phöông phaùp truyeàn thoáng. Phöông phaùp truyeàn thoáng
naøy bò hai nhoùm kinh teá gia lyù thuyeát thaùch thöùc. Phaàn keá tieáp
trình baøy nhöõng laäp luaän cuûa hoï, vaø sau ñoù laø phaàn thaûo luaän.
9-4 Döï ñoaùn, söï tín nhieäm vaø caùc hôïp ñoàng danh nghóa
Troïng taâm nghieân cöùu cuûa caû hai nhoùm kinh teá gia noùi treân laø vai
troø cuûa caùc döï ñoaùn (kyø voïng, döï kieán), vaø nhöõng thay ñoåi trong
caùch hình thaønh döï ñoaùn coù theå taùc ñoäng nhö theá naøo ñeán chi phí
veà thaát nghieäp cuûa vieäc giaûm laïm phaùt. Nhöng duø coù troïng taâm
nghieân cöùu nhö nhau, hoï laïi ruùt ra nhöõng keát luaän hoaøn toaøn khaùc
nhau.
2
Ñaøo saâu hôn. Vieäc xem xeùt chính saùch cuûa ngaân haøng trung öông giaûm laâu daøi tyû leä taêng tieàn teä, giaû söû, töø 14%
xuoáng coøn 4% laø ñieàu töï nhieân. Neáu baïn truy tìm taùc ñoäng cuûa moät chính saùch nhö vaäy ñoái vôùi saûn löôïng, thaát
nghieäp, vaø laïm phaùt (giaûi ñeå tìm saûn löôïng, thaát nghieäp vaø laïm phaùt cho thôøi gian t, roài t+1, vaø v.v…), baïn seõ thaáy
vieäc naøy daãn ñeán moät loä trình laïm phaùt vaø thaát nghieäp phöùc taïp, vôùi laïm phaùt thöïc teá thaáp hôn giaù trò trung haïn môùi
cuûa noù trong moät thôøi gian.
Chapter 9
Döï ñoaùn vaø söï tín nhieäm: Chæ trích cuûa Lucas
Nhöõng keát luaän cuûa nhoùm thöù nhaát döïa treân coâng trình cuûa Robert
Lucas vaø Thomas Sargent töø tröôøng ñaïi hoïc Chicago.
Trong ñieàu ñöôïc goïi laø chæ trích cuûa Lucas, Lucas ñaõ chæ ra raèng
khi tìm caùch tieân ñoaùn nhöõng aûnh höôûng cuûa moät söï thay ñoåi lôùn
veà chính saùch – nhö söï thay ñoåi ñöôïc Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang
xem xeùt vaøo luùc baáy giôø – vieäc chaáp nhaän nhöõng moái quan heä
ñöôïc öôùc löôïng töø caùc soá lieäu ñaõ qua coù theå laø raát sai laàm.
Trong tröôøng hôïp ñöôøng Phillips, vieäc chaáp nhaän ñaúng thöùc (9.5)
thì töông ñöông vôùi vieäc giaû ñònh raèng caùc nhaø ñònh tieàn löông seõ
tieáp tuïc döï ñoaùn laïm phaùt trong töông lai baèng laïm phaùt trong quaù
khöù, raèng caùch caùc nhaø ñònh tieàn löông hình thaønh döï ñoaùn seõ
khoâng ñoåi cho duø coù thay ñoååi veà chính saùch. Lucas laäp luaän raèng
ñaây laø moät giaû ñònh khoâng chính ñaùng. Taïi sao caùc nhaø ñònh tieàn
löông khoâng xeùt ñeán caùc thay ñoåi veà chính saùch? Neáu hoï tin töôûng
raèng Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang quyeát taâm haï thaáp laïm phaùt, hoï
raát coù theå döï ñoaùn laïm phaùt trong töông lai seõ thaáp hôn trong quaù
khöù. Neáu hoï haï thaáp döï ñoaùn cuûa mình veà laïm phaùt, khi ñoù laïm
phaùt thöïc teá seõ giaûm maø khoâng caàn ñeán moät cuoäc suy thoaùi keùo
daøi.
Coù theå thaáy lyù leõ cuûa ñieàu Lucas laäp luaän baèng caùch trôû laïi ñaúng
thöùc (9.4),
πt =πte – α (ut – un)
Neáu πte = πt–1, thì Neáu caùc nhaø ñònh tieàn löông tieáp tuïc hình thaønh döï ñoaùn veà laïm
ñöôøng Phillips ñöôïc phaùt baèng caùch nhìn laïm phaùt naêm tröôùc (neáu πte = πt–1) , thì ñuùng
cho bôûi: laø caùch duy nhaát ñeå giaûm laïm phaùt seõ laø chaáp nhaän thaát nghieäp
πt -πt–1 = – α (ut – un) cao hôn trong moät thôøi gian; chuùng ta ñaõ tìm hieåu yù nghóa cuûa giaû
Ñeå coù πt < πt–1 , thì
ñònh naøy trong phaàn tröôùc.
phaûi coù ut > un
Nhöng neáu coù theå thuyeát phuïc caùc nhaø ñònh tieàn löông raèng laïm
phaùt roài seõ thaáp hôn trong quaù khöù, khi ñoù hoï seõ haï thaáp caùc döï
ñoaùn cuûa mình veà laïm phaùt. Ñieàu naøy, ñeán löôït noù, seõ laøm giaûm
laïm phaùt thöïc teá maø khoâng nhaát thieát phaûi coù thay ñoåi veà tyû leä thaát
Chapter 9
nghieäp. Ví duï, neáu caùc nhaø ñònh tieàn löông tin töôûng raèng laïm
phaùt, toàn taïi ôû möùc 14% trong quaù khöù, seõ chæ coøn 4% trong töông
lai, vaø neáu hoï caên cöù theo ñoù ñeå döï ñoaùn, thì laïm phaùt seõ giaûm
xuoáng coøn 4% ngay caû khi thaát nghieäp vaãn ôû tyû leä töï nhieân
πt = πte – α (ut – un)

4% = 4% – 0%
Taêng tröôûng tieàn teä, laïm phaùt, vaø laïm phaùt döï ñoaùn, taát caû coù theå
ñöôïc haï thaáp maø khoâng caàn moät cuoäc suy thoaùi. Noùi caùch khaùc,
nhöõng suït giaûm möùc taêng tieàn teä coù theå coù tính trung hoøa khoâng
chæ trong trung haïn maø caû trong ngaén haïn.
Lucas vaø Sargent khoâng tin raèng vieäc giaûm laïm phaùt coù theå thöïc
Quan ñieåm veà söï tín söï xaûy ra maø khoâng coù moät möùc gia taêng naøo ñoù veà thaát nghieäp.
nhieäm: Giaûm laïm phaùt Nhöng Sargent, xem xeùt caùc baèng chöùng lòch söû vaøo cuoái moät soá
nhanh raát coù theå ñaùng
laàn laïm phaùt raát cao, ñaõ keát luaän raèng gia taêng thaát nghieäp coù theå
tin caäy hôn giaûm laïm
phaùt chaäm. Söï tín nhoû. Tæ soá hy sinh – soá löôïng thaát nghieäp vöôït quaù caàn thieát ñeå ñaït
nhieäm laøm giaûm chi ñöôïc vieäc giaûm laïm phaùt – coù theå thaáp hôn döï ñoaùn cuûa phöông
phí veà thaát nghieäp cuûa phaùp truyeàn thoáng nhieàu. OÂng aáy laäp luaän raèng thaønh phaàn caên
vieäc giaûm laïm phaùt. baûn ñeå giaûm laïm phaùt thaønh coâng laø söï tín nhieäm ñoái vôùi chính
Nhö vaäy, ngaân haøng
saùch tieàn teä – söï tin töôûng cuûa caùc nhaø ñònh tieàn löông raèng ngaân
trung öông neân thöïc
hieän giaûm laïm phaùt haøng trung öông thöïc söï cam keát haï thaáp laïm phaùt. Chæ coù söï tín
nhanh. nhieäm môùi khieán caùc nhaø ñònh tieàn löông thay ñoåi caùch hoï hình
thaønh döï ñoaùn. Hôn nöõa, oâng aáy laäp luaän, moät chöông trình giaûm
laïm phaùt roõ raøng vaø nhanh choùng raát coù theå laø ñaùng tin caäy hôn laø
moät chöông trình keùo daøi vôùi nhieàu cô hoäi thay ñoåi chính saùch vaø
ñaáu tranh chính trò trong suoát quaù trình ñoù.
Nhöõng raøng buoäc cöùng nhaéc theo giaù trò danh nghóa
vaø caùc hôïp ñoàng
Moät quan ñieåm traùi ngöôïc ñöôïc neâu ra bôûi Stanley Fischer ôû Vieän
Coâng ngheä Massachusette (MIT) vaø John Taylor luùc baáy giôø ôû
tröôøng ñaïi hoïc Columbia. Caû hai nhaán maïnh söï hieän dieän cuûa
nhöõng raøng buoäc cöùng nhaéc theo giaù trò danh nghóa, coù nghóa laø
trong nhöõng neàn kinh teá hieän ñaïi, nhieàu möùc löông vaø giaù ñöôïc aán
ñònh theo giaù trò danh nghóa trong moät khoaûng thôøi gian vaø thöôøng
laø khoâng ñöôïc taùi ñieàu chænh khi coù moät söï thay ñoåi veà chính saùch.
Chapter 9
Fischer laäp luaän raèng ngay caû coù söï tín nhieäm, vieäc haï thaáp quaù
nhanh choùng möùc taêng tieàn teä seõ daãn ñeán thaát nghieäp cao hôn.
Ngay caû neáu Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang hoaøn toaøn thuyeát phuïc
ñöôïc coâng nhaân vaø caùc coâng ty raèng möùc taêng tieàn teä seõ thaáp hôn,
thì caùc möùc löông ñöôïc aán ñònh tröôùc khi chính saùch thay ñoåi cuõng
phaûn aùnh caùc döï ñoaùn veà laïm phaùt tröôùc khi coù söï thay ñoåi veà
chính saùch. Trong thöïc teá, laïm phaùt ñaõ ñöôïc ñöa vaøo caùc hôïp ñoàng
löông hieän höõu, vaø khoâng theå ñöôïc giaûm ngay laäp töùc vaøø khoâng
phaûi traû giaù. Ít nhaát, theo Fischer, moät chính saùch giaûm laïm phaùt
phaûi ñöôïc coâng boá ñuû laâu tröôùc khi thaät söï thöïc hieän ñeå cho caùc
nhaø ñònh tieàn löông tính ñeán noù khi ñònh tieàn löông.
Laäp luaän cuûa Taylor ñi theâm moät böôùc nöõa. OÂng ta cho raèng moät
ñaëc ñieåm quan troïng cuûa caùc hôïp ñoàng löông laø chuùng khoâng ñöôïc
kyù cuøng luùc. Thay vaøo ñoù, chuùng ñöôïc kyù xen keõ qua thôøi gian.
OÂng cho thaáy raèng ngay caû khi söï quyeát taâm cuûa Ngaân haøng döï tröõ
Lieân bang ñoái vôùi laïm phaùt ñöôïc hoaøn toaøn tin töôûng, söï daøn traûi
ñan xen caùc quyeát ñònh löông ñaët ra nhöõng haïn cheá lôùn lao ñoái
vôùi toác ñoä coù theå thöïc hieän vieäc haï thaáp laïm phaùt maø khoâng gaây
neân thaát nghieäp cao hôn. Taïi sao laïi coù haïn cheá? Neáu coâng nhaân
quan taâm ñeán löông töông ñoái – coù nghóa laø, quan taâm veà löông
cuûa hoï so vôùi löông cuûa nhöõng coâng nhaân khaùc – moãi hôïp ñoàng
löông thöôøng choïn möùc löông khoâng khaùc xa möùc löông trong caùc
hôïp ñoàng ñang ñöôïc thöïc hieän luùc baáy giôø. Vieäc haï thaáp möùc taêng
tieàn danh nghóa quaù nhanh choùng seõ khoâng ñöa ñeán möùc giaûm laïm
phaùt caân xöùng. Vì vaäy, toång löôïng tieàn thöïc seõ giaûm, chaâm ngoøi
moät cuoäc suy thoaùi vaø moät söï gia taêng tyû leä thaát nghieäp.
Baèng caùch xem xeùt moâ thöùc thôøi gian cuûa caùc hôïp ñoàng löông taïi
Hoa Kyø, Taylor chöùng toû raèng vôùi chính saùch tieàn teä ñöôïc hoaøn toaøn
tín nhieäm, coù moät loä trình giaûm laïm phaùt nhaát quaùn vôùi khoâng taêng
thaát nghieäp. Loä trình naøy ñöôïc theå hieän trong Hình 9-4.
Vieäc giaûm laïm phaùt baét ñaàu vaøo quí 1 vaø keùo daøi 16 quí. Moät khi
ñaït ñöôïc vieäc giaûm laïm phaùt, tyû leä laïm phaùt, baét ñaàu laø 10%, giaûm
xuoáng coøn 3%. Ñieåm noåi baät laø vieäc giaûm laïm phaùt ñaõ dieãn ra
chaäm chaïp nhö theá naøo vaøo luùc ban ñaàu. Moät naêm (boán quí) sau
khi tuyeân boá thay ñoåi chính saùch, laïm phaùt vaãn coøn 9,9%. Nhöng
Chapter 9
roài vieäc giaûm laïm phaùt xaûy ra nhanh hôn. Vaøo cuoái naêm thöù ba,
laïm phaùt xuoáng coøn 4%, vaø vaøo cuoái naêm thöù tö thì ñaït ñöôïc vieäc
giaûm laïm phaùt mong muoán.
Lyù do laïm phaùt giaûm chaäm vaøo luùc ñaàu – vaø ñaèng sau ñoù, lyù do
möùc taêng tieàn danh nghóa giaûm chaäm – thì roõ raøng. Caùc möùc löông
ñang ñöôïc thöïc hieän vaøo luùc thay ñoåi chính saùch laø keát quaû cuûa
nhöõng quyeát ñònh ñöôïc laøm töø tröôùc khi chính saùch thay ñoåi, khieán
cho loä trình laïm phaùt trong töông lai gaàn haàu nhö ñaõ ñöôïc quyeát
ñònh töø tröôùc. Neáu möùc taêng tieàn danh nghóa giaûm nhanh choùng,
laïm phaùt khoâng theå giaûm raát nhieàu ngay laäp töùc, vaø keát quaû laø moät
söï suït giaûm tieàn thöïc vaø moät cuoäc suy thoaùi. Nhö vaäy, chính saùch
toát nhaát laø Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang tieán haønh chaäm vaøo luùc
ñaàu, trong khi ñoù tuyeân boá seõ tieán haønh nhanh hôn trong töông lai.
Tuyeân boá naøy khieán ngöôøi ta tính ñeán chính saùch môùi khi thöông
löôïng caùc hôïp ñoàng löông. Khi haàu heát caùc quyeát ñònh löông trong
neàn kinh teá xuaát phaùt töø nhöõng quyeát ñònh ñöôïc ñöa ra sau khi
thay ñoåi chính saùch, vieäc giaûm laïm phaùt coù theå tieán haønh nhanh
hôn nhieàu. Ñaây laø ñieàu dieãn ra vaøo naêm thöù ba sau khi thay ñoåi
chính saùch.
Cuõng nhö Lucas vaø Sargent, Taylor khoâng tin raèng vieäc giaûm laïm
Quan ñieåm veà nhöõng
raøng buoäc cöùng nhaéc
phaùt coù theå ñöôïc thaät söï thöïc hieän maø khoâng gia taêng thaát nghieäp.
theo giaù trò danh nghóa: OÂng nhaän thaáy raèng loä trình giaûm laïm phaùt ñöôïc veõ trong Hình 9-4
Nhieàu möùc löông ñöôïc coù theå khoâng ñöôïc tin caäy. Moät tuyeân boá vaøo naêm nay raèng möùc
xaùc ñònh theo giaù trò taêng tieàn teä seõ ñöôïc giaûm sau hai naêm coù khaû naêng gaëp phaûi moät
danh nghóa, ñoâi khi vaán ñeà nghieâm troïng veà söï tín nhieäm. Caùc nhaø ñònh tieàn löông coù
trong nhieàu naêm. Caùch
theå töï hoûi: Neáu ñaõ coù quyeát ñònh giaûm laïm phaùt, taïi sao ngaân haøng
laøm giaûm chi phí veà
thaát nghieäp cuûa vieäc trung öông phaûi chôø hai naêm? Khoâng coù söï tín nhieäm, caùc döï ñoaùn
giaûm laïm phaùt laø cho veà laïm phaùt coù theå khoâng ñoåi, laøm tieâu tan hy voïng giaûm laïm phaùt
caùc nhaø ñònh tieàn löông maø khoâng taêng tyû leä thaát nghieäp. Nhöng phaân tích cuûa Taylor coù hai
thôøi gian ñeå tính ñeán thoâng ñieäp roõ raøng. Thöù nhaát, nhö phaân tích cuûa Lucas vaø Sargent,
söï thay ñoåi trong chính
noù nhaán maïnh vai troø cuûa döï ñoaùn. Thöù hai, noù gôïi yù raèng moät quaù
saùch. Vì vaäy, ngaân
haøng trung öông neân
trình giaûm laïm phaùt chaäm nhöng ñaùng tin caäy coù theå coù chi phí thaáp
giaûm laïm phaùt chaäm. hôn laø chi phí maø phöông phaùp truyeàn thoáng cho thaáy.
Vôùi vieäc ghi nhôù noäi dung thaûo luaän treân ñaây, chuùng ta haõy chaám
döùt chöông naøy baèng vieäc xem ñieàu gì ñaõ xaûy ra ôû Hoa Kyø töø 1979
ñeán 1985.
Chapter 9
HÌNH 9-4
Giaûm laïm phaùt maø

khoâng coù thaát nghieäp
trong Moâ hình

Taylor.
Do söï daøn traûi ñan xen

caùc quyeát ñònh löông,
vieäc giaûm laïm phaùt
phaûi ñöôïc thöïc hieän
chaäm ñeå traùnh taêng
thaát nghieäp.
Quyù
9-5 Giaûm laïm phaùt ôû Hoa Kyø, 1979 ñeán 1985
Vaøo naêm 1979, tyû leä thaát nghieäp ôû Hoa Kyø laø 5,8%. Taêng tröôûng
GDP laø 2,5%. Tyû leä laïm phaùt (duøng chæ soá khöû laïm phaùt CPI) cao
ôû möùc 13,3%. Vaán ñeà maø Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang ñöông ñaàu
khoâng coøn laø lieäu coù neân giaûm laïm phaùt, maø laø neân giaûm nhanh
nhö theá naøo. Vaøo thaùng taùm naêm 1979, Toång thoáng Carter boå
nhieäm Paul Volcker laøm chuû tòch Ban Thoáng ñoác Ngaân haøng Döï
tröõ Lieân bang. Volcker, ngöôøi ñaõ phuïc vuï trong chính quyeàn
Nixon, ñöôïc coi laø raát xöùng ñaùng cho chöùc vuï chuû tòch, ngöôøi coù
theå vaø seõ daãn daét cuoäc ñaáu tranh choáng laïm phaùt.
Vaøo thaùng 10 naêm 1979, Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang tuyeân boá
nhieàu thay ñoåi trong theå thöùc ñieàu haønh. Ñaëc bieät, Ngaân haøng naøy
cho thaáy seõ chuyeån töø vieäc nhaém vaøo muïc tieâu laøø moät möùc laõi suaát
ngaén haïn naøo ñoù sang muïc tieâu laø tyû leä taêng tieàn danh nghóa.
Vieäc chuyeån höôùng naøy gaàn nhö khoâng coù veû naèm trong noäi dung
cuûa caùc saùch lòch söû. Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang khoâng coù tuyeân
boá naøo veà moät cuoäc ñaáu tranh choáng laïm phaùt, hoaëc moät loä trình
giaûm laïm phaùt muïc tieâu, hoaëc caùc keá hoaïch ñaày tham voïng khaùc.
Tuy nhieân, caùc thò tröôøng taøi chính ñeàu dieãn giaûi söï thay ñoåi kyõ
thuaät naøy laø daáu hieäu cuûa moät thay ñoåi lôùn trong chính saùch tieàn teä.

Chapter 9
Ñaëc bieät, söï thay ñoåi naøy ñöôïc dieãn giaûi laø daáu hieäu raèng giôø ñaây
Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang quyeát taâm giaûm laïm phaùt vaø, neáu caàn
thieát, saün saøng ñeå laõi suaát taêng leân, coù theå laø tôùi möùc raát cao.
Trong baûy thaùng tieáp theo ñoù, Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang ñeå cho
Haõy nhôù laïi töø chöông
laõi suaát lieân ngaân haøng taêng hôn 6 ñieåm phaàn traêm, töø 11,4% vaøo
4 raèngø laõi suaát lieân thaùng chín 1979 leân ñeán 17,6% vaøo thaùng tö 1980. Nhöng roài coù
ngaân haøng (laõi suaát maø söï döøng laïi, tieáp theo laø moät söï ñaûo ngöôïc nhanh choùng. Vaøo
caùc ngaân haøng cho vay thaùng baûy 1980, laõi suaát naøy giaûm trôû laïi coøn 9%, töùc giaûm 8,6%
vaø vay döï tröõ baét buoäc trong 4 thaùng . Chuyeån ñoäng gaáp khuùc naøy cuûa laõi suaát lieân ngaân
qua ñeâm) laø laõi suaát
haøng ñöôïc theå hieän trong Hình 9-5. Hình naøy veõ laõi suaát lieân ngaân
chòu söï kieåm soaùt tröïc
tieáp nhaát cuûa Ngaân haøng vaø tyû leä laïm phaùt ñöôïc ño löôøng bôûi tyû leä thay ñoåi chæ soá giaù
haøng Döï tröõ Lieân tieâu duøng trong suoát 12 thaùng tröôùc ñoù, cho giai ñoaïn töø thaùng moät
bang. 1979 ñeán thaùng möôøi hai 1984.
Nguyeân nhaân cuûa vieäc giaûm laõi suaát lieân ngaân haøng vaøo giöõa naêm
1980 laø söï tích luõy caùc daáu hieäu cho thaáy neàn kinh teá ñang böôùc
vaøo moät cuoäc suy thoaùi traàm troïng. Vaøo thaùng ba 1980, tin töôûng
raèng chi tieâu duøng cao laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây laïm
phaùt, chính quyeàn Carter ñaõ kieåm soaùt tín duïng tieâu duøng – aùp ñaët
nhöõng haïn cheá leân soá löôïng maø ngöôøi tieâu duøng coù theå vay ñeå
mua haøng hoùa beàn laâu. Taùc ñoäng cuûa nhöõng haïn cheá naøy lôùn hôn
döï ñoaùn cuûa chính quyeàn Carter nhieàu. Noãi lo sôï moät cuoäc suy
thoaùi traàm troïng keát hôïp vôùi söùc eùp chính trò do cuoäc baàu cöû toång
thoáng ñang ñeán gaàn ñuû khieán cho Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang
giaûm maïnh laõi suaát.
HÌNH 9-5 1/1981
4/1980
Tyû leä laïm phaùt, laõi suaát lieân ngaân haøng (%)
Laõi suaát lieân ngaân

haøng vaø Laïm phaùt,
1979-1984
Laõi suaát taêng maïnh töø Laõi suaát lieân
ngaân haøng
thaùng 9/1979 ñeán
thaùng 4/1980 ñöôïc
theo sau bôûi söï suït
giaûm maïnh vaøo giöõa 9/1979
naêm 1980, vaø roài laïi Tyû leä
7/1980
laïm phaùt
taêng leân laàn thöù hai keå
töø thaùng 1/1981 trôû ñi,
keùo daøi trong gaàn heát
naêm 1981 vaø 1982.

Chapter 9
Vaøo cuoái naêm 1980, vôùi neàn kinh teá coù veû nhö phuïc hoài, Ngaân
haøng Döï tröõ Lieân bang laïi taêng maïnh laõi suaát lieân ngaân haøng. Vaøo
thaùng gieâng 1981, laõi suaát laïi leân ñeán19% trôû laïi.
Vaøo cuoái naêm 1981, nhieàu daáu hieäu laïi cho thaáy raèng laõi suaát raát
cao ñaõ chaâm ngoøi moät cuoäc suy thoaùi thöù hai. Ngaân haøng Döï tröõ
Lieân bang quyeát ñònh khoâng laäp laïi nhaàm laãn naêm 1980 cuûa mình –
Laõi suaát lieân ngaân
töø boû muïc tieâu giaûm laïm phaùt khi thaáy coù suy thoaùi. Ngöôïc vôùi
haøng taêng tích luõy
3 ñieåm phaàn traêm haønh ñoäng cuûa mình naêm 1980, Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang vaãn
ngay tröôùc baàu cöû roõ giöõ laõi suaát cao. Laõi suaát lieân ngaân haøng giaûm xuoáng 12,3% vaøo
raøng laø khoâng caûi thieän thaùng 12 naêm 1981, nhöng roài taêng trôû laïi 14,9% vaøo thaùng tö 1982.
ñöôïc trieån voïng taùi cöû
cuûa Carter. Toâi ñaõ ñi qua moät soá chi tieát caùc söï kieän töø 1979 ñeán 1982 ñeå cho
thaáy nhöõng khoù khaên thöïc tieãn trong vieäc hình thaønh “söï tín
nhieäm”. Paul Volcker ñaõ coù söï tín nhieäm khi oâng nhaäm chöùc . Tuy
nhieân, söï tín nhieäm ñoái vôùi laäp tröôøng giaûm laïm phaùt cuûa Ngaân
haøng Döï tröõ Lieân bang chaéc chaén ñaõ bò xoùi moøn bôûi haønh vi cuûa
Ngaân haøng naøy vaøo naêm 1980. Söï tín nhieäm laïi ñöôïc taùi laäp daàn
vaøo naêm 1981 vaø 1982, ñaëc bieät khi Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang
taêng laõi suaát lieân ngaân haøng vaøo muøa xuaân naêm 1982 cho duø neàn
kinh teá coù nhöõng bieåu hieän suy thoaùi roõ raøng.
Lieäu söï tín nhieäm naøy – trong chöøng möïc noù hieän höõu – coù ñöa ñeán
moät söï ñaùnh ñoåi giöõa thaát nghieäp vaø giaûm laïm phaùt thuaän lôïi hôn so
vôùi tieân ñoaùn cuûa phöông phaùp truyeàn thoáng? Baûng 9-2 cho ta caùc
con soá lieân quan. Nöûa treân cuûa baûng cho thaáy roõ raøng raèng khoâng coù
ñieàu kyø dieäu do döï ñoaùn: Vieäc giaûm laïm phaùt ñaõ gaén vôùi thaát nghieäp
cao. Tyû leä thaát nghieäp trung bình laø treân 9% trong caû hai naêm 1982
vaø 1983, leân tôùi ñænh ñieåm 10,8% vaøo thaùng möôøi hai 1982.
Nöûa cuoái cuûa baûng traû lôøi cho caâu hoûi lieäu chi phí veà thaát nghieäp
coù thaáp hôn so vôùi tieân ñoaùn cuûa phöông phaùp truyeàn thoáng hay
khoâng. Vôùi phöông phaùp truyeàn thoáng, moãi ñieåm phaàn traêm giaûm
laïm phaùt ñöôïc tieân ñoaùn laø caàn khoaûng moät ñieåm – naêm thaát
nghieäp vöôït quaù. Doøng 4 tính toång soá ñieåm – naêm thaát nghieäp
vöôït quaù töø naêm 1980 trôû ñi, giaû söû tyû leä töï nhieân laø 6,5%. Doøng 5
tính möùc giaûm laïm phaùt tích luõy – giaûm laïm phaùt baét ñaàu töø möùc
laïm phaùt naêm 1979. Doøng 6 cho thaáy tæ soá hy sinh, ñoù laø tæ soá giöõa
toång soá tích luõy ñieåm – naêm thaát nghieäp vöôït quaù tyû leä töï nhieân vaø
giaûm laïm phaùt tích luõyï.
Chapter 9
Baûng 9-2 Laïm phaùt vaø Thaát nghieäp, 1979 – 1985
1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985

1- Taêng tröôûng GDP (%) 2,5 -0,5 1,8 -2,2 3,9 6,2 3,2
2- Tyû leä thaát nghieäp (%) 5,8 7,1 7,6 9,7 9,6 7,5 7,2
3- Laïm phaùt CPI (%) 13,3 12,5 8,9 3,8 3,8 3,9 3,8
4- Thaát nghieäp tích luõy 0,6 1,7 4,9 8,0 9,0 9,7
5- Giaûm laïm phaùt tích luõy 0,8 4,4 9,5 9,5 9,4 9,5
6- Tæ soá hy sinh 0,75 0,39 0,51 0,84 0,95 1,02
Thaát nghieäp tích luõy laø toång soá ñieåm – naêm thaát nghieäp vöôït quaù töø naêm 1980 trôû
ñi, giaû söû tyû leä töï nhieân laø 6,5%.
Giaûm laïm phaùt tích luõy laø söï cheânh leäch giöõa laïm phaùt vaøo moät naêm naøo ñoù vaø laïm
phaùt naêm 1979. Tæ soá hy sinh laø tæ soá giöõa thaát nghieäp tích luõy vaø giaûm laïm phaùt tích luõy.
Baûng naøy cho thaáy khoâng coù “caùc khoaûn lôïi nhôø tín nhieäm” roõ
raøng. Vaøo naêm 1982, tæ soá hy sinh troâng raát haáp daãn: Giaûm laïm
phaùt tích luõy töø naêm 1979 laø gaàn 9,5%, vôùi chi phí laø 4,9 ñieåm –
naêm thaát nghieäp – moät tæ soá hy sinh 0,51, so vôùi tæ soá hy sinh baèng
1 maø phöông phaùp truyeàn thoáng tieân ñoaùn. Nhöng vaøo naêm 1985,
tæ soá hy sinh ñaõ leân ñeán 1,02. Giaûm laïm phaùt 10% ñaõ ñaït ñöôïc vôùi
gaàn 10 ñieåm – naêm thaát nghieäp vöôït quaù, raát gioáng vôùi keát quaû
ñöôïc phöông phaùp truyeàn thoáng tieân ñoaùn.
Toùm laïi, giaûm laïm phaùt ôû Hoa Kyø vaøo ñaàu nhöõng naêm 1980 ñi ñoâi
vôùi söï gia taêng ñaùng keå veà thaát nghieäp. Moái quan heä ñöôøng
Phillips giöõa söï thay ñoåi laïm phaùt vaø söï cheânh leäch giöõa tyû leä thaát
nghieäp vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân toû ra vöõng chaéc hôn so vôùi döï
ñoaùn cuûa nhieàu nhaø kinh teá. Lieäu keát quaû naøy coù phaûi laø do thieáu
Laurence Ball, “Ñieàu tín nhieäm ñoái vôùi söï thay ñoåi trong chính saùch tieàn teä, hay laø vì
gì Quyeát ñònh Tyû leä Hy moät mình söï tín nhieäm thì chöa ñuû ñeå giaûm ñaùng keå chi phí cuûa
sinh?” trong N.
vieäc giaûm laïm phaùt? Coù theå hieåu roõ hôn baèng caùch xem xeùt caùc
Gregory Mankiw, ed.,
Chính saùch Tieàn teä giai ñoaïn giaûm laïm phaùt khaùc. Ñaây laø caùch ñöôïc Laurence Ball
(NBER vaø Ñaïi hoïc cuûa tröôøng Johns Hopkins söû duïng trong moät baøi vieát. Ball ñaõ tính
Chicago, 1994), caùc tæ soá hy sinh cho 65 giai ñoaïn giaûm laïm phaùt taïi 19 quoác gia
trang 155-194. OECD trong hôn 30 naêm qua. OÂng ruùt ra ba keát luaän chính:

Chapter 9
• Giaûm laïm phaùt thöôøng daãn ñeán thaát nghieäp cao hôn trong moät
thôøi gian. Noùi caùch khaùc, ngay caû khi noù coù tính trung hoøa
trong trung haïn, giaûm möùc taêng tieàn teä daãn ñeán taêng thaát
nghieäp trong moät thôøi gian.
• Giaûm laïm phaùt nhanh hôn ñi ñoâi vôùi tæ soá hy sinh nhoû hôn. Keát
luaän naøy ñoùng goùp baèng chöùng ñeå haäu thuaãn nhöõngï taùc ñoäng
cuûa döï ñoaùn vaø söï tín nhieäm maø Lucas vaø Sargent ñaõ nhaán
maïnh.
• Tæ soá hy sinh nhoû hôn taïi caùc quoác gia coù caùc hôïp ñoàng löông
vôùi thôøi haïn ngaén hôn. Ñieàu naøy laø baèng chöùng haäu thuaãn cho
söï nhaán maïnh cuûa Fischer vaø Taylor vaøo taàm quan troïng cuûa
cô caáu thöông löôïng caùc hôïp ñoàng löông.
TOÙM TAÉT
• Coù ba moái quan heä keát noái laïm phaùt, leä taêng toång löôïng tieàn thöïc. Tyû leä
saûn löôïng, vaø thaát nghieäp: taêng tröôûng saûn löôïng baèng tyû leä taêng
tieàn danh nghóa tröø tyû leä laïm phaùt. Vôùi
Thöù nhaát laø ñònh luaät Okun, lieân heä söï
möùc taêng tieàn danh nghóa ñaõ coù, laïm
thay ñoåi tyû leä thaát nghieäp vôùi söï cheânh
phaùt cao hôn daãn ñeán giaûm möùc taêng
leäch giöõa tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng
tröôûng saûn löôïng.
vaø tyû leä taêng tröôûng bình thöôøng . ÔÛ
Hoa Kyø ngaøy nay, taêng tröôûng saûn
• Trong trung haïn, tyû leä thaát nghieäp baèng
löôïng cao hôn tyû leä taêng tröôûng bình
tyû leä thaát nghieäp töï nhieân, vaø saûn löôïng
thöôøng 1% trong moät naêm daãn ñeán
taêng ôû tyû leä taêng tröôûng töï nhieân cuûa
giaûm tyû leä thaát nghieäp khoaûng 0,4%.
noù. Möùc taêng tieàn teä quyeát ñònh tyû leä
Thöù hai laø ñöôøng Phillips, lieân heä söï laïm phaùt: möùc taêng tieàn teä taêng 1% daãn
thay ñoåi tyû leä laïm phaùt vôùi söï cheânh ñeán tyû leä laïm phaùt taêng 1%. Nhö
leäch giöõa tyû leä thaát nghieäp thöïc teá vaø tyû Milton Friedman dieãn taû, laïm phaùt laø
leä thaát nghieäp töï nhieân. ÔÛ Hoa Kyø moät hieän töôïng tieàn teä ôû moïi luùc vaø
ngaøy nay, tyû leä thaát nghieäp thaáp hôn tyû moïi nôi.
leä töï nhieân 1% trong moät naêm daãn ñeán
taêng laïm phaùt khoaûng 1%. • Trong ngaén haïn, giaûm möùc taêng tieàn teä
daãn ñeán giaûm taêng tröôûng vaø taêng thaát
Thöù ba laø moái quan heä toång caàu, lieân nghieäp trong moät thôøi gian. Nhö vaäy,
heä tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng vôùiø tyû
giaûm laïm phaùt (söï haï thaáp tyû leä laïm
Chapter 9
phaùt) chæ coù theå ñaït ñöôïc vôùi caùi giaù coù theå thay ñoåi, daãn ñeán thaát nghieäp
phaûi traû (chi phí) laø thaát nghieäp cao taêng ít hôn so vôùi tieân ñoaùn cuûa phöông
hôn. Thaát nghieäp bao nhieâu laø caàn thieát phaùp truyeàn thoáng. Hình thaùi cöïc ñoan
laø moät vaán ñeà coøn gaây tranh caõi. nhaát cuûa quan ñieåm naøy haøm yù raèng
neáu chính saùch ñöôïc hoaøn toaøn tín
• Phöông phaùp truyeàn thoáng giaû ñònh
nhieäm, thì giaûm laïm phaùt coù theå ñaït
raèng ngöôøi ta khoâng thay ñoåi caùch thöùc
ñöôïc maø khoâng phaûi chòu chi phí veà
hình thaønh döï ñoaùn khi chính saùch tieàn
thaát nghieäp. Hình thaùi ít cöïc ñoan hôn
teä thay ñoåi, do ñoù moái quan heä giöõa
thöøa nhaän raèng maëc duø caùch hình thaønh
laïm phaùt vaø thaát nghieäp khoâng bò aûnh
döï ñoaùn coù theå thay ñoåi, nhöng söï hieän
höôûng bôûi söï thay ñoåi chính saùch.
dieän cuûa nhöõng raøng buoäc cöùng nhaéc
Phöông phaùp naøy haøm yù raèng giaûm laïm
theo giaù trò danh nghóa coù theå haøm yù
phaùt coù theå ñaït ñöôïc bôûi thaát nghieäp
thaát nghieäp vaãn gia taêng, cho duø ít hôn
taêng cao nhöng trong moät thôøi gian
so vôùi tieân ñoaùn cuûa phöông phaùp
ngaén, hoaëc bôûi thaát nghieäp taêng ít hôn
truyeàn thoáng.
nhöng trong thôøi gian daøi hôn. Nhöng
chính saùch khoâng theå taùc ñoäng ñeán
• Vieäc giaûm laïm phaùt ôû Hoa Kyø vaøo ñaàu
toång soá ñieåm – naêm thaát nghieäp vöôït
nhöõng naêm 1980, trong ñoù laïm phaùt
quaù.
giaûm khoaûng 10%, ñi ñoâi vôùi moät cuoäc
suy thoaùi lôùn. Chi phí veà thaát nghieäp
• Moät quan ñieåm thay theá khaùc laø neáu
thì gaàn baèng möùc tieân ñoaùn bôûi höông
thay ñoåi trong chính saùch tieàn teä ñöôïc
phaùp truyeàn thoáng.
tín nhieäm, thì caùch hình thaønh döï ñoaùn
THUAÄT NGÖÕ CHÍNH
• Ñònh luaät Okun, 168 • Tæ soá hy sinh, 174

• Tyû leä taêng tröôûng bình thöôøng, 169 • Chæ trích cuûa Lucas, 177
• Tích tröõ lao ñoäng, 169 • Söï tín nhieäm, 178
• Möùc taêng tieàn danh nghóa coù ñieàu • Nhöõng raøng buoäc cöùng nhaéc theo giaù trò
chænh, 172 danh nghóa, 178
• Giaûm laïm phaùt, 173 • Söï daøn traûi ñan xen caùc quyeát ñònh
• Ñieåm –naêm thaát nghieäp vöôït quaù, 174 löông, 178

Chapter 9

* Daáu hoa thò bieåu thò baøi taäp khoù hôn
1- Ñuùng/ Sai/ Khoâng chaéc cuûa Fischer vaø Taylor veà taùc ñoäng cuûa
vieäc ñònh tieàn löông danh nghóa.
a) Tyû leä thaát nghieäp ôû Hoa Kyø seõ khoâng
ñoåi chöøng naøo möùc taêng tröôûng saûn 2- Ñònh luaät Okun
löôïng coøn döông. Nhö ñaúng thöùc (9.2) cho thaáy, ñònh luaät
b) Nhieàu coâng ty muoán giöõ coâng nhaân khi Okun öôùc tính cho Hoa Kyø bieåu hieän bôûi:
caàu thaáp (chöù khoâng cho hoï nghæ vieäc) ut – ut–1 = – 0,4
ngay caû khi coâng nhaân khoâng ñöôïc söû (gyt – 3%)
duïng heát naêng suaát. a) Ñeå tyû leä thaát nghieäp taêng 1% moät naêm
c) Ñoäng thaùi cuûa ñònh luaät Okun qua caùc thì tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng phaûi laø
quoác gia vaø caùc thaäp kyû phuø hôïp vôùi bao nhieâu? Vì sao tyû leä thaát nghieäp
hieåu bieát cuûa chuùng ta veà haønh vi cuûa taêng maëc duø tyû leä taêng tröôûng saûn
doanh nghieäp vaø caùc qui ñònh cuûa thò löôïng döông?
tröôøng lao ñoäng. b) Chuùng ta caàn tyû leä taêng tröôûng saûn
d) Coù moät moái quan heä nghòch bieán ñaùng löôïng laø bao nhieâu ñeå giaûm thaát nghieäp
tin caäy giöõa tyû leä laïm phaùt vaø tyû leä taêng 2 ñieåm phaàn traêm trong 4 naêm tôùi?
tröôûng saûn löôïng. c) Giaû söû chuùng ta traûi qua moät cuoäc buøng
e) Trong trung haïn, tyû leä laïm phaùt baèng tyû noå sinh saûn laàn thöù hai. Baïn döï kieán
leä taêng tieàn danh nghóa. ñònh luaät Okun seõ thay ñoåi nhö theá naøo
f) Theo moái quan heä ñöôøng Phillips, tæ soá neáu nhö tyû leä taêng tröôûng löïc löôïng lao
hy sinh ñoäc laäp vôùi toác ñoä giaûm laïm ñoäng taêng hai ñieåm phaàn traêm.
phaùt.
g) Traùi vôùi phaân tích ñöôøng Phillips
truyeàn thoáng, phaân tích cuûa Taylor veà
caùc hôïp ñoàng löông ñöôïc xen keõ bieän 3- Giaûm tyû leä laïm phaùt
minh cho phöông phaùp giaûm laïm phaùt Giaû söû neàn kinh teá coù theå ñöôïc moâ taû
chaàm chaäm. bôûi ba ñaúng thöùc sau:
h) Phaân tích cuûa Ball veà caùc giai ñoaïn ut – ut–1 = – 0,4 (gyt – 3%) Ñònh luaät Okun
giaûm laïm phaùt phaàn naøo haäu thuaãn cho
πt – πt–1 = – (ut – 5%) Ñöôøng Phillips
caû laäp luaän cuûa Lucas vaø Sargent veà
taùc ñoäng cuûa söï tín nhieäm laãn laäp luaän gyt = gmt – πt Toång caàu

Chapter 9
a) Tyû leä thaát nghieäp töï nhieân cuûa neàn kinh 5- Caùc khuyeán nghò veà chính saùch
teá naøy laø bao nhieâu?
Giaû söû baïn ñang coá vaán cho moät chính phuû
b) Giaû söû tyû leä thaát nghieäp baèng tyû leä töï muoán giaûm tyû leä laïm phaùt. Chính phuû naøy
nhieân, vaø tyû leä laïm phaùt laø 8%. Tyû leä ñang xem xeùt hai phöông aùn: giaûm daàn qua
taêng tröôûng saûn löôïng laø bao nhieâu? Tyû nhieàu naêm vaø giaûm ngay laäp töùc.
leä taêng cung tieàn laø bao nhieâu? a) Trình baøy caùc laäp luaän uûng hoä vaø
c) Giaû söû nhöõng ñieàu kieän trong (b) vaãn choáng laïi moãi phöông aùn.
ñuùng khi vaøo naêm t, chính quyeàn duøng b) Neáu tieâu chuaån duy nhaát baïn phaûi xem
chính saùch tieàn teä ñeå giaûm laïm phaùt xeùt laø tæ soá hy sinh thì baïn seõ choïn
xuoáng coøn 4% trong naêm t vaø giöõ ôû phöông aùn naøo? Taïi sao baïn coù theå
möùc ñoù. Ñieàu gì phaûi xaûy ra cho tyû leä muoán xem xeùt caùc tieâu chuaån khaùc
thaát nghieäp vaø möùc taêng tröôûng saûn
nöõa?
löôïng trong caùc naêm t, t +1 , vaø t+2? Tyû
leä taêng tieàn teä phaûi laø bao nhieâu trong c) Baïn coù theå muoán xem xeùt caùc ñaëc
naêm t, t +1 , vaø t+2 ñeå hoaøn thaønh muïc ñieåm cuï theå naøo cuûa neàn kinh teá tröôùc
tieâu naøy? khi ñöa ra lôøi khuyeân?
4- Taùc ñoäng cuûa söï suït giaûm laâu daøi

6* Giaûm laïm phaùt vaø söï tín nhieäm
trong möùc taêng tieàn teä.
Giaû söû ñöôøng Phillips ñöôïc cho bôûi:
Giaû söû neàn kinh teá coù theå ñöôïc moâ taû
bôûi ba ñaúng thöùc sau: πt = πte + K - 2ut
ut – ut–1 = – 0,4 (gyt – 3%) Ñònh luaät Okun trong ñoù K laø haèng soá, vaø giaû söû
πt – πt–1 = – (ut – 5%) Ñöôøng Phillips πte = πt–1
gyt = gmt – πt Toång caàu Giaû söû ban ñaàu thaát nghieäp baèng tyû leä
töï nhieân vaø π = 12%. Chính phuû quyeát ñònh
a) Giaûm ba ñaúng thöùc xuoáng coøn hai baèng
vaøo naêm t raèng laïm phaùt 12% laø quaù cao
caùch thay gyt trong ñaúng thöùc toång caàu
vaø hoï seõ duy trì tyû leä thaát nghieäp cao hôn
vaøo ñònh luaät Okun. Giaû ñònh ban ñaàu
tyû leä thaát nghieäp töï nhieân moät ñieåm phaàn
raèng ut = ut–1 = 5% , gmt = 13% vaø πt =
traêm cho ñeán khi tyû leä laïm phaùt giaûm coøn
10%. Baây giôø giaû söû raèng möùc taêng
2%.
tieàn teä naêm nay ñöôïc giaûm töø 13%
xuoáng coøn 0% maõi maõi. a) Haõy tính tyû leä thaát nghieäp töï nhieân nhö
laø moät haøm soá cuûa haèng soá K. Tæ soá hy
b) Tính taùc ñoäng ñoái vôùi thaát nghieäp vaø
sinh laø bao nhieâu? Tæ soá hy sinh phuï
laïm phaùt naêm nay vaø naêm tôùi
thuoäc vaøo tyû leä thaát nghieäp töï nhieân
c) Tính caùc giaù trò cuûa thaát nghieäp vaø laïm nhö theá naøo?
phaùt trong trung haïn
b) Tính tyû leä laïm phaùt cho naêm t vaø t +1.
(Gôïi yù: bieåu dieãn ñöôøng Phillips nhö laø
Chapter 9
moät haøm soá cuûa söï cheânh leäch giöõa tyû ngöôøi ta tin chính phuû hoaøn toaøn. Do
leä thaát nghieäp hieän taïi vaø tyû leä thaát vaäy, giôø ñaây hoï döï ñoaùn theo
nghieäp töï nhieân.) πte = 2%
c) Chính phuû phaûi giöõ tyû leä thaát nghieäp Töø naêm naøo trôû ñi chính phuû coù theå ñeå
cao hôn tyû leä thaát nghieäp töï nhieân trong tyû leä thaát nghieäp trôû laïi tyû leä töï nhieân?
bao nhieâu naêm? Tæ soá hy sinh trong
tröôøng hôïp naøy coù phuø hôïp vôùi caâu traû f) Moät nhaø hoaïch ñònh chính saùch muoán
lôøi cuûa baïn cho caâu (a) khoâng? haï thaáp tyû leä laïm phaùt baèng caùch taêng
tyû leä thaát nghieäp caøng ít vaø trong thôøi
Baây giôø giaû söû ngöôøi ta bieát raèng chính gian caøng ngaén caøng toát. Baïn coù theå
phuû muoán giaûm laïm phaùt xuoáng coøn 2%, cho lôøi khuyeân gì?
nhöng laïi khoâng chaéc chính phuû coù muoán
chaáp nhaän tyû leä thaát nghieäp cao hôn tyû leä 7- Phaûn öùng thích hôïp tröôùc nhöõng côn
thaát nghieäp töï nhieân. Do vaäy, döï ñoaùn cuûa soác daàu hoûa
hoï veà laïm phaùt laø moät soá trung bình coù Giaû söû ñöôøng Phillips ñöôïc cho bôûi
troïng soá giöõa muïc tieâu 2% vaø laïm phaùt cuûa
πt – πt–1 = – (ut – 5%) + 0,1µ
naêm tröôùc, nghóa laø,
trong ñoù µ laø thaëng soá (markup)
πte = b2% + (1–b)πt–1
Giaû söû ban ñaàu thaát nghieäp ôû tyû leä töï
trong ñoù b laø troïng soá hoï gaén cho muïc
nhieân. Baây giôø giaû söû raèng moät côn soác daàu
tieâu 2% cuûa chính phuû.
hoûa laøm taêng µ, nhöng cô quan tieàn teä laïi
d) Cho b = 0,25. Phaûi maát bao laâu tröôùc tieáp tuïc giöõ tyû leä thaát nghieäp ôû giaù trò tröôùc
khi tyû leä laïm phaùt khoâng coøn cao hôn ñaây cuûa noù.
2%? Baây giôø tæ soá hy sinh laø bao nhieâu?
a) Ñieàu gì seõ xaûy ra cho laïm phaùt?
e) Giaû söû raèng sau khi chính saùch cuûa
b) Thay vaøo ñoù, cô quan tieàn teä neân laøm
chính phuû ñaõ ñöôïc thöïc hieän moät naêm,
ñieàu gì?

Chapter 9
ÑOÏC THEÂM
Chæ trích cuûa Lucas laàn ñaàu ñöôïc trình baøy löôïng caùc hôïp ñoàng Löông Nghieäp ñoaøn,”
bôûi Robert Lucas trong “Ñaùnh giaù Chính Taïp chí Kinh teá Myõ (American Erconomic
saùch baèng Kinh teá löôïng: Baøi Chæ trích,” Review), Thaùng möôøi hai 1983, 981-993.
trong Ñöôøng Phillips vaø Caùc Thò tröôøng (Caû ba baøi vieát treân töông ñoái chuyeân
Lao ñoäng, Carnegie Rochester moân)
Conference, Taäp 1, 1976, 19-46.
Chính saùch tieàn teä cuûa Hoa Kyø trong
Baøi vieát cuûa Stanley Fischer laäp luaän raèng nhöõng naêm 1980 ñöôïc moâ taû bôûi Michael
söï tín nhieäm seõ khoâng ñuû ñeå giaûm laïm Mussa trong chöông 2 cuûa Martin
phaùt maø khoâng phaûi traû giaù laø “Nhöõng Hôïp Feldstein, ed., Chính saùch Kinh teá Hoa Kyø
ñoàng Daøi haïn, Nhöõng döï ñoaùn Hôïp lyù, vaø trong Thaäp nieân 1980 (Nhaø Xuaát baûn Ñaïi
Quy taéc Cung Tieàn teä Toái öu,” Taïp chí hoïc Chicago vaø NBER, 1994), 81 –164.
Kinh teá Chính trò, 85, 1977, 163 –190. Moät trong nhöõng bình luaän veà chöông naøy
laø cuûa Paul Volcker, ngöôøi töøng laø Chuû
Baøi vieát ruùt ra loä trình giaûm laïm phaùt trong tòch Ngaân haøng Döï tröõ Lieân Bang töø 1979
Hình 9-4 laø cuûa John Taylor, “Thöông ñeán 1987.
Chuùng toâi môøi baïn xem trang cuûa Blanchard treân trang Web cuûa Prentice Hall taïi:
ñeå xem caùc baøi taäp treân World Wide Web cuûa chöông naøy

Chapter 9
PHAÀN COÁT LOÕI

Trong daøi haïn
Boán chöông tieáp theo ñaët troïng taâm vaøo daøi haïn. Trong daøi haïn, ñieàu chi phoái
khoâng phaûi laø nhöõng bieán ñoäng , maø laø taêng tröôûng. Giôø ñaây, caâu hoûi cô baûn laø, Ñieàu
gì quyeát ñònh taêng tröôûng?
Chöông 10
Chöông 10 xem xeùt nhöõng söï kieän coù thöïc veà taêng tröôûng. Baèng caùch nhìn caùc nöôùc
OECD trong 50 naêm qua, chöông naøy cho thaáy qua tö lieäu möùc taêng nhieàu veà saûn löôïng,
söï hoäi tuï veà saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi giöõa caùc quoác gia, vaø söï suït giaûm möùc ñoä
taêng tröôûng dieãn ra töø giöõa thaäp nieân 1970. Nhìn roäng hôn, qua caû khoâng gian vaø thôøi
gian, chöông naøy cho thaáy raèng treân bình dieän lòch söû con ngöôøi, taêng tröôûng laø moät hieän
töôïng gaàn ñaây, vaø raèng söï hoäi tuï khoâng phaûi laø moät hieän töôïng toaøn theá giôùi: Nhieàu quoác
gia vaãn coøn vöøa ngheøo vöøa khoâng taêng tröôûng.
Chöông 11
Chöông 11 taäp trung vaøo vai troø cuûa tích luõy tö baûn trong taêng tröôûng. Noù cho thaáy raèng
baûn thaân tích luõy tö baûn khoâng theå laøm cho saûn löôïng taêng tröôûng beàn vöõng, nhöng thöïc
söï coù aûnh höôûng tôùi möùc saûn löôïng. Moät tyû leä tieát kieäm cao hôn thöôøng daãn ñeán tieâu
duøng thaáp hôn vaøo luùc ban ñaàu, nhöng veà laâu daøi laïi daãn ñeán tieâu duøng cao hôn.
Chöông 12
Chöông 12 quay sang vai troø cuûa tieán boä coâng ngheä. Noù cho thaáy baèng caùch naøo maø
trong daøi haïn, tyû leä taêng tröôûng cuûa moät neàn kinh teá ñöôïc quyeát ñònh bôûi toác ñoä tieán boä
coâng ngheä. Roài chöông naøy trôû laïi nhöõng söï kieän coù thöïc veà taêng tröôûng ñöôïc trình baøy
trong chöông 10, vaø trình baøy caùch dieãn giaûi chuùng treân cô sôû lyù thuyeát maø chuùng ta ñaõ
phaùt trieån.
Chöông 13
Chöông 13 (chöông tuøy choïn) trình baøy caùch chuùng ta coù theå keát hôïp phaàn nghieân cöùu veà
daøi haïn vôùi phaàn nghieân cöùu tröôùc cuûa chuùng ta veà nhöõng bieán ñoäng cuûa saûn löôïng trong
ngaén vaø trung haïn . Chöông naøy ñaëc bieät thaûo luaän phaûi chaêng vaø luùc naøo tieán boä coâng
ngheä coù theå gaây neân thaát nghieäp, vaø phaûi chaêng tieán boä coâng ngheä chính laø thuû phaïm
laøm cho söï baát bình ñaúng trong löông boång ôû Hoa Kyø taêng leân trong 20 naêm qua.

Chapter 10: The Facts of Growth
CHÖÔNG 10
NHÖÕNG SÖÏ KIEÄN VEÀ TAÊNG TRÖÔÛNG
Nhaän thöùc cuûa chuùng ta veà neàn kinh teá hoaït ñoäng nhö theá naøo coù xu höôùng bò
chi phoái bôûi caùc bieán ñoäng trong hoaït ñoäng kinh teá töø naêm naøy sang naêm khaùc.
Moät cuoäc suy thoaùi daãn ñeán söï chaùn chöôøng bi quan, moät ñôït môû roäng kinh teá
daãn ñeán tinh thaàn laïc quan. Nhöng neáu chuùng ta luøi laïi ñeå xem xeùt hoaït ñoäng
kinh teá trong moät khoaûng thôøi gian daøi – chaúng haïn quaù trình dieãn bieán cuûa
nhieàu thaäp kyû – chuùng ta seõ thaáy moät böùc tranh khaùc. Söï bieán ñoäng maát daàn
tính quan troïng. Taêng tröôûng – söï gia taêng ñeàu ñaën toång saûn löôïng theo thôøi
gian – chi phoái böùc tranh naøy.
Hình 10-1 chæ ra söï tieán trieån GDP cuûa Myõ (tính theo ñoâ la Myõ naêm 1992) keå
töø naêm 1890. Nhöõng naêm töø 1929 ñeán 1933 töông öùng vôùi söï suït giaûm maïnh
saûn löôïng trong suoát thôøi kyø Ñaïi Khuûng Hoaûng, vaø nhöõng naêm töø 1980 ñeán
1982 töông öùng vôùi cuoäc suy thoaùi kinh teá lôùn nhaát thôøi haäu chieán. Chuù yù hai
giai ñoaïn treân raát ngaén nguûi so vôùi caû quaù trình taêng tröôûng ñeàu ñaën veà saûn
löôïng trong suoát 100 naêm qua.
Cho ñeán giôø trong cuoán saùch naøy chuùng ta ñaët troïng taâm vaøo söï bieán ñoäng.
Trong chöông naøy vaø ba chöông tieáp theo, chuùng ta seõ ñaët troïng taâm vaøo taêng
tröôûng. Noùi caùch khaùc chuùng ta chuyeån töø nghieân cöùu xaùc ñònh saûn löôïng
trong trung haïn hay ngaén haïn – maø ôû ñoù söï bieán ñoäng chi phoái – sang xaùc ñònh
saûn löôïng trong daøi haïn – ôû ñoù söï taêng tröôûng ñoùng vai troø chuû ñaïo.
Chöông naøy trình baøy nhöõng söï kieän veà taêng tröôûng ôû Myõ vaø ôû caùc nôi khaùc, gaàn
ñaây cuõng nhö trong quaù khöù, vaø giôùi thieäu khuoân khoå maø caùc nhaø kinh teá duøng
ñeå suy nghó veà taêng tröôûng. Khuoân khoå naøy ñöôïc phaùt trieån trong hai chöông keá
tieáp. Chöông 11 ñaët troïng taâm vaøo vai troø cuûa tích luõy voán ñoái vôùi taêng tröôûng.
Chöông 12 taäp trung vaøo vai troø cuûa tieán boä coâng ngheä. Chöông 13, laø moät
chöông tuøy choïn, cho bieát chuùng ta coù theå keát hôïp nhö theá naøo nhöõng ñieàu ñaõ
hoïc veà xaùc ñònh saûn löôïng trong ngaén haïn, trung haïn vaø daøi haïn. Vieäc naøy ñöôïc
thöïc hieän thoâng qua thaûo luaän veà moái quan heä giöõa tieán boä coâng ngheä, tình traïng
thaát nghieäp vaø tieàn löông.
Olivier Blanchard 296 Ngöôøi Dòch: Kim Thoa

HÌNH 10-1:
GDP cuûa Myõ, GDP cuûa Hoa Kyø
1890-1998
GDP tính baèng tyû ñoâ la naêm1992

Toång saûn löôïng cuûa
Myõ ñaõ taêng leân 37
laàn keå töø 1890.
Nguoàn: 1890-1929:
Soà lieäu Thoáng keâ
Lòch söû cuûa Hoa
Kyø; 1929–1998:
Caùc taøi khoaûn Saûn
phaåm vaø Thu nhaäp
Quoác daân.
Thang ño söû duïng ñeå ño löôøng GDP treân truïc tung ôû Hình 10-1
ñöôïc goïi laø thang ño logarit. Noù khaùc vôùi thang ño tuyeán tính
thoâng thöôøng nhö sau:
Laáy moät bieán taêng tröôûng qua thôøi gian vôùi moät tyû leä taêng
tröôûng coá ñònh, chaúng haïn 3% trong moät naêm. Khi ñoù, bieán caøng
lôùn thì caøng taêng tröôûng nhieàu töø naêm naøy qua naêm sau. Khi GDP
laø 204 tyû ñoâ la Myõ (sau ñaây kyù hieäu laø $) trong naêm 1890 (tính
theo ñoâ la naêm 1992), thì taêng 3% coù nghóa taêng 6,1 tyû $; trong
naêm 1998, vôùi GDP laø 7552 tyû $ (tính theo ñoâ la naêm 1992) thì
taêng 3% coù nghóa taêng 226 tyû $. Neáu chuùng ta veõ ñoà thò GDP söû
duïng thang ño tuyeán tính ôû truïc tung, thì caùc khoaûn taêng theâm seõ
caøng ngaøy caøng lôùn theo thôøi gian. Söû duïng thang ño logarit thì
cuøng moät tyû leä taêng tröôûng ñöôïc bieåu thò baèng cuøng moät khoaûng
caùch theo phöông thaúng ñöùng treân thang. Noùi caùch khaùc, haønh vi
cuûa moät bieán taêng tröôûng vôùi moät tyû leä coá ñònh seõ ñöôïc bieåu dieãn
baèng moät ñöôøng cong caøng ngaøy caøng doác hôn khi söû duïng thang
ño tuyeán tính, nhöng laïi ñöôïc bieåu dieån baèng moät ñöôøng thaúng khi
söû duïng thang ño logarit. Ñoä doác cuûa ñöôøng thaúng naøy baèng vôùi
tyû leä taêng tröôûng: neáu bieán taêng tröôûng vôùi tyû leä 3% moät naêm thì
ñoä doác cuûa ñöôøng naøy laø 0,03.

Ngay caû khi moät bieán coù tyû leä taêng tröôûng bieán ñoåi qua caùc
naêm – nhö tröôøng hôïp GDP – ñoä doác taïi moät ñieåm baát kyø treân ñoà
thò töông öùng vôùi moät thôøi ñieåm naøo ñoù vaãn laø tyû leä taêng tröôûng
cuûa bieán naøy taïi thôøi ñieåm ñoù. Ñoä doác cuûa ñöôøng thaúng noái hai
ñieåm treân ñoà thò töông öùng vôùi hai thôøi ñieåm khaùc nhau laø tyû leä
taêng tröôûng trung bình cuûa giai ñoaïn giöõa hai thôøi ñieåm ñoù. Ñoù
chính laø lyù do söû duïng thang ño logarit ñeå veõ ñoà thò cuûa bieán taêng
tröôûng qua thôøi gian: baèng caùch xem xeùt ñoä doác, chuùng ta deã daøng
nhaän thaáy ñieàu gì xaûy ra vôùi tyû leä taêng tröôûng.
Kieåm tra xem baïn ñaõ hieåu caùch söû duïng thang ño logarit chöa.
Xem Hình 10-1. Trong giai ñoaïn 10 naêm naøo taêng tröôûng saûn
löôïng ñaït tyû leä cao nhaát. Taêng tröôûng bình quaân cuûa nhöõng naêm töø
1950 veà sau cao hôn hay thaáp hôn taêng tröôûng bình quaân töø 1890
ñeán 1830?
10-1 Taêng tröôûng keå töø 1950 ôû nhöõng nöôùc giaøu

Toå chöùc veà Hôïp taùc
vaø Phaùt trieån Kinh teá Baûng 10-1 cho thaáy tieán trieån saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi
(OECD) laø moät toå
(GDP chia cho daân soá) cuûa Phaùp, Ñöùc, Nhaät, Anh vaø Myõ keå töø
chöùc quoác teá bao
goàm haàu heát caùc neàn 1950. Toâi choïn naêm nöôùc naøy khoâng chæ vì ñaây laø nhöõng cöôøng
kinh teá giaøu coù treân quoác kinh teá treân theá giôùi, maø coøn vì kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc
theá giôùi. (Xem naøy tieâu bieåu roäng raõi cho kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc tieân tieán
chöông 1) (caùc nöôùc thaønh vieân cuûa OECD) trong khoaûng nöûa theá kyû qua.
Saûn löôïng: GDP

ÔÛ ñaây coù hai lyù do ñeå nhìn vaøo caùc con soá saûn löôïng bình quaân
ñaàu ngöôøi chöù khoâng phaûi caùc con soá veà toång saûn löôïng. Tieán
Saûn löôïng bình quaân trieån trong möùc soáng ñöôïc bieåu hieän bôûi tieán trieån veà saûn löôïng
ñaàu ngöôøi: GDP chia bình quaân ñaàu ngöôøi, chöù khoâng phaûi toång saûn löôïng. Khi so saùnh
cho daân soá caùc nöôùc coù daân soá khaùc nhau, caùc con soá veà saûn löôïng caàn phaûi
ñöôïc hieäu chænh ñeå tính ñeán khaùc bieät veà quy moâ daân soá. Ñoù
chính laø ñieàu maø saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi phaûn aùnh ñöôïc.

BAÛNG 10-1: Tieán trieån saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi keå töø 1950 ôû 5 nöôùc giaøu
Tyû leä (toác ñoä) taêng

tröôûng saûn löôïng bình Saûn löôïng thöïc bình quaân ñaàu ngöôøi
quaân ñaàu ngöôøi haøng (tính theo ñoâ la naêm 1992)
naêm (%)
Tyû soá cuûa saûn löôïng thöïc
bình quaân ñaàu ngöôøi,
1950-1973 1973-1998 1950 1998 1998/1950
Phaùp 4,2 1,6 5.150 19.158 3,7
Ñöùc 4,9 1,8 4.356 20.059 4,6
Nhaät 8,1 2,5 1.820 19.907 10,9
Anh 2,5 1,9 6.870 19.005 2,8
Myõ 2,2 1,5 11.170 25.890 2,3
Trung bình 4.4 1,9 5.872 20.804 3,5
Nguoàn: Robert Summers and Alan Heston, “The Penn World Table Mark 5: Taäp hôïp caùc So saùnh Quoác
teá Môû roäng, 1950-1988,” Taïp chí Kinh teá hoïc ra haøng quyù, 1991: 2, 327-368.
Ghi chuù: Soá lieäu caäp nhaät giai ñoaïn 1950-1992 ñöôïc laáy töø Web http://www.nber.org/pwt56.html.
Hieäu chænh töø ñoâ la 1985 sang ñoâ la 1992 baèng caùch nhaân soá lieäu goác vôùi 1,27, ñoù laø tyû soá möùc giaù ôû Myõ
cuûa naêm 1992 so vôùi naêm 1985.
Môû roäng töø 1992 ñeán 1998 baèng caùch söû duïng tyû leä taêng tröôûng GDP thöïc töø Vieãn caûnh kinh teá
OECD thaùng 12 naêm 1998, Baûng A1, vaø tyû leä taêng daân soá töø Soá lieäu Thoáng keâ Taøi chính Quoác teá cuûa
IMF (IFS), thaùng 2 1999. Soá trung bình ôû doøng cuoái cuøng laø soá trung bình ñôn giaûn (khoâng phaûi trung
bình coù troïng soá).
Tröôùc khi thaûo luaän baûng treân, toâi phaûi thaûo luaän caùch xaây
Cuoäc khuûng hoaûng ôû
chaâu AÙ maø chuùng ta
döïng caùc con soá veà saûn löôïng. Cho ñeán nay, trong vieäc xaây döïng
thaáy trong chöông 1 caùc con soá veà saûn löôïng cuûa caùc nöôùc ngoaïi tröø Hoa Kyø, toâi ñaõ söû
laø moät ví duï khaùc. duïng phöông phaùp ñôn giaûn laø laáy GDP tính baèng noäi teä cuûa nöôùc
Khi ñoàng tieàn cuûa ñoù, sau ñoù nhaân vôùi tyû giaù hoái ñoaùi hieän haønh ñeå chuyeån sang ñoâ
moät soá nöôùc chaâu AÙ la (xem chöông 1). Nhöng söï tính toaùn ñôn giaûn ñoù khoâng phuø
maát giaù khoaûng 50%
hôïp ôû ñaây vì 2 lyù do.
hoaëc hôn so vôùi US$,
nhöõng nöôùc naøy
khoâng ñoät ngoät Lyù do thöù nhaát, tyû giaù hoái ñoaùi coù theå thay ñoåi nhieàu (xem chi
ngheøo ñi 50% hay tieát trong caùc chöông 18 ñeán 21). Giaù ñoâ la taêng, sau ñoù giaûm
hôn. trong nhöõng naêm 1980 khoaûng 50% so vôùi tieàn teä cuûa caùc ñoái taùc
thöông maïi. Nhöng chaéc chaén laø möùc soáng ôû Myõ khoâng taêng 50%

sau ñoù giaûm 50% so vôùi möùc soáng cuûa caùc ñoái taùc thöông maïi
trong nhöõng naêm 1980. Tuy vaäy, ñaây seõ laø keát luaän maø chuùng ta
ñaït ñöôïc neáu chuùng ta söû duïng tyû giaù hoái ñoaùi hieän haønh ñeå so
saùnh GDP bình quaân ñaàu ngöôøi.
Lyù do thöù hai vöôït ra ngoaøi söï bieán ñoäng veà tyû giaù hoái ñoaùi.
ÔÛ ñieåm naøy, döï aùn Naêm 1997, GDP bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa AÁn Ñoä quy ñoåi theo tyû
“Penn World Tables”
giaù hoái ñoaùi hieän haønh laø 362$, so vôùi ôû Myõ laø 29.800$. Chaéc
(ñöôïc mieâu taû trong
Hoäp Tieâu Ñieåm) ñaõ chaén raèng ôû Myõ khoâng ai coù theå soáng ñöôïc vôùi 362$/naêm. Nhöng
xaây döïng caùc con soá ngöôøi ta laïi coù theå soáng ñöôïc ôû AÁn Ñoä vôùi chöøng ñoù tieàn – phaûi
caân baèng söùc mua thöøa nhaän laø soáng khoâng ñöôïc toát laém – ôû ñoù giaù cuûa caùc maët
(PPP) chæ cho tôùi ñaàu haøng thieát yeáu, nhöõng maët haøng caàn cho möùc vöøa ñuû soáng thaáp
thaäp nieân 1990.
hôn nhieàu so vôùi ôû Myõ. Möùc tieâu duøng cuûa moät ngöôøi tieâu duøng
Trong Baûng 10-1, toâi
môû roäng caùc con soá trung bình ôû AÁn Ñoä, chuû yeáu laø cho caùc maët haøng thieát yeáu, khoâng
naøy tôùi naêm 1998 cho phaûi thaáp hôn 82 laàn so vôùi moät ngöôøi töông öùng ôû Myõ. Ngoaøi Myõ
5 nöôùc chính trong vaø AÁn Ñoä, moâ thöùc naøy coøn aùp duïng cho caùc nöôùc: Noùi chung
OECD. Tuy nhieân, quoác gia naøo coù thu nhaäp caøng thaáp thì giaù caû löông thöïc thöïc
khi xem xeùt caùc taäp phaåm vaø caùc dòch vuï thieát yeáu ôû quoác gia ñoù caøng thaáp.
hôïp nhieàu nöôùc hôn ôû
phaàn cuoái cuûa chöông
naøy, vieäc môû roäng Do ñoù, khi muïc tieâu cuûa chuùng ta laø so saùnh möùc soáng, caû theo
caùc con soá ñoøi hoûi thôøi gian laãn giöõa caùc quoác gia, chuùng ta seõ coù ñöôïc nhöõng so
phaûi laøm vieäc raát saùnh coù yù nghóa hôn baèng caùch ñieàu chænh theo caùc yeáu toá vöøa baøn
nhieàu. Bôûi vaäy ñeán ôû treân. Ñoù laø nhöõng gì maø caùc con soá ôû baûng 10-1 laøm ñöôïc.
chuùng ta chæ xem xeùt
Chi tieát cuûa vieäc xaây döïng caùc con soá naøy thaät phöùc taïp, nhöng
tieán trieån saûn löôïng
bình quaân ñaàu ngöôøi nguyeân taéc thì laïi ñôn giaûn: Caùc con soá veà GDP cuûa Baûng 10-1
cho tôùi nhöõng naêm ñöôïc xaây döïng thoâng qua vieäc söû duïng moät taäp hôïp giaù chung
gaàn ñaây nhaát coù saün löông thöïc thöïc phaåm vaø dòch vuï ñöôïc saûn xuaát ra ôû moãi neàn kinh
soá lieäu (1992 ñoái vôùi teá. Caùc con soá veà GDP thöïc ñaõ ñöôïc ñieàu chænh theo caùch ñoù, maø
phaàn lôùn caùc nöôùc).
baïn coù theå xem nhö laø nhöõng soá ño veà söùc mua theo thôøi gian hay
theo quoác gia, ñöôïc goïi laø caùc con soá caân baèng söùc mua hay
ngang baèng söùc mua (PPP). Caùc thaûo luaän tieáp theo ñöôïc ñöa
vaøo Hoäp Tieâu ñieåm “Xaây döïng caùc con soá caân baèng söùc mua (PPP
numbers)”.

HOÄP TIEÂU ÑIEÅM ruùp chia cho tyû giaù hoái ñoaùi laø 6 ruùp aên
Xaây döïng caùc con soá caân baèng söùc moät ñoâ la), baèng 10% möùc tieâu duøng ôû
mua Myõ.
Haõy xem xeùt hai nöôùc - giaû söû Myõ vaø Caâu traû lôøi naøy coù yù nghóa khoâng?
Nga – khoâng caàn coá gaéng laøm cho söï Ñuùng laø ngöôøi Nga ngheøo hôn, nhöng
vieäc ôû 2 nöôùc thaät saùt vôùi nhau. löông thöïc thöïc phaåm ôû Nga töông ñoái
ÔÛ Myõ, möùc tieâu duøng haøng naêm bình reû hôn nhieàu. Moät ngöôøi tieâu duøng Myõ
quaân ñaàu ngöôøi laø 20.000 $. Moãi caù söû duïng heát 20.000$ cuûa mình ñeå mua
nhaân mua 2 loaïi haøng hoaù. Moãi naêm hoï löông thöïc thöïc phaåm thì mua ñöôïc 2
mua moät chieác xe hôi môùi heát 10.000 $, suaát (20.000$/10.000$), moät ngöôøi Nga
phaàn coøn laïi chi cho löông thöïc thöïc söû duïng heát 12.000 ruùp cuûa mình ñeå
phaåm. Giaù toaøn boä löông thöïc thöïc mua löông thöïc thöïc phaåm thì mua ñöôïc
phaåm cho moät naêm laø 10.000$. 1,5 suaát (12.000ruùp/8.000ruùp). Xeùt theo
ÔÛ Nga, möùc tieâu duøng haøng naêm bình suaát löông thöïc thöïc phaåm, söï khaùc bieät
quaân ñaàu ngöôøi laø 12.000 ruùp. Daân tieâu duøng treân ñaàu ngöôøi giöõa Nga vaø
chuùng söû duïng xe hôi cuûa hoï trong 15 Myõ trôû neân nhoû hôn nhieàu. Vaø cho tröôùc
naêm. Giaù moät chieác xe hôi laø 60.000 ruùp, raèng 1/2 möùc tieâu duøng bình quaân ñaàu
do ñoù haøng naêm moãi caù nhaân chi cho ngöôøi ôû Myõ vaø 2/3 möùc tieâu duøng bình
vieäc mua saém xe hôi laø 60.000/15 = quaân ñaàu ngöôøi ôû Nga ñöôïc chi cho
4.000 ruùp Haøng naêm hoï cuõng mua moät löông thöïc thöïc phaåm, thì tính toaùn naøy
löôïng löông thöïc thöïc phaåm töông ñöông döôøng nhö laø moät söï tính toaùn phuø hôïp.
vôùi moät ngöôøi Myõ, vôùi giaù 8.000 ruùp. Chuùng ta coù theå laøm cho caâu traû lôøi
Xe hôi cuûa Nga vaø Myõ coù chaát löôïng ban ñaàu cuûa mình toát hôn hay khoâng?
nhö nhau, löông thöïc thöïc phaåm cuõng Coù theå. Moät caùch laø söû duïng cuøng moät
vaäy. (Coù theå baïn seõ khoâng ñoàng yù vôùi taäp hôïp giaù caû cho caû hai quoác gia vaø
tính thöïc teá cuûa giaû ñònh naøy. Lieäu xe sau ñoù ño löôøng soá löôïng cuûa töøng maët
hôi ôû quoác gia X coù gioáng nhö xe hôi ôû haøng ñöôïc tieâu duøng ôû moãi quoác gia, söû
quoác gia Y hay khoâng, ñaây laø loaïi vaán duïng chính taäp hôïp giaù caû chung ñoù. Giaû
ñeà caùc nhaø kinh teá phaûi ñoái maët khi xaây söû chuùng ta söû duïng giaù caû ôû Myõ. Xeùt
döïng soá ño caân baèng söùc mua). Tyû giaù theo giaù caû ôû Myõ, roõ raøng möùc tieâu duøng
hoái ñoaùi laø 1 ñoâ la baèng 6 ruùp. Möùc tieâu bình quaân ñaàu ngöôøi haøng naêm ôû Myõ
duøng bình quaân ñaàu ngöôøi ôû Nga so vôùi vaãn laø 20.000$. Coøn ôû Nga laø bao
ôû Myõ nhö theá naøo? nhieâu? Moãi naêm, moät ngöôøi Nga trung
Moät caùch traû lôøi laø laáy möùc tieâu duøng bình mua khoaûng 0,07 chieác xe hôi (moãi
bình quaân ñaàu ngöôøi ôû Nga vaø söû duïng chieác xe duøng trong 15 naêm) vaø moät
tyû giaù hoái ñoaùi ñeå quy ñoåi ra ñoâ la. Söû suaát löông thöïc thöïc phaåm. Söû duïng giaù
duïng phöông phaùp naøy, möùc tieâu duøng ôû Myõ, cuï theå laø 10.000$ cho 1 chieác xe
treân ñaàu ngöôøi ôû Nga laø 2.000$ (12.000 vaø 10.000$ cho moät suaát löông thöïc thöïc

phaåm, ta tính ñöôïc möùc tieâu duøng bình Table”. Ñöôïc ñöùng ñaàu bôûi ba nhaø kinh
quaân ñaàu ngöôøi haøng naêm ôû Nga laø: teá hoïc – Irving Kravis; Robert Summers
[(0,07 x 10.000$) + (1 x 10.000$)] = vaø Alan Heston – hôn 15 naêm qua, döï
(700$ + 10.000$) = 10.700$. Nhö vaäy aùn naøy ñaõ xaây döïng caùc chuoãi soá PPP
möùc tieâu duøng bình quaân ñaàu ngöôøi khoâng chæ ñoái vôùi tieâu duøng (nhö chuùng
haøng naêm cuûa Nga baèng ta ñaõ laøm trong ví duï naøy), maø toång quaùt
10.700$/20.000$ = 53,5% möùc tieâu hôn ñoái vôùi GDP vaø caùc thaønh phaàn cuûa
duøng bình quaân ñaàu ngöôøi haøng naêm noù, keå töø naêm 1950 cho haàu heát caùc
cuûa Myõ, moät öôùc löôïng toát hôn veà möùc nöôùc treân theá giôùi.
soáng töông ñoái ôû hai quoác gia, so vôùi
phöông phaùp tröôùc chuùng ta ñaït ñöôïc
(chæ 10%).
Kieåu tính toaùn naøy, goïi laø xaây döïng
bieán soá giöõa caùc quoác gia söû duïng taäp
hôïp giaù chung, laøm neàn taûng cho nhöõng
Taøi lieäu tham khaûo
öôùc löôïng caân baèng söùc mua (PPP).
Chi tieát hôn veà xaây döïng caùc con soá PPP,
Thay vì söû duïng giaù tính baèng ñoâ la ôû
haõy ñoïc Robert Summers vaø Alan Heston
Myõ, nhö trong ví duï cuûa chuùng ta (taïi
“The Penn World Table Mark 5: Taäp hôïp
sao laïi söû duïng giaù ôû Myõ chöù khoâng Caùc So saùnh Quoác teá Môû roäng, 1950-1988,”
phaûi giaù ôû Nga hay ôû Phaùp), nhöõng öôùc Taïp chí Kinh teá hoïc ra haøng quyù, 1991:2,
löôïng naøy söû duïng giaù trung bình giöõa 327-368.
caùc quoác gia; caùc giaù naøy ñöôïc goïi laø
caùc giaù tính baèng ñoâ la quoác teá. Nhöõng
öôùc löôïng chuùng ta söû duïng trong baûng
10-1 vaø ôû nhöõng phaàn khaùc trong
chöông naøy laø keát quaû cuûa moät döï aùn
ñaày tham voïng ñöôïc goïi laø “Penn World
Söï khaùc bieät giöõa caùc soá PPP vaø caùc soá döïa treân tyû giaù hoái
ñoaùi hieän haønh coù theå raát lôùn. Laáy so saùnh cuûa chuùng ta giöõa AÁn
Ñoä vaø Myõ. Söû duïng con soá PPP, GDP bình quaân ñaàu ngöôøi ôû Myõ
chæ cao hôn khoaûng 17 laàn GDP bình quaân ñaàu ngöôøi ôû AÁn Ñoä.
Cheânh leäch naøy tuy vaãn lôùn nhöng coøn nhoû hôn cheânh leäch 82
laàn maø chuùng ta ruùt ra ñöôïc khi söû duïng

tyû giaù hoái ñoaùi hieän haønh. Hoaëc xem xeùt ñeán vieäc xeáp haïng caùc
quoác gia giaøu theo saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi. Naêm 1997, söû
duïng tyû giaù hoái ñoaùi hieän haønh, GDP bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa Myõ
chæ baèng 90% saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa Nhaät; söû duïng con
soá PPP thì baèng 130%. Söû duïng con soá PPP thì Myõ vaãn laø nöôùc coù
GDP bình quaân ñaàu ngöôøi cao nhaát trong soá caùc cöôøng quoác treân theá
giôùi.
Baây giôø chuùng ta coù theå quay laïi vôùi caùc con soá ôû Baûng 10-1.
Baïn caàn phaûi ruùt ra 3 keát luaän chính töø baûng naøy:
Ñieàu quan troïng (1) Tröôùc tieân vaø quan troïng nhaát laø möùc taêng tröôûng maïnh nhö theá
nhaát: khi so saùnh möùc
naøo ôû caû 5 nöôùc ñoù, möùc soáng ñöôïc caûi thieän bao nhieâu keå töø naêm
soáng qua caùc quoác
gia, söû duïng caùc con 1950. Möùc taêng tröôûng töø 1950 ñeán 1998 ñaõ laøm taêng saûn löôïng thöïc
soá PPP. bình quaân ñaàu ngöôøi ôû Myõ 2,3 laàn, ôû Ñöùc laø 4,6 laàn vaø ôû Nhaät laø
10,9 laàn.
Nhöõng con soá naøy cho thaáy ñieàu maø ñoâi khi ñöôïc goïi laø söùc maïnh
cuûa luõy keá. Trong moät boái caûnh khaùc, coù leõ baïn ñaõ töøng nghe noùi
raèng vieäc tieát kieäm duø chæ laø moät chuùt ít luùc baïn coøn treû seõ gaây döïng
neân moät löôïng voán lôùn khi baïn veà höu. Ví duï, neáu möùc laõi suaát laø
5,1% moät naêm, ñaàu tö 1 ñoâ la, vôùi soá tieàn thu ñöôïc ñem taùi ñaàu tö
haøng naêm, seõ mang laïi khoaûng 11 ñoâ la sau 48 naêm ([1+0,051]48 =
10,9 ñoâ la). AÙp duïng cuøng logic ñoù vôùi toác ñoä taêng tröôûng cuûa Nhaät
töø 1950 ñeán 1998. Toác ñoä taêng tröôûng trung bình haøng naêm ôû Nhaät
baûn trong suoát giai ñoaïn ñoù laø 5,1% [(8,1%/naêm x 23 naêm +
2,5%/naêm x 25 naêm) / 48 naêm], daãn ñeán taêng saûn löôïng thöïc bình
Khoâng caàn phaûi noùi
raèng caùc bieän phaùp quaân ñaàu ngöôøi leân gaàn 11 laàn. Roõ raøng, moät söï hieåu bieát toát hôn veà
chính saùch mang laïi taêng tröôûng, neáu ñöôïc söû duïng trong vieäc hoaïch ñònh chính saùch
nhöõng keát quaû kyø nhaèm kích thích taêng tröôûng, coù theå seõ coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán
dieäu nhö theá ñaõ möùc soáng. Moät bieän phaùp chính saùch laøm taêng toác ñoä taêng tröôûng
chöùng toû laø khoù tìm
thí duï töø 2% leân 3% daãn ñeán, sau 40 naêm, moät möùc soáng cao hôn
ra.
100% so vôùi möùc soáng leõ ra ñaõ coù neáu khoâng aùp duïng chính saùch ñoù.

(2) Toác ñoä (tyû leä) taêng tröôûng giaûm töø giöõa thaäp nieân 1970.
Hai coät ñaàu trong baûng 10-1 cho thaáy toác ñoä taêng tröôûng saûn
löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi cho caû hai giai ñoaïn tröôùc vaø sau 1973.
Thaät khoù xaùc ñònh chính xaùc thôøi gian naøo taêng tröôûng baét ñaàu giaûm;
naêm 1973 ñöôïc söû duïng ñeå phaân chia maãu trong baûng cuõng toát nhö
baát kyø naêm naøo ôû vaøo khoaûng giöõa cuûa thaäp nieân 1970.
Taêng tröôûng giaûm ôû caû 5 quoác gia. Möùc giaûm maïnh hôn ôû nhöõng
nöôùc ñaõ taêng tröôûng nhanh tröôùc naêm 1973, chaúng haïn nhö Phaùp,
Ñöùc vaø ñaëc bieät laø Nhaät baûn, vôùi keát quaû laø söï khaùc bieät veà toác ñoä
taêng tröôûng giöõa caùc nöôùc sau naêm 1973 trôû neân ít hôn so vôùi tröôùc
naêm 1973.
Neáu ñieàu ñoù vaãn tieáp dieãn thì söï suït giaûm veà taêng tröôûng seõ aûnh
höôûng saâu saéc ñeán söï taêng tröôûng cuûa thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi
trong töông lai. Vôùi toác ñoä taêng tröôûng 4,4% moät naêm – toác ñoä taêng
tröôûng trung bình cuûa 5 quoác gia trong nghieân cöùu cuûa chuùng ta töø
1950 ñeán 1973 – chæ caàn 16 naêm laø möùc soáng ñöôïc taêng leân gaáp hai
laàn. Vôùi toác ñoä taêng tröôûng 1,9% moät naêm – trung bình töø 1973 ñeán
“Qui taéc 70”: Neáu 1998 – phaûi caàn 37 naêm, laâu hôn gaáp hai laàn. Nhöõng kyø voïng veà toác
moät bieán taêng tröôûng ñoä taêng tröôûng nhanh trong thu nhaäp caù nhaân ñöôïc hình thaønh trong
vôùi X% moät naêm thì nhöõng naêm 1950 vaø 1960 ñaõ phaûi ñöông ñaàu vôùi söï thöïc laø möùc taêng
caàn khoaûng 70/X
tröôûng thaáp hôn keå töø 1973. Ñoái vôùi moät soá nhoùm kinh teá xaõ hoäi,
naêm ñeå bieán ñoù taêng
gaáp ñoâi. Neáu X=4,4 möùc taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa toaøn boä neàn kinh
thì caàn khoaûng 16 teá thaáp hôn, cuøng vôùi söï suït giaûm veà thu nhaäp cuûa hoï so vôùi möùc thu
naêm (70/4,4) ñeå bieán nhaäp trung bình, ñaõ daãn ñeán moät söï suït giaûm tuyeät ñoái trong thu
taêng gaáp ñoâi. Neáu X nhaäp cuûa hoï. Nhöõng coâng nhaân coù kyû naêng thaáp nhaát thöôøng bò aûnh
= 1,9 thì caàn (70/1,9) höôûng nhieàu nhaát. Chuùng ta seõ tìm hieåu chuû ñeà naøy kyõ hôn trong
= 37 naêm.
chöông 13.
(3) Caùc möùc saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa naêm quoác gia
naøy theo thôøi gian ñaõ hoäi tuï laïi. Noùi caùch khaùc, nhöõng quoác gia ñöùng
sau ñaõ taêng tröôûng nhanh hôn, ruùt ngaén khoaûng caùch giöõa hoï vaø Myõ.

Naêm 1950, saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa Myõ cao gaáp
khoaûng hai laàn möùc saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi ôû Anh, Ñöùc vaø
Phaùp, vaø gaáp hôn 6 laàn ôû Nhaät. Nhìn töø phía Nhaät vaø Chaâu AÂu, Nöôùc
Myõ ñaõ ñöôïc xem nhö vuøng ñaát giaøu coù, ôû ñoù moïi thöù ñeàu lôùn hôn vaø
toát hôn. Ngaøy nay nhaän thöùc ñoù ñaõ môø nhaït ñi, vaø nhöõng con soá ñaõ
giaûi thích vì sao. Söû duïng con soá PPP, saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi
cuûa Myõ vaãn cao nhaát, nhöng naêm 1998 noù chæ cao hôn saûn löôïng
bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa 4 nöôùc kia khoaûng 30%, cheânh leäch ít hôn
nhieàu so vôùi nhöõng naêm 1950.
Söï hoäi tuï cuûa caùc möùc saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi giöõa caùc
nöôùc môû roäng sang caùc nöôùc trong OECD. Ñieàu naøy ñöôïc chæ ra
trong Hình 10-2, hình naøy veõ toác ñoä taêng tröôûng trung bình haøng naêm
cuûa saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi töø 1950 ñeán 1992, so vôùi möùc saûn
Nhö ñaõ giaûi thích töø löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi ban ñaàu vaøo naêm 1950 cuûa caùc nöôùc laø
tröôùc, taïi thôøi ñieåm thaønh vieân OECD ngaøy nay. Roõ raøng coù moät moái töông quan nghòch
naøy, naêm 1992 (vaø bieán giöõa möùc saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi ban ñaàu vaø toác ñoä taêng
trong moät soá tröôøng tröôûng keå töø naêm 1950: Nhöõng nöôùc ñöùng sau vaøo naêm 1950 ñaõ taêng
hôïp, 1991 hoaëc 1990)
tröôûng ñaëc bieät nhanh hôn. Moái töông quan naøy khoâng hoaøn haûo:
laø naêm gaàn ñaây nhaát
chuùng ta coù con soá Thoå Nhó Kyø, nöôùc coù möùc saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi thaáp töông
PPP cho haàu heát caùc ñöông nhö cuûa Nhaät vaøo naêm 1950, nhöng toác ñoä taêng tröôûng chæ
quoác gia treân theá baèng khoaûng moät nöûa cuûa Nhaät. Nhöng roõ raøng laø coù moái töông
giôùi. quan.
Vaán ñeà hoäi tuï cuûa saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi ñaõ trôû thaønh
moät chuû ñeà noùng boûng trong nghieân cöùu kinh teá vó moâ suoát thaäp kyû
qua. Moät soá nhaø nghieân cöùu chæ ra ñieåm yeáu tieàm taøng trong caùc ñoà
thò nhö Hình 10-2. Baèng caùch xem xeùt moät taäp hôïp caùc quoác gia
thaønh vieân cuûa OECD ngaøy nay, ñieàu maø chuùng ta ñaõ laøm thöïc teá laø
xem xeùt moät caâu laïc boä caùc nöôùc thaéng cuoäc trong kinh teá: tö caùch
thaønh vieân cuûa OECD khoâng döïa treân thaønh coâng trong kinh teá moät
caùch chính thöùc, nhöng thaønh coâng trong kinh teá roõ raøng laø yeáu toá
quyeát ñònh quan troïng ñoái vôùi tö caùch thaønh vieân. Nhöng khi baïn
nhìn vaøo moät caâu laïc boä maø tö caùch thaønh vieân cuûa noù döïa treân
nhöõng thaønh coâng trong kinh teá, baïn seõ nhaän thaáy raèng nhöõng nöôùc
ñi sau coù möùc taêng tröôûng nhanh nhaát: Ñoù chính xaùc laø lyù do taïi sao
hoï laäp thaønh caâu laïc boä. Do ñoù, keát quaû veà söï hoäi tuï coù theå xuaát
phaùt moät phaàn töø caùch thöùc chuùng ta löïa choïn caùc nöôùc ngay töø ñaàu.
Toác ñoä taêng tröôûng GDP bình quaân ñaàu ngöôøi haøng
HÌNH 10-2:
Toác ñoä taêng tröôûng
GDP bình quaân ñaàu
ngöôøi töø 1950 so vôùi naêm trong thôøi kyø 1950–1992 (%)
ngöôøi naêm 1950;
Caùc nöôùc OECD
Nhöõng nöôùc coù möùc

saûn löôïng bình quaân
ñaàu ngöôøi thaáp hôn
vaøo naêm 1950 ñaëc
bieät taêng tröôûng
nhanh hôn.
Nguoàn: Xem baûng
GDP bình quaân ñaàu ngöôøi vaøo naêm 1950
10-1
(tính theo ñoâ la 1992)
Ghi chuù: Haøn quoác,
Coäng hoaø Czech,
Hungary vaø Ba Lan Vì theá, caùch toát nhaát ñeå xem xeùt vaán ñeà hoäi tuï laø xaùc ñònh roõ
khoâng ñöôïc ñeà caäp vì taäp hôïp caùc nöôùc maø chuùng ta xem xeùt, khoâng treân cô sôû hieän nay
khoâng coù soá lieäu hoï ñang ôû vò trí naøo – nhö chuùng ta ñaõ laøm trong Hình 10-2 baèng
vieäc xem xeùt caùc thaønh vieân cuûa OECD ngaøy nay – maø döïa treân
cô sôû hoï ñaõ töøng ôû vò trí naøo, chaúng haïn taïi thôøi ñieåm naêm 1950.
Ví duï chuùng ta coù theå xem xeùt taát caû caùc nöôùc coù saûn löôïng bình
quaân ñaàu ngöôøi ít nhaát laø baèng 1/4 saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi
cuûa Myõ vaøo naêm 1950, sau ñoù tìm söï hoäi tuïï trong nhoùm. Hoùa ra
haàu heát caùc nöôùc trong nhoùm ñoù ñaõ hoäi tuï thöïc söï, vaø nhö vaäy söï
hoäi tuï khoâng chæ ñôn ñoäc laø hieän töôïng cuûa OECD. Tuy nhieân,
moät soá ít quoác gia – Uruguay, Argentina vaø Venezuela trong soá
hoï – ñaõ khoâng hoäi tuï. Coù leõ tröôøng hôïp noåi baät nhaát laø Argentina.
Saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi ôû Argentina naêm 1950 laø 5.120$
(tính theo ñoâ la 1992) – ngang vôùi Phaùp hoài ñoù – ñeán naêm 1990
chæ laø 5.976$ (tính theo ñoâ la 1992), chæ taêng 17% trong 40 naêm,
vaø thaáp xa hôn möùc 17.658$ vaøo naêm 1990 cuûa Phaùp raát nhieàu.

1990 laø naêm gaàn ñaây

10-2 Moät caùi nhìn roäng hôn xuyeân thôøi gian vaø khoâng gian
nhaát coù theå coù ñöôïc
con soá PPP ñoái vôùi
Ba söï kieän cô baûn chuùng ta seõ ghi nhôù vaø coá gaéng giaûi thích
Argentina
trong tieán trình tieáp theo laø:
• Söï taêng leân nhieàu veà möùc soáng keå töø 1950
• Söï suùt giaûm taêng tröôûng töø giöõa thaäp kyû 1970
• Söï hoäi tuï cuûa saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi giöõa caùc
nöôùc giaøu.
Tuy nhieân, tröôùc khi chuùng ta laøm nhö vaäy, ñieàu höõu ích laø ñaët
chuùng vaøo moät vieãn caûnh roäng lôùn hôn. Ñoù laø nhöõng gì chuùng ta
laøm trong phaàn naøy, baèng caùch xem xeùt nhöõng baèng chöùng caû
trong moät khoaûng thôøi gian daøi hôn nhieàu laãn moät taäp hôïp nhieàu
nöôùc hôn.
Nhìn qua 2 thieân nieân kyû
Coù phaûi saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi ôû caùc neàn kinh teá giaøu
coù hieän nay luoân luoân taêng tröôûng vôùi toác ñoä taêng tröôûng töông töï
nhö trong Baûng 10-1? Caâu traû lôøi laø khoâng. Ñeå hieåu taïi sao, baïn
khoâng caàn phaûi xem laïi lòch söû, chæ caàn laøm moät pheùp tính ñôn
giaûn. Giaû söû toác ñoä taêng tröôûng haøng naêm cuûa 5 nöôùc trong Baûng
10-1 ñaõ ôû moät möùc thaáp laø 0,5% moät naêm töø naêm 0 cuûa coâng
nguyeân (ñöông nhieân ôû ñaây laø thôøi gian tuøy tieän). Tính ngöôïc trôû
laïi, ñieàu naøy nguï yù raèng saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi ôû naêm 0
seõ phaûi baèng 0,005% cuûa saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi ngaøy
Neáu tyû leä taêng tröôûng nay. Ñoù laø moät con soá voâ cuøng nhoû.
laø 0,5% moät naêm, saûn
löôïng bình quaân ñaàu Moät nghieân cöùu veà lòch söû khaúng ñònh keát luaän naøy. Nhöõng
ngöôøi ngaøy nay seõ öôùc tính veà taêng tröôûng roõ raøng raát khoù xaây döïng khi chuùng ta
baèng 1,0051998 = xaáp nhìn xa hôn nöõa veà quaù khöù. Nhöng coù moät söï nhaát trí giöõa caùc
xæ 20.000 laàn saûn
nhaø lòch söû kinh teá veà nhöõng tieán trieån chuû yeáu suoát 2000 naêm
löôïng bình quaân ñaàu
ngöôøi naêm 0. Noùi qua.
caùch khaùc, saûn löôïng Keå töø cuoái Ñeá cheá La Maõ ñeán khoaûng naêm 1500, veà cô baûn
vaøo naêm 0 leõ ra ñaõ ñaõ khoâng coù taêng tröôûng saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi ôû chaâu
xaáp xæ baèng 1/20.000 AÂu: Phaàn lôùn coâng nhaân ñöôïc thueâ möôùn trong noâng nghieäp, nôi
= 0,005% cuûa saûn
khoâng coù moät chuùt tieán boä coâng ngheä. Vì phaàn ñoùng goùp cuûa
löôïng ngaøy nay.
noâng nghieäp trong saûn löôïng raát lôùn, söï phaùt minh vôùi caùc öùng

duïng beân ngoaøi noâng nghieäp khoâng ñoùng goùp gì maáy vaøo toång
saûn xuaát vaø saûn löôïng. Duø coù moät möùc taêng tröôûng saûn löôïng naøo
ñoù, nhöng möùc taêng tröôûng naøy ñöôïc theå hieän qua moät tyû leä taêng
daân soá töông xöùng, daãn ñeán saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi gaàn
nhö khoâng ñoåi.
Töø khoaûng naêm 1500 ñeán 1700, taêng tröôûng saûn löôïng bình
quaân ñaàu ngöôøi trôû neân döông nhöng vôùi tyû leä thaáp, khoaûng 0,1%
moät naêm, taêng leân ñeán 0,2% moät naêm trong giai ñoaïn töø naêm
1700 ñeán 1820.
Thaäm chí trong quaù trình Caùch maïng Coâng nghieäp, tyû leä taêng
tröôûng khoâng cao xeùt theo caùc tieâu chuaån hieän haønh. Tyû leä taêng
tröôûng saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi töø1820 ñeán 1950 ôû Myõ chæ
laø 1,5% moät naêm.

Thöïc teá Veà Taêng Tröôûng: Ngaân Quyõ Cuûa Moät Ngöôøi Lao Ñoäng Naêm 1851
phaåm trong nhaø haøng – chæ chieám 8,6%
Caùc döõ lieäu veà GDP bình quaân ñaàu trong toång soá tieâu duøng ngaøy nay.
ngöôøi khoâng phaûn aùnh ñaày ñuû thöïc teá veà Nhöng coù leõ khaùm phaù lôùn hôn laø thaønh
taêng tröôûng vaø söï gia taêng möùc soáng ñi phaàn caùc loaïi löông thöïc thöïc phaåm
keøm. Moät nghieân cöùu veà “ngaân quyõ cuûa ñöôïc tieâu duøng. So saùnh caùc loaïi löông
moät ngöôøi lao ñoäng” haèng naêm ôû thöïc thöïc phaåm trong baûng naøy vôùi
Philadelphia vaøo naêm 1851 giuùp ta hieåu löông thöïc thöïc phaåm phong phuù vaø ña
bieát toát hôn nhieàu veà söï caûi thieän naøy. daïng chuùng ta aên ngaøy nay.
(Baûng 1). Nguoàn: William Baumol et al.,
Löu yù moãi gia ñình chi tieâu bao nhieâu Productivity and American Leadership
cho löông thöïc thöïc phaåm vaøo naêm (Cambridge, MA: MIT Press. 1989),
1851: 41% cuûa toaøn boä chi tieâu. Ngaøy Chöông 3, Baûng 3.2. Thoâng tin veà thaønh
nay, tyû phaàn chi tieâu töông öùng cho phaàn cuûa chi tieâu ngaøy nay, xuaát phaùt töø
löông thöïc thöïc phaåm – nhö ñöôïc phaûn baûng 712 (Thu nhaäp vaø chi tieâu trung
aûnh trong thaønh phaàn cuûa roå tieâu duøng bình haøng naêm cho taát caû caùc ñôn vò
ñöôïc söû duïng ñeå tính chæ soá giaù tieâu tieâu duøng, 1995) Trong Statistical
duøng – chæ laø 14%. Vaø löông thöïc thöïc Abstract of the United States, 1997.
phaåm taïi nhaø – khaùc vôùi löông thöïc thöïc

BAÛNG 1: Ngaân quyõ haøng naêm cuûa moät ngöôøi lao ñoäng, Philadelphia, 1851
Soá tieàn % cuûa toaøn

Caùc khoaûn chi tieâu
(ñoâ la) boä chi tieâu
Thòt mua töø cöûa haøng thòt (2 lb/ngaøy)* 72,80 13,5
Boät mì (6 1/2 lb/naêm) 32,50 6,0
Bô (2 lb/tuaàn) 32,50 6,0
Khoai taây (2 bao/tuaàn) 26,00 4,8
Ñöôøng (4 lb/tuaàn) 16,64 3,0
Caø pheâ vaø traø 13,00 2,4
Söõa 7,28 1,4
Muoái, tieâu, ôùt, giaám, tinh boät, xaø phoøng, men, pho 20,80 3,9
maùt, tröùng
Toång soá chi tieâu cho löông thöïc thöïc phaåm 221,52 41,0
Thueâ möôùn 156,00 29,0

Than ñaù (3 taán/naêm) 15,00 2,8
Than cuûi, voû baøo, dieâm 5,00 0,9
Neán vaø daàu hoûa 7,28 1,4
Ñoà duøng gia ñình (hao moøn, raùch naùt, ñoå vôõ) 13,00 2,4
Boä ñoà traûi giöôøng vaø giöôøng, neäm 10,40 1,9
Ñoà maëc 104,00 19,3
Baùo chí 6,24 1,2
Toång chi tieâu cho caùc nhu caàu khaùc ngoaøi löông 316,92 58,9
thöïc thöïc phaåm
*
lb: pao: caân Anh = 0,454kg
Vì theá treân quy moâ lòch söû nhaân loaïi, taêng tröôûng saûn löôïng
bình quaân ñaàu ngöôøi laø moät hieän töôïng xaûy ra gaàn ñaây thoâi.
Treân cô sôû nhöõng ghi cheùp veà taêng tröôûng trong khoaûng 200 naêm
qua, ñieàu coù veû khaùc thöôøng laø tyû leä taêng tröôûng cao ñaït ñöôïc
trong thaäp nieân 1950 vaø 1960 chöù khoâng phaûi laø tyû leä taêng tröôûng
thaáp hôn keå töø sau naêm 1973.

Lòch söû cuõng ñöa theâm vaøo boái caûnh söï hoäi tuï cuûa caùc nöôùc
OECD ñeán möùc saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa Myõ keå töø
naêm 1950. Myõ khoâng phaûi luoân luoân laø nöôùc daãn ñaàu veà kinh teá
treân theá giôùi. Lòch söû troâng gioáng nhö moät cuoäc ñua ñöôøng daøi
hôn, trong ñoù moät quoác gia naém vai troø daãn ñaàu trong moät thôøi
gian, sau ñoù laïi ñeå loït vaøo tay quoác gia khaùc vaø quay trôû laïi
nhoùm daãn ñaàu hoaëc bieán maát hoaøn toaøn. Raát nhieàu naêm trong
thieân nieân kyû thöù nhaát, cho ñeán taän theá kyû thöù 15 cuûa thieân nieân
kyû naøy, coù leõ Trung Quoác coù saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi ôû
möùc cao nhaát theá giôùi. Trong moät vaøi theá kyû, vai troø daãn ñaàu
ñöôïc chuyeån qua caùc thaønh phoá ôû baéc Italy. Sau ñoù noù thuoäc veà
Haø Lan cho ñeán taän khoaûng 1820 vaø sau ñoù thuoäc veà Anh töø
1820 ñeán khoaûng 1870. Töø ñoù trôû ñi Myõ trôû thaønh nöôùc daãn ñaàu.
Xem xeùt trong phöông dieän naøy, lòch söû troâng gioáng nhö moät troø
chôi nhaûy cöøu (hay nhaûy coùc), (trong ñoù caùc quoác gia coá gaéng
tieáp caän quoác gia daãn ñaàu vaø vöôït qua noù) hôn laø hoäi tuï (trong
ñoù cuoäc ñua ngaøy caøng trôû neân ngang söùc). Neáu lòch söû laø moät söï
chæ daãn naøo ñoù, thì nöôùc Myõ seõ khoâng duy trì maõi maõi ñöôïc vò trí
daãn ñaàu.
Thieáu soá lieäu cuûa
naêm 1950 ñoái vôùi quaù
nhieàu nöôùc ñeán noåi Nhìn Qua Caùc Nöôùc
khoâng theå söû duïng
naêm 1950 laø naêm ñaàu Chuùng ta ñaõ thaáy saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi giöõa caùc
tieân nhö chuùng ta ñaõ
nöôùc OECD hoäi tuï laïi nhö theá naøo. Coøn vôùi caùc nöôùc khaùc thì
laøm trong Hình 10-2.
Hình 10-3 bao goàm
sao? Coù phaûi caùc nöôùc ngheøo nhaát cuõng ñang taêng tröôûng nhanh
taát caû nhöõng nöôùc coù hôn hay khoâng? Hoï coù tieán tôùi hoäi tuï vôùi Myõ, cho duø hoï coøn
soá öôùc tính döïa treân ñang raát xa ôû phía sau?
PPP cuûa GDP bình
quaân ñaàu ngöôøi cho Caâu traû lôøi ñöôïc cho thaáy trong Hình 10-3, hình naøy veõ tyû leä
caû hai naêm 1960 vaø
taêng tröôûng saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi haøng naêm töø 1960
1992 ( hoaëc, trong
moät soá tröôøng hôïp laø ñeán 1992 so vôùi saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi naêm 1960 cuûa
naêm 1990 hoaëc 97 quoác gia.
1991). Coù moät soá söï
thieáu vaéng ñaùng keå Hình 10-3 khoâng cho thaáy moät moâ thöùc roõ raøng. Trong suoát
nhö Trung quoác vaø
30 naêm cuoái, söï hoäi tuï ñaõ khoâng coøn laø quy luaät. Nhöõng nöôùc
moät soá nöôùc Ñoâng
AÂu vì khoâng coù soá
töông ñoái ngheøo hôn trong naêm 1960 noùi chung khoâng taêng
lieäu cho naêm 1960. tröôûng nhanh hôn.

Tuy nhieân, ñaùm ñieåm trong hình naøy che giaáu moät soá moâ thöùc
phuï lyù thuù, caùc moâ thöùc phuï naøy xuaát hieän khi chuùng ta phaân caùc
quoác gia thaønh caùc nhoùm khaùc nhau. Chuùng ta nhaän daïng 3 nhoùm
trong Hình 10-4. Caùc hình thoi bieåu thò nhoùm caùc nöôùc OECD
chuùng ta ñaõ xem xeùt tröôùc ñaây. Caùc hình vuoâng bieåu thò nhoùm caùc
nöôùc ôû chaâu Phi. Caùc hình tam giaùc bieåu thò boán neàn kinh teá chaâu
AÙ: Singapore, Ñaøi Loan, Hoàng Koâng vaø Haøn Quoác. Toång coäng caû
3 nhoùm goàm 59 nöôùc. Ñeå traùnh loän xoän, Hình 10-4 boû ra ngoaøi taát
caû caùc nöôùc khaùc; caùc nöôùc naøy phaûn aùnh caùc moâ thöùc keùm roõ
HÌNH 10-3:
Tyû leä taêng tröôûng raøng.
Tyû leä taêng tröôûng haøng naêm cuûa GDP bình quaân
ngöôøi 1960-1992, so
vôùi GDP bình quaân
ñaàu ngöôøi 1960; 97
quoác gia.
ñaàu ngöôøi 1960–1992 (%)
Khoâng coù moái quan

heä roõ raøng naøo giöõa
tyû leä taêng tröôûng cuûa
saûn löôïng töø 1960 vaø
möùc saûn löôïng bình
quaân ñaàu ngöôøi naêm
1960.
Nguoàn: Xem baûng
10-1.
GDP bình quaân ñaàu ngöôøi naêm 1960
HÌNH 10-4: (tính theo ñoâ la 1992)
Tyû leä taêng tröôûng haøng naêm cuûa GDP bình quaân
Tyû leä taêng tröôûng

ngöôøi, 1960-1992, so
ñaàu ngöôøi 1960–1992 (%)
vôùi GDP bình quaân

ñaàu ngöôøi naêm
1960: OECD, chaâu
Phi, vaø chaâu AÙ
Caùc nöôùc chaâu AÙ

(boán nöôùc) hoäi tuï veà
caùc möùc cuûa OECD.
Khoâng coù daáu hieäu
hoäi tuï cuûa caùc nöôùc
chaâu Phi.
Nguoàn: Xem baûng
GDP bình quaân ñaàu ngöôøi naêm 1960
10-1. (tính theo ñoâ la 1992)

Hình 10-4 cho 3 keát luaän chính sau ñaây:
1. Böùc tranh cuûa caùc nöôùc OECD raát gioáng nhö trong
Hình 10-2, voán xem xeùt moät khoaûng thôøi gian hôi daøi hôn (töø
1950 so vôùi ôû ñaây laø töø 1960). Haàu nhö taát caû ñeàu xuaát phaùt
töø moät möùc saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi töông ñoái cao
(chaúng haïn, ít nhaát cuõng baèng 1/3 möùc cuûa Myõ naêm 1960),
Nhöõng soá lieäu naøy
chæ bao truøm caùc naêm
vaø coù baèng chöùng raát roõ raøng veà söï hoäi tuï.
töø 1960 ñeán 1992, vaø 2. Söï hoäi tuï cuõng roõ reät trong tröôøng hôïp 4 neàn kinh teá ôû chaâu
khoâng bao goàm
AÙ. Trong khi Nhaät baûn (ñöôïc bieåu thò baèng moät hình thoi nhö
nhöõng naêm gaàn ñaây,
vaø söï giaûm suùt trong
moät thaønh vieân cuûa OECD) laø neàn kinh teá ñaàu tieân ôû chaâu AÙ
taêng tröôûng do taêng tröôûng nhanh vaø ngaøy nay coù möùc saûn löôïng bình quaân
“khuûng hoaûng ôû chaâu ñaàu ngöôøi cao nhaát ôû chaâu AÙ, vaøi neàn kinh teá chaâu AÙ khaùc
AÙ” ñaõ ñöôïc thaûo luaän ñang ñuoåi theo raát saùt. Singapore, Ñaøi Loan, Hoàng Koâng vaø
ôû chöông 1. Nhöng Haøn Quoác – ñoâi khi ñöôïc goïi laø boán con hoå – coù tyû leä taêng
vieäc ñöa vaøo caû caùc
tröôûng GDP bình quaân ñaàu ngöôøi trung bình haøng naêm hôn
soá lieäu veà möùc taêng
tröôûng thaáp hôn trong 6% trong suoát 30 naêm qua. Naêm 1960, saûn löôïng bình quaân
caùc naêm cuoái thaäp kyû ñaàu ngöôøi trung bình cuûa hoï ñaït khoaûng 16% con soá cuûa Myõ;
1990 seõ khoâng coù vaøo khoaûng 1992 con soá ñoù taêng leân khoaûng 62% saûn löôïng
aûnh höôûng gì. Noùi cuûa Myõ. Vaøi nöôùc chaâu AÙ khaùc, trong soá ñoù coù Indonesia,
caùch khaùc, söï suït
Malaysia, Trung Quoác, vaø Thailand (khoâng coù trong ñoà thò vì
giaûm saûn löôïng hieän
nay ôû moät soá neàn
thieáu soá lieäu naêm 1960), gaàn ñaây cuõng taêng tröôûng vôùi toác ñoä
kinh teá chaâu AÙ khoâng töông töï, vaø nhanh choùng ñuoåi kòp.
laøm thay ñoåi ñöôïc
3. Böùc tranh raát khaùc bieät ôû caùc nöôùc chaâu Phi. Hoäi tuï chaéc
moät söï thaät laø hoï ñaõ
coù thaønh quaû voâ cuøng
chaén khoâng phaûi laø quy luaät ôû chaâu Phi. Haàu heát caùc nöôùc
toát keå töø 1960. chaâu Phi ñeàu raát ngheøo vaøo naêm 1960, vaø nhieàu nöôùc töøng
traûi qua thôøi kyø taêng tröôûng aâm cuûa saûn löôïng bình quaân ñaàu
ngöôøi – moät söï suy suïp tuyeät ñoái trong möùc soáng cuûa hoï –
keå töø ñoù. Thaäm chí duø khoâng tham gia vaøo caùc cuoäc chieán
tranh lôùn, saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi ôû Chad vaø
Madagascar ñaõ suït giaûm vôùi toác ñoä 1,3% moät naêm keå töø naêm
1960; saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa hai nöôùc naøy hieän
döøng ôû con soá 67% möùc naêm 1960 cuûa chính hoï. Taïi sao
nhieàu nöôùc chaâu Phi ñeán theá khoâng taêng tröôûng laø moät trong
soá caùc caâu hoûi chính ñaët tröôùc caùc nhaø kinh teá phaùt trieån
ngaøy nay.

Chuùng ta seõ khoâng ñaûm nhaän nhöõng thaùch thöùc roäng hôn do
nhöõng söï kieän ñöôïc trình baøy trong phaàn naøy ñeà ra. Laøm nhö
vaäy seõ daãn chuùng ta ñi quaù xa vaøo lòch söû kinh teá vaø kinh teá hoïc
phaùt trieån. Nhöng nhöõng thaùch thöùc ñoù ñaët ba söï kieän cô baûn
chuùng ta ñaõ thaûo luaän tröôùc ñaây ñoái vôùi OECD vaøo vieãn caûnh cuûa
chuùng:
1. Taêng tröôûng khoâng phaûi laø moät taát yeáu lòch söû. Khoâng coù
maáy taêng tröôûng trong phaàn lôùn lòch söû nhaân loaïi, vaø ôû raát
nhieàu quoác gia ngaøy nay taêng tröôûng vaãn coøn coù theå bieán
Söï phaân bieät giöõa lyù maát. Caùc hoïc thuyeát giaûi thích taêng tröôûng ôû caùc nöôùc OECD
thuyeát taêng tröôûng vaø ngaøy nay chaéc haún, treân nguyeân taéc, cuõng coù theå giaûi thích
kinh teá hoïc phaùt trieån
ñöôïc söï khoâng taêng tröôûng trong quaù khöù, vaø söï khoâng coù
raát môø nhaït. Moät söï
phaân bieät ñaïi ñeå laø: taêng tröôûng ôû raát nhieàu nöôùc chaâu Phi ngaøy nay.
Lyù thuyeát taêng tröôûng
chaáp nhaän nhieàu ñònh 2. Söï hoäi tuï cuûa caùc nöôùc OECD vôùi Myõ haún coù theå laø moät böôùc
cheá (ví duï, heä thoáng khôûi ñaàu toát cho moät cuù nhaûy coùc (leapfrogging), moät giai
phaùp luaät, hình thöùc ñoaïn maø vai troø daãn ñaàu veà kinh teá tuoät khoûi nöôùc naøy ñeå
cuûa chính phuû) nhö qua nöôùc khaùc. Hoïc thuyeát giaûi thích söï hoäi tuï vì theá cuõng
laø ñöông nhieân, kinh phaûi tính ñeán khaû naêng hoäi tuï seõ ñöôïc theo sau bôûi moät cuù
teá hoïc phaùt trieån ñaët
nhaûy coùc vaø söï xuaát hieän cuûa moät nöôùc daãn ñaàu môùi trong
caâu hoûi nhöõng ñònh
cheá naøo caàn ñeå duy kinh teá .
trì söï taêng tröôûng beàn
vöõng. 3. Sau cuøng, trong moät vieãn caûnh lòch söû daøi hôn, ñieàu khoù hieåu
khoâng phaûi laø möùc taêng tröôûng thaáp hôn keå töø naêm 1973 ôû
caùc nöôùc OECD. Maø ñieàu khoù hieåu hôn laø giai ñoaïn ñaàu cuûa
thôøi taêng tröôûng cöïc nhanh. Vieäc tìm kieám moät caùch giaûi
thích cho möùc taêng tröôûng thaáp hôn hieän nay coù theå xuaát phaùt
töø söï hieåu bieát veà nhöõng yeáu toá ñoùng goùp vaøo söï taêng tröôûng
nhanh sau Ñaïi chieán Theá giôùi laàn II, vaø lieäu caùc yeáu toá ñoù ñaõ
bieán maát hay chöa.
10-3. Suy nghó veà taêng tröôûng: Moät vaán ñeà cô baûn
Chuùng ta giaûi thích nhö theá naøo veà nhöõng söï kieän chuùng ta ñaõ
thaáy trong phaàn 10-1 vaø 10-2? Caùi gì quyeát ñònh taêng tröôûng?
Vai troø cuûa tích luõy voán laø gì? Vai troø cuûa tieán boä coâng ngheä laø
gì? Ñeå suy nghó vaø traû lôøi nhöõng caâu hoûi naøy, caùc nhaø kinh teá

hoïc söû duïng moät khung ñaõ ñöôïc phaùt trieån laàn ñaàu tieân bôûi giaùo sö
cuûa MIT, Robert Solow vaøo cuoái nhöõng naêm 1950. Khung naøy ñaõ
Baøi vieát cuûa Solow, chöùng toû laø vöõng chaéc vaø höõu ích, vaø chuùng ta seõ söû duïng noù ôû
“Moät söï ñoùng goùp
ñaây. Phaàn naøy seõ giôùi thieäu khung ñoù. Caùc chöông 11 vaø 12 ñöa ra
vaøo Lyù thuyeát Taêng
tröôûng Kinh teá”, moät söï phaân tích chi tieát hôn, ñaàu tieân veà vai troø cuûa tích luõy voán
ñaêng treân Quarterly vaø sau ñoù laø veà vai troø cuûa tieán boä coâng ngheä trong quaù trình taêng
Journal of Economics tröôûng.
Thaùng 2 1956, 65-94.
Solow ñaõ nhaän Giaûi
Haøm Toång Saûn Xuaát
thöôûng Nobel vaøo
naêm 1987 vì coâng
Ñieåm xuaát phaùt cuûa baát kyø lyù thuyeát taêng tröôûng naøo cuõng laø
trình cuûa oâng veà taêng
tröôûng. haøm toång saûn xuaát, ñoù laø moái quan heä giöõa toång saûn löôïng vaø caùc
ñaàu vaøo (nhaäp löôïng) trong saûn xuaát.
Haøm saûn xuaát chuùng ta ñaõ giôùi thieäu trong chöông 6 ñeå nghieân
Haøm toång saûn xuaát cöùu söï xaùc ñònh saûn löôïng trong ngaén haïn vaø trung haïn mang hình
laø: thöùc ñaëc bieät ñôn giaûn. Saûn löôïng chæ ñôn giaûn tyû leä vôùi vieäc laøm
Y = F(K,N)
(phöông trình [6.2]). Giaû ñònh naøy coù theå chaáp nhaän ñöôïc chæ khi
Toång saûn löôïng (Y) chuùng ta ñaët troïng taâm vaøo nhöõng bieán ñoäng cuûa saûn löôïng vaø
phuï thuoäc vaøo toång vieäc laøm. Nhöng baây giôø troïng taâm cuûa chuùng ta chuyeån sang
löôïng voán (K) vaø taêng tröôûng, giaû ñònh naøy seõ khoâng coøn phuø hôïp nöõa: Noù coù yù
toång soá coâng nhaân nghóa laø saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân laø khoâng ñoåi, loaïi tröø hoaøn
(N).
toaøn taêng tröôûng (hoaëc chí ít laø taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu
coâng nhaân).
Baây giôø laø luùc loaïi boû giaû ñònh aáy. Bôûi vaäy, töø baây giôø trôû ñi,
chuùng ta seõ giaû ñònh toång saûn löôïng ñöôïc saûn xuaát ra söû duïng 2
ñaàu vaøo laø voán vaø lao ñoäng.
Y=
F(K,N) (10.1)
Vaãn nhö tröôùc, Y laø toång saûn löôïng; K laø voán – toång cuûa taát caû
maùy moùc, nhaø maùy, toøa nhaø vaên phoøng vaø nhaø ôû trong neàn kinh
teá; N laø lao ñoäng – soá coâng nhaân trong neàn kinh teá. Haøm soá F,
cho chuùng ta bieát soá saûn löôïng ñöôïc saûn xuaát ra töông öùng vôùi soá
löôïng voán vaø lao ñoäng cho tröôùc, chính laø haøm toång saûn xuaát.
Caùch suy nghó veà haøm toång saûn xuaát naøy roõ raøng laø moät söï caûi
tieán caùch xöû lyù cuûa chuùng ta trong chöông 6. Noù vaãn coøn laø moät söï
ñôn giaûn hoùa maïnh meõ thöïc teá. Chaéc chaén maùy moùc vaø caùc toøa
nhaø vaên phoøng ñoùng nhöõng vai troø raát khaùc nhau trong saûn xuaát ra
toång saûn löôïng, vaø caàn ñöôïc xem xeùt nhö nhöõng ñaàu vaøo khaùc
nhau. Roõ raøng nhöõng nhaân vieân coù trình ñoä tieán só khaùc haún vôùi
caùc coâng nhaân toát nghieäp phoå thoâng trung hoïc; tuy theá, theo caùch
xaây döïng ñaàu vaøo lao ñoäng nhö laø moät con soá ñôn giaûn veà soá coâng
nhaân trong neàn kinh teá, chuùng ta seõ coi taát caû moïi ngöôøi laøm vieäc
ñeàu nhö nhau. Chuùng ta seõ loaïi boû moät soá trong nhöõng giaû ñònh
ñôn giaûn hoùa naøy sau. Trong luùc naøy, söû duïng phöông trình (10.1),
laø phöông trình nhaán maïnh vai troø cuûa caû lao ñoäng vaø voán trong
saûn xuaát, cuõng toát roài.
Haøm F phuï thuoäc vaøo
tình traïng coâng ngheä. Baøn thaân haøm toång saûn xuaát F phuï thuoäc vaøo caùi gì? Noùi caùch
Tình traïng coâng ngheä
khaùc, vôùi moät soá löôïng voán vaø lao ñoäng cho tröôùc seõ saûn xuaát ra
caøng cao thì giaù trò
haøm F(K,N) caøng cao ñöôïc moät saûn löôïng laø bao nhieâu? Ñieàu naøy phuï thuoäc vaøo tình
ñoái vôùi moät soá K vaø traïng coâng ngheä. Cuøng moät soá löôïng voán vaø lao ñoäng, moät quoác
moät soá N cho tröôùc. gia coù coâng ngheä tieân tieán hôn seõ taïo ra saûn löôïng cao hôn so vôùi
moät quoác gia coù coâng ngheä thoâ sô.
Chuùng ta hieåu tình traïng coâng ngheä laø gì? Theo nghóa heïp,
chuùng ta coù theå nghó veà tình traïng coâng ngheä nhö moät danh saùch
caùc baûn keá hoaïch chi tieát xaùc ñònh roõ caû daõy saûn phaåm coù theå ñöôïc
saûn xuaát ra trong moät neàn kinh teá cuõng nhö caùc kyõ thuaät coù saün ñeå
taïo ra chuùng. Chuùng ta cuõng coù theå nghó veà tình traïng coâng ngheä
theo nghóa roäng hôn: Bao nhieâu saûn löôïng ñöôïc saûn xuaát ra trong
moät neàn kinh teá cuõng phuï thuoäc vaøo vieäc caùc coâng ty ñöôïc ñieàu
haønh toát nhö theá naøo, vaøo söï toå chöùc vaø söï tinh vi cuûa caùc thò
tröôøng, vaøo heä thoáng phaùp luaät vaø söï cöôõng cheá thi haønh phaùp
luaät, vaøo moâi tröôøng chính trò vaø vaân vaân. Chuùng ta seõ nghó veà tình
traïng coâng ngheä theo nghóa heïp ñoái vôùi haàu heát noäi dung trong hai
chöông tieáp theo. Toâi seõ quay laïi vôùi nhöõng gì chuùng ta ñaõ bieát veà
vai troø cuûa caùc yeáu toá khaùc, töø heä thoáng phaùp luaät cho ñeán hình
thöùc cuûa chính quyeàn ôû cuoái chöông 12.
Sinh lôïi theo quy moâ (Returns to Scale) vaø Sinh lôïi theo nhaân
toá saûn xuaát (Returns to Factors). Chuùng ta ñaõ giôùi thieäu veà haøm
toång saûn xuaát, chuùng ta coù theå ñaët nhöõng haïn cheá hôïp lyù naøo leân
haøm naøy?
Phaân bieät tieáp giöõa lyù Haõy xeùt moät thí nghieäm trong yù nghó, trong ñoù chuùng ta taêng
thuyeát taêng tröôûng gaáp ñoâi caû soá coâng nhaân laãn soá löôïng voán trong neàn kinh teá.
vaø kinh teá hoïc phaùt
Thaät hôïp lyù khi phoûng ñoaùn raèng saûn löôïng cuõng seõ taêng ñaïi
trieån: Haõy coi lyù
thuyeát taêng tröôûng khaùi laø gaáp ñoâi: Thöïc teá laø, chuùng ta seõ sao cheùp neàn kinh teá
nhö laø ñaët troïng taâm nguyeân thuûy, vaø neàn kinh teá sao cheùp naøy coù theå saûn xuaát ra saûn
vaøo vai troø cuûa coâng löôïng theo cuøng moät caùch nhö trong neàn kinh teá nguyeân thuûy.
ngheä theo nghóa heïp, Tính chaát naøy ñöôïc goïi laø sinh lôïi khoâng ñoåi theo quy moâ: Neáu
coøn kinh teá hoïc phaùt
quy moâ cuûa hoaït ñoäng ñöôïc nhaân ñoâi – nghóa laø, neáu soá löôïng
trieån nhö laø ñaët troïng
taâm vaøo vai troø cuûa
voán vaø lao ñoäng ñöôïc nhaân ñoâi – thì saûn löôïng cuõng seõ gaáp ñoâi
coâng ngheä theo nghóa
roäng 2Y = F(2K,2N)
Hay toång quaùt hôn, vôùi baát kyø moät soá x naøo ñoù
Baïn coù theå ñaët caâu xY = F(xK,xN) (10.2)

hoûi veà giaû ñònh naøy:
Khi nhaân ñoâi neàn
kinh teá ñoøi hoûi phaûi Sinh lôïi khoâng ñoåi theo quy moâ ñeà caäp tôùi nhöõng gì xaûy ra vôùi
nhaân ñoâi caû khoâng saûn löôïng khi caû voán laãn lao ñoäng ñeàu taêng leân. Chuùng ta caàn
gian. Ñieàu naøy seõ ra giaû ñònh ñieàu gì khi chæ coù moät ñaàu vaøo – giaû söû laø voán – ñöôïc
sao khi moãi quoác gia taêng leân?
chæ coù moät dieän tích
khoâng ñoåi? YÙ kieán
phaûn ñoái naøy laø ñuùng
Chaéc chaén laø hôïp lyù khi cho raèng saûn löôïng cuõng seõ taêng.
veà lyù thuyeát, nhöng Cuõng hôïp lyù khi cho raèng moät möùc gia taêng voán ñònh saün seõ daãn
laïi khoâng quan troïng ñeán moät möùc gia taêng saûn löôïng caøng ngaøy caøng nhoû khi möùc
trong thöïc teá, ngoaïi voán taêng leân. Taïi sao? Haõy suy nghó, ví duï veà moät nhoùm thö kyù,
tröø caùc neàn kinh teá bao goàm moät soá caùc thö kyù. Coi voán laø caùc maùy vi tính. Vieäc ñöa
maø noâng nghieäp giöõ
theâm chæ moät maùy tính vaøo seõ laøm taêng ñaùng keå saûn löôïng cuûa
vai troø troïng taâm. Ví
duï, Hoàng Koâng coù raát caû nhoùm vì chieác maùy tính naøy ñaûm ñöông moät soá coâng vieäc caàn
ít ñaát ñai laïi coù moät nhieàu thôøi gian. Khi soá löôïng maùy tính taêng leân vaø nhieàu thö kyù
neàn kinh teá raát giaøu trong nhoùm coù rieâng moät maùy tính caù nhaân, saûn löôïng seõ tieáp tuïc
coù. Ñoái vôùi nhöõng taêng leân, maëc duø phaàn taêng leân treân moät maùy tính ít hôn so vôùi
neàn kinh teá hieän ñaïi,
phaàn taêng leân khi chieác maùy ban ñaàu ñöôïc ñöa theâm vaøo. Moät
sinh lôïi khoâng ñoåi
theo quy moâ döôøng khi moãi thö kyù coù rieâng moät maùy tính caù nhaân, vieäc tieáp tuïc taêng
nhö laø moät ñieàu gaàn soá maùy tính leân khoâng coù khaû naêng laøm taêng saûn löôïng nhieàu.
ñuùng vôùi thöïc teá. Nhöõng maùy tính theâm vaøo coù theå ñôn giaûn laø khoâng ñöôïc söû
duïng, vaãn coøn naèm nguyeân trong thuøng, vaø khoâng laøm taêng ñöôïc
moät chuùt saûn löôïng naøo.
Chuùng ta seõ ñeà caäp ñeán ñaëc tính nhöõng gia taêng voán daãn ñeán
Thaäm chí vôùi sinh lôïi gia taêng saûn löôïng caøng ngaøy caøng ít khi möùc voán taêng laø sinh lôïi
khoâng ñoåi theo quy
giaûm daàn theo voán (moät ñaëc tính quen thuoäc vôùi nhöõng ai ñaõ hoïc
moâ, ôû ñaây vaãn coøn
sinh lôïi giaûm daàn kinh teá vi moâ). Ñaàu vaøo kia laø lao ñoäng cuõng coù moät ñaëc tính
theo töøng yeáu toá, khi töông töï nhö vaäy: Taêng lao ñoäng, vôùi soá voán khoâng ñoåi daãn ñeán
giöõ caùc yeáu toá khaùc taêng saûn löôïng ngaøy caøng nhoû khi möùc lao ñoäng taêng leân. (Trôû laïi
khoâng thay ñoåi: vôùi ví duï tröôùc cuûa chuùng ta, ñieàu gì xaûy ra khi baïn taêng soá thö kyù
leân vôùi soá maùy tính khoâng thay ñoåi). Chuùng ta cuõng coù sinh lôïi
• Lao ñoäng khoâng
ñoåi, sinh lôïi giaûm daàn giaûm daàn theo lao ñoäng.
theo voán: Gia taêng
voán daãn ñeán möùc gia Saûn löôïng vaø voán treân ñaàu coâng nhaân
taêng saûn löôïng caøng
ngaøy caøng thaáp khi
möùc voán taêng leân
Haøm toång saûn xuaát maø chuùng ta ñaõ vieát vaø 2 ñaëc tính maø
chuùng ta vöøa môùi giaû ñònh nguï yù moät moái quan heä ñôn giaûn giöõa
• Voán khoâng ñoåi,
saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân vaø voán treân ñaàu coâng nhaân.
sinh lôïi giaûm daàn
theo lao ñoäng: Gia
taêng lao ñoäng daãn Ñeå ruùt ra moái quan heä giöõa saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân vaø
ñeán ñeán möùc taêng voán treân ñaàu coâng nhaân chuùng ta ñaët x = 1/N trong phöông trình
saûn löôïng caøng ngaøy (10.2), ñeå
caøng thaáp khi möùc Y K 
lao ñoäng taêng leân = F  ,1 (10.3)
N N 
Chuù yù raèng Y/N laø saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân, K/N laø voán
treân ñaàu coâng nhaân. Nhö vaäy phöông trình (10.3) noùi leân raèng soá
löôïng cuûa saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân phuï thuoäc vaøo soá löôïng
voán treân ñaàu coâng nhaân. Moái quan heä naøy giöõa saûn löôïng treân ñaàu
coâng nhaân vaø voán treân ñaàu coâng nhaân ñöôïc veõ trong Hình 10-5.
HÌNH: 10-5
Saûn löôïng treân ñaàu coâng
Saûn löôïng vaø voán

treân ñaàu coâng nhaân
nhaân, Y/N
Gia taêng voán treân

ñaàu coâng nhaân daãn
ñeán gia taêng saûn
löôïng treân ñaàu
coâng nhaân caøng
ngaøy caøng thaáp Voán treân ñaàu coâng nhaân, Y/N
Saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân (Y/N) ñöôïc ño treân truïc tung,
voán treân ñaàu coâng nhaân (K/N) treân truïc hoaønh. Moái quan heä giöõa
hai ñaïi löôïng ñoù ñöôïc bieåu dieãn baèng moät ñöôøng cong doác leân.
Gia taêng voán treân Khi voán treân ñaàu coâng nhaân taêng, saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân
ñaàu coâng nhaân daãn cuõng taêng theo. Nhöng vì sinh lôïi giaûm daàn theo voán neân taêng
ñeán gia taêng saûn voán daãn ñeán taêng saûn löôïng caøng ngaøy caøng thaáp. Taïi ñieåm A,
löôïng treân ñaàu coâng khi voán treân ñaàu coâng nhaân thaáp, gia taêng voán treân ñaàu coâng
nhaân ngaøy caøng thaáp
nhaân baèng ñoaïn AB daãn ñeán gia taêng saûn löôïng treân ñaàu coâng
khi möùc voán treân
ñaàu coâng nhaân taêng nhaân baèng ñoaïn A’B’. Taïi ñieåm C, khi voán treân ñaàu coâng nhaân
leân. lôùn hôn, cuøng moät möùc gia taêng voán treân ñaàu coâng nhaân, CD
(ñoaïn CD = ñoaïn AB), daãn ñeán möùc gia taêng saûn löôïng treân ñaàu
coâng nhaân nhoû hôn nhieàu, chæ baèng ñoaïn C’D’. Ñieàu naøy cuõng
gioáng nhö trong ví duï cuûa chuùng ta veà nhoùm thö kyù, khi nhöõng
maùy tính theâm vaøo daãn ñeán taùc ñoäng ngaøy caøng ít ñoái vôùi toång
saûn löôïng.
Nguoàn taêng tröôûng
Baây giôø chuùng ta ñaõ saün saøng trôû laïi vôùi taêng tröôûng. Taêng
tröôûng xuaát phaùt töø ñaâu? Taïi sao saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân –
hoaëc saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi, neáu chuùng ta giaû ñònh tyû leä
coâng nhaân treân toaøn boä daân soá gaàn nhö khoâng thay ñoåi theo thôøi
gian – taêng leân theo thôøi gian? Phöông trình (10.3) cho chuùng ta
moät caâu traû lôøi ñôn giaûn:
• Nhöõng gia taêng trong saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân (Y/N)
Taêng voán treân ñaàu coù theå xuaát phaùt töø nhöõng gia taêng trong voán treân ñaàu coâng
coâng nhaân: Chuyeån nhaân (K/N). Ñoù laø moái quan heä chuùng ta môùi vöøa xem xeùt
ñoäng doïc theo (ñöôøng
trong Hình 10-5. Khi (K/N) taêng – khi chuùng ta di chuyeån veà
bieåu dieãn) haøm saûn
xuaát.
beân phaûi treân truïc hoaønh – (Y/N) seõ taêng leân.
• Hoaëc chuùng coù theå xuaát phaùt töø nhöõng caûi thieän trong tình
traïng coâng ngheä, voán laøm dòch chuyeån haøm saûn xuaát, F, vaø daãn
Nhöõng caûi thieän trong ñeán saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân cao hôn vôùi möùc voán treân
tình traïng coâng ngheä:
ñaàu coâng nhaân cho tröôùc. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän trong Hình
Nhöõng chuyeån dòch
cuûa haøm saûn xuaát. 10-6. Caûi thieän trong tình traïng coâng ngheä laøm dòch chuyeån

haøm saûn xuaát töø F ñeán F’. Ñoái vôùi moät möùc voán treân ñaàu coâng
nhaân cho tröôùc, caûi thieän coâng ngheä daãn ñeán gia taêng saûn löôïng
treân ñaàu coâng nhaân. Ví duï, ñoái vôùi möùc voán treân ñaàu coâng nhaân
töông öùng vôùi ñieåm A, saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân taêng töø A’
ñeán B’.
HÌNH 10-6:
Taùc ñoäng cuûa söï caûi
Saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân, Y/N

thieän tình traïng
coâng ngheä
Moät söï caûi thieän

trong tình traïng coâng
ngheä dòch chuyeån F (K/N, 1)
haøm saûn xuaát leân
treân, daãn ñeán gia
taêng saûn löôïng treân
ñaàu coâng nhaân vôùi
möùc voán treân ñaàu
coâng nhaân cho tröôùc
Voán treân ñaàu coâng nhaân, K/N
Do ñoù, chuùng ta coù theå xem taêng tröôûng xuaát phaùt töø söï tích luõy
voán vaø töø tieán boä coâng ngheä – caûi thieän trong tình traïng coâng
ngheä. Tuy nhieân chuùng ta seõ thaáy, hai nhaân toá naøy ñoùng caùc vai
troø raát khaùc nhau trong quaù trình taêng tröôûng:
• Söï tích luõy voán ñôn ñoäc moät mình khoâng theå duy trì beàn vöõng
taêng tröôûng. Moät cuoäc tranh luaän chính thöùc caàn phaûi chôø cho tôùi
chöông 11. Nhöng chuùng ta coù theå caûm nhaän baèng tröïc giaùc ñoái
vôùi caâu traû lôøi naøy töø Hình 10-5. Do sinh lôïi giaûm daàn theo voán,
duy trì beàn vöõng taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân seõ ñoøi
hoûi söï gia taêng ngaøy caøng nhieàu trong möùc voán treân ñaàu coâng
nhaân. ÔÛ moät giai ñoaïn naøo ñoù, xaõ hoäi seõ khoâng saün loøng tieát kieäm
vaø ñaàu tö ñuû ñeå gia taêng theâm voán. ÔÛ giai ñoaïn ñoù, saûn löôïng
treân ñaàu coâng nhaân seõ khoâng taêng nöõa.
Coù phaûi ñieàu naøy coù nghóa laø tyû leä tieát kieäm cuûa neàn kinh teá –
tyû leä cuûa thu nhaäp ñöôïc tieát kieäm – laø khoâng quan troïng? Khoâng
phaûi. Ñuùng laø tyû leä tieát kieäm cao hôn khoâng theå laøm taêng tyû leä

taêng tröôûng cuûa saûn löôïng moät caùch vónh cöûu. Nhöng noù coù theå
duy trì beàn vöõng moät möùc saûn löôïng cao hôn. Haõy ñeå toâi phaùt
bieåu ñieàu naøy theo moät caùch hôi khaùc. Laáy 2 neàn kinh teá chæ
khaùc nhau veà tyû leä tieát kieäm. Hai neàn kinh teá naøy seõ taêng tröôûng
vôùi cuøng moät toác ñoä: nhöng ôû baát kyø thôøi ñieåm naøo, neàn kinh teá
coù tyû leä tieát kieäm cao hôn seõ coù möùc saûn löôïng bình quaân ñaàu
ngöôøi cao hôn so vôùi neàn kinh teá kia. Tyû leä tieát kieäm taùc ñoäng
ñeán möùc saûn löôïng nhö theá naøo vaø bao nhieâu, vaø lieäu moät nöôùc
nhö nöôùc Myõ (voán coù tyû leä tieát kieäm raát thaáp) coù caàn coá gaéng
taêng tyû leä tieát kieäm cuûa hoï hay khoâng, ñoù laø moät trong soá caùc
chuû ñeà maø chuùng ta seõ ñeà caäp ñeán trong chöông 11.
• Taêng tröôûng ñöôïc duy trì beàn vöõng ñoøi hoûi tieán boä coâng ngheä
cuõng phaûi ñöôïc duy trì beàn vöõng. Ñieàu naøy thöïc ra xuaát phaùt töø
söï nhaän ñònh ñaàu tieân: Vôùi 2 nhaân toá coù theå daãn ñeán taêng saûn
löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi laø tích luõy voán vaø tieán boä coâng ngheä,
neáu tích luõy voán khoâng theå duy trì taêng tröôûng maõi maõi, thì tieán
boä coâng ngheä phaûi laø then choát – vaø ñuùng nhö vaäy. Chuùng ta seõ
thaáy trong chöông 12 raèng toác ñoä taêng tröôûng cuûa saûn löôïng bình
quaân ñaàu ngöôøi cuoái cuøng ñöôïc xaùc ñònh bôûi toác ñoä caûi tieán coâng
ngheä.
Ñieàu ñoù coù moät yù nghóa raát quan troïng. Trong daøi haïn, moät
neàn kinh teá duy trì ñöôïc toác ñoä tieán boä coâng ngheä cao hôn cuoái
cuøng seõ vöôït troäi taát caû caùc neàn kinh teá khaùc. Ñieàu naøy gôïi leân
caâu hoûi, ñieàu gì quyeát ñònh toác ñoä tieán boä coâng ngheä. Nhöõng gì
chuùng ta bieát veà caùc yeáu toá quyeát ñònh tieán boä coâng ngheä – töø
vai troø cuûa chi tieâu cho nghieân cöùu cô baûn vaø nghieân cöùu öùng
duïng, ñeán vai troø cuûa luaät veà baèng saùng cheá , ñeán vai troø cuûa
giaùo duïc vaø ñaøo taïo – seõ laø moät trong soá caùc chuû ñeà ñöôïc ñeà caäp
ñeán trong chöông 12.
TOÙM TAÉT tröôûng, ñoù laø söï taêng leân ñeàu ñaën cuûa
toång saûn löôïng qua thôøi gian.
• Qua nhöõng thôøi kyø daøi, xu höôùng • Xem xeùt söï taêng tröôûng cuûa naêm
taêng tröôûng laøm cho caùc bieán ñoäng nöôùc giaøu (Phaùp, Ñöùc, Nhaät, Anh vaø
trong saûn löôïng coù veû nhoû beù ñi. Taêng Myõ) töø 1950, ba söï kieän chính noåi leân:

1. Caû naêm nöôùc ñeàu traûi qua söï taêng 2. Söï hoäi tuï cuûa caùc möùc saûn löôïng bình
tröôûng maïnh meõ vaø naâng cao möùc soáng quaân ñaàu ngöôøi khoâng phaûi laø moät hieän
raát nhieàu. Taêng tröôûng töø 1950 ñeán töôïng toaøn caàu. Nhieàu nöôùc chaâu AÙ
1998 laøm taêng saûn löôïng thöïc bình nhanh choùng ñuoåi kòp, nhöng caû möùc
quaân ñaàu ngöôøi leân 2,3 laàn ôû Myõ; 4,6 saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi laãn tyû leä
laàn ôû Ñöùc; 10,9 laàn ôû Nhaät. taêng tröôûng cuûa phaàn lôùn caùc nöôùc chaâu
2. Taêng tröôûng giaûm töø giöõa thaäp nieân Phi ñeàu raát thaáp.
1970. Toác ñoä taêng tröôûng trung bình • Suy nghó veà taêng tröôûng, caùc nhaø
cuûa saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi kinh teá baét ñaàu töø haøm toång saûn xuaát
giaûm töø 4,4% trong giai ñoaïn 1950 ñeán theå hieän quan heä cuûa toång saûn löôïng
1973 xuoáng coøn 1,9% trong giai ñoaïn vôùi hai nhaân toá saûn xuaát, ñoù laø voán vaø
1973 ñeán 1988. lao ñoäng. Bao nhieâu saûn löôïng ñöôïc
3. Caùc möùc saûn löôïng bình quaân ñaàu saûn xuaát ra töø nhöõng ñaàu vaøo cho tröôùc
ngöôøi cuûa naêm quoác gia naøy hoäi tuï laïi aáy phuï thuoäc vaøo tình traïng coâng ngheä.
theo thôøi gian. Noùi caùch khaùc, nhöõng • Vôùi giaû ñònh sinh lôïi khoâng ñoåi theo
nöôùc ñi sau ñaõ taêng tröôûng nhanh hôn, quy moâ, haøm toång saûn xuaát nguï yù raèng
ruùt ngaén khoaûng caùch giöõa hoï vaø nöôùc söï taêng leân trong saûn löôïng treân ñaàu
ñang daãn ñaàu kinh teá treân theá giôùi, ñoù coâng nhaân coù theå xuaát phaùt hoaëc töø söï
laø Myõ. taêng voán treân ñaàu coâng nhaân hoaëc töø
• Nhìn laïi caùc baèng chöùng qua moät taäp nhöõng caûi thieän trong tình traïng coâng
hôïp nhieàu quoác gia hôn vaø trong moät ngheä.
thôøi gian daøi hôn, moät soá söï kieän sau • Söï tích luõy voán ñôn ñoäc moät mình
ñaây noåi leân khoâng theå duy trì vónh vieãn taêng tröôûng
1. Treân quy moâ lòch söû nhaân loaïi, taêng saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi. Tuy
tröôûng saûn löôïng beàn vöõng laø moät hieän nhieân, moät quoác gia tieát kieäm bao
töôïng môùi gaàn ñaây. Töø cuoái Ñeá cheá La nhieâu laø ñieàu raát quan troïng bôûi vì tuy
maõ ñeán khoaûng naêm 1500, veà cô baûn khoâng quyeát ñònh tyû leä taêng tröôûng
khoâng coù taêng tröôûng saûn löôïng bình nhöng tyû leä tieát kieäm quyeát ñònh möùc
quaân ñaàu ngöôøi ôû chaâu AÂu. Ngay caû saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi.
trong quaù trình Caùch maïng Coâng
• Taêng tröôûng beàn vöõng cuûa saûn löôïng
nghieäp, toác ñoä taêng tröôûng cuõng khoâng
bình quaân ñaàu ngöôøi roát cuoäc laø do tieán
cao xeùt theo caùc tieâu chuaån hieän haønh.
boä coâng ngheä. Coù leõ caâu hoûi quan troïng
Tyû leä taêng tröôûng cuûa saûn löôïng bình
nhaát trong lyù thuyeát taêng tröôûng laø
quaân ñaàu ngöôøi töø 1820 ñeán 1950 ôû Myõ
nhöõng yeáu toá naøo quyeát ñònh tieán boä
chæ laø 1,5%.
coâng ngheä?

CAÙC THUAÄT NGÖÕ CHÍNH
• Taêng tröôûng, 189 • Haøm toång saûn xuaát, 198

• Thang ño logarit, 190 • Tình traïng coâng ngheä, 198
• Saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi, 190 • Sinh lôïi khoâng ñoåi theo quy moâ, 199
• Söùc mua, 191 • Sinh lôïi giaûm daàn theo voán, 199
• Caân baèng (ngang baèng) söùc mua (PPP), • Sinh lôïi giaûm daàn theo lao ñoäng, 199
191 • Tích luõy voán, 201
• Hoäi tuï, 193 • Tieán boä coâng ngheä, 201
• Cuù nhaûy cöøu hay nhaûy coùc, 196 • Tyû leä tieát kieäm, 201
• Boán con hoå, 197
CAÙC CAÂU HOÛI VAØ BAØI TAÄP

Daáu hoa thò chæ ra caâu hoûi khoù. [web] chæ ra raèng caâu hoûi ñoù ñoøi hoûi phaûi truy caäp Internet.
1. ÑUÙNG / SAI / KHOÂNG CHAÉC CHAÉN e. Saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi ôû
a. Maëc duø coù cuoäc Ñaïi Khuûng Hoaûng, haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi hoäi tuï
saûn löôïng cuûa Myõ naêm 1940 vaãn cao laïi ôû möùc saûn löôïng bình quaân ñaàu
hôn naêm 1929. ngöôøi cuûa Myõ.
b. Treân thang ño logarit, moät bieán taêng f. Tích luõy voán khoâng aûnh höôûng ñeán
5% moät naêm seõ ñi chuyeån doïc theo möùc saûn löôïng trong daøi haïn. Chæ
moät ñöôøng doác ñi leân, vôùi ñoä doác tieán boä coâng ngheä môùi aûnh höôûng.
0,05. g. Haøm toång saûn xuaát laø moái quan heä
c. Neáu nhö trong giai ñoaïn 1973-1998 giöõa saûn löôïng, lao ñoäng vaø voán.
Nhaät baûn tieáp tuïc taêng tröôûng vôùi toác h. Bôûi vì cuoái cuøng chuùng ta seõ hieåu
ñoä cuûa giai ñoaïn 1950 ñeán 1973, thì bieát taát caû moïi ñieàu kieän, seõ khoâng
naêm 1998 saûn löôïng bình quaân ñaàu coøn tieán boä coâng ngheä nöõa vaø cuoái
ngöôøi cuûa Nhaät leõ ra ñaõ gaáp khoaûng cuøng taêng tröôûng cuõng khoâng coøn
3 laàn saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi nöõa.
cuûa Myõ.
d. Giaù löông thöïc thöïc phaåm ôû caùc nöôùc 2. SÖÏ GIAÛM SUÙT TAÊNG TRÖÔÛNG
ngheøo cao hôn ôû caùc nöôùc giaøu. TÖØ 1973

Söû duïng baûng 10-1 ñeå traû lôøi caùc caâu hoûi möùc tieâu duøng bình quaân ñaàu ngöôøi
sau: cuûa Mexico baèng ñoâ la.
a. Haõy tính saûn löôïng bình quaân ñaàu e. Theo moãi phöông phaùp ñöôïc söû
ngöôøi leõ ra ñaõ coù vaøo naêm 1998 cho duïng ôû caâu (c) vaø (d), möùc soáng ôû
töøng quoác gia trong soá naêm quoác gia Mexico thaáp hôn möùc soáng ôû Myõ
neáu nhö toác ñoä taêng tröôûng töø 1973 bao nhieâu? Söï löïa choïn phöông
ñeán 1998 ñoái vôùi moãi nöôùc vaãn giöõ phaùp coù aûnh höôûng ñeán keát quaû
nguyeân nhö trong giai ñoaïn 1950- khoâng?
1973.
b. Tyû leä cuûa saûn löôïng bình quaân ñaàu 4. HAØM SAÛN XUAÁT VAØ SINH LÔÏI
ngöôøi ôû Nhaät so vôùi saûn löôïng bình KHOÂNG ÑOÅI THEO QUY MOÂ
quaân ñaàu ngöôøi ôû Myõ leõ ra laø bao Xem xeùt haøm saûn xuaát Y = K N
nhieâu? a. Haõy tính saûn löôïng khi K = 49 vaø
c. Söï hoäi tuï coù tieáp tuïc trong suoát giai N = 81.
ñoaïn giaûm suùt taêng tröôûng töø 1973 b. Neáu caû voán vaø lao ñoäng ñeàu ñöôïc
ñeán 1988 hay khoâng? taêng gaáp ñoâi, ñieàu gì seõ xaûy ra vôùi
saûn löôïng?
3. CAÂN BAÈNG SÖÙC MUA c. Coù phaûi haøm saûn xuaát naøy coù ñaëc
Giaû ñònh nhöõng ngöôøi tieâu duøng tieâu tröng laø sinh lôïi khoâng ñoåi theo quy
bieåu ôû Mexico vaø ôû Myõ mua nhöõng soá moâ? Haõy giaûi thích.
löôïng vaø traû nhöõng giaù tieàn nhö soá lieäu d. Haõy vieát haøm saûn xuaát naøy nhö moái
trong baûng keøm theo: quan heä giöõa saûn löôïng treân ñaàu
Dòch vuï coâng nhaân vaø voán treân ñaàu coâng
Baùnh mì
xe hôi nhaân.
Giaù SL Giaù SL e. Cho K/N = 4. Y/N seõ laø bao nhieâu?
Mexico 1 peso 400 7 peso 300 Baây giôø nhaân ñoâi K/N thaønh 8. Y/N
Myõ 1$ 1.000 2$ 2.000
seõ taêng hôn gaáp ñoâi hay ít hôn gaáp
a. Haõy tính möùc tieâu duøng bình quaân ñoâi?
ñaàu ngöôøi cuûa Myõ baèng ñoâ la. f. Coù phaûi moái quan heä giöõa saûn löôïng
b. Haõy tính möùc tieâu duøng bình quaân treân ñaàu coâng nhaân vaø voán treân ñaàu
ñaàu ngöôøi cuûa Mexico baèng peso. coâng nhaân bieåu hieän sinh lôïi khoâng
c. Giaû söû raèng 1 peso baèng 20 cent ñoåi theo quy moâ?
(0,20$). Haõy tính möùc tieâu duøng g. Caâu traû lôøi cuûa baïn ôû caâu (f) coù
bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa Mexico gioáng caâu traû lôøi ôû caâu (c) khoâng?
baèng ñoâ la. Taïi sao coù hay taïi sao khoâng?
d. Söû duïng phöông phaùp caân baèng söùc h. Veõ ñoà thò bieåu dieãn moái quan heä
mua vaø caùc giaù cuûa Myõ, haõy tính giöõa saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân
vaø voán treân ñaàu coâng nhaân. Noù coù

hình daùng chung gioáng nhö moái a. Taïi menu cuûa trang web, choïn GDP
quan heä trong Hình 10-5 hay khoâng? per capita (RGDPCH) ñoái vôùi Phaùp,
Haõy giaûi thích. Bæ, Italy vaø Myõ trong giai ñoaïn 1950
ñeán 1992.
5. TAÊNG TRÖÔÛNG VAØ TIEÁN BOÄ b. Khi soá lieäu xuaát hieän treân trình
COÂNG NGHEÄ duyeät web cuûa baïn, löu chuùng laïi
Töø naêm 1950 ñeán naêm 1973, Phaùp, Ñöùc nhö moät teäp tin vaên baûn sau ñoù nhaäp
vaø Nhaät ñaõ coù toác ñoä taêng tröôûng ít nhaát (import) vaøo moät chöông trình baûng
laø cao hôn cuûa Myõ 2 ñieåm phaàn traêm. tính ñieän töû maø baïn thöôøng duøng.
Nhöng phaàn lôùn caùc tieán boä kyõ thuaät Xaùc ñònh tyû soá GDP thöïc cuûa töøng
trong thôøi kyø ñoù laïi ñöôïc taïo ra ôû Myõ. quoác gia trong töøng naêm so sôùi GDP
Ñieàu ñoù coù theå laø nhö theá naøo? töông öùng cuûa Myõ trong naêm ñoù
(nhö vaäy tyû soá naøy seõ baèng soá moät
6. SÖÏ HOÄI TUÏ QUA THÔØI GIAN ñoái vôùi Myõ trong taát caû caùc naêm)
[WEB] c. Veõ ñoà thò caùc tyû soá cuûa Phaùp, Bæ vaø
Trong baûng 10-1, chuùng ta ñaõ thaáy raèng Italy trong suoát giai ñoaïn 1950-1992
möùc saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi ôû (taát caû trong cuøng moät ñoà thò). Ñoà
Anh, Ñöùc, Phaùp, Nhaät vaø ôû Myõ trong thò cuûa baïn coù hoã trôï cho yù töôûng veà
naêm 1998 ñaõ gaàn nhau hôn nhieàu so vôùi söï hoäi tuï giöõa 4 nöôùc lieät keâ trong
naêm 1950. ÔÛ ñaây chuùng ta seõ xem xeùt söï caâu (a) khoâng?
hoäi tuï ôû nhoùm caùc quoác gia khaùc. d. Laäp laïi baøi taäp naøy vôùi Argentina,
Gheù thaêm trang web Venezuela, Chad, Madagascar vaø
<http://www.nber.org/pwt56.html>. Myõ. Ñoà thò môùi cuûa baïn coù hoã trôï
trong ñoù coù Penn World Table (xem cho yù töôûng veà söï hoäi tuï giöõa caùc
baûng 10-1 vaø Hoäp Tieâu Ñieåm “Xaây nöôùc trong nhoùm naøy khoâng?
döïng caùc soá PPP”.
ÑOÏC THEÂM
Phaàn trình baøy toång quaùt nhöõng söï American Leadership (Naêng suaát vaø Söï
kieän veà taêng tröôûng ñöôïc ñöa ra bôûi Daãn ñaàu cuûa Myõ) cuûa William Baumol,
Angus Maddison trong Phases of Sue Anne Batey Blackman and Edward
Economic Development (Caùc Giai ñoaïn Wolff (Cambridge, MA: MIT Press 1989)
Phaùt trieån Kinh teá) (New York: Nhaø Xuaát ñöa ra moät moâ taû soáng ñoäng veà ñôøi soáng
baûn Ñaïi hoïc Oxford, 1982). ôû Myõ keå töø giöõa thaäp kyû 1880 ñaõ ñöôïc
chuyeån ñoåi nhö theá naøo bôûi taêng tröôûng.
Chöông 3 trong Productivity and


Chapter 11
CHÖÔNG 11
TIEÁT KIEÄM, TÍCH LUÕY VOÁN, VAØ SAÛN LÖÔÏNG
Keå töø naêm 1950, tyû leä tieát kieäm cuûa Hoa kyø - laø tyû soá tieát kieäm
treân GDP - ñaït trung bình chæ coù 18,6%, so vôùi 24,6% ôû Ñöùc vaø 33,7% ôû
Nhaät. Ñieàu naøy coù theå giaûi thích taïi sao tyû leä taêng tröôûng cuûa Hoa kyø thaáp
hôn so vôùi haàu heát caùc quoác gia OECD khaùc trong 50 naêm vöøa qua hay
khoâng? Neáu tæ leä tieát kieäm cuûa Hoa kyø taêng thì trong töông lai coù ñaït ñöôïc
toác ñoä taêng tröôûng beàn vöõng cao hôn khoâng?
Toâi cuõng ñaõ ñöa ra caâu traû lôøi cô baûn cho nhöõng vaán ñeà naøy ôû cuoái
chöông 10: Caâu traû lôøi laø khoâng. Trong daøi haïn (moät ñieàu kieän deø daët quan
troïng maø chuùng toâi seõ quay laïi sau), tyû leä taêng tröôûng cuûa moät neàn kinh teá
khoâng phuï thuoäc vaøo tyû leä tieát kieäm. Taêng tröôûng cuûa Hoa kyø trong 50 naêm
qua thaáp hôn khoâng phaûi laø do tyû leä tieát kieäm thaáp. Chuùng ta cuõng seõ khoâng
mong ñôïi taêng tyû leä tieát kieäm seõ laøm cho Hoa Kyø ñaït ñöôïc taêng tröôûng beàn
vöõng cao hôn.
Tuy nhieân, keát luaän naøy khoâng coù nghóa laø chuùng ta khoâng neân
quan taâm ñeán tyû leä tieát kieäm thaáp cuûa Hoa kyø. Ngay caû neáu tyû leä tieát
kieäm naøy khoâng aûnh höôûng laâu daøi ñeán toác ñoä taêng tröôûng, noù cuõng aûnh
höôûng ñeán möùc saûn löôïng vaø möùc soáng. Taêng tyû leä tieát kieäm seõ daãn ñeán
toác ñoä taêng tröôûng cao hôn trong moät thôøi gian vaø cuoái cuøng laøm cho möùc
soáng ôû Hoa kyø cao hôn.
Chuû ñeà cuûa chöông naøy laø nhöõng aûnh höôûng cuûa tyû leä tieát kieäm
ñoái vôùi voán vaø saûn löôïng. Hai phaàn ñaàu xem xeùt söï taùc ñoäng qua laïi giöõa
saûn löôïng vaø tích luõy voán, vaø nhöõng aûnh höôûng cuûa tyû leä tieát kieäm. Phaàn
thöù 3 ñöa ra nhöõng con soá ñeå hieåu roõ hôn veà caùc ñoä lôùn lieân quan. Phaàn
thöù tö ñöa ra moät moâ hình sô khôûi trong ñoù tính ñeán khoâng chæ voán vaät
chaát maø coøn caû voán nhaân löïc.

Chapter 11
11.1. Söï taùc ñoäng qua laïi giöõa saûn löôïng vaø voán:
Ñeå hieåu vieäc xaùc ñònh saûn löôïng trong daøi haïn, baïn phaûi ghi nhôù
hai moái quan heä giöõa saûn löôïng vaø voán:
• Soá löôïng voán xaùc ñònh soá löôïng saûn löôïng ñöôïc saûn xuaát ra
• Soá löôïng saûn löôïng xaùc ñònh soá löôïng tieát kieäm vaø ñaàu tö, vaø do ñoù
quyeát ñònh soá löôïng voán ñöôïc tích luõy
Caû hai moái quan heä naøy, ñöôïc trình baøy trong Hình 11-1, xaùc ñònh
söï tieán trieån cuûa saûn löôïng vaø voán theo thôøi gian. Chuùng ta seõ laàn löôït
xem xeùt töøng moái quan heä.
Nhöõng aûnh höôûng cuûa voán ñoái vôùi saûn löôïng:
AÛnh höôûng cuûa voán ñoái vôùi saûn löôïng laø moái quan heä ñaàu tieân
trong hai quan heä treân, ñaõ ñöôïc chuùng ta baøn ñeán laàn ñaàu trong muïc 10-3.
ÔÛ ñoù, chuùng ta ñaõ ñöa ra haøm toång saûn xuaát vaø thaáy raèng, vôùi giaû thuyeát
sinh lôïi khoâng ñoåi theo quy moâ (nghóa laø neáu nhaäp löôïng taêng gaáp ñoâi thì
saûn löôïng cuõng taêng gaáp ñoâi) chuùng ta coù theå vieát moái quan heä giöõa saûn
löôïng vaø voán treân ñaàu coâng nhaân nhö sau:
Y K 
= F  ,1
N N 
Saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân (Y/N) laø moät haøm taêng (ñoàng bieán)
cuûa voán treân ñaàu coâng nhaân (K/N). Vôùi giaû ñònh sinh lôïi giaûm daàn theo
voán, aûnh höôûng cuûa vieäc taêng voán treân ñaàu coâng nhaân seõ trôû neân nhoû hôn,
tyû soá voán treân ñaàu coâng nhaân ban ñaàu seõ lôùn hôn. Khi voán treân ñaàu coâng
Giaû söû haøm F coù daïng nhaân ñaõ raát cao, thì taêng theâm voán nöõa cuõng seõ chæ coù aûnh höôûng raát nhoû
“tích cuûa hai caên baäc ñoái vôùi saûn löôïng.
hai”:
F (K , N ) = K N
Ñeå ñôn giaûn kyù hieäu, chuùng ta vieát laïi moái quan heä giöõa saûn löôïng
vaø voán treân ñaàu coâng nhaân ñôn giaûn nhö sau:
Thì Y/N = F (K/N,1) =
Y K
K/N N/N = = f 
N N
K/N
trong ñoù haøm f ñaïi dieän cho cuøng moái quan heä giöõa voán vaø saûn
Vì theá haøm f ñôn thuaàn
laø moät haøm caên baäc hai löôïng treân ñaàu coâng nhaân gioáng nhö haøm F
f (K/N) = K/N
f (K / N ) ≡ F (K / N ,1)

Chapter 11
Trong chöông naøy, ñeå taäp trung vaøo vai troø cuûa tích luõy voán, chuùng
ta seõ ñaët theâm hai giaû ñònh:
• Giaû ñònh thöù nhaát laø soá vieäc laøm N khoâng ñoåi. Xin ñeå toâi trình
baøy cuï theå theâm. Haõy khôûi ñaàu baèng moái quan heä giöõa daân soá,
löïc löôïng lao ñoäng vaø soá vieäc laøm maø chuùng ta ñaõ thaáy trong
chöông 2 (vaø sau ñoù laø trong chöông 6). Soá vieäc laøm baèng löïc
löôïng lao ñoäng nhaân vôùi hieäu soá cuûa 1 tröø tyû leä thaát nghieäp.
Löïc löôïng lao ñoäng Löïc löôïng lao ñoäng laïi baèng daân soá nhaân vôùi tyû leä tham gia löïc
(L) = Daân soá X tyû löôïng lao ñoäng. Trong chöông naøy, chuùng ta seõ giaû ñònh daân
leä tham gia löïc löôïng
soá, tyû leä tham gia löïc löôïng lao ñoäng, vaø tyû leä thaát nghieäp laø coá
lao ñoäng
ñònh. Daân soá coá ñònh vaø tyû leä tham gia löïc löôïng lao ñoäng coá
Soá vieäc laøm (N) =
Löïc löôïng lao ñoäng ñònh coù yù nghóa laø löïc löôïng lao ñoäng coá ñònh. Löïc löôïng lao
(L) X [1 tröø tyû leä thaát ñoäng vaø tyû leä thaát nghieäp coá ñònh coù yù nghóa laø soá vieäc laøm, N,
nghieäp (u)] coá ñònh. Ghi nhôù raèng, vôùi nhöõng giaû ñònh naøy, saûn löôïng treân
Neáu daân soá, tyû leä ñaàu coâng nhaân (saûn löôïng chia cho soá vieäc laøm), saûn löôïng treân
tham gia löïc löôïng lao ñaàu ngöôøi (saûn löôïng chia cho daân soá), vaø baûn thaân saûn löôïng
ñoäng, vaø tyû leä thaát seõ thay ñoåi cuøng tyû leä. Maëc duø toâi thöôøng ñeà caäp ñeán söï thay
nghieäp khoâng ñoåi thì ñoåi cuûa saûn löôïng hoaëc voán treân ñaàu coâng nhaân, nhöng ñeå
daân soá, löïc löôïng lao ngöôøi ñoïc caûm thaáy bôùt naëng neà, thænh thoaûng toâi chæ noùi veà söï
ñoäng vaø soá vieäc laøm thay ñoåi cuûa saûn löôïng hoaëc voán, maø boû ñi cuïm töø "treân ñaàu
seõ khoâng ñoåi.
coâng nhaân" hoaëc "treân ñaàu ngöôøi" ôû nhöõng choã khoâng caàn thieát
vì ñaõ quaù hieån nhieân.
HÌNH 11-1
Löôïng toàn Saûn löôïng /
Voán, Saûn löôïng, vaø
voán * Thu nhaäp
Tieát kieäm/Ñaàu tö
Thay ñoåi
Tieát kieäm /
löôïng toàn
Ñaàu tö
voán
_______________
*
Ghi chuù veà dòch thuaät: capital stock vaãn chöa thoáng nhaát caùch dòch ra tieáng Vieät: Khoái löôïng voán, Löôïng voán,
Löôïng toàn voán, Toång löôïng voán, Toàn löôïng voán, Tröõ löôïng voán. ÔÛ ñaây xin taïm dòch laø Löôïng toàn voán.

Chapter 11
Lyù do cuûa vieäc giaû ñònh N coá ñònh laø ñeå deã taäp trung vaøo vai troø cuûa
tích luõy voán trong taêng tröôûng. Neáu N coá ñònh thì chæ coù moät nhaân toá saûn
xuaát thay ñoåi theo thôøi gian laø voán. Tuy nhieân giaû ñònh naøy khoâng thöïc teá
Saûn löôïng treân ñaàu laém, vaø chuùng ta seõ boû giaû ñònh naøy trong 2 chöông tôùi. Trong chöông 12,
ngöôøi = (soá vieäc
chuùng ta seõ tính ñeán söï taêng tröôûng daân soá vaø vieäc laøm ñeàu ñaën. Vaø trong
laøm/daân soá) x saûn
chöông 13, chuùng ta seõ xem caùch thöùc chuùng ta coù theå keát hôïp phaân tích
löôïng treân ñaàu coâng
nhaân. Neáu tyû leä tham trong daøi haïn cuûa chuùng ta, trong ñoù chuùng ta boû qua nhöõng bieán ñoäng
gia löïc löôïng lao ñoäng trong vieäc laøm, vôùi phaân tích tröôùc ñaây veà ngaén vaø trung haïn, voán taäp
laø 60% vaø tyû leä thaát trung moät caùch chính xaùc vaøo nhöõng bieán ñoäng naøy trong vieäc laøm (cuõng
nghieäp laø 10% thì soá nhö saûn löôïng vaø thaát nghieäp). Nhöng caû hai böôùc toát hôn neân ñeå laïi cho
vieäc laøm baèng 60% caùc chöông sau.
nhaân vôùi (1-0,1) =
54% daân soá. Saûn • Giaû ñònh thöù 2 laø khoâng coù tieán boä coâng ngheä, vì theá haøm saûn xuaát f
löôïng treân ñaàu ngöôøi (hoaëc töông ñöông laø F) khoâng thay ñoåi theo thôøi gian. Moät laàn nöõa, lyù
baèng 54% saûn löôïng do ñeå ñöa ra giaû ñònh naøy – hieån nhieân laø ngöôïc vôùi thöïc teá – nhaèm
treân ñaàu coâng nhaân. taäp trung vaøo vai troø cuûa tích luõy voán. Trong chöông 12, chuùng toâi seõ
giôùi thieäu tieán boä coâng ngheä vaø seõ thaáy raèng nhöõng keát luaän cô baûn veà
vai troø cuûa voán ñoái vôùi taêng tröôûng maø chuùng toâi ruùt ra ôû ñaây cuõng vaãn
coøn coù giaù trò khi coù tieán boä coâng ngheä. Moät laàn nöõa böôùc naøy toát hôn
laø ñeå laïi cho chöông sau.
Töø phía saûn xuaát: möùc
voán treân ñaàu coâng Vôùi hai giaû ñònh treân, töø phía saûn xuaát chuùng ta coù theå vieát laïi moái quan
nhaân quyeát ñònh möùc heä ñaàu tieân giöõa saûn löôïng vaø voán treân ñaàu coâng nhaân nhö sau:
saûn löôïng treân ñaàu
coâng nhaân Yt K
= f( t) (11.1)
N N
trong ñoù toâi ñöa theâm caùc chæ soá thôøi gian cho saûn löôïng vaø voán (nhöng
khoâng aùp duïng cho lao ñoäng, N, maø chuùng ta giaû ñònh laø coá ñònh vaø do vaäy
khoâng caàn coù chæ soá thôøi gian). Toùm laïi, voán treân ñaàu coâng nhaân caøng cao
seõ daãn tôùi saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân caøng lôùn.
Nhöõng aûnh höôûng cuûa saûn löôïng ñoái vôùi tích luõy voán
Ñeå ruùt ra moái quan heä thöù hai, giöõa saûn löôïng vaø tích luõy voán,
chuùng ta tieán haønh theo hai böôùc. Tröôùc heát, chuùng ta ruùt ra moái quan heä
giöõa saûn löôïng vaø ñaàu tö. Sau ñoù, chuùng ta ruùt ra moái quan heä giöõa ñaàu tö
vaø tích luõy voán.
Saûn löôïng vaø ñaàu tö. Ñeå ruùt ra moái quan heä giöõa saûn löôïng vaø ñaàu tö,
chuùng toâi ñöa ra ba giaû ñònh sau:
• Chuùng ta tieáp tuïc giaû ñònh raèng neàn kinh teá laø moät neàn kinh teá ñoùng. Nhö
chuùng ta ñaõ bieát trong chöông 3, giaû thieát naøy nguï yù ñaàu tö baèng tieát kieäm

Chapter 11
Nhö chuùng ta seõ gaëp tö nhaân vaø tieát kieäm cuûa chính phuû.
trong chöông 19, I = S + (G – T)
trong moät neàn kinh teá • Ñeå taäp trung vaøo ñoäng thaùi (haønh vi) cuûa tieát kieäm tö nhaân, chuùng toâi
môû, tieát kieäm khoâng boû qua caû thueá vaø chi tieâu chính phuû, vì theá G = T = 0, vaø nhö vaäy tieát
nhaát thieát phaûi baèng kieäm cuûa chính phuû (G – T) = 0. (Sau naøy chuùng ta seõ boû giaû ñònh naøy
ñaàu tö. Moät quoác gia khi chuùng ta taäp trung vaøo yù nghóa cuûa chính saùch thu chi ngaân saùch
coù theå tieát kieäm nhieàu ñoái vôùi taêng tröôûng).
hôn ñaàu tö, vaø cho caùc
nöôùc khaùc vay khoaûn
Thay vaøo phöông trình (ñaúng thöùc) treân cho: I = S
cheânh leäch. Ñaây laø
tröôøng hôïp cuûa Nhaät Ñaàu tö baèng tieát kieäm tö nhaân.
baûn, trong giai ñoaïn
coù thaëng dö maäu dòch • Chuùng ta giaû ñònh tieát kieäm tö nhaân tyû leä vôùi thu nhaäp, vì theá
lôùn ñaõ cho caùc nöôùc S = sY
khaùc vay moät phaàn Thoâng soá s laø tyû leä tieát kieäm, vaø coù giaù trò naèm trong khoaûng töø 0
tieát kieäm cuûa mình. ñeán 1. Giaû ñònh naøy gaén lieàn vôùi hai söï kieän cô baûn veà tieát kieäm. Tyû leä
Toâi seõ boû qua khaû tieát kieäm coù veû khoâng taêng hoaëc giaûm moät caùch coù heä thoáng khi quoác gia
naêng naøy ôû ñaây, vaø söû trôû neân giaøu coù hôn. Vaø caùc quoác gia giaøu coù veû khoâng coù tyû leä tieát kieäm
duïng tieát kieäm vaø ñaàu cao hôn hoaëc thaáp hôn moät caùch heä thoáng so vôùi caùc nöôùc ngheøo.
tö thay theá laãn nhau.
Keát hôïp hai moái quan heä naøy, vaø keát hôïp vôùi chæ soá thôøi gian cho ta:
It = sYt
Baây giôø baïn ñaõ thaáy
ñöôïc hai ñaëc ñieåm Ñaàu tö tyû leä vôùi saûn löôïng. Möùc saûn löôïng caøng cao, möùc ñaàu tö
cuûa haønh vi tieát kieäm caøng cao.
(noùi caùch khaùc laø
haønh vi tieâu duøng): Ñaàu tö vaø tích luõy voán. Böôùc thöù hai thieát laäp quan heä giöõa ñaàu tö, moät
moät trong ngaén haïn khaùi nieäm doøng (maùy moùc môùi ñöôïc saûn xuaát vaø nhöõng nhaø xöôûng môùi
nhö trình baøy trong ñöôïc xaây döïng trong moät giai ñoaïn nhaát ñònh), vôùi voán, moät khaùi nieäm veà
chöông 3 vaø moät trong löôïng toàn (maùy moùc vaø nhaø xöôûng hieän coù trong neàn kinh teá taïi moät thôøi
daøi haïn ôû chöông naøy.
ñieåm nhaát ñònh).
Baïn coù theå töï hoûi hai
ñaëc ñieåm naøy lieân heä
vôùi nhau nhö theá naøo Xem thôøi gian ñöôïc ño löôøng baèng naêm, vì theá t laø kyù hieäu cho
vaø chuùng coù nhaát naêm t, t + 1 kyù hieäu cho naêm t + 1, vaø vaân vaân. Xem voán ñöôïc tính vaøo
quaùn khoâng. Caâu traû ñaàu moãi naêm, vì vaäy Kt laø löôïng toàn voán vaøo ñaàu naêm t, Kt+1 laø löôïng toàn
lôøi laø coù. Chöông 16 voán vaøo ñaàu naêm t+1 vaø cöù theá.
seõ trình baøy ñaày ñuû
veà vaán ñeà naøy. Giaû söû voán ñöôïc khaáu hao vôùi tyû leä δ (maãu töï delta thöôøng cuûa
tieáng Hy laïp) moät naêm: Nghóa laø töø naêm naøy ñeán naêm sau, moät tyû leä δ
cuûa löôïng toàn voán seõ bò hö hoûng vaø trôû neân voâ duïng. Thoâng soá δ ñöôïc goïi
laø tyû leä khaáu hao.

Chapter 11
Do vaäy söï tieán trieån cuûa löôïng toàn voán ñöôïc cho bôûi coâng thöùc:
Haõy nhôù laïi löôïng K t +1 = (1 − δ ) K t + I t
doøng laø nhöõng bieán soá
coù kích thöôùc thôøi
Löôïng toàn voán vaøo ñaàu naêm t+1, Kt+1, baèng vôùi löôïng toàn voán vaøo
gian (ñoù laø, chuùng
ñöôïc xaùc ñònh cho ñaàu naêm t, Kt, ñieàu chænh cho khaáu hao – do vaäy nhaân vôùi (1–δ) – coäng
moät ñôn vò thôøi gian); vôùi ñaàu tö trong naêm t, It.
Löôïng toàn laø nhöõng
bieán khoâng coù kích Baây giôø chuùng ta coù theå keát hôïp moái quan heä giöõa saûn löôïng vaø
thöôùc thôøi gian ñaàu tö, vaø moái quan heä giöõa ñaàu tö vaø tích luõy voán ñeå coù ñöôïc moái quan
(chuùng ñöôïc xaùc ñònh heä thöù hai maø chuùng ta caàn ñeå suy nghó veà taêng tröôûng, ñöôïc goïi laø, moái
taïi moät thôøi ñieåm). quan heä giöõa saûn löôïng vaø tích luõy voán.
Saûn löôïng, tieát kieäm,
vaø ñaàu tö laø nhöõng
Thay ñaàu tö baèng tieát kieäm trong phöông trình tröôùc, vaø chia caû
löôïng doøng. Möùc
hai veá cho N (soá coâng nhaân trong neàn kinh teá) cho ta
vieäc laøm vaø löôïng toàn
voán laø löôïng toàn.
K t +1 K Y
= (1 − δ ) t + s t
N N N
Dieãn ñaït baèng lôøi: Voán treân ñaàu coâng nhaân vaøo ñaàu naêm t + 1
baèng vôùi voán treân ñaàu coâng nhaân vaøo ñaàu naêm t, ñöôïc ñieàu chænh cho
khaáu hao, coäng vôùi ñaàu tö treân ñaàu coâng nhaân trong naêm t. Ñaàu tö treân
ñaàu coâng nhaân laïi baèng vôùi tyû leä tieát kieäm nhaân vôùi saûn löôïng treân ñaàu
coâng nhaân trong naêm t.
Chuyeån Kt/N sang veá traùi, saép xeáp laïi ta coù:
K t +1 K t Y K
− = s t −δ t (11.2)
N N N N
Dieãn ñaït baèng lôøi: Thay ñoåi löôïng toàn voán treân ñaàu coâng nhaân - veá
beân traùi - baèng vôùi tieát kieäm treân ñaàu coâng nhaân (soá haïng ñaàu tieân cuûa veá
phaûi) tröø ñi khaáu hao (soá haïng thöù hai beân veá phaûi). Phöông trình naøy cho
chuùng ta moái quan heä thöù hai giöõa saûn löôïng vaø voán treân ñaàu coâng nhaân.
11.2. YÙ nghóa cuûa caùc tyû leä tieát kieäm thay theá khaùc nhau
Chuùng ta ñaõ ruùt ra ñöôïc hai moái quan heä. Veà phía saûn xuaát,
phöông trình (11.1) cho thaáy caùch thöùc voán xaùc ñònh saûn löôïng. Veà phía
tieát kieäm, phöông trình (11.2) cho thaáy caùch thöùc saûn löôïng xaùc ñònh tích
luõy voán. Baây giôø chuùng ta seõ keát hôïp chuùng vôùi nhau vaø xem chuùng coù yù
nghóa gì ñoái vôùi ñoäng thaùi cuûa saûn löôïng vaø voán theo thôøi gian.

Chapter 11
Tính ñoäng (hay Söï Vaän ñoäng theo thôøi gian) cuûa voán vaø saûn löôïng
Töø phía tieát kieäm:
möùc saûn löôïng treân
Thay saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân (Y1/N) trong phöông trình
ñaàu coâng nhaân xaùc
ñònh söï thay ñoåi trong (11.2) baèng bieåu thöùc cuûa noù döôùi daïng voán treân ñaàu coâng nhaân töø
möùc voán treân ñaàu phöông trình (11.1) cho ta:
coâng nhaân theo thôøi
gian. K t +1 K t K  K
− = sf  t  −δ t (11.3)
N N  N  N
Thay ñoåi voán töø = ñaàu tö – khaáu hao

naêm t tôùi naêm t+1 trong naêm t trong naêm t
Moái quan heä naøy moâ taû nhöõng gì xaûy ra ñoái vôùi voán treân ñaàu coâng
nhaân. Thay ñoåi voán treân ñaàu coâng nhaân töø naêm nay sang naêm tôùi phuï
thuoäc vaøo cheânh leäch giöõa hai soá haïng:
• Ñaàu tö treân ñaàu coâng nhaân, soá haïng ñaàu tieân ôû veá phaûi. Möùc voán treân
ñaàu coâng nhaân naêm nay xaùc ñònh saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân naêm
nay. Vôùi tyû leä tieát kieäm cho tröôùc, saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân xaùc
ñònh soá löôïng tieát kieäm treân ñaàu coâng nhaân vaø do vaäy xaùc ñònh ñaàu tö
treân ñaàu coâng nhaân trong naêm.
• Khaáu hao treân ñaàu coâng nhaân, soá haïng thöù hai ôû veá phaûi. Löôïng toàn
voán treân ñaàu coâng nhaân xaùc ñònh soá löôïng khaáu hao treân ñaàu coâng
nhaân trong naêm.
Kt/N ⇒ Yt/N = f(Kt/N)
f(Kt/N) ⇒ sf(Kt/N) Neáu ñaàu tö treân ñaàu coâng nhaân vöôït quaù khaáu hao treân ñaàu coâng
Kt/N ⇒ δKt/N nhaân, thì thay ñoåi voán treân ñaàu coâng nhaân laø döông. Voán treân ñaàu coâng
nhaân seõ taêng. Neáu ñaàu tö treân ñaàu coâng nhaân ít hôn khaáu hao treân ñaàu
coâng nhaân, thay ñoåi voán treân ñaàu coâng nhaân laø aâm. Voán treân ñaàu coâng
nhaân seõ giaûm.
Vôùi voán treân ñaàu coâng nhaân cho tröôùc, saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân
ñöôïc cho bôûi phöông trình (11.1)
Yt K
= f( t)
N N

Chapter 11
Phöông trình (11.3) vaø (11.1) chöùa taát caû thoâng tin chuùng ta caàn ñeå
hieåu veà söï vaän ñoäng (dynamics) cuûa voán vaø saûn löôïng theo thôøi gian.
Caùch deã nhaát ñeå dieãn giaûi chuùng laø duøng ñoà thò. Chuùng ta laøm ñieàu naøy
trong Hình 11-2 vôùi saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân ñöôïc ño treân truïc tung,
voán treân ñaàu coâng nhaân treân truïc hoaønh.
Trong Hình 11-2, tröôùc heát nhìn vaøo ñöôøng cong bieåu dieãn saûn löôïng
treân ñaàu coâng nhaân, f(Kt/N) nhö moät haøm cuûa voán treân ñaàu coâng nhaân.
Moái quan heä naøy gioáng nhö trong Hình 10-5. Saûn löôïng treân ñaàu coâng
nhaân seõ taêng khi voán treân ñaàu coâng nhaân taêng, nhöng voán taêng caøng cao,
saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân taêng theâm caøng ít.
Baây giôø chuùng ta nhìn vaøo hai ñöôøng bieåu dieãn caùc thaønh phaàn ôû veá
Ñeå hình veõ ñöôïc deã beân phaûi cuûa phöông trình (11-3).
hieåu, toâi ñaõ giaû ñònh
moät tyû leä tieát kieäm Moái quan heä bieåu hieän ñaàu tö treân ñaàu coâng nhaân, sf(Kt,/N), coù cuøng
cao ñeán möùc khoâng hình daïng nhö haøm saûn xuaát, ngoaïi tröø vieäc ñöôøng naøy thaáp hôn bôûi thöøa
thöïc teá. (Moät caùch soá s. Ví duï taïi möùc voán treân ñaàu coâng nhaân K0/N, saûn löôïng treân ñaàu coâng
ñaïi khaùi baïn coù theå nhaân ño ñöôïc bôûi ñoaïn AB, vaø ñaàu tö treân ñaàu coâng nhaân ño ñöôïc bôûi
cho bieát toâi ñaõ giaû ñoaïn AC, maø AC baèng s nhaân vôùi AB. Do vaäy, ñaàu tö taêng theo voán,
ñònh cho s giaù trò naøo?
nhöng löôïng taêng caøng ít hôn khi voán taêng leân. Khi voán ñaõ raát cao roài, aûnh
Giaù trò s naøo laø hôïp lyù
höôûng cuûa vieäc taêng theâm voán ñoái vôùi saûn löôïng, vaø sau ñoù saûn löôïng laïi
nhaát?)
aûnh höôûng leân ñaàu tö, laø raát nhoû.
Moái quan heä bieåu hieän khaáu hao treân ñaàu coâng nhaân, δKt/N, ñöôïc bieåu
dieãn baèng moät ñöôøng thaúng. Khaáu hao treân ñaàu coâng nhaân taêng theo tyû leä
vôùi voán treân ñaàu coâng nhaân, do vaäy moái quan heä naøy ñöôïc bieåu dieãn baèng
moät ñöôøng thaúng coù ñoä doác baèng δ. Taïi möùc voán treân ñaàu coâng nhaân
K0/N, khaáu hao ño ñöôïc bôûi AD.

Chapter 11
HÌNH 11-2:
Söï vaän ñoäng theo Khaáu hao treân ñaàu coâng nhaân,

thôøi gian
Saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân,
(dynamics) cuûa voán
vaø saûn löôïng Ñaàu tö treân ñaàu coâng nhaân,
Khi voán vaø saûn löôïng

coøn thaáp, ñaàu tö lôùn
hôn khaáu hao neân voán
taêng. Khi voán vaø saûn
löôïng cao, ñaàu tö nhoû
hôn khaáu hao neân voán
giaûm. Voán treân ñaàu coâng nhaân, K/N
Thay ñoåi voán treân ñaàu coâng nhaân laø ñoaïn cheânh leäch giöõa ñaàu tö treân
ñaàu coâng nhaân vaø khaáu hao treân ñaàu coâng nhaân. ÔÛ möùc K0/N, cheânh leäch
naøy laø döông, vaø ño ñöôïc bôûi ñoaïn CD = AC – AD. Khi chuùng ta di
chuyeån doïc theo truïc hoaønh seõ thaáy möùc voán treân ñaàu coâng nhaân caøng
cao, ñaàu tö taêng caøng ít hôn, trong khi khaáu hao vaãn tieáp tuïc taêng theo tyû
leä vôùi voán. ÔÛ moät möùc voán treân ñaàu coâng nhaân naøo ñoù, nhö K*/N trong
hình 11-2, ñaàu tö chæ vöøa ñuû buø ñaép khaáu hao, neân voán treân ñaàu coâng
nhaân khoâng ñoåi. ÔÛ beân traùi cuûa K*/N, ñaàu tö lôùn hôn khaáu hao, do vaäy
voán treân ñaàu coâng nhaân taêng. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän bôûi caùc muõi teân chæ
veà phía phaûi doïc theo ñöôøng cong bieåu dieãn haøm saûn xuaát. Veà beân phaûi
cuûa K*/N, khaáu hao lôùn hôn ñaàu tö, neân voán treân ñaàu coâng nhaân giaûm.
Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän bôûi nhöõng muõi teân chæ veà phía traùi cuûa ñöôøng
Khi voán treân ñaàu
coâng nhaân thaáp, voán
cong bieåu dieãn haøm saûn xuaát.
vaø saûn löôïng treân ñaàu
coâng nhaân taêng theo Baây giôø moâ taû ñaëc ñieåm cuûa söï tieán trieån cuûa voán vaø saûn löôïng treân
thôøi gian. Khi voán ñaàu coâng nhaân raát deã. Xeùt moät neàn kinh teá khôûi ñaàu vôùi moät möùc voán
treân ñaàu coâng nhaân treân ñaàu coâng nhaân thaáp – thí duï, K0/N nhö trong Hình 11-2. Bôûi vì ñaàu tö
cao, voán vaø saûn löôïng lôùn hôn khaáu hao, neân voán treân ñaàu coâng nhaân taêng. Vaø do saûn löôïng thay
treân ñaàu coâng nhaân ñoåi cuøng chieàu vôùi voán neân saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân cuõng taêng.
giaûm theo thôøi gian. Cuoái cuøng, voán treân ñaàu coâng nhaân ñaït tôùi möùc K*/N, möùc maø ôû ñoù ñaàu tö
baèng vôùi khaáu hao. Moät khi neàn kinh teá ñaït ñöôïc möùc voán K*/N, thì saûn
löôïng vaø voán treân ñaàu coâng nhaân coá ñònh ôû möùc caân baèng daøi haïn laø Y*/N
vaø K*/N.

Chapter 11
Ví duï, haõy nghó ñeán moät quoác gia, coù leõ do chieán tranh, ñaõ bò thieät moät
phaàn löôïng toàn voán. Cô cheá chuùng ta vöøa thaáy gôïi yù raèng neáu quoác gia
naøy coù löôïng voán bò maát ñi nhieàu hôn so vôùi löôïng daân soá bò maát ñi, thì
sau chieán tranh quoác gia ñoù coù möùc voán treân ñaàu coâng nhaân thaáp, vì vaäy
seõ ôû taïi moät ñieåm beân traùi cuûa K*/N. Do vaäy quoác gia naøy seõ traûi qua moät
Moâ hình naøy tieân giai ñoaïn coù voán vaø saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân taêng nhanh. Ñieàu naøy
ñoaùn taêng tröôûng thôøi coù veû nhö moâ taû raát roõ nhöõng gì ñaõ xaûy ra sau Chieán tranh Theá giôùi thöù II
haäu chieán laø bao ñoái vôùi caùc quoác gia bò thieät haïi vaät chaát naëng hôn thieät haïi veà ngöôøi
nhieâu neáu moät quoác (xem hoäp Vó moâ Toaøn caàu "Tích luõy voán vaø taêng tröôûng ôû Phaùp trong
gia chòu thieät haïi veà hoaøn caûnh tieáp theo sau chieán tranh theá giôùi thöù II).
ngöôøi vaø cuûa töông
ñöông nhau? Baïn coù Thay vaøo ñoù, neáu moät quoác gia khôûi ñaàu vôùi moät möùc voán treân ñaàu
tìm ra caâu traû lôøi
coâng nhaân cao, ôû moät ñieåm veà beân phaûi cuûa K*/N, thì voán vaø saûn löôïng
thuyeát phuïc khoâng?
treân ñaàu coâng nhaân seõ giaûm. Möùc khôûi ñaàu cuûa voán treân ñaàu coâng nhaân
Nhöõng yeáu toá naøo coù
theå bò boû soùt trong moâ cao ñeán noãi khoâng theå duy trì ñöôïc duø cho vôùi baát kyø tyû leä tieát kieäm naøo.
hình naøy. Quaù trình suy giaûm voán treân ñaàu coâng nhaân naøy tieáp dieãn cho ñeán khi neàn
kinh teá ñaït ñeán moät ñieåm maø ôû ñoù ñaàu tö baèng vôùi khaáu hao, voán treân ñaàu
coâng nhaân baèng vôùi K*/N. Töø ñoù trôû ñi, voán vaø saûn löôïng treân ñaàu coâng
nhaân seõ coá ñònh.
Voán vaø saûn löôïng ôû traïng thaùi döøng
Haõy ñeå chuùng toâi moâ taû ñaëc ñieåm caùc möùc saûn löôïng treân ñaàu
coâng nhaân vaø voán treân ñaàu coâng nhaân ôû vò trí maø neàn kinh teá seõ hoäi tuï laïi
trong daøi haïn. Ñieàu naøy seõ raát coù ích cho chuùng ta sau naøy. Traïng thaùi
trong ñoù saûn löôïng vaø voán treân ñaàu coâng nhaân khoâng coøn thay ñoåi nöõa
ñöôïc goïi laø traïng thaùi döøng cuûa neàn kinh teá. Cho veá traùi cuûa phöông
trình (11.3) baèng khoâng (theo ñònh nghóa, ôû traïng thaùi döøng, thay ñoåi voán
treân ñaàu coâng nhaân laø baèng 0), giaù trò cuûa voán treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng
thaùi döøng, K*/N, laø:
 K*  K*
sf   = δ (11.4)
 N  N
Giaù trò cuûa voán treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng laø giaù trò sao
cho löôïng tieát kieäm (veá traùi) chæ vöøa ñuû buø ñaép khaáu hao cuûa löôïng toàn
voán hieän coù (veá phaûi).
Vôùi giaù trò cuûa voán treân ñaàu coâng nhaân (K*/N) cho tröôùc, giaù trò saûn
löôïng treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng (Y*/N) ñöôïc cho bôûi haøm saûn
xuaát

Chapter 11
Y*  K* 
= f   (11.5)
N  N 
Baây giôø chuùng ta ñaõ coù ñaày ñuû nhöõng yeáu toá chuùng ta caàn ñeå thaûo
luaän veà aûnh höôûng cuûa tyû leä tieát kieäm ñoái vôùi saûn löôïng treân ñaàu coâng
nhaân, caû theo thôøi gian laãn ôû traïng thaùi döøng.

Tích luõy voán vaø taêng tröôûng ôû Phaùp trong hoaøn caûnh tieáp theo sau
Chieán tranh Theá giôùi thöù II
Khi Chieán tranh Theá giôùi thöù II chaám döùt nhöng seõ laøm khai thoâng laïi chieác caàu ñoù. Vaø
vaøo naêm 1945, Phaùp laø moät trong nhöõng söï khai thoâng caàu seõ laøm giaûm raát nhieàu thôøi
quoác gia Chaâu AÂu chòu nhieàu maát maùt nhaát. gian ñi laïi giöõa hai thaønh phoá, neân giaûm raát
Thieät haïi veà nhaân maïng raát lôùn; 550.000 nhieàu chi phí vaän chuyeån. Giaûm chi phí vaän
ngöôøi, trong toång daân soá 42 trieäu, ñaõ bò thieät chuyeån lôùn seõ cho pheùp nhaø maùy mua theâm
maïng. Thieät haïi veà voán coøn lôùn hôn nhieàu. ñaàu vaøo caàn thieát ñeå taêng saûn xuaát vaø cöù theá
Öôùc tính cho thaáy löôïng toàn voán cuûa Phaùp tieáp dieãn.
naêm 1945 vaøo khoaûng thaáp hôn giaù trò tröôùc
Tuy nhieân baèng chöùng thuyeát phuïc hôn
chieán tranh 30%. Caùc con soá trong Baûng 1
chính laø baûn thaân nhöõng con soá taêng tröôûng
cho ta thaáy moät böùc tranh soáng ñoäng hôn veà
toång saûn löôïng. Töø naêm 1946 ñeán naêm 1950,
söï taøn phaù veà voán.
Phaùp ñaït ñöôïc tyû leä taêng tröôûng GDP thöïc
Moâ hình taêng tröôûng chuùng ta vöøa nghieân haøng naêm raát cao, 9,6%/naêm, daãn ñeán tyû leä
cöùu tieân ñoaùn roõ raøng veà nhöõng gì seõ xaûy ra taêng tröôûng GDP thöïc ñaït khoaûng 60% trong
ñoái vôùi moät quoác gia coù thieät haïi lôùn veà 5 naêm.
löôïng toàn voán: Quoác gia naøy seõ traûi qua moät
Coù phaûi taát caû GDP cuûa Phaùp taêng laø ñeàu
giai ñoaïn tích luõy voán vaø taêng tröôûng nhanh
do tích luõy voán? Caâu traû lôøi laø khoâng. Trong
choùng. Xeùt theo Hình 11-2, moät quoác gia coù
moâ hình cuûa chuùng ta coøn coù nhöõng löïc
voán treân ñaàu coâng nhaân ban ñaàu thaáp hôn löôïng khaùc ngoaøi cô cheá naøy. Phaàn lôùn löôïng
haún K*/N seõ taêng tröôûng nhanh choùng vì voán
toàn voán coøn laïi vaøo naêm 1945 ñeàu ñaõ cuõ kyõ.
seõ tieán veà K*/N vaø saûn löôïng seõ tieán veà Y*/N.
Trong thaäp nieân 1930 (thaäp nieân cuûa Ñaïi
Tieân ñoaùn naøy ñaõ ñuùng ñoái vôùi tröôøng Khuûng Hoaûng), ñaàu tö thaáp vaø gaàn nhö
hôïp haäu chieán cuûa Phaùp. Coù raát nhieàu baèng khoâng coù ñaàu tö trong suoát thôøi kyø chieán
chöùng coù tính giai thoaïi chöùng toû raèng duø tranh. Phaàn lôùn tích luõy voán trong thôøi haäu
voán taêng ít nhöng ñaõ thuùc ñaåy saûn löôïng taêng chieán gaén vôùi vieäc ñöa voán hieän ñaïi hôn vaøo
nhieàu. Chæ caàn söûa chöõa nhoû moät chieác caàu vaø söû duïng kyõ thuaät saûn xuaát hieän ñaïi hôn.

Chapter 11
Ñaây laø moät lyù do khaùc taïo neân tyû leä taêng Willem Nolling, vaø Richard Layard, eds. Khoâi
tröôûng cao trong thôøi haäu chieán. phuïc laïi kinh teá thôøi haäu chieán vaø nhöõng baøi hoïc
cho Phöông ñoâng Ngaøy nay (Cambridge, MA:
Nguoàn: Gilles Saint-Paul, "Khoâi phuïc laïi kinh teá Nhaø xuaát baûn MIT, 1993), 83 - 114.
ôû Phaùp, 1945 - 1958", trong Rudiger Dornburch,
Baûng 1: Tyû leä löôïng toàn voán bò phaù huûy cuûa Phaùp vaøo cuoái Chieán tranh theá giôùi thöù II
Ñöôøng saét Soâng raïch

Ñöôøng ray 6% Ñöôøng thuûy 86%
Ga 38% Cöûa keânh 11%
Ñaàu maùy 21% Taøu thuyeàn 80%
Phaàn cöùng 60% Nhaø xöôûng
Ñöôøng boä Nhaø ôû 1.229.000
Xe hôi 31% Nhaø maùy 246.000
Xe taûi 40%
Tyû leä tieát kieäm vaø saûn löôïng
Baây giôø chuùng ta quay laïi caâu hoûi ñöôïc neâu ra ôû ñaàu chöông naøy: Tyû leä
tieát kieäm coù nhöõng aûnh höôûng gì ñeán tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu
coâng nhaân? Phaân tích cuûa chuùng ta daãn ñeán moät caâu traû lôøi coù 3 phaàn:
1. Tyû leä tieát kieäm khoâng aûnh höôûng gì ñeán tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng treân
ñaàu coâng nhaân trong daøi haïn. Trong daøi haïn tyû leä taêng tröôûng naøy
baèng khoâng.
Keát quaû naøy khaù hieån nhieân: Chuùng ta ñaõ bieát cuoái cuøng neàn kinh teá
cuõng tieán ñeán moät möùc saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân coá ñònh. Noùi caùch
khaùc, trong daøi haïn, tyû leä taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá baèng khoâng, cho duø
tyû leä tieát kieäm coù laø bao nhieâu chaêng nöõa.
Tuy nhieân, coù moät caùch suy nghó khaùc veà keát quaû naøy, voán seõ raát höõu
ích khi chuùng ta ñöa tieán boä coâng ngheä vaøo ôû chöông 12. Haõy suy nghó veà
nhöõng gì caàn thieát ñeå duy trì moät tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu
coâng nhaân trong daøi haïn döông vaø khoâng ñoåi. Voán treân ñaàu coâng nhaân seõ
phaûi taêng. Vaø bôûi vì sinh lôïi giaûm daàn theo voán neân voán treân ñaàu coâng
nhaân seõ phaûi taêng nhanh hôn saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân. Ñieàu naøy coù

Chapter 11
yù nghóa raèng moãi naêm neàn kinh teá seõ phaûi ngaøy caøng taêng tyû phaàn tieát
kieäm trong saûn löôïng vaø ñöa vaøo tích luõy voán. ÔÛ moät thôøi ñieåm naøo ñoù,
tyû phaàn saûn löôïng caàn tieát kieäm seõ lôùn hôn moät: ñieàu naøy laø hoaøn toaøn
Moät soá nhaø kinh teá
khoâng theå xaûy ra. Ñoù laø lyù do taïi sao khoâng theå duy trì moät tyû leä taêng
laäp luaän raèng tyû leä tröôûng döông khoâng ñoåi maõi maõi. Trong daøi haïn, voán treân ñaàu coâng
taêng tröôûng khaù cao nhaân phaûi coá ñònh vaø do vaäy saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân cuõng theá.
maø Lieân bang Xoâ
Vieát ñaït ñöôïc töø naêm 2. Tuy nhieân, tyû leä tieát kieäm xaùc ñònh möùc saûn löôïng treân ñaàu coâng
1950 ñeán naêm 1990 laø nhaân trong daøi haïn. Caùc ñieàu kieän khaùc nhö nhau, quoác gia naøo coù
nhôø vaøo vieäc tyû leä tieát tyû leä tieát kieäm cao hôn seõ ñaït ñöôïc möùc saûn löôïng treân ñaàu coâng
kieäm taêng ñeàu theo nhaân trong daøi haïn cao hôn.
thôøi gian, vaø do vaäy
khoâng theå keùo daøi
Hình 11-3 minh hoïa ñieåm naøy. Haõy xeùt 2 quoác gia coù cuøng haøm saûn
maõi maõi. Paul
xuaát, coù cuøng möùc vieäc laøm, vaø cuøng tyû leä khaáu hao, nhöng coù tyû leä tieát
Krugman, ñaõ duøng töø
“Taêng tröôûng kieåu kieäm khaùc nhau, thí duï laø s0 vaø s1 vaø s1>s0. Hình 11-3 veõ haøm saûn xuaát
Stalin” ñeå kyù hieäu chung, f(Kt/N), vaø caùc haøm bieåu hieän tieát kieäm hay ñaàu tö döôùi daïng
cho loaïi taêng tröôûng haøm cuûa voán ñoái vôùi töøng quoác gia, s0f(Kt/N) vaø s1f(Kt/N). Trong daøi
naøy – taêng tröôûng do haïn, quoác gia coù tyû leä tieát kieäm s0 seõ ñaït ñöôïc möùc voán treân ñaàu coâng
coù tyû leä tieát kieäm nhaân K0/N vaø möùc saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân Y0/N. quoác gia coù tyû leä
ngaøy caøng cao theo tieát kieäm s1 seõ ñaït ñöôïc caùc möùc K1/N vaø Y1/N, cao hôn K0/N vaø Y0/N.
thôøi gian.
3. Taêng tyû leä tieát kieäm seõ daãn ñeán taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu coâng
nhaân cao hôn trong moät thôøi gian naøo ñoù, nhöng khoâng phaûi laø maõi
maõi.
Keát luaän naøy theo sau hai keát luaän chuùng ta vöøa thaûo luaän. Trong
keát luaän ñaàu tieân, chuùng ta bieát raèng taêng tyû leä tieát kieäm khoâng aûnh
höôûng ñeán tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân daøi haïn do
trong daøi haïn tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng naøy baèng khoâng. Theo keát
luaän thöù hai, chuùng ta bieát raèng taêng tyû leä tieát kieäm seõ daãn ñeán taêng
möùc saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân trong daøi haïn. Nhö vaäy, trong khi
saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân taêng ñeán moät möùc môùi cao hôn, ñaùp öùng
tröôùc vieäc taêng tyû leä tieát kieäm, neàn kinh teá seõ traûi qua giai ñoaïn taêng
tröôûng döông. Giai ñoaïn taêng tröôûng naøy seõ chaám döùt khi neàn kinh teá
ñaït ñeán traïng thaùi döøng môùi.
Chuùng ta coù theå söû duïng laïi Hình 11-3 ñeå minh hoïa ñieåm naøy. Xeùt
moät quoác gia coù tyû leä tieát kieäm ban ñaàu s0. Giaû söû ban ñaàu voán treân ñaàu
coâng nhaân baèng K0/N, töông öùng vôùi saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân laø
Y0/N. Baây giôø haõy xeùt ñeán aûnh höôûng cuûa vieäc taêng tyû leä tieát kieäm töø s0
leân s1. (Baïn coù theå suy nghó veà söï gia taêng naøy laø do thay ñoåi thueá ñeå

Chapter 11
thu huùt tieát kieäm nhieàu hôn hoaëc giaûm thaâm huït ngaân saùch; ôû ñaây khoâng
caàn xeùt ñeán nguoàn goác cuûa vieäc taêng tyû leä tieát kieäm). Haøm soá bieåu hieän
tieát kieäm hay ñaàu tö treân ñaàu coâng nhaân döôùi daïng haøm cuûa voán treân ñaàu
coâng nhaân seõ dòch chuyeån leân treân, töø s0f(Kt/N) leân s1f(Kt/N)
HÌNH 11-3 Khaáu hao treân ñaàu coâng nhaân,

AÛnh höôûng cuûa Saûn löôïng treân
nhöõng tyû leä tieát ñaàu coâng nhaân,
kieäm khaùc nhau Ñaàu tö
Ñaàu tö
Moät quoác gia coù tyû leä
tieát kieäm cao hôn seõ
ñaït ñöôïc möùc saûn
löôïng ôû traïng thaùi
döøng cao hôn.
Voán treân ñaàu coâng nhaân, K/N
(Khoâng coù tieán boä coâng ngheä)

Saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân Y/N
Töông öùng vôùi tyû leä tieát kieäm s1> so

HÌNH 11-4
AÛnh höôûng cuûa

taêng tyû leä tieát kieäm
ñoái vôùi saûn löôïng
treân ñaàu coâng Töông öùng vôùi tyû leä tieát kieäm s0
nhaân
Thôøi gian
Taêng tyû leä tieát kieäm
seõ daãn ñeán moät giai
ñoaïn taêng tröôûng
döông cho ñeán khi saûn ÔÛ möùc voán treân ñaàu coâng nhaân ban ñaàu, K0/N, ñaàu tö baây giôø vöôït
löôïng ñaït ñeán möùc quaù khaáu hao, vì theá voán treân ñaàu coâng nhaân seõ taêng. Khi voán treân ñaàu
traïng thaùi döøng môùi
coâng nhaân taêng, saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân cuõng taêng, vaø neàn kinh teá
traûi qua giai ñoaïn taêng tröôûng döông. Cuoái cuøng khi voán ñaït ñeán K1/N,

Chapter 11
moät laàn nöõa ñaàu tö baèng khaáu hao vaø chaám döùt taêng tröôûng. Töø ñoù, veà sau
neàn kinh teá oån ñònh ôû möùc voán K1/N, töông öùng vôùi möùc saûn löôïng Y1/N.
Söï thay ñoåi möùc saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân theo thôøi gian ñöôïc veõ
trong Hình 11-4. Saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân ban ñaàu coá ñònh taïi möùc
Y0/N. Sau khi taêng tyû leä tieát kieäm, thí duï ôû thôøi ñieåm t, saûn löôïng treân ñaàu
nhaân seõ taêng trong moät khoaûng thôøi gian cho ñeán khi ñaït ñöôïc möùc Y1/N
cao hôn vaø tyû leä taêng tröôûng laïi trôû laïi baèng 0.
Chuùng ta ñaõ ruùt ra 3 keát quaû naøy vôùi giaû ñònh khoâng coù tieán boä
coâng ngheä, do vaäy khoâng coù taêng tröôûng saûn löôïng trong daøi haïn. Tuy
nhieân, nhö chuùng ta seõ thaáy trong chöông 12, ba keát quaû naøy seõ ñöôïc môû
roäng ra moät neàn kinh teá coù tieán boä coâng ngheä. Haõy ñeå toâi trình baøy toùm
taét môû roäng nhö theá naøo.
Moät neàn kinh teá coù tieán boä coâng ngheä seõ coù tyû leä taêng tröôûng saûn
löôïng treân ñaàu coâng nhaân döông, ngay caû trong daøi haïn. Tyû leä taêng tröôûng
naøy ñoäc laäp vôùi tyû leä tieát kieäm – Ñaây laø söï môû roäng keát quaû ñaàu tieân maø
chuùng ta vöøa thaûo luaän. Tuy nhieân, tyû leä tieát kieäm aûnh höôûng leân möùc saûn
löôïng treân ñaàu coâng nhaân – Ñaây laø söï môû roäng keát quaû thöù hai. Vaø taêng tyû
leä tieát kieäm seõ daãn tôùi taêng tröôûng cao hôn tyû leä taêng tröôûng ôû traïng thaùi
döøng trong moät giai ñoaïn naøo ñoù cho tôùi khi neàn kinh teá leân ñeán con ñöôøng
môùi cao hôn – Ñaây laø söï môû roäng keát quaû thöù ba.
Ba keát quaû naøy ñöôïc minh hoïa trong Hình 11-5, ñaây laø hình môû
roäng cuûa Hình 11-4 baèng caùch veõ aûnh höôûng cuûa söï gia taêng tyû leä tieát
kieäm trong moät neàn kinh teá coù tieán boä coâng ngheä döông. Hình veõ naøy ñaõ
söû duïng thang ño logarit ñeå ño löôøng saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân, sao
cho moät neàn kinh teá coù tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân coá
ñònh ñöôïc bieåu dieãn baèng moät ñöôøng thaúng coù ñoä doác baèng vôùi tyû leä taêng
tröôûng. Vôùi tyû leä tieát kieäm ban ñaàu, s0, neàn kinh teá di chuyeån doïc theo
Veà thang ño logarit, ñöôøng AA. Neáu taïi thôøi ñieåm t, tyû leä tieát kieäm taêng leân tôùi s1, neàn kinh teá
xem phaàn trình seõ traûi qua taêng tröôûng cao hôn trong moät khoaûng thôøi gian cho ñeán cuoái
baøy ngaén goïn ôû
cuøng ñaït ñeán con ñöôøng môùi cao hôn, BB. Treân ñöôøng BB, tyû leä taêng
Chöông 10
tröôûng moät laàn nöõa gioáng nhö tröôùc khi taêng tyû leä tieát kieäm (ñoù laø, ñoä doác
cuûa BB gioáng nhö ñoä doác AA). Nhöng möùc saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân
thöôøng xuyeân cao hôn tröôùc kia.

Chapter 11
HÌNH 11-5:
(Coù tieán boä coâng ngheä)
AÛnh höôûng cuûa söï
Saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân (truïc coù

gia taêng tyû leä tieát Töông öùng vôùi
kieäm ñoái vôùi saûn tyû leä tieát kieäm
löôïng treân ñaàu coâng
tyû leä logarit)

nhaân trong moät neàn
kinh teá coù tieán boä
coâng ngheä
Taêng tyû leä tieát kieäm Töông öùng vôùi tyû leä
seõ daãn ñeán moät giai tieát kieäm s0
ñoaïn taêng tröôûng cao
hôn cho ñeán khi saûn
löôïng ñaït ñeán con Thôøi gian
ñöôøng môùi cao hôn.
Tyû leä tieát kieäm vaø quy taéc vaøng
Chính phuû coù theå söû duïng nhöõng coâng cuï khaùc nhau ñeå taùc ñoäng
ñeán tyû leä tieát kieäm. Hoï coù theå ñeå cho ngaân saùch thaëng dö hoaëc thaâm huït.
Hoï cuõng coù theå mieãn thueá ñoái vôùi tieàn tieát kieäm, thu huùt moïi ngöôøi tieát
kieäm. Chính phuû neân nhaém ñeán tyû leä tieát kieäm naøo? Ñeå suy nghó veà caâu
hoûi naøy, chuùng ta phaûi chuyeån troïng taâm cuûa mình töø haønh vi cuûa saûn
löôïng sang haønh vi cuûa tieâu duøng. Vaán ñeà quan troïng ñoái vôùi ngöôøi daân
khoâng phaûi laø baûn thaân saûn löôïng maø laø soá löôïng hoï tieâu duøng.
Ñieàu roõ raøng laø taêng tieát kieäm ban ñaàu seõ laøm tieâu duøng giaûm.
(Tröø khi toâi nghó laø ñöa theâm cuïm töø “treân ñaàu coâng nhaân” vaøo seõ höõu
ích, toâi seõ boû cuïm töø “treân ñaàu coâng nhaân” trong phaàn naøy, vaø chæ ñeà caäp
ñeán tieâu duøng thay vì tieâu duøng treân ñaàu coâng nhaân, voán thay vì voán treân
ñaàu coâng nhaân, vaø vaân vaân). Thay ñoåi tyû leä tieát kieäm trong naêm nay
khoâng aûnh höôûng ñeán voán trong naêm nay, vaø do vaäy khoâng coù aûnh höôûng

Chapter 11
ñeán saûn löôïng vaø thu nhaäp naêm nay. Do ñoù, taêng tieát kieäm ban ñaàu seõ
Vôùi ñònh nghóa veà Kt laøm giaûm tieâu duøng moät löôïng töông ñöông.1
laø löôïng toàn voán vaøo
ñaàu naêm t, ñaàu tö Taêng tyû leä tieát kieäm coù laøm taêng tieâu duøng trong daøi haïn? Khoâng
trong naêm nay khoâng nhaát thieát. Tieâu duøng coù theå giaûm khoâng chæ luùc ban ñaàu maø coøn caû trong
aûnh höôûng ñeán löôïng daøi haïn. Baïn coù theå ngaïc nhieân veà ñieåm naøy. Xeùt cho cuøng, töø Hình 11- 3
toàn voán trong naêm chuùng ta ñaõ bieát raèng taêng tyû leä tieát kieäm luoân luoân laøm taêng möùc saûn
nay: It aûnh höôûng ñeán löôïng treân ñaàu coâng nhaân. Tuy nhieân saûn löôïng khoâng gioáng nhö tieâu
Kt + 1, khoâng phaûi laø Kt
duøng. Ñeå bieát taïi sao, haõy xem nhöõng gì xaûy ra cho 2 giaù trò thaùi cöïc cuûa
tyû leä tieát kieäm:
• Moät neàn kinh teá coù tyû leä tieát kieäm baèng (vaø ñaõ luoân baèng) 0 laø neàn
kinh teá coù voán baèng 0. Trong tröôøng hôïp naøy, saûn löôïng cuõng baèng 0,
vaø tieâu duøng cuõng baèng 0. Moät tyû leä tieát kieäm baèng 0 coù yù nghóa laø tieâu
duøng trong daøi haïn baèng 0.
• Baây giôø xem moät thaùi cöïc ngöôïc laïi: moät neàn kinh teá coù tyû leä tieát kieäm
baèng 1. Moïi ngöôøi tieát kieäm toaøn boä thu nhaäp cuûa mình. Möùc voán, vaø
do ñoù saûn löôïng seõ raát cao. Nhöng vì moïi ngöôøi tieát kieäm toaøn boä thu
nhaäp cuûa mình neân tieâu duøng cuõng baèng 0. Chuyeän xaûy ra seõ laø neàn kinh
teá coù moät löôïng voán quaù lôùn neân chæ ñeå duy trì möùc voán ñoù thoâi cuõng ñoøi
hoûi taát caû saûn löôïng seõ phaûi ñöôïc duøng ñeå buø ñaép khaáu hao! Tyû leä tieát
kieäm baèng 1 cuõng coù yù nghóa laø tieâu duøng trong daøi haïn baèng 0.
Caû hai tröôøng hôïp thaùi cöïc naøy ñeàu gôïi yù raèng haún phaûi coù moät giaù
trò naøo ñoù cuûa tyû leä tieát kieäm naèm trong khoaûng 0 vaø 1 maø ôû ñoù möùc tieâu
duøng ôû traïng thaùi döøng ñaït giaù trò toái ña. Khi tyû leä tieát kieäm thaáp hôn giaù
trò naøy, moät söï gia taêng tyû leä tieát kieäm tröôùc heát seõ laøm cho tieâu duøng
giaûm, nhöng seõ laøm taêng tieâu duøng trong daøi haïn. Khi tyû leä tieát kieäm cao
hôn giaù trò naøy, moät söï gia taêng tyû leä tieát kieäm seõ laøm giaûm tieâu duøng
khoâng chæ luùc ban ñaàu maø coøn caû trong daøi haïn. Ñieàu naøy xaûy ra do löôïng
voán taêng töông öùng vôùi tyû leä tieát kieäm taêng chæ laøm taêng moät löôïng nhoû
saûn löôïng, löôïng taêng naøy quaù nhoû ñeán möùc khoâng buø ñaép ñöôïc löôïng
khaáu hao taêng leân: Neàn kinh teá naøy coù quaù nhieàu voán. Möùc voán töông öùng
vôùi giaù trò tyû leä tieát kieäm maø ôû ñoù tieâu duøng ôû traïng thaùi döøng ñaït giaù trò
toái ña ñöôïc goïi laø möùc voán quy taéc vaøng. Taêng möùc voán vöôït quaù möùc
quy taéc vaøng seõ laøm giaûm tieâu duøng ôû traïng thaùi döøng.
1
ÑAØO SAÂU HÔN Do chuùng ta giaû ñònh möùc vieäc laøm laø coá ñònh, chuùng ta boû qua aûnh höôûng ngaén haïn cuûa vieäc
taêng tyû leä tieát kieäm ñoái vôùi saûn löôïng maø chuùng ta ñaõ taäp trung vaøo ôû chöông 3. Trong ngaén haïn, ôû moät möùc thu
nhaäp cho tröôùc, taêng tyû leä tieát kieäm khoâng chæ laøm giaûm tieâu duøng maø coøn coù theå gaây ra suy thoaùi, vaø giaûm thu
nhaäp hôn nöõa. Chuùng ta seõ quay laïi thaûo luaän veà aûnh höôûng ngaén haïn vaø daøi haïn cuûa thay ñoåi tieát kieäm ôû moät
soá ñieåm trong quyeån saùch naøy. Ví duï xem chöông 27.

Chapter 11
HOÄP NGHIEÂN CÖÙU CHUYEÂN SAÂU

BAÛO HIEÅM XAÕ HOÄI, CAÛI CAÙCH BAÛO HIEÅM XAÕ HOÄI, VAØ TÍCH LUÕY VOÁN ÔÛ HOA KYØ
Chöông trình Baûo hieåm Xaõ hoäi (Hay An sinh Xaõ nhöõng gì ngöôøi höu trí nhaän ñöôïc trong heä thoáng
hoäi) ñöôïc ñöa ra ôû Hoa kyø vaøo naêm 1935. Muïc fully funded phuï thuoäc vaøo suaát sinh lôïi cuûa taøi
ñích laø nhaèm baûo ñaûm cho nhöõng ngöôøi veà höu saûn taøi chính maø quyõ naém giöõ. Tuy nhieân, trong
coù ñuû thu nhaäp ñeå soáng. Baûo hieåm xaõ hoäi ñaõ trôû caû hai tröôøng hôïp, hoï ñeàu phaûi noäp khoaûn ñoùng
thaønh chöông trình chuyeån giao lôùn nhaát ôû Hoa goùp cuûa mình khi hoï coøn ñi laøm, vaø sau naøy môùi
kyø. Ngaøy nay phuùc lôïi traû cho ngöôøi veà höu ñaõ nhaän ñöôïc tieàn höu trí.
vöôït quaù 4% GDP. Baûo hieåm Xaõ hoäi ñaõ mang laïi
Tuy nhieân treân quan ñieåm cuûa neàn kinh teá,
cho 2/3 soá ngöôøi veà höu phuùc lôïi cao hôn 50%
hai heä thoáng naøy raát khaùc nhau: trong heä thoáng
thu nhaäp cuûa hoï.
pay-as-you-go, nhöõng khoaûn ñoùng goùp ñöôïc taùi
Chuùng ta coù theå suy nghó veà hai caùch thaønh phaân phoái, chöù khoâng ñöôïc ñaàu tö; coøn trong heä
laäp vaø ñieàu haønh moät heä thoáng baûo hieåm xaõ hoäi: thoáng fully funded, nhöõng khoaûn ñoùng goùp ñöôïc
mang ñi ñaàu tö, laøm cho löôïng toàn voán taêng cao
• Caùch thöù nhaát laø ñaùnh thueá ngöôøi lao ñoäng
hôn. Do vaäy, moät heä thoáng baûo hieåm xaõ hoäi fully
(workers) vaø phaân phoái phaàn ñoùng goùp thueá
funded mang laïi löôïng toàn voán cao hôn.
naøy cho ngöôøi veà höu döôùi hình thöùc phuùc lôïi
(hay trôï caáp) höu trí. Moät heä thoáng nhö theá Treân thöïc teá, haàu heát caùc heä thoáng baûo hieåm
ñöôïc goïi laø heä thoáng pay-as-you-go (taïm xaõ hoäi laø ôû ñaâu ñoù giöõa heä thoáng pay-as-you-go
dòch laø thu ñöôïc bao nhieâu traû ngay baáy vaø heä thoáng fully funded. Heä thoáng cuûa Hoa kyø
nhieâu). Heä thoáng naøy thanh toaùn phuùc lôïi gaàn vôùi heä thoáng pay-as-you-go hôn. YÙ ñònh ban
“khi noù thu ñöôïc”, ñoù laø thanh toaùn ngay khi ñaàu laø ñoùng tieàn moät phaàn cho heä thoáng. Nhöng
heä thoáng thu caùc khoaûn ñoùng goùp. ñieàu ñoù ñaõ khoâng xaûy ra. Nhöõng khoaûn ñoùng goùp
cuûa ngöôøi lao ñoäng ñaõ ñöôïc duøng ñeå traû phuùc lôïi
• Caùch thöù hai laø ñaùnh thueá ngöôøi lao ñoäng,
cho nhöõng ngöôøi veà höu; trong moät vaøi thaäp nieân
ñaàu tö nhöõng khoaûn ñoùng goùp naøy vaøo taøi
ñaàu sau khi aùp duïng heä thoáng, ngöôøi veà höu nhaän
saûn taøi chính, sau ñoù traû goác laãn laõi cho
ñöôïc tieàn phuùc lôïi höu trí maø tröôùc ñoù khoâng
ngöôøi lao ñoäng khi hoï nghæ höu. Moät heä
phaûi ñoùng goùp, hoaëc khoâng phaûi ñoùng goùp trong
thoáng nhö vaäy ñöôïc goïi laø heä thoáng fully
moät thôøi gian daøi. Moùn quaø daønh cho nhöõng
funded (taïm dòch laø töï taøi trôï hoaøn toaøn hay
ngöôøi höu trí ban ñaàu naøy ñaõ ñöôïc nhaän thöùc
ñöôïc ñoùng tieàn ñaày ñuû): Baát cöù luùc naøo, heä
roäng raõi nhö moät söï coâng baèng: Ñaây laø nhöõng theá
thoáng ñeàu coù quyõ baèng vôùi tieàn ñoùng goùp
heä ñaõ phaûi chòu nhieàu gian khoå trong cuoäc Ñaïi
ñöôïc tích luõy cuûa nhöõng ngöôøi lao ñoäng vaø töø
khuûng hoaûng vaø Chieán tranh theá giôùi thöù 2. Cuõng
quyõ naøy, heä thoáng seõ coù theå traû phuùc lôïi höu
khoâng phaûi laø quaù toán keùm: ban ñaàu soá ngöôøi
trí khi nhöõng ngöôøi lao ñoäng ñoù veà höu.
höu trí ñuû tieâu chuaån ñeå nhaän moùn quaø naøy raát ít
Treân quan ñieåm cuûa ngöôøi nghæ höu, hai heä - naêm 1940 chæ coù 7% soá daân treân 65 tuoåi ñöôïc
thoáng treân laø töông töï nhö nhau. Khoâng hoaøn nhaän tieàn höu trí. (So vôùi 91% cuûa ngaøy nay) -
toaøn gioáng nhau: Nhöõng gì ngöôøi höu trí nhaän neân thueá suaát Baûo hieåm Xaõ hoäi caàn coù ñeå chi traû
ñöôïc trong heä thoáng pay-as-you-go phuï thuoäc tieàn höu trí laø raát thaáp.
vaøo nhaân khaåu – ñoù laø tyû soá giöõa soá ngöôøi veà
Ngaøy nay Baûo hieåm Xaõ hoäi gaëp khoù khaên do
höu treân soá ngöôøi lao ñoäng - vaø phuï thuoäc vaøo söï
nhöõng thay ñoåi veà nhaân khaåu. Tuoåi thoï trung
tieán trieån cuûa thueá suaát do heä thoáng quy ñònh;
bình vaø ñoä daøi trung bình cuûa thôøi gian höu trí ñaõ

Chapter 11
khoâng ngöøng taêng leân. Caùc theá heä cuûa thôøi buøng chuyeån sang heä thoáng fully funded. Laäp luaän cuûa
noå maïnh veà treû em saép ñeán tuoåi veà höu. Do vaäy, hoï laø tyû leä tieát kieäm cuûa Hoa kyø laø quaù thaáp vaø
tyû soá giöõa soá ngöôøi lao ñoäng treân soá ngöôøi veà höu vieäc ñoùng tieàn cho Heä thoáng Baûo hieåm Xaõ hoäi seõ
ñaõ giaûm maïnh, vaø seõ tieáp tuïc giaûm trong voøng 50 laøm taêng tyû leä tieát kieäm leân. Martin Feldstein, moät
naêm tôùi. Hieän nay ôû Hoa kyø cöù 3,3 ngöôøi lao ñoäng ngöôøi uûng hoä cho söï chuyeån dòch ñoù ñaõ keát luaän
coù moät ngöôøi veà höu, döï phoùng con soá naøy seõ raèng ñieàu ñoù coù theå laøm taêng löôïng toàn voán trong
giaûm xuoáng coøn 2 vaøo naêm 2050. Vôùi phuùc lôïi höu daøi haïn 34%.
trí vaø thueá suaát hieän nay, ñieàu naøy coù nghóa laø coù
Chuùng ta neân suy nghó veà ñeà xuaát ñoù nhö theá
söï maát caân ñoái ñang gia taêng giöõa phuùc lôïi vaø möùc
naøo? YÙ töôûng ñoùng tieàn ñaày ñuû cho heä thoáng coù
ñoùng goùp.
theå laø moät yù töôûng hay vaøo luùc ban ñaàu khi môùi
Vôùi döï kieán veà phaùt trieån nhaân khaåu hoïc naøy, thöïc hieän chöông trình: Hoa kyø seõ coù moät tyû leä
thueá suaát Baûo hieåm Xaõ hoäi ñaõ ñöôïc taêng leân, vaø tieát kieäm cao hôn. Löôïng toàn voán cuûa Hoa kyø seõ
trong moät thôøi gian phaàn ñoùng goùp ñaõ cao hôn phuùc cao hôn, saûn löôïng vaø tieâu duøng cuõng seõ cao hôn.
lôïi phaûi traû, daãn tôùi vieäc tích luõy Quyõ tín thaùc Baûo Nhöng chuùng ta khoâng theå vieát laïi lòch söû. Heä
hieåm Xaõ hoäi. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa heä thoáng thoáng hieän nay ñaõ höùa heïn traû phuùc lôïi höu trí
baûo hieåm xaõ hoäi hieän nay laø ñöôïc ñoùng tieàn ñaày ñuû, cho nhöõng ngöôøi veà höu vaø nhöõng lôøi höùa ñoù
quyõ haõy coøn beù so vôùi nhöõng khoaûn phuùc lôïi höu trí phaûi ñöôïc toân troïng. Ñieàu naøy coù nghóa neáu
phaûi traû trong töông lai. Theo nhöõng quy ñònh hieän chuùng ta muoán chuyeån sang heä thoáng fully
haønh, phuùc lôïi höu trí seõ vöôït quaù phaàn ñoùng goùp funded, thì treân thöïc teá ngöôøi lao ñoäng hieän nay
vaøo naêm 2020, vaø quyõ naøy seõ bò duøng heát vaøo naêm ngay laäp töùc phaûi ñoùng goùp gaáp hai laàn: moät laàn
2030. laø ñeå traû cho khoaûn phuùc lôïi höu trí nôï cuûa nhöõng
ngöôøi veà höu, vaø moät laàn nöõa laø ñeå ñoùng tieàn cho
Roõ raøng seõ phaûi laøm gì ñoù ñeå caân baèng heä
heä thoáng nhaèm traû phuùc lôïi höu trí cho chính hoï.
thoáng baûo hieåm xaõ hoäi trong theá kyû tôùi. Ñieàu naøy
Ñieàu naøy seõ raát toát cho Hoa kyø veà daøi haïn, höng
coù nghóa seõ phaûi taêng thueá suaát hoaëc seõ phaûi giaûm
laïi aùp ñaët moät chi phí quaù lôùn leân ngöôøi lao ñoäng
tyû leä phuùc lôïi höu trí, hoaëc taêng tuoåi veà höu.
hieän nay. YÙ nghóa thöïc tieãn laø neáu caàn phaûi thöïc
Nhöõng bieän phaùp naøy coù theå ñöôïc thöïc hieän baây
hieän ñieàu ñoù thì vieäc chuyeån sang moät heä thoáng
giôø, vaø ñöôïc söû duïng ñeå tích luõy moät quyõ tín thaùc
fully funded seõ phaûi dieãn ra raát chaäm, ñeå gaùnh
lôùn hôn hoaëc seõ ñöôïc thöïc hieän sau naøy. Chôø caøng
naëng ñieàu chænh khoâng ñeø quaù naëng leân moät theá
laâu thì phaûi ñieàu chænh caøng nhieàu. Giaû söû vieäc
heä so vôùi nhöõng theá heä khaùc.
taêng thueá suaát laø bieän phaùp ñieàu chænh duy nhaát
ñöôïc thöïc hieän. Theo tính toaùn thueá suaát seõ phaûi
Taøi lieäu Tham khaûo:
taêng ngay baây giôø töø 12,5% leân ñeán khoaûng 15%.
Neáu chuùng ta ñôïi tôùi naêm 2030 thì thueá suaát seõ Moät baøi toång keát gaàn ñaây veà lòch söû; caùc vaán
phaûi taêng leân ñeán khoaûng 17%. ñeà vaø choïn löïa maø heä thoáng Baûo hieåm Xaõ hoäi
Hoa kyø ñang gaëp phaûi laø Caûi caùch baûo hieåm Xaõ
Trong boái caûnh naøy, moät soá nhaø kinh teá vaø
hoäi: Moái lieân keát vôùi tieát kieäm, ñaàu tö vaø taêng
chính trò ñaõ gôïi yù raèng caûi caùch Baûo hieåm Xaõ hoäi
tröôûng. Ngaân haøng Döï tröõ Lieân Bang ôû Boston,
phaûi laøm ñöôïc nhieàu hôn vieäc chæ caân baèng heä
Kyû yeáu hoäi nghò soá 41, thaùng 6/1997.
thoáng hieän nay. Hoï tranh luaän raèng muïc tieâu seõ laø

Chapter 11
Hình 11.6:
AÛnh höôûng cuûa

tyû leä tieát kieäm
Tieâu duøng treân ñaàu coâng nhaân,

Tieâu duøng treân ñaàu coâng nhaân toái ña
ñoái vôùi tieâu duøng
ôû traïng thaùi döøng
treân ñaàu coâng nhaân
ôû traïng thaùi döøng
C/N
Taêng tyû leä tieát kieäm
daãn ñeán taêng tieâu
duøng nhöng sau ñoù laø
giaûm tieâu duøng treân
ñaàu coâng nhaân ôû
traïng thaùi döøng. Tyû leä tieát kieäm, s
Laäp luaän naøy ñöôïc minh hoïa trong Hình 11-6, hình naøy veõ tieâu
duøng treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng töông öùng vôùi caùc giaù trò khaùc
nhau cuûa tyû leä tieát kieäm. Tyû leä tieát kieäm baèng khoâng coù yù nghóa laø löôïng
toàn voán treân ñaàu coâng nhaân baèng khoâng, möùc saûn löôïng treân ñaàu coâng
nhaân cuõng baèng khoâng, vaø theo nguï yù, möùc tieâu duøng treân ñaàu coâng nhaân
cuõng baèng khoâng. Ñoái vôùi giaù trò s naèm trong khoaûng 0 vaø sG, (G bieåu
hieän quy taéc vaøng) giaù trò tyû leä tieát kieäm caøng cao coù yù nghóa laø giaù trò voán
treân ñaàu coâng nhaân, saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân vaø tieâu duøng treân ñaàu
coâng nhaân caøng cao. Ñoái vôùi giaù trò s cao hôn sG, taêng tyû leä tieát kieäm vaãn
laøm cho caùc giaù trò voán vaø saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân cao hôn nhöng
tieâu duøng treân ñaàu coâng nhaân laïi giaûm. Ñoù laø do khoaûn gia taêng saûn löôïng
ít hôn khoaûn gia taêng khaáu hao do löôïng toàn voán taêng. Ñoái vôùi s = 1, tieâu
duøng treân ñaàu coâng nhaân baèng khoâng. Voán vaø saûn löôïng treân ñaàu coâng
nhaân raát cao nhöng toaøn boä saûn löôïng chæ ñöôïc duøng ñeå thay theá cho khaáu
hao, khoâng coøn gì cho tieâu duøng.
Neáu moät neàn kinh teá ñaõ coù nhieàu voán ñeán möùc neàn kinh teá ñoù
ñang hoaït ñoäng vöôït quaù quy taéc vaøng, thì taêng tieát kieäm hôn nöõa khoâng
chæ laøm giaûm tieâu duøng hieän nay maø caû sau naøy. Ñieàu naøy coù ñaùng lo
khoâng? Moät soá nöôùc coù thöïc söï coù quaù nhieàu voán khoâng? Baèng chöùng
thöïc nghieäm chæ ra raèng haàu heát caùc quoác gia OECD thöïc teá coøn ôû raát xa
beân döôùi möùc voán quy taéc vaøng. Neáu hoï taêng tyû leä tieát kieäm thì seõ daãn
ñeán taêng tieâu duøng trong töông lai.

Chapter 11
Keát luaän naøy coù yù nghóa raèng, trong thöïc tieãn, chính phuû phaûi
ñöông ñaàu vôùi söï ñaùnh ñoåi: taêng tyû leä tieát kieäm coù yù nghóa phaûi chaáp
nhaän tieâu duøng ban ñaàu thaáp hôn, nhöng seõ cao hôn sau naøy. Chính phuû
neân laøm gì ñaây? Hoï neân coá tieán ñeán gaàn quy taéc vaøng ñeán möùc naøo?
Ñieàu ñoù phuï thuoäc vaøo vieäc chính phuû ñònh troïng soá bao nhieâu cho phuùc
lôïi cuûa nhöõng theá heä hieän nay – nhöõng ngöôøi coù khaû naêng bò thieät haïi
hôn do caùc chính saùch nhaèm taêng tyû leä tieát kieäm - so vôùi phuùc lôïi cuûa
caùc theá heä töông lai – nhöõng ngöôøi coù khaû naêng ñöôïc lôïi hôn. Tuy
nhieân, nhöõng theá heä töông lai khoâng ñöôïc boû phieáu. Ñieàu ñoù nguï yù raèng
chính phuû khoâng coù khaû naêng yeâu caàu nhöõng theá heä hieän nay hy sinh
nhieàu, maø ñieàu naøy laïi coù nghóa laø möùc voán raát coù theå seõ thaáp hôn möùc
quy taéc vaøng raát nhieàu. Nhöõng vaán ñeà lieân theá heä naøy raát phoå bieán trong
caùc cuoäc tranh luaän veà caûi caùch Baûo hieåm Xaõ hoäi; coù theå xem trong hoäp
Nghieân cöùu Chuyeân Saâu “Baûo hieåm Xaõ hoäi, Caûi caùch Baûo hieåm Xaõ hoäi,
vaø Tích luõy Voán ôû Hoa kyø”.
11-3 Hieåu ñöôïc nhöõng ñoä lôùn lieân quan
Thay ñoåi tyû leä tieát kieäm aûnh höôûng ñeán saûn löôïng trong daøi haïn
lôùn ñeán möùc naøo? Taêng tyû leä tieát kieäm seõ aûnh höôûng ñeán taêng tröôûng bao
nhieâu vaø trong bao laâu? Hoa kyø ôû caùch möùc voán quy taéc vaøng bao xa? Ñeå
hieåu roõ hôn caâu traû lôøi ñoái vôùi nhöõng caâu hoûi naøy, baây giôø chuùng ta haõy
ñöa ra nhöõng giaû ñònh cuï theå hôn, thay vaøo caùc con soá vaø xem chuyeän gì
seõ xaûy ra.
Giaû söû haøm saûn xuaát laø nhö sau:

Y= K N (11.6)
Saûn löôïng baèng tích cuûa caên baäc hai cuûa voán vaø caên baäc hai cuûa
lao ñoäng. Löu yù raèng haøm saûn xuaát naøy theå hieän caû sinh lôïi khoâng ñoåi
theo quy moâ vaø sinh lôïi giaûm daàn theo voán hoaëc lao ñoäng.2
2
ÑAØO SAÂU HÔN: Daïng toång quaùt hôn cuûa haøm saûn xuaát seõ laø
Y = K αN1-α
vôùi α laø moät soá naèm trong khoaûng töø 0 ñeán 1.
Haøm saûn xuaát chuùng ta söû duïng trong saùch naøy giaû thieát α = 0,5, cho voán vaø saûn löôïng coù cuøng troïng soá.
(Laáy caên baäc hai cuûa moät bieán cuõng gioáng nhö gaùn cho chuùng luõy thöøa 0,5). Moät haøm saûn xuaát thöïc teá hôn seõ
cho lao ñoäng troïng soá cao hôn, vaø voán troïng soá thaáp hôn, ví duï α = 0,3.
Coù hai lyù do taïi sao toâi söû duïng α = 0,5: Lyù do thöù nhaát laø seõ laøm cho vieäc tính toaùn ñaïi soá ñôn giaûn hôn. Lyù do
thöù hai ñöôïc döïa treân caùch hieåu veà voán roäng hôn, khoâng chæ laø voán vaät chaát. Nhö chuùng ta seõ thaáy trong phaàn
11-4, chuùng ta coù theå suy nghó veà tích luõy kyõ naêng, ví nhö giaùo duïc hoaëc ñaøo taïo ngay treân coâng vieäc cuõng laø
moät hình thöùc tích luõy voán. Vôùi quan ñieåm roäng veà voán naøy, heä soá 0,5 cho voán laø khaù thích hôïp.

Chapter 11
Chia caû hai veá cho N (bôûi vì chuùng ta quan taâm ñeán saûn löôïng
treân ñaàu coâng nhaân) cho ta:
Y K N K K
= = =
N N N N
Saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân baèng vôùi caên baäc hai cuûa voán treân
ñaàu coâng nhaân. Noùi moät caùch khaùc, haøm saûn xuaát f, theå hieän töông quan
cuûa saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân vôùi voán treân ñaàu coâng nhaân, ñöôïc cho
bôûi f(Kt/N) = ( Kt / N ) .
Ñaúng thöùc thöù hai coù
ñöôïc laø do caùc böôùc
Baây giôø quay laïi phöông trình (11.3), ñöôïc nhaéc laïi ôû ñaây ñeå cho
sau ñaây:
thuaän tieän:
N/N =
N/ ( N N ) K t +1 K t K  K
− = sf  t  − δ t
= 1/ N N N  N  N
Thay f(Kt/N) baèng (K t / N )
K t +1 K t Kt K
− =s −δ t (11.7)
N N N N
Phöông trình naøy moâ taû söï tieán trieån cuûa voán treân ñaàu coâng nhaân
theo thôøi gian. Baây giôø haõy xem chuùng coù yù nghóa gì.
AÛnh höôûng cuûa tyû leä tieát kieäm ñoái vôùi saûn löôïng ôû traïng
thaùi döøng
Taêng tyû leä tieát kieäm aûnh höôûng ñeán möùc saûn löôïng treân ñaàu
coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng lôùn ñeán möùc naøo?
Baét ñaàu baèng phöông trình (11.7). ÔÛ traïng thaùi döøng, löôïng voán
treân ñaàu coâng nhaân laø coá ñònh, vì theá veá traùi cuûa phöông trình baèng
khoâng. Coù nghóa laø:
K K
s =δ
N N

Chapter 11
(Toâi ñaõ boû ñi caùc chæ soá thôøi gian, chuùng khoâng caàn thieát nöõa vì
ôû traïng thaùi döøng K/N laø coá ñònh). Bình phöông hai veá:
2
K
2 K
s =δ 2 
N N
Chia hai veá cho (K/N) vaø chuyeån veá ta coù:
2
K s
=  (11.8)
N δ 
Ñaây laø moät phöông trình veà voán treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng thaùi
döøng. Töø phöông trình (11.6) vaø (11.8), saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân
tính ñöôïc baèng:
2
Y K s s
= =   = (11.9)
N N δ  δ
Saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân baèng tæ soá cuûa tyû leä tieát kieäm chia
cho tyû leä khaáu hao; voán treân ñaàu coâng nhaân baèng bình phöông cuûa tyû soá
ñoù. Tyû leä tieát kieäm cao laãn tyû leä khaáu hao thaáp ñeàu daãn tôùi voán vaø saûn
löôïng treân ñaàu coâng nhaân cao hôn trong daøi haïn.
Giaû söû tyû leä khaáu hao laø 10% moät naêm, vaø tyû leä tieát kieäm cuõng
laø 10%. Khi ñoù söû duïng phöông trình (11.8) vaø (11.9), chuùng ta thaáy
raèng caû voán vaø saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng ñeàu
baèng 1. Baây giôø, giaû söû tyû leä tieát kieäm taêng gaáp ñoâi, töø 10% leân 20%.
Phöông trình (11.8) cho thaáy ôû traïng thaùi döøng môùi, voán treân ñaàu coâng
nhaân taêng töø 1 leân 4. Vaø phöông trình (11.9) cho thaáy saûn löôïng treân
ñaàu coâng nhaân taêng gaáp ñoâi, töø 1 leân 2. Do vaäy, taêng gaáp ñoâi tyû leä tieát
kieäm thì trong daøi haïn saûn löôïng cuõng taêng gaáp ñoâi: Ñaây laø moät aûnh
höôûng lôùn.
AÛnh höôûng ñoäng cuûa vieäc taêng tyû leä tieát kieäm
Sau khi taêng tyû leä tieát kieäm, phaûi maát bao laâu neàn kinh teá môùi
ñaït tôùi möùc saûn löôïng cao hôn? Hay noùi moät caùch khaùc, moät söï gia taêng
tyû leä tieát kieäm aûnh höôûng ñeán tyû leä taêng tröôûng bao nhieâu vaø trong bao
laâu?

Chapter 11
Ñeå traû lôøi nhöõng caâu hoûi naøy, chuùng ta phaûi söû duïng phöông
trình (11.7) vaø giaûi noù ñeå tìm ra möùc voán naêm 0, naêm 1,vaø v.v.
Giaû söû raèng tyû leä tieát kieäm, maø tröôùc kia luoân luoân baèng 0,1,
taêng trong naêm 0 töø 0,1 leân 0,2 vaø duy trì ôû möùc giaù trò naøy cho maõi veà
sau. Trong naêm 0, khoâng coù chuyeän gì xaûy ra vôùi löôïng toàn voán (nhôù
laïi raèng phaûi maát 1 naêm thì tyû leä tieát kieäm cao vaø ñaàu tö cao môùi ñöôïc
theå hieän trong möùc voán cao hôn ñöôïc). Do vaäy, voán treân ñaàu coâng nhaân
vaãn baèng giaù trò ôû traïng thaùi döøng gaén vôùi tyû leä tieát kieäm 0,1. Töø
phöông trình (11.8): K0/N = (0,1/0,1)2 = 12 = 1.
Trong naêm 1, phöông trình (11.7) cho:
K1 K 0 K0 K
− =s −δ 0
N N N N
Vôùi tyû leä khaáu hao baèng 0,1 vaø tyû leä tieát kieäm baây giôø baèng 0,2,
phöông trình naøy coù nghóa laø ( K 1 / N ) − 1 = [(0,2)( 1)] − [(0,1)1] , vì theá
K1/N = 1,1.
Töông töï nhö vaäy ta coù theå giaûi ñeå coù ñöôïc K2/N vaø tieáp tuïc.
Moät khi ta coù caùc giaù trò cuûa voán treân ñaàu coâng nhaân naêm 0, naêm 1, vaø
vaân vaân, thì chuùng ta coù theå söû duïng phöông trình (11.6) ñeå giaûi ra saûn
löôïng treân ñaàu coâng nhaân naêm 0, naêm 1 vaø vaân vaân. Keát quaû cuûa vieäc
tính toaùn naøy ñuôïc trình baøy ôû Hình 11-7 (a), hình naøy veõ möùc saûn
löôïng treân ñaàu coâng nhaân theo thôøi gian. (Y/N) taêng theo thôøi gian, töø
giaù trò ban ñaàu laø 1 trong naêm 0 ñeán giaù trò laø 2 ôû traïng thaùi döøng trong
daøi haïn. Hình 11-7 (b) cho ta cuøng thoâng tin nhöng theo caùch khaùc, hình
naøy veõ tyû leä taêng tröôûng cuûa saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân theo thôøi
gian. Ban ñaàu taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân ñaït giaù trò cao
nhaát sau ñoù giaûm daàn theo thôøi gian. Khi neàn kinh teá ñaït ñöôïc traïng
thaùi döøng môùi, taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân laïi trôû laïi
baèng khoâng.

Chapter 11
HÌNH 11-7: (a) AÛnh höôûng ñeán möùc saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân
Möùc saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân, Y/N

AÛnh höôûng ñoäng cuûa
vieäc taêng tyû leä tieát
kieäm töø 10% leân
20% ñoái vôùi Möùc vaø
saûn löôïng treân ñaàu
coâng nhaân.
Saûn löôïng phaûi maát

moät thôøi gian daøi ñeå
ñieàu chænh sang möùc
môùi cao hôn sau khi
tyû leä tieát kieäm taêng.
Noùi moät caùch khaùc, Naêm
taêng tyû leä tieát kieäm
daãn tôùi moät giai ñoaïn
daøi taêng tröôûng cao
Tyû leâ taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu coâng
hôn.
(a) AÛnh höôûng ñeán tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng
nhaân (%)
Naêm
Hình 11-7 chæ roõ raøng raèng quaù trình ñieàu chænh sang ñieåm caân
baèng daøi haïn môùi cao hôn phaûi maát moät thôøi gian daøi. Chæ hoaøn taát 40%
quaù trình ñieàu chænh sau 10 naêm, hoaøn taát 63% quaù trình naøy sau 20
naêm. Noùi moät caùch khaùc, taêng tyû leä tieát kieäm seõ laøm taêng tyû leä taêng
tröôûng saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân trong moät thôøi gian daøi. Tyû leä taêng

Chapter 11
tröôûng trung bình haøng naêm laø 3,1% trong 10 naêm ñaàu, 1,5% trong 10
naêm keá tieáp. Duø thay ñoåi tyû leä tieát kieäm khoâng aûnh höôûng ñeán taêng
tröôûng trong daøi haïn nhöng nhöõng thay ñoåi naøy cuõng daãn ñeán taêng tröôûng
cao hôn trong moät khoaûng thôøi gian daøi.
Quay laïi caâu hoûi ñöa ra ôû ñaàu chöông naøy, phaûi chaêng tyû leä tieát
kieäm/ñaàu tö thaáp ôû Hoa kyø coù theå giaûi thích taïi sao keå töø naêm 1950 tyû leä
taêng tröôûng cuûa Hoa kyø thaáp ñeán theá (töông ñoái so vôùi caùc quoác gia
OECD khaùc)? Caâu traû lôøi seõ laø coù neáu Hoa kyø ñaõ töøng coù tyû leä tieát kieäm
cao hôn trong quaù khöù, vaø neáu tyû leä tieát kieäm naøy ñaõ giaûm maïnh trong
voøng 50 naêm qua. Neáu giaû ñònh naøy ñuùng thì ñieàu naøy coù theå giaûi thích
giai ñoaïn taêng tröôûng chaäm cuûa Hoa kyø trong 50 naêm qua döïa theo cô cheá
ñöôïc bieåu thò trong Hình 11-7 (maø coù daáu ngöôïc laïi, vì chuùng ta xeùt ñeán
tröôøng hôïp giaûm, chöù khoâng phaûi taêng tyû leä tieát kieäm). Tuy nhieân, thöïc teá
laïi khoâng phaûi nhö vaäy: Tyû leä tieát kieäm cuûa Hoa kyø ñaõ thaáp trong moät
khoaûng thôøi gian daøi. Tyû leä tieát kieäm thaáp khoâng giaûi thích ñöôïc söï taêng
tröôûng keùm coûi cuûa Hoa kyø trong 50 naêm qua.
Tyû leä tieát kieäm cuûa Hoa kyø vaø Quy taéc vaøng
Baây giôø chuùng ta chuyeån sang caâu hoûi thöù ba maø chuùng ta ñaõ ñaët
ra vaøo ñaàu cuûa phaàn naøy. Tyû leä tieát kieäm laø bao nhieâu thì seõ toái ña hoùa
ñöôïc tieâu duøng ôû traïng thaùi döøng?
ÔÛ traïng thaùi döøng, tieâu duøng treân ñaàu coâng nhaân baèng vôùi saûn
löôïng treân ñaàu coâng nhaân tröø ñi khaáu hao treân ñaàu coâng nhaân:
C Y K
= −δ
N N N

Chapter 11
BAÛNG 11-1: Tyû leä tieát kieäm vaø caùc Möùc voán, Saûn löôïng vaø Tieâu
duøng treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng.
Tyû leä tieát kieäm Voán treân ñaàu Saûn löôïng treân Tieâu duøng treân
s coâng nhaân ñaàu coâng nhaân ñaàu coâng nhaân
K/N Y/N C/N
0.0 0.0 0.0 0.0
0.1 1.0 1.0 0.9
0.2 4.0 2.0 1.6
0.3 9.0 3.0 2.1
0.4 16.0 4.0 2.4
0.5 25.0 5.0 2.5
0.6 36.0 6.0 2.4
... ... ... ...
1.0 100.0 10.0 0.0
Söû duïng caùc phöông trình (11.8) vaø (11.9) ñoái vôùi caùc giaù trò saûn
löôïng vaø voán treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng, ta tính ñöôïc tieâu
duøng treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng nhö sau:
C
= s / δ − δ ( s / δ ) 2 = s (1 − s ) / δ
N
Söû duïng phöông trình naøy cuøng vôùi caùc phöông trình (11.8) vaø
Kieåm tra söï hieåu bieát (11.9), Baûng 11-1 cho caùc giaù trò voán, saûn löôïng vaø tieâu duøng treân ñaàu
cuûa baïn veà vaán ñeà coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng öùng vôùi caùc giaù trò tyû leä tieát kieäm khaùc
naøy: Söû duïng caùc nhau (vaø öùng vôùi tyû leä khaáu hao baèng 10%).
phöông trình trong
phaàn naøy, chæ roõ Tieâu duøng ôû traïng thaùi döøng laø lôùn nhaát khi s(1 – s) ñaït giaù trò
nhöõng lyù luaän taùn lôùn nhaát, vì theá khi s baèng moät nöûa: Möùc voán quy taéc vaøng töông öùng
thaønh cuõng nhö choáng
vôùi tyû leä tieát kieäm 50%. Döôùi möùc naøy, taêng tyû leä tieát kieäm seõ daãn ñeán
ñoái caùc bieän phaùp
taêng tieâu duøng trong daøi haïn. Treân möùc naøy, thì laïi daãn ñeán giaûm tieâu
chính saùch nhaèm taêng
tyû leä tieát kieäm cuûa duøng trong daøi haïn. Ngaøy nay moät soá ít neàn kinh teá coù tyû leä tieát kieäm
Hoa kyø töø giaù trò hieän cao hôn 40%, vaø (nhö chuùng ta thaáy trong phaàn ñaàu chöông naøy) tyû leä
haønh khoaûng 16% leân tieát kieäm cuûa Hoa kyø thöïc söï thaáp hôn 20%. Tính toaùn phoûng chöøng cuûa
ñeán thí duï nhö 20%. chuùng ta cho thaáy ôû haàu heát moïi neàn kinh teá, taêng tyû leä tieát kieäm seõ laøm
taêng caû möùc saûn löôïng laãn tieâu duøng trong daøi haïn.
11.4. Voán vaät chaát so vôùi voán nhaân löïc
Cho ñeán nay chuùng ta ñaõ taäp trung vaøo voán vaät chaát - vaøo maùy
moùc, nhaø xöôûng, caùc toøa cao oác vaên phoøng, vaø vaân vaân. Tuy nhieân caùc

Chapter 11
neàn kinh teá coøn coù moät daïng voán khaùc: taäp hôïp caùc kyõ naêng cuûa ngöôøi lao
ñoäng trong neàn kinh teá, caùi maø caùc nhaø kinh teá hoïc goïi laø voán nhaân löïc.
Moät neàn kinh teá coù nhieàu coâng nhaân coù kyõ naêng cao thì naêng suaát saûn
xuaát coù khaû naêng cao hôn nhieàu so vôùi neàn kinh teá maø haàu heát coâng nhaân
khoâng bieát ñoïc, bieát vieát.
Trong hai theá kyû qua, voán nhaân löïc cuõng ñaõ taêng nhieàu nhö voán
vaät chaát. Vaøo ñaàu Cuoäc Caùch maïng Coâng nghieäp, chæ khoaûng 30% daân soá
bieát ñoïc. Ngaøy nay tyû leä bieát chöõ ôû caùc nöôùc OECD laø treân 95%. Tröôùc
Caùch maïng Coâng nghieäp ñi hoïc laø khoâng baét buoäc. Nhöng ngaøy nay ñi
hoïc laø baét buoäc, thöôøng laø cho ñeán 16 tuoåi. Tuy theá vaãn coøn coù söï khaùc
bieät lôùn giöõa caùc nöôùc. Ngaøy nay, ôû caùc nöôùc OECD, gaàn 100% treû em toát
Ngay caû so saùnh naøy nghieäp tieåu hoïc, 90%toát nghieäp trung hoïc, vaø 38% toát nghieäp ñaïi hoïc. ÔÛ
cuõng coù theå bò sai laïc. nhöõng nöôùc ngheøo, nhöõng nöôùc coù GDP ñaàu ngöôøi thaáp hôn 400US$ vaøo
Chaát löôïng giaùo duïc naêm 1985 caùc con soá töông öùng laø 95%, 32% vaø 4%.
laø raát khaùc nhau giöõa
caùc quoác gia. Chuùng ta neân nghó veà aûnh höôûng cuûa voán nhaân löïc leân saûn löôïng
nhö theá naøo? Vieäc ñöa voán nhaân löïc vaøo seõ laøm thay ñoåi nhöõng keát luaän
ban ñaàu cuûa chuùng ta nhö theá naøo? Ñaây laø nhöõng caâu hoûi chuùng ta seõ ñeà
caäp ñeán vaøo phaàn cuoái naøy.
Môû roäng haøm saûn xuaát
Caùch töï nhieân nhaát ñeå môû roäng phaân tích cuûa chuùng ta coù tính ñeán
voán nhaân löïc laø boå sung haøm saûn xuaát (11.1) ñeå coù:
Y K H
= f ,  (11.10)
N N N
(+ , +)
Haõy nhôù raèng chuùng
ta ñaõ söû duïng cuøng Möùc saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân phuï thuoäc vaøo caû möùc voán vaät
bieåu töôïng H ñeå kyù chaát treân ñaàu coâng nhaân, K/N, vaø möùc voán nhaân löïc treân ñaàu coâng nhaân,
hieäu cô sôû tieàn teä H/N. Nhö tröôùc kia, taêng voán treân ñaàu coâng nhaân (K/N) seõ laøm taêng saûn
trong chöông 4, vaø löôïng treân ñaàu coâng nhaân. Vaø taêng möùc kyõ naêng trung bình (H/N) leân
voán nhaân löïc trong cuõng seõ taïo ra nhieàu saûn löôïng hôn. Caùc coâng nhaân coù kyõ naêng toát hôn coù
chöông naøy. Caû hai theå söû duïng maùy moùc phöùc taïp hôn; hoï coù theå xöû lyù nhöõng tình huoáng baát
caùch söû duïng ñeàu
ngôø moät caùch deã daøng hôn; hoï coù theå thích nghi vôùi nhöõng nhieäm vuï môùi
mang tính truyeàn
nhanh hôn. Taát caû nhöõng ñieàu naøy laøm cho saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân
thoáng. Xin ñöøng laãn
cao hôn.
loän.

Chapter 11
Chuùng ta ñaõ giaû ñònh ban ñaàu raèng taêng voán vaät chaát treân ñaàu
coâng nhaân seõ laøm taêng saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân, nhöng taùc ñoäng cuûa
noù trôû neân nhoû daàn khi möùc voán treân ñaàu coâng nhaân taêng. Giaû ñònh naøy
cuõng coù khaû naêng aùp duïng cho voán nhaân löïc treân ñaàu coâng nhaân. Haõy
nghó veà nhöõng gia taêng trong H/N laø do taêng soá naêm giaùo duïc. Baèng
chöùng cho thaáy lôïi ích cuûa vieäc taêng tyû leä treû em hoaøn thaønh tieåu hoïc laø
raát lôùn. Ít nhaát, khaû naêng ñoïc vaø vieát cuõng cho pheùp ngöôøi lao ñoäng söû
duïng ñöôïc caùc thieát bò phöùc taïp hôn. Tuy nhieân, ñoái vôùi caùc quoác gia giaøu
coù, giaùo duïc tieåu hoïc – vaø, trong chöøng möïc lieân quan ñeán vaán ñeà naøy, caû
giaùo duïc trung hoïc – khoâng coøn laø nhöõng giôùi haïn phuø hôïp nöõa: Haàu heát
treû em ñaït ñöôïc caû hai baäc hoïc naøy. Giôùi haïn phuø hôïp chính laø baäc ñaïi
hoïc. Chöùng côù ôû ñaây - vaø toâi chaéc raèng chöùng côù naøy seõ laø tin toát laønh ñoái
Chuùng ta xem moái vôùi haàu heát caùc baïn - laø vieäc giaùo duïc ñaïi hoïc seõ laøm taêng kyõ naêng, ít
quan heä giöõa kyõ naêng nhaát laø ñöôïc ño baèng vieäc taêng tieàn coâng cho nhöõng ai toát nghieäp ñaïi hoïc.
vaø tieàn coâng töông Tuy nhieân, haõy xem moät ví duï cöïc ñoan: vieäc buoäc moïi ngöôøi laáy ñöôïc
ñoái chi tieát hôn trong baèng tieán só coù taêng toång saûn löôïng leân raát nhieàu hay khoâng vaãn coøn laø
chöông 13. ñieàu chöa roõ raøng. Cuoái cuøng nhieàu ngöôøi seõ trôû neân vöôït quaù tieâu chuaån
neân coù leõ seõ trôû neân chaùn naûn hôn laø laøm vieäc hieäu quaû hôn.
Chuùng ta neân xaây döïng caùch ño löôøng voán nhaân löïc, H, nhö theá
naøo? Caâu traû lôøi laø raát gioáng caùch chuùng ta xaây döïng caùch ño luôøng voán
vaät chaát, K. Khi xaây döïng K, chuùng ta chæ coäng giaù trò cuûa caùc phaàn voán
khaùc nhau laïi, sao cho moät caùi maùy coù giaù 2000US$ coù troïng soá gaáp hai
laàn caùi maùy coù giaù 1000US$. Töông töï, chuùng ta xaây döïng caùch tính H
cuõng nhö theá, sao cho nhöõng ngöôøi lao ñoäng naøo ñöôïc traû tieàn coâng cao
gaáp hai laàn thì seõ coù troïng soá nhieàu hôn gaáp 2 laàn3 . Ví duï, laáy moät neàn
kinh teá coù 100 lao ñoäng, moät nöûa laø lao ñoäng phoå thoâng vaø moät nöûa lao
ñoäng coù kyõ naêng. Giaû söû tieàn coâng töông ñoái cuûa moät lao ñoäng coù kyõ naêng
cao gaáp hai laàn lao ñoäng phoå thoâng. Khi ñoù chuùng ta coù theå xaây döïng H
baèng [(50x1) + (50x2)] = 150. Voán nhaân löïc treân ñaàu coâng nhaân, H/N, seõ
baèng 150/100 = 1,5.
3
ÑAØO SAÂU HÔN. Logic cho vieäc söû duïng tieàn coâng töông ñoái laøm troïng soá laø tieàn coâng töông ñoái ñöôïc cho laø
theå hieän saûn phaåm bieân töông ñoái cuûa nhöõng ngöôøi lao ñoäng khaùc nhau, ñeå moät ngöôøi lao ñoäng ñöôïc traû coâng
cao gaáp 3 laàn moät ngöôøi lao ñoäng khaùc seõ coù saûn phaåm bieân cao gaáp 3 laàn.
Vaán ñeà naøy ñuùng neáu thò tröôøng lao ñoäng coù tính caïnh tranh hoaøn haõo. Haõy nhôù laïi töø moân kinh teá vi
moâ raèng trong moät thò tröôøng lao ñoäng caïnh tranh hoaøn haõo, moãi ngöôøi lao ñoäng ñöôïc traû coâng baèng vôùi saûn
phaåm bieân cuûa mình. Tuy nhieân, nhö chuùng ta ñaõ thaûo luaän trong chöông 6, thò tröôøng lao ñoäng khoâng laø thò
tröôøng caïnh tranh hoaøn haõo, vaø baïn coù theå ñaët caâu hoûi tieàn coâng töông ñoái coù phaûn aùnh chính xaùc saûn phaåm
bieân töông öùng khoâng. Haõy laáy moät ví duï coøn ñang coù raát nhieàu tranh caõi: vôùi cuøng moät coâng vieäc, cuøng thaâm
nieân, phuï nöõ thöôøng bò traû tieàn coâng thaáp hôn ñaøn oâng. Vieäc naøy coù phaûn aûnh raèng saûn phaåm bieân cuûa hoï thaáp
hôn? Hoï coù bò cho troïng soá thaáp hôn ñaøn oâng khi xaây döïng voán nhaân löïc?

Chapter 11
Voán nhaân löïc, voán vaät chaát vaø saûn löôïng
Vieäc ñöa voán nhaân löïc vaøo thay ñoåi phaân tích trong phaàn tröôùc nhö
theá naøo?
Keát luaän cuûa chuùng ta veà tích luõy voán vaät chaát vaãn coøn giaù trò: taêng
tyû leä tieát kieäm seõ laøm taêng voán vaät chaát treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng thaùi
döøng, vaø do vaäy laøm taêng saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân. Tuy nhieân, baây
giôø chuùng ta môû roäng keát luaän cuûa mình sang caû tích luõy voán nhaân löïc.
Moät söï gia taêng trong löôïng “tieát kieäm” cuûa xaõ hoäi döôùi daïng voán nhaân
löïc - thoâng qua giaùo duïc vaø ñaøo taïo ngay treân coâng vieäc – seõ laøm taêng
voán nhaân löïc treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng, maø noù seõ daãn ñeán
taêng saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân.
Moâ hình môû roäng cuûa chuùng ta seõ cho chuùng ta moät böùc tranh
phong phuù hôn veà vieäc xaùc ñònh saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân. Noù cho
chuùng ta thaáy raèng trong daøi haïn saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân phuï thuoäc
vaøo caû vieäc xaõ hoäi tieát kieäm ñöôïc bao nhieâu laãn vieäc xaõ hoäi chi tieâu bao
nhieâu cho giaùo duïc.
Taàm quan troïng töông ñoái cuûa voán vaät chaát vaø voán nhaân löïc trong
vieäc xaùc ñònh saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân ra sao? Ñeå traû lôøi caâu hoûi
naøy, chuùng ta coù theå baét ñaàu baèng caùch so saùnh xem ngöôøi ta chi tieâu bao
nhieâu vaøo giaùo duïc chính qui vaø ñaàu tö bao nhieâu vaøo voán vaät chaát?
ÔÛ Hoa kyø, chi tieâu cho giaùo duïc chính qui laø khoaûng 6,5% GDP. Con soá
naøy bao goàm caû chi tieâu cuûa chính phuû laãn tö nhaân. Con soá naøy naèm trong
khoaûng 1/3 ñeán 1/2 tyû leä ñaàu tö goäp cho voán vaät chaát (khoaûng 16%). Tuy
nhieân söï so saùnh naøy chæ laø böôùc ñaàu tieân. Haõy xem nhöõng vaán ñeà phöùc
taïp sau:
• Giaùo duïc, ñaëc bieät giaùo duïc ñaïi hoïc, moät phaàn laø tieâu duøng – ñöôïc
thöïc hieän vì lôïi ích cuûa chính noù – vaø moät phaàn laø ñaàu tö. Vì muïc
ñích ñang ñöôïc xem xeùt, chuùng ta chæ ñöôïc keå ñeán phaàn ñaàu tö.
Tuy nhieân, con soá 6,5% trong ñoaïn tröôùc bao goàm caû hai phaàn.
• Ít nhaát ñoái vôùi giaùo duïc sau baäc phoå thoâng trung hoïc, chi phí cô hoäi
So vôùi hoïc phí cuûa
ñoái vôùi giaùo duïc cuûa moät ngöôøi laø soá tieàn coâng maát ñi trong khi
baïn, chi phí cô hoäi
ngöôøi ñoù ñi hoïc. Chi tieâu cho giaùo duïc neân bao goàm caû chi phí
cuûa baïn lôùn ñeán möùc
giaùo duïc thöïc teá laãn chi phí cô hoäi. Con soá 6,5% ñaõ khoâng tính ñeán
naøo?
chi phí cô hoäi.
• Giaùo duïc chính qui chæ laø moät phaàn cuûa giaùo duïc. Phaàn nhieàu

Chapter 11
nhöõng gì chuùng ta hoïc ñöôïc xuaát phaùt töø quaù trình ñaøo taïo ngay
treân coâng vieäc, chính thöùc hoaëc khoâng chính thöùc. Neân tính ñeán caû
chi phí thöïc teá vaø chi phí cô hoäi trong quaù trình ñaøo taïo ngay treân
coâng vieäc naøy. Con soá 6,5% cuõng chöa tính ñeán caùc loaïi chi phí
naøy.
• Chuùng ta neân so saùnh tyû leä ñaàu tö roøng ñaõ tröø ñi khaáu hao. Khaáu
hao voán vaät chaát, ñaëc bieät laø maùy moùc coù theå cao hôn khaáu hao
voán nhaân löïc. Caùc kyõ naêng cuõng bò hao moøn nhöng xaûy ra raát
chaäm. Vaø khaùc vôùi voán vaät chaát, caøng ñöôïc söû duïng nhieàu thì kyõ
naêng caøng chaäm bò hao moøn.
Vì taát caû nhöõng lyù do naøy, ñöa ra nhöõng con soá ñaùng tin caäy veà ñaàu tö
vaøo voán nhaân löïc laø raát khoù. Phaàn lôùn nhöõng chöùng côù töø nghieân cöùu gaàn
ñaây cho raèng taêng voán vaät chaát vaø taêng voán nhaân löïc coù theå ñaõ ñoùng
nhöõng vai troø töông ñoái nhö nhau trong vieäc taêng saûn löôïng treân ñaàu coâng
nhaân theo thôøi gian. Haøm yù ôû ñaây raát roõ raøng: caùc quoác gia tieát kieäm
nhieàu hôn, vaø/hoaëc chi tieâu cho giaùo duïc nhieàu hôn, coù theå ñaït ñöôïc möùc
saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng cao hôn raát nhieàu.
Taêng tröôûng noäi sinh
Haõy löu yù nhöõng gì maø keát luaän chuùng ta vöøa ruùt ra phaùt bieåu hoaëc
khoâng phaùt bieåu. Keát luaän naøy noùi raèng moät quoác gia tieát kieäm nhieàu hôn
hoaëc chi cho giaùo duïc nhieàu hôn seõ ñaït ñöôïc möùc saûn löôïng treân ñaàu coâng
nhaân cao hôn ôû traïng thaùi döøng. Keát luaän naøy khoâng noùi raèng baèng caùch
tieát kieäm hoaëc chi tieâu cho giaùo duïc nhieàu hôn moät quoác gia coù theå duy trì
laâu daøi möùc taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân cao hôn.
Tuy nhieân, keát luaän naøy ñaõ gaëp phaûi thaùch thöùc trong thaäp nieân
Chuùng ta ñaõ ñeà caäp vöøa qua. Theo sau söï daãn ñaàu cuûa Robert Lucas vaø Paul Romer, caùc nhaø
ñeán Lucas moät laàn nghieân cöùu ñaõ khaùm phaù khaû naêng söï keát hôïp tích luõy voán vaät chaát vaø
roài, lieân quan ñeán chæ voán con ngöôøi thöïc söï coù theå ñuû ñeå duy trì laâu daøi taêng tröôûng. Hoï cuõng
trích cuûa Lucas trong
ñaõ ñaët ra nhöõng caâu hoûi sau: Vôùi nguoàn voán nhaân löïc ñaõ cho, taêng voán vaät
Chöông 9.
chaát seõ gaëp phaûi sinh lôïi giaûm daàn. Vaø vôùi voán vaät chaát cho tröôùc, taêng
voán nhaân löïc cuõng seõ gaëp phaûi sinh lôïi giaûm daàn. Nhöng neáu taêng caû voán
vaät chaát laãn voán nhaân löïc thì sao? Phaûi chaêng neàn kinh teá khoâng theå taêng
tröôûng maõi maõi chæ baèng caùch ñeàu ñaën coù theâm voán vaø lao ñoäng coù kyõ
naêng?
Caùc moâ hình maø caùc nhaø nghieân cöùu naøy ñaõ khaùm phaù ra ñöôïc goïi
laø caùc moâ hình taêng tröôûng noäi sinh ñeå phaûn aùnh söï kieän trong nhöõng

Chapter 11
moâ hình ñoù - töông phaûn vôùi moâ hình chuùng ta thaáy trong nhöõng phaàn ñaàu
cuûa chöông naøy - taêng tröôûng phuï thuoäc vaøo nhöõng bieán nhö tyû leä tieát
kieäm vaø tyû leä chi tieâu cho giaùo duïc, thaäm chí caû trong daøi haïn. Nhaän ñònh
naøy vaãn coøn gaây tranh caõi, nhöng cho ñeán nay coù nhöõng daáu hieäu cho
thaáy nhöõng keát luaän chuùng ta ruùt ra ban ñaàu caàn ñöôïc laøm roõ hôn nhöng
khoâng bò boû ñi. Khoâng coù baèng chöùng cho thaáy caùc quoác gia coù theå duy trì
laâu daøi taêng tröôûng cao chæ baèng caùch tích luõy voán vaø caûi thieän kyõ naêng.
Ñeå chaám döùt chöông naøy, chuùng toâi xin phaùt bieåu nhöõng keát luaän
ban ñaàu cuûa chuùng toâi, ñaõ ñöôïc söûa ñoåi ñeå tính ñeán voán nhaân löïc: saûn
löôïng treân ñaàu coâng nhaân phuï thuoäc vaøo caû möùc voán vaät chaát treân ñaàu
coâng nhaân laãn voán nhaân löïc treân ñaàu coâng nhaân. Caû hai daïng voán ñeàu coù
theå tích luõy ñöôïc, moät daïng thoâng qua ñaàu tö vaät chaát, daïng coøn laïi thoâng
qua giaùo duïc vaø ñaøo taïo. Vieäc taêng tyû leä tieát kieäm hay taêng phaàn saûn
löôïng chi tieâu cho giaùo duïc vaø ñaøo taïo ñeàu ñöa tôùi möùc saûn löôïng treân
ñaàu coâng nhaân cao hôn nhieàu trong daøi haïn. Tuy nhieân, vôùi moät toác ñoä
tieán boä coâng ngheä ñaõ cho, nhöõng bieän phaùp nhö vaäy khoâng coù khaû naêng
ñöa ñeán tyû leä taêng tröôûng cao hôn laâu daøi.
Haõy ghi nhôù ñieàu kieän deø daët trong nhaän ñònh cuoái cuøng: vôùi moät
toác ñoä tieán boä coâng ngheä cho tröôùc. Nhöng coù phaûi tieán boä coâng ngheä
khoâng lieân quan ñeán möùc voán nhaân löïc trong neàn kinh teá hay khoâng?
Phaûi chaêng löïc löôïng lao ñoäng ñöôïc giaùo duïc toát hôn khoâng theå ñöa tôùi
moät toác ñoä tieán boä coâng ngheä cao hôn? Nhöõng caâu hoûi naøy ñöa chuùng ta
tôùi chuû ñeà cuûa chöông keá tieáp, caùc nguoàn cuûa tieán boä coâng ngheä vaø aûnh
höôûng cuûa noù.
TOÙM TAÉT
• Trong daøi haïn, söï tieán trieån cuûa saûn tieán boä coâng ngheä, chuû ñeà cuûa chöông
löôïng ñöôïc xaùc ñònh bôûi hai quan heä. (Ñeå 12), thì trong daøi haïn neàn kinh teá cuõng
ñoïc baûn toùm taét naøy deã daøng hôn, toâi seõ boû tieán ñeán moät möùc voán (khoâng ñoåi) ôû
cuïm töø “treân ñaàu coâng nhaân” trong phaàn traïng thaùi döøng. Gaén vôùi möùc voán ôû traïng
theo sau). Thöù nhaát, möùc saûn löôïng phuï thaùi döøng naøy laø möùc saûn löôïng ôû traïng
thuoäc vaøo soá löôïng voán hieän coù. Thöù hai, thaùi döøng.
vieäc tích luõy voán laïi phuï thuoäc vaøo möùc saûn
• Möùc voán ôû traïng thaùi döøng, vaø nhö theá
löôïng, nhaân toá xaùc ñònh tieát kieäm vaø ñaàu tö.
möùc saûn löôïng ôû traïng thaùi döøng, phuï
• Söï taùc ñoäng qua laïi giöõa voán vaø saûn thuoäc vaøo tyû leä tieát kieäm theo tyû leä thuaän.
löôïng naøy nguï yù raèng duø khôûi ñaàu töø baát Moät tyû leä tieát kieäm cao hôn seõ daãn ñeán
kyø möùc voán naøo chaêng nöõa (vaø boû qua möùc saûn löôïng ôû traïng thaùi döøng cao hôn;

Chapter 11
trong quaù trình chuyeån tieáp sang traïng trong daøi haïn. Khi suy nghó coù neân aùp
thaùi döøng môùi, tyû leä tieát kieäm cao hôn duïng caùc bieän phaùp chính saùch nhaèm
daãn ñeán taêng tröôûng saûn löôïng döông. thay ñoåi tyû leä tieát kieäm khoâng, caùc nhaø
Nhöng (moät laàn nöõa khoâng tính ñeán tieán laäp chính saùch phaûi quyeát ñònh troïng soá
boä coâng ngheä) trong daøi haïn, tyû leä taêng phuùc lôïi cho caùc theá heä hieän taïi laø bao
tröôûng saûn löôïng seõ baèng khoâng vaø do nhieâu so vôùi vôùi phuùc lôïi cuûa caùc theá heä
vaäy khoâng phuï thuoäc vaøo tyû leä tieát kieäm. töông lai.
• Taêng tyû leä tieát kieäm ñoøi hoûi moät söï tieát • Maëc duø phaàn lôùn caùc phaân tích trong
giaûm ban ñaàu trong chi tieâu. Trong daøi chöông naøy taäp trung vaøo aûnh höôûng cuûa
haïn, taêng tyû leä tieát kieäm coù theå daãn ñeán tích luõy voán vaät chaát, nhöng saûn löôïng
moät söï taêng hoaëc giaûm trong tieâu duøng, phuï thuoäc vaøo möùc voán vaät chaát laãn möùc
ñieàu naøy phuï thuoäc vaøo neàn kinh teá ôû voán nhaân löïc. Caû hai daïng voán ñeàu coù
treân hay döôùi möùc qui taéc vaøng cuûa theå ñöôïc tích luõy, moät thoâng qua ñaàu tö
voán/tö baûn, ñoù laø möùc voán maø taïi ñoù tieâu moät thoâng qua giaùo duïc vaø ñaøo taïo. Taêng
duøng ôû traïng thaùi döøng laø cao nhaát. tyû leä tieát kieäm vaø/hoaëc taêng phaàn saûn
• Phaàn lôùn caùc nöôùc döôøng nhö coù möùc voán löôïng chi tieâu cho giaùo duïc vaø ñaøo taïo coù
thaáp hôn möùc quy taéc vaøng. Bôûi vaäy, taêng theå daãn ñeán söï taêng maïnh saûn löôïng
tyû leä tieát kieäm seõ daãn ñeán tieát giaûm ban trong daøi haïn.
ñaàu trong chi tieâu sau ñoù seõ taêng leân
CAÙC THUAÄT NGÖÕ THEN CHOÁT
• Tyû leä tieát kieäm, 205 • Heä thoáng baûo hieåm xaõ hoäi fully funded
• Tyû leä khaáu hao, 208 (ñöôïc ñoùng tieàn ñaày ñuû), 215
• Traïng thaùi döøng, 210 • Quyõ tín thaùc baûo hieåm xaõ hoäi, 215
• Möùc voán qui taéc vaøng 214 • Voán nhaân löïc, 220
• Heä thoáng baûo hieåm xaõ hoäi pay-as-you-go • Caùc moâ hình taêng tröôûng noäi sinh,222
(thu ñöôïc bao nhieâu traû ngay baáy nhieâu)
215

Chapter 11
CAÙC CAÂU HOÛI VAØ BAØI TAÄP
Daáu hoa thò kyù hieäu cho nhöõng baøi taäp khoù
1. ÑUÙNG/SAI/KHOÂNG CHAÉC CHAÉN aûnh höôûng naøy xa hôn ngaén haïn. Neáu tyû leä
tieát kieäm taêng maõi maõi, aûnh höôûng ñoái vôùi tyû
a. Tyû leä tieát kieäm luoân luoân baèng tyû leä ñaàu
leä taêng tröôûng sau 1 naêm, 10 naêm, 50 naêm seõ
tö.
nhö theá naøo? Giaûi thích baèng lôøi.
b. Tyû leä ñaàu tö cao coù theå duy trì taêng tröôûng
cuûa saûn löôïng maõi maõi. 4. NHÖÕNG NHAÂN TOÁ QUYEÁT ÑÒNH SAÛN
c. Neáu voán khoâng bò khaáu hao, taêng tröôûng LÖÔÏNG TREÂN ÑAÀU COÂNG NHAÂN ÔÛ
coù theå keùo daøi maõi TRAÏNG THAÙI DÖØNG.
d. Tyû leä tieát kieäm caøng cao, thì möùc tieâu Haõy thaûo luaän veà aûnh höôûng coù theå xaûy ra
duøng ôû traïng thaùi döøng caøng cao. cuûa nhöõng thay ñoåi sau ñoái vôùi möùc saûn
löôïng treân ñaàu coâng nhaân trong daøi haïn.
e. Saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi ôû Myõ baèng
khoaûng 60% saûn löôïng treân ñaàu coâng a. Quyeàn loaïi tröø tieát kieäm ra khoûi thu nhaäp
nhaân. khi ñoùng thueá thu nhaäp
f. Chuùng ta caàn phaûi ñoùng tieàn cho Baûo b. Tyû leä tham gia vaøo löïc löôïng lao ñoäng cuûa
hieåm Xaõ hoäi. Vieäc naøy laøm taêng tieâu duøng phuï nöõ taêng leân (nhöng daân soá khoâng ñoåi)
trong hieän taïi vaø töông lai.
*5. TAÊNG TRÖÔÛNG VÔÙI MOÄT HAØM SAÛN
g. Möùc voán cuûa Myõ thaáp hôn raát nhieàu so XUAÁT TOÅNG QUAÙT HÔN. I
vôùi möùc quy taéc vaøng. Nhaø nöôùc caàn mieãn
thueá ñoái vôùi tieàn tieát kieäm ñeå thu huùt tieát Giaû söû haøm saûn xuaát cuûa neàn kinh teá laø
kieäm. Y = K α N 1−α (Haøm saûn xuaát naøy ñöôïc goïi laø
haøm saûn xuaát Cobb Douglas). Trong phaàn
2. TYÛ LEÄ TAÊNG TRÖÔÛNG VAØ TYÛ LEÄ 11-3, chuùng ta ñaõ cho α = 1/2. Giaû söû baây giôø
TIEÁT KIEÄM α = 1/3.
“Tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu coâng a. Haøm saûn xuaát naøy coù ñaëc tröng laø sinh lôïi
nhaân cuûa Nhaät seõ coøn cao hôn Myõ chöøng naøo khoâng ñoåi theo quy moâ phaûi khoâng? Giaûi
tyû leä tieát kieäm cuûa Nhaät coøn cao hôn cuûa thích.
Myõ.” Baïn coù ñoàng yù vôùi phaùt bieåu treân b. Coù sinh lôïi giaûm daàn theo voán khoâng?
khoâng? Taïi sao ñoàng yù hay taïi sao khoâng?
c. Coù sinh lôïi giaûm daàn theo lao ñoäng khoâng?
3. XEÙT LAÏI NGHÒCH LYÙ TIEÁT KIEÄM d. Haõy chuyeån haøm saûn xuaát naøy thaønh moái
quan heä giöõa saûn löôïng treân ñaàu coâng
Trong chöông 3 chuùng ta thaáy raèng taêng tyû leä nhaân vaø voán treân ñaàu coâng nhaân.
tieát kieäm coù theå ñöa ñeán suy thoaùi trong
ngaén haïn. Baây giôø baïn coù theå xem xeùt nhöõng

Chapter 11
e. Vôùi tyû leä tieát kieäm (s) vaø tyû leä khaáu hao
(δ) cho tröôùc, haõy cho thaáy bieåu thöùc veà 7. TÌM QUY TAÉC VAØNG
voán treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng.
Giaû söû raèng haøm saûn xuaát ñöôïc cho laø
f. Haõy cho thaáy bieåu thöùc veà saûn löôïng treân Y = 0,5 K N
ñaàu coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng.
a. Ruùt ra caùc möùc K/N vaø Y/N ôû traïng thaùi
g. Tìm möùc saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân ôû döøng theo tyû leä tieát kieäm (s) vaø tyû leä khaáu
traïng thaùi döøng khi δ = 0,08 vaø s = 0,32. hao (δ).
h. Giaû söû raèng tyû leä khaáu hao vaãn khoâng ñoåi b. Ruùt ra phöông trình cho saûn löôïng treân ñaàu
ôû möùc δ = 0,08, trong khi tyû leä tieát kieäm coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng vaø tieâu duøng
giaûm xuoáng coøn moät nöûa s = 0,16. Chuyeän treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng theo
gì seõ xaûy ra vôùi möùc saûn löôïng treân ñaàu s vaø δ
coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng.
c. Giaû söû raèng δ = 5%. Duøng phaàn meàm baûng
* 6. TAÊNG TRÖÔÛNG VÔÙI MOÄT HAØM tính maø baïn thích ñeå tính caùc möùc saûn
SAÛN XUAÁT TOÅNG QUAÙT HÔN. II löôïng vaø tieâu duøng treân ñaàu coâng nhaân ôû
Giaû söû raèng haøm saûn xuaát cuûa moät neàn kinh traïng thaùi döøng vôùi s = 0; 0,1; 0, 2; . . .;
teá laø Y = K 1 / 3 N 2 / 3 , vaø caû tyû leä tieát kieäm (s) 1,0. Giaûi thích.
vaø tyû leä khaáu hao (δ) ñeàu baèng 0,10. d. Söû duïng phaàn meàm cuûa baïn ñeå veõ möùc
a. Möùc voán treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng thaùi saûn löôïng vaø tieâu duøng treân ñaàu coâng
döøng laø bao nhieâu?. nhaân ôû traïng thaùi döøng nhö laø moät haøm
b. Möùc saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân ôû traïng cuûa tyû leä tieát kieäm (ñoù laø ño tyû leä tieát
thaùi döøng laø bao nhieâu? kieäm treân truïc hoaønh cuûa ñoà thò, vaø caùc
giaù trò saûn löôïng vaø tieâu duøng treân ñaàu
Giaû söû raèng neàn kinh teá ñaït ñöôïc traïng thaùi
coâng nhaân töông öùng treân truïc tung).
döøng trong thôøi ñoaïn t, vaø sau ñoù, trong thôøi
ñoaïn t+1, tyû leä khaáu hao taêng gaáp ñoâi, baèng e. Ñoà thò coù cho thaáy coù moät giaù trò s toái ña
0,20. hoùa saûn löôïng treân ñaàu coâng nhaân? Ñoà thò
coù cho thaáy coù moät giaù trò s toái ña hoùa tieâu
c. Tìm möùc voán vaø möùc saûn löôïng treân ñaàu
duøng treân ñaàu coâng nhaân? Neáu coù giaù trò
coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng môùi.
naøy laø bao nhieâu?
d. Tính caùc möùc voán vaø saûn löôïng treân ñaàu
coâng nhaân trong 3 thôøi ñoaïn ñaàu sau khi
thay ñoåi tyû leä khaáu hao.

Chapter 11
BAØI ÑOÏC THEÂM
Söï xöû lyù coå ñieån moái quan heä giöõa tieát kieäm Baûn Ghi nhôù töø 23 ñeán 27 trong baûn Ghi nhôù
vaø saûn löôïng do Robert Solow bieân soaïn, Lyù cho Toång thoáng: Baûn höôùng daãn Kinh teá vó moâ
thuyeát taêng tröôûng, moät söï giaûi thích (New cho caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch baän roän,
York: Nhaø xuaát baûn Ñaïi hoïc Oxford, 1970). cuûa Charles Schultze Chuû tòch Hoäi ñoàng coá
Moät thaûo luaän deã hieåu veà vieäc lieäu coù taêng vaán kinh teá döôùi thôøi cuûa Toång thoáng Carter
tieát kieäm vaø caûi thieän giaùo duïc ôû Hoa kyø (Washington D.C.: Brookings Institution,
ñöôïc hay khoâng vaø baèng caùch naøo trong Caùc 1992).
Chuùng toâi môøi baïn thaêm trang Blanchard treân trang chuû cuûa Prentice Hall taïi:
veà baøi taäp World Wide Web cuûa chöông naøy.

Chapter 12
Chöông 12
Tieán boä coâng ngheä vaø taêng tröôûng
Keát luaän cuûa chuùng ta trong chöông 11 cho raèng söï tích luõy voán töï
noù khoâng theå duy trì taêng tröôûng beàn vöõng coù moät aån yù xaùc thöïc:
Söï taêng tröôûng beàn vöõng ñoøi hoûi phaûi coù tieán boä coâng ngheä.
Chöông naøy xem xeùt moái quan heä giöõa tieán boä coâng ngheä vaø taêng
tröôûng.
Phaàn 12-1 xem xeùt vai troø rieâng bieät cuûa tieán boä coâng ngheä vaø söï
tích luõy voán ñoái vôùi taêng tröôûng. Noù cho thaáy, ôû traïng thaùi döøng, tyû
leä taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi baèng vôùi tyû leä tieán boä coâng
ngheä ra sao. Tuy nhieân, ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø tyû leä tieát kieäm
khoâng coù taàm quan troïng: Neáu khoâng aûnh höôûng ñeán tyû leä taêng
tröôûng saûn löôïng, tyû leä tieát kieäm cuõng aûnh höôûng ñeán möùc saûn
löôïng treân ñaàu ngöôøi. Phaàn 12-2 chuyeån sang nhöõng yeáu toá xaùc
ñònh tieán boä coâng ngheä, chuù troïng ñaëc bieät vaøo vai troø cuûa nghieân
cöùu vaø phaùt trieån (R&D). Cuoái cuøng, phaàn 12-3 trôû laïi vôùi nhöõng
söï kieän veà taêng tröôûng ñaõ trình baøy trong chöông 10, vaø dieãn giaûi
chuùng treân cô sôû nhöõng gì ta ñaõ hoïc ñöôïc trong chöông naøy vaø
chöông tröôùc.
Olivier Blanchard 362 Ngöôøi Dòch: Kim Chi

Chapter 12
Trong chöông 11, ta 12-1 Tieán boä coâng ngheä vaø tyû leä taêng tröôûng
ñaõ giaû ñònh raèng coâng
ngheä khoâng thay ñoåi, Trong moät neàn kinh teá coù caû tích luõy voán laãn tieán boä coâng ngheä,
chæ coù soá löôïng voán söû
saûn löôïng seõ taêng tröôûng vôùi tyû leä nhö theá naøo? Ñeå traû lôøi caâu hoûi
duïng trong saûn xuaát
thay ñoåi maø thoâi. naøy, ta caàn môû roäng moâ hình ñaõ xaây döïng trong chöông 11 ñeå tính
Trong chöông naøy, ta ñeán tieán boä coâng ngheä. Ñeå laøm theá, tröôùc tieân ta phaûi xem laïi haøm
ñöa vaøo söï kieän laø toång saûn xuaát.
chính coâng ngheä cuõng
thay ñoåi theo thôøi Tieán boä coâng ngheä vaø haøm saûn xuaát
gian, raèng coù tieán boä
coâng ngheä. Tieán boä coâng ngheä coù nhieàu bình dieän:
Soá maët haøng bình • Noù coù theå coù nghóa laø vieäc saûn xuaát ra saûn löôïng nhieàu hôn
quaân trong moät sieâu
öùng vôùi soá löôïng voán vaø lao ñoäng ñaõ cho khoâng ñoåi. Ví duï,
thò taêng töø 2.200 naêm
1950 leân ñeán 17.500
haõy nghó ñeán moät loaïi daàu nhôøn môùi cho pheùp maùy moùc
trong naêm 1985. Ñeå chaïy ôû toác ñoä cao hôn.
caûm nhaän ñöôïc yù • Noù coù theå coù nghóa laø nhöõng saûn phaåm toát hôn. Ví duï, ta
nghóa cuûa ñieàu naøy, ta
haõy nghó ñeán söï caûi tieán ñeàu ñaën veà an toaøn vaø tieän nghi cuûa
haõy xem Robin
Williams (ngöôøi ñoùng xe oâ toâ theo thôøi gian.
vai daân nhaäp cö töø Xoâ • Noù coù theå coùù nghóa laø nhöõng saûn phaåm môùi. Ví duï, ta haõy
Vieát) trong quang
nghó ñeán söï xuaát hieän maùy CD vaø maùy fax.
caûnh moät sieâu thò
trong boä phim • Noù coù theå coù nghóa laø nhöõng saûn phaåm nhieàu chuûng loaïi ña
Moscow on the daïng hôn. Ví duï, haõy nghó ñeán söï gia taêng ñeàu ñaën soá löôïng
Hudson.
moùn nguõ coác ñieåm taâm coù saün trong sieâu thò ôû ñòa phöông
Nhö ta ñaõ thaáy trong baïn.
hoäp Tieâu ñieåm “GDP
thöïc, Tieán boä Coâng Nhöõng bình dieän naøy thöïc chaát gioáng nhau hôn veû beân ngoaøi
ngheä vaø Giaù Maùy
cuûa chuùng. Neáu ta nhaän thaáy raèng, ngöôøi tieâu duøng khoâng lo veà chính
tính” trong chöông 2,
suy nghó veà saûn phaåm
haøng hoùa, maø hoï quan taâm ñeán nhöõng dòch vuï maø haøng hoùa naøy mang
trong vai troø chuùng laïi, thì taát caû nhöõng ví duï treân ñeàu coù moät ñieåm chung naøo ñoù. Trong
cung öùng moät soá dòch moãi tröôøng hôïp, ngöôøi tieâu duøng ñeàu nhaän ñöôïc nhieàu dòch vuï hôn.
vuï cô baûn laø phöông Moät chieác oâ toâ toát hôn giuùp ngöôøi söû duïng an toaøn hôn, moät saûn phaåm
phaùp ñöôïc söû duïng ñeå môùi nhö maùy fax mang ñeán nhieàu dòch vuï thoâng tin hôn v.v…
xaây döïng chæ soá giaù
cho maùy tính. Neáu chuùng ta nghó ñeán saûn löôïng nhö moät taäp hôïp nhöõng dòch
vuï cô baûn ñem ñeán töø nhöõng haøng hoùa saûn xuaát ra trong neàn kinh teá,
thì ta coù theå nghó ñeán tieán boä coâng ngheä nhö vieäc daãn ñeán söï gia taêng

Chapter 12
saûn löôïng öùng vôùi nhöõng soá löôïng voán vaø lao ñoäng cho tröôùc khoâng
ñoåi. Khi ñoù, ta coù theå nghó veà tình traïng coâng ngheä nhö moät bieán
soá; bieán soá naøy cho ta bieát coù bao nhieâu saûn löôïng ñöôïc saûn xuaát ra
töø voán vaø lao ñoäng vaøo moät thôøi ñieåm baát kyø. Ta haõy kyù hieäu tình
traïng coâng ngheä laø A vaø vieát laïi haøm saûn xuaát laø:
Y = F (K, N, A)
(+, +, +)
Ñeå ñôn giaûn, ta seõ boû Ñaây laø haøm saûn xuaát môû roäng cuûa chuùng ta. Saûn löôïng phuï
qua nguoàn voán nhaân thuoäc vaøo caû voán vaø lao ñoäng (K vaø N) vaø vaøo tình traïng coâng ngheä
löïc ôû ñaây. (A): Cho tröôùc voán vaø lao ñoäng, moät söï caûi thieän veà tình traïng coâng
ngheä, A, daãn ñeán moät söï gia taêng veà saûn löôïng.
Ñeå thuaän tieän, ta neân söû duïng moät daïng giôùi haïn hôn cuûa
ñaúng thöùc treân, aáy laø:
Y = F(K, AN) (12.1)
Ñaúng thöùc naøy noùi raèng vieäc saûn xuaát tuøy thuoäc vaøo voán vaø
vaøo lao ñoäng nhaân cho tình traïng coâng ngheä. Ñöa tình traïng coâng
ngheä vaøo ñaúng thöùc theo caùch naøy seõ giuùp ta thaáy deã daøng hôn khi
nghó veà aûnh höôûng cuûa tieán boä coâng ngheä ñoái vôùi moái quan heä giöõa
saûn löôïng, voán vaø lao ñoäng.1 Ñaúng thöùc (12.1) nguï yù chuùng ta coù
theå nghó veà tieán boä coâng ngheä theo hai caùch töông ñöông nhau:
1. Vôùi moät löôïng toàn voán (capital stock) hieän höõu, tieán boä coâng
ngheä laøm giaûm soá coâng nhaân caàn thieát ñeå ñaït ñöôïc möùc saûn
löôïng cho tröôùc. Vieäc taêng gaáp ñoâi A cho pheùp neàn kinh teá
saûn xuaát ñöôïc cuøng moät möùc saûn löôïng maø chæ caàn moät nöûa
soá coâng nhaân ban ñaàu N.
2. Tieán boä coâng ngheä laøm taêng AN, soá löôïng lao ñoäng hieäu
duïng trong neàn kinh teá. Neáu tình traïng coâng ngheä caûi thieän
gaáp ñoâi, thì ñieàu ñoù cuõng gioáng nhö theå neàn kinh teá coù soá
1
Nghieân cöùu saâu hôn: Caùch vieát haøm saûn xuaát nhö theá naøy nguï yù raèng tieán boä coâng ngheä naâng cao lao ñoäng
(labor augmenting). Noù naâng cao lao ñoäng (nghóa laø laøm taêng lao ñoäng) trong haøm saûn xuaát. Thay vì theá, ta coù
theå giaû ñònh raèng tieán boä coâng ngheä naâng cao voán (nghóa laø laøm taêng voán) , hoaëc vöøa naâng cao voán vöøa naâng
cao lao ñoäng. Giaû ñònh ñöa ra ôû ñaây chæ laø ñeå thuaän tieän: Noù daãn ñeán vieäc moâ taû ñaëc ñieåm cuûa söï taêng tröôûng
trong daøi haïn ñôn giaûn hôn.

Chapter 12
coâng nhaân gaáp ñoâi. Noùi caùch khaùc, ta coù theå nghó raèng saûn
löôïng ñöôïc saûn xuaát ra bôûi hai yeáu toá: moät beân laø voán (K) vaø
beân kia laø lao ñoäng hieäu duïng (AN).
Ta neân ñaët ra nhöõng giôùi haïn gì cho haøm saûn xuaát môû roäng,
töùc laø ñaúng thöùc (12.1). ÔÛ ñaây ta coù theå döïa tröïc tieáp vaøo thaûo
luaän trong chöông 10 ñeå phaùt trieån theâm.
AN ñoâi khi coøn ñöôïc
goïi laø soá löôïng lao
ñoäng tính baèng ñôn
Moät laàn nöõa, giaû ñònh sinh lôïi khoâng ñoåi theo qui moâ cuõng laø
vò hieäu quaû. Vieäc söû hôïp lyù: Vôùi moät tình traïng coâng ngheä (A) cho tröôùc, neáu löôïng voán
duïng töø “hieäu quaû” (K) vaø löôïng lao ñoäng (N) cuøng taêng gaáp ñoâi thì raát coù theå daãn ñeán
trong “ñôn vò hieäu taêng gaáp ñoâi saûn löôïng:
quaû” ôû ñaây vaø trong
“tieàn löông hieäu quaû” 2Y = F(2K, 2AN)
trong chöông 6 chæ laø
truøng hôïp. Hai khaùi Toång quaùt hôn, vôùi moät soá x baát kyø:
nieäm naøy khoâng coù gì
lieân quan. xY = F(xK, xAN)
Vaø cuõng hôïp lyù neáu ta giaû ñònh sinh lôïi giaûm daàn theo moãi trong
hai yeáu toá, voán vaø lao ñoäng hieäu duïng. Vôùi soá lao ñoäng hieäu duïng
ñaõ cho, vieäc taêng voán raát coù theå laøm taêng saûn löôïng, nhöng vôùi moät
tyû leä giaûm daàn. Töông töï, vôùi soá voán ñaõ cho, vieäc taêng soá lao ñoäng
hieäu duïng raát coù theå laøm taêng saûn löôïng, nhöng vôùi tyû leä giaûm daàn.
Trong chöông 11, ta ñaõ thaáy thuaän tieän khi xem xeùt saûn löôïng
vaø voán treân moãi coâng nhaân. Ñoù laø vì traïng thaùi döøng cuûa neàn kinh
teá laø traïng thaùi maø khi ñoù saûn löôïng vaø voán treân moãi coâng nhaân laø
Ñeå tính toaùn caùc ñaïi khoâng ñoåi. ÔÛ ñaây, thaät thuaän tieän khi ta xem xeùt saûn löôïng vaø voán
löôïng treân moãi coâng
treân moãi coâng nhaân hieäu duïng. Lyù do cuõng töông töï: Nhö ta seõ
nhaân, ta chia ñaïi
löôïng ñoù cho soá coâng thaáy, ôû traïng thaùi döøng, saûn löôïng vaø voán treân moãi coâng nhaân hieäu
nhaân (N). Ñeå tính caùc duïng laø khoâng ñoåi.
ñaïi löôïng treân moãi
coâng nhaân hieäu duïng, Ñeå tìm moái quan heä giöõa saûn löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu
ta chia ñaïi löôïng ñoù
duïng vaø voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng, ta goïi x = 1/AN trong
cho soá coâng nhaân
hieäu duïng (NA) – töùc
ñaúng thöùc treân. Töø ñoù ta coù:
soá coâng nhaân N nhaân Y  K 
= F 1
cho tình traïng coâng AN  AN 
ngheä A.

Chapter 12
Hay, neáu ta ñònh nghóa haøm F sao cho f(K/AN) ≡ F(K/AN, 1)

Giaû söû haøm F coù daïng
tích cuûa hai caên baäc hai:
Y K
= f  (12.2)
Y = F ( K , AN ) = AN N
Saûn löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu duïng Voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng
K AN
Thì Ñaúng thöùc (12.2) cho ta moái quan heä giöõa saûn löôïng treân moãi
coâng nhaân hieäu duïng vaø voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng. Saûn
Y / AN = löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu duïng taêng khi vaø chæ khi voán treân
K / AN AN / AN = moãi coâng nhaân hieäu duïng taêng. Moái quan heä giöõa saûn löôïng treân
K / AN moãi coâng nhaân hieäu duïng vaø voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng
Neân haøm f chæ ñôn giaûn ñöôïc bieåu thò trong Hình 12-1. Troâng noù raát gioáng vôùi moái quan
laø haøm caên baäc hai: heä maø ta ñaõ veõ trong Hình 11-2 giöõa saûn löôïng treân moãi coâng
f ( K / AN ) = K / AN nhaân vaø voán treân moãi coâng nhaân khi khoâng coù tieán boä coâng ngheä:
taêng K/AN daãn ñeán taêng Y/AN, nhöng vôùi tyû leä giaûm daàn.
HÌNH 12-1.
Saûn löôïng treân moãi

coâng nhaân hieäu duïng
so vôùi voán treân moãi
coâng nhaân hieäu
Saûn löôïng treân coâng nhaân
duïng.
hieäu duïng, Y/AN
Nhöõng gia taêng trong

voán treân moãi coâng
nhaân hieäu duïng daãn
tôùi nhöõng gia taêng
ngaøy caøng giaûm daàn
trong saûn löôïng treân
moãi coâng nhaân hieäu
duïng. Voán treân coâng nhaân hieäu duïng, K/AN

Chapter 12
Töông taùc giöõa Voán vaø Saûn löôïng
Ñaây laø ñieåm then choát Baây giôø ta ñaõ coù nhöõng gì ta caàn ñeå suy nghó veà nhöõng yeáu toá xaùc
ñeå hieåu nhöõng keát ñònh taêng tröôûng. Phaân tích cuûa chuùng ta seõ töông ñöông vôùi phaân
quaû trong chöông naøy: tích trong chöông 11. ÔÛ ñoù, ta ñaõ xem xeùt saûn löôïng vaø voán treân
Nhöõng keát quaû ta ñaõ
suy ra cho saûn löôïng
moãi coâng nhaân. ÔÛ ñaây, ta xem xeùt tính ñoäng (söï vaän ñoäng theo
treân moãi coâng nhaân thôøi gian) cuûa saûn löôïng vaø voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng.
trong chöông 11 vaãn
ñuùng trong chöông Trong chöông 11, ta ñaõ moâ taû tính ñoäng (söï vaän ñoäng theo
naøy, nhöng baây giôø laø thôøi gian) cuûa saûn löôïng vaø voán treân moãi coâng nhaân baèng caùch söû
cho saûn löôïng treân duïng Hình 11-2. Trong hình ñoù, ta ñaõ veõ ba moái quan heä:
duïng. Laáy ví duï, • Moái quan heä giöõa saûn löôïng treân moãi coâng nhaân vaø voán treân
trong chöông 11, ta ñaõ moãi coâng nhaân.
thaáy raèng saûn löôïng
• Moái quan heä ñöôïc nguï yù giöõa ñaàu tö treân moãi coâng nhaân vaø
treân moãi coâng nhaân
khoâng ñoåi ôû traïng thaùi voán treân moãi coâng nhaân.
döøng. Trong chöông • Moái quan heä giöõa khaáu hao treân moãi coâng nhaân – ñaàu tö
naøy, ta seõ thaáy raèng treân moãi coâng nhaân caàn thieát ñeå duy trì möùc voán treân moãi
saûn löôïng treân moãi coâng nhaân khoâng ñoåi – vaø voán treân moãi coâng nhaân.
laø khoâng ñoåi ôû traïng Tính ñoäng (söï vaän ñoäng theo thôøi gian) cuûa voán treân moãi
thaùi döøng.
coâng nhaân vaø, theo nguï yù, cuûa saûn löôïng treân moãi coâng nhaân, ñöôïc
xaùc ñònh bôûi moái quan heä giöõa ñaàu tö treân moãi coâng nhaân vaø khaáu
hao treân moãi coâng nhaân. Tuøy theo möùc ñaàu tö treân moãi coâng nhaân
lôùn hôn hay nhoû hôn möùc khaáu hao treân moãi coâng nhaân maø voán
treân moãi coâng nhaân taêng hay giaûm theo thôøi gian, vaø saûn löôïng treân
moãi coâng nhaân taêng hay giaûm theo thôøi gian.
ÔÛ ñaây, chuùng ta seõ tuaân theo chính xaùc phöông phaùp ñoù ñeå
xaây döïng Hình 12-2. Söï khaùc bieät laø chuùng ta chuù troïng vaøo saûn
löôïng, voán vaø ñaàu tö treân moãi coâng nhaân hieäu duïng, thay vì treân
moãi coâng nhaân.
(1) Moái quan heä giöõa saûn löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu duïng vaø
voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng ñöôïc suy ra trong hình 12-1.
Moái quan heä naøy ñöôïc laëp laïi trong hình 12-2. Saûn löôïng treân
moãi coâng nhaân hieäu duïng taêng theo voán treân moãi coâng nhaân
hieäu duïng, nhöng vôùi tyû leä giaûm daàn.

Chapter 12
(2) Vôùi cuøng nhöõng giaû ñònh nhö trong chöông 11 – ñaàu tö baèng vôùi
tieát kieäm tö nhaân, vaø tyû leä tieát kieäm tö nhaân khoâng ñoåi – ñaàu tö
ñöôïc cho bôûi ñaúng thöùc :
I = S = sY
Chia hai veá cho soá coâng nhaân hieäu duïng AN ta ñöôïc:
I Y
=s
AN AN
Thay saûn löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu duïng Y/AN baèng bieåu
thöùc cuûa noù trong ñaúng thöùc (12.2), ta ñöôïc:
I  K 
= sf  
AN  AN 
Moái quan heä giöõa ñaàu tö treân moãi coâng nhaân hieäu duïng vaø voán treân
moãi coâng nhaân hieäu duïng ñöôïc bieåu thò baèng ñöôøng cong beân döôùi
trong hình 12-2. Noù baèng ñöôøng cong beân treân – moái quan heä giöõa
saûn löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu duïng vaø voán treân moãi coâng
nhaân hieäu duïng – nhaân cho tyû leä tieát kieäm s (tyû leä naøy nhoû hôn 1).
Trong chöông 11, ta
giaû ñònh caû gA vaø gN (3) Cuoái cuøng, ta caàn suy ra möùc ñaàu tö treân moãi coâng nhaân hieäu
ñeàu baèng zero. Tieâu duïng caàn thieát ñeå duy trì möùc voán treân moãi coâng nhaân hieäu
ñieåm chính cuûa chuùng duïng ñaõ cho.
ta trong chöông naøy laø
chuù troïng vaøo nhöõng Trong chöông 11, caâu traû lôøi thaät ñôn giaûn; ñeå cho voán khoâng
yù nghóa cuûa tieán boä ñoåi, ñaàu tö phaûi baèng vôùi khaáu hao cuûa löôïng toàn voán hieän höõu. ÔÛ
coâng ngheä, gA > 0.
Nhöng, moät khi ta coù
ñaây, caâu traû lôøi hôi phöùc taïp hôn moät chuùt. Lyù do nhö sau: Bôûi vì
tieán boä coâng ngheä, chuùng ta coù tieán boä coâng ngheä, neân soá coâng nhaân hieäu duïng (AN)
vieäc ñöa vaøo tyû leä taêng leân theo thôøi gian. Nhö vaäy, vieäc duy trì moät tyû soá voán treân
taêng tröôûng daân soá coâng nhaân hieäu duïng (K/AN) nhö cuõ ñoøi hoûi phaûi taêng löôïng toàn
gN > 0 thaät ñôn giaûn. voán (K) moät caùch tyû leä vôùi söï gia taêng soá coâng nhaân hieäu duïng
Nhö vaäy, toâi seõ ñöa
(AN). Ta haõy xem xeùt ñieàu kieän naøy kyõ hôn.
vaøo caû hai.
Haõy giaû ñònh raèng daân soá taêng tröôûng vôùi tyû leä haøng naêm laø gN.
Neáu ta giaû ñònh raèng tyû soá vieäc laøm treân toång daân soá vaãn khoâng ñoåi,
soá coâng nhaân (N) cuõng taêng tröôûng vôùi tyû leä haøng naêm laø gN. Ta cuõng

Chapter 12
giaû ñònh raèng tyû leä tieán boä coâng ngheä baèng gA. Keát hôïp laïi, hai giaû
ñònh naøy nguï yù raèng tyû leä taêng tröôûng lao ñoäng hieäu duïng (AN)
baèng gA + gN. Neáu soá coâng nhaân taêng tröôûng 1% moät naêm vaø tyû leä
Tyû leä taêng tröôûng cuûa tieán boä coâng ngheä taêng tröôûng 2% moät naêm, thì tyû leä taêng tröôûng
tích cuûa hai bieán laø lao ñoäng hieäu duïng laø 3%.
toång cuûa caùc tyû leä
taêng tröôûng cuûa hai Goïi δ laø tyû leä khaáu hao voán. Khi ñoù möùc ñaàu tö caàn ñeå duy trì möùc
bieán. Xem ñònh ñeà 7 voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng cho tröôùc laø:
trong phuï luïc 2 ôû cuoái
saùch. δK + (gA + gN)K
Caàn coù moät löôïng δK ñeå giöõ cho löôïng toàn voán khoâng ñoåi. Neáu tyû
leä khaáu hao laø 10%, thì ñaàu tö phaûi baèng 10% löôïng toàn voán ñeå duy
trì möùc voán nhö cuõ. Vaø caàn coù moät löôïng boå sung (gA + gN)K ñeå
baûo ñaûm raèng löôïng toàn voán taêng vôùi cuøng toác ñoä nhö lao ñoäng
hieäu duïng. Neáu lao ñoäng hieäu duïng taêng 3% moät naêm, thì voán
phaûi taêng 3% moät naêm ñeå duy trì cuøng möùc voán treân moãi coâng
nhaân hieäu duïng nhö cuõ. Ñaët δK vaø (gA + gN)K vaøo vôùi nhau trong
ví duï naøy, neáu tyû leä khaáu hao laø 10% vaø tyû leä taêng tröôûng lao ñoäng
hieäu duïng laø 3%, thì ñaàu tö phaûi baèng 13% cuûa löôïng toàn voán ñeå
duy trì möùc voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng khoâng ñoåi.
Ñaët thöøa soá chung K trong bieåu thöùc treân vaø chia cho soá coâng nhaân
hieäu duïng, ta coù soá ñaàu tö treân moãi coâng nhaân hieäu duïng caàn thieát
ñeå duy trì möùc voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng khoâng ñoåi:
K
(δ + gA + gN)
N
Möùc ñaàu tö treân moãi coâng nhaân hieäu duïng caàn ñeå duy trì möùc voán
treân moãi coâng nhaân hieäu duïng cho tröôùc ñöôïc bieåu thò baèng
ñöôøng thaúng coù ñoä doác höôùng leân, ñöôøng “ñaàu tö yeâu caàu” trong
Hình 12-2. Ñoä doác cuûa ñöôøng thaúng naøy baèng δ + gA + gN.
Tính ñoäng (Söï vaän ñoäng theo thôøi gian) cuûa Voán vaø Saûn löôïng
Baây giôø ta coù theå moâ taû baèng ñoà thò tính ñoäng (söï vaän ñoäng theo
thôøi gian) cuûa voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng vaø saûn löôïng treân
moãi coâng nhaân hieäu duïng. Trong hình 12-2, ta haõy xeùt moät möùc
voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng cho tröôùc, ví duï nhö (K/AN)0.

Chapter 12
ÔÛ möùc ñoù, saûn löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu duïng baèng vôùi
khoaûng caùch AB. Ñaàu tö treân moãi coâng nhaân hieäu duïng baèng vôùi
AC. Soá löôïng ñaàu tö caàn ñeå duy trì möùc voán treân moãi coâng nhaân
hieäu duïng ñoù baèng AD. Vì ñaàu tö thöïc teá vöôït quaù möùc ñaàu tö caàn
thieát ñeå duy trì möùc voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng hieän coù,
neân K/AN taêng.
HÌNH 12-2.
Tính ñoäng (söï vaän

Ñöôøng ñaàu tö yeâu caàu
ñoäng theo thôøi gian)
cuûa voán vaø saûn löôïng
treân moãi coâng nhaân Ñöôøng saûn xuaát
Saûn löôïng treân moãi coâng
nhaân hieäu duïng, Y/AN
hieäu duïng.
Ñöôøng ñaàu tö
Voán vaø saûn löôïng treân
duïng ñeàu tieán veà
nhöõng giaù trò khoâng
ñoåi trong daøi haïn.
Voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng, K/AN
Vì vaäy, baét ñaàu töø (K/AN)0, neàn kinh teá di chuyeån veà beân
phaûi, vôùi möùc voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng taêng leân theo thôøi
Neáu soá coâng nhaân gian. Ñieàu naøy tieáp tuïc cho ñeán khi ñaàu tö chæ vöøa ñuû ñeå duy trì
hieäu duïng khoâng ñoåi, möùc voán hieän höõu treân moãi coâng nhaân hieäu duïng, ñoù laø cho ñeán khi
thì saûn löôïng treân moãi voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng ñaït ñöôïc (K/AN)*. Trong daøi
haïn, voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng ñaït ñeán möùc khoâng ñoåi, vaø
khoâng ñoåi nguï yù saûn
löôïng cuõng khoâng ñoåi.
saûn löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu duïng cuõng theá. Noùi caùch khaùc,
Ñaây laø tröôøng hôïp traïng thaùi döøng cuûa neàn kinh teá naøy laø sao cho voán treân moãi coâng
trong chöông 11, khi nhaân hieäu duïng vaø saûn löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu duïng khoâng
ñoù chuùng ta giaû ñònh ñoåi, vaø laàn löôït baèng (K/AN)* vaø (Y/AN)*.
raèng khoâng coù taêng
tröôûng daân soá maø Löu yù laø keát luaän treân nguï yù raèng: ÔÛ traïng thaùi döøng, trong
cuõng chaúng coù tieán boä neàn kinh teá naøy, yeáu toá khoâng ñoåi khoâng phaûi laø saûn löôïng maø laø saûn
coâng ngheä. Nhöng ñoù
löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu duïng. Ñieàu naøy nguï yù raèng ôû traïng
khoâng phaûi laø tröôøng
hôïp ôû ñaây. thaùi döøng, saûn löôïng (Y) taêng tröôûng vôùi cuøng tyû leä nhö lao ñoäng
hieäu duïng (AN) (cho neân tyû soá cuûa hai bieán naøy môùi khoâng ñoåi).
Chapter 12
Vì lao ñoäng hieäu duïng taêng tröôûng theo tyû leä (gA + gN), neân tyû leä
Neáu Y/AN khoâng ñoåi, taêng tröôûng saûn löôïng ôû traïng thaùi döøng cuõng phaûi baèng (gA + gN).
Y phaûi taêng tröôûng Laäp luaän töông töï cuõng aùp duïng cho voán. Vì voán treân moãi coâng
vôùi cuøng tyû leä nhö
nhaân hieäu duïng khoâng ñoåi ôû traïng thaùi döøng, neân voán phaûi taêng
AN. Vì vaäy, noù phaûi
taêng tröôûng theo tyû leä tröôûng theo tyû leä (gA + gN).
gA + gN.
Nhöõng keát luaän naøy cho ta keát quaû quan troïng ñaàu tieân. ÔÛ
traïng thaùi döøng, tyû leä taêng tröôûng cuûa saûn löôïng baèng vôùi tyû leä taêng
tröôûng daân soá (gN) coäng vôùi tyû leä tieán boä coâng ngheä, (gA). Ñieàu ñoù nguï
yù, tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng khoâng phuï thuoäc vaøo tyû leä tieát kieäm.
Caùch toát nhaát ñeå cuûng coá nhaän ñònh tröïc quan cuûa baïn veà keát
quaû naøy laø quay laïi laäp luaän maø chuùng ta ñaõ söû duïng trong
chöông 11 ñeå cho thaáy raèng, khoâng coù tieán boä coâng ngheä vaø taêng
tröôûng daân soá, neàn kinh teá khoâng theå duy trì taêng tröôûng döông maõi
maõi ñöôïc. Laäp luaän naøy ñöôïc trình baøy nhö sau: Giaû söû neàn kinh teá
coá gaéng ñaït ñöôïc taêng tröôûng saûn löôïng döông. Vì sinh lôïi giaûm daàn
theo voán, neân voán seõ phaûi taêng tröôûng nhanh hôn saûn löôïng. Neàn
kinh teá seõ phaûi daønh ra moät tyû phaàn saûn löôïng ngaøy caøng nhieàu hôn
ñeå tích luõy voán. Tôùi moät luùc naøo ñoù, seõ khoâng coøn saûn löôïng ñeå
daønh cho vieäc tích luõy voán nöõa. Vaø taêng tröôûng seõ ñi ñeán keát thuùc.
Logic gioáng y nhö theá cuõng coù taùc duïng ôû ñaây. Lao ñoäng
hieäu duïng taêng tröôûng theo tyû leä (gA + gN). Giaû söû neàn kinh teá coá
gaéng ñaït ñöôïc taêng tröôûng saûn löôïng nhieàu hôn (gA + gN). Vì sinh
lôïi giaûm daàn theo voán, voán seõ phaûi taêng tröôûng nhanh hôn saûn
löôïng. Neàn kinh teá seõ phaûi daønh ra moät tyû phaàn saûn löôïng ngaøy
caøng nhieàu hôn ñeå tích luõy voán. Tôùi moät luùc naøo ñoù, ñieàu naøy
Möùc soáng ñöôïc cho chöùng toû khoâng theå xaûy ra ñöôïc nöõa. Nhö vaäy, neàn kinh teá khoâng
bôûi möùc saûn löôïng theå taêng tröôûng nhanh hôn (gA + gN) moät caùch laâu daøi ñöôïc.
treân moãi coâng nhaân
(hay noùi chính xaùc
Chuùng ta ñaõ chuù troïng vaøo ñoäng thaùi cuûa toång saûn löôïng.
hôn, möùc saûn löôïng
treân ñaàu ngöôøi), chöù
Ñeå hieåu ñöôïc ñieàu xaûy ra khoâng phaûi cho toång saûn löôïng, maø cho
khoâng phaûi möùc saûn möùc soáng theo thôøi gian, ta phaûi xem xeùt ñoäng thaùi cuûa saûn löôïng
löôïng treân moãi coâng treân moãi coâng nhaân (chöù khoâng phaûi treân moãi coâng nhaân hieäu duïng).
nhaân hieäu duïng. Vì saûn löôïng taêng tröôûng theo tyû leä (gA + gN), vaø soá coâng nhaân taêng
tröôûng theo tyû leä gN, neân saûn löôïng treân moãi coâng nhaân taêng tröôûng
theo tyû leä gA. Noùi caùch khaùc, ôû traïng thaùi döøng, saûn löôïng treân moãi
coâng nhaân taêng tröôûng theo tyû leä cuûa tieán boä coâng ngheä.
Chapter 12
Tyû leä taêng tröôûng cuûa Vì ôû traïng thaùi döøng, saûn löôïng, voán vaø lao ñoäng hieäu duïng
Y/N baèng vôùi tyû leä ñeàu taêng tröôûng vôùi cuøng tyû leä (gA + gN), neân traïng thaùi döøng cuûa
taêng tröôûng cuûa Y tröø
neàn kinh teá naøy coøn ñöôïc goïi laø traïng thaùi taêng tröôûng caân ñoái: ÔÛ
ñi tyû leä taêng tröôûng
cuûa N (xem ñònh ñeà 8 traïng thaùi döøng, saûn löôïng vaø hai nhaäp löôïng, voán vaø lao ñoäng hieäu
trong phuï luïc 2 ôû cuoái duïng, taêng tröôûng moät caùch caân ñoái (vôùi cuøng tyû leä). Caùc ñaëc ñieåm
saùch). Theá neân, tyû leä cuûa söï taêng tröôûng caân ñoái seõ coù ích trong caùc phaàn sau chöông
taêng tröôûng cuûa Y/N naøy, vaø ñöôïc toùm taét trong Baûng 12.1
ñöôïc cho bôûi (gY – gN)
= (gA + gN) – gN = gA.
Baûng 12-1. Caùc ñaëc ñieåm cuûa söï taêng tröôûng caân ñoái

1 Voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng 0
2 Saûn löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu duïng 0
3 Voán treân moãi coâng nhaân gA
4 Saûn löôïng treân moãi coâng nhaân gA
5 Lao ñoäng gN
6 Voán gA + gN
7 Saûn löôïng gA + gN
Treân ñöôøng taêng tröôûng caân ñoái (noùi caùch khaùc, ôû traïng thaùi
döøng; hay noùi caùch khaùc nöõa, trong daøi haïn):
• Voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng vaø saûn löôïng treân moãi
coâng nhaân hieäu duïng khoâng ñoåi; ñaây laø keát quaû maø ta ñaõ suy
ra trong hình 12-2.
• Noùi caùch khaùc laø, voán treân moãi coâng nhaân vaø saûn löôïng treân
moãi coâng nhaân taêng tröôûng vôùi tyû leä baèng vôùi tyû leä tieán boä
coâng ngheä gA.
• Hay, xeùt theo lao ñoäng, voán vaø saûn löôïng: Lao ñoäng taêng
tröôûng theo tyû leä taêng tröôûng daân soá, gN; voán vaø saûn löôïng
taêng tröôûng theo moät tyû leä baèng toång tyû leä taêng tröôûng daân
soá vaø tyû leä tieán boä coâng ngheä (gA + gN).
AÛnh höôûng cuûa Tyû leä Tieát kieäm
Haõy löu yù ñeán moät yù nghóa quan troïng cuûa caùc keát quaû cho ñeán giôø
cuûa chuùng ta: ÔÛ traïng thaùi döøng, tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng chæ
tuøy thuoäc vaøo tyû leä taêng tröôûng daân soá vaø tyû leä tieán boä coâng ngheä.

Chapter 12
Söï thay ñoåi tyû leä tieát kieäm khoâng aûnh höôûng ñeán tyû leä taêng tröôûng
ôû traïng thaùi döøng. Tuy nhieân, ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø tyû leä tieát
kieäm khoâng coù taàm quan troïng: thay ñoåi tyû leä tieát kieäm aûnh höôûng
thöïc söï ñeán möùc saûn löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu duïng ôû traïng
thaùi döøng.
Keát quaû naøy ñöôïc thaáy roõ nhaát trong hình 12-3, hình naøy
bieåu thò aûnh höôûng cuûa söï gia taêng tyû leä tieát kieäm töø s0 ñeán s1. Söï
gia taêng tyû leä tieát kieäm laøm dòch chuyeån ñöôøng bieåu dieãn moái quan
heä ñaàu tö töø s0f(K/AN) leân s1f(K/AN). Töø ñoù daãn ñeán möùc voán treân
Hình 12-4 gioáng nhö moãi coâng nhaân hieäu duïng ôû traïng thaùi döøng taêng töø (K/AN)0 leân
Hình 11-5, voán ñaõ döï (K/AN)1, vôùi söï gia taêng töông öùng trong möùc saûn löôïng treân moãi
kieán phaàn suy dieãn coâng nhaân hieäu duïng töø (Y/AN)0 leân (Y/AN)1.
ñöôïc trình baøy ôû ñaây.
Tieáp theo söï gia taêng tyû leä tieát kieäm, voán treân moãi coâng
Xem phaàn moâ taû nhaân hieäu duïng vaø saûn löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu duïng taêng
thang ño logarit leân trong moät khoaûng thôøi gian khi chuùng tieán veà möùc (khoâng ñoåi)
trong ghi chuù leà ôû cao hôn. Hình 12-4 bieåu thò söï tieán hoaù cuûa saûn löôïng vaø voán theo
Chöông 10.
thôøi gian. Caû voán vaø saûn löôïng ñeàu ñöôïc ño treân thang ño loâgarít.
Neàn kinh teá ban ñaàu ôû treân ñöôøng taêng tröôûng caân ñoái AA: Voán vaø
saûn löôïng taêng tröôûng theo tyû leä (gA + gN)  ñoä doác cuûa ñöôøng AA
baèng (gA + gN). ÔÛ thôøi ñieåm t, sau khi tyû leä tieát kieäm taêng leân, saûn
löôïng vaø voán taêng tröôûng nhanh hôn trong moät thôøi gian. Cuoái
cuøng, voán vaø saûn löôïng ñi ñeán nhöõng möùc cao hôn so vôùi tröôøng
hôïp khoâng taêng tieát kieäm. Nhöng tyû leä taêng tröôûng cuûa chuùng trôû
veà gA + gN. ÔÛ traïng thaùi döøng môùi, neàn kinh teá taêng tröôûng ôû cuøng
tyû leä, nhöng treân moät ñöôøng taêng tröôûng BB cao hôn – ñöôøng BB
song song vôùi AA vaø cuõng coù ñoä doác baèng (gA + gN).
Toùm taét: Trong moät neàn kinh teá coù tieán boä coâng ngheä vaø taêng
Khi söû duïng thang ño tröôûng daân soá, saûn löôïng seõ taêng tröôûng theo thôøi gian. ÔÛ traïng
logarit, moät bieán soá
thaùi döøng, saûn löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu duïng vaø voán treân moãi
taêng tröôûng vôùi moät
tyû leä khoâng ñoåi seõ di
coâng nhaân hieäu duïng khoâng ñoåi. Noùi caùch khaùc, saûn löôïng treân moãi
chuyeån doïc theo moät coâng nhaân vaø voán treân moãi coâng nhaân taêng tröôûng vôùi tyû leä baèng tyû
ñöôøng thaúng. Ñoä doác leä tieán boä coâng ngheä. Noùi moät caùch khaùc nöõa, saûn löôïng vaø voán
cuûa ñöôøng thaúng baèng taêng tröôûng theo tyû leä baèng vôùi tyû leä taêng tröôûng lao ñoäng hieäu
vôùi tyû leä taêng tröôûng duïng, töùc laø baèng tyû leä taêng tröôûng soá coâng nhaân coäng vôùi tyû leä tieán
cuûa bieán soá.
boä coâng ngheä. Khi neàn kinh teá ôû traïng thaùi döøng, ta noùi noù ôû treân
ñöôøng taêng tröôûng caân ñoái.
Chapter 12
HÌNH 12-3.
Saûn löôïng treân moãi coâng

nhaân hieäu duïng, Y/AN
gia taêng tyû leä tieát
kieäm: I.
Gia taêng tyû leä tieát

kieäm daãn ñeán gia
taêng möùc saûn löôïng
vaø möùc voán treân moãi
coâng nhaân hieäu duïng Voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng, K/AN
ôû traïng thaùi döøng.
Gaén lieàn vôùi s1 > s0

Voán, K (thang ño loâgarit)
HÌNH 12-4.

gia taêng tyû leä tieát
kieäm: II.
Ñoä doác (gA + gN)
Gia taêng tyû leä tieát
kieäm daãn tôùi taêng Gaén lieàn vôùi s0
tröôûng cao hôn cho
ñeán khi neàn kinh teá Thôøi gian
ñaït ñeán ñöôøng taêng
tröôûng caân ñoái môùi
cao hôn
Gaén lieàn vôùi s1 > s0
Saûn löôïng, Y (thang ño loâgarit)
Ñoä doác (gA + gN)
Gaén lieàn vôùi s0
Thôøi gian

Chapter 12
Tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng ôû traïng thaùi döøng khoâng phuï
thuoäc vaøo tyû leä tieát kieäm. Tuy nhieân, tyû leä tieát kieäm aûnh höôûng
ñeán möùc saûn löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu duïng. Vaø söï gia taêng
tyû leä tieát kieäm daãn ñeán, trong moät khoaûng thôøi gian, söï gia taêng tyû
leä taêng tröôûng vöôït troäi tyû leä taêng tröôûng ôû traïng thaùi döøng.
12-2. Caùc yeáu toá xaùc ñònh tieán boä coâng ngheä
Chuùng ta ñaõ thaáy raèng tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng treân moãi coâng
nhaân cuoái cuøng ñöôïc xaùc ñònh bôûi tyû leä tieán boä coâng ngheä. Nhöng
ñieàu gì xaùc ñònh tyû leä tieán boä coâng ngheä? Ñaây laø vaán ñeà maø ta
xem xeùt trong phaàn naøy.
Tieán boä coâng ngheä mang ñeán trong taâm trí ta hình töôïng cuûa
nhöõng khaùm phaù lôùn: vieäc phaùt minh ra vi maïch ñieän töû, vieäc khaùm
phaù ra caáu truùc cuûa DNA v.v… Nhöõng khaùm phaù naøy gôïi ra moät
quaù trình ñöôïc daãn daét phaàn lôùn bôûi caùc nghieân cöùu khoa hoïc vaø söï
tình côø hôn laø bôûi nhöõng löïc kinh teá. Nhöng söï thaät laø haàu heát caùc
tieán boä coâng ngheä trong caùc neàn kinh teá hieän ñaïi laø keát quaû cuûa
moät quaù trình ñeàu ñaën: keát quaû cuûa caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu vaø
phaùt trieån (R&D) cuûa caùc coâng ty. Chi tieâu R&D coâng nghieäp
chieám töø 2 ñeán 3% GDP taïi moãi nöôùc thuoäc naêm nöôùc giaøu maø
chuùng ta ñaõ xem xeùt trong chöông 10 (Hoa Kyø, Phaùp, Ñöùc, Nhaät vaø
Anh). Khoaûng 75% trong soá xaáp xæ moät trieäu nhaø khoa hoïc vaø nhaø
nghieân cöùu Hoa Kyø laøm vieäc trong lónh vöïc R&D laø do caùc coâng ty
tuyeån duïng. Chi tieâu R&D cuûa caùc coâng ty Hoa Kyø baèng hôn 20%
trong chi tieâu cuûa hoï cho ñaàu tö goäp, vaø hôn 60% trong chi tieâu cuûa
hoï cho ñaàu tö roøng.
Caùc coâng ty chi tieâu vaøo R&D vì cuøng moät lyù do nhö khi hoï
mua maùy môùi hay xaây döïng nhaø maùy môùi: ñeå taêng lôïi nhuaän.
Thoâng qua gia taêng chi tieâu vaøo R&D, moät coâng ty gia taêng xaùc
suaát hoï seõ khaùm phaù vaø phaùt trieån moät saûn phaåm môùi. (Toâi seõ
duøng töø “saûn phaåm” nhö moät thuaät ngöõ chung ñeå goïi caùc haøng hoaù
môùi hay kyõ thuaät saûn xuaát môùi.) Neáu saûn phaåm môùi thaønh coâng,
lôïi nhuaän cuûa coâng ty seõ gia taêng. Tuy nhieân, coù moät ñieåm khaùc
bieät quan troïng giöõa vieäc mua moät caùi maùy vaø chi tieâu cho R&D.

Chapter 12
Khaùc bieät laø ôû choã keát quaû cuûa R&D veà cô baûn laø nhöõng yù töôûng.
Vaø khoâng nhö moät coã maùy, moät yù töôûng coù khaû naêng ñöôïc söû duïng
bôûi nhieàu coâng ty cuøng moät luùc. Moät coâng ty mua moät coã maùy môùi
khoâng phaûi lo ngaïi veà vieäc moät coâng ty khaùc seõ söû duïng coã maùy cuï
theå ñoù cuûa mình. Moät coâng ty khaùm phaù vaø trieån khai moät saûn
phaåm môùi thì khoâng theå ñöa ra giaû ñònh nhö theá ñöôïc.
Nhaän ñònh vöøa roài nguï yù raèng möùc chi tieâu R&D khoâng chæ
phuï thuoäc vaøo khaû naêng sinh soâi cuûa quaù trình nghieân cöùu, maø coøn
phuï thuoäc vaøo khaû naêng chieám höõu keát quaû nghieân cöùu. Ta haõy
xem xeùt laàn löôït töøng khía caïnh moät.
Khaû naêng sinh soâi cuûa quaù trình nghieân cöùu
Khaû naêng sinh soâi aùm chæ laøm theá naøo vieäc chi tieâu cho R&D ñöôïc
chuyeån thaønh nhöõng yù töôûng môùi vaø saûn phaåm môùi. Neáu vieäc
nghieân cöùu raát coù khaû naêng sinh soâi – neáu chi tieâu R&D daãn tôùi
nhieàu saûn phaåm môùi – thì, khi caùc ñieàu kieän khaùc khoâng ñoåi, coâng
ty seõ coù nhieàu ñoäng cô khuyeán khích hoï thöïc hieän R&D hôn; R&D
vaø tieán boä coâng ngheä seõ cao hôn. Caùc yeáu toá xaùc ñònh khaû naêng
sinh soâi cuûa nghieân cöùu chuû yeáu naèm ôû beân ngoaøi lónh vöïc kinh teá
hoïc. Coù nhieàu yeáu toá töông taùc ôû ñaây:
• Khaû naêng sinh soâi cuûa nghieân cöùu tuøy thuoäc vaøo söï töông taùc
thaønh coâng giöõa nghieân cöùu cô baûn (tìm kieám nhöõng nguyeân taéc
vaø keát quaû toång quaùt) vôùi nghieân cöùu öùng duïng vaø phaùt trieån
(aùp duïng nhöõng keát quaû naøy vaøo nhöõng söû duïng cuï theå vaø phaùt
trieån saûn phaåm môùi). Nghieân cöùu cô baûn töï noù khoâng daãn ñeán
tieán boä coâng ngheä. Nhöng thaønh coâng cuûa nghieân cöùu öùng duïng
vaø phaùt trieån tuøy thuoäc toái haäu vaøo nhöõng nghieân cöùu cô baûn.
Phaàn lôùn söï phaùt trieån coâng nghieäp maùy tính coù theå ñöôïc laàn
theo moät ít ñoät phaù, töø söï phaùt minh ra boùng baùn daãn (transistor)
cho ñeán söï phaùt minh ra vi maïch ñieän töû.
• Moät soá quoác gia toû ra thaønh coâng hôn trong nghieân cöùu cô baûn;
moät soá quoác gia khaùc thaønh coâng hôn trong caùc nghieân cöùu öùng
duïng vaø phaùt trieån. Caùc nghieân cöùu cho thaáy taàm quan troïng
cuûa heä thoáng giaùo duïc. Ví duï, ngöôøi ta thöôøng laäp luaän raèng heä
Chapter 12
thoáng ñaïi hoïc cuûa Phaùp, vôùi söï chuù troïng nhieàu ñeán tö duy tröøu
Trong chöông 11, ta töôïng, taïo ra nhöõng nhaø nghieân cöùu coù khaû naêng gioûi trong vieäc
ñaõ xem xeùt vai troø nghieân cöùu cô baûn hôn laø nghieân cöùu öùng duïng vaø phaùt trieån.
cuûa nguoàn voán nhaân Caùc nghieân cöùu cuõng chæ ra taàm quan troïng cuûa moät “neàn vaên
löïc nhö moät nhaäp
hoùa tinh thaàn kinh doanh”, trong ñoù phaàn lôùn tieán boä coâng ngheä
löôïng saûn xuaát: Ngöôøi
coù trình ñoä hôn coù theå
xuaát phaùt töø khaû naêng cuûa caùc nhaø kinh doanh bieát toå chöùc phaùt
söû duïng nhöõng maùy trieån vaø marketing thaønh coâng caùc saûn phaåm môùi.
moùc phöùc taïp hôn hay
giaûi quyeát nhöõng • Phaûi maát nhieàu naêm, vaø thöôøng laø nhieàu thaäp nieân, môùi hieän
nhieäm vuï phöùc taïp thöïc hoùa troïn veïn ñöôïc tieàm naêng cuûa caùc khaùm phaù lôùn. Trình
hôn. ÔÛ ñaây, chuùng ta
töï thoâng thöôøng laø trình töï maø trong ñoù, moät khaùm phaù lôùn daãn
thaáy vai troø thöù hai
cuûa voán nhaân löïc: caùc ñeán vieäc thaêm doø khaûo saùt caùc öùng duïng tieàm naêng, roài phaùt
nhaø nghieân cöùu vaø trieån caùc saûn phaåm môùi, roài öùng duïng ñaïi traø caùc saûn phaåm môùi
nhaø khoa hoïc caøng naøy. Hoäp tieâu ñieåm “Söï phoå bieán coâng ngheä môùi: Ngoâ lai
gioûi nguï yù tyû leä tieán gioáng” cho thaáy keát quaû cuûa moät trong nhöõng nghieân cöùu ñaàu
boä coâng ngheä caøng
tieân veà quaù trình phoå bieán caùc yù töôûng. Gaàn hôn vôùi chuùng ta laø
cao.
ví duï veà maùy vi tính caù nhaân. Hai möôi naêm sau khi maùy vi
tính ñöôïc ñöa vaøo thöông maïi, ngöôøi ta thöôøng vaãn coù caûm giaùc
nhö theå chæ vöøa môùi baét ñaàu khaùm phaù ra caùc söû duïng cuûa noù.
Moät noãi lo laâu ñôøi laø phaàn lôùn caùc khaùm phaù lôùn ñaõ ñöôïc thöïc hieän
roài vaø tieán boä coâng ngheä giôø ñaây seõ chaäm daàn. Noãi e sôï naøy coù theå
xuaát phaùt töø suy nghó veà vieäc khai khoaùng, trong ñoù nhöõng quaëng
moû phaåm caáp cao ñöôïc khai thaùc tröôùc, vaø ngöôøi ta phaûi chuyeån
sang nhöõng quaëng moû ngaøy caøng coù phaåm caáp thaáp hôn khi nguoàn
taøi nguyeân bò caïn kieät. Nhöng ñaây chæ laø moät söï so saùnh töông
ñoàng, vaø cho tôùi giôø khoâng coù chöùng cöù gì laø noù aùp duïng ñuùng.
Khaû naêng chieám höõu caùc keát quaû nghieân cöùu
Yeáu toá xaùc ñònh thöù hai cuûa möùc R&D vaø cuûa tieán boä coâng ngheä laø
möùc ñoä khaû naêng chieám höõu nhöõng keát quaû nghieân cöùu, möùc ñoä
maø ôû ñoù caùc coâng ty ñöôïc lôïi töø keát quaû R&D rieâng cuûa hoï. Neáu
caùc coâng ty khoâng theå chieám höõu ñöôïc lôïi nhuaän töø vieäc phaùt trieån
saûn phaåm môùi, hoï seõ khoâng tham gia vaøo R&D vaø tieán boä coâng
ngheä seõ chaäm chaïp. Cuõng coù nhieàu yeáu toá taùc ñoäng ôû ñaây:

Chapter 12

Söï phoå bieán coâng ngheä môùi: ngoâ lai gioáng
Khoâng phaûi chæ sau moät ñeâm maø caùc coâng phaù taïi moãi bang. Sau nhieàu naêm ñaõ coù
ngheä môùi ñöôïc phaùt trieån hoaëc ñöôïc öùng ôû caùc bang mieàn Baéc (Iowa, Wisconsin,
duïng ñaïi traø. Moät trong nhöõng nghieân cöùu Kentucky) ngöôøi ta môùi coù saün ngoâ lai ñeå
ñaàu tieân veà söï phoå bieán coâng ngheä môùi söû duïng ôû caùc bang mieàn Nam (Taxas,
ñöôïc Zvi Griliches thöïc hieän naêm 1957, Alabama). Quaù trình ñoäng thöù hai laø toác
xem xeùt vieäc phoå bieán ngoâ lai gioáng ôû caùc ñoä öùng duïng ñaïi traø ngoâ lai trong phaïm
tieåu bang khaùc nhau cuûa Hoa Kyø. vi moãi bang. Trong voøng taùm naêm keå töø
Ngoâ lai gioáng, noùi theo lôøi cuûa Griliches khi ñöa vaøo söû duïng, haàu nhö toaøn boä
laø “phaùt minh veà moät phöông phaùp phaùt ngoâ troàng ôû Iowa laø ngoâ lai. Quaù trình
minh”. Saûn xuaát ngoâ lai gioáng ñoøi hoûi söï chaäm hôn nhieàu ôû mieàn Nam. Hôn 10
lai gheùp nhieàu gioáng ngoâ khaùc nhau ñeå naêm sau khi ñöa vaøo söû duïng, ngoâ lai
phaùt trieån moät loaïi ngoâ thích nghi vôùi caùc môùi chæ chieám 60% toång dieän tích troàng
ñieàu kieän ñòa phöông. Vieäc ñöa vaøo söû ngoâ ôû Alabama.
duïng gioáng ngoâ lai coù theå laøm taêng naêng Taïi sao toác ñoä öùng duïng ñaïi traø ôû Iowa
suaát ngoâ leân theâm 20%. nhanh hôn ôû mieàn Nam? Baøi baùo cuûa
Cho duø yù töôûng naøy ñöôïc trieån khai laàn Giliches cho thaáy raèng lyù do ôû ñaây laø moät
ñaàu vaøo ñaàu theá kyû hai möôi, nhöng maõi lyù do kinh teá: Toác ñoä öùng duïng ñaïi traø ôû
ñeán nhöõng naêm 30 ôû Hoa Kyø, öùng duïng moãi bang laø moät haøm soá cuûa khaû naêng
thöông maïi ñaàu tieân cuûa vieäc lai gioáng sinh lôïi cuûa vieäc ñöa vaøo söû duïng gioáng
treân qui moâ ñaùng keå môùi dieãn ra. Hình 1 ngoâ lai. Vaø khaû naêng sinh lôïi ôû Iowa cao
bieåu thò toác ñoä öùng duïng ñaïi traø ngoâ lai ôû hôn ôû caùc bang mieàn Nam.
naêm bang Hoa Kyø töø 1932 ñeán 1956.
Hình naøy cho thaáy hai quaù trình ñoäng Nguoàn: Zvi Griliches, “Ngoâ lai gioáng: Moät
hoaït ñoäng. Moät laø quaù trình maø qua ñoù, khaùm phaù trong kinh teá hoïc veà tieán boä coâng
caùc gioáng ngoâ lai thích hôïp ñöôïc khaùm ngheä,” Econometrica, thaùng 10-1957, 25-4.

Chapter 12
Phaàn traêm
Hình 1. Phaàn traêm toång dieän tích ngoâ ñöôïc gieo baèng gioáng ngoâ lai, caùc bang Hoa Kyø choïn loïc,
1932-1956.
Nguoàn: Xem ghi chuù veà nguoàn ôû cuoái hoäp naøy
• Moät laø baûn chaát cuûa chính quaù trình nghieân cöùu. Laáy ví duï, neáu
ngöôøi ta tin raèng vieäc khaùm phaù ra moät saûn phaåm môùi seõ nhanh
choùng daãn ñeán vieäc khaùm phaù ra moät saûn phaåm thaäm chí coøn
toát hôn, thì coù theå chaúng thu ñöôïc khoaûn lôïi gì ñeå laøm ngöôøi ñi ñaàu
trong lónh vöïc nghieân cöùu naøy. Nhö vaäy, moät lónh vöïc nghieân cöùu
coù khaû naêng sinh soâi cao coù theå khoâng taïo ra nhöõng möùc R&D cao.
Ví duï naøy coù tính cöïc ñoan, nhöng noù theå hieän roõ.
• Coù leõ quan troïng nhaát laø möùc ñoä baûo hoä cuûa luaät phaùp daønh cho
moät saûn phaåm môùi. Khoâng coù söï baûo hoä hôïp phaùp, lôïi nhuaän töø
vieäc phaùt trieån saûn phaåm môùi coù theå nhoû. Ngoaïi tröø nhöõng
tröôøng hôïp hieám hoi khi saûn phaåm döïa treân moät bí maät thöông
maïi (nhö Coca Cola), noùi chung chaúng bao laâu caùc haõng khaùc
coù theå saûn xuaát cuøng moät saûn phaåm nhö vaäy, laøm tieâu tan lôïi
theá maø haõng phaùt minh ban ñaàu coù theå ñaõ coù ñöôïc. Ñoù laø lyù do
taïi sao caùc nöôùc coù luaät veà saùng cheá, phaùt minh. Baèng saùng cheá
ban cho haõng naøo ñaõ khaùm phaù ra moät saûn phaåm môùi – thöôøng
laø moät kyõ thuaät hay coâng cuï môùi – moät quyeàn ñöôïc loaïi tröø
ngöôøi khaùc khoâng ñöôïc saûn xuaát hay söû duïng saûn phaåm môùi naøy
trong moät thôøi gian naøo ñoù.
Chính phuû neân thieát keá luaät veà saùng cheá phaùt minh nhö theá naøo?
Moät maët, vieäc baûo hoä laø caàn thieát ñeå taïo cho caùc coâng ty ñoäng cô
khuyeán khích hoï chi tieâu vaøo R&D. Maët khaùc, moät khi coâng ty ñaõ
khaùm phaù ra saûn phaåm môùi, ñieàu toát nhaát cho xaõ hoäi laø caùc coâng ty

Chapter 12
khaùc vaø nhöõng ngöôøi khaùc ñöôïc tieáp caän ñeå söû duïng kieán thöùc bao
haøm trong nhöõng saûn phaåm môùi naøy maø khoâng bò haïn cheá. Haõy
xem ví duï veà vieäc nghieân cöùu di truyeàn sinh hoïc. Trieån voïng lôïi
nhuaän lôùn lao ñaõ daãn daét caùc coâng ty kyõ thuaät sinh hoïc tieán haønh
nhöõng döï aùn nghieân cöùu toán keùm. Moät khi coâng ty tìm ra moät saûn
phaåm môùi, vaø saûn phaåm naøy coù theå cöùu ñöôïc nhieàu ngöôøi, roõ raøng
ñieàu toát nhaát laø laøm cho saûn phaåm aáy trôû neân saün saøng cho taát caû
nhöõng ngöôøi söû duïng tieàm naêng vôùi möùc giaù baèng vôùi chi phí saûn
xuaát. Nhöng neáu chính saùch ñoù ñöôïc tuaân theo moät caùch coù heä
thoáng, thì noù seõ laøm trieät tieâu ñoäng cô khuyeán khích caùc coâng ty
thöïc hieän nghieân cöùu ngay töø ñaàu. Luaät veà saùng cheá phaùt minh
phaûi tìm ra moät söï dung hoøa thaät khoù khaên: Baûo hoä quaù ít seõ daãn
ñeán khoâng coù R&D. Baûo veä quaù nhieàu seõ laøm cho vieäc phaùt trieån
R&D môùi döïa treân R&D quaù khöù trôû neân khoù khaên, vaø cuõng coù theå
daãn ñeán khoâng coù R&D.
Loaïi tình traïng löôõng
nan naøy goïi laø “maâu Nhöõng nöôùc caøng keùm phaùt trieån coâng ngheä thì thöôøng coù söï
thuaån veà thôøi gian”.
baûo hoä baèng saùng cheá phaùt minh caøng keùm. Laáy ví duï, Trung
Chuùng ta seõ thaáy
nhöõng ví duï khaùc vaø Quoác laø moät nöôùc coù vieäc cöôõng cheá thöïc thi yeáu keùm caùc quyeàn
thaûo luaän veà ñeà taøi veà baèng saùng cheá. Thaûo luaän cuûa chuùng ta seõ giuùp giaûi thích lyù do
naøy nhieàu hôn trong taïi sao. Nhöõng neàn kinh teá caøng ngheøo thì thöôøng laø nhöõng ngöôøi
chöông 25. söû duïng chöù khoâng phaûi laø nhöõng nhaø saûn xuaát ra coâng ngheä môùi.
Phaàn lôùn söï caûi tieán naêng suaát cuûa hoï khoâng hình thaønh töø söï phaùt
minh trong ñaát nöôùc, maø töø vieäc phoûng theo caùc coâng ngheä nöôùc
ngoaøi. Trong tröôøng hôïp naøy, toån thaát cuûa vieäc baûo hoä baèng saùng
cheá yeáu thaät ít, vì baát luaän theá naøo thì cuõng chaúng coù maáy phaùt
minh trong nöôùc. Nhöng lôïi ích cuûa vieäc baûo hoä baèng saùng cheá
keùm thì thaät roõ raøng: Chuùng cho pheùp caùc coâng ty trong nöôùc söû
duïng vaø phoûng theo coâng ngheä nöôùc ngoaøi maø khoâng phaûi traû baûn
quyeàn cho coâng ty nöôùc ngoaøi ñaõ phaùt trieån coâng ngheä ñoù.
12-3 Xem laïi caùc söï kieän taêng tröôûng

Trong chöông 10, ta ñaõ xem xeùt taêng tröôûng ôû naêm nöôùc giaøu töø
naêm 1950 vaø ta ñaõ nhaän ra 3 söï kieän chính:
• Taêng tröôûng beàn vöõng, ñaëc bieät töø 1950 ñeán giöõa thaäp nieân 70.

Chapter 12
• Taêng tröôûng chaäm daàn töø giöõa thaäp nieân 70.

• Söï hoäi tuï: caùc nöôùc ñi sau ñaõ vaø ñang taêng tröôûng nhanh hôn.
Baây giôø ta haõy söû duïng lyù thuyeát maø ta vöøa trieån khai ñeå
xem lyù thuyeát naøy soi saùng cho nhöõng söï kieän ñoù nhö theá naøo.
Söï tích luõy voán so vôùi tieán boä coâng ngheä
Giaû söû ta xem xeùt moät neàn kinh teá ñang taêng tröôûng nhanh moät
caùch khaùc thöôøng – so vôùi söï taêng tröôûng cuûa rieâng noù trong quaù
khöù, hay so vôùi söï taêng tröôûng cuûa caùc nöôùc khaùc. Lyù thuyeát cuûa
chuùng ta cho raèng söï taêng tröôûng nhanh naøy coù theå do moät trong
hai nguyeân nhaân:
• Coù theå do tyû leä tieán boä coâng ngheä cao hôn cho neân taêng
tröôûng saûn löôïng nhanh hôn phaûn aùnh söï taêng tröôûng caân ñoái
nhanh hôn. Noùi caùch khaùc, neáu gA cao hôn, taêng tröôûng saûn
löôïng caân ñoái (gA + gN) cuõng seõ cao hôn.
• Hoaëc noù cuõng coù theå phaûn aùnh söï ñieàu chænh tröôùc moät möùc
voán treân coâng nhaân hieäu duïng K/AN cao hôn. Nhö chuùng ta
thaáy trong hình 12-4, söï ñieàu chænh nhö theá daãn ñeán moät giai
ñoaïn taêng tröôûng cao hôn, ngay caû neáu tyû leä tieán boä coâng
ngheä khoâng taêng.
Laøm theá naøo ta noùi ñöôïc do nguyeân nhaân naøo? Neáu taêng
tröôûng cao phaûn aùnh taêng tröôûng caân ñoái cao, saûn löôïng treân moãi
coâng nhaân seõ taêng tröôûng vôùi tyû leä baèng vôùi tyû leä tieán boä coâng ngheä
(xem baûng 12-1, doøng 4). Neáu thay vì theá, taêng tröôûng cao phaûn
aùnh söï ñieàu chænh tröôùc moät möùc voán treân coâng nhaân hieäu duïng
cao hôn, söï ñieàu chænh naøy seõ ñöôïc phaûn aùnh qua tyû leä taêng tröôûng
saûn löôïng treân coâng nhaân maø tyû leä naøy vöôït troäi hôn tyû leä tieán boä
coâng ngheä.
Thaûo luaän naøy gôïi yù moät chieán löôïc ñôn giaûn, ñoù laø tính toaùn
tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng treân moãi coâng nhaân vaø tyû leä tieán boä
coâng ngheä cho naêm quoác gia cuûa chuùng ta töø naêm 1950, roài so saùnh
hai con soá naøy. Angus Maddison môùi ñaây ñaõ thöïc hieän chieán löôïc

Chapter 12
naøy; nghieân cöùu cuûa oâng ñöôïc toùm taét trong baûng 12-2. (Nhöõng gì
Maddison tính toaùn vaø ñöôïc trình baøy trong baûng 12-2 laø tyû leä taêng
tröôûng cuûa saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi thì ñuùng hôn laø tyû leä taêng
tröôûng saûn löôïng treân moãi coâng nhaân. Neáu tyû soá vieäc laøm treân daân
soá khoâng ñoåi, thì caùc tyû leä taêng tröôûng cuûa saûn löôïng treân ñaàu
ngöôøi vaø cuûa saûn löôïng treân coâng nhaân seõ nhö nhau. Thaät ra chuùng
khoâng nhö nhau, nhöng chuùng gaàn gioáng nhau, neân ta coù theå boû
qua söï khaùc bieät ôû ñaây.
BAÛNG 12-2. Tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi trung
bình vaø tyû leä tieán boä coâng ngheä trung bình ôû naêm nöôùc giaøu,
1950-1987 (phaàn traêm)
Taêng tröôûng saûn löôïng treân Tyû leä tieán boä coâng ngheä
ñaàu ngöôøi
1950-73 1973-87 Thay 1950-73 1973-87 Thay
(1) (2) ñoåi (4) (5) ñoåi
(3) (6)
Phaùp 4,0 1,8 -2,2 4,9 2,3 -2,6
Ñöùc 4,9 2,1 -2,8 5,6 1,9 -3,7
Nhaät 8,0 3,1 -4,9 6,4 1,7 -4,7
Anh 2,5 1,8 -0,7 2,3 1,7 -0,6
Hoa Kyø 2,2 1,6 -0,6 2,6 0,6 -2,0
Laáy ví duï ôû Hoa Kyø, Trung bình 4,3 2,1 -2,2 4,4 1,6 -2,8
tyû soá vieäc laøm treân
daân soá taêng töø 55% “Trung bình” laø laáy trung bình coïng caùc tyû leä taêng tröôûng ôû moãi coät.
trong naêm 1950 leân Ñöùc nguï yù Taây Ñöùc.
62,5% trong naêm
Nguoàn: xaây döïng töø baûng 3-3, 5-3, 5-4 vaø 5-19 trong Angus Maddison,
1994. Ñieàu naøy töông
Dynamic Forces in Capitalist Development, (New York, Oxford
öùng vôùi tyû leä gia taêng
University Press, 1991).
0,17% moät naêm. Nhö
vaäy, ôû Hoa Kyø, saûn
löôïng treân ñaàu ngöôøi
Coät 1 vaø coät 2 töông öùng vôùi hai coät ñaàu tieân trong Baûng 10-
taêng nhieàu hôn 0,17% 1. (Coù söï khaùc bieät nhoû giöõa hai baûng, do söï khaùc bieät veà nguoàn
moät naêm so vôùi möùc vaø caùc giai ñoaïn.) Chuùng bieåu thò caùc tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng
taêng saûn löôïng treân treân ñaàu ngöôøi trung bình haøng naêm trong hai giai ñoaïn laàn löôït töø
coâng nhaân – moät con 1950 ñeán 1973 vaø töø 1973 ñeán 1987. Coät 3 bieåu thò söï thay ñoåi tyû
soá cheânh leäch töông
leä taêng tröôûng töø giai ñoaïn thöù nhaát ñeán giai ñoaïn thöù hai.
ñoái nhoû so vôùi soá lieäu
trong baûng.
Coät 4 vaø 5 bieåu thò caùc tyû leä tieán boä coâng ngheä trung bình
haøng naêm trong hai giai ñoaïn laàn löôït töø 1950 ñeán 1973 vaø töø 1973

Chapter 12
ñeán 1987. Coät 6 bieåu thò söï thay ñoåi tyû leä tieán boä coâng ngheä töø giai
ñoaïn thöù nhaát ñeán giai ñoaïn thöù hai. (Phöông phaùp xaây döïng tyû leä
tieán boä coâng ngheä – voán khoâng theå quan saùt moät caùch tröïc tieáp
ñöôïc – ñöôïc trình baøy trong phaàn phuï luïc ôû cuoái chöông.)
Baây giôø ta haõy chuyeån sang ba söï kieän chính. Baûng treân gôïi
yù nhöõng keát luaän sau:
(1) Giai ñoaïn taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi cao, töø 1950
ñeán 1973, laø do tieán boä coâng ngheä nhanh, chöù khoâng phaûi do söï
tích luõy voán cao moät caùch khaùc thöôøng.
Ta haõy nhìn vaøo coät 1 vaø 4 cuûa baûng. Taïi caû naêm nöôùc, tyû leä
taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi töø 1950 ñeán 1973 gaàn nhö
baèng vôùi tyû leä tieán boä coâng ngheä. Ñaây laø ñieàu ta döï ñoaùn khi caùc
nöôùc taêng tröôûng doïc theo ñöôøng taêng tröôûng caân ñoái cuûa hoï;
nguyeân nhaân chính cuûa söï taêng tröôûng cao töø 1950 ñeán 1973 laø do
tyû leä tieán boä coâng ngheä cao.
Ñaây laø moät keát luaän quan troïng vì noù baùc boû moät giaû thuyeát veà
lyù do taïi sao taêng tröôûng cao ñeán theá töø 1950 ñeán 1973. Giaû thuyeát
naøy cho raèng taêng tröôûng cao trong giai ñoaïn naøy laø keát quaû cuûa söï
huûy hoaïi voán trong suoát cuoäc chieán tranh theá giôùi II, daãn ñeán caùc
möùc taêng tröôûng voán cao sau chieán tranh. Nhö ta thaáy trong hoäp Vó
moâ Toaøn caàu trong chöông 11, caùch giaûi thích naøy giaûi thích ñöôïc
moät vaøi söï taêng tröôûng cao trong giai ñoaïn ngay sau chieán tranh taïi
Phaùp, vaø coù leõ taïi moät vaøi quoác gia khaùc nöõa. Nhöng noù khoâng
phaûi laø lyù do cuûa söï taêng tröôûng beàn vöõng trong caùc thaäp nieân 50
vaø 60 ôû naêm nöôùc maø ta ñang xem xeùt.
(2) Söï taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi chaäm laïi töø 1973 xuaát
phaùt töø söï giaûm suùt tyû leä tieán boä coâng ngheä, chöù khoâng phaûi töø
söï tích luõy voán thaáp moät caùch khaùc thöôøng.
Keát luaän naøy hình thaønh töø vieäc xem xeùt coät 3 vaø 6 treân baûng
12-2. Neáu söï tích luõy voán thaáp hôn phaûi chòu traùch nhieäm cho tình
traïng taêng tröôûng chaäm laïi, thì ta haún phaûi thaáy söï suït giaûm tyû leä
taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi nhieàu hôn so vôùi söï suït giaûm
tyû leä tieán boä coâng ngheä. Nhöng ñaây khoâng phaûi laø ñieàu ta thaáy
treân baûng. Taïi caû naêm nöôùc, giaûm tieán boä coâng ngheä gaàn nhö baèng
Chapter 12
vôùi giaûm tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi.
Nhö vaäy, ngöôïc laïi vôùi moät vaøi nieàm tin phoå bieán, söï taêng tröôûng
chaäm laïi töø giöõa thaäp nieân 70 khoâng phaûi do söï giaûm maïnh tyû leä
tieát kieäm, do “söï bieán maát cuûa tính tieát kieäm”. Noù laø do söï suït
giaûm tyû leä tieán boä coâng ngheä, giaûm töø möùc trung bình 4,4% moät
naêm trong giai ñoaïn 1950-1973 xuoáng chæ coøn 1,6% moät naêm giai
ñoaïn 1973-1987. Ñaây laø moät tin xaáu tieàm taøng ñoái vôùi töông lai.
Ngöôïc laïi vôùi söï giaûm suùt tyû leä tieát kieäm – maø nhö chuùng ta ñaõ
thaáy, chæ daãn ñeán söï giaûm suùt taêng tröôûng nhaát thôøi – söï giaûm suùt
tieán boä coâng ngheä daãn ñeán tyû leä taêng tröôûng thaáp hôn moät caùch laâu
daøi.
(3) Söï hoäi tuï cuûa saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi giöõa caùc nöôùc xuaát phaùt
töø tieán boä coâng ngheä cao hôn, chöù khoâng phaûi töø söï tích luõy voán
nhanh hôn taïi nhöõng nöôùc baét ñaàu phaùt trieån sau.
Haõy nhìn vaøo coät 4 cuûa baûng 12-2. Trong giai ñoaïn 1950-
1973, tyû leä tieán boä coâng ngheä haøng naêm ôû Nhaät cao hôn 3,8% so
vôùi ôû Hoa Kyø. Tyû leä cuûa Ñöùc cao hôn cuûa Hoa Kyø 3,0%, tyû leä cuûa
Phaùp cao hôn cuûa Hoa Kyø 2,3%. Chæ coù tyû leä cuûa Anh laø hôi thaáp
hôn cuûa Hoa Kyø. Trong giai ñoaïn 1973-1987, caùc möùc cheânh leäch
thu heïp laïi coøn 1,1% vôùi Nhaät, 1,3% vôùi Ñöùc, vaø 1,7% vôùi Phaùp.
Caùc söï kieän treân mang laïi moät keát luaän quan troïng: Nhìn
chung ngöôøi ta coù theå nghó ñeán hai nguoàn goác cuûa söï hoäi tuï giöõa
caùc nöôùc. Thöù nhaát laø nhöõng nöôùc ngheøo hôn thì ngheøo hôn vì hoï
coù ít voán hôn ñeå khôûi söï. Theo thôøi gian, hoï tích luõy voán nhanh
hôn nhöõng nöôùc khaùc, taïo ra söï hoäi tuï. Nguyeân nhaân thöù hai laø
nhöõng nöôùc ngheøo hôn thì ngheøo hôn vì hoï ít coù tieán boäï coâng ngheä
hôn nhöõng nöôùc khaùc. Nhö vaäy, theo thôøi gian, hoï trôû neân tinh xaûo
hôn nhôø nhaäp khaåu coâng ngheä töø caùc nöôùc tieân tieán hoaëc nhôø phaùt
trieån coâng ngheä rieâng cuûa hoï. Khi tình traïng coâng ngheä hoäi tuï, thì
saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi cuõng theá. Keát luaän maø ta coù theå ruùt ra töø
baûng 12-2 laø: nguoàn quan troïng hôn trong tröôøng hôïp naøy roõ raøng
laø nguoàn thöù hai. Ví duï, saûn löôïng treân moãi coâng nhaân cuûa Nhaät
taêng so vôùi cuûa Hoa Kyø chaúng phaûi vì Nhaät ñaõ tích luõy voán nhanh
cöïc kyø, maø vì tình traïng coâng ngheä cuûa Nhaät ñaõ caûi thieän raát nhanh
trong voøng 40 naêm qua.

Chapter 12
Taïi sao tieán boä coâng ngheä chaäm laïi töø giöõa thaäp nieân 70?
Caùc keát luaän maø chuùng ta ñaït ñöôïc trong phaàn tröôùc theå hieän söï
tieán trieån (veà tri thöùc). Nhöng qua vieäc ñaët troïng taâm vaøo vai troø
cuûa tieán boä coâng ngheä ñoái vôùi taêng tröôûng, chuùng ñaët ra nhöõng vaán
ñeà môùi. Moät laø taïi sao tieán boä coâng ngheä chaäm daàn töø giöõa thaäp
nieân 70. Nhieàu nghieân cöùu ñaõ ñöôïc thöïc hieän nhaèm traû lôøi caâu hoûi
naøy. Moät soá giaû thuyeát ñaõ ñöôïc neâu ra, töø sai soá ño löôøng cho ñeán
söï gia taêng cuûa khu vöïc dòch vuï roài sang söï chi tieâu R&D giaûm suùt.
Ta haõy xem xeùt laàn löôït töøng giaû thuyeát.
Sai soá ño löôøng. Giaû thuyeát ñaàu tieân laø, thaät ra khoâng coù tình traïng
chaäm daàn cuûa tieán boä coâng ngheä, vaø raèng söï chaäm daàn maø ngöôøi ta
ño ñöôïc chæ laø haäu quaû cuûa sai soá ño löôøng.
Baát kyø ai nhìn vaøo caùch thöùc xaây döïng caùc soá ño saûn löôïng
(nhö GDP) cuõng thaáy hieån nhieân laø söï kieän sai soá ño löôøng coù theå
quan troïng. Trong moät soá khu vöïc kinh teá, chaúng deã gì ño löôøng
naêng suaát: Laøm theá naøo baïn ño ñöôïc söï gia taêng naêng suaát cuûa baùc
só hay luaät sö theo thôøi gian? Do nhöõng khoù khaên trong vieäc ño
löôøng naêng suaát trong nhöõng khu vöïc naøy, cô quan Haïch toaùn Saûn
phaåm vaø Thu nhaäp Quoác daân ñöa ra nhöõng giaû ñònh ñôn giaûn veà
taêng tröôûng naêng suaát trong nhöõng khu vöïc naøy. Vaø nhöõng giaû
ñònh naøy haún coù theå sai laàm. Ñôn cöû ví duï, tieán boä coâng ngheä trong
caùc dòch vuï taøi chính ñöôïc giaû ñònh laø baèng zero. Nhöng coù muoân
vaøn chöùng cöù raèng ñaõ coù nhöõng tieán boä coâng ngheä ñaùng keå trong
caùc dòch vuï taøi chính. Chaúng haïn nhö trong vieäc xöû lyù ngaân phieáu
(seùc), soá ngaân phieáu bình quaân ñöôïc xöû lyù treân moãi lao ñoäng trong
moät giôø taêng töø 265 trong naêm 1971 leân 825 trong naêm 1986, gia
taêng 7,6% moät naêm.
Coù moät noái keát thuù vò ôû ñaây giöõa vieäc ño löôøng laïm phaùt vaø
ño löôøng taêng tröôûng naêng suaát. Neáu vieäc taêng giaù moät maët haøng
thöïc ra phaûn aùnh söï gia taêng chaát löôïng, vaø neáu söï gia taêng chaát
löôïng naøy bò caùc nhaø thoáng keâ boû qua, thì nhöõng gì leõ ra neân tính laø
söï gia taêng naêng suaát (taêng chaát löôïng) seõ bò tính thaønh ra laïm phaùt
(taêng giaù). Moät nghieân cöùu môùi ñaây veà CPI (chæ soá giaù tieâu duøng)

Chapter 12
Coù nhöõng vaán ñeà

khaùc veà vieäc xaây cuûa Hoa kyø ñaõ keát luaän raèng vieäc khoâng ñieàu chænh ñaày ñuû ñoái vôùi
döïng lieân quan ñeán nhöõng caûi thieän chaát löôïng trong gioû haøng hoùa laøm cô sôû cho chæ soá
CPI, vaø keát luaän
ñaõ daãn Vaên Phoøng Thoáng Keâ Lao Ñoäng (cô quan chòu traùch nhieäm
chung cuûa baùo caùo laø
laïm phaùt CPI vöôït xaây döïng CPI) ñeán choã theå hieän cao laïm phaùt CPI khoaûng 0,6%
quaù laïm phaùt thöïc söï moät naêm. Neáu keát luaän cuûa nghieân cöùu naøy ñuùng, vaø neáu nhöõng
hôn 1% moät naêm. keát quaû naøy ñöôïc môû roäng cho chæ soá khöû laïm phaùt GDP, thì ñieàu
Nhöng nhöõng vaán ñeà naøy nguï yù raèng taêng tröôûng naêng suaát ñaõ bò theå hieän thaáp ñi (theå
ñoù khoâng lieân quan hieän chöa ñuû) 0,6% moät naêm.
ñeán nhöõng vaán ñeà
ñöôïc thaûo luaän trong
chöông naøy. Xem Roõ raøng laø coù sai soá ño löôøng vaø raèng chuùng ta coù theå theå
theâm veà nhöõng keát hieän thaáp ñi moät caùch coù heä thoáng veà tieán boä coâng ngheä vaø taêng
luaän cuûa baùo caùo vaø tröôûng saûn löôïng. Ñaây laø moät luaän ñieåm quan troïng: möùc soáng cuûa
cuoäc tranh luaän maø chuùng ta coù theå taêng nhanh hôn so vôùi nhöõng con soá thoáng keâ chính
baùo caùo naøy gaây ra
thöùc cho thaáy. Tuy nhieân, ñeå giaûi thích söï chaäm daàn naøy, ngöôøi ta
trong “Ño löôøng CPI,”
Journal of Economic phaûi chöùng minh raèng sai soá ngaøy caøng lôùn hôn töø giöõa thaäp nieân
Perspectives, 1998-1, 70, neân tieán boä coâng ngheä baây giôø bò theå hieän thaáp ñi nhieàu hôn so
taäp 12. vôùi tröôùc ñaây. Cho ñeán giôø, khoâng coù chöùng cöù gì cho thaáy ñieàu ñoù
laø ñuùng.
Vì lyù do veà khaû naêng

Söï gia taêng cuûa khu vöïc dòch vuï. Giaû thuyeát thöù hai cho raèng söï
coù saün döõ lieäu, nhöõng chaäm daàn trong tieán boä coâng ngheä phaûn aùnh söï kieän laø Hoa Kyø vaø
con soá trong hình naøy nhöõng nöôùc giaøu khaùc ñaõ trôû neân nhöõng neàn kinh teá haäu coâng
theå hieän söï taêng nghieäp trong ñoù tyû troïng coâng nghieäp cheá taïo trong GDP giaûm daàn,
tröôûng naêng suaát lao
vaø tyû troïng dòch vuï taêng daàn. Vaø laäp luaän cho raèng, vai troø cuûa tieán
ñoäng – nghóa laø, tyû leä
taêng tröôûng saûn löôïng
boä coâng ngheä trong dòch vuï thì coù giôùi haïn hôn nhieàu so vôùi trong
treân moãi lao ñoäng coâng nghieäp cheá taïo. Tieán boä coâng ngheä coù theå dieãn ra ñöôïc ñeán
(gY–gN) – chöù khoâng möùc naøo trong lónh vöïc caét toùc?
phaûi theå hieän tyû leä
tieán boä coâng ngheä gA.
Döïa treân nhöõng ñieàu
Laäp luaän naøy cuõng hôïp lyù. Tuy nhieân, caùc söï kieän cho thaáy
chuùng ta bieát ñoái vôùi raèng söï dòch chuyeån höôùng tôùi dòch vuï ñaõ ñoùng moät vai troø haïn cheá
nhöõng ngaønh cuï theå, trong tình traïng chaäm daàn naøy. Ta coù theå thaáy lyù do trong hình
caùc keát quaû seõ raát 12-5, hình naøy bieåu thò söï thay ñoåi cuûa taêng tröôûng naêng suaát lao
töông töï neáu chuùng ta ñoäng trung bình haøng naêm töø giai ñoaïn 1948-1973 ñeán giai ñoaïn
söû duïng caùc giaù trò
1973-1987 theo khu vöïc kinh teá. Ñieàu noåi baät trong hình 12-5 laø
öôùc löôïng tyû leä tieán
boä coâng ngheä thay tình traïngï chaäm daàn trong taêng tröôûng naêng suaát ñaõ aûnh höôûng nhö
vaøo ñoù. theá naøo ñeán gaàn nhö moïi khu vöïc. Chæ coù noâng nghieäp vaø maùy
moùc ngoaøi ñieän (chuû yeáu laø maùy tính) laø coù gia taêng möùc taêng
Chapter 12
tröôûng naêng suaát lao ñoäng töø giai ñoaïn ñaàu ñeán giai ñoaïn thöù hai.
Söï giaûm suùt laø lôùn nhaát trong khu vöïc khai khoaùng (phaûn aùnh söï
caïn kieät nhöõng tröõ löôïng saün coù deã khai thaùc nhaát) vaø caùc ngaønh
tieän ích coâng coäng (ôû ñoù chuû yeáu laø keát quaû cuûa nhöõng qui ñònh
kieåm soaùt moâi tröôøng nghieâm ngaët hôn). Ñieåm lieân quan tröïc tieáp
hôn vôùi muïc ñích cuûa chuùng ta ôû ñaây laø: söï giaûm suùt gaàn nhö gioáng
nhau trong caùc khu vöïc coâng nghieäp cheá taïo (saûn xuaát haøng hoaù)
vaø trong khu vöïc dòch vuï (thöông maïi baùn leû). Nhö vaäy, söï chuyeån
dòch cô caáu höôùng tôùi caùc ngaønh dòch vuï khoâng theå giaûi thích cho
tình traïng chaäm daàn trong taêng tröôûng naêng suaát chung.
Maùy moùc ngoaøi ñieän

HÌNH 12-5.

Trò soá trung bình 1973-1987 tröø ñi trò soá trung bình 1948-1973
trong taêng tröôûng

naêng suaát lao ñoäng
Noâng nghieäp
trung bình haøng naêm
theo khu vöïc kinh teá,
1948-1973 ñeán 1973-
1987
(phaàn traêm)
Haàu heát moïi khu vöïc

trong neàn kinh teá Hoa
Truyeàn thoâng
Thöông maïi baùn leû
Haøng laâu beàn khoâng keå maùy moùc ngoaøi ñieän
Haøng coâng nghieäp khoâng laâu beàn
Kyø ñeàu traûi qua tình
Giao thoâng vaän taûi
Taøi chính, baûo hieåm vaø baát ñoäng saûn
Khu vöïc kinh doanh
Dòch vuï Kinh doanh vaø dòch vuï caù nhaân
Saûn xuaát phi haøng hoaù
Thöông maïi baùn buoân
Saûn xuaát haøng hoaù
Xaây döïng
traïng suït giaûm taêng

tröôûng naêng suaát.
Tieän ích coâng coäng
Nguoàn: Martin N.
Khai khoaùng
Baily vaø Robert

Gordon, “Suït giaûm
naêng suaát, caùc vaán ñeà
veà ño löôøng vaø söï
buøng noå söùc maïnh
cuûa maùy tính,”
Brookings Papers on
Economic Activity,
1988: 2, 347-431.
Chi tieâu R&D giaûm. Giaû thuyeát thöù ba chuù troïng vaøo R&D. Vì söï
giaûm suùt taêng tröôûng naêng suaát trong coâng nghieäp cheá taïo vaø dòch
vuï gaàn nhö baèng nhau, neân vieäc ñi tìm lôøi giaûi thích phaûi ñöôïc taäp
trung vaøo nhöõng yeáu toá giaûi thích lyù do taïi sao coù tình traïng chaäm
Chapter 12
daàn trong haàu heát khu vöïc. Moät giaû thuyeát töï nhieân laø do coù tình
traïng giaûm suùt chung trong R&D, daãn tôùi giaûm suùt tieán boä coâng
ngheä. Nhöng hoùa ra laø caùc söï kieän laïi khoâng uûng hoä giaû thuyeát
naøy. Baûng 12-3 cho thaáy söï tieán hoùa cuûa chi tieâu R&D taïi naêm
nöôùc. ÔÛ caû naêm nöôùc, chi tieâu R&D vaãn khoâng ñoåi hoaëc gia taêng
xeùt theo phaàn traêm GDP giöõa 1963 vaø 1989.
Baûng 12-3. Chi tieâu R&D tính theo phaàn traêm GDP
1963 1975 1989

Phaùp 1,6 1,8 2,3
Ñöùc 1,4 2,2 2,9
Nhaät Baûn 1,5 2,0 3,0
Anh Quoác 2,3 2,0 2,3
Myõ 2,7 2,3 2,8
Nguoàn: Kumiharu Shigehara, “Nguyeân nhaân giaûm suùt taêng tröôûng ôû caùc
nöôùc coâng nghieäp” trong Chính saùch taêng tröôûng kinh teá daøi haïn, Kansas
City, MO: Kansas City Fed, 1993, baûng 4, trang 22.
Do ñoù, caùc söï kieän gôïi yù raèng nguyeân nhaân gaàn ñuùng cho
tình traïng giaûm suùt tyû leä tieán boä coâng ngheä laø do söï giaûm suùt khaû
naêng sinh soâi cuûa R&D chöù khoâng phaûi soá tieàn chi tieâu R&D. Cho
duø caùc nöôùc giaøu ñang chi tieâu nhieàu nhö tröôùc hoaëc nhieàu hôn
tröôùc ñaây cho R&D, nhöng tieán boä coâng ngheä ño ñöôïc vaãn chaäm
daàn. Ñaùng tieác thay, möùc ñoä hieåu bieát cuûa chuùng ta vaøo thôøi ñieåm
naøy chæ ñeán theá thoâi. Moät soá nhaø kinh teá laäp luaän raèng ta ñang ôû
vaøo thôøi kyø khoâng coù moät khaùm phaù thöïc söï lôùn trong moät thôøi
gian. Moät soá ngöôøi khaùc laäp luaän raèng caùc khu vöïc kinh teá khaùc
nhau ñaõ phaùt trieån nhöõng coâng ngheä chuyeân bieät cho töøng khu vöïc ,
vaø keát quaû laø caùc khaùm phaù aûnh höôûng ñeán moät soá löôïng ít khu vöïc
hôn so vôùi trong quaù khöù, cho neân caùc nghieân cöùu coù aûnh höôûng lan
toûa giöõa caùc khu vöïc nhoû hôn. Hieän nay, caùc giaû thuyeát naøy noùi
chung vaãn chöa ñöôïc kieåm ñònh, vaø nghieân cöùu vaãn coøn tieáp tuïc.

Chapter 12
12-4 Lôøi keát: Bí maät cuûa söï taêng tröôûng

Taïi sao tyû leä tieán boä coâng ngheä giaûm suùt töø giöõa thaäp nieân 70? ñaây
khoâng phaûi laø caâu hoûi chöa ñöôïc giaûi ñaùp duy nhaát trong kinh teá
hoïc veà taêng tröôûng. Nhieàu caâu hoûi vaãn coøn ñoù.
Chuùng ta hieåu caùc cô cheá taêng tröôûng cô baûn ôû nhöõng nöôùc

giaøu. Nhöng chuùng ta khoâng gioûi trong vieäc traû lôøi nhöõng caâu hoûi
cuï theå hôn, chaúng haïn nhö, coù theå thöïc hieän nhöõng bieän phaùp cuï
theå gì ñeå ñaåy maïnh taêng tröôûng. Chính phuû coù chi tieâu ñuùng soá
tieàn caàn thieát cho nghieân cöùu cô baûn chöa? Luaät veà saùng cheá phaùt
minh neân ñöôïc söûa ñoåi nhö theá naøo? Coù chaêng lyù leõ bieän minh cho
chính saùch öu tieân phaùt trieån ngaønh, moät chính saùch nhaèm vaøo
Xem Robert Hall vaø vieäc giuùp ñôõ nhöõng ngaønh cuï theå trong neàn kinh teá (ví duï, nhöõng
Charles Jones, “Taïi ngaønh coù tieàm naêng tieán boä coâng ngheä cao, vaø nhö theá coù tieàm
sao moät soá nöôùc saûn naêng coù aûnh höôûng lan toûa roäng lôùn sang phaàn coøn laïi cuûa neàn kinh
xuaát ra nhieàu saûn
teá)? Chuùng ta coù theå döï ñoaùn gì veà söï taêng tröôûng boå sung nhôø gia
löôïng treân moãi lao
ñoäng hôn nhöõng nöôùc taêng soá naêm giaùo duïc bình quaân theâm moät naêm nöõa?
khaùc?”
Chuyeån töø söï taêng tröôûng ôû nhöõng nöôùc giaøu töø naêm 1950
NBER Working Paper sang söï taêng tröôûng trong moät giai ñoaïn daøi hôn, hay cho nhieàu
6564, thaùng 5-1998. nöôùc hôn, kieán thöùc cuûa chuùng ta thaäm chí coøn haïn cheá hôn. Laáy
ví duï, haõy xeùt söï kieän laø nhieàu nöôùc treân theá giôùi coù möùc saûn
löôïng treân moãi coâng nhaân ít hôn moät phaàn möôøi möùc saûn löôïng
treân moãi coâng nhaân cuûa Hoa Kyø. Khung phaân tích trieån khai trong
chöông naøy vaø chöông tröôùc giuùp ta moät caùch tieáp caän söï kieän naøy.
Neáu ta nghó raèng saûn löôïng treân moãi coâng nhaân phuï thuoäc vaøo voán
vaät löïc treân moãi coâng nhaân, voán nhaân löïc treân moãi coâng nhaân (hai
yeáu toá ñöôïc nhaán maïnh trong chöông 10), vaø vaøo tình traïng coâng
ngheä (yeáu toá ñöôïc chuù troïng trong chöông naøy), ta coù theå hoûi:
nhöõng nöôùc naøy ngheøo hôn vì hoï coù ít voán nhaân löïc vaø voán vaät löïc
hôn, hay vì tình traïng coâng ngheä cuûa hoï thaáp hôn.
Caâu traû lôøi hoùa ra laø: phaàn lôùn söï khaùc bieät laø do nhöõng khaùc
bieät veà trình ñoä coâng ngheä ño ñöôïc giöõa caùc nöôùc. Ví duï, haõy so
saùnh Hoa Kyø vaø Trung Quoác. GDP treân moãi coâng nhaân (Y/N) cuûa
Hoa Kyø cao hôn Trung Quoác gaáp 16 laàn. Neáu tyû soá naøy chæ phaûn
aùnh söï khaùc bieät veà möùc voán nhaân löïc vaø voán vaät löïc treân moãi
coâng nhaân giöõa hai nöôùc, thì ta seõ tìm thaáy raèng sau khi ñieàu chænh

Chapter 12
ñoái vôùi cheânh leäch voán nhaân löïc vaø vaät löïc giöõa hai nöôùc, hai neàn
kinh teá seõ coù cuøng giaù trò A: Trình ñoä coâng ngheä seõ nhö nhau giöõa
hai nöôùc. Thaät ra, caùc giaù trò öôùc löôïng hieän höõu nguï yù raèng A ôû
Hoa Kyø cao hôn gaáp 10 laàn ôû Trung Quoác. Noùi vaén taét, ngay caû
Xem xeùt nhöõng yeáu
toá naøy ñöa ta ñi töø neáu Trung Quoác baát thình lình ñaït ñöôïc cuøng möùc voán vaät löïc vaø
lónh vöïc lyù thuyeát trình ñoä giaùo duïc treân moãi coâng nhaân nhö Hoa Kyø, thì saûn löôïng
taêng tröôûng sang treân moãi coâng nhaân vaãn chæ baèng moät tyû phaàn nhoû cuûa Hoa Kyø.
vöông quoác cuûa kinh
teá hoïc phaùt trieån.
Caâu traû lôøi naøy laø böôùc khôûi ñaàu höõu ích, nhöng noù laïi gôïi
leân caâu hoûi khaùc. Nhöõng nöôùc ngheøo ñöôïc tieáp caän vôùi haàu heát
kieán thöùc coâng ngheä treân theá giôùi. Ñieàu gì ngaên caùc nöôùc naøy
phoûng theo phaàn lôùn coâng ngheä cuûa nhöõng nöôùc tieân tieán, nhanh
Xem theâm veà quaù choùng kheùp laïi moät phaàn lôùn hoá caùch coâng ngheä? Roõ raøng caâu traû
trình chuyeån ñoåi trong
lôøi cho caâu hoûi naøy ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù moät caùch dieãn giaûi bao
chöông 24
quaùt hôn veà coâng ngheä so vôùi caùch dieãn giaûi töø ñaàu ñeán giôø trong
chöông naøy, vaø phaûi nhìn vaøo nhieàu yeáu toá maø ta ñaõ boû sang moät
beân khi suy nghó veà nhöõng yeáu toá xaùc ñònh haøm saûn xuaát trong
chöông 10. Nhöõng yeáu toá naøy bao goàm quyeàn sôû höõu taøi saûn ñöôïc
thieát laäp moät caùch yeáu keùm, söï baát oån chính trò, söï thieáu vaéng caùc
nhaø kinh doanh, vaø nhöõng thò tröôøng taøi chính keùm phaùt trieån. Taàm
quan troïng cuûa nhöõng yeáu toá naøy ñaëc bieät bieåu hieän roõ raøng trong
quaù trình chuyeån ñoåi töø kinh teá keá hoaïch taäp trung sang kinh teá thò
Thí duï, söï baát oån tröôøng taïi caùc quoác gia Ñoâng AÂu trong thaäp nieân 90. Taïi nhieàu
chính trò vaø xung ñoät nöôùc naøy, quyeàn sôû höõu taøi saûn ñöôïc thieát laäp moät caùch yeáu keùm,
saéc toäc laø nguoàn goác luaät ñöôïc cöôõng cheá thi haønh loûng leûo, vaø söï tham nhuõng cuûa caùc
cuûa tình traïng ñình treä
saûn löôïng taïi moät soá
quan chöùc nhaø nöôùc ñaõ haïn cheá nghieâm troïng söï taêng tröôûng cuûa
nöôùc chaâu Phi. Vaø caùc coâng ty môùi. Thaät deã daøng lieät keâ danh muïc naøy. Nhöng vai
ñeán löôït noù, söï ñình troø cuï theå cuûa moãi yeáu toá thaät khoù maø phaân ñònh chính xaùc. Vaø
ñoán saûn löôïng goùp vieäc giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà naøy cuõng chaúng deã: Phaàn nhieàu
phaàn gaây ra baát oån chuùng vöøa laø haäu quaû, laïi vöøa laø nguyeân nhaân cuûa tình traïng thu
chính trò vaø laøm traàm
nhaäp thaáp.
troïng theâm nhöõng moái
xung ñoät saéc toäc.
Vieäc xem xeùt nhöõng nöôùc ngheøo taêng tröôûng nhanh trong
20 naêm qua (nhö “boán con hoå”: Hoàng Koâng, Ñaøi Loan, Singapore
vaø Haøn Quoác) hay nhöõng nöôùc taêng tröôûng nhanh gaàn ñaây hôn (nhö
Trung Quoác, Indonesia, Malaysia vaø Thaùi Lan) hình nhö laø caùch toát
nhaát ñeå ta khaùm phaù ra bí maät cuûa söï taêng tröôûng. Nhöng ôû ñaây
moät laàn nöõa, baøi hoïc toû ra cuõng chaúng ñôn giaûn. Taïi taát caû caùc

Chapter 12
nöôùc naøy, taêng tröôûng ñi keøm vôùi söï tích luõy nhanh voán nhaân löïc
vaø vaät löïc. Vaø taïi taát caû nhöõng nöôùc naøy, taêng tröôûng cuõng ñeán
cuøng vôùi söï gia taêng taàm quan troïng cuûa ngoaïi thöông, gia taêng
xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu. Nhöng vöôït treân hai yeáu toá naøy, söï khaùc
bieät roõ reät cuõng noåi leân. Moät vaøi nöôùc nhö Hoàng Koâng chuû yeáu
döïa vaøo thò tröôøng töï do vaø söï can thieäp cuûa chính phuû raát ít.
Nhöõng nöôùc khaùc nhö Haøn Quoác vaø Singapore, thay vì theá, laïi döïa
vaøo söï can thieäp cuûa chính phuû vaø moät chính saùch öu tieân phaùt
trieån ngaønh nhaém vaøo vieäc ñaåy maïnh söï taêng tröôûng cuûa nhöõng
ngaønh cuï theå. (Caùc tröôøng hôïp cuûa Hoàng Koâng vaø Singapore ñöôïc
thaûo luaän chi tieát trong hoäp Tìm Hieåu Saâu “Hoàng Koâng vaø
Singapore: Caâu chuyeän hai thaønh phoá”). Ñieåm then choát thaät roõ
raøng: Chuùng ta vaãn chöa khaùm phaù ñöôïc bí maät cuûa söï taêng tröôûng.
HOÄP NGHIEÂN CÖÙU CHUYEÂN SAÂU.

Hoàng Koâng vaø Singapore: Caâu chuyeän hai thaønh phoá
Giöõa naêm 1960 vaø 1985, tyû leä taêng nghieäp töông töï nhö nhau, trong ñoù
tröôûng saûn löôïng trung bình ôû caû Hoàng Singapore baét ñaàu treã hôn Hoàng Koâng töø
Koâng vaø Singapore laø 6,1% moät naêm.* 10 ñeán 15 naêm. Caùc chuoãi töông öùng
Laøm theá naøo Hoàng Koâng vaø Singapore naøy ñöôïc toùm taét trong baûng 1.
taêng tröôûng nhanh ñeán theá? Xem xeùt kyõ, Nhöõng ñieåm dò bieät
ngöôøi ta kinh ngaïc bôûi nhöõng töông ñoàng
laãn nhöõng dò bieät trong söï tieán hoaù cuûa Tuy nhieân, nhìn kyõ hôn seõ thaáy nhöõng
hai neàn kinh teá naøy. khaùc bieät chính trong caùch thöùc taêng
tröôûng cuûa hai neàn kinh teá.
Nhöõng ñieåm töông ñoàng
Hoàng Koâng taêng tröôûng döôùi moät
Hoàng Koâng vaø Singapore coù nhieàu caùi chính saùch can thieäp toái thieåu cuûa chính
chung. Caû hai ñeàu töøng laø nhöõng nöôùc phuû. Phaàn lôùn, chính phuû haïn cheá söï can
thuoäc ñòa cuûa Anh. Caû hai thöïc chaát ñeàu thieäp cuûa mình vaøo vieäc cung öùng cô sôû
laø nhöõng thaønh phoá maø khôûi ñaàu, chæ haï taàng vaø baùn ñaát ñai khi ñieàu ñoù caàn
ñoùng vai troø nhö caùc caûng thöông maïi, thieát cho söï taêng tröôûng hôn nöõa. Ngöôïc
khoâng coù hoaït ñoäng coâng nghieäp cheá taïo. laïi, söï taêng tröôûng ôû Singapore ñöôïc chi
Daân soá sau chieán tranh ôû caû hai nöôùc phoái bôûi söï can thieäp cuûa chính phuû.
hình thaønh chuû yeáu töø nhöõng ngöôøi Trung Thoâng qua thaëng dö ngaân saùch, cuõng nhö
Hoa di cö töø mieàn Nam Trung Quoác. tieát kieäm baét buoäc baèng ñoùng goùp quyõ
Trong suoát quaù trình taêng tröôûng nhanh, höu boång, chính phuû ñaõ ñaït ñöôïc moät tyû
hoï ñaõ ñi qua moät chuoãi caùc ngaønh coâng
Chapter 12
leä tieát kieäm quoác daân raát cao. Tyû troïng Taïi sao Singapore khoâng ñaït ñöôïc
ñaàu tö goäp cuûa Singapore trong GDP tieán boä coâng ngheä nhö vaäy? Alwyn
taêng töø 9% naêm 1960 leân 43% naêm 1984, Young laäp luaän raèng thöïc chaát Singapore
moät trong nhöõng tyû leä ñaàu tö cao nhaát ñaõ ñi quaù nhanh töø ngaønh naøy ñeán ngaønh
treân theá giôùi. Söï phaùt trieån nhöõng ngaønh keá tieáp. Thoâng qua ñi nhanh nhö theá,
cuï theå laø keát quaû cuûa vieäc choïn ngaønh quoác gia naøy khoâng coù thôøi gian ñeå hoïc
muïc tieâu moät caùch coù heä thoáng cuûa chính hoûi caùch thöùc saûn xuaát ra baát kyø moät thöù
phuû, thöïc hieän thoâng qua caùc khoaûn gì moät caùch thaät hieäu quaû. Vaø chuû yeáu
khuyeán khích veà thueá lôùn, chuû yeáu ñoái baèng caùch döïa vaøo ñaàu tö nöôùc ngoaøi,
vôùi caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. quoác gia naøy khoâng ñeå cho moät taàng lôùp
Nhöõng khaùc bieät veà chieán löôïc naøy caùc nhaø doanh nghieäp trong nöôùc ñöôïc
ñöôïc phaûn aùnh trong vai troø töông ñoái hoïc hoûi vaø thay theá ñaàu tö nöôùc ngoaøi
cuûa tích luõy voán vaø tieán boä coâng ngheä. ÔÛ trong töông lai.
Hoàng Koâng, tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng Neáu Alwyn Young ñuùng, chuyeän gì seõ
haøng naêm treân moãi coâng nhaân töø 1970 xaûy ra trong töông lai Singapore? Moâ
ñeán 1990 laø 2,4%; tyû leä taêng tröôûng tieán hình chuùng ta trieån khai trong chöông
boä coâng ngheä trong cuøng kyø laø 2,3%. AÙp naøy gôïi yù raèng tình traïng chaäm daàn trong
duïng caùch lyù giaûi theo moâ hình maø ta vöøa taêng tröôûng laø khoâng theå traùnh khoûi. Tyû
trieån khai trong chöông naøy, taêng tröôûng leä tieát kieäm vaø ñaàu tö cao coù theå daãn ñeán
ôû Hoàng Koâng gaàn nhö caân ñoái. ÔÛ taêng tröôûng cao chæ trong moät thôøi gian.
Singapore, tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng Caùc con soá döôøng nhö saùng suûa hôn ñoái
treân moãi coâng nhaân töø 1971 ñeán 1990 laø vôùi Hoàng Koâng, quoác gia naøy xem ra
1,5%. Trong baøi baùo maø döïa vaøo ñoù ñang taêng tröôûng treân con ñöôøng taêng
chuùng toâi soaïn thaûo hoäp Nghieân cöùu tröôûng caân ñoái. Nhöng nhöõng thay ñoåi
Chuyeân Saâu naøy, Alwyn Young, nhaø lôùn cuõng ñang chôø Hoàng Koâng: Naêm
kinh teá ôû Ñaïi hoïc Chicago keát luaän raèng 1997, Hoàng Koâng laïi trôûû thaønh moät phaàn
tieán boä coâng ngheä ôû Singapore trong thôøi cuûa Trung Quoác; phaûi coøn chôø xem thöû
kyø ñoù laø 0,1%, thaáp moät caùch ñaùng ngaïc ñieàu naøy seõ hoã trôï hay ngaên caûn söï taêng
nhieân. Neáu vieäc tính toaùn cuûa oâng ta tröôûng cuûa Hoàng Koâng.
ñuùng (vaø, sau moät cuoäc tranh luaän soâi noåi *
Caùc con soá naøy ñöôïc tính baèng caùc soá
noå ra do baøi baùo cuûa oâng, vieäc naøy xem ño ngang baèng söùc mua (PPP) cuûa GDP,
chöøng laø ñuùng theá), ñieàu naøy nguï yù raèng töø Heston vaø Summers (xem hoäp Tieâu
Singapore ñaõ taêng tröôûng gaàn nhö toaøn Ñieåm veà caùc soá ño PPP trong chöông 10).
boä laø thoâng qua söï tích luõy voán cao khaùc
Nguoàn: Alwyn Young, “Caâu chuyeän hai
thöôøng, chöù khoâng phaûi thoâng qua tieán
thaønh phoá: Tích luõy yeáu toá saûn xuaát vaø thay
boä coâng ngheä. Söï taêng tröôûng cuûa
ñoåi kyõ thuaät ôû Hoàng Koâng vaø Singapore,”
Singapore heát söùc khoâng caân ñoái.
NBER Macroeconomis Annual, 1992, 13-63.

Chapter 12
Baûng 1. Chuoãi hoaït ñoäng ôû Hoàng Koâng vaø Singapore töø ñaàu thaäp nieân 50
Hoàng Koâng Singapore
Ñaàu thaäp nieân 50 Deät sôïi Ñaàu thaäp nieân 60 Deät sôïi
Ñaàu thaäp nieân 60 Quaàn aùo, chaát deûo Cuoái thaäp nieân 60 Ñieän töû, loïc daàu
Ñaàu thaäp nieân 70 Ñieän töû Ñaàu thaäp nieân 70 Ñieän töû, loïc daàu,
deät sôïi, quaàn aùo
Thaäp nieân 80 Thöông maïi, ngaân Thaäp nieân 80 Ngaân haøng, ñieän töû
haøng
Nguoàn: Xem ghi chuù veà nguoàn cuûa hoäp naøy.
TOÙM TAÉT
• Khi nhìn vaøo yù nghóa cuûa tieán boä coâng • Tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng ôû traïng
ngheä ñoái vôùi taêng tröôûng, ta neân nghó thaùi döøng khoâng phuï thuoäc vaøo tyû leä
ñeán tieán boä coâng ngheä nhö laø söï gia tieát kieäm. Tuy nhieân, tyû leä tieát kieäm
taêng soá löôïng lao ñoäng hieäu duïng saün aûnh höôûng ñeán möùc saûn löôïng treân
coù trong neàn kinh teá (nghóa laø, lao moãi coâng nhaân hieäu duïng ôû traïng thaùi
ñoäng nhaân cho tình traïng coâng ngheä). döøng. Vaø söï gia taêng tyû leä tieát kieäm
Sau ñoù, ta coù theå nghó raèng saûn löôïng daãn ñeán gia taêng tyû leä taêng tröôûng
ñöôïc saûn xuaát ra baèng voán vaø lao vöôït troäi tyû leä taêng tröôûng ôû traïng thaùi
ñoäng hieäu duïng. döøng trong moät khoaûng thôøi gian.
• ÔÛ traïng thaùi döøng, saûn löôïng treân moãi • Tieán boä coâng ngheä tuøy thuoäc vaøo (1)
coâng nhaân hieäu duïng vaø voán treân moãi khaû naêng sinh soâi cuûa nghieân cöùu vaø
coâng nhaân hieäu duïng khoâng ñoåi. Noùi phaùt trieån vaø (2) khaû naêng chieám höõu
caùch khaùc, saûn löôïng treân moãi coâng caùc keát quaû R&D (nghóa laø, möùc ñoä
nhaân vaø voán treân moãi coâng nhaân taêng caùc coâng ty höôûng ñöôïc lôïi ích töø keát
tröôûng vôùi tyû leä baèng vôùi tyû leä tieán boä quaû R&D cuûa hoï).
coâng ngheä. Noùi moät caùch khaùc nöõa, • Trong vieäc thieát keá luaät veà saùng cheá
saûn löôïng vaø voán taêng tröôûng vôùi phaùt minh, chính phuû caùc nöôùc phaûi
cuøng tyû leä nhö lao ñoäng hieäu duïng, ñaùnh ñoåi giöõa vieäc baûo hoä nhöõng
nhö theá laø vôùi tyû leä baèng tyû leä taêng khaùm phaù töông lai vaø loøng mong
tröôûng soá coâng nhaân coäng vôùi tyû leä muoán laøm cho nhöõng khaùm phaù hieän
tieán boä coâng ngheä. Khi neàn kinh teá ôû taïi trôû neân saün saøng ñoái vôùi nhöõng
traïng thaùi döøng, ta noùi raèng noù ñang ôû ngöôøi söû duïng tieàm naêng maø khoâng bò
treân ñöôøng taêng tröôûng caân ñoái. haïn cheá.

Chapter 12
• Ñöùc, Phaùp, Nhaät, Anh vaø Hoa Kyø gaàn • Khoâng coù ñöôïc caùch giaûi thích toát veà
nhö ñaõ coù ñöôïc taêng tröôûng caân ñoái töø söï giaûm suùt tyû leä tieán boä coâng ngheä töø
naêm 1950. Söï taêng tröôûng chaäm daàn giöõa thaäp nieân 70. Noùi khaùi quaùt hôn,
töø giöõa thaäp nieân 70 laø haäu quaû cuûa hieåu bieát cuûa chuùng ta veà nhöõng yeáu
söï giaûm suùt tyû leä tieán boä coâng ngheä. toá xaùc ñònh tieán boä coâng ngheä, vaø moái
Söï hoäi tuï cuûa saûn löôïng döôøng nhö quan heä cuûa noù vôùi nhöõng yeáu toá nhö
xuaát phaùt töø söï hoäi tuï veà tình traïng heä thoáng phaùp lyù hay heä thoáng chính
coâng ngheä. trò, vaãn coøn coù haïn.
THUAÄT NGÖÕ THEN CHOÁT

• Lao ñoäng hieäu duïng, hay lao ñoäng • Baèng saùng cheá
tính baèng ñôn vò hieäu quaû • Caùc neàn kinh teá haäu coâng nghieäp
• Taêng tröôûng caân ñoái • Chính saùch öu tieân phaùt trieån ngaønh
• Nghieân cöùu vaø phaùt trieån (R&D) • Hoá caùch coâng ngheä
• Khaû naêng sinh soâi
• Khaû naêng chieám höõu
Daáu hoa thò laø ñaùnh daáu nhöõng caâu hoûi khoù hôn. Chöõ [Web] bieåu thò caâu hoûi yeâu caàu phaûi
tieáp caän Internet.
1. ÑUÙNG/SAI/KHOÂNG CHAÉC CHAÉN b. Vì haøm saûn xuaát coù sinh lôïi khoâng ñoåi
theo voán vaø lao ñoäng hieäu duïng, neân
a. Vieäc vieát haøm saûn xuaát theo voán vaø saûn löôïng treân moãi coâng nhaân hieäu
lao ñoäng hieäu duïng nguï yù raèng khi duïng cuõng coù sinh lôïi khoâng ñoåi theo
trình ñoä coâng ngheä taêng leân moät tyû leä voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng.
phaàn traêm naøo ñoù, soá coâng nhaân caàn
coù ñeå ñaït ñöôïc cuøng möùc saûn löôïng c. Neáu tyû leä tieán boä coâng ngheä taêng, tyû
giaûm xuoáng cuøng moät tyû leä phaàn traêm leä ñaàu tö (tyû soá ñaàu tö treân saûn löôïng)
ñoù. caàn coù ñeå duy trì soá voán treân moãi

Chapter 12
coâng nhaân hieäu duïng khoâng ñoåi phaûi Ñoái vôùi moãi ñeà xuaát chính saùch
taêng. sau, baïn haõy xaùc ñònh xem khaû naêng
d. ÔÛ traïng thaùi döøng, saûn löôïng treân moãi chieám höõu vaø khaû naêng sinh soâi cuûa
coâng nhaân hieäu duïng taêng tröôûng theo nghieân cöùu chòu aûnh höôûng nhö theá naøo
tyû leä taêng tröôûng daân soá. vaø baïn döï ñoaùn ñeà xuaát ñoù coù aûnh höôûng
daøi haïn gì ñoái vôùi R&D vaø saûn löôïng:
e. ÔÛ traïng thaùi döøng, saûn löôïng treân moãi
coâng nhaân taêng tröôûng theo tyû leä tieán a. Moät hieäp öôùc quoác teá baûo ñaûm raèng
boä coâng ngheä. caùc baèng saùng cheá cuûa moãi nöôùc ñöôïc
baûo hoä hôïp phaùp treân toaøn theá giôùi.
f. Tyû leä tieát kieäm cao hôn nguï yù möùc
voán treân moãi coâng nhaân hieäu duïng ôû b. Khaáu tröø thueá cho moãi ñoâ-la chi tieâu
traïng thaùi döøng cao hôn, vaø do ñoù nguï R&D.
yù tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng treân moãi c. Giaûm taøi trôï cho nhöõng hoäi nghò giöõa
coâng nhaân hieäu duïng cao hôn. caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø coâng ty do
g. Ngay caû neáu sinh lôïi tieàm naêng töø chi chính phuû baûo trôï.
tieâu R&D gioáng heät nhö sinh lôïi tieàm d. Baõi boû baèng saùng cheá veà caùc döôïc
naêng töø ñaàu tö vaøo moät coã maùy môùi, phaåm ñoät phaù, neân döôïc phaåm coù theå
thì ñoái vôùi caùc coâng ty, chi tieâu R&D ñöôïc baùn vôùi chi phí thaáp ngay khi
vaãn ruûi ro hôn nhieàu so vôùi ñaàu tö vaøo chuùng ñöôïc saûn xuaát ra.
maùy môùi. 3. BAÈNG SAÙNG CHEÁ VAØ TAÊNG
h. Söï kieän ngöôøi ta khoâng theå caáp baèng TRÖÔÛNG
saùng cheá cho moät ñònh lyù nguï yù raèng
ÔÛ nhöõng neàn kinh teá daãn ñaàu treân theá
caùc coâng ty tö nhaân seõ khoâng tham
giôùi, tieán boä coâng ngheä xuaát phaùt töø ñaâu?
gia vaøo nghieân cöùu cô baûn.
ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån, tieán boä coâng
i. Tình traïng chaäm daàn trong tieán boä ngheä coù töø ñaâu? Baïn coù bieát nhöõng lyù do
coâng ngheä töø thaäp nieân 70 xem ra taïi sao caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù theå
ñöôïc daãn daét bôûi söï giaûm suùt roäng quyeát ñònh baûo hoä baèng saùng cheá moät
khaép cuûa chi tieâu R&D taïi haàu heát caùch yeáu ôùt? Coù nhöõng nguy hieåm gì
caùc quoác gia coâng nghieäp. khoâng vôùi moät chính saùch nhö vaäy (ñoái
2. CHI TIEÂU R&D vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån)?
Taïi sao soá tieàn chi tieâu R&D quan troïng 4. PHOÅ BIEÁN PHAÙT MINH
ñoái vôùi taêng tröôûng? Khaû naêng chieám höõu Haõy duøng caùc ngaønh döôïc phaåm vaø oâ toâ
vaø khaû naêng sinh soâi cuûa nghieân cöùu aûnh ñeå ñöa ra ví duï veà nhöõng tieán boä coâng
höôûng ñeán soá tieàn chi tieâu R&D nhö theá ngheä vaãn chöa ñöôïc phoå bieán hoaøn toaøn
naøo? trong neàn kinh teá. Baïn coù nghó ra moät soá
tieán boä trong nhöõng ngaønh maø vieäc phoå

Chapter 12
bieán chuùng töông ñoái quan troïng hôn ngaân haøng naêm 1 chöa coù. Coâng ngheä
nhöõng tieán boä khaùc ñoái vôùi xaõ hoäi? Haõy dòch vuï töø xa coù saün töø naêm 1 nhöng giaù
keå ra moät chính saùch giuùp ñaåy nhanh quaù cuûa dòch vuï ngaân haøng bao goàm caû dòch
trình phoå bieán coâng ngheä. Chính saùch vuï töø xa trong naêm 1 laø 13$ vaø khoâng ai
nhö theá coù gaây ra nhöõng baát lôïi gì cho xaõ choïn troïn goùi dòch vuï ñoù. Tuy nhieân,
hoäi khoâng? Giaûi thích. trong naêm 2, giaù dòch vuï ngaân haøng coù
dòch vuï töø xa laø 12$ vaø moïi ngöôøi ñeàu
5. SAI SOÁ ÑO LÖÔØNG, LAÏM PHAÙT
choïn troïn goùi dòch vuï ñoù trong naêm 2
VAØ TAÊNG TRÖÔÛNG NAÊNG SUAÁT
(nghóa laø, trong naêm 2 khoâng ai choïn troïn
Giaû söû chæ coù hai maët haøng ñöôïc saûn xuaát goùi dòch vuï naêm 1 maø khoâng coù dòch vuï
trong neàn kinh teá, caét toùc vaø dòch vuï töø xa).
ngaân haøng. Trong hai naêm, giaù caû, saûn
e. Duøng giaù naêm 1, tính GDP thöïc cho
löôïng vaø soá löôïng coâng nhaân tham gia
naêm 2. Tyû leä taêng tröôûng GDP thöïc
saûn xuaát moãi maët haøng ñöôïc cho nhö sau:
laø bao nhieâu?
f. Tyû leä laïm phaùt laø bao nhieâu neáu duøng
Naêm 1 Naêm 2
chæ soá khöû laïm phaùt GDP?
P1 Q1 N1 P2 Q2 N2
g. Taêng tröôûng naêng suaát lao ñoäng laø
Caét toùc 10 100 50 12 100 50
bao nhieâu giöõa naêm 1 vaø naêm 2 ñoái
Ngaân haøng 10 200 50 12 230 60
vôùi toång theå neàn kinh teá?
a. GDP danh nghóa trong moãi naêm laø
h. Neáu dòch vuï ngaân haøng bò ño sai do
bao nhieâu?
khoâng tính ñeán vieäc ñöa vaøo söû duïng
b. Duøng giaù naêm 1, tính GDP thöïc trong dòch vuï töø xa, aûnh höôûng ñoái vôùi caùc
naêm 2. Tyû leä taêng tröôûng GDP thöïc soá ño veà taêng tröôûng naêng suaát vaø
laø bao nhieâu? laïm phaùt cuûa chuùng ta ra sao?
c. Tyû leä laïm phaùt laø bao nhieâu neáu duøng 6. SÖÏ CHAÄM DAÀN TRONG TAÊNG
chæ soá khöû laïm phaùt GDP? TRÖÔÛNG NAÊNG SUAÁT
d. Duøng giaù naêm 1, tính GDP thöïc treân Haõy xem nhöõng tình huoáng sau:
moãi coâng nhaân trong naêm 1 vaø naêm 2.
i. Tyû leä tieán boä coâng ngheä giaûm maõi
Giöõa naêm 1 vaø naêm 2, taêng tröôûng
maõi.
naêng suaát lao ñoäng laø bao nhieâu ñoái
vôùi toång theå neàn kinh teá? ii. Tyû leä tieát kieäm giaûm maõi maõi.
Baây giôø giaû söû dòch vuï ngaân haøng a. Taùc ñoäng cuûa moãi tình huoáng naøy ñoái
trong naêm 2 khoâng gioáng nhö dòch vuï vôùi taêng tröôûng kinh teá trong naêm
ngaân haøng trong naêm 1 vì noù bao goàm naêm tôùi laø gì?
dòch vuï töø xa (telebanking) maø dòch vuï

Chapter 12
b. Cuõng caâu hoûi treân cho naêm thaäp nieân trong caâu (a) hay trong caâu (c)? Giaûi
tôùi? thích.
Trong caû hai tröôøng hôïp, haõy nhôù *8. HAÏCH TOAÙN TAÊNG TRÖÔÛNG
xem xeùt caùc aûnh höôûng ñoái vôùi caû tyû leä [Web]
taêng tröôûng saûn löôïng vaø möùc saûn löôïng.
Trong phaàn phuï luïc cuûa chöông naøy coù
7. SAÛN LÖÔÏNG ÔÛ TRAÏNG THAÙI trình baøy caùch thöùc söû duïng soá lieäu veà
DÖØNG VAØ TIEÁN BOÄ COÂNG NGHEÄ saûn löôïng, voán vaø lao ñoäng ñeå xaây döïng
Giaû söû haøm saûn xuaát cuûa neàn kinh teá laø: caùc giaù trò öôùc löôïng veà tyû leä taêng tröôûng
tieán boä coâng ngheä. Haõy xem haøm saûn
Y = K NA xuaát sau ñaây, haøm naøy moâ taû söï saûn xuaát
vaø tyû leä tieát kieäm (s) baèng 16%, tyû leä ôû nhöõng nöôùc giaøu:
khaáu hao (δ) baèng 10%. Ngoaøi ra, giaû söû Y = K1/3 NA2/3
soá coâng nhaân taêng tröôûng 2% moät naêm
Ñi theo caùc böôùc nhö trong phaàn
vaø tyû leä tieán boä coâng ngheä laø 4% moät
phuï luïc, baïn coù theå chöùng minh raèng:
naêm.
Soá dö = [gY – 1/3gK – 2/3gN]
a. Tìm giaù trò ôû traïng thaùi döøng cuûa:
Hay saép xeáp laïi:
Löôïng toàn voán treân moãi coâng nhaân
hieäu duïng. Soá dö = [(gY – gN) – 1/3(gK – gN)]
Saûn löôïng treân moãi coâng nhaân Khi ñoù coù theå thu ñöôïc tyû leä tieán
hieäu duïng. boä coâng ngheä baèng caùch chia soá dö cho
tyû troïng lao ñoäng, maø theo haøm saûn xuaát
Tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng treân
ñaõ cho thì tyû troïng naøy baèng 2/3.
moãi coâng nhaân hieäu duïng.
gA = Soá dö / (2/3) = (3/2) Soá dö
Tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng treân
moãi coâng nhaân. Söû duïng caùc höôùng daãn ñaõ cho trong
chöông 10, baøi taäp 6, ñeå taûi xuoáng (töø
Tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng.
Internet) chuoãi soá lieäu “GDP thöïc treân
b. Giaû söû tyû leä tieán boä coâng ngheä taêng moãi coâng nhaân” vaø “löôïng toàn voán phi
gaáp ñoâi thaønh 8% moät naêm. Haõy tính nhaø ôû (nonresidential capital stock) treân
laïi caùc caâu trong caâu (a.) Giaûi thích. moãi lao ñoäng” cho Nhaät vaø Hoa Kyø trong
c. Baây giôø giaû söû tyû leä tieán boä coâng giai ñoaïn 1965 ñeán 1992 töø baûng Penn
ngheä vaãn baèng 4% moät naêm, nhöng World Tables. (Ñaùng tieác laø chuoãi soá lieäu
soá coâng nhaân baây giôø taêng tröôûng 6% K/N khoâng coù saün cho nhöõng naêm tröôùc
moät naêm. Tính toaùn laïi caùc caâu trong 1965.) Nhaäp caùc chuoãi naøy vaøo chöông
caâu (a). Daân chuùng khaám khaù hôn trình baûng tính öa thích cuûa baïn.

Chapter 12
a. Tính tyû leä taêng tröôûng cuûa Y/N, f. Söï cheânh leäch cuûa gA coù giaûi thích
(gY – gN), vaø K/N, (gK – gN) cho moãi hoaøn toaøn cho söï cheânh leäch cuûa (gY –
naêm vaø moãi nöôùc. gN)? Neáu khoâng, phaàn cheânh leäch
b. Ñoái vôùi moãi nöôùc, tính tyû leä taêng coøn laïi töø ñaâu maø coù?
tröôûng trung bình cuûa Y/N vaø K/N cho *9. BÍ MAÄT CUÛA TAÊNG TRÖÔÛNG
caùc giai ñoaïn phuï 1965-1973 vaø Haõy thaûo luaän vai troø cuûa nhöõng yeáu toá
1974-1992. sau ñaây ñoái vôùi möùc saûn löôïng treân moãi
c. Duøng caùc ñaúng thöùc treân, tính tyû leä coâng nhaân ôû traïng thaùi döøng. Trong moãi
tieán boä coâng ngheä cho caû hai giai tröôøng hôïp, haõy neâu leân xem caùc aûnh
ñoaïn phuï trong caû hai nöôùc. höôûng laø thoâng qua A vaø/hay thoâng qua K
d. Baïn coù tìm thaáy chöùng cöù cuûa söï hay H.
chaäm daàn khoâng? Trong giai ñoaïn a. Vò trí ñòa lyù
naøo? b. Giaùo duïc
e. Hoa Kyø laø nöôùc daãn ñaàu veà coâng c. Baûo veä quyeàn sôû höõu taøi saûn
ngheä trong caû hai giai ñoaïn. Vaäy taïi
sao tyû leä taêng tröôûng tieán boä coâng d. Söï môû cöûa ngoaïi thöông
ngheä cuûa Nhaät laïi cao hôn cuûa Hoa e. Thueá suaát thaáp
Kyø trong caû hai giai ñoaïn? Taïi sao söï
f. Cô sôû haï taàng coâng coäng toát
cheânh leäch trôû neân nhoû hôn trong giai
ñoaïn phuï sau? g. Taêng tröôûng daân soá thaáp.
Hai quyeån saùch kinh ñieån veà baûn chaát Harper & Row, 1942), xaây döïng moät lyù
cuûa phaùt minh vaø vai troø cuûa noù ñoái vôùi thuyeát toång quaùt veà söï bieán ñoäng vaø taêng
taêng tröôûng laø: tröôûng, trong ñoù phaùt minh vaø caùc nhaø
Joseph Schmookler, Phaùt minh vaø taêng kinh doanh coù nhöõng vai troø chính yeáu.
tröôûng kinh teá (Cambridge, MA: Nhaø Nhöõng ñaùnh giaù thaáu ñaùo veà hieåu bieát
xuaát baûn Ñaïi hoïc Harvard, 1966), xem cuûa chuùng ta veà tieán boä coâng ngheä taïi
xeùt chính baûn chaát cuûa söï phaùt minh vaø nhöõng nöôùc giaøu ñöôïc trình baøy trong
caùc phaùt minh. William Baumol, Sue Anne Batey
Joseph Schumpeter, Capitalism, Blackman vaø Edward Wolff, Naêng suaát
Socialism and Democracy, (New York: vaø söï laõnh ñaïo cuûa Myõ: nhìn xa troâng

Chapter 12
roäng, (Cambridge, MA: Nhaø xuaát baûn (Oxford: Ngaân haøng Theá giôùi: Nhaø xuaát
MIT, 1989), baûn Ñaïi hoïc Oxford, 1992).
Ñoïc theâm veà moät vaán ñeà maø chuùng ta Ñoïc theâm veà lyù thuyeát taêng tröôûng trong
khoâng thaûo luaän trong saùch naøy, taêng Charles Jones, Giôùi thieäu veà taêng tröôûng
tröôûng vaø moâi tröôøng, trong Phaùt trieån vaø kinh teá, (New York, NY: Norton, 1998).
moâi tröôøng, baùo caùo phaùt trieån theá giôùi,
PHUÏ LUÏC
XAÂY DÖÏNG MOÄT SOÁ ÑO

TIEÁN BOÄ COÂNG NGHEÄ
Naêm 1957, Robert Solow ñeà xuaát moät saûn löôïng baèng vôùi tieàn löông thöïc nhaân
caùch xaây döïng giaù trò öôùc löôïng tyû leä tieán cho söï thay ñoåi lao ñoäng:
boä coâng ngheä. Phöông phaùp naøy, hieän vaãn ∆Y =
W
∆N
coøn ñöôïc söû duïng, döïa vaøo moät giaû ñònh P
quan troïng: Moãi yeáu toá saûn xuaát ñöôïc traû Chia hai veá ñaúng thöùc cho Y, laáy
coâng baèng saûn löôïng bieân teá cuûa noù. veá phaûi chia cho, vaø nhaân vôùi, N, vaø saép
Theo giaû ñònh naøy, thaät deã daøng xeáp laïi:
tính ñöôïc söï ñoùng goùp cuûa baát kyø söï gia ∆ WN ∆N
=
taêng moät yeáu toá saûn xuaát naøo vaøo söï gia Y PY N
taêng saûn löôïng. Laáy ví duï, neáu moät coâng Löu yù raèng thöøa soá thöù nhaát ôû veá
nhaân ñöôïc traû tieàn löông 30.000US$ moät phaûi (WN/PY) baèng tyû troïng ñoùng goùp
naêm, giaû ñònh naøy nguï yù raèng ñoùng goùp cuûa lao ñoäng trong saûn löôïng – toång tieàn
cuûa coâng nhaân aáy cho saûn löôïng laø löông baèng ñoâ-la chia cho giaù trò saûn
30.000US$. Baây giôø giaû söû coâng nhaân löôïng baèng
naøy taêng soá giôø laøm vieäc leân theâm 10%. ñoâ-la. Ta kyù hieäu tyû troïng naøy laø α. Löu
Do ñoù, söï gia taêng saûn löôïng coù ñöôïc nhôø yù raèng ∆Y/Y laø tyû leä taêng tröôûng saûn
taêng giôø laøm vieäc cuûa coâ ta laø 30.000US$ löôïng, vaø kyù hieäu laø gY. Töông töï, ∆N/N
x 10% = 3.000US$. laø tyû leä thay ñoåi nhaäp löôïng lao ñoäng, vaø
Ta haõy vieát ñieàu naøy moät caùch kyù hieäu laø gN. Vaäy, moái quan heä treân coù
toång quaùt hôn. Ta ñaët kyù hieäu saûn löôïng theå ñöôïc vieát laïi laø:
laø Y, lao ñoäng laø N, vaø tieàn löông thöïc laø gY = αgN
W/P. Khi ñoù, nhö ta vöøa laøm, söï thay ñoåi
Chapter 12
Toång quaùt hôn, laäp luaän naøy nguï yù ñoäng vaø voán cuõng nhö tyû troïng lao ñoäng
raèng phaàn taêng tröôûng saûn löôïng ñöôïc vaø voán.
qui cho söï taêng tröôûng nhaäp löôïng lao Soá dö Solow ñoâi khi coøn ñöôïc goïi
ñoäng baèng α nhaân cho gN.
laø tyû leä taêng tröôûng naêng suaát ña yeáu
Töông töï, ta coù theå tính phaàn taêng toá saûn xuaát. Ñieàu naøy laø ñeå phaân bieät
tröôûng saûn löôïng ñöôïc qui cho taêng tröôûng vôùi tyû leä taêng tröôûng naêng suaát lao ñoäng,
löôïng toàn voán. Vì chæ coù hai yeáu toá saûn vaãn ñöôïc ñònh nghóa laø (gY – gN), tyû leä
xuaát, lao ñoäng vaø voán, vaø vì tyû troïng lao taêng tröôûng saûn löôïng tröø ñi tyû leä taêng
ñoäng baèng α, neân tyû troïng cuûa voán trong tröôûng lao ñoäng.
thu nhaäp phaûi baèng (1 – α). Neáu tyû leä
Soá dö Solow lieân quan ñeán tyû leä
taêng tröôûng cuûa voán baèng gK, thì söï gia
tieán boä coâng ngheä moät caùch ñôn giaûn.
taêng saûn löôïng ñöôïc qui cho söï taêng
Soá dö naøy baèng tyû troïng lao ñoäng nhaân
tröôûng voán baèng (1 – α) nhaân cho gK.
cho tyû leä tieán boä coâng ngheä:
Ñaët söï ñoùng goùp cuûa voán vaø lao
Soá dö = αgA
ñoäng cho saûn löôïng vaøo cuøng vôùi nhau,
söï taêng tröôûng saûn löôïng ñöôïc qui cho söï Toâi seõ khoâng trình baøy caùch suy ra
taêng tröôûng lao ñoäng vaø voán seõ baèng keát quaû naøy ôû ñaây. Nhöng caûm nhaän tröïc
(αgN + (1 – α)gK). giaùc veà moái quan heä naøy xuaát phaùt töø söï
kieän laø: ñieàu quan troïng trong haøm saûn
Khi ñoù ta coù theå ño löôøng aûnh
xuaát Y = F(K, AN) (ñaúng thöùc [12.1]) laø
höôûng cuûa tieán boä coâng ngheä baèng caùch
tích soá cuûa lao ñoäng nhaân cho tình traïng
tính caùi maø Solow goïi laø soá dö, ñoù laø
coâng ngheä, AN. Chuùng ta ñaõ thaáy raèng
phaàn vöôït quaù cuûa taêng tröôûng saûn löôïng
ñeå coù ñöôïc söï ñoùng goùp cuûa taêng tröôûng
thöïc teá so vôùi phaàn taêng tröôûng coù theå
lao ñoäng cho taêng tröôûng saûn löôïng, ta
qui cho söï taêng tröôûng lao ñoäng vaø voán
phaûi nhaân tyû leä taêng tröôûng lao ñoäng cho
(αgN + (1 – α)gK).
tyû troïng cuûa noù. Vì N vaø A xuaát hieän
Soá dö ≡ gY – [αgN + (1 – α)gK] gioáng nhö nhau trong haøm saûn xuaát, neân
taêng tröôûng phaàn taêng tröôûng roõ raøng laø ñeå coù ñöôïc söï ñoùng goùp cuûa
thöïc teá ñöôïc qui cho tieán boä coâng ngheä cho taêng tröôûng saûn
taêng tröôûng lao löôïng, ta cuõng phaûi nhaân noù cho tyû troïng
ñoäng vaø voán lao ñoäng.
Soá ño naøy ñöôïc goïi laø soá dö Neáu soá dö Solow baèng zero, thì
Solow. Thaät deã daøng tính toaùn: Taát caû tieán boä coâng ngheä cuõng baèng zero. Ñeå
nhöõng gì chuùng ta caàn bieát ñeå tính ñöôïc tính moät giaù trò öôùc löôïng cho gA, ngöôøi ta
noù laø: tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng, lao phaûi xaây döïng soá dö Solow roài chia noù
cho tyû troïng lao ñoäng. Ñaây laø caùch xaây

Chapter 12
döïng caùc giaù trò öôùc löôïng cuûa gA ñaõ trình do taêng tyû leä tieát kieäm chaúng haïn, seõ laøm
baøy trong saùch naøy. taêng gY – gN vöôït hôn gA trong moät thôøi gian.
Tyû leä tieán boä coâng ngheä khoâng theå quan saùt
thaáy moät caùch tröïc tieáp ñöôïc. Ñeå xaây döïng
Haõy nhôù ñuùng ñònh nghóa veà taêng tröôûng noù, ta baét ñaàu töø:
naêng suaát maø chuùng ta ñaõ thaáy trong chöông
naøy, hai ñònh nghóa quan troïng laø: (3) Soá dö Solow: gY – [αgN + (1 - α)gK]
(1) Taêng tröôûng naêng suaát lao ñoäng: gY – gN Soá dö Solow coøn ñöôïc goïi laø tyû leä taêng
tröôûng naêng suaát toång yeáu toá saûn xuaát. Tyû
vaø leä tieán boâï coâng ngheä baèng soá dö Solow chia
(2) Tyû leä tieán boä coâng ngheä: gA cho tyû troïng lao ñoäng: gA = soá dö / α.
ÔÛ traïng thaùi döøng, taêng tröôûng naêng suaát lao
ñoäng (gY – gN) baèng vôùi tyû leä tieán boä coâng Nguoàn: Robert Solow, “Thay ñoåi kyõ thuaät vaø
ngheä gA.. Khi khoâng ôû trong traïng thaùi döøng, haøm toång saûn xuaát,” Review of Economics and
chuùng khoâng nhaát thieát baèng nhau. Söï gia Statistics, 1957, 312-320.
taêng tyû soá voán treân moãi lao ñoäng hieäu duïng,

Chapter 13
Chöông 13
TIEÁN BOÄ COÂNG NGHEÄ, TIEÀN LÖÔNG VAØ THAÁT NGHIEÄP
Chuùng ta ñaõ daønh phaàn lôùn chöông 12 ñeå taùn döông coâng traïng cuûa tieán boä coâng
ngheä. Ta laäp luaän raèng, trong daøi haïn, tieán boä coâng ngheä laø then choát ñeå gia taêng saûn
löôïng treân ñaàu ngöôøi moät caùch beàn vöõng, ñeå naâng cao möùc soáng.
Caùc cuoäc thaûo luaän phoå thoâng vaø chính trò veà tieán boä coâng ngheä thöôøng coù tính
chaát vöøa yeâu vöøa gheùt hôn. Töø luùc baét ñaàu cuoäc Caùch maïng Coâng nghieäp, coâng nhaân
ñaõ lo laéng raèng tieán boä coâng ngheä seõ loaïi boû coâng vieäc cuûa hoï vaø quaúng hoï vaøo tình
traïng thaát nghieäp. ÔÛ nöôùc Anh ñaàu theá kyû möôøi chín, caùc nhoùm coâng nhaân ngaønh
deät, ñöôïc goïi laø nhöõng ngöôøi Baûo thuû, ñaõ phaù hoûng nhöõng coã maùy môùi maø hoï cho laø
moái ñe doïa tröïc tieáp ñoái vôùi coâng vieäc cuûa hoï. Caùc phong traøo töông töï cuõng xaûy ra ôû
nhöõng nöôùc khaùc. Töø keû phaù hoaïi (saboteur) xuaát phaùt töø moät trong nhöõng caùch phaù
hoaïi maùy moùc cuûa coâng nhaân Phaùp: boû nhöõng chieác giaøy sa-boâ (giaøy ñeá goã naëng) vaøo
trong caùc coã maùy.
Ñeà taøi thaát nghieäp do coâng ngheä thöôøng laïi noåi leân baát kyø khi naøo tyû leä thaát
nghieäp cao. Trong thôøi Ñaïi Suy Thoaùi, nhöõng ngöôøi uûng hoä cho moät phong traøo ñöôïc
goïi laø phong traøo kyõ trò laäp luaän raèng thaát nghieäp cao xuaát phaùt töø vieäc ñöa vaøo söû
duïng maùy moùc môùi, vaø raèng moïi thöù chæ trôû neân toài teä hôn neáu tieán boä coâng ngheä
ñöôïc pheùp tieáp dieãn. Ngaøy nay ôû nhöõng nöôùc chaâu AÂu – nôi maø thaát nghieäp vaãn raát
cao – ngöôøi ta uûng hoä chuû tröông tuaàn leã laøm vieäc ngaén hôn, 35 giôø hoaëc thaäm chí 30
giôø. Laäp luaän naøy cho raèng, do tieán boä coâng ngheä neân khoâng coøn ñuû coâng vieäc cho
moïi ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc toaøn thôøi gian. Giaûi phaùp laø cho pheùp moãi ngöôøi lao
ñoäng laøm vieäc ít giôø hôn ñeå nhieàu ngöôøi lao ñoäng ñöôïc tuyeån duïng hôn.
Döôùi hình thöùc thoâ thieån nhaát, laäp luaän cho raèng tieán boä coâng ngheä aét daãn ñeán
thaát nghieäp roõ raøng laø sai laàm. Söï caûi thieän möùc soáng raát lôùn maø caùc nöôùc tieân tieán
ñaõ taän höôûng trong theá kyû hai möôi vaãn gaén lieàn vôùi söï gia taêng to lôùn veà möùc vieäc
laøm vaø khoâng coù söï gia taêng moät caùch heä thoáng trong tyû leä thaát nghieäp. (Taêng tröôûng

Chapter 13
ñeàu ñaën cuûa thu nhaäp ñi keøm vôùi vieäc giaûm daàn soá giôø laøm vieäc.
Taïi nhöõng nöôùc giaøu, soá giôø laøm vieäc cuûa moãi coâng nhaân bình
quaân haøng naêm giaûm töø khoaûng 2600 giôø (50 giôø moät tuaàn x 52
tuaàn) trong naêm 1900 ngaøy nay chæ coøn 1700 giôø (35 giôø moät tuaàn x
48 tuaàn). Tieán boä coâng ngheä ñöa con ngöôøi ñeán choã vöøa tieâu thuï
nhieàu haøng hoaù hôn vöøa nghæ ngôi nhieàu hôn. Nhöng noù khoâng daãn
tôùi thaát nghieäp taêng daàn.) ÔÛ Hoa Kyø, saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi
taêng gaáp 6 laàn töø naêm 1900, vaø vieäc laøm hoaøn toaøn khoâng giaûm maø
taêng gaáp 5 laàn (phaûn aùnh söï gia taêng song song trong qui moâ daân soá
Hoa Kyø). Nhìn vaøo caùc nöôùc, ngöôøi ta cuõng khoâng thaáy chöùng cöù
gì veà moái quan heä ñoàng bieán coù heä thoáng giöõa tyû leä thaát nghieäp vaø
möùc naêng suaát. Nhaät Baûn vaø Hoa Kyø, hai trong nhöõng quoác gia coù
möùc naêng suaát cao nhaát, laïi coù nhöõng tyû leä thaát nghieäp thaáp nhaát
trong caùc nöôùc OECD.
Nhöõng söï kieän naøy coù nghóa laø noãi e sôï phaûn aùnh trong nhaän
thöùc thoâng thöôøng laø voâ caên cöù hay sao? Khoâng, hay ít nhaát cuõng
khoâng nhaát thieát laø theá. Ñeå saép xeáp thaûo luaän ôû ñaây, chuùng ta neân
phaân bieät giöõa hai bình dieän tieán boä coâng ngheä tuy coù lieân quan
Baét ñaàu töø haøm saûn nhöng taùch bieät nhau.
xuaát Y = F(K,AN),
vôùi N cho tröôùc, • Tieán boä coâng ngheä cho pheùp saûn xuaát ra soá löôïng haøng hoaù
nhieàu hôn maø vaãn söû duïng soá coâng nhaân nhö cuõ.
A↑⇒ AN↑ ⇒ Y↑
• Tieán boä coâng ngheä daãn tôùi vieäc saûn xuaát ra nhöõng haøng hoaù
môùi vaø söï bieán maát nhöõng haøng hoaù cuõ.
Haõy xem xeùt bình dieän thöù nhaát vaø löu yù raèng taùc ñoäng cuûa
Baét ñaàu töø haøm saûn tieán boä coâng ngheä ñoái vôùi moái quan heä giöõa saûn löôïng vaø soá coâng
xuaát Y = F(K,AN). nhaân coù theå ñöôïc phaùt bieåu theo hai caùch:
Vôùi Y vaø K cho
tröôùc, vaø do vaäy AN
• Caùch laïc quan: Tieán boä coâng ngheä cho pheùp neàn kinh teá saûn
cuõng cho tröôùc, thì:
xuaát ra ngaøy caøng nhieàu saûn löôïng vôùi cuøng soá coâng nhaân nhö
tröôùc.
A↑⇒N↓
• Caùch bi quan: Tieán boä coâng ngheä nguï yù raèng neàn kinh teá coù theå
saûn xuaát ra cuøng soá saûn löôïng nhö tröôùc baèng soá coâng nhaân
ngaøy caøng ít hôn.

Chapter 13
Nhöõng ngöôøi chuù troïng vaøo vai troø cuûa tieán boä coâng ngheä
trong söï gia taêng saûn löôïng vaø möùc soáng thì suy nghó theo caùch thöù
nhaát. Nhöõng ngöôøi lo aâu veà tình traïng thaát nghieäp do tieán boä coâng
ngheä thì suy nghó theo caùch thöù hai.
Baèng chöùng maø chuùng ta thaáy trong caùc chöông tröôùc cho
Moät caâu hoûi thöôøng thaáy roõ raøng laø trong daøi haïn, söï ñieàu chænh theo tieán boä coâng ngheä
xuyeân trong kinh teá laø thoâng qua gia taêng saûn löôïng chöù khoâng phaûi thoâng qua thaát
vó moâ laø: Daøi haïn
nghieäp gia taêng. Nhöng söï ñieàu chænh naøy phaûi maát thôøi gian bao
nghóa laø bao laâu?
laâu? Saûn löôïng coù gia taêng ñuû nhanh khi ñaùp öùng tröôùc söï gia taêng
(Baïn coù theå nghó ra
naêng suaát ñeå traùnh moät giai ñoaïn thaát nghieäp keùo daøi? Theo giaû
nhöõng tröôøng hôïp
trong caùc chöông ñònh trong chöông 12 raèng möùc vieäc laøm khoâng ñoåi – hay taêng
tröôùc maø caâu hoûi tröôûng vôùi moät toác ñoä khoâng ñoåi – chuùng ta ñaõ traùnh ñöôïc vaán ñeà
naøy cuõng ñöôïc ñaët naøy. Baây giôø chuùng ta seõ baøn ñeán noù. Trong phaàn 13-1, ta xem
ra?) xeùt caùch ñaùp öùng trong ngaén haïn cuûa saûn löôïng vaø thaát nghieäp
tröôùc söï gia taêng naêng suaát. Trong phaàn 13-2, ta xem xeùt söï ñaùp
öùng trong trung haïn. Nhö chuùng ta seõ thaáy, lyù thuyeát vaø chöùng cöù
ñeàu khoâng hoã trôï cho noãi lo sôï raèng tieán boä coâng ngheä nhanh hôn
seõ daãn ñeán thaát nghieäp nhieàu hôn. Neáu coù ñi chaêng nöõa, aûnh
höôûng seõ theå hieän theo chieàu höôùng khaùc: Taêng tröôûng naêng suaát
chaäm laïi, chöù khoâng phaûi gia taêng, xem ra gaén lieàn vôùi thaát nghieäp
nhieàu hôn trong moät thôøi gian.
Ta haõy xem xeùt bình dieän thöù hai. Cuøng vôùi tieán boä coâng ngheä, seõ
xaûy ra moät quaù trình phöùc taïp goàm söï taïo ra coâng vieäc vaø phaù huûy
coâng vieäc. Chuû ñeà naøy laø troïng taâm cuûa coâng trình nghieân cöùu cuûa
Joseph Schumpeter, nhaø kinh teá hoïc Harvard, trong nhöõng naêm 30
“Töông ñoái”: Söï oâng ñaõ nhaán maïnh raèng quaù trình taêng tröôûng veà cô baûn laø moät quaù
giaûm suùt tieàn löông trình phaù huûy coù tính chaát saùng taïo. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi bò maát
thöïc töông ñoái so vieäc vaø phaûi tìm vieäc laøm môùi, hay ñoái vôùi nhöõng ngöôøi maø kyõ
vôùi tieàn löông thöïc naêng tay ngheà cuûa hoï khoâng coøn ñaùp öùng nhu caàu nöõa, tieán boä
cuûa caùc ngöôøi lao coâng ngheä coù theå laø hoïa, chöù chaúng phaûi laø phuùc. Laø ngöôøi tieâu
ñoäng khaùc. “Tuyeät
duøng, hoï ñöôïc lôïi nhôø söï coù saün nhöõng haøng hoùa môùi. Tuy nhieân,
ñoái”: Söï giaûm suùt
laø ngöôøi lao ñoäng, hoï coù theå gaùnh chòu tình traïng thaát nghieäp keùo
tieàn löông thöïc.
daøi vaø ñaønh phaûi chaáp nhaän möùc tieàn löông thaáp hôn khi nhaän vieäc
laøm môùi. Moái quan ngaïi naøy ñaëc bieät xaùc ñaùng ôû Hoa Kyø ngaøy
nay. Ñaëc ñieåm cuûa hai möôi naêm qua laø söï giaûm suùt, caû töông ñoái
laãn tuyeät ñoái, trong tieàn löông cuûa lao ñoäng phoå thoâng. Coù nhieàu
Chapter 13
bieåu hieän cho thaáy raèng tieán boä coâng ngheä laø nguyeân nhaân chính.
Aûnh höôûng phaân phoái cuûa tieán boä coâng ngheä vaø cuï theå laø söï thay
ñoåi cô caáu tieàn löông laø ñeà taøi ñöôïc baøn ñeán trong phaàn 13.3.
13-1 Naêng suaát, saûn löôïng vaø thaát nghieäp trong ngaén haïn
Trong chöông 12, chuùng ta ñaõ bieåu hieän tieán boä coâng ngheä laø taêng
A, tình traïng coâng ngheä, trong haøm saûn xuaát:
Y = F(K, AN)
Tieán boä coâng ngheä, chöù khoâng phaûi söï tích luõy voán, laø troïng
taâm cuûa caùc vaán ñeà maø ta seõ thaûo luaän ôû ñaây. Vì theá, ñeå ñôn giaûn,
ta seõ boû qua voán ôû ñaây vaø giaû ñònh raèng saûn löôïng ñöôïc saûn xuaát ra
theo haøm saûn xuaát sau ñaây:
Y = AN (13.1)
“Saûn löôïng treân moãi
coâng nhaân” vaø “tình Saûn löôïng ñöôïc saûn xuaát ra chæ thoâng qua söû duïng lao ñoäng N vaø
traïng coâng ngheä” moãi coâng nhaân saûn xuaát ra A ñôn vò saûn löôïng. Nhöõng gia taêng
noùi chung khoâng trong A tieâu bieåu cho tieán boä coâng ngheä. Löu yù raèng A coù hai caùch
phaûi nhö nhau. Haõy dieãn giaûi ôû ñaây. Thöù nhaát, noù ñuùng thaät laø tình traïng coâng ngheä.
nhôù laïi töø chöông 12 Thöù hai, suy ra töø söï kieän Y/N = A, laø naêng suaát lao ñoäng (saûn
raèng söï gia taêng saûn löôïng treân moãi coâng nhaân). Vì vaäy, khi noùi tôùi söï gia taêng A, toâi seõ
löôïng treân moãi coâng söû duïng thuaät ngöõ tieán boä coâng ngheä hay taêng tröôûng naêng suaát (lao
nhaân coù theå hình
ñoäng), coù theå thay ñoåi qua laïi.
thaønh töø söï gia taêng
voán treân moãi coâng Vieát laïi ñaúng thöùc (13.1) laø:
nhaân, ngay caû khi
tình traïng coâng N = Y/A (13.2)
ngheä khoâng ñoåi. ÔÛ
Soá coâng vieäc laøm baèng saûn löôïng chia cho naêng suaát. Vôùi
ñaây, chuùng gioáng
nhau bôûi vì khi vieát saûn löôïng cho tröôùc, naêng suaát caøng cao thì soá coâng vieäc laøm caøng
haøm saûn xuaát laø ít. Ñieàu naøy leõ töï nhieân daãn ñeán caâu hoûi sau: Khi naêng suaát taêng,
ñaúng thöùc (13.1), ta saûn löôïng coù taêng ñuû ñeå traùnh ñöôïc tình traïng giaûm suùt coâng vieäc
ñaõ boû qua vai troø laøm khoâng – hay noùi caùch khaùc, daãn ñeán gia taêng thaát nghieäp?
cuûa voán trong saûn Trong phaàn naøy, ta seõ xem xeùt söï ñaùp öùng trong ngaén haïn cuûa saûn
xuaát. löôïng, coâng vieäc laøm vaø thaát nghieäp. Trong phaàn keá tieáp, ta seõ
xem xeùt söï ñaùp öùng trong trung haïn cuûa chuùng vaø cuï theå laø xem
xeùt moái quan heä giöõa tyû leä thaát nghieäp töï nhieân vaø tyû leä tieán boä
coâng ngheä.

Chapter 13
Tieán boä coâng ngheä, toång cung vaø toång caàu
Moâ hình maø chuùng ta söû duïng khi suy nghó veà söï ñaùp öùng ngaén
haïn vaø trung haïn cuûa saûn löôïng tröôùc söï thay ñoåi naêng suaát trong
ngaén haïn chính laø moâ hình toång cung vaø toång caàu maø chuùng ta ñaõ
xaây döïng trong chöông 7. Haõy nhôù laïi caáu truùc cô baûn cuûa noù:
Saûn löôïng ñöôïc xaùc ñònh bôûi giao ñieåm cuûa ñöôøng toång
cung vaø ñöôøng toång caàu. Quan heä toång cung theå hieän aûnh höôûng
cuûa saûn löôïng ñoái vôùi möùc giaù. Ñöôøng toång cung coù ñoä doác
höôùng leân: Taêng möùc saûn löôïng daãn ñeán taêng möùc giaù. Ñaøng sau
söï kieän naøy laø cô cheá nhö sau: Taêng saûn löôïng daãn ñeán giaûm thaát
nghieäp. Giaûm thaát nghieäp daãn ñeán taêng tieàn löông, tieàn löông
Ñöôøng toång cung: taêng daãn ñeán taêng caùc giaù – gia taêng trong möùc giaù.
Vôùi Pe cho tröôùc:
Y↑ ⇒ u↓ ⇒ W↑
Quan heä toång caàu bieåu thò aûnh höôûng cuûa möùc giaù ñoái vôùi
⇒ P↑
saûn löôïng. Ñöôøng toång caàu coù ñoä doác höôùng xuoáng: Taêng möùc
giaù daãn ñeán giaûm caàu ñoái vôùi saûn löôïng. Ñaøng sau söï kieän naøy laø
cô cheá nhö sau: Taêng möùc giaù daãn ñeán giaûm löôïng tieàn thöïc.
Giaûm tieàn thöïc daãn ñeán taêng laõi suaát. Laõi suaát taêng daãn ñeán
Ñöôøng toång caàu: giaûm caàu ñoái vôùi haøng hoùa, laøm giaûm saûn löôïng.
M
P↑⇒ ↓⇒ i↑ Toång cung ñöôïc veõ thaønh ñöôøng AS trong hình 13-1. Toång
P
⇒Y↓ caàu ñöôïc veõ thaønh ñöôøng AD. Giao ñieåm cuûa chuùng cho ta möùc
saûn löôïng Y öùng vôùi söï caân baèng treân caùc thò tröôøng lao ñoäng,
haøng hoùa vaø taøi chính. Vôùi saûn löôïng cho tröôùc, möùc vieäc laøm
ñöôïc xaùc ñònh bôûi N = Y/A.
Giaû söû möùc naêng suaát taêng töø A ñeán A’. Chuyeän gì xaûy ra
cho saûn löôïng, cho vieäc laøm vaø thaát nghieäp? Caâu traû lôøi tuøy
thuoäc vaøo söï dòch chuyeån ñöôøng toång cung vaø ñöôøng toång caàu do
A vaø A’ bieåu thò taêng naêng suaát gaây ra.
möùc naêng suaát, chöù
khoâng phaûi caùc Tröôùc heát ta haõy xeùt ñöôøng toång cung. AÛnh höôûng cuûa söï
ñieåm treân ñoà thò. gia taêng naêng suaát laø laøm giaûm soá löôïng lao ñoäng caàn thieát ñeå
(Ñeå traùnh laãn loän, saûn xuaát ra moät ñôn vò saûn löôïng, laøm giaûm chi phí ñoái vôùi caùc
caùc ñieåm treân ñoà thò coâng ty. Ñieàu naøy laøm cho caùc coâng ty giaûm giaù maø hoï tính ôû
ñöôïc kyù hieäu laø B moãi möùc saûn löôïng baát kyø. Ñöôøng toång cung dòch chuyeån xuoáng
vaø B’) döôùi töø AS ñeán AS’ trong hình 13-2.

Chapter 13
Hình 13-1.
(A cho
tröôùc)
Toång cung vaø toång
caàu ñoái vôùi moät
möùc naêng suaát cho
Möùc giaù, P
tröôùc.
Ñöôøng toång cung coù

ñoä doác höôùng leân: (A cho
Taêng saûn löôïng daãn tröôùc)
ñeán taêng möùc giaù. Saûn löôïng, = Y
Ñöôøng toång caàu coù ↓
Möùc vieäc laøm N = Y/A
ñoä doác höôùng
xuoáng: Taêng möùc
giaù daãn ñeán giaûm
saûn löôïng.
Baây giôø ta xem ñöôøng toång caàu. ÖÙng vôùi moät möùc giaù cho
tröôùc, taêng naêng suaát daãn ñeán taêng hay giaûm caàu ñoái vôùi haøng hoaù?
Caâu traû lôøi laø: khoâng coù caâu traû lôøi chung. Lyù do laø söï gia taêng
naêng suaát chaúng phaûi taùch bieät vôùi caùc yeáu toá khaùc, vaø ñieàu xaûy ra
cho toång caàu tuøy thuoäc vaøo ñieàu gì khôi maøo cho söï gia taêng naêng
suaát ngay töø ñaàu.
• Xeùt tröôøng hôïp khi söï gia taêng naêng suaát xuaát phaùt töø vieäc aùp
duïng roäng raõi moät ñoät phaù coâng ngheä lôùn. Thaät deã daøng nhaän
ra söï thay ñoåi naøy coù theå gaén lieàn nhö theá naøo vôùi söï gia taêng
caàu öùng vôùi moät möùc giaù cho tröôùc. Trieån voïng taêng tröôûng cao
trong töông lai laøm cho ngöôøi tieâu duøng caûm thaáy laïc quan hôn
veà töông lai vaø do ñoù gia taêng tieâu duøng cuûa hoï, vôùi möùc thu
nhaäp hieän taïi. Trieån voïng lôïi nhuaän cao hôn trong töông lai,
cuõng nhö nhu caàu ñöa coâng ngheä môùi vaøo thöïc tieãn cuõng coù theå
daãn ñeán buøng noå ñaàu tö. Trong tröôøng hôïp naøy, caàu ñoái vôùi
haøng hoaù taêng öùng vôùi moät möùc giaù cho tröôùc; ñöôøng caàu dòch
chuyeån sang phaûi.
• Baây giôø ta xeùt tröôøng hôïp taêng tröôûng naêng suaát hình thaønh
chaúng phaûi töø vieäc ñöa vaøo aùp duïng coâng ngheä môùi maø töø vieäc
söû duïng hieäu quaû hôn nhöõng coâng ngheä hieän höõu. Moät trong
nhöõng taùc ñoäng cuûa ngoaïi thöông gia taêng laø laøm gia taêng caïnh
tranh nöôùc ngoaøi. Söï caïnh tranh naøy coù theå buoäc caùc coâng ty
Chapter 13
caét giaûm chi phí thoâng qua taùi toå chöùc saûn xuaát vaø boû bôùt vieäc
laøm (moät quaù trình goïi laø “tinh giaûn boä maùy”). Khi vieäc taùi toå
chöùc nhö theá laø nguyeân nhaân cuûa taêng tröôûng naêng suaát, ta
khoâng cho raèng toång caàu seõ taêng: Vieäc taùi toå chöùc saûn xuaát coù
theå ít hoaëc khoâng ñoøi hoûi ñaàu tö môùi. Tình traïng baáp beânh gia
taêng vaø noãi lo aâu veà söï baûo ñaûm an toaøn vieäc laøm coù theå khieán
coâng nhaân muoán tieát kieäm nhieàu hôn vaø do vaäy laøm giaûm chi
cho tieâu duøng. Trong tröôøng hôïp naøy, ñöôøng toång caàu coù theå
dòch chuyeån sang traùi chöù khoâng phaûi laø sang phaûi.
Ta haõy giaû ñònh tröôøng hôïp thuaän lôïi nhaát (thuaän lôïi nhaát
nhìn töø quan ñieåm saûn löôïng vaø vieäc laøm), aáy laø tröôøng hôïp toång
caàu dòch chuyeån sang phaûi. Nhö vaäy, aûnh höôûng cuûa söï gia taêng
naêng suaát laø laøm ñöôøng toång cung dòch chuyeån töø AS ñeán AS’ vaø
toång caàu dòch chuyeån töø AD ñeán AD'. Hai söï dòch chuyeån naøy ñöôïc
bieåu thò treân hình 13-2. Caû hai ñeàu goùp phaàn laøm taêng saûn löôïng
caân baèng töø Y ñeán Y’. Trong tröôøng hôïp naøy, taêng naêng suaát roõ
raøng daãn ñeán taêng saûn löôïng.
Hình 13-2.

gia taêng naêng suaát
Möùc giaù, P
ñoái vôùi saûn löôïng

trong ngaén haïn.
Söï gia taêng naêng
suaát laøm dòch
chuyeån ñöôøng toång
cung xuoáng döôùi.
Noù coù moät aûnh Saûn löôïng, Y
höôûng mô hoà ñoái
vôùi ñöôøng toång caàu;
Tuy nhieân, neáu khoâng coù theâm thoâng tin, ta khoâng theå noùi ñöôïc
ñöôøng toång caàu coù
theå dòch chuyeån chuyeän gì xaûy ra cho möùc vieäc laøm. Ñeå xem lyù do taïi sao, ta haõy
sang traùi hay sang löu yù raèng ñaúng thöùc (13.2) nguï yù quan heä sau:
phaûi. Trong hình
% thay ñoåi möùc vieäc laøm = % thay ñoåi saûn löôïng – % thay ñoåi
naøy, ta giaû ñònh noù
naêng suaát.
dòch chuyeån sang
phaûi.

Chapter 13
Nhö vaäy, ñieàu xaûy ra cho möùc vieäc laøm phuï thuoäc vaøo vieäc
saûn löôïng gia taêng theo tyû leä nhieàu hôn hay ít hôn naêng suaát. Laáy
Haõy baét ñaàu töø haøm
ví duï, neáu naêng suaát taêng theâm 2%, saûn löôïng phaûi taêng ít nhaát 2%
saûn xuaát Y = AN.
ñeå traùnh laøm giaûm möùc vieäc laøm – nghóa laø, ñeå traùnh laøm taêng thaát
Töø ñònh ñeà 7 trong
phuï luïc 2, quan heä
nghieäp. Vaø neáu khoâng coù theâm thoâng tin veà ñoä doác vaø qui moâ dòch
naøy ““uï yù raèng gY = chuyeån cuûa hai ñöôøng bieåu dieãn, ta cuõng khoâng theå noùi lieäu raèng
gA + gN. Hay noùi ñieàu kieän naøy coù ñöôïc thoûa khoâng trong hình 13-2. Trong ngaén
caùch khaùc, gN = gY haïn, taêng naêng suaát coù theå coù maø cuõng coù theå khoâng daãn ñeán taêng
– gA. thaát nghieäp. Chæ lyù thuyeát khoâng thoâi thì chaúng theå khaúng ñònh
ñöôïc ñieàu naøy.
Chöùng cöù thöïc nghieäm
Thaûo luaän naøy giaû Chöùng cöù thöïc nghieäm coù theå giuùp ta ñi ñeán keát luaän ñöôïc khoâng?
ñònh raèng chính Thoaït nhìn qua, döôøng nhö coù. Haõy nhìn vaøo hình 13-3 bieåu thò
saùch tieàn teä ñöôïc ñoäng thaùi cuûa naêng suaát lao ñoäng vaø ñoäng thaùi cuûa saûn löôïng trong
cho tröôùc. Nhöng roõ khu vöïc kinh doanh Hoa Kyø töø 1960 ñeán 1998. Hình naøy cho thaáy
raøng noù coù theå aûnh
moái quan heä ñoàng bieán maïnh giöõa taêng tröôûng saûn löôïng vaø taêng
höôûng ñeán keát quaû.
tröôûng naêng suaát. Hôn nöõa, söï thay ñoåi cuûa saûn löôïng thöôøng lôùn
Giaû söû baïn chòu
hôn söï thay ñoåi naêng suaát. Ñieàu naøy xem ra nguï yù raèng khi naêng
traùch nhieäm veà
chính saùch tieàn teä suaát taêng tröôûng cao, söï gia taêng saûn löôïng ñuû ñeå traùnh ñöôïc aûnh
trong neàn kinh teá höôûng tieâu cöïc ñoái vôùi möùc vieäc laøm. Nhöng keát luaän naøy cuõng coù
naøy. Möùc saûn löôïng theå sai. Lyù do laø vì moái quan heä nhaân quaû phaàn lôùn laø theo chieàu
naøo baïn coá gaéng ñaït ngöôïc laïi, töø taêng tröôûng saûn löôïng ñeán taêng tröôûng naêng suaát.
ñöôïc? Nghóa laø, taêng tröôûng saûn löôïng cao daãn tôùi taêng tröôûng naêng suaát
cao, chöù khoâng phaûi chieàu kia.
Chuùng ta ñaõ thaáy lyù do taïi sao khi ta thaûo luaän ñònh luaät
Okun trong chöông 9: Vaøo nhöõng thôøi kyø xaáu, caùc coâng ty tích tröõ
lao ñoäng – nghóa laø hoï giöõ nhieàu coâng nhaân hôn soá löôïng caàn tuyeät
ñoái cho vieäc saûn xuaát. Khi caàu haøng hoùa gia taêng vì moät lyù do naøo
ñoù, caùc coâng ty ñaùp öùng laïi moät phaàn baèng caùch taêng vieäc laøm
(tuyeån duïng theâm) vaø moät phaàn baèng caùch toå chöùc cho nhöõng coâng
nhaân hieän coù laøm vieäc tích cöïc hôn. Ñaây laø lyù do taïi sao taêng
tröôûng saûn löôïng daãn tôùi taêng naêng suaát. Vaø ñaây laø ñieàu maø ta
thaáy trong hình 13-3: Taêng tröôûng saûn löôïng cao daãn tôùi taêng
tröôûng naêng suaát cao hôn. Ñaây khoâng phaûi laø moái quan heä maø
chuùng ta tìm kieám. Ñuùng ra, ta muoán bieát ñieàu gì xaûy ra cho saûn

Chapter 13
Hình 13-3.
Naêng suaát lao ñoäng
vaø taêng tröôûng saûn Taêng tröôûng naêng suaát
Tyû leä thay ñoåi haøng naêm (phaàn traêm)

löôïng: khu vöïc
kinh doanh Hoa
Kyø, 1960-1998
Coù moät moái quan heä
ñoàng bieán maïnh giöõa
taêng tröôûng saûn löôïng
vaø taêng tröôûng naêng Taêng tröôûng
suaát. Nhöng quan heä saûn löôïng
nhaân quaû ñi töø taêng
tröôûng saûn löôïng ñeán
taêng tröôûng naêng suaát,
chöù khoâng phaûi chieàu
ngöôïc laïi.
Nguoàn: Boä Lao ñoäng löôïng vaø thaát nghieäp khi coù söï thay ñoåi ngoaïi sinh trong naêng suaát
Hoa Kyø, phoøng – söï thay ñoåi naêng suaát hình thaønh töø söï thay ñoåi coâng ngheä, chöù
Thoáng keâ Lao ñoäng khoâng phaûi töø söï ñaùp öùng cuûa caùc coâng ty tröôùc söï thay ñoåi saûn
löôïng. Hình 13-3 khoâng coù ích cho ta ôû ñaây. Vaø keát luaän töø nhöõng
nghieân cöùu xem xeùt aûnh höôûng cuûa caùc thay ñoåi ngoaïi sinh trong
Ñaây laø moät ví duï taêng tröôûng naêng suaát ñoái vôùi saûn löôïng laø: soá lieäu cuõng cho ta moät
khaùc veà söï khaùc
caâu traû lôøi mô hoà gioáng nhö caâu traû lôøi maø lyù thuyeát ñem ñeán.
bieät giöõa söï töông
quan vaø quan heä • Ñoâi khi gia taêng naêng suaát daãn ñeán gia taêng saûn löôïng ñuû ñeå
nhaân quaû. Neáu duy trì hay thaäm chí laøm taêng vieäc laøm trong ngaén haïn.
chuùng ta thaáy coù söï
• Ñoâi khi khoâng nhö theá, vaø thaát nghieäp taêng trong ngaén haïn.
töông quan ñoàng bieán
giöõa taêng tröôûng saûn
löôïng vaø taêng tröôûng 13-2. Naêng suaát vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân
naêng suaát, neân chaêng
ta keát luaän raèng taêng Cho tôùi giôø ta ñaõ xem xeùt caùc aûnh höôûng ngaén haïn cuûa thay ñoåi
tröôûng naêng suaát cao naêng suaát ñoái vôùi saûn löôïng, möùc vieäc laøm vaø thaát nghieäp. Trong
daãn tôùi taêng tröôûng trung haïn, ta bieát raèng neàn kinh teá quay trôû veà möùc saûn löôïng töï
saûn löôïng cao? Hay nhieân, ñoù laø möùc saûn löôïng töông öùng vôùi tyû leä thaát nghieäp töï
ta neân keát luaän raèng nhieân. Baây giôø ta phaûi hoûi xem: Baûn thaân tyû leä thaát nghieäp töï
taêng tröôûng saûn nhieân coù chòu aûnh höôûng bôûi söï thay ñoåi naêng suaát khoâng?
löôïng cao daãn tôùi
taêng tröôûng naêng
suaát cao?

Chapter 13
Haõy nhôù laïi töø chöông 6 raèng tyû leä thaát nghieäp töï nhieân
ñöôïc xaùc ñònh bôûi hai quan heä, ñònh giaù vaø ñònh tieàn löông. Böôùc
thöù nhaát cuûa chuùng ta laø phaûi suy nghó xem söï thay ñoåi naêng suaát
aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán moãi quan heä naøy.
Xeùt laïi vieäc ñònh giaù vaø vieäc ñònh tieàn löông
Tröôùc heát, ta haõy xeùt vieäc ñònh giaù. Haõy nhôù laïi ñaúng thöùc
(13.1): moãi coâng nhaân saûn xuaát ra A ñôn vò saûn löôïng, hay noùi
caùch khaùc, vieäc saûn xuaát ra 1 ñôn vò saûn löôïng ñoøi hoûi phaûi coù 1/A
coâng nhaân. Neáu tieàn löông danh nghóa baèng W, chi phí saûn xuaát
1 ñôn vò saûn löôïng baèng (1/A)W = W/A. Giaû ñònh raèng caùc coâng ty
aán ñònh giaù theo moät thaëng soá (hay heä soá cheânh leäch: markup) so
vôùi chi phí, µ, möùc giaù ñöôïc cho bôûi:
W
Ñònh giaù : P = (1 + µ) (13.3)
A
Ñieåm khaùc bieät duy nhaát trong ñaúng thöùc naøy vaø ñaúng thöùc
(6.3) laø söï hieän dieän cuûa soá haïng naêng suaát A (maø chuùng ta ñaõ
ngaàm ñònh baèng 1 trong chöông 6). Taêng naêng suaát laøm giaûm chi
phí, ñieàu naøy laøm giaûm möùc giaù öùng vôùi möùc tieàn löông danh
nghóa cho tröôùc.
Baây giôø ta chuyeån sang vieäc ñònh tieàn löông. Chöùng cöù cho thaáy
raèng neáu nhöõng yeáu toá khaùc khoâng ñoåi, tieàn löông thöôøng ñöôïc
aán ñònh ñeå phaûn aùnh söï gia taêng naêng suaát theo thôøi gian. Neáu
naêng suaát taêng tröôûng bình quaân 3% moät naêm trong moät thôøi gian
naøo ñoù, thì hôïp ñoàng veà tieàn löông seõ aán ñònh söï taêng tieàn löông
3% moät naêm. Ñieàu naøy cho thaáy daïng môû roäng cuûa ñaúng thöùc
ñònh tieàn löông tröôùc ñaây cuûa chuùng ta nhö sau:
Ñònh tieàn löông: W = AePeF(u, z) (13.4)
Ta haõy xem ba soá haïng ôû veá phaûi ñaúng thöùc (13.4).
Pe vaø F(u, z) cuõng töông töï nhö trong ñaúng thöùc (6.1). Caùc coâng
nhaân lo nghó veà tieàn löông thöïc chöù khoâng phaûi tieàn löông danh
nghóa. Vì theá tieàn löông phuï thuoäc vaøo möùc giaù (kyø voïng) Pe.

Chapter 13
Tieàn löông phuï thuoäc vaøo tyû leä thaát nghieäp, u, vaø vaøo caùc yeáu toá
ñònh cheá theå hieän qua bieán z.
Soá haïng môùi laø Ae: Tieàn löông baây giôø cuõng phuï thuoäc vaøo möùc
naêng suaát kyø voïng Ae. Neáu caùc coâng nhaân vaø coâng ty kyø voïng
naêng suaát taêng, hoï ñöa söï kyø voïng naøy vaøo vieäc aán ñònh tieàn löông
trong quaù trình maëc caû.2
Tyû leä thaát nghieäp töï nhieân
Baây giôø ta haõy moâ taû tyû leä thaát nghieäp töï nhieân baèng ñoà thò. Haõy
nhôù laïi raèng tyû leä thaát nghieäp töï nhieân ñöôïc xaùc ñònh baèng quan heä
ñònh giaù vaø quan heä ñònh tieàn löông, vaø ñieàu kieän boå sung laø caùc kyø
voïng phaûi ñuùng. Trong tröôøng hôïp naøy, ñieàu kieän naøy ñoøi hoûi laø
caùc kyø voïng veà caû giaù laãn naêng suaát phaûi ñuùng.
Ñaúng thöùc ñònh giaù xaùc ñònh tieàn löông thöïc maø coâng ty phaûi
traû. Saép xeáp laïi ñaúng thöùc (13.3) ta coù theå vieát:
W A
= (13.5)
P 1+ µ
Tieàn löông thöïc maø caùc coâng ty traû, W/P, tuøy thuoäc vaøo caû möùc
naêng suaát laãn thaëng soá (markup). Möùc naêng suaát caøng cao, giaù aán
ñònh cuûa coâng ty öùng vôùi tieàn löông danh nghóa cho tröôùc caøng
thaáp, vaø do ñoù tieàn löông thöïc coâng ty traû caøng cao. Tieàn löông
thöïc ñöôïc bieåu thò treân truïc tung trong hình 13-4. Tyû leä thaát nghieäp
ñöôïc bieåu thò treân truïc hoaønh. Ñaúng thöùc (13.5) ñöôïc bieåu thò baèng
ñöôøng thaúng naèm ngang maøu nhaït ôû A/(1 + µ): Tieàn löông thöïc
ñöôïc nguï yù thoâng qua vieäc ñònh giaù khoâng phuï thuoäc vaøo tyû leä thaát
nghieäp.
2
Nghieân cöùu saâu hôn: Ta coù theå cho raèng ngöôøi lao ñoäng vaø coâng ty aán ñònh tieàn löông ñeå phaân chia saûn löôïng
(kyø voïng) giöõa ngöôøi lao ñoäng vaø coâng ty caên cöù theo quyeàn maëc caû töông ñoái cuûa hoï. Neáu caû hai beân ñeàu kyø
voïng naêng suaát cao hôn vaø do ñoù, saûn löôïng cao hôn, ñieàu naøy seõ phaûn aùnh trong möùc tieàn löông ñöôïc thoûa
thuaän. Vaán ñeà naêng suaát aûnh höôûng ñeán vieäc ñònh tieàn löông laø moät trong nhöõng vaán ñeà chính ñöôïc xem xeùt
trong quyeån Structural Slumps cuûa Edmund Phelps (Cambrdge, MA: Nhaø xuaát baûn ñaïi hoïc Harvard, 1994).

Chapter 13
Ta chuyeån sang ñaúng thöùc ñònh tieàn löông. Vôùi ñieàu kieän laø caùc
Trôû laïi vôùi ñaúng kyø voïng ñeàu ñuùng (cho neân Pe = P vaø Ae = A) ñaúng thöùc ñònh tieàn
thöùc (13.3) löông (13.4) trôû thaønh:
P= (1+µ)W/A.
Vôùi W cho tröôùc: W
= A F(u, z) (13.6)
A↑ ⇒ P↓ P
Ñieàu naøy nguï yù
(W/P)↑ Tieàn löông thöïc ñöôïc nguï yù bôûi vieäc maëc caû veà tieàn löông
phuï thuoäc vaøo möùc naêng suaát vaø tyû leä thaát nghieäp. Möùc naêng suaát
caøng cao, tieàn löông thöïc caøng cao. Tyû leä thaát nghieäp caøng cao,
tieàn löông thöïc caøng thaáp. ÖÙng vôùi moät möùc naêng suaát cho tröôùc,
ñaúng thöùc (13.6) ñöôïc bieåu thò baèng ñöôøng cong coù ñoä doác höôùng
xuoáng trong hình 13-4: Tieàn löông thöïc ñöôïc nguï yù thoâng qua vieäc
ñònh tieàn löông laø moät haøm giaûm (nghòch bieán) cuûa tyû leä thaát
nghieäp.
Hình 13.4.
gia taêng naêng suaát
ñoái vôùi tyû leä thaát
nghieäp töï nhieân
Tieàn löông thöïc W/p
Taêng naêng suaát Ñöôøng ñònh giaù

laøm dòch chuyeån
ñöôøng ñònh tieàn
löông vaø ñöôøng Ñöôøng ñònh tieàn löông
ñònh giaù theo
cuøng tyû leä vaø do Tyû leä thaát nghieäp, u
ñoù khoâng aûnh
höôûng ñeán tyû leä
thaát nghieäp töï Traïng thaùi caân baèng treân thò tröôøng lao ñoäng ñöôïc cho bôûi
nhieân.
ñieåm B, vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân laø un. Baây giôø ta haõy hoûi
xem chuyeän gì xaûy cho tyû leä thaát nghieäp töï nhieân ñaùp öùng tröôùc
söï gia taêng naêng suaát. Giaû söû A taêng theâm 5%, neân möùc naêng
suaát môùi A’ baèng 1.05 nhaân vôùi A.
Töø ñaúng thöùc (13.5) ta thaáy raèng tieàn löông thöïc ñöôïc nguï
yù thoâng qua vieäc ñònh giaù baây giôø cao hôn moät löôïng laø5%.
Ñöôøng ñònh giaù dòch chuyeån leân. Töø ñaúng thöùc (13.6), ta thaáy

Chapter 13
raèng öùng vôùi moät tyû leä thaát nghieäp cho tröôùc, tieàn löông thöïc ñöôïc
nguï yù thoâng qua vieäc ñònh tieàn löông cuõng cao hôn moät löôïng laø
5%. Ñöôøng ñònh tieàn löông dòch chuyeån leân.
Löu yù raèng, ôû tyû leä thaát nghieäp ban ñaàu un, caû hai ñöôøng
bieåu dieãn dòch chuyeån leân vôùi cuøng möùc ñoä nhö nhau, aáy laø 5% cuûa
tieàn löông thöïc ban ñaàu. Ñoù laø lyù do taïi sao traïng thaùi caân baèng
môùi laø ôû B’, thaúng phía treân B: Tieàn löông thöïc cao hôn moät löôïng
laø 5%, vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân vaãn khoâng ñoåi.
Caûm nhaän tröïc giaùc veà keát quaû naøy raát ñôn giaûn. Taêng 5%
naêng suaát khieán caùc coâng ty giaûm giaù moät löôïng baèng 5%, vôùi tieàn
löông cho tröôùc, daãn ñeán taêng 5% tieàn löông thöïc. Söï gia taêng naøy
baèng ñuùng vôùi söï gia taêng tieàn löông thöïc töø vieäc maëc caû veà tieàn
löông ôû tyû leä thaát nghieäp ban ñaàu. Tieàn löông thöïc taêng leân 5%, vaø
tyû leä thaát nghieäp töï nhieân vaãn khoâng ñoåi.
Chuùng ta ñaõ xem xeùt söï gia taêng moät laàn cuûa naêng suaát,
nhöng laäp luaän chuùng ta trieån khai cuõng aùp duïng cho söï taêng tröôûng
naêng suaát. Giaû söû naêng suaát taêng ñeàu, cho neân moãi naêm A taêng
5%. Khi ñoù, tieàn löông thöïc seõ taêng 5% vaø tyû leä thaát nghieäp töï
nhieân vaãn khoâng ñoåi.
Chöùng cöù thöïc nghieäm
Chuùng ta ñaõ suy ra hai keát quaû roõ raøng: Tyû leä thaát nghieäp töï nhieân
khoâng phuï thuoäc vaøo möùc naêng suaát maø cuõng chaúng phuï thuoäc vaøo
tyû leä taêng tröôûng naêng suaát. Hai keát quaû naøy phuø hôïp vôùi thöïc tieãn
nhö theá naøo?
Moät khoù khaên roõ reät trong vieäc traû lôøi caâu hoûi naøy laø: chuùng
ta khoâng quan saùt thaáy ñöôïc tyû leä thaát nghieäp töï nhieân. Nhöng
chuùng ta coù theå giaûi quyeát vaán ñeà naøy baèng caùch nhìn vaøo moái
quan heä giöõa taêng tröôûng naêng suaát bình quaân vaø tyû leä thaát nghieäp
bình quaân qua caùc thaäp nieân. Vì tyû leä thaát nghieäp thöïc teá dao ñoäng
xung quanh tyû leä thaát nghieäp töï nhieân, neân vieäc xem xeùt tyû leä thaát
nghieäp bình quaân qua moät thaäp nieân seõ cho ta moät öôùc löôïng toát veà
tyû leä thaát nghieäp töï nhieân trong thaäp nieân ñoù. Vieäc xem xeùt taêng
tröôûng naêng suaát bình quaân trong moät thaäp nieân cuõng lo lieäu cho

Chapter 13
moät vaán ñeà khaùc maø ta ñaõ thaûo luaän treân ñaây: Trong khi nhöõng
thay ñoåi trong vieäc tích tröõ lao ñoäng coù theå coù moät aûnh höôûng lôùn
ñoái vôùi nhöõng thay ñoåi haøng naêm trong naêng suaát lao ñoäng, nhöng
nhöõng thay ñoåi trong vieäc tích tröõ lao ñoäng naøy khoâng coù khaû naêng
taùc ñoäng nhieàu khi ta xem xeùt söï taêng tröôûng naêng suaát bình quaân
trong moät thaäp nieân.
Hình 13-5 bieåu thò söï taêng tröôûng naêng suaát lao ñoäng bình quaân ôû
Hoa Kyø vaø tyû leä thaát nghieäp bình quaân trong moãi thaäp nieân töø
1890. Thoaït nhìn qua, döôøng nhö khoâng coù moái quan heä giöõa hai
bieán soá. Tuy nhieân, ngöôøi ta coù theå laäp luaän raèng thaäp nieân Ñaïi
Suy thoaùi thì khaùc bieät ñeán möùc ngöôøi ta coù theå ñaët noù sang moät
beân. Neáu ta laøm theá, thì ta thaáy xuaát hieän moái quan heä giöõa taêng
tröôûng naêng suaát vaø tyû leä thaát nghieäp – cho duø phaûi thuù nhaän raèng
noù khoâng maïnh laém. Thaät ngaïc nhieân thay, noù ngöôïc laïi vôùi moái
quan heä maø nhöõng ngöôøi tin vaøo söï thaát nghieäp do coâng ngheä vaãn
haèng döï ñoaùn. Caùc giai ñoaïn coù taêng tröôûng naêng suaát cao nhö
Moái quan heä nhöõng naêm 40 vaø 60, ñi lieàn vôùi moät tyû leä thaát nghieäp thaáp hôn.
nghòch bieán giöõa Caùc giai ñoaïn coù taêng tröôûng naêng suaát thaáp, nhö ôû Hoa Kyø nhöõng
taêng tröôûng naêng naêm 70 vaø 80, gaén lieàn vôùi moät tyû leä thaát nghieäp cao hôn.
suaát vaø thaát nghieäp
thaäm chí coøn maïnh Lyù thuyeát maø ta vöøa trieån khai coù theå môû roäng ñeå giaûi thích
hôn khi ta nhìn sang moái quan heä nghòch bieán giöõa taêng tröôûng naêng suaát vaø thaát nghieäp
chaâu AÂu, nôi maø söï ñöôïc khoâng? Caâu traû lôøi laø ñöôïc. Ñeå laøm theá, ta phaûi xem xeùt kyõ
giaûm suùt taêng hôn söï hình thaønh caùc kyø voïng veà naêng suaát trong vieäc aán ñònh tieàn
tröôûng naêng suaát löông.
lôùn töø giöõa thaäp
nieân 70 gaén lieàn Ta ñaõ xem xeùt tyû leä thaát nghieäp thònh haønh khi caû hai kyø
vôùi söï gia taêng voïng veà giaù laãn veà naêng suaát ñeàu ñuùng. Tuy nhieân, moät baøi hoïc töø
maïnh cuûa thaát nhöõng naêm 70 vaø 80 laø: phaûi maát moät thôøi gian raát daøi ñeå nhöõng kyø
nghieäp. (Xem
voïng veà naêng suaát ñieàu chænh tröôùc thöïc teá taêng tröôûng naêng suaát
thaûo luaän kyõ hôn
thaáp hôn. Khi taêng tröôûng naêng suaát chaäm daàn vì lyù do naøo ñoù,
trong chöông 22.)
phaûi maát moät thôøi gian daøi ñeå xaõ hoäi noùi chung vaø ngöôøi lao ñoäng
noùi rieâng, ñieàu chænh nhöõng kyø voïng cuûa hoï. Trong khi ñoù, ngöôøi
lao ñoäng tieáp tuïc ñoøi hoûi taêng tieàn löông maø ñieàu naøy khoâng coøn
phuø hôïp vôùi tyû leä taêng tröôûng naêng suaát môùi thaáp hôn.

Chapter 13
Ñeå xem ñieàu naøy nguï yù gì, ta haõy xem thöû ñieàu gì xaûy ra
cho tyû leä thaát nghieäp khi caùc kyø voïng veà giaù ñuùng (nghóa laø Pe= P),
nhöng caùc kyø voïng veà naêng suaát (Ae) khoâng ñuùng. Trong tröôøng
hôïp naøy, caùc quan heä ñöôïc nguï yù bôûi vieäc ñònh giaù vaø vieäc ñònh
tieàn löông trôû thaønh:
W A
Hình 13-5. Ñònh giaù: =
P 1+ µ
W
Taêng tröôûng naêng Ñònh tieàn löông : = Ae F(u, z)
suaát vaø thaát P
nghieäp, Trò soá bình
quaân theo thaäp
nieân, 1890-1998.
haøng naêm bình quaân (phaàn traêm)
Taêng tröôûng naêng suaát lao ñoäng
Khoâng coù moái quan

heä giöõa caùc trò soá
bình quaân 10 naêm
veà taêng tröôûng naêng
suaát vaø caùc trò soá
bình quaân 10 naêm
veà tyû leä thaát nghieäp.
Neáu coù ñi chaêng
nöõa, thì taêng tröôûng
naêng suaát cao hôn ñi Tyû leä thaát nghieäp bình quaân (phaàn traêm)
keøm vôùi thaát nghieäp
thaáp hôn.
Nguoàn: Vaên phoøng Neáu caùc kyø voïng veà taêng tröôûng naêng suaát ñieàu chænh moät
ñieàu tra Hoa Kyø,
caùch chaäm chaïp, thì Ae seõ tieáp tuïc taêng nhieàu hôn A khi taêng tröôûng
Thoáng keâ lòch söû Hoa
Kyø
naêng suaát giaûm suùt. Ñieàu xaûy ra cho thaát nghieäp ñöôïc bieåu thò
trong hình 13-6. Neáu Ae taêng nhieàu hôn A, quan heä ñònh tieàn löông
seõ dòch chuyeån leân nhieàu hôn quan heä ñònh giaù. Traïng thaùi caân
baèng seõ di chuyeån töø B ñeán B’ vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân seõ taêng
töø un ñeán u’n. Tyû leä thaát nghieäp töï nhieân seõ cao hôn cho ñeán khi söï
kyø voïng veà naêng suaát ñieàu chænh theo thöïc teá môùi, cho ñeán khi Ae
vaø A laïi baèng nhau.
Haõy toùm taét nhöõng ñieàu ta vöøa tìm hieåu trong phaàn naøy vaø
phaàn tröôùc. Noùi ñôn giaûn, ta khoâng tìm thaáy nhieàu söï uûng hoä, caû
trong lyù thuyeát laãn soá lieäu, cho yù töôûng tieán boä coâng ngheä nhanh

Chapter 13
hôn daãn ñeán thaát nghieäp cao hôn. Trong ngaén haïn, khoâng coù lyù do
gì ñeå döï ñoaùn, maø xem ra cuõng chaúng coù, moái quan heä coù tính heä
thoáng giöõa nhöõng thay ñoåi trong naêng suaát vaø nhöõng thay ñoåi trong
thaát nghieäp. Neáu coù moät quan heä giöõa hai bieán naøy trong trung
haïn, xem ra noù laïi laø moái quan heä nghòch bieán: Taêng tröôûng naêng
suaát thaáp hôn döôøng nhö daãn ñeán thaát nghieäp cao hôn, vaø taêng
tröôûng naêng suaát cao hôn döôøng nhö daãn ñeán thaát nghieäp ít hôn.
Moät caùch giaûi thích coù veû hôïp lyù laø: thaát nghieäp cao laø ñieàu caàn
phaûi coù ñeå ñieàu hoøa nhöõng nguyeän voïng veà löông boång cuûa coâng
nhaân vôùi möùc taêng tröôûng naêng suaát thaáp hôn cho ñeán khi caùc
nguyeän voïng ñoù ñieàu chænh theo thöïc teá môùi.
Nhö vaäy, noãi lo sôï veà thaát nghieäp do coâng ngheä gaây ra xuaát
phaùt töø ñaâu? Chuùng raát coù theå xuaát phaùt töø moät bình dieän cuûa tieán
boä coâng ngheä maø cho tôùi giôø chuùng ta vaãn boû qua, ñoù laø söï thay ñoåi
cô caáu. Ñoái vôùi moät soá coâng nhaân maø kyõ naêng cuûa hoï khoâng coøn
ñaùp öùng nhu caàu nöõa, quaû thöïc söï thay ñoåi cô caáu coù theå coù nghóa
laø thaát nghieäp vaø tieàn löông thaáp hôn.
Hình 13-6.
AÛnh höôûng cuûa giaûm

suaát ñoái vôùi tyû leä
thaát nghieäp khi
Tieàn löông thöïc W/p
nhöõng kyø voïng veà

suaát ñieàu chænh moät
caùch chaäm chaïp. Ñöôøng ñònh giaù
Phaûi maát thôøi gian ñeå

coâng nhaân ñieàu chænh
Ñöôøng ñònh tieàn löông
nhöõng kyø voïng cuûa hoï
veà taêng tröôûng naêng
suaát, taêng tröôûng naêng Tyû leä thaát nghieäp u
suaát chaäm laïi seõ daãn
ñeán gia taêng tyû leä thaát
nghieäp töï nhieân trong
moät thôøi gian.

Chapter 13
13-3 Tieán boä coâng ngheä vaø aûnh höôûng phaân phoái
Tieán boä coâng ngheä laø moät quaù trình thay ñoåi cô caáu. Caùc haøng hoaù
môùi ñöôïc phaùt trieån, laøm cho nhöõng haøng hoùa cuõ trôû neân loãi thôøi.
Caùc kyõ thuaät saûn xuaát môùi xuaát hieän, ñoøi hoûi nhöõng kyõ naêng môùi vaø
laøm cho moät soá kyõ naêng cuõ trôû neân keùm höõu duïng hôn. Baûn chaát
cuûa quaù trình khuaáy tung naøy ñöôïc phaûn aùnh tinh teá trong ñoaïn vaên
sau ñaây trích töø phaàn giôùi thieäu cho moät baùo caùo cuûa thoáng ñoác Ngaân
Söï khuaáy tung:
haøng Döï tröõ Lieân bang Dallas coù töïa ñeà Söï khuaáy tung:
nghòch lyù cuûa tieán OÂng toâi laø moät ngöôøi thôï reøn, cuõng gioáng nhö oâng coá toâi.
boä (Dallas, TX:
Tuy nhieân, cha toâi laø moät phaàn cuûa quaù trình tieán hoaù cuûa söï khuaáy
Ngaân haøng Döï tröõ
tung. Sau khi rôøi tröôøng phoå thoâng naêm lôùp baûy ñeå vaøo laøm vieäc
Lieân bang Dallas,
cho moät nhaø maùy cöa, oâng coù ñöôïc moät nieàm khao khaùt kinh doanh.
1993).
OÂng thueâ moät caùi kho vaø môû moät traïm xaêng ñeå phuïc vuï nhöõng chieác
oâ toâ voán ñaõ laøm cho oâng toâi bò maát vieäc. Cha toâi thaønh coâng, neân
oâng mua laáy moät ít ñaát treân moät ngoïn ñoài vaø xaây moät traïm xe taûi.
Traïm xe taûi cöïc kyø thaønh coâng cho ñeán khi moät taøu hoûa xuyeân tieåu
bang baêng qua 20 daëm tôùi mieàn taây. Söï khuaáy tung ñaõ thay xe taûi
US 411 baèng taøu hoûa xuyeân tieåu bang Interstate 75, vaø caùi nhìn cuûa
toâi veà cuoäc ñôøi töôi ñeïp ñaõ taøn phai.
Nhieàu ngheà nghieäp, töø thôï reøn cho ñeán thôï laøm khung deät,
thaät söï ñaõ bieán maát vónh vieãn. ÔÛ Hoa Kyø ñaàu theá kyû hai möôi coù
hôn 11 trieäu ngöôøi lao ñoäng noâng nghieäp; do taêng tröôûng naêng suaát
noâng nghieäp raát cao neân hieän chæ coøn ít hôn 1 trieäu ngöôøi. Nhöng
ngaøy nay ôû Hoa Kyø coù hôn 3 trieäu taøi xeá xe taûi, xe buyùt vaø taéc xi, maø
hoài naêm 1900 khoâng coù. Hieän nay coù hôn moät trieäu laäp trình vieân
maùy tính, maø naêm 1960 haàu nhö khoâng coù laáy moät ngöôøi. Hoäp Tieâu
ñieåm “Nhöõng ngheà nghieäp taêng tröôûng nhanh nhaát vaø suy giaûm
nhanh nhaát ôû Hoa Kyø, 1900-2005” lieät keâ nhöõng ngheà nghieäp ñöôïc
kyø voïng laø taêng tröôûng nhanh nhaát vaø nhöõng ngheà nghieäp ñöôïc döï
ñoaùn laø giaûm suùt nhanh nhaát ôû Hoa Kyø giöõa 1900 vaø 2005.
Baát bình ñaúng veà tieàn löông gia taêng.
Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong caùc khu vöïc kinh teá taêng
tröôûng hay nhöõng ngöôøi coù kyõ naêng thích hôïp, tieán boä coâng ngheä

Chapter 13
daãn ñeán nhöõng cô hoäi môùi vaø tieàn löông cao hôn. Nhöng ñoái vôùi
nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong caùc khu vöïc kinh teá giaûm suùt, hay
nhöõng ngöôøi maø kyõ naêng khoâng coøn ñaùp öùng nhu caàu nöõa, tieán boä
Chuùng ta ñaõ moâ taû coâng ngheä coù theå coù nghóa laø söï maát vieäc, moät thôøi kyø thaát nghieäp,
ñieàu tra CPS trong vaø coù theå tieàn löông thaáp hôn nhieàu. Hai möôi naêm qua ôû Hoa Kyø,
Chöông 6. ngöôøi ta ñaõ nhaän thaáy gia taêng lôùn trong söï baát bình ñaúng veà tieàn
löông. Phaàn lôùn caùc nhaø kinh teá tin raèng moät trong nhöõng thuû
phaïm chính laø tieán boä coâng ngheä.
Baûng 13-1 trình baøy söï tieán trieån cuûa tieàn löông thöïc ñoái vôùi nhöõng
nhoùm ngöôøi lao ñoäng khaùc nhau phaân theo trình ñoä giaùo duïc vaø
giôùi tính. Baûng naøy döïa treân döõ lieäu töø CPS (Ñieàu tra Daân soá Hieän
haønh) trong giai ñoaïn 1963-1995.

Nhöõng ngheà nghieäp taêng tröôûng nhanh nhaát vaø giaûm suùt nhanh nhaát, 1900-2005
Boä Lao ñoäng Hoa Kyø thöôøng xuyeân thöïc • Ngoaïi thöông laø quan troïng. Söï giaûm
hieän coâng vieäc döï phoùng veà soá ngöôøi lao suùt soá coâng nhaân vaän haønh maùy deät
ñoäng töông lai trong nhöõng ngaønh ngheà vaø laép raùp ñieän/ñieän töû phaûn aùnh söï
khaùc nhau. Baûng 1 trình baøy 10 ngaønh kieän laø nhöõng hoaït ñoäng naøy ñang
ngheà ñöôïc döï baùo laø coù tyû leä taêng tröôûng chuyeån sang nhöõng nöôùc coù tieàn
cao nhaát töø 1900-2005.* Baûng 2 trình löông thaáp.
baøy 10 ngaønh ngheà ñöôïc döï baùo coù tyû leä • Söï gia taêng thu nhaäp vaø tuoåi thoï cuûa
giaûm suùt cao nhaát trong cuøng giai ñoaïn. daân soá Hoa Kyø, caû hai ñeàu laøm thay
Tieán boä coâng ngheä chaéc chaén laø löïc ñoåi cô caáu caàu, cuõng coù taàm quan
chính ñaøng sau söï gia taêng soá löôïng caùc troïng. Löu yù raèng saùu trong soá nhöõng
nhaø phaân tích heä thoáng vaø nhaø khoa hoïc ngheà taêng tröôûng nhanh nhaát coù lieân
maùy tính, söï giaûm suùt soá löôïng nhaø noâng quan ñeán chaêm soùc y teá vaø moät ngheà
vaø söï ra ñi cuûa nhöõng ngöôøi vaän haønh (ñaïi lyù du lòch) chí ít cuõng phaàn naøo
toång ñaøi. Nhöng caû hai baûng roõ raøng cho lieân quan vieäc nghæ ngôi.
thaáy raèng cuõng coù taùc ñoäng cuûa nhöõng • Söï hieän dieän cuûa caùc “vieân chöùc
löïc khaùc: tröøng giôùi” trong danh saùch 10 ngheà
* Chuù yù: Ñaây laø nhöõng ngheà ñöôïc döï kieán laø coù tyû leä taêng tröôûng nhanh nhaát phaûn aùnh
taêng tröôûng nhanh nhaát, chöù khoâng phaûi coù soá gia nhöõng vaán ñeà lôùn hôn cuûa Hoa Kyø.
taêng tuyeät ñoái lôùn nhaát xeùt theo soá coâng vieäc laøm. Söï
gia taêng tuyeät ñoái lôùn nhaát ñöôïc döï baùo laø nhaân söï
baùn leû, y taù coù ñaêng kyù vaø thuû quyõ.

Chapter 13
Baûng 1. Nhöõng ngheà taêng tröôûng nhanh nhaát

1990 2005 Thay ñoåi
(nghìn) (nghìn) (%)
Hoã trôï y teá gia ñình 287 550 +92
Chuyeân vieân Phaân tích heä thoáng vaø caùc nhaø 463 829 +79
khoa hoïc maùy tính
Phuï taù chaêm soùc caù nhaân vaø gia ñình 103 183 +77
Phuï taù y khoa 165 287 +74
Ngöôøi lao ñoäng dòch vuï nhaân löïc 145 249 +71
Nhaø coâng ngheä vaø baùc só X quang 149 252 +70
Thö kyù y khoa 232 390 +68
Nhaø taâm lyù hoïc 125 204 +64
Ñaïi lyù du lòch 132 214 +62
Vieân chöùc tröøng giôùi 230 342 +61
Nguoàn: Toaùt yeáu thoáng keâ Hoa Kyø, 1993, baûng 645.
Baûng 2. Nhöõng ngheà suy giaûm nhanh nhaát

1990 2005 Thay ñoåi (%)
(nghìn) (nghìn)
Laép raùp ñieän/ñieän töû chính xaùc 171 90 -48
Laép raùp ñieän/ñieän töû 232 128 -45
Chaêm soùc treû, laøm vieäc nhaø tö nhaân 314 190 -40
Vaän haønh maùy deät vaø maùy cuoän chæ 199 138 -31
Laép ñaët vaø söûa chöõa ñöôøng daây ñieän thoaïi/caùp/ti-vi 133 92 -30
Ngöôi chaêm soùc vaø vaän haønh maùy coâng cuï 145 104 -29
Ngöôøi queùt doïn vaø phuïc vuï coâng vieäc nhaø tö nhaân 411 310 -25
Ngöôøi vaän haønh toång ñaøi 246 189 -25
Nhaø noâng 1074 822 -21
Vaän haønh maùy may 585 368 -20
Nguoàn: Toaùt yeáu thoáng keâ Hoa Kyø, 1993, baûng 645.

Chapter 13
Baûng 13-1. Söï thay ñoåi tieàn löông thöïc ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng toaøn thôøi gian,
1963-1995 (phaàn traêm)
1963-1979 1979-1995
Toaøn boä ngöôøi lao ñoäng 17,7 -11,2
Theo trình ñoä giaùo duïc (soá naêm hoïc)
0-11 (chöa heát phoå thoâng trung hoïc) 17,2 -20,2
12 (toát nghieäp phoå thoâng trung hoïc) 18,8 -13,4
13-15 (chöa heát 4 naêm ñaïi hoïc) 17,7 -12,4
16+ (4 naêm ñaïi hoïc vaø hôn nöõa) 18,9 3,5
18+ (toát nghieäp sau ñaïi hoïc) 25,8 14,0
Theo giôùi tính
Nam giôùi 18,3 -17,4
Nöõ giôùi 16,8 -1,5
Nguoàn: Lawrence Katz vaø David Autor, “Nhöõng Thay ñoåi trong cô caáu tieàn löông vaø Baát bình ñaúng
Thu nhaäp” trong Orley Ashenfelter vaø David Card (hieäu ñính), Soå tay kinh teá hoïc veà lao ñoäng
(1999, saép xuaát baûn).
Söï kieän noåi baät ñaàu tieân cuûa baûng naøy laø töø naêm 1979, tyû leä taêng
tröôûng haøng naêm cuûa tieàn löông thöïc bình quaân (cho toaøn boä ngöôøi
lao ñoäng) coù giaù trò aâm. Laøm sao laïi theá? Döïa treân nhöõng gì ta
thaáy trong phaàn 13-2, ta coù theå döï ñoaùn tieàn löông thöïc taêng xaáp xæ
Ñoïc theâm veà ñeà taøi baèng tyû leä taêng naêng suaát lao ñoäng; vaø töø 1979, naêng suaát lao ñoäng
naøy trong “Naêng taêng tröôûng khoaûng 1% moät naêm. Vaäy taïi sao tieàn löông thöïc laïi
suaát vaø tieàn löông giaûm? Coù hai lyù do chính:
thöïc: coù khoù hieåu
khoâng?” cuûa Barry • Thöù nhaát laø soá ño tieàn löông söû duïng trong baûng 13-1 khoâng bao
Bosworth vaø
goàm nhieàu khoaûn phuùc lôïi maø ngöôøi lao ñoäng ñöôïc höôûng, töø
George Perry,
chaêm soùc y teá cho ñeán höu boång. Vaø phuùc lôïi taêng nhanh hôn
Brooking Papers on
Economic Activity,
tieàn löông. Cho neân taêng tröôûng cuûa toång thuø lao – tieàn löông
1994:1, 317-34 vaø phuùc lôïi – cao hôn taêng tröôûng tieàn löông.
• Lyù do thöù hai tinh teá nhöng quan troïng. Döïa treân phaàn 13-2, ta
döï ñoaùn tieàn löông thöïc, ñöôïc ñònh nghóa laø tieàn löông tính theo
saûn löôïng seõ taêng theo naêng suaát. Nhöng tieàn löông thöïc trong
baûng 13-1, vaø tieàn löông thöïc phuø hôïp vôùi ngöôøi lao ñoäng, laø

Chapter 13
tieàn löông tính theo tieâu duøng – nghóa laø tieàn löông danh nghóa
Caùch giaûi thích naøy chia cho CPI (chæ soá giaù tieâu duøng). Ñieàu xaûy ra trong hai
laøm naûy sinh caâu hoûi
thaäp nieân vöøa qua laø CPI (chæ soá giaù tieâu duøng) bình quaân ñaõ
taïi sao CPI (chæ soá giaù
taêng nhanh hôn moät ít – nhanh hôn khoaûng 0,6% moät naêm –
tieâu duøng) laïi taêng
nhanh hôn chæ soá khöû
so vôùi chæ soá khöû laïm phaùt GDP (giaù saûn löôïng). Tieàn löông
laïm phaùt GDP (chæ soá thöïc tính theo tieâu duøng coù thaønh tích teä hôn tieàn löông thöïc
giaù toång saûn löôïng). tính theo saûn löôïng, vaø do vaäy cuõng teä hôn naêng suaát.
Moät yeáu toá laø söï giaûm
Keát quaû yeáu keùm cuûa tieàn löông thöïc bình quaân coù taùc duïng
suùt ñeàu ñaën trong giaù
töông ñoái cuûa haøng
giaûi thích lyù do taïi sao moät soá ngöôøi lao ñoäng vaãn caûm thaáy neàn
hoùa ñaàu tö (maùy moùc) kinh teá Hoa Kyø khoâng vaän haønh toát laém, baát chaáp thôøi kyø môû roäng
so vôùi giaù tieâu duøng: kinh teá daøi trong thaäp nieân 90. Nhöng baây giôø ta haõy nhìn vaøo
Giaù haøng hoùa ñaàu tö phaàn coøn laïi cuûa baûng noùi treân, voán cho thaáy tieán trieån cuûa tieàn
laø moät thaønh phaàn löông thöïc ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng xeùt theo trình ñoä vaø giôùi tính.
cuûa chæ soá khöû laïm
• Trình ñoä giaùo duïc caøng thaáp, söï giaûm suùt tieàn löông caøng lôùn.
phaùt GDP, nhöng
Töø naêm 1979, tieàn löông thöïc cuûa nhöõng ngöôøi lao ñoäng chöa
khoâng coù trong CPI.
toát nghieäp phoå thoâng trung hoïc giaûm 20,2%. Ngöôïc laïi, tieàn
Moät yeáu toá khaùc nöõa
laø söï taêng giaù töông löông thöïc cuûa nhöõng ngöôøi lao ñoäng ñaõ qua boán naêm ñaïi hoïc
ñoái cuûa haøng nöôùc hay laâu hôn taêng theâm 3,5%; tieàn löông thöïc cuûa nhöõng ngöôøi
ngoaøi: Giaù haøng tieâu lao ñoäng coù trình ñoä sau ñaïi hoïc taêng theâm 14%.
duøng nöôùc ngoaøi nhaäp • Tieàn löông nam giôùi giaûm nhieàu hôn so vôùi nöõ giôùi. Töø 1979,
khaåu laø moät thaønh tieàn löông thöïc cuûa nöõ giôùi – maø luùc khôûi ñaàu thaáp hôn so vôùi
phaàn cuûa CPI, maø
nam giôùi – taêng theâm hôn 16% so vôùi nam giôùi.
khoâng coù trong chæ soá
khöû laïm phaùt GDP. • Laø keát quaû cuûa nhöõng thay ñoåi naøy trong phaân phoái tieàn
löông, moät soá nhoùm ngöôøi lao ñoäng traûi qua söï giaûm suùt maïnh
tieàn löông thöïc. Laáy ví duï, tieàn löông thöïc cuûa nam giôùi coù
baèng toát nghieäp phoå thoâng trung hoïc vaø döôùi naêm naêm kinh
nghieäm giaûm khoaûng 40% töø naêm 1979.
Nguyeân nhaân cuûa tình traïng baát bình ñaúng veà tieàn löông
gia taêng
Nguyeân nhaân cuûa söï gia taêng baát bình ñaúng trong tieàn löông laø gì?
Coù söï ñoàng yù chung cho raèng nguyeân nhaân chính ñaøng sau
söï gia taêng tieàn löông töông ñoái cuûa ngöôøi lao ñoäng coù kyõ naêng so
vôùi lao ñoäng phoå thoâng laø do söï taêng ñeàu cuûa caàu töông ñoái ñoái
vôùi ngöôøi lao ñoäng coù kyõ naêng. Xu höôùng naøy cuûa caàu töông ñoái
Chapter 13
chaúng phaûi laø môùi meû; noù ñaõ hieän dieän tôùi moät möùc ñoä naøo ñoù
trong nhöõng naêm 60 vaø 70. Nhöng noù ñöôïc buø ñaép bôûi söï taêng
ñeàu cuûa cung töông ñoái veà lao ñoäng coù kyõ naêng: Moät tyû phaàn
ngaøy caøng ñoâng daân soá toát nghieäp phoå thoâng trung hoïc, ñi vaøo
caùc tröôøng ñaïi hoïc, toát nghieäp ñaïi hoïc v.v… Töø ñaàu thaäp nieân 80,
cung töông ñoái tieáp tuïc taêng, nhöng khoâng ñuû nhanh ñeå ñaùp öùng
söï gia taêng lieân tuïc cuûa caàu töông ñoái. Keát quaû laø söï taêng ñeàu
möùc tieàn löông töông ñoái cuûa ngöôøi lao ñoäng coù kyõ naêng so vôùi
lao ñoäng phoå thoâng.
Tuy nhieân, ngöôøi ta ít ñoàng yù hôn veà nhöõng yeáu toá ñaøng
sau söï dòch chuyeån ñeàu ñaën caàu töông ñoái naøy. Phaàn lôùn caùc nhaø
kinh teá tin raèng coù hai löïc chính gaây taùc ñoäng:
• Moät laø ngoaïi thöông. Laäp luaän naøy cho raèng, nhöõng coâng ty
Hoa Kyø naøo tuyeån duïng tyû phaàn lao ñoäng phoå thoâng cao hôn
thì ngaøy caøng bò ñaåy ra khoûi thò tröôøng bôûi haøng nhaäp khaåu töø
nhöõng coâng ty töông töï taïi nhöõng nöôùc coù möùc löông thaáp.
Hoaëc laø, ñeå duy trì caïnh tranh, caùc coâng ty phaûi chuyeån moät
phaàn coâng vieäc saûn xuaát cuûa hoï sang nhöõng nöôùc coù möùc
löông thaáp. Trong caû hai tröôøng hôïp, keát quaû laø söï giaûm daàn
caàu töông ñoái ñoái vôùi lao ñoäng phoå thoâng ôû Hoa Kyø. Coù söï
töông ñoàng roõ reät giöõa caùc aûnh höôûng cuûa ngoaïi thöông vaø caùc
aûnh höôûng cuûa tieán boä coâng ngheä: Cho duø caû hai ñeàu toát ñoái
Vieäc theo ñuoåi caùc vôùi neàn kinh teá treân bình dieän toång theå, nhöng caû hai ñeàu daãn
aûnh höôûng cuûa ngoaïi ñeán söï thay ñoåi cô caáu, vaø laøm cho moät soá ngöôøi lao ñoäng trôû
thöông seõ ñöa chuùng neân ngheøo khoù hôn.
ta ñi quaù xa. Xem
theâm thaûo luaän chi Roõ raøng laø ngoaïi thöông chòu traùch nhieäm phaàn naøo ñoái vôùi söï
tieát veà ai ñöôïc ai maát baát bình ñaúng veà tieàn löông gia taêng. Söï hieän dieän cuûa hai ngheà
töø ngoaïi thöông trong thuoäc coâng nghieäp deät trong danh saùch 10 ngheà giaûm suùt nhanh
saùch giaùo khoa Kinh nhaát ôû Hoa Kyø (xem hoäp Tieâu ñieåm treân ñaây) laø baèng chöùng cho
teá hoïc quoác teá cuûa
söï kieän naøy: ngaønh deät Hoa Kyø noùi chung ñaõ chuyeån sang cho
Paul Krugman vaø
nhöõng nöôùc coù möùc löông thaáp. Nhöng xem xeùt kyõ hôn cho ta
Maurice Obstfeld,
thaáy raèng ngoaïi thöông chæ giaûi thích moät phaàn söï dòch chuyeån
xuaát baûn laàn 4 (New
York: Harper Collins, caàu töông ñoái. Söï kieän coù taùc duïng maïnh nhaát choáng laïi caùch
1996). giaûi thích chæ döïa treân ngoaïi thöông laø: söï dòch chuyeån caàu töông
ñoái höôùng tôùi nhöõng ngöôøi lao ñoäng coù kyõ naêng xem ra hieän dieän

Chapter 13
ngay caû trong nhöõng khu vöïc khoâng tieáp caän vôùi söï caïnh tranh
nöôùc ngoaøi.
• Thöù hai laø tieán boä coâng ngheä thieân veà kyõ naêng. Laäp luaän naøy
cho raèng, maùy moùc môùi vaø caùc phöông phaùp saûn xuaát môùi ñoøi
hoûi ngaøy nay phaûi coù nhieàu ngöôøi lao ñoäng coù kyõ naêng hôn so
vôùi trong quaù khöù. Söï phaùt trieån maùy tính ñoøi hoûi ngöôøi lao
ñoäng ngaøy caøng phaûi thoâng thaïo veà maùy tính hôn. Caùc phöông
phaùp saûn xuaát môùi ñoøi hoûi ngöôøi lao ñoäng phaûi linh hoaït hôn, coù
khaû naêng thích öùng toát hôn vôùi nhöõng nhieäm vuï môùi. Söï linh
hoaït hôn ñeán löôït noù laïi ñoøi hoûi nhieàu kyõ naêng hôn vaø trình ñoä
giaùo duïc cao hôn. Khoâng nhö caùch giaûi thích döïa treân ngoaïi
thöông, tieán boä coâng ngheä thieân veà kyõ naêng coù theå giaûi thích lyù
do taïi sao söï dòch chuyeån caàu töông ñoái döôøng nhö hieän dieän
trong taát caû caùc khu vöïc cuûa neàn kinh teá. ÔÛ ñieåm naøy, haàu heát
caùc nhaø kinh teá tin raèng noù quaû thöïc laø yeáu toá chi phoái trong
vieäc giaûi thích söï phaân taùn tieàn löông.
Coù phaûi taát caû nhöõng ñieàu naøy nguï yù raèng Hoa Kyø bò keát toäi
vì tình traïng baát bình ñaúng tieàn löông ngaøy caøng taêng? Khoâng nhaát
thieát laø theá. Ít nhaát vôùi ñoâi chuùt tinh thaàn laïc quan, cuõng coù ba lyù do:
1. Xu höôùng caàu töông ñoái coù theå chaäm laïi. Laáy ví duï, coù theå laø
maùy tính seõ ngaøy caøng trôû neân deã söû duïng hôn trong töông lai,
ngay caû ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng phoå thoâng. Maùy tính thaäm chí
coù theå thay theá ngöôøi lao ñoäng coù kyõ naêng, nhöõng ngöôøi maø kyõ
naêng cuûa hoï lieân quan chuû yeáu ñeán khaû naêng tính toaùn hay ghi
nhôù. Paul Krugman ôû MIT (Vieän Coâng ngheä Massachussette)
laäp luaän coù phaàn mæa mai raèng ngheà keá toaùn, luaät sö vaø baùc só
coù theå laø nhöõng ngaønh ngheà keá tieáp trong danh muïc nhöõng ngheà
seõ bò thay theá bôûi maùy tính.
2. Tieán boä coâng ngheä khoâng phaûi laø ngoaïi sinh: Ñaây laø moät chuû ñeà
maø ta ñaõ tìm hieåu trong chöông 12. Caùc coâng ty chi tieâu bao
nhieâu cho R&D vaø hoï ñònh höôùng nghieân cöùu theo nhöõng chieàu
höôùng naøo: ñieàu ñoù phuï thuoäc vaøo lôïi nhuaän kyø voïng. Möùc
löông töông ñoái thaáp cuûa lao ñoäng phoå thoâng coù theå khieán
doanh nghieäp tìm kieám nhöõng coâng ngheä môùi taän duïng lôïi theá
cuûa lao ñoäng phoå thoâng coù möùc löông thaáp. Noùi caùch khaùc, caùc

Chapter 13
löïc thò tröôøng coù theå laøm cho tieán boä coâng ngheä trôû neân ít
Moät lyù do khieán tieàn thieân veà kyõ naêng hôn trong töông lai.
löông töông ñoái cuûa
lao ñoäng phoå thoâng 3. Cung töông ñoái cuûa ngöôøi lao ñoäng coù kyõ naêng vaø lao ñoäng
taêng vaøo cuoái thaäp phoå thoâng cuõng khoâng phaûi laø ngoaïi sinh. Söï taêng maïnh tieàn
nieân 90 laø söï gia taêng löông töông ñoái cuûa lao ñoäng coù trình ñoä giaùo duïc hôn nguï yù
tieàn löông toái thieåu
raèng sinh lôïi cuûa vieäc haáp thu nhieàu giaùo duïc vaø ñaøo taïo hôn
(qui ñònh theo luaät).
hieän nay cao hôn so vôùi moät hay hai thaäp nieân tröôùc ñaây. Sinh
Tuy nhieân, aét ñaõ coù
taùc ñoäng cuûa nhieàu
lôïi cao hôn töø trình ñoä giaùo duïc vaø ñaøo taïo coù theå laøm taêng
yeáu toá hôn theá nöõa: cung töông ñoái cuûa lao ñoäng coù kyõ naêng vaø keát quaû laø coù taùc
Neáu tieàn löông toái duïng laøm oån ñònh tieàn löông töông ñoái. Nhieàu nhaø kinh teá tin
thieåu taêng nhöng caàu raèng chính saùch ñoùng moät vai troø quan troïng ôû ñaây, laø vai troø
ñoái vôùi lao ñoäng phoå baûo ñaûm raèng chaát löôïng cuûa giaùo duïc tieåu hoïc vaø trung hoïc
thoâng vaãn tieáp tuïc cho con caùi cuûa nhöõng ngöôøi lao ñoäng coù möùc löông thaáp
giaûm, chaéc haún chuùng khoâng bò xuoáng caáp theâm, vaø raèng nhöõng ngöôøi muoán hoïc taäp
ta ñaõ quan saùt thaáy söï theâm coù theå vay tieàn ñeå ñoùng hoïc phí.
gia taêng tyû leä thaát
nghieäp cuûa lao ñoäng Baèng chöùng hoã trôï cho nhöõng xem xeùt veà lyù thuyeát naøy laø
phoå thoâng. Ñieàu naøy töø naêm 1996, söï baát bình ñaúng tieàn löông ôû Hoa Kyø khoâng taêng
thaät ra ñaõ khoâng xaûy theâm nöõa. Möùc löông töông ñoái cuûa lao ñoäng phoå thoâng gia taêng,
ra. (Xem Lawrence tuy khoâng ñuû ñeå buø tröø söï giaûm suùt tích luõy töø cuoái thaäp nieân 70,
Katz vaø Alan nhöng cuõng ñuû ñeå ñeà xuaát raèng coù theå xu höôùng cô baûn ñaõ thay
Krueger, Söùc eùp maïnh
ñoåi. Thôøi gian seõ traû lôøi.
cuûa thò tröôøng lao
ñoäng Hoa Kyø thaäp
nieân 90, Brookings
Paper on Economic
Activity, 1999:1.)

Chapter 13
TOÙM TAÉT
• Caùc cuoäc thaûo luaän phoå thoâng thöôøng nguyeän voïng veà tieàn löông cuûa ngöôøi
phaûn aùnh noãi lo sôï raèng tieán boä coâng lao ñoäng vôùi söï taêng tröôûng naêng suaát
ngheä seõ huûy hoaïi coâng vieäc laøm vaø thaáp hôn.
daãn tôùi thaát nghieäp cao hôn. Noãi lo sôï
ñoù ñaõ hieän dieän trong thôøi Ñaïi Suy • Tieán boä coâng ngheä khoâng phaûi laø moät
thoaùi. Noù laïi taùi hieän ôû chaâu AÂu ngaøy quaù trình eâm aû trong ñoù moïi ngöôøi lao
nay, nôi chuû tröông tuaàn leã laøm vieäc ñoäng ñeàu laø ngöôøi chieán thaéng. Ñuùng
ngaén hôn ñeå coù nhieàu ngöôøi lao ñoäng hôn, noù laø moät quaù trình khuaáy tung,
coù vieäc laøm hôn. Lyù thuyeát vaø chöùng quaù trình thay ñoåi cô caáu. Ngay caû
cöù ñeà xuaát raèng nhöõng noãi lo sôï naøy neáu ña soá moïi ngöôøi höôûng lôïi nhôø
noùi chung khoâng coù cô sôû. Caû lyù gia taêng möùc soáng bình quaân, thì cuõng
thuyeát laãn soá lieäu ñeàu khoâng uûng hoä coù nhöõng keû chòu thieät thoøi. Khi haøng
cho yù töôûng cho raèng tieán boä coâng hoaù môùi vaø caùc kyõ thuaät saûn xuaát môùi
ngheä nhanh hôn daãn ñeán thaát nghieäp ñöôïc trieån khai, nhöõng haøng hoùa cuõ
cao hôn. vaø kyõ thuaät cuõ trôû neân loãi thôøi. Moät
soá ngöôøi lao ñoäng maø kyõ naêng cuûa hoï
• Trong ngaén haïn, khoâng coù lyù do gì ñeå ñang coù nhu caàu cao ñöôïc höôûng lôïi
döï ñoaùn, maø xem ra cuõng chaúng coù, nhôø tieán boä coâng ngheä. Moät soá ngöôøi
moái quan heä coù heä thoáng giöõa nhöõng lao ñoäng khaùc nhaän thaáy kyõ naêng cuûa
thay ñoåi naêng suaát vaø nhöõng bieán hoï coù nhu caàu thaáp hôn, hoï phaûi chòu
ñoäng cuûa thaát nghieäp. giaûm möùc tieàn löông töông ñoái
vaø/hoaëc thaát nghieäp.
• Neáu coù moái quan heä giöõa nhöõng thay
ñoåi veà naêng suaát vaø nhöõng bieán ñoäng • Tình traïng baát bình ñaúng tieàn löông
cuûa thaát nghieäp trong trung haïn, thì ñaõ gia taêng trong voøng 20 naêm qua ôû
moái quan heä ñoù xem ra laø nghòch Hoa Kyø. Tieàn löông thöïc cuûa lao
bieán: Taêng tröôûng naêng suaát lao ñoäng ñoäng phoå thoâng chaúng nhöõng giaûm
thaáp hôn döôøng nhö daãn ñeán thaát töông ñoái so vôùi cuûa ngöôøi lao ñoäng
nghieäp cao hôn; taêng tröôûng naêng coù kyõ naêng, maø coøn giaûm trò soá tuyeät
suaát cao hôn xem ra laïi daãn ñeán thaát ñoái. Hai nguyeân nhaân chính laø ngoaïi
nghieäp thaáp hôn. Moät caùch giaûi thích thöông vaø tieán boä coâng ngheä thieân veà
coù veû hôïp lyù laø caàn phaûi coù thaát kyõ naêng.
nghieäp cao ñeå ñieàu hoøa nhöõng

Chapter 13
• Thaát nghieäp do coâng ngheä • Söï khuaáy tung

• Söï phaù huûy coù tính saùng taïo • Tieán boä coâng ngheä thieân veà kyõ naêng
Daáu hoa thò laø ñaùnh daáu nhöõng caâu hoûi khoù hôn.
1. ÑUÙNG/SAI/KHOÂNG CHAÉC CHAÉN f. Taêng tröôûng naêng suaát cao hôn coù theå
a. Söï thay ñoåi cuûa möùc vieäc laøm vaø saûn daãn ñeán giaûm tyû leä thaát nghieäp töï
löôïng treân ñaàu ngöôøi ôû Hoa Kyø töø nhieân trong moät thôøi gian naøo ñoù.
naêm 1900 giuùp uûng hoä cho laäp luaän g. Trong trung haïn, taêng tröôûng naêng
raèng tieán boä coâng ngheä laø nhaát quaùn suaát cao hôn xem ra daãn ñeán thaát
vôùi söï taêng daàn möùc vieäc laøm. nghieäp thaáp hôn.
b. Coâng nhaân vaø ngöôøi tieâu duøng ñöôïc h. ÔÛ Hoa Kyø trong hai thaäp nieân vöøa
lôïi nhö nhau nhôø quaù trình phaù huûy coù qua, söï giaûm suùt tieàn löông thöïc lôùn
tính saùng taïo. nhaát laø cuûa nhöõng coâng nhaân coù trình
c. Trong voøng hai thaäp nieân qua, tieàn ñoä giaùo duïc thaáp nhaát.
löông thöïc cuûa lao ñoäng phoå thoâng ñaõ i. Caùc nhaø kinh teá khoâng coù caùch giaûi
giaûm xeùt theo caû yù nghóa töông ñoái thích cho söï gia taêng tính baát bình
laãn tuyeät ñoái. ñaúng veà tieàn löông ôø Hoa Kyø gaàn
d. Tieán boä coâng ngheä daãn ñeán giaûm möùc ñaây.
vieäc laøm neáu vaø chæ neáu söï gia taêng 2. NAÊNG SUAÁT VAØ TYÛ LEÄ THAÁT
saûn löôïng nhoû hôn söï gia taêng naêng NGHIEÄP TÖÏ NHIEÂN
suaát.
Giaû söû moät neàn kinh teá ñöôïc ñaëc
e. Caùc nghieân cöùu veà söï gia taêng ngoaïi tröng bôûi ñaúng thöùc sau:
sinh cuûa naêng suaát ñaõ phaùt hieän raèng
W
ñoâi khi noù daãn ñeán thaát nghieäp trong Ñònh giaù: P = (1 + µ)
A
ngaén haïn.
Ñònh tieàn löông:W = AePe (1 – u)

Chapter 13
a. Haõy giaûi ñeå tìm tyû leä thaát nghieäp neáu b. Trình baøy aûnh höôûng cuûa söï gia taêng
Pe = P, nhöng Ae khoâng nhaát thieát cuûa caû naêng suaát thöïc teá A vaø naêng
baèng A. Haõy giaûi thích aûnh höôûng suaát kyø voïng Ae (cho neân Ae/A vaãn
cuûa (Ae/A) ñoái vôùi tyû leä thaát nghieäp. baèng moät) ñoái vôùi vò trí cuûa ñöôøng
Baây giôø giaû söû raèng nhöõng kyø voïng toång cung. Giaûi thích.
veà giaù caû vaø naêng suaát ñeàu chính xaùc. c. Giaû söû naêng suaát thöïc teá A taêng nhöng
b. Haõy giaûi ñeå tìm tyû leä thaát nghieäp töï naêng suaát kyø voïng Ae khoâng thay ñoåi.
nhieân neáu thaëng soá (markup) µ = 5%. Haõy so saùnh vôùi keát luaän trong caâu
c. Tyû leä thaát nghieäp töï nhieân coù phuï (b). Giaûi thích söï khaùc bieät.
thuoäc vaøo naêng suaát khoâng? Trình
4. NAÊNG SUAÁT LAO ÑOÄNG
baøy caûm nhaän tröïc giaùc cho caâu traû
lôøi cuûa baïn. “Naêng suaát lao ñoäng cao hôn cho pheùp
caùc doanh nghieäp saûn xuaát nhieàu haøng
*3. ÑÖÔØNG TOÅNG CUNG VÔÙI hoùa hôn vôùi cuøng soá löôïng coâng nhaân
NHÖÕNG THAY ÑOÅI VEÀ NAÊNG SUAÁT nhö cuõ, vaø do ñoù hoï baùn haøng hoaù vôùi
Haõy xeùt moät neàn kinh teá coù haøm saûn xuaát möùc giaù nhö cuõ hoaëc thaäm chí thaáp hôn.
laø: Ñoù laø lyù do taïi sao taêng naêng suaát lao
Y = AN ñoäng coù theå laøm giaûm tyû leä thaát nghieäp
trong laâu daøi maø khoâng gaây ra laïm phaùt”.
Giaû ñònh raèng vieäc ñònh giaù vaø vieäc ñònh Haõy thaûo luaän veà phaùt bieåu treân.
tieàn löông ñöôïc cho bôûi caùc ñaúng thöùc :
W 5. HOÁ CAÙCH TIEÀN LÖÔNG GIÖÕA
Ñònh giaù:P = (1 + µ)
A LAO ÑOÄNG COÙ KYÕ NAÊNG VAØ
LAO ÑOÄNG PHOÅ THOÂNG
Ñònh tieàn löông:W = AePe(1 – u)
Haõy nhôù laïi raèng quan heä giöõa möùc vieäc Moãi moät thay ñoåi sau ñaây aûnh höôûng ñeán
laøm N, löïc löôïng lao ñoäng L vaø tyû leä thaát hoá caùch tieàn löông giöõa ngöôøi lao ñoäng
nghieäp u ñöôïc cho bôûi: coù kyõ naêng vaø lao ñoäng phoå thoâng ôû Hoa
Kyø nhö theá naøo?
N = (1 – u)L
a. Taêng chi tieâu vaøo maùy tính ôû caùc
a. Haõy suy ra ñöôøng toång cung (nghóa laø,
tröôøng coâng.
quan heä giöõa möùc giaù vaø möùc saûn
löôïng, öùng vôùi caùc yeáu toá sau ñaây b. Haïn cheá cho pheùp soá löôïng lao ñoäng
ñöôïc cho tröôùc: thaëng soá (markup) µ, noâng nghieäp nöôùc ngoaøi taïm thôøi
möùc naêng suaát kyø voïng vaø thöïc teá, löïc ñöôïc nhaäp vaøo Hoa Kyø.
löôïng lao ñoäng vaø möùc giaù kyø voïng. c. Taêng soá tröôøng ñaïi hoïc coâng.
Giaûi thích vai troø cuûa moãi bieán.)

Chapter 13
d. Khaáu tröø thueá ôû Trung Myõ cho caùc 7. NOÂNG NGHIEÄP VAØ THAÁT
coâng ty Hoa Kyø. NGHIEÄP DO COÂNG NGHEÄ
6. XU HÖÔÙNG TREÂN THÒ TRÖÔØNG “Nhöõng ngöôøi laäp luaän raèng tieán boä coâng
LAO ÑOÄNG ngheä khoâng laøm giaûm vieäc laøm neân nhìn
vaøo lónh vöïc noâng nghieäp. Vaøo ñaàu theá
Xem baûng 2 trong hoäp Tieâu ñieåm kyû hai möôi, daân soá noâng nghieäp laø 29
“Nhöõng ngheà nghieäp taêng tröôûng nhanh trieäu – 44% toång daân soá. Naêm 1990, noù
nhaát vaø giaûm suùt nhanh nhaát”. Nhöõng giaûm coøn 4 trieäu – 2% toång daân soá. Neáu
yeáu toá gì coù theå chòu traùch nhieäm cho söï moïi khu vöïc ñeàu baét ñaàu coù taêng tröôûng
giaûm suùt döï phoùng cuûa: naêng suaát nhö ñaõ dieãn ra trong noâng
a. ngöôøi vaän haønh maùy may? nghieäp, sau moät theá kyû nöõa seõ chaúng coøn
ai ñöôïc tuyeån duïng.” Haõy thaûo luaän veà
b. ngöôøi lao ñoäng chaêm soùc treû ôû caùc hoä
phaùt bieåu treân.
gia ñình tö nhaân?
c. ngöôøi vaän haønh toång ñaøi?
ÑOÏC THEÂM
Ñoïc theâm veà quaù trình taùi boá trí voán ñaëc Susan Hickok, “Giaûi thích hoá caùch ngaøy
tröng cho nhöõng neàn kinh teá hieän ñaïi caøng taêng giöõa tieàn löông lao ñoäng kyõ
trong Söï khuaáy tung: Nghòch lyù cuûa tieán naêng thaáp vaø tieàn löông lao ñoäng kyõ
boä, baùo caùo cuûa Ngaân haøng Döï tröõ Lieân naêng cao,” Hoäi nghò chuyeân ñeà veà xu
bang Dallas, 1993. höôùng tieàn löông ôû Hoa Kyø, Ngaân haøng
Ñoïc theâm veà söï baát bình ñaúng tieàn löông Döï tröõ lieân bang New York, 1994.
gia taêng ôû Hoa Kyø trong David Brauer vaø
Ñeå thöïc taäp World Wide Web cuûa chöông naøy, chuùng toâi môøi caùc baïn vaøo xem trang
Blanchard treân trang Web cuûa Prentice Hall ôû:

Chapter 14
CHÖÔNG 14
KYØ VOÏNG: CAÙC COÂNG CUÏ CÔ BAÛN
Ngöôøi tieâu duøng ñang xem xeùt lieäu coù neân mua xe hôi môùi hay
khoâng haún phaûi ñaët caâu hoûi: Toâi coù theå vay nôï ñeå mua xe hôi môùi moät
caùch an toaøn khoâng? Toâi coù theå kyø voïng ñöôïc taêng löông bao nhieâu
trong vaøi naêm tôùi? Coâng vieäc cuûa toâi an toaøn nhö theá naøo?
Ngöôøi quaûn lyù nhaän thaáy doanh soá baùn haøng hieän taïi gia taêng
haún phaûi ñaët caâu hoûi: Ñaây coù phaûi laø söï buøng noå taïm thôøi maø toâi
caàn ñaùp öùng baèng coâng suaát saûn xuaát hieän höõu? Hay coù phaûi söï ñi
leân naøy phaûn aùnh gia taêng laâu daøi doanh soá baùn haøng, maø trong
tröôøng hôïp naøy toâi caàn ñaët mua caùc maùy moùc môùi? Toâi coù theå kyø
voïng lôïi nhuaän boå sung laø bao nhieâu neáu toâi mua moät maùy môùi?
Ngöôøi quaûn lyù quyõ höu boång thaáy coù söï buøng noå treân thò tröôøng
chöùng khoaùn chaéc haún töï hoûi: Coù phaûi giaù coå phieáu saép taêng theâm
nöõa; hay söï buøng noå naøy coù khaû naêng xeïp xuoáng? Gia taêng naøy
trong giaù coå phieáu coù phaûn aùnh caùc kyø voïng veà lôïi nhuaän cao hôn
cuûa caùc haõng trong töông lai? Toâi coù chia xeû nhöõng kyø voïng naøy
hay khoâng? Toâi coù neân taùi phaân boå moät soá quyõ cuûa toâi giöõa coå
phieáu vaø traùi phieáu?
Nhöõng ví duï naøy laøm roõ raèng nhieàu quyeát ñònh kinh teá khoâng
nhöõng phuï thuoäc vaøo ñieàu gì ñang xaûy ra ngaøy hoâm nay maø coøn vaøo
nhöõng kyø voïng veà ñieàu gì seõ xaûy ra trong töông lai. Quaû thöïc, moät
soá quyeát ñònh phuï thuoäc raát ít vaøo nhöõng gì xaûy ra hoâm nay. Ví duï,
vì sao gia taêng trong doanh soá baùn ngaøy hoâm nay phaûi ñöa tôùi vieäc
moät haõng thay ñoåi caùc keá hoaïch ñaàu tö cuûa mình, neáu taêng doanh soá
naøy khoâng ñi keøm vôùi caùc kyø voïng veà doanh soá baùn cao hôn trong
töông lai? Caùc maùy moùc môùi coù theå khoâng vaän haønh tröôùc khi
doanh soá baùn trôû laïi möùc bình thöôøng. Khi ñoù, chuùng coù theå ñöùng
khoâng vaø höùng buïi sao?
Olivier Blanchard 430 Ngöôøi Dòch: Baêng Taâm

Chapter 14
Cho tôùi baây giôø, chuùng ta ñaõ khoâng chuù yù nhieàu ñeán vai troø cuûa
caùc kyø voïng trong caùc thò tröôøng haøng hoùa vaø taøi chính. Chuùng ta ñaõ
boû qua chuùng trong khi xaây döïng caû moâ hình IS-LM, laãn thaønh phaàn
toång caàu cuûa moâ hình AS-AD xaây döïng treân cô sôû moâ hình IS-LM.
Khi xem xeùt thò tröôøng haøng hoùa, chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng tieâu
duøng phuï thuoäc vaøo thu nhaäp hieän taïi vaø raèng ñaàu tö phuï thuoäc vaøo
doanh soá baùn hieän taïi. Khi xem xeùt caùc thò tröôøng taøi chính chuùng ta
ñaõ goäp caùc taøi saûn vôùi nhau vaø goïi chuùng laø “traùi phieáu”; sau ñoù
chuùng ta taäp trung vaøo söï löïa choïn giöõa traùi phieáu vaø tieàn, vaø boû qua
söï löïa choïn giöõa traùi phieáu vaø coå phieáu, giöõa traùi phieáu ngaén haïn vaø
traùi phieáu daøi haïn v.v… Chuùng ta ñaõ ñôn giaûn hoùa nhö theá ñeå xaây
döïng nhaän xeùt tröïc quan veà caùc cô cheá cô baûn ñang dieãn ra. Baây giôø
laø luùc nghó veà vai troø cuûa kyø voïng trong caùc bieán ñoäng vaø vieäc kyø
voïng xaùc ñònh caùc bieán ñoäng. Ñaây laø nhieäm vuï cuûa chuùng ta trong
chöông naøy vaø 3 chöông sau.
Trong chöông naøy, toâi ñaët neàn taûng baèng caùch ñöa ra hai khaùi
nieäm chính yeáu: Moät laø söï khaùc bieät giöõa laõi suaát danh nghóa vaø laõi
suaát thöïc. Hai laø khaùi nieäm giaù trò hieän taïi ñaõ chieát khaáu kyø voïng.
Sau ñoù toâi chæ ra, trong hai phaàn cuoái cuûa chöông naøy, söï khaùc bieät
giöõa caùc laõi suaát danh nghóa vaø thöïc laøm saùng toû ra sao moái quan heä
giöõa caùc laõi suaát vaø laïm phaùt trong ngaén haïn vaø trung haïn. Ba
chöông sau döïa treân neàn taûng naøy. Chöông 15 xeùt tôùi vai troø cuûa caùc
kyø voïng trong caùc thò tröôøng taøi chính. Noù xem xeùt ñaëc bieät tôùi söï
xaùc ñònh caáu truùc veà thôøi haïn cuûa caùc laõi suaát, vaø söï xaùc ñònh giaù coå
phieáu. Chöông 16 xeùt tôùi vai troø cuûa caùc kyø voïng trong caùc quyeát
ñònh tieâu duøng vaø ñaàu tö . Chöông 17 keát hôïp nhöõng maûnh naøy laïi
vôùi nhau. Noù môû roäng phaân tích moâ hình IS-LM maø chuùng ta ñaõ
phaùt trieån trong phaàn coát loõi ñeå tính ñeán söï hieän dieän cuûa caùc kyø
voïng. Sau ñoù noù seõ xem xeùt tôùi vai troø vaø caùc giôùi haïn cuûa chính
saùch trong moät neàn kinh teá maø caùc kyø voïng ñoùng vai troø raát lôùn
trong vieäc taùc ñoäng tôùi caùc quyeát ñònh.

Chapter 14
14-1 Laõi suaát Danh nghóa so vôùi Laõi suaát Thöïc
Vaøo thaùng 1 naêm 1981, laõi suaát cuûa tín phieáu kho baïc moät naêm
– laõi suaát treân caùc traùi phieáu chính phuû coù thôøi haïn moät naêm –
laø 12,6%. Vaøo thaùng 1/1999, laõi suaát cuûa tín phieáu kho baïc moät
naêm chæ coù 4,5%. Maëc duø ña soá chuùng ta khoâng theå ñi vay vôùi
ñuùng laõi suaát ñoù nhö chính phuû, nhöng caùc laõi suaát aùp duïng cho
ngöôøi tieâu duøng cuõng thaáp hôn moät caùch ñaùng keå trong naêm
1999 so vôùi naêm 1981. Vieäc ñi vay trong naêm 1999 roõ raøng laø
reû hôn nhieàu so vôùi naêm 1981.
Hay trong tình huoáng theá naøy thì sao? Vaøo naêm 1981, laïm
phaùt khoaûng 12%. Vaøo naêm 1999, laïm phaùt khoaûng 2%.
Thoâng tin naøy döôøng nhö seõ raát quan troïng: laõi suaát cho ta bieát
ta phaûi traû bao nhieâu ñoâ la trong töông lai ñeå ñoåi laáy vieäc coù
ñöôïc theâm moät ñoâ la ngaøy hoâm nay. Nhöng chuùng ta khoâng
tieâu duøng ñoâ la; chuùng ta tieâu duøng haøng hoùa. Khi chuùng ta
vay, ñieàu chuùng ta thöïc söï muoán bieát laø chuùng ta seõ phaûi maát ñi
bao nhieâu haøng hoùa trong töông lai ñeå ñoåi laáy nhöõng haøng hoùa
maø ta coù ngaøy hoâm nay. Töông töï, khi chuùng ta cho vay, chuùng
ta muoán bieát chuùng ta seõ coù bao nhieâu haøng hoùa trong töông lai
– chöù khoâng phaûi bao nhieâu ñoâ la – ñeå coù ñöôïc nhöõng haøng hoùa
chuùng ta töø boû hoâm nay. Söï hieän dieän cuûa laïm phaùt laøm cho söï
phaân bieät naøy trôû neân quan troïng. Coù ích gì khi nhaän caùc khoaûn
thanh toaùn laõi cao trong töông lai neáu laïm phaùt giöõa baây giôø vaø
luùc ñoù cao tôùi möùc chuùng ta chæ coù theå mua ñöôïc moät ít haøng
hoùa baèng soá tieàn thu veà?
Ñeå xem xeùt ñieàu naøy xa hôn, chuùng ta haõy ñöa vaøo hai ñònh
Laõi suaát danh nghóa: laõi nghóa. Chuùng ta haõy goïi caùc laõi suaát tính theo ñoâ la (hoaëc laø,
suaát tính baèng ñoâ la
toång quaùt hôn, tính theo caùc ñôn vò cuûa ñoàng tieàn quoác gia) laø
Toâi seõ söû duïng caùc töø laõi suaát danh nghóa. Laõi suaát ñöôïc in trong caùc trang taøi chính
sau ñaây ñeå thay theá cho cuûa caùc baùo laø caùc laõi suaát danh nghóa. Ví duï, khi chuùng ta noùi
nhau “naêm nay” cho raèng laõi suaát tín phieáu kho baïc moät naêm laø 4,5%, chuùng ta
“hoâm nay” vaø “naêm muoán noùi raèng ñoái vôùi moãi moät ñoâ la chính phuû vay baèng caùch
tôùi” cho “sau moät naêm”
phaùt haønh nhöõng tín phieáu kho baïc moät naêm, chính phuû höùa seõ
vaø ngöôïc laïi.

Chapter 14
traû 1,045 ñoâ la sau moät naêm. Moät caùch toång quaùt hôn, neáu laõi
suaát danh nghóa cho naêm t laø it, vieäc vay moät ñoâ la naêm nay yeâu
caàu baïn phaûi traû 1 + it ñoâ la vaøo naêm tôùi. Moái quan heä naøy
ñöôïc bieåu thò trong Hình 14-1 (a): moät ñoâ la naêm nay töông öùng
vôùi 1 + it ñoâ la naêm tôùi.
Chuùng ta haõy goïi caùc laõi suaát ñöôïc bieåu hieän döôùi daïng moät
roå haøng hoùa laø laõi suaát thöïc. Nhö theá, neáu chuùng ta kyù hieäu laõi
Laõi suaát thöïc: laõi suaát
tính theo moät roå haøng suaát thöïc cho naêm t laø rt, thì theo ñònh nghóa, vieäc ñi vay moät
hoùa. khoaûn töông ñöông vôùi moät roå haøng hoùa trong naêm nay yeâu caàu
baïn phaûi traû moät khoaûn töông ñöông vôùi 1 + rt roå haøng hoùa vaøo
naêm tôùi. Moái quan heä naøy ñöôïc bieåu thò trong Hình 14-1(b): moät
roå haøng hoùa naêm nay töông öùng vôùi 1 + rt roå haøng hoùa naêm tôùi.
(a) Ñònh nghóa

Laõi suaát danh nghóa moät naêm
Naêm nay Naêm tôùi
1$ (1 + it)$
(b) Ñònh nghóa

Laõi suaát thöïc moät naêm
Naêm nay Naêm tôùi
1 haøng hoùa (1 + rt) haøng hoùa
HÌNH 14-1
c) Moái quan heä giöõa hai laõi suaát naøy:
Laõi suaát Danh nghóa Pt
vaø Laõi suaát Thöïc 1 haøng hoùa (1 + it) haøng hoùa
Pt e+1
Pt$ (1 + it)Pt$
Ghi chuù; $ kyù hieäu ñoâ la Myõ
Tính laõi suaát thöïc
Chuùng ta haõy xeùt moái quan heä giöõa laõi suaát thöïc vaø laõi suaát
danh nghóa. Giaû söû laõi suaát danh nghóa laø it. Laõi suaát thöïc rt
laø gì, vaø chuùng ta coù theå xaây döïng noù nhö theá naøo? Ñeå baét ñaàu,
Chapter 14
giaû ñònh raèng trong neàn kinh teá chæ coù moät loaïi haøng hoùa, chaúng
haïn baùnh mì (chuùng ta seõ boå sung theâm möùt quaû vaø caùc haøng
hoùa khaùc sau naøy). Neáu baïn ñi vay ñuû ñeå aên theâm 1 caân Anh
baùnh mì naêm nay, thì baïn seõ phaûi hoaøn traû bao nhieâu caân Anh
baùnh mì vaøo naêm tôùi?
Hình 14-1(c) giuùp chuùng ta tìm ra caâu traû lôøi.
• Neáu giaù 1 caân Anh baùnh mì naêm nay laø Pt ñoâ la, ñeå aên
theâm ñöôïc 1 caân Anh baùnh mì, baïn caàn vay Pt ñoâ la. Ñieàu
naøy ñöôïc theå hieän bôûi muõi teân ñi xuoáng trong Hình 14-1(c).
• Giaû söû it laø laõi suaát danh nghóa moät naêm, ñoù laø laõi suaát tính
theo ñoâ la. Neáu baïn vay Pt ñoâ la, baïn seõ phaûi hoaøn traû (1 +
it)Pt ñoâ la vaøo naêm tôùi. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän bôûi muõi teân
töø traùi sang phaûi ôû phía döôùi cuûa Hình 14-1(c).
• Ñieàu baïn quan taâm khoâng phaûi laø ñoâ la, maø laø nhöõng caân
Anh baùnh mì. Vì vaäy, böôùc sau cuøng coù lieân quan tôùi vieäc
chuyeån ñoåi ñoâ la sang caân Anh baùnh mì vaøo naêm tôùi. Haõy
kyù hieäu Pt e+1 laø giaù baùnh mì maø baïn kyø voïng cho naêm tôùi
(chæ soá treân “e” cho bieát ñoù laø moät kyø voïng: baïn chöa bieát
giaù baùnh mì naêm tôùi laø bao nhieâu). Nhö theá khoaûn baïn kyø
voïng phaûi hoaøn traû vaøo naêm tôùi, tính theo caân Anh baùnh mì,
baèng (1 + it)Pt/ Pt e+1 . Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän baèng muõi teân
ñi leân trong Hình 14-1(c).
Coäng theâm 1 vaøo caû 2 Keát hôïp phaàn (b) vaø (c) cuûa Hình 14-1 laïi, seõ daãn ñeán moät
veá cuûa ñaúng thöùc (14.2) coäng vôùi laõi suaát thöïc moät naêm, rt, ñöôïc xaùc ñònh bôûi
( Pt e+1 − Pt ) Pt
1+ π = 1+
e 1 + rt ≡ (1 + it) (14.1)
t
Pt Pt e+1
Ñaúng thöùc naøy troâng thaät ñaùng sôï. Hai pheùp bieán ñoåi ñôn
Saép xeáp laïi ta coù: giaûn seõ laøm noù troâng thaân thieän hôn:
Pt e+1
1+ π =
e
t
Haõy kyù hieäu laïm phaùt kyø voïng laø π te . Vôùi ñieàu kieän laø chæ
Pt
coù moät loaïi haøng hoùa – baùnh mì – tyû leä laïm phaùt kyø voïng baèng
thay ñoåi kyø voïng trong giaù tính baèng ñoâ la cuûa baùnh mì giöõa

Chapter 14
naêm nay vaø naêm tôùi , chia cho giaù tính baèng ñoâ la cuûa baùnh mì
Nghòch ñaûo caû hai veá:
trong naêm nay.
( Pt e+1 − Pt )
π te ≡ (14.2)
1 P Pt
e
= et
1+ πt Pt +1
Söû duïng ñaúng thöùc (14.2), vieát laïi Pt/ Pt e+1 trong ñaúng thöùc
Thay vaøo (14.1)
(14.1) thaønh1/(1 + π te ). Thay vaøo (14.1) ñeå coù:
1 − it 1 + it
1 + rt = (1 + rt) = (14.3)
1 + π te 1 + π te
Moät (1) coäng vôùi laõi suaát thöïc baèng tyû leä giöõa 1 coäng vôùi laõi
suaát danh nghóa, chia cho 1 coäng vôùi tyû leä laïm phaùt kyø voïng.
Ñaúng thöùc (14.3) cho ta ñònh nghóa chính xaùc cuûa laõi suaát
thöïc. Tuy nhieân, khi laõi suaát danh nghóa vaø laïm phaùt kyø voïng
Pheùp xaáp xæ naøy ñöôïc khoâng quaù lôùn – chaúng haïn ít hôn 20% moät naêm – moät pheùp
ruùt ra trong ñònh ñeà 6,
tính xaáp xæ cho phöông trình naøy ñöôïc ñöa ra bôûi moái quan heä
Phuï ñính 2. Muoán thaáy
ñöôïc pheùp xaáp xæ naøy
ñôn giaûn hôn.
cho ta giaù trò gaàn ñuùng rt ≈ it – π te (14.4)
ñeán möùc naøo, giaû söû laõi
suaát danh nghóa laø 10% Ñaúng thöùc (14.4) ñôn giaûn, vaø baïn caàn nhôù noù. Noù noùi raèng
vaø laïm phaùt kyø voïng laø
laõi suaát thöïc (xaáp xæ) baèng laõi suaát danh nghóa tröø laïm phaùt kyø
5%. Söû duïng coâng thöùc
chính xaùc (14.3) cho ta voïng. Noù coù nhieàu yù nghóa:
rt = 4,8%. Giaù trò xaáp xæ
do ñaúng thöùc (14.4) ñöa • Khi laïm phaùt kyø voïng baèng zero, caùc laõi suaát danh nghóa vaø
ra laø 5%, cuõng gaàn ñuùng thöïc baèng nhau.
moät caùch thoûa ñaùng.
• Vì laïm phaùt kyø voïng thöôøng laø döông, neân laõi suaát thöïc
Pheùp xaáp xæ naøy khoâng
toát gaàn baèng nhö theá khi
thöôøng laø thaáp hôn laõi suaát danh nghóa.
caùc laõi suaát danh nghóa • Ñoái vôùi moät laõi suaát danh nghóa cho tröôùc, tyû leä laïm phaùt kyø
vaø laïm phaùt kyø voïng laø voïng caøng cao, laõi suaát thöïc caøng thaáp.
raát cao, ví duï laàn löôït
baèng 100% vaø 80% – Tröôøng hôïp maø laïm phaùt kyø voïng tình côø baèng vôùi laõi suaát
coâng thöùc chính xaùc cho
danh nghóa ñaùng ñeå ta xem xeùt kyõ hôn. Giaû söû laõi suaát danh
ta laõi suaát thöïc laø 11%,
trong khi pheùp xaáp xæ nghóa vaø laïm phaùt kyø voïng ñeàu baèng 10%, vaø baïn laø ngöôøi ñi
cho keát quaû laø 20%. vay. Ñoái vôùi moãi ñoâ la baïn vay, baïn seõ phaûi hoaøn traû 1,10 ñoâ
la trong naêm tôùi, nhöng ñoâ la seõ ñaùng giaù keùm ñi 10% tính theo

Chapter 14
haøng hoùa vaøo naêm tôùi. Vì vaäy, neáu baïn vay moät khoaûn töông
ñöông vôùi moät haøng hoùa, baïn seõ phaûi hoaøn traû moät khoaûn töông
ñöông vôùi moät haøng hoùa vaøo naêm tôùi: chi phí thöïc cuûa vieäc ñi
vay – laõi suaát thöïc – baèng zero. Baây giôø giaû söû baïn laø ngöôøi
cho vay: ñoái vôùi moãi moät ñoâ la baïn cho vay, baïn seõ nhaän ñöôïc
1,10 ñoâ la vaøo naêm tôùi. Ñieàu naøy troâng haáp daãn, nhöng ñoâ la
vaøo naêm tôùi seõ ñaùng giaù ít ñi 10% tính theo haøng hoùa. Neáu baïn
cho vay moät khoaûn töông ñöông vôùi moät haøng hoùa, baïn seõ thu
ñöôïc moät khoaûn töông ñöông vôùi moät haøng hoùa vaøo naêm tôùi:
maëc duø laõi suaát danh nghóa laø 10%, laõi suaát thöïc baèng zero.
Cho tôùi baây giôø, chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng chæ coù moät loaïi
haøng hoùa laø baùnh mì. Nhöng chuùng ta coù theå khaùi quaùt hoùa moät
caùch deã daøng nhöõng ñieàu chuùng ta vöøa laøm ôû treân. Chuùng ta
Laõi suaát thöïc (i – πe) chæ caàn thay theá möùc giaù – giaù cuûa moät roå haøng hoùa – cho giaù
döïa treân laïm phaùt kyø baùnh mì. Neáu chuùng ta söû duïng chæ soá giaù tieâu duøng (CPI) ñeå
voïng chöù khoâng phaûi ño löôøng möùc giaù thì laõi suaát thöïc seõ cho bieát chuùng ta caàn töø
laïm phaùt thöïc teá. Neáu boû bao nhieâu tieâu duøng trong naêm tôùi ñeå tieâu duøng nhieàu hôn
laïm phaùt thöïc teá hoùa ra
vaøo hoâm nay.
laø khaùc bieät vôùi laïm
phaùt kyø voïng, thì laõi suaát
thöïc ñöôïc hieän thöïc hoùa Laõi suaát Danh nghóa vaø Laõi suaát Thöïc taïi Hoa Kyø
(i – π) seõ khaùc bieät vôùi keå töø naêm 1978.
laõi suaát thöïc naøy.
Ñeå theå hieän söï phaân
bieät naøy, laõi suaát thöïc
Chuùng ta haõy trôû laïi caâu hoûi maø chuùng ta ñaõ ñaët ra töø ñaàu phaàn
ñoââi khi ñöôïc goïi laø laõi naøy. Baây giôø chuùng ta coù theå phaùt bieåu laïi noù nhö sau: coù phaûi
suaát thöïc tieân lieäu laõi suaát thöïc trong naêm 1999 thaáp hôn trong naêm 1981? Toång
(ex-ante) (”tieân lieäu” coù quaùt hôn, ñieàu gì ñaõ xaûy ra vôùi laõi suaát thöïc taïi Hoa Kyø keå töø
nghóa laø “tröôùc khi söï ñaàu nhöõng naêm 1980?
vieäc xaûy ra”; ôû ñaây laø
tröôùc khi ngöôøi ta bieát
ñöôïc tyû leä laïm phaùt), vaø Caâu traû lôøi ñöôïc theå hieän trong Hình 14–2, noù veõ caû hai laõi
laõi suaát thöïc ñöôïc hieän suaát danh nghóa vaø thöïc töø naêm 1978. Ñoái vôùi moãi naêm, laõi
thöïc hoùa ñöôïc goïi laø laõi suaát danh nghóa laø laõi suaát cuûa tín phieáu kho baïc thôøi haïn moät
suaát thöïc haäu suy (ex- naêm vaøo ñaàu naêm. Ñeå xaây döïng ñöôïc laõi suaát thöïc, chuùng ta
post) (“haäu suy” coù
caàn coù moät soá ño laïm phaùt kyø voïng – chính xaùc hôn, laø tyû leä
nghóa laø “sau khi söï
vieäc xaûy ra”; ôû ñaây laø
laïm phaùt ñöôïc kyø voïng vaøo ñaàu töøng naêm. Ñoái vôùi moãi naêm,
sau khi ngöôøi ta bieát chuùng ta söû duïng döï baùo thöông maïi veà laïm phaùt CPI cho naêm
ñöôïc tyû leä laïm phaùt) ñoù ñaõ coâng boá vaøo cuoái naêm tröôùc bôûi Data Resources

Chapter 14
Incorporated, moät haõng chuyeân veà döï baùo kinh teá. Ví duï, döï
baùo laïm phaùt söû duïng trong vieäc xaây döïng laõi suaát thöïc cho
naêm 1999 laø döï baùo laïm phaùt ñöôïc coâng boá bôûi DRI trong
thaùng 12/1998 – laø 2,0%.
Hình 14.2 cho thaáy taàm quan troïng cuûa vieäc ñieàu chænh theo
laïm phaùt. Trong khi laõi suaát danh nghóa trong naêm 1999 thaáp
hôn nhieàu so vôùi naêm 1981, thì laõi suaát thöïc trong naêm 1999
thöïc ra laïi cao hôn so vôùi naêm 1981: 2,5% trong naêm 1999 so
vôùi 0,8% trong naêm 1981. Ñieàu naøy laø do thöïc teá raèng laïm
phaùt (vaø ñi keøm vôùi noù laø laïm phaùt kyø voïng) ñaõ giaûm ñeàu ñaën
keå töø ñaàu nhöõng naêm 1980.
HÌNH 14–2
Laõi suaát Danh nghóa

Laõi suaát danh nghóa
vaø Laõi suaát Thöïc cuûa
Tín phieáu Kho baïc
thôøi haïn moät naêm taïi
Phaàn traêm
Myõ, 1978–1999
Maëc duø laõi suaát danh

nghóa giaûm ñaùng keå töø
ñaàu nhöõng naêm 1980, Laõi suaát
thöïc
nhöng laõi suaát thöïc
trong naêm 1999 thöïc ra
laïi cao hôn so vôùi hoài
ñoù.
14.2 Caùc Giaù trò Hieän taïi ñaõ Chieát khaáu Kyø voïng
Baây giôø haõy quay sang khaùi nieäm cô baûn thöù hai maø chuùng ta
giôùi thieäu trong chöông naøy, laø khaùi nieäm giaù trò hieän taïi ñaõ
chieát khaáu kyø voïng
Ñeå thaáy vì sao khaùi nieäm naøy höõu ích, haõy quay trôû laïi ví
duï cuûa nhaø quaûn lyù ñang xem xeùt lieäu coù mua moät coã maùy môùi
hay khoâng. Moät maët, vieäc mua vaø laép ñaët coã maùy naøy ñoøi hoûi
moät khoaûn chi phí ngaøy hoâm nay. Maët khaùc, coã maùy môùi cho
pheùp saûn xuaát ra saûn löôïng cao hôn, coù ñöôïc doanh soá baùn haøng

Chapter 14
cao hôn, vaø nhö theá thu ñöôïc caùc khoaûn lôïi nhuaän cao hôn trong
töông lai. Vaán ñeà ñaët ra vôùi nhaø quaûn lyù naøy laø lieäu coù phaûi giaù
trò cuûa caùc khoaûn lôïi nhuaän kyø voïng naøy cao hôn chi phí mua
vaø laép ñaët maùy. Ñoù chính laø nôi maø khaùi nieäm veà giaù trò hieän
taïi ñaõ chieát khaáu kyø voïng coù ích: Giaù trò hieän taïi ñaõ chieát
khaáu kyø voïng cuûa moät chuoãi caùc khoaûn thanh toaùn töông lai laø
giaù trò ngaøy hoâm nay cuûa chuoãi kyø voïng nhöõng khoaûn thanh
toaùn naøy. Moät khi nhaø quaûn lyù ñaõ tính toaùn ñöôïc giaù trò hieän taïi
ñaõ chieát khaáu kyø voïng cuûa chuoãi caùc khoaûn lôïi nhuaän naøy, vaán
ñeà cuûa coâ ta trôû neân ñôn giaûn. Neáu giaù trò naøy vöôït quaù chi phí
ban ñaàu, coâ ta caàn tieán haønh vaø mua coå maùy. Neáu khoâng phaûi
nhö vaäy thì coâ ta khoâng neân laøm.
Nhö trong tröôøng hôïp laõi suaát thöïc thuoäc phaàn 14–1, vaán ñeà
treân thöïc teá laø caùc giaù trò hieän taïi ñaõ chieát khaáu kyø voïng khoâng
theå quan saùt ñöôïc moät caùch tröïc tieáp. Chuùng caàn ñöôïc xaây
döïng neân töø thoâng tin veà chuoãi thanh toaùn kyø voïng vaø laõi suaát.
Ñaàu tieân haõy xem caùc cô cheá trong vieäc xaây döïng.
Tính toaùn Giaù trò Hieän taïi ñaõ Chieát khaáu Kyø voïng
Neáu laõi suaát danh nghóa moät naêm laø it, vieäc cho vay moät ñoâ la
naêm nay seõ mang laïi 1 + it ñoâ la trong naêm tôùi. Moät caùch töông
ñöông, vieäc vay moät ñoâ la naêm nay haøm yù phaûi traû laïi 1 + it ñoâ
la vaøo naêm tôùi. Vôùi yù nghóa naøy, moät ñoâ la naêm nay ñaùng giaù
1 + it ñoâ la naêm tôùi. Moái quan heä naøy ñöôïc theå hieän baèng ñoà
thò treân Hình 14.3(a).
Haõy xoay ngöôïc lyù luaän naøy laïi vaø hoûi: moät ñoâ la vaøo naêm
tôùi ñaùng giaù bao nhieâu ñoâ la trong naêm nay? Caâu traû lôøi, nhö
ñöôïc chæ ra trong Hình 14.3(b), laø 1/(1 + it) ñoâ la. Haõy nghó veà
ñieàu naøy theo caùch sau: Neáu baïn cho vay 1/(1 + it) ñoâ la naêm
nay, baïn seõ nhaän ñöôïc 1/(1 + it) x (1 + it) = moät ñoâ la naêm tôùi.
Töông ñöông nhö vaäy, neáu baïn vay 1/(1 + it) ñoâ la naêm nay,
baïn seõ phaûi thanh toaùn laïi chính xaùc moät ñoâ la naêm tôùi.

Chapter 14
HÌNH 14–3
Naêm nay Naêm tôùi 2 naêm sau
Tính giaù trò hieän taïi ñaõ
(a) 1$ (1 + it) $
chieát khaáu
1
(b) $ 1$
1 + it
(c) 1$ (1 + it)(1 + it+1)$
1
(d) $ 1$
(1 + i t )(1 + it +1 )
Vaäy laø, moät ñoâ la naêm tôùi ñaùng giaù 1/(1 + it) ñoâ la naêm nay.
Moät caùch chính thöùc hôn, chuùng ta noùi raèng 1/(1 + it) laø giaù trò
hieän taïi ñaõ chieát khaáu cuûa moät ñoâ la naêm tôùi. Töø “hieän taïi”
xuaát phaùt töø thöïc teá raèng chuùng ta ñang xeùt giaù trò cuûa moät
khoaûn thanh toaùn vaøo naêm tôùi tính theo ñoâ la hoâm nay. Töø “ñaõ
chieát khaáu” xuaát phaùt töø thöïc teá raèng giaù trò naêm tôùi ñöôïc chieát
khaáu, vôùi 1/(1 + it) laø heä soá chieát khaáu (laõi suaát danh nghóa moät
naêm, it, ñoâi khi ñöôïc goïi laø suaát chieát khaáu). Löu yù raèng vì laõi
suaát danh nghóa luoân laø döông, neân heä soá chieát khaáu luoân nhoû
hôn 1: moät ñoâ la naêm tôùi ñaùng giaù ít hôn moät ñoâ la naêm nay.
Laõi suaát danh nghóa caøng cao, thì giaù trò naêm nay cuûa moät ñoâ la
naêm tôùi caøng thaáp. Neáu i = 5% thì giaù trò naêm nay cuûa moät ñoâ
la naêm tôùi laø 1/1,05 ≈ 95 xu Myõ. Neáu i = 10% thì giaù trò naêm
nay cuûa moät ñoâ la naêm tôùi laø 1/1,10 ≈ 91 xu Myõ.
Suaát chieát khaáu: it Baây giôø aùp duïng logic y nhö vaäy vaøo giaù trò naêm nay cuûa
Heä soá chieát khaáu: moät ñoâ la hai naêm sau (sau hai naêm keå töø baây giôø). Hieän thôøi,
1/(1+it) giaû ñònh raèng caùc laõi suaát danh nghóa moät naêm hieän taïi vaø töông
Neáu suaát chieát khaáu lai ñaõ ñöôïc bieát chaéc chaén. Goïi it laø laõi suaát danh nghóa trong
taêng leân, thì heä soá chieát
khaáu giaûm xuoáng.
naêm nay, vaø it+1 laø laõi suaát danh nghóa moät naêm trong naêm tôùi.
Neáu baïn cho vay moät ñoâ la trong thôøi haïn hai naêm, baïn seõ
nhaän ñöôïc (1 + it)(1 + it+1) ñoâ la sau hai naêm keå töø baây giôø. Noùi
caùch khaùc, moät ñoâ la naêm nay ñaùng giaù (1 + it)(1 + it+1) ñoâ la
hai naêm sau. Moái lieân heä naøy ñöôïc theå hieän trong Hình 14.3(c).

Chapter 14
Moät ñoâ la hai naêm sau ñaùng giaù bao nhieâu vaøo naêm nay?
Cuõng baèng logic nhö treân ñaây, caâu traû lôøi laø 1/(1 + it)(1 + it+1)
ñoâ la: neáu baïn cho vay 1/[(1 + it)(1 + it+1)] ñoâ la naêm nay, baïn
seõ nhaän ñöôïc ñuùng moät ñoâ la sau 2 naêm. Moät caùch chính thöùc
hôn, giaù trò hieän taïi ñaõ chieát khaáu cuûa moät ñoâ la hai naêm sau
baèng 1/(1 + it)(1 + it+1) ñoâ la. Moái quan heä naøy ñöôïc chæ ra
trong Hình 14.3(d). Ví duï, neáu laõi suaát danh nghóa moät naêm laø
nhö nhau trong naêm nay vaø naêm tôùi vaø baèng 5%, töùc laø
it = it+1 = 5%, thì giaù trò hieän taïi cuûa moät ñoâ la sau hai naêm baèng
1/(1,05)2 hoaëc khoaûng 91 xu Myõ naêm nay.
Coâng thöùc toång quaùt. Ta vöøa traûi qua caùc böôùc naøy, neân vieäc
ruùt ra giaù trò hieän taïi ñaõ chieát khaáu cho tröôøng hôïp toång quaùt
thaät deã daøng.
Haõy xeùt moät chuoãi caùc khoaûn thanh toaùn baèng ñoâ la, baây giôø
vaø trong töông lai. Hieän thôøi haõy giaû ñònh raèng caùc khoaûn thanh
toaùn trong töông lai naøy ñaõ ñöôïc bieát moät caùch chaéc chaén. Kyù
hieäu khoaûn thanh toaùn hieän taïi laø zt$, khoaûn thanh toaùn naêm tôùi
laø zt+1$, khoaûn thanh toaùn hai naêm sau laø zt+2$. v.v…
Giaù trò hieän taïi ñaõ chieát khaáu cuûa chuoãi thanh toaùn naøy – ñoù
laø giaù trò tính baèng ñoâ la naêm nay cuûa chuoãi caùc khoaûn thanh
toaùn, maø ta seõ goïi laø Vt$ – ñöôïc cho bôûi coâng thöùc:
1 1
Vt $ = z t $ + z t +1 $ + z t + 2 $ + ...
(1 + it ) (1 + it )(1 + i t +1 )
Moãi khoaûn thanh toaùn trong töông lai ñöôïc nhaân vôùi heä soá
chieát khaáu töông öùng cuûa noù. Khoaûn thanh toaùn caøng xa trong
töông lai thì heä soá chieát khaáu caøng nhoû, vaø vì vaäy giaù trò trong naêm
nay cuûa khoaûn thanh toaùn ñoù caøng nhoû. Noùi caùch khaùc, caùc khoaûn
thanh toaùn trong töông lai ñöôïc chieát khaáu nhieàu hôn, neân giaù trò
hieän taïi cuûa chuùng thaáp hôn.
Cho tôùi giôø, chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng caû nhöõng khoaûn
thanh toaùn töông lai laãn caùc laõi suaát töông lai ñeàu ñaõ bieát chaéc.

Chapter 14
Tuy nhieân, caùc quyeát ñònh thöïc teá phaûi ñöôïc döïa treân kyø voïng
veà caùc khoaûn thanh toaùn töông lai chöù khoâng phaûi treân giaù trò
thöïc teá cuûa nhöõng khoaûn thanh toaùn naøy. Trong ví duï tröôùc ñaây
cuûa chuùng ta, nhaø quaûn lyù khoâng theå bieát chaéc laø coã maùy thöïc
teá seõ ñem laïi khoaûn lôïi nhuaän laø bao nhieâu; coâ ta cuõng khoâng
theå bieát chaéc laõi suaát seõ laø bao nhieâu. Ñieàu toát nhaát maø coâ ta
coù theå laøm laø tìm nhöõng döï baùo toát nhaát coù theå ñöôïc, vaø sau ñoù
tính giaù trò hieän taïi ñaõ chieát khaáu kyø voïng cuûa caùc khoaûn lôïi
nhuaän, döïa treân nhöõng döï baùo naøy.
Chuùng ta tính giaù trò hieän taïi ñaõ chieát khaáu kyø voïng theá naøo
khi chöa bieát chaéc nhöõng khoaûn thanh toaùn trong töông lai hay
laõi suaát töông lai? Veà cô baûn thì cuõng nhö caùch ñaõ laøm tröôùc
ñaây, nhöng thay caùc khoaûn thanh toaùn töông lai ñaõ bieát vaø caùc
laõi suaát ñaõ bieát trong bieåu thöùc treân ñaây baèng caùc khoaûn thanh
toaùn töông lai kyø voïng vaø caùc laõi suaát kyø voïng1. Moät caùch chính
thöùc, kyù hieäu caùc khoaûn thanh toaùn kyø voïng naêm tôùi laø z te+1 $,
caùc khoaûn thanh toaùn kyø voïng hai naêm sau laø z te+ 2 $ v.v. Töông
töï, kyù hieäu laõi suaát danh nghóa moät naêm kyø voïng cuûa naêm tôùi laø
i te+1 v.v (laõi suaát danh nghóa moät naêm cuûa naêm nay, it, ñaõ ñöôïc
bieát vaøo ngaøy hoâm nay, neân khoâng caàn theâm chæ soá “e” ôû phía
treân). Giaù trò hieän taïi ñaõ chieát khaáu kyø voïng cuûa chuoãi kyø voïng
caùc khoaûn thanh toaùn ñöôïc cho bôûi coâng thöùc:
1 1
Vt $ = z t $ + z te+1 $ + e
z te+ 2 $ + ... (14.5)
(1 + it ) (1 + it )(1 + i t +1 )
“Giaù trò hieän taïi ñaõ chieát khaáu kyø voïng” laø moät dieãn ñaït naëng
neà; Toâi seõ thöôøng söû duïng ngaén goïn laø hieän giaù (giaù trò hieän taïi).
Ñoàng thôøi seõ thuaän tieän hôn khi ta coù moät caùch vieát goïn caùc bieåu
thöùc nhö phöông trình (14.5). Ñeå kyù hieäu hieän giaù cuûa moät chuoãi
kyø voïng cuûa z$, toâi seõ vieát laø V(zt$), hoaëc chæ laø V(z$).
1
ÑAØO SAÂU HÔN. Khaúng ñònh naøy che daáu moät vaán ñeà khoù. Neáu ngöôøi ta khoâng thích ruûi ro, thì giaù trò cuûa
moät khoaûn thanh toaùn ruûi ro, baây giôø hay trong töông lai, seõ thaáp hôn laø cuûa moät khoaûn thanh toaùn ít ruûi ro hôn,
ngay khi caû hai cuøng coù giaù trò kyø voïng nhö nhau. Toâi seõ boû qua hieäu öùng naøy ôû ñaây, giaû ñònh ngaàm raèng ngöôøi
trong neàn kinh teá naøy ñeàu trung laäp vôùi ruûi ro (hoï baøng quan vôùi ruûi ro). Nghieân cöùu veà ñieàu gì xaûy ra khi
ngöôøi ta gheùt ruûi ro (khi hoï khoâng thích ruûi ro) seõ ñöa chuùng ta ñi quaù xa. Ñieàu ñoù yeâu caàu phaûi coù caû moät
khoùa hoïc, cuï theå laø khoùa hoïc veà lyù thuyeát taøi chính.

Chapter 14
Söû duïng Hieän giaù: Caùc ví duï
Phöông trình (14.5) coù hai yù nghóa quan troïng laø:

• Hieän giaù phuï thuoäc moät caùch thuaän chieàu vaøo caùc khoaûn thanh
z$ hay ze$ töông lai toaùn hieän taïi vaø kyø voïng trong töông lai. Gia taêng z$ hay baát cöù
↑⇒V↑ ze$ trong töông lai naøo ñeàu daãn tôùi gia taêng hieän giaù.
• Hieän giaù phuï thuoäc moät caùch nghòch chieàu vaøo laõi suaát hieän
taïi vaø laõi suaát kyø voïng trong töông lai. Gia taêng i hoaëc baát
i hay ie töông lai ↑⇒V↓ cöù ie naøo trong töông lai ñeàu daãn tôùi giaûm suùt hieän giaù.
Tuy nhieân, phöông trình (14.5) khoâng ñôn giaûn, vaø ta coù theå
hình thaønh nhaän xeùt tröïc quan toát nhaát ñoái vôùi nhöõng taùc duïng
naøy baèng caùch xeùt moät vaøi thí duï.
Laõi suaát Khoâng ñoåi. Ñeå taäp trung vaøo caùc taùc ñoäng cuûa chuoãi
caùc khoaûn thanh toaùn ñoái vôùi hieän giaù, giaû ñònh raèng laõi suaát
ñöôïc kyø voïng laø khoâng ñoåi theo thôøi gian, vì theá it = i te+1 = …, vaø
kyù hieäu giaù trò chung cuûa chuùng laø i, coâng thöùc tính hieän giaù –
phöông trình (14,5) – trôû thaønh
1 1
Vt $ = z t $ + z te+1 $ + 2
z te+ 2 $ + ... (14.6)
(1 + i ) (1 + i )
Caùc troïng soá töông öùng
vôùi caùc soá haïng cuûa moät Trong tröôøng hôïp naøy, hieän giaù laø toång coù troïng soá cuûa caùc
caáp soá nhaân. Haõy xem khoaûn thanh toaùn hieän taïi vaø kyø voïng trong töông lai: caùc troïng
caùc caáp soá nhaân trong soá giaûm theo caáp soá nhaân qua thôøi gian. Troïng soá cuûa khoaûn
Phuï luïc 2.
thanh toaùn naêm nay laø 1, troïng soá cuûa khoaûn thanh toaùn sau n
naêm laø [1/(1 + i}]n. Vôùi laõi suaát döông, caùc troïng soá seõ ngaøy
caøng tieán daàn tôùi zero khi ta xeùt veà töông lai ngaøy caøng xa hôn.
Ví duï, vôùi moät laõi suaát baèng 10%, troïng soá cuûa khoaûn thanh
toaùn sau 10 naêm baèng 1/(1 + 0,10)10 = 0,386, vì theá moät khoaûn
thanh toaùn 1000$ sau 10 naêm ñaùng giaù 386$ trong naêm nay;
troïng soá cuûa khoaûn thanh toaùn sau 30 naêm laø 1/(1 + 0,10)30 =
0,057, vì theá moät thanh toaùn 1000$ sau 30 naêm chæ ñaùng giaù
57$ naêm nay!

Chapter 14
Laõi suaát Khoâng ñoåi vaø Khoaûn Thanh toaùn Khoâng ñoåi. Trong
moät soá tröôøng hôïp, chuoãi caùc khoaûn thanh toaùn maø ta muoán tính
toaùn hieän giaù laø ñôn giaûn. Ví duï, moät hôïp ñoàng vay coù theá
chaáp thôøi haïn 30 naêm vôùi laõi suaát coá ñònh thoâng thöôøng yeâu caàu
nhöõng khoaûn thanh toaùn baèng ñoâ la khoâng ñoåi trong 30 naêm.
Haõy xeùt moät chuoãi caùc khoaûn thanh toaùn baèng nhau – goïi
chuùng laø z$, khoâng coù chæ soá thôøi gian – trong n naêm bao goàm
caû naêm hieän taïi. Trong tröôøng hôïp naøy, coâng thöùc hieän giaù
trong phöông trình (14.6) ñôn giaûn laïi coøn:
 1 1 
Vt $ = 1 + + ... + n −1 
× z$
 (1 + i ) (1 + i ) 
Vì caùc soá haïng trong bieåu thöùc trong ngoaëc theå hieän moät
Cho tôùi baây giôø, caáp soá caáp soá nhaân, neân chuùng ta coù theå tính toång cuûa caáp soá nhaân naøy
nhaân khoâng chöùa baát cöù vaø thu ñöôïc
moät bí maät naøo, vaø baïn 1 − [1 /(1 + i ) n ]
seõ khoâng gaëp khoù khaên Vt $ = × z$
1 − [1 /(1 +i )]
naøo khi suy ra moái quan
heä naøy. Nhöng neáu baïn
gaëp khoù khaên thì haõy Giaû söû baïn vöøa truùng moät trieäu ñoâ la töø xoå soá nhaø nöôùc vaø
xem Phuï luïc 2. ñöôïc trao moät taám seùc 1.000.000$ daøi 6 boä treân voâ tuyeán truyeàn
hình. Sau ñoù, baïn ñöôïc ngöôøi ta cho bieát raèng ñeå baûo veä baïn
khoûi nhöõng baûn naêng tieâu tieàn teä haïi nhaát cuûa baïn cuõng nhö
cuûa nhieàu “ngöôøi baïn” môùi cuûa baïn, nhaø nöôùc seõ traû cho baïn
moät trieäu ñoâ la döôùi daïng caùc khoaûn traû haøng naêm baèng nhau laø
50.000$ trong suoát 20 naêm tôùi. Hieän giaù cuûa giaûi thöôûng cuûa
baïn laø bao nhieâu? Ví duï, laáy laõi suaát laø 6%, phöông trình treân
cho ta V = (0,688/0,057) x 50.000$ = hoaëc khoaûng 608.000$.
Khoâng toài, nhöng vieäc thaéng giaûi thöôûng naøy khoâng laøm baïn trôû
HIeän giaù laø bao nhieâu thaønh nhaø trieäu phuù.
neáu i baèng 4%? 8%?
(Traû lôøi: 706.000$, Laõi suaát Khoâng ñoåi vaø Khoaûn Thanh toaùn Khoâng ñoåi, Dieãn
530.000$)
ra Maõi maõi. Haõy ñi tieáp moät böôùc vaø giaû ñònh raèng nhöõng
khoaûn thanh toaùn naøy khoâng nhöõng khoâng ñoåi, maø coøn dieãn ra
maõi maõi. Ta khoù tìm ñöôïc nhöõng ví duï cuûa ñôøi thöïc phuø hôïp
vôùi tröôøng hôïp naøy, nhöng coù moät thí duï töø nöôùc Anh cuûa theá
kyû 19, khi chính phuû phaùt haønh coâng traùi hôïp nhaát, ñoù laø nhöõng

Chapter 14
traùi phieáu traû moät khoaûn tieàn coá ñònh haøng naêm vónh vieãn. Goïi
Nhieàu coâng traùi hôïp z$ laø khoaûn thanh toaùn khoâng ñoåi. Giaû söû raèng nhöõng khoaûn
nhaát ñöôïc chính phuû
thanh toaùn naøy baét ñaàu töø naêm tôùi, chöù khoâng phaûi ngay laäp töùc
Anh mua trôû laïi vaøo
cuoái theá kyû 19 vaø ñaàu nhö trong ví duï tröôùc (ñieàu naøy laøm pheùp ñaïi soá ñôn giaûn hôn).
theá kyû 20. Nhöng moät Töø phöông trình (14.6), chuùng ta coù:
soá vaãn coøn ñang toàn taïi.
1 1
Vt $ = z$ + z $ + ...
(1 + i ) (1 + i ) 2
1  1 
= 1+ + ... z $
(1 + i )  (1 + i ) 
trong ñoù doøng thöù hai laø do laáy thöøa soá chung 1/(1 + i). Ta seõ
thaáy roõ lyù do laáy thöøa soá chung 1/(1 + i) khi ta xem phaàn trong
ngoaëc: ñoù laø toång cuûa moät caáp soá nhaân voâ haïn, vì theá ta coù theå
söû duïng tính chaát cuûa caùc toång cuûa caáp soá nhaân ñeå vieát laïi giaù
trò hieän taïi nhö sau:
1 1
Vt $ = × z$
1 + i 1 − [1 /(1 + i )]
Hoaëc ruùt goïn laïi (caùc böôùc ñöôïc chæ ra ôû phaàn öùng duïng cuûa
ñònh ñeà 2 trong Phuï luïc 2)
z$
Vt $ =
i
Giaù trò hieän taïi cuûa moät chuoãi khoâng ñoåi caùc khoaûn thanh
toaùn z$ baèng tæ soá cuûa z$ treân laõi suaát i. Ví duï, neáu laõi suaát ñöôïc
kyø voïng laø 5% maõi maõi, thì hieän giaù cuûa moät coâng traùi hôïp nhaát
traû 10$ haøng naêm vónh vieãn seõ baèng 10$/0,05 = 200$. Neáu laõi
suaát taêng vaø baây giôø ñöôïc kyø voïng laø 10% maõi maõi, thì hieän giaù
cuûa coâng traùi hôïp nhaát naøy giaûm xuoáng coøn 10$/0,10 = 100$.
Laõi suaát Zero. Do coù vieäc chieát khaáu, neân tính toaùn giaù trò
hieän taïi ñaõ chieát khaáu thöôøng caàn söû duïng maùy tính. Tuy
nhieân, coù moät tröôøng hôïp ñaëc bieät ñaùng nhôù trong ñoù vieäc tính
toaùn ñöôïc ñôn giaûn hoùa. Ñoù laø tröôøng hôïp laõi suaát baèng zero.
Vì laõi suaát treân thöïc teá laø döông, ñieàu naøy chæ laø moät pheùp gaàn
ñuùng, nhöng noù raát höõu ích cho vieäc tính toaùn sô boä (ghi voäi
ñaèng sau phong bì). Lyù do laø hieån nhieân töø phöông trình (14.6):
Neáu i = 0, thì 1/(1 + i) baèng 1, vaø 1/(1 + i)n cuõng baèng 1 ñoái vôùi
Chapter 14
moïi soá muõ n. Vì lyù do ñoù, giaù trò hieän taïi ñöôïc chieát khaáu cuûa
moät chuoãi caùc khoaûn thanh toaùn kyø voïng vôùi laõi suaát zero khi
Pheùp xaáp xæ teä ñeán möùc
ñoù chæ laø toång cuûa caùc khoaûn thanh toaùn kyø voïng naøy.
naøo, ñieàu naøy phuï thuoäc
vaøo laõi suaát lôùn hôn soá
0 bao nhieâu. Haõy trôû Laõi suaát Danh nghóa so vôùi Laõi suaát Thöïc, Giaù trò Hieän taïi
laïi thí duï veà xoå soá.
Toång caùc khoaûn thanh Cho tôùi ñaây chuùng ta ñaõ tính hieän giaù cuûa moät chuoãi caùc khoaûn
toaùn laø 1.000.000$, neáu
thanh toaùn tính baèng ñoâ la baèng caùch söû duïng laõi suaát tính theo
laõi suaát laø 1% thì giaù trò
hieän taïi cuûa caùc khoaûn ñoâ la – laõi suaát danh nghóa. Ñaëc bieät laø chuùng ta ñaõ vieát ñöôïc
thanh toaùn laø 911.000$. phöông trình (14.5)
Pheùp xaáp xæ naøy khoâng
teä laém. Neáu laõi suaát laø 1 1
Vt $ = z t $ + z te+1 $ + z te+ 2 $ + ...
2% thì giaù trò hieän taïi (1 + it ) (1 + it )(1 + i te+1 )
kyø voïng laø 834.000$.
Pheùp xaáp xæ nhanh
choùng trôû neân teä hôn. trong ñoù it, i te+1 , . . . laø chuoãi caùc laõi suaát danh nghóa hieän taïi vaø
kyø voïng trong töông lai, vaø zt$, z te+1 $ , z te+ 2 $ , . . . laø chuoãi caùc
khoaûn thanh toaùn hieän taïi vaø kyø voïng trong töông lai baèng ñoâ la.
Giaû söû thay vaøo ñoù chuùng ta muoán tính hieän giaù cuûa moät
chuoãi caùc khoaûn thanh toaùn thöïc, töùc laø nhöõng khoaûn thanh
toaùn tính theo moät roå haøng hoùa chöù khoâng phaûi tính theo ñoâ la.
Theo cuøng logic nhö treân, ñieàu chuùng ta caàn laøm laø söû duïng laõi
suaát ñuùng cho tröôøng hôïp naøy, ñoù laø laõi suaát tính theo roå haøng
hoùa – laõi suaát thöïc. Cuï theå laø chuùng ta coù theå vieát hieän giaù cuûa
moät chuoãi caùc khoaûn thanh toaùn thöïc nhö sau:
1 1
Vt = z t + z te+1 + e
z te+ 2 + ... (14.7)
(1 + rt ) (1 + rt )(1 + rt +1 )
trong ñoù rt, rte+1 , . . . laø chuoãi caùc laõi suaát thöïc hieän taïi vaø kyø
voïng trong töông lai, zt, z te+1 , z te+ 2 , . . . laø chuoãi caùc khoaûn thanh
toaùn thöïc hieän taïi vaø kyø voïng trong töông lai, vaø Vt ≡ Vt$/Pt$ laø
hieän giaù thöïc cuûa caùc khoaûn thanh toaùn trong töông lai.
Hai caùch vieát hieän giaù naøy töông ñöông vôùi nhau. Töùc laø
chuùng ta coù theå tính hieän giaù nhö laø (1) hieän giaù cuûa chuoãi caùc
khoaûn thanh toaùn theå hieän baèng ñoâ la, chieát khaáu baèng laõi suaát

Chapter 14
danh nghóa, hoaëc (2) hieän giaù cuûa chuoãi caùc khoaûn thanh toaùn
theå hieän baèng giaù trò thöïc, chieát khaáu baèng laõi suaát thöïc.
Phaàn chöùng minh chuùng
töông ñöông vôùi nhau
ñöôïc ñöa ra trong phuï Chuùng ta coù caàn tôùi caû hai coâng thöùc hay khoâng? Coù.
ñính cuûa chöông naøy. Coâng thöùc naøo höõu duïng hôn coøn phuï thuoäc vaøo hoaøn caûnh. Ví
Haõy ñoïc heát phaàn duï ta xeùt caùc traùi phieáu. Caùc traùi phieáu thöôøng laø nhöõng traùi
chöùng minh naøy ñeå quyeàn ñoái vôùi moät chuoãi thanh toaùn danh nghóa trong moät giai
kieåm tra söï hieåu bieát
ñoaïn nhieàu naêm. Ví duï, moät traùi phieáu 10 naêm coù theå höùa heïn
cuûa baïn veà hai coâng cuï
ñöôïc giôùi thieäu trong
traû 50$ haøng naêm trong voøng 10 naêm, coäng vôùi thanh toaùn ñôït
chöông naøy: laõi suaát choùt 1000$ trong naêm cuoái. Cho neân khi ta xeùt vieäc ñònh giaù
thöïc so vôùi laõi suaát danh nhöõng traùi phieáu naøy trong Chöông 15, chuùng ta seõ döïa vaøo
nghóa, vaø caùc giaù trò phöông trình (14.5) chöù khoâng phaûi phöông trình (14.7).
hieän taïi kyø voïng.
Nhöng ñoâi khi, chuùng ta coù caûm nhaän toát hôn veà caùc giaù trò
thöïc kyø voïng trong töông lai so vôùi caùc giaù trò kyø voïng trong
töông lai tính baèng ñoâ la. Baïn coù theå khoâng coù yù nieäm gì veà
vieäc thu nhaäp baèng ñoâ la cuûa baïn seõ ra sao sau 20 naêm: giaù trò
cuûa noù phuï thuoäc raát nhieàu vaøo nhöõng gì xaûy ra vôùi laïm phaùt
giöõa hieän taïi vaø luùc ñoù. Nhöng baïn coù theå töï tin laø thu nhaäp
danh nghóa cuûa baïn seõ taêng leân ít nhaát laø nhieàu nhö laïm phaùt –
moät caùch töông ñöông, raèng thu nhaäp thöïc cuûa baïn seõ khoâng
giaûm. Trong tröôøng hôïp naøy, vieäc söû duïng phöông trình (14.5),
voán ñoøi hoûi baïn phaûi hình thaønh ñöôïc caùc kyø voïng veà thu nhaäp
trong töông lai baèng ñoâ la, coù theå laø khoù; vieäc söû duïng phöông
trình (14.7), voán ñoøi hoûi baïn hình thaønh ñöôïc caùc kyø voïng veà
thu nhaäp thöïc trong töông lai, seõ deã hôn. Vì lyù do ñoù, khi chuùng
ta thaûo luaän veà caùc quyeát ñònh tieâu duøng vaø ñaàu tö trong
Chöông 16, chuùng ta seõ döïa vaøo phöông trình (14.7) chöù khoâng
döïa vaøo phöông trình (14.5).
14.3 Laõi suaát Danh nghóa vaø Laõi suaát Thöïc,

vaø Moâ hình IS-LM
Trong 3 chöông tôùi chuùng ta seõ söû duïng nhöõng coâng cuï chuùng ta
vöøa môùi phaùt trieån ñeå tìm hieåu vai troø cuûa nhöõng kyø voïng trong
vieäc xaùc ñònh hoaït ñoäng. Trong phaàn coøn laïi cuûa chöông naøy,
chuùng ta seõ ñi böôùc ñaàu tieân, giôùi thieäu söï khaùc bieät giöõa laõi

Chapter 14
suaát thöïc vaø laõi suaát danh nghóa trong moâ hình IS-LM, vaø sau ñoù
tìm hieåu moái quan heä giöõa taêng tröôûng tieàn, laïm phaùt vaø laõi
suaát thöïc cuøng laõi suaát danh nghóa.
Trong moâ hình IS-LM maø chuùng ta ñaõ phaùt trieån trong phaàn
coát loõi (Chöông 5), laõi suaát ñaõ xuaát hieän ôû hai nôi: noù taùc ñoäng
vaøo ñaàu tö trong quan heä IS, vaø taùc ñoäng vaøo löïa choïn giöõa tieàn
vaø traùi phieáu trong quan heä LM. Trong töøng tröôøng hôïp, chuùng
ta ñaõ duøng laõi suaát naøo – danh nghóa hay thöïc?
Tröôùc tieân, haõy xeùt quan heä IS. Thaûo luaän tröôùc ñaây cuûa
chuùng ta trong chöông naøy chaéc ñaõ laøm roõ ñöôïc vaán ñeà laø khi
quyeát ñònh ñaàu tö bao nhieâu, caùc haõng quan taâm tôùi laõi suaát
thöïc: caùc haõng saûn xuaát ra haøng hoùa. Nhöõng haõng naøy muoán
bieát hoï phaûi hoaøn traû bao nhieâu, khoâng phaûi tính baèng ñoâ la maø
baèng haøng hoùa. Vì theá laõi suaát thích hôïp trong quan heä IS laø laõi
suaát thöïc. Ta haõy kyù hieäu laõi suaát thöïc laø r. Do ñoù, moái quan
Toâi seõ boû qua chæ soá heä IS caàn ñöôïc vieát laïi laø:
thôøi gian ôû ñaây; chuùng
khoâng caàn cho phaàn coøn Y = C(Y – T) + I(Y, r) + G
laïi cuûa chöông naøy.
Chi tieâu cho ñaàu tö, vaø do ñoù laø caàu haøng hoùa, phuï thuoäc
vaøo laõi suaát thöïc.
Baây giôø haõy quay sang quan heä LM. Khi ruùt ra quan heä
LM, chuùng ta ñaõ lyù luaän raèng caàu tieàn phuï thuoäc vaøo laõi suaát.
Chuùng ta ñònh noùi tôùi laõi suaát danh nghóa hay thöïc?
Caâu traû lôøi laø laõi suaát danh nghóa. Haõy nhôù laïi xem vì sao
laõi suaát laïi taùc ñoäng leân caàu tieàn. Khi nghó veà vieäc neân naém
giöõ tieàn hay traùi phieáu, ngöôøi ta tính ñeán chi phí cô hoäi cuûa vieäc
vieäc naém giöõ tieàn so vôùi naém giöõ traùi phieáu – nhöõng gì maø hoï
töø boû khi naém giöõ tieàn chöù khoâng naém giöõ traùi phieáu. Tieàn maët
cho laõi suaát danh nghóa zero. Caùc traùi phieáu traû laõi suaát danh
nghóa i. Do ñoù, chi phí cô hoäi cuûa vieäc naém giöõ tieàn baèng
cheânh leäch giöõa hai laõi suaát naøy: i – 0 = i, noù ñuùng laø laõi suaát
danh nghóa. Vì theá, quan heä LM vaãn ñöôïc theå hieän bôûi:
M
= YL(i )
P

Chapter 14
Taäp hôïp hai phöông trình naøy vaø quan heä giöõa laõi suaát danh
nghóa vaø laõi suaát thöïc, moâ hình IS-LM môû roäng ñöôïc cho bôûi:
IS: Y = C(Y – T) + I(Y, r) + G
LM: M/P = YL(i)
Laõi suaát thöïc: r ≈ i – πe
Laõi suaát trong quan heä Löu yù tôùi yù nghóa tröôùc maét cuûa 3 phöông trình naøy. Laõi
IS: laõi suaát thöïc, r suaát bò taùc ñoäng tröïc tieáp bôûi chính saùch tieàn teä (laõi suaát ñi vaøo
phöông trình LM) laø laõi suaát danh nghóa. Laõi suaát taùc ñoäng ñeán
Laõi suaát trong quan heä
chi tieâu vaø saûn löôïng (laõi suaát ñi vaøo quan heä IS) laø laõi suaát
LM: laõi suaát danh
nghóa, i.
thöïc. Caùc taùc ñoäng cuûa chính saùch tieàn teä ñoái vôùi saûn löôïng vì
theá phuï thuoäc vaøo moái quan heä giöõa nhöõng chuyeån ñoäng trong
laõi suaát danh nghóa vaø laõi suaát thöïc. Ñeå tìm hieåu theâm yù nghóa
naøy, phaàn sau seõ xem xeùt nhöõng taùc ñoäng cuûa moät söï gia taêng
trong taêng tröôûng tieàn ñoái vôùi laõi suaát danh nghóa vaø laõi suaát
thöïc, caû ôû ngaén haïn laãn trung haïn.
14–4 Taêng tröôûng Tieàn, Laïm phaùt,

Laõi suaát Danh nghóa vaø Laõi suaát thöïc
Quyeát ñònh cuûa Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang (Ngaân haøng
Nhaø nöôùc cuûa Myõ) cho pheùp taêng tröôûng tieàn cao hôn laø
nhaân toá chính ñaèng sau vieäc giaûm laõi suaát trong 6 thaùng
qua (trích daãn töôûng töôïng, khoaûng 1991)
Vieäc boå nhieäm hai nhaø kinh teá hoïc thieân veà caùnh taû vaøo
Hoäi ñoàng Döï tröõ Lieân bang, caû hai ñeàu ñöôïc ngöôøi ta
caûm nhaän laø meàm yeáu tröôùc laïm phaùt, ñaõ laøm cho caùc thò
tröôøng taøi chính lo ngaïi veà taêng tröôûng tieàn cao hôn,
laïm phaùt cao hôn, vaø laõi suaát cao hôn trong töông lai
(trích daãn töôûng töôïng, khoaûng thaùng 5/1994)
Caû hai trích daãn naøy ñeàu ñöôïc töôûng töôïng ra, nhöng
chuùng laø nhöõng hoãn hôïp cuûa nhöõng gì ñaõ ñöôïc vieát ra thôøi baáy
giôø. Ñieàu naøo chính xaùc? Taêng tröôûng tieàn cao hôn daãn tôùi laõi
suaát thaáp hôn hay laõi suaát cao hôn? Caâu traû lôøi laø: Caû hai! Coù

Chapter 14
hai chìa khoùa cho caâu traû lôøi naøy. Moät laø söï phaân bieät maø
chuùng ta vöøa ñöa ra giöõa laõi suaát thöïc vaø danh nghóa. Hai laø söï
phaân bieät maø chuùng ta ñaõ trieån khai trong phaàn coát loõi giöõa
ngaén haïn vaø trung haïn. Nhö ta seõ thaáy, caâu traû lôøi ñaày ñuû laø:
• Taêng tröôûng tieàn cao hôn daãn tôùi laõi suaát danh nghóa thaáp
Caùc taùc ñoäng cuûa taêng hôn trong ngaén haïn, nhöng laïi daãn tôùi laõi suaát danh nghóa
tröôûng tieàn cao hôn
cao hôn trong trung haïn.
Ngaén Trung
• Taêng tröôûng tieàn cao hôn daãn tôùi laõi suaát thöïc thaáp hôn
haïn haïn
trong ngaén haïn, nhöng khoâng coù taùc ñoäng leân laõi suaát thöïc
i ↓ ↑ trong trung haïn.
r ↓ →
Muïc ñích cuûa phaàn naøy laø trieån khai caâu traû lôøi naøy, vaø ruùt
ra caùc yù nghóa cuûa noù.
Laõi suaát Danh nghóa vaø Laõi suaát Thöïc trong Ngaén haïn
Xeùt trong ngaén haïn, seõ thuaän tieän khi ta giaûm ba phöông trình
maø chuùng ta vöøa daãn ra trong phaàn cuoái – quan heä IS, quan heä
LM, vaø quan heä giöõa laõi suaát thöïc vaø laõi suaát danh nghóa – xuoáng
Chuùng ta coù theå loaïi boû
laõi suaát danh nghóa vaø
coøn hai, baèng caùch thay laõi suaát thöïc trong quan heä IS baèng laõi
giöõ laõi suaát thöïc. r seõ ñi suaát danh nghóa tröø ñi laïm phaùt kyø voïng. Ñieàu naøy cho ta:
e
vaøo quan heä IS; (r + π )
seõ ñi vaøo quan heä LM.
IS: Y = C(Y – T) + I(Y, i – πe) + G
Phaân tích ñoà thò seõ LM: M/P = YL(i)
troâng hôi khaùc moät
chuùt, nhöng caùc keát Hai phöông trình naøy cuõng gioáng nhö trong Chöông 5, chæ
luaän seõ vaãn nhö cuõ. khaùc moät ñieåm: chi tieâu trong quan heä IS phuï thuoäc vaøo laõi suaát
thöïc, laõi suaát naøy baèng laõi suaát danh nghóa tröø laïm phaùt kyø voïng.
Caùc ñöôøng IS vaø LM gaén vôùi hai phöông trình naøy ñöôïc veõ
Neáu r = i – π
e
, thì trong Hình 14.4, ñoái vôùi caùc giaù trò P, M, πe, G vaø T ñaõ cho.
e
∆r = ∆i – ∆π
e
• Ñoái vôùi moät tyû leä laïm phaùt kyø voïng cho tröôùc (πe), laõi suaát
Neáu π khoâng ñoåi, danh nghóa vaø laõi suaát thöïc chuyeån ñoäng cuøng nhau. Do
e
∆π = 0
ñoù, laõi suaát danh nghóa giaûm haøm yù coù söï giaûm suùt baèng
neáu
nhö vaäy trong laõi suaát thöïc, daãn tôùi gia taêng trong chi tieâu
∆r = ∆i
vaø trong saûn löôïng: Ñöôøng IS doác xuoáng.

Chapter 14
• Ñöôøng LM doác leân: gia taêng saûn löôïng daãn tôùi gia taêng caàu
tieàn, gaây söùc eùp leân laõi suaát danh nghóa.
• Tình traïng caân baèng laø ôû giao ñieåm cuûa caùc ñöôøng IS vaø
LM, ñieåm A, vôùi möùc saûn löôïng YA, laõi suaát danh nghóa iA.
Vôùi laõi suaát danh nghóa cho tröôùc iA, laõi suaát thöïc rA ñöôïc
cho bôûi rA = iA – πe.
Giaû ñònh neàn kinh teá ban ñaàu ôû taïi möùc saûn löôïng töï nhieân,
vì theá YA = Yn. Baây giôø giaû söû raèng ngaân haøng trung öông taêng
toác ñoä taêng tröôûng tieàn. Ñieàu gì seõ xaûy ra vôùi saûn löôïng, laõi
suaát danh nghóa, vaø laõi suaát thöïc trong ngaén haïn?
HÌNH 14–4
Saûn löôïng Caân baèng

vaø Laõi suaát Caân baèng
Möùc saûn löôïng caân

Laõi suaát Danh nghóa, i
baèng vaø laõi suaát danh

nghóa caân baèng ñöôïc
cho bôûi giao ñieåm cuûa
ñöôøng IS vaø ñöôøng LM.
Laõi suaát thöïc baèng laõi
suaát danh nghóa tröø ñi
laïm phaùt kyø voïng.
Saûn löôïng, Y
Moät trong nhöõng baøi hoïc töø phaân tích veà chính saùch tieàn teä
cuûa chuùng ta trong phaàn coát loõi laø, trong ngaén haïn, gia taêng tieàn
danh nghóa nhanh hôn seõ khoâng daãn ñeán gia taêng ñuùng baèng nhö
vaäy trong möùc giaù. Noùi caùch khaùc, toác ñoä taêng tröôûng tieàn danh
nghóa cao hôn seõ daãn ñeán, trong ngaén haïn, söï gia taêng toång löôïng
(tröõ löôïng) tieàn thöïc, (M/P). Ñaây laø taát caû nhöõng gì chuùng ta caàn
bieát ñoái vôùi muïc ñích cuûa chuùng ta. Ñieàu gì xaûy ra vôùi saûn löôïng
vaø laõi suaát trong ngaén haïn ñöôïc chæ ra trong Hình 14.5.

Chapter 14
Gia taêng trong toång löôïng tieàn thöïc daãn tôùi söï dòch chuyeån
xuoáng döôùi cuûa ñöôøng LM, töø LM tôùi LM’: vôùi moät möùc saûn
löôïng cho tröôùc, gia taêng trong toång löôïng tieàn thöïc daãn tôùi
giaûm suùt laõi suaát danh nghóa. Ñöôøng IS khoâng dòch chuyeån: vôùi
laïm phaùt kyø voïng ñaõ cho, moät möùc laõi suaát danh nghóa cho
tröôùc töông öùng vôùi moät möùc laõi suaát thöïc khoâng ñoåi vaø vôùi moät
möùc chi tieâu vaø saûn löôïng khoâng ñoåi. Ñieåm caân baèng chuyeån
töø A sang B: saûn löôïng cao hôn. Laõi suaát danh nghóa thaáp hôn,
vaø vôùi laïm phaùt kyø voïng ñaõ cho, laõi suaát thöïc cuõng thaáp hôn.
HÌNH 14–5
Nhöõng Taùc ñoäng trong

Ngaén haïn cuûa söï Gia
taêng trong Taêng
tröôûng tieàn
Laõi suaát Danh nghóa, i
Gia taêng trong taêng

tröôûng tieàn laøm taêng
toång löôïng tieàn thöïc
trong ngaén haïn. Gia
taêng tieàn thöïc naøy daãn
tôùi taêng saûn löôïng vaø
giaûm caû laõi suaát danh
nghóa laãn laõi suaát thöïc.
Saûn löôïng, Y
Toùm taét: trong ngaén haïn, gia taêng trong taêng tröôûng tieàn
danh nghóa daãn tôùi gia taêng toång löôïng tieàn thöïc. Gia taêng tieàn
thöïc naøy daãn tôùi gia taêng saûn löôïng, vaø giaûm suùt caû laõi suaát
danh nghóa laãn laõi suaát thöïc.2 Trôû laïi vôùi lôøi trích daãn thöù nhaát
2
ÑAØO SAÂU HÔN: Ngay caû trong ngaén haïn, cuõng coù theå coù moät taùc ñoäng thöù hai dieãn ra – ngoaøi söï gia taêng
M/P. Khi möùc taêng tröôûng tieàn gia taêng thì laïm phaùt cuõng gia taêng – maëc duø ban ñaàu laïm phaùt gia taêng ít hôn
möùc taêng tröôûng tieàn. Khi laïm phaùt gia taêng, laïm phaùt kyø voïng cuõng coù theå gia taêng. Nhöõng yù nghóa cuûa söï gia
taêng laïm phaùt kyø voïng ñöôïc tìm hieåu trong baøi taäp soá 8 ôû cuoái chöông naøy. Noùi ngaén goïn, gia taêng trong laïm
phaùt kyø voïng daãn ñeán giaûm suùt thaäm chí coøn nhieàu hôn trong laõi suaát thöïc trong ngaén haïn.

Chapter 14
cuûa chuùng ta: muïc ñích cuûa Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang (Fed),
Trong ngaén haïn, khi vaøo khoaûng 1991, roõ raøng laø ñeå ñaït tôùi keát quaû naøy. Lo ngaïi
toác ñoä taêng tröôûng tieàn
raèng söï suy thoaùi coù theå teä hôn, Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang ñaõ
taêng leân, thì M/P taêng
leân. taêng möùc taêng tröôûng tieàn ñeå laøm giaûm laõi suaát thöïc vaø laøm
taêng saûn löôïng.
Caû i vaø r giaûm xuoáng
Laõi suaát Danh nghóa vaø Laõi suaát Thöïc trong Trung haïn
Baây giôø ta chuyeån sang trung haïn. Giaû söû ngaân haøng trung öông
taêng toác ñoä taêng tröôûng tieàn moät caùch laâu daøi. Ñieàu gì seõ xaûy ra
vôùi saûn löôïng, laõi suaát danh nghóa vaø laõi suaát thöïc trong trung
haïn?
Ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy, chuùng ta döïa vaøo hai trong caùc ñònh
ñeà quan troïng maø chuùng ta ñaõ suy ra trong phaàn coát loõi. Hai
ñònh ñeà naøy ñaõ ñöôïc suy ra trong moät moâ hình khoâng phaân bieät
giöõa laõi suaát thöïc vaø laõi suaát danh nghóa, nhöng chuùng vaãn coøn
ñuùng ôû ñaây:
• Trong trung haïn, saûn löôïng trôû veà möùc töï nhieân cuûa noù.
Nhö chuùng ta ñaõ thaáy trong Chöông 6, ñieàu naøy laø do trong
trung haïn, tyû leä thaát nghieäp phaûi trôû veà tyû leä thaát nghieäp töï
Trong trung haïn:
Y = Yn
nhieân. Möùc saûn löôïng töï nhieân chính laø möùc saûn löôïng gaén vôùi
tyû leä thaát nghieäp töï nhieân.
Maëc duø trong Chöông 10 tôùi 13 chuùng ta ñaõ xem xeùt taêng
tröôûng cuûa saûn löôïng theo thôøi gian, nhöng ôû ñaây ñeå cho ñôn
giaûn, chuùng ta seõ boû qua taêng tröôûng saûn löôïng. Do ñoù, chuùng
ta seõ giaû ñònh raèng Yn, möùc saûn löôïng töï nhieân, laø khoâng ñoåi
theo thôøi gian.
• Trong trung haïn, tyû leä laïm phaùt baèng tyû leä taêng tröôûng tieàn
tröø ñi tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng.
Chuùng ta ñaõ ruùt ra keát luaän naøy trong Chöông 9. Nhaän xeùt
tröïc quan veà ñieàu naøy thaät ñôn giaûn: möùc saûn löôïng gia
taêng ñöa ñeán möùc giao dòch gia taêng vaø vì theá, caàu tieàn thöïc gia

Chapter 14
taêng. Neáu saûn löôïng taêng vôùi tyû leä 3%, thì toång löôïng tieàn thöïc
cuõng phaûi taêng vôùi tyû leä 3% moãi naêm. Neáu toång löôïng tieàn danh
nghóa taêng leân vôùi tyû leä khaùc 3%, thì cheânh leäch naøy phaûi ñöôïc
theå hieän trong laïm phaùt (hoaëc giaûm phaùt). Ví duï, neáu tyû leä taêng
tröôûng tieàn danh nghóa laø 10%, thì laïm phaùt phaûi baèng 7%.
Neáu taêng tröôûng saûn löôïng baèng zero nhö chuùng ta giaû ñònh ôû
ñaây, thì ñònh ñeà naøy thaäm chí coøn coù daïng ñôn giaûn hôn: trong
trung haïn, tyû leä laïm phaùt baèng tyû leä taêng tröôûng tieàn danh nghóa.
Trong trung haïn
(neáu gy = 0): π = gm Nhöõng yù nghóa cuûa hai ñònh ñeà naøy ñoái vôùi haønh vi cuûa
laõi suaát thöïc vaø laõi suaát danh nghóa trong trung haïn khi ñoù
seõ laø tröïc tieáp:
• Tröôùc heát, xeùt laõi suaát thöïc. Ñeå cho thuaän tieän, cho pheùp
toâi vieát laïi phöông trình IS:
Y = C(Y – T) + I(Y, r) + G
Moät caùch nghó veà quan heä IS laø noù cho ta bieát vôùi caùc giaù trò
ñaõ cho cuûa G vaø T, caàn coù laõi suaát thöïc r baèng bao nhieâu ñeå duy
trì moät möùc tieâu duøng ñaõ cho oån ñònh, vaø nhö theá laø duy trì ñöôïc
moät möùc saûn löôïng Y ñaõ cho oån ñònh. Ví duï, neáu saûn löôïng
baèng möùc töï nhieân cuûa noù laø Yn, thì ñoái vôùi caùc giaù trò G vaø T ñaõ
cho, laõi suaát thöïc caàn phaûi sao cho:
Yn = C(Yn – T) + I(Yn, r) + G
Töông töï nhö vieäc söû duïng töø “töï nhieân” cuûa chuùng ta ñeå kyù
hieäu möùc saûn löôïng trong trung haïn, haõy goïi giaù trò naøy cuûa laõi
suaát thöïc laø laõi suaát thöïc töï nhieân, vaø kyù hieän noù laø rn. Khi ñoù,
ñònh ñeà tröôùc ñaây cuûa chuùng ta raèng trong trung haïn, saûn löôïng
trôû veà möùc töï nhieân cuûa noù laø Yn, coù moät yù nghóa tröïc tieáp: ñoái
vôùi G vaø T ñaõ cho, trong trung haïn, laõi suaát thöïc trôû veà laõi suaát töï
nhieân rn, Noùi khaùc ñi, trong trung haïn caû saûn löôïng laãn laõi suaát
thöïc ñeàu khoâng bò taùc ñoäng bôûi toác ñoä taêng tröôûng cuûa tieàn.
• Quay sang laõi suaát danh nghóa. Haõy nhôù laïi moái quan heä
giöõa laõi suaát danh nghóa vaø laõi suaát thöïc:
i = r + πe

Chapter 14
Chuùng ta vöøa thaáy raèng trong trung haïn, laõi suaát thöïc baèng
laõi suaát töï nhieân, rn. Ñieàu ñoù coù nghóa laø:
i = rn + πe
Trong trung haïn, laïm phaùt kyø voïng baèng laïm phaùt thöïc
teá (ngöôøi ta khoâng theå coù caùc kyø voïng sai veà laïm phaùt
maõi maõi), vì theá:
i = rn + π
Trong trung haïn, laïm phaùt baèng taêng tröôûng tieàn (haõy nhôù
laïi laø chuùng ta ñang giaû ñònh raèng tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng
baèng zero), vì theá
i = rn + gm
Phaùt bieåu thaønh lôøi: Trong trung haïn, moät möùc gia taêng
trong taêng tröôûng tieàn daãn tôùi moät möùc gia taêng ngang baèng theá
trong laõi suaát danh nghóa.
Toùm taét: trong trung haïn, taêng tröôûng tieàn khoâng taùc ñoäng
ñeán laõi suaát thöïc, nhöng taùc ñoäng ñeán caû laïm phaùt laãn laõi suaát
danh nghóa theo tyû leä moät-moät. Moät möùc gia taêng laâu daøi trong
taêng tröôûng tieàn danh nghóa, chaúng haïn 10%, cuoái cuøng seõ ñöôïc
phaûn aùnh trong 10% gia taêng laïm phaùt vaø 10% gia taêng laõi suaát
danh nghóa – coøn laõi suaát thöïc khoâng ñoåi.
Keát quaû raèng trong trung haïn, laõi suaát danh nghóa taêng leân,
theo tyû leä moät-moät, cuøng laïm phaùt ñöôïc goïi laø hieäu öùng Fisher,
Irving Fisher, Tyû leä Laõi
hoaëc giaû thuyeát Fisher, laáy teân Irving Fisher, moät nhaø kinh teá
(New York: Macmilan
1906). hoïc taïi tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp Yale, ngöôøi ñaàu tieân khaúng
ñònh noù vaøo ñaàu theá kyû 20. Keát quaû naøy laø neàn taûng cuûa lôøi
trích daãn thöù hai ôû ñaàu phaàn naøy: neáu caùc nhaø ñaàu tö taøi chính
quaû thöïc lo ngaïi raèng vieäc boå nhieäm moät soá thaønh vieân môùi naøo
ñoù cuûa Hoäi ñoàng Döï tröõ Lieân bang coù theå daãn tôùi taêng tröôûng
tieàn cao hôn, thì hoï ñaõ ñuùng khi kyø voïng laõi suaát danh nghóa cao
Trong tröôøng hôïp naøy, hôn trong töông lai.
lo sôï cuûa hoï hoùa ra laø
khoâng coù cô sôû. Fed Töø Ngaén haïn sang Trung haïn
vaãn cam keát giöõ laïm
phaùt thaáp suoát trong Ñeán giôø chuùng ta ñaõ chæ ra laøm theá naøo ñeå hoøa hôïp ñöôïc hai lôøi
nhöõng naêm 1990. trích daãn ôû ñaàu phaàn naøy: gia taêng trong taêng tröôûng tieàn (söï môû

Chapter 14
roäng tieàn teä) coù khaû naêng daãn tôùi giaûm suùt laõi suaát danh nghóa
trong ngaén haïn, nhöng laïi daãn tôùi gia taêng laõi suaát danh nghóa
trong trung haïn.
Ñieàu gì xaûy ra töø ngaén haïn ñeán trung haïn? Vieäc moâ taû ñaày
ñuû nhöõng chuyeån ñoäng cuûa laõi suaát danh nghóa vaø laõi suaát thöïc
theo thôøi gian seõ ñöa chuùng ta vöôït ra ngoaøi nhöõng gì chuùng ta
coù theå laøm ôû ñaây. Nhöng nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa quaù trình
ñieàu chænh laïi deã moâ taû.
Trong ngaén haïn, caùc laõi suaát thöïc vaø danh nghóa ñeàu giaûm.
Trong ngaén haïn: i↓ r↓ Vì sao chuùng khoâng tieáp tuïc giaûm maõi? Chöøng naøo laõi suaát
thöïc coøn thaáp hôn laõi suaát thöïc töï nhieân (giaù trò töông öùng vôùi
r < rn ⇒ Y > Yn möùc saûn löôïng töï nhieân), thì saûn löôïng cao hôn möùc töï nhieân.
Y > Yn ⇒ u < un Moät caùch töông ñöông laø thaát nghieäp thaáp hôn möùc töï nhieân.
u < un ⇒ π↑ Töø moái quan heä ñöôøng Phillips, chuùng ta bieát raèng khi tyû leä thaát
nghieäp thaáp hôn tæ leä töï nhieân thì laïm phaùt taêng leân.
Khi laïm phaùt taêng leân, ruùt cuoäc noù seõ trôû neân cao hôn taêng
tröôûng tieàn danh nghóa, daãn tôùi tyû leä taêng tröôûng tieàn thöïc aâm.
Khi taêng tröôûng tieàn thöïc trôû neân aâm, laõi suaát danh nghóa baét
ñaàu taêng. Vaø, vôùi laïm phaùt kyø voïng cho tröôùc, laõi suaát thöïc
cuõng taêng.
Trong trung haïn, laõi suaát thöïc taêng trôû laïi giaù trò ban ñaàu.
Theo thôøi gian: π↑
Saûn löôïng luùc ñoù trôû veà möùc töï nhieân, thaát nghieäp quay trôû veà
Ruùt cuoäc π > g’m tyû leä töï nhieân cuûa noù, vaø laïm phaùt khoâng coøn thay ñoåi nöõa. Khi
g’m – π < 0 ⇒ i↑ laõi suaát thöïc tieán veà giaù trò ban ñaàu cuûa noù, laõi suaát danh nghóa
tieán tôùi moät giaù trò môùi cao hôn, baèng laõi suaát thöïc coäng vôùi tyû
leä môùi vaø cao hôn cuûa taêng tröôûng tieàn danh nghóa.
Hình 14.6 toång hôïp laïi nhöõng keát quaû naøy baèng caùch chæ ra
Trong trung haïn
söï ñieàu chænh theo thôøi gian cuûa caùc laõi suaát thöïc vaø danh nghóa
r = rn tröôùc moät söï gia taêng trong taêng tröôûng tieàn danh nghóa, chaúng
Y = Yn haïn, töø 0% tôùi 10%, baét ñaàu töø thôøi ñieåm t. Tröôùc thôøi ñieåm t,
U = un, π khoâng ñoåi caû hai laõi suaát ñeàu khoâng ñoåi vaø baèng nhau. Laõi suaát thöïc baèng
π = g’m rn. Laõi suaát danh nghóa cuõng baèng rn (vì laïm phaùt vaø laïm phaùt
i = rn + g’m
kyø voïng ñeàu baèng zero).

Chapter 14
Vaøo thôøi ñieåm t, tyû leä taêng tröôûng tieàn taêng leân, töø 0% tôùi
10%. Gia taêng trong tyû leä taêng tröôûng tieàn danh nghóa naøy daãn
tôùi gia taêng tieàn thöïc vaø gia taêng laõi suaát danh nghóa trong moät
khoaûng thôøi gian. Khi laïm phaùt kyø voïng taêng leân, suùt giaûm laõi
suaát thöïc nhieàu hôn suùt giaûm laõi suaát danh nghóa.
Cuoái cuøng caùc laõi suaát danh nghóa vaø thöïc baét ñaàu taêng leân.
Trong trung haïn, laõi suaát thöïc trôû veà giaù trò ban ñaàu cuûa noù.
Laïm phaùt vaø laïm phaùt kyø voïng hoäi tuï veà tyû leä môùi cuûa taêng
tröôûng tieàn, laø 10%. Laõi suaát danh nghóa tieán veà moät giaù trò
baèng laõi suaát thöïc coäng 10%.
Baèng chöùng veà Giaû thuyeát Fisher

Coù raát nhieàu baèng chöùng cho thaáy söï môû roäng tieàn teä laøm giaûm
laõi suaát danh nghóa trong ngaén haïn (ví duï haõy xem phaàn 5–5).
Nhöng coù bao nhieâu baèng chöùng uûng hoä giaû thuyeát Fisher, ñoù laø
ñònh ñeà raèng trong trung haïn, gia taêng laïm phaùt daãn tôùi gia taêng
theo tyû leä moät-moät trong laõi suaát danh nghóa?
Caùc nhaø kinh teá ñaõ coá gaéng traû lôøi caâu hoûi naøy baèng caùch
xem xeùt hai loaïi baèng chöùng. Loaïi thöù nhaát laø moái quan heä
giöõa caùc laõi suaát danh nghóa vaø laïm phaùt ñoái chieáu giöõa caùc
quoác gia. Vì quan heä naøy chæ ñuùng trong trung haïn, neân chuùng
ta khoâng neân kyø voïng laïm phaùt vaø caùc laõi suaát danh nghóa seõ
gaàn baèng nhau trong baát cöù quoác gia naøo taïi moät thôøi ñieåm naøo,
nhöng quan heä naøy caàn phaûi ñuùng tính theo trung bình. Caùch
tieáp caän naøy ñöôïc khai thaùc saâu hôn trong hoäp Vó moâ Toaøn caàu
“Caùc Laõi suaát Danh nghóa vaø Laïm phaùt khaép Chaâu Myõ La
tinh”, trong ñoù xem xeùt caùc nöôùc Chaâu Myõ La tinh vaøo ñaàu
nhöõng naêm 1990 vaø ñaõ tìm thaáy ñöôïc baèng chöùng hoã trôï ñaùng
keå cho giaû thuyeát Fisher.
Loaïi baèng chöùng thöù hai laø quan heä giöõa laõi suaát danh nghóa
vaø laïm phaùt theo thôøi gian taïi moät quoác gia. Moät laàn nöõa, giaû
thuyeát Fisher khoâng ñeà xuaát raèng hai ñaïi löôïng naøy phaûi thay ñoåi
cuøng nhau töø naêm naøy sang naêm khaùc. Nhöng noù ñeà xuaát raèng
caùc chuyeån ñoäng laâu daøi trong laïm phaùt cuoái cuøng phaûi ñöôïc
phaûn aùnh trong caùc chuyeån ñoäng töông töï cuûa laõi suaát danh nghóa.

Chapter 14
Ñeå thaáy ñöôïc caùc chuyeån ñoäng laâu daøi naøy, chuùng ta caàn xeùt moät
thôøi ñoaïn daøi nhaát coù theå. Hình 14.7 xeùt laõi suaát danh nghóa vaø
laïm phaùt taïi Myõ keå töø naêm 1927. Laõi suaát danh nghóa laø laõi suaát
cuûa tín phieáu kho baïc thôøi haïn 3 thaùng, vaø tyû leä laïm phaùt laø tyû leä
HÌNH 14–6 thay ñoåi cuûa CPI (chæ soá giaù tieâu duøng)
Quaù trình ñieàu chænh
cuûa laõi suaát thöïc vaø
laõi suaát danh nghóa
tröôùc moät söï gia taêng
trong taêng tröôûng
Laõi suaát thöïc, laõi suaát danh nghóa
tieàn töø 0% leân 10%. Laõi suaát danh nghóa
Moät möùc gia taêng trong

taêng tröôûng tieàn ban
ñaàu daãn ñeán suït giaûm
trong caû laõi suaát danh
nghóa laãn laõi suaát thöïc.
Laõi suaát thöïc
Theo thôøi gian, laõi suaát
thöïc trôû veà giaù trò ban
ñaàu cuûa noù. Laõi suaát
danh nghóa tieán ñeán Thôøi gian
moät giaù trò môùi cao
hôn. Giaù trò môùi cao
hôn naøy baèng giaù trò
ban ñaàu coäng vôùi möùc
gia taêng trong taêng
tröôûng tieàn.
VÓ MOÂ TOAØN CAÀU

Caùc Laõi suaát Danh nghóa vaø Laïm phaùt khaép Myõ La tinh
Hình 1 veõ giaûn ñoà cuûa laõi suaát danh nghóa naêm 1992, tyû leä laïm phaùt cuûa Braxin laø
vaø laïm phaùt cuûa 8 quoác gia Myõ La tinh 1.008% vaø laõi suaát danh nghóa cuûa noù laø
(Achentina, Boâlivia, Chileâ, Ecuado, 1.560%. Trong naêm 1993, laïm phaùt laø
Mehicoâ, Peru, Urugoay vaø Venezuela) 2.140% vaø laõi suaát danh nghóa laø 3.240%).
trong caû hai naêm 1992 vaø 1993. (Vì caùc Caùc soá lieäu laïm phaùt laø tyû leä thay ñoåi cuûa
con soá cuûa Braxin seõ laøm cho nhöõng soá chæ soá giaù tieâu duøng. Caùc soá lieäu cuûa laõi
cuûa caùc nöôùc khaùc coù veû nhoû laïi, neân suaát danh nghóa laø “laõi suaát cho vay”.
chuùng khoâng ñöôïc ñöa vaøo ñaây. Trong Ñònh nghóa chính xaùc cuûa thuaät ngöõ naøy

2000–2001 Chapter 14
khaùc nhau tuøy quoác gia, nhöng baïn coù theå nghóa. Ñöôøng thaúng ñöôïc veõ trong hình
nghó veà noù nhö laø töông öùng vôùi laõi suaát cô naøy cho thaáy möùc maø laõi suaát danh nghóa
baûn taïi Myõ – laø laõi suaát aùp duïng cho phaûi ñaït ñöôïc theo giaû thuyeát Fisher, giaû
nhöõng ngöôøi vay ñöôïc xeáp haïng toát nhaát ñònh raèng laõi suaát thöïc neàn taûng laø10%, vì
veà ñoä tín nhieäm veà tín duïng. theá i = 10% + π. Ñoä doác cuûa ñöôøng naøy
Haõy löu yù khoaûng bieán thieân roäng cuûa tyû laø moät: theo giaû thuyeát Fisher, gia taêng
leä laïm phaùt, töø 10% tôùi khoaûng 100%. laïm phaùt 1% phaûi ñöôïc phaûn aùnh trong
Ñaây chính laø nguyeân nhaân vì sao toâi ñaõ gia taêng laõi suaát danh nghóa 1%.
choïn trình baøy caùc soá lieäu cuûa Myõ La tinh Nhö baïn coù theå thaáy, ñöôøng naøy raát thích
vaøo ñaàu thaäp nieân 1990. Vôùi söï bieán hôïp vôùi caùc ñieåm döõ lieäu; gaàn nhö moät
thieân nhieàu trong laïm phaùt naøy, chuùng ta nöûa soá ñieåm naèm phía treân ñöôøng naøy vaø
coù theå bieát ñöôïc nhieàu ñieàu veà quan heä moät nöûa coøn laïi naèm phía döôùi noù. Giaû
giöõa caùc laõi suaát danh nghóa vaø laïm phaùt. thuyeát Fisher toû ra gaàn nhö nhaát quaùn vôùi
Vaø Hình 1 thöïc söï cho thaáy moät moái quan baèng chöùng töø Myõ La tinh vaøo ñaàu thaäp
heä roõ raøng giöõa laïm phaùt vaø laõi suaát danh nieân 1990.
Laõi suaát danh nghóa (phaàn traêm)
Tyû leä laïm phaùt (phaàn traêm)
HÌNH 1: Laõi suaát Danh nghóa vaø Laïm phaùt: Myõ La tinh, 1992 vaø 1993.
Braxin khoâng ñöôïc theå hieän, laõi suaát danh nghóa vaø laïm phaùt boán chöõ soá cuûa noù seõ vöôït
quaù khoaûng xem xeùt treân ñoà thò.

2000–2001 Chapter 14
HÌNH 14–7
Laõi suaát Tín phieáu
Laïm phaùt vaø Laõi suaát tín phieáu kho baïc (%)
Laïm phaùt Laõi suaát tín
Kho baïc Ba thaùng vaø phieáu kho baïc
Laïm phaùt, 1927–1998
Gia taêng laïm phaùt töø
ñaàu thaäp nieân 1960 ñeán
ñaàu thaäp nieân 1980 ñi
ñoâi vôùi gia taêng laõi suaát
danh nghóa. Giaûm laïm
phaùt töø giöõa thaäp nieân
1980 ñi ñoâi vôùi giaûm laõi
suaát danh nghóa.
Hình 14–7 coù vaøi ñaëc ñieåm thuù vò

• Gia taêng ñeàu ñaën cuûa laïm phaùt töø ñaàu thaäp nieân 1960 tôùi
ñaàu thaäp nieân 1980 ñi ñoâi vôùi gia taêng gaàn nhö song song
trong laõi suaát danh nghóa. Giaûm laïm phaùt keå töø giöõa thaäp
nieân 1980 cuõng ñi ñoâi vôùi giaûm laõi suaát danh nghóa. Nhöõng
tieán trieån naøy uûng hoä giaû thuyeát Fisher.
• Baèng chöùng cuûa nhöõng taùc ñoäng trong ngaén haïn maø chuùng
ta ñaõ thaûo luaän tröôùc ñaây cuõng deã thaáy. Laõi suaát danh
nghóa chuyeån ñoäng quaù chaäm so vôùi gia taêng laïm phaùt
trong thaäp nieân 1970, trong khi giaûm suùt laïm phaùt vaøo ñaàu
thaäp nieân 1980 gaén vôùi moät söï gia taêng ban ñaàu trong laõi
suaát danh nghóa, tieáp theo laø söï giaûm suùt chaäm hôn nhieàu
trong laõi suaát danh nghóa so vôùi laïm phaùt.
• Moät giai ñoaïn khaùc cuûa laïm phaùt, trong vaø sau Chieán tranh
Theá giôùi II, nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa töø haïn ñònh
“trung haïn” trong giaû thuyeát Fisher. Vaøo giai ñoaïn naøy,
laïm phaùt cao nhöng khoâng keùo daøi. Vaø noù bieán maát tröôùc
khi noù coù ñuû thôøi gian ñeå ñöôïc phaûn aùnh trong laõi suaát danh
nghóa cao hôn. Laõi suaát danh nghóa vaãn coøn raát thaáp trong
suoát thaäp nieân 1940.
2000–2001 Chapter 14
Nhöõng nghieân cöùu caån thaän xaùc nhaän keát luaän cô baûn cuûa
chuùng ta. Giaû thuyeát Fisher raèng trong trung haïn, gia taêng laïm
Laõi suaát danh nghóa
thaáp naøy laø keát quaû cuûa phaùt ñöôïc phaûn aùnh trong moät laõi suaát danh nghóa cao hôn toû ra
moät chính saùch coá yù cuûa phuø hôïp hoaøn toaøn toát vôùi döõ lieäu. Nhöng söï ñieàu chænh ñoøi hoûi
Heä thoáng Döï tröõ Lieân moät thôøi gian daøi. Döõ lieäu naøy xaùc nhaän suy ñoaùn cuûa Milton
bang nhaèm giaûm caùc Friedman maø chuùng ta ñaõ trích daãn trong Chöông 8, raèng noùi
khoaûn thanh toaùn laõi
chung laø phaûi maát “vaøi thaäp nieân” thì laõi suaát danh nghóa môùi
suaát treân moùn nôï lôùn
cuûa chính phuû coù töø thôøi
phaûn aùnh tyû leä laïm phaùt cao hôn.
chieán tranh.
TOÙM TAÉT
• Laõi suaát danh nghóa cho chuùng ta bieát • Trong vieäc chieát khaáu moät chuoãi caùc
bao nhieâu ñoâ la ta phaûi hoaøn traû trong khoaûn thanh toaùn danh nghóa hieän taïi
töông lai ñeå ñoåi laáy moät ñoâ la hoâm nay. vaø kyø voïng trong töông lai, ta caàn söû
• Laõi suaát thöïc cho chuùng ta bieát bao duïng caùc laõi suaát danh nghóa hieän taïi
nhieâu haøng hoùa ta phaûi hoaøn traû trong vaø kyø voïng trong töông lai. Trong
töông lai ñeå ñoåi laáy moät haøng hoùa vieäc chieát khaáu moät chuoãi caùc khoaûn
hoâm nay. thanh toaùn thöïc hieän taïi vaø kyø voïng
• Laõi suaát thöïc xaáp xæ baèng laõi suaát trong töông lai, ta caàn söû duïng caùc laõi
danh nghóa tröø laïm phaùt kyø voïng. suaát thöïc hieän taïi vaø kyø voïng trong
töông lai.
• Giaù trò hieän taïi ñaõ chieát khaáu kyø voïng
cuûa moät chuoãi nhöõng khoaûn thanh • Caùc quyeát ñònh ñaàu tö phuï thuoäc vaøo
toaùn laø giaù trò naêm nay cuûa chuoãi caùc laõi suaát thöïc. Söï löïa choïn giöõa tieàn vaø
khoaûn thanh toaùn kyø voïng. Noù phuï traùi phieáu phuï thuoäc vaøo laõi suaát danh
thuoäc moät caùch thuaän chieàu vaøo caùc nghóa. Do ñoù, laõi suaát thöïc seõ ñi vaøo
khoaûn thanh toaùn hieän taïi vaø töông lai quan heä IS, trong khi laõi suaát danh
kyø voïng. Noù phuï thuoäc moät caùch nghóa ñi vaøo quan heä LM.
nghòch chieàu vaøo caùc laõi suaát hieän taïi • Trong ngaén haïn, gia taêng trong taêng
vaø töông lai kyø voïng. tröôûng tieàn thöôøng daãn tôùi giaûm suùt caû
laõi suaát danh nghóa laãn laõi suaátø thöïc.
2000–2001 Chapter 14
Trong trung haïn, gia taêng trong taêng laø Hieäu öùng Fisher, hoaëc giaû thuyeát
tröôûng tieàn khoâng taùc ñoäng ñeán laõi Fisher. Baèng chöùng thöïc nghieäm ñeà
suaát thöïc, vaø laøm taêng laõi suaát danh xuaát raèng maëc duø caàn coù moät thôøi
nghóa theo tyû leä moät-moät. gian daøi, nhöng nhöõng thay ñoåi cuûa
• Ñònh ñeà raèng trong trung haïn, caùc laïm phaùt cuoái cuøng cuõng ñöôïc phaûn
thay ñoåi cuûa laïm phaùt ñöôïc phaûn aùnh aùnh trong nhöõng thay ñoåi cuûa laõi suaát
theo tyû leä moät-moät trong nhöõng thay danh nghóa.
ñoåi cuûa laõi suaát danh nghóa ñöôïc goïi
• laõi suaát danh nghóa, 269 • suaát chieát khaáu, 272

• laõi suaát thöïc, 269 • trung laäp vôùi ruûi ro, 273
• giaù trò hieän taïi ñaõ chieát khaáu kyø voïng • gheùt ruûi ro, 273
(hieän giaù), 272 • hieäu öùng Fisher, giaû thuyeát Fisher, 280
• heä soá chieát khaáu, 272

Chapter 15
CHÖÔNG 15
CAÙC THÒ TRÖÔØNG TAØI CHÍNH VAØ CAÙC KYØ VOÏNG
Khi xem xeùt caùc thò tröôøng taøi chính laàn ñaàu tieân trong phaàn coát
loõi (trôû laïi Chöông 4), toâi ñaõ giaû ñònh raèng chæ coù hai taøi saûn, ñoù
laø tieàn vaø moät loaïi traùi phieáu duy nhaát – vì theá chuùng ta coù theå
deã daøng taäp trung vaøo löïa choïn giöõa tieàn vaø taát caû caùc taøi saûn
khaùc. Baây giôø chuùng ta saün saøng loaïi boû giaû ñònh naøy. Trong
chöông naøy, chuùng ta xem xeùt tôùi caùc löïa choïn giöõa caùc taøi saûn
khoâng phaûi tieàn – giöõa caùc traùi phieáu ngaén haïn vaø daøi haïn, giöõa
caùc traùi phieáu vaø coå phieáu, v.v…
Phaàn 15–1 xem xeùt vieäc xaùc ñònh giaù traùi phieáu vaø ñöôøng
lôïi suaát. Ñaëc bieät noù cho thaáy chuùng ta coù theå söû duïng ñöôøng
lôïi suaát naøy theá naøo ñeå suy ra xem caùc thò tröôøng taøi chính kyø
voïng xaûy ra ñieàu gì ñoái vôùi laõi suaát ngaén haïn trong töông lai.
Phaàn 15–2 xem xeùt vieäc xaùc ñònh caùc giaù coå phieáu. Noù cho
thaáy caùc giaù coå phieáu phuï thuoäc nhö theá naøo vaøo lôïi nhuaän hieän
taïi vaø lôïi nhuaän kyø voïng trong töông lai, cuõng nhö vaøo laõi suaát
hieän taïi vaø laõi suaát kyø voïng trong töông lai. Sau ñoù noù thaûo
luaän veà moái quan heä giöõa nhöõng chuyeån ñoäng (thay ñoåi) trong
giaù coå phieáu vaø nhöõng chuyeån ñoäng trong hoaït ñoäng kinh teá.
Cuoái cuøng, phaàn 15–3 xem xeùt tôùi nhöõng hieän töôïng nhaát thôøi
vaø bong boùng treân thò tröôøng coå phieáu – caùc giai ñoaïn khi giaù
coå phieáu coù veû chuyeån ñoäng vì nhöõng lyù do khoâng lieân quan tôùi
lôïi nhuaän hoaëc laõi suaát – vaø thaûo luaän veà caùc yù nghóa veà maët
kinh teá vó moâ cuûa chuùng.

Chapter 15
15–1 Giaù Traùi phieáu vaø Ñöôøng Lôïi suaát

Caùc traùi phieáu khaùc nhau treân hai phöông dieän cô baûn:
• Ruûi ro khoâng hoaøn traû, laø ruûi ro ngöôøi phaùt haønh traùi
phieáu seõ khoâng hoaøn traû toaøn boä khoaûn tieàn ñaõ ñöôïc höùa
heïn bôûi traùi phieáu vaø
• Thôøi gian ñaùo haïn, khoaûng thôøi gian maø trong ñoù traùi
phieáu höùa heïn seõ thöïc hieän caùc khoaûn thanh toaùn cho ngöôøi
naém giöõ noù. Moät traùi phieáu höùa heïn thanh toaùn 1000$ sau
6 thaùng coù thôøi gian ñaùo haïn laø 6 thaùng; moät traùi phieáu höùa
heïn 100$ haøng naêm trong 20 naêm saép tôùi vaø moät khoaûn
thanh toaùn cuoái cuøng laø 1000$ vaøo cuoái thôøi gian 20 naêm
naøy coù thôøi gian ñaùo haïn laø 20 naêm. Thôøi gian ñaùo haïn laø
phöông dieän quan troïng hôn ñoái vôùi nhöõng muïc ñích cuûa
chuùng ta vaø chuùng ta seõ taäp trung vaøo noù ôû ñaây.
Moãi moät trong nhöõng traùi phieáu coù thôøi gian ñaùo haïn khaùc
nhau ñeàu coù moät giaù vaø moät laõi suaát keøm theo goïi laø lôïi suaát
ñeán khi ñaùo haïn, hoaëc ñôn giaûn laø lôïi suaát. Baèng caùch xem xeùt
lôïi suaát cuûa caùc traùi phieáu coù thôøi gian ñaùo haïn khaùc nhau vaøo
baát cöù moät ngaøy naøo ñaõ ñònh, chuùng ta coù theå veõ ñöôïc ñoà thò veà
moái quan heä giöõa lôïi suaát vaø thôøi gian ñaùo haïn. Moái quan heä
naøy ñöôïc goïi laø ñöôøng lôïi suaát, hoaëc caáu truùc thôøi haïn cuûa laõi
suaát (thuaät ngöõ “thôøi haïn” ñoàng nghóa vôùi thôøi gian ñaùo haïn).
Caáu truùc thôøi haïn
⇔ Ñöôøng lôïi suaát
Hình 15–1 cho ta caáu truùc thôøi haïn ñoái vôùi caùc traùi phieáu
cuûa chính phuû Myõ vaøo ngaøy 01/01/1993, vaø vaøo ngaøy
22/07/1998. Söï löïa choïn hai ngaøy naøy khoâng phaûi laø ngaãu
Ñeå tìm ra caáu truùc thôøi nhieân; vì sao toâi laïi choïn chuùng choác nöõa seõ roõ thoâi.
haïn laø gì vaøo thôøi ñieåm
baïn ñoïc chöông naøy,
Haõy löu yù laø ñöôøng lôïi suaát doác nhö theá naøo vaøo thaùng
haõy xem “Caùc traùi 1/1993. Laõi suaát 3 thaùng (laõi suaát cuûa moät tín phieáu kho baïc
phieáu, kyø phieáu vaø tín 3 thaùng) chæ coù 3%, trong khi laõi suaát 30 naêm (laõi suaát cuûa traùi
phieáu kho baïc” phieáu 30 naêm) laø 7,34%. Haõy löu yù laø ñöôøng lôïi suaát thoaûi hôn
(Treasury Bonds, Notes nhö theá naøo vaøo thaùng 7/1998. Laõi suaát 3 thaùng cao hôn 2%
and Bills) trong phaàn
so vôùi laõi suaát naøy vaøo thaùng 1/1993, vaø laõi suaát 30 naêm thaáp
“Tieàn vaø Ñaàu tö” cuûa
Taïp chí Phoá Wall hôn 1,5% so vôùi vaøo thaùng 1/1993, daãn tôùi möùc cheânh leäch nhoû
hôn nhieàu giöõa laõi suaát 3 thaùng vaø laõi suaát 30 naêm.
Chapter 15
Vì sao ñöôøng lôïi suaát laïi doác nhö vaäy vaøo ñaàu naêm 1993,
vaø vì sao noù laïi gaàn nhö naèm ngang vaøo giöõa naêm 1998? Moät
2 buôùc: (1) xaùc ñònh giaù ñöôøng lôïi suaát doác cho ta bieát ñieàu gì veà caùc kyø voïng treân caùc
traùi phieáu vaø (2) xaùc
thò tröôøng taøi chính? Ñeå traû lôøi nhöõng caâu hoûi naøy, chuùng toâi
ñònh lôïi suaát cuûa traùi
phieáu
tieán haønh trong hai böôùc. Moät laø, chuùng toâi xem xeùt moái quan
heä giöõa giaù cuûa caùc traùi phieáu coù thôøi gian ñaùo haïn khaùc nhau.
Hai laø, chuùng toâi chæ ra moái quan heä giöõa lôïi suaát cuûa caùc traùi
phieáu coù thôøi gian ñaùo haïn khaùc nhau, vaø khaûo saùt caùc yeáu toá
quyeát ñònh hình daùng cuûa ñöôøng lôïi suaát.
Giaù traùi phieáu nhö laø giaù trò hieän taïi
Löu yù caû hai traùi phieáu Haõy xeùt hai traùi phieáu: moät traùi phieáu moät naêm höùa heïn moät
ñeàu laø traùi phieáu chieát khoaûn thanh toaùn 100$ sau 1 naêm vaø moät traùi phieáu 2 naêm höùa
khaáu (Xem hoäp Tieâu heïn moät khoaûn thanh toaùn 100$ sau 2 naêm. Haõy goïi giaù cuûa
ñieåm)
chuùng hoâm nay laàn löôït laø P1t$ vaø P2t$. Hai giaù naøy seõ ñöôïc
xaùc ñònh nhö theá naøo?
HÌNH 15–1
Caùc ñöôøng lôïi suaát cuûa Thaùng 1/1993

Myõ thaùng 1/1993 vaø
thaùng 7/1998
Thaùng 7/1998
Lôïi suaát (%)
3 6 1 2 3 5 10 30
thaùng thaùng naêm naêm naêm naêm naêm naêm
Thôøi gian ñaùo haïn

Chapter 15
TIEÂU ÑIEÅM
Töø vöïng cuûa caùc thò tröôøng traùi phieáu
Vieäc hieåu töø vöïng cô baûn cuûa caùc thò Nhöõng traùi phieáu coù ruûi ro khoâng
tröôøng taøi chính seõ giuùp laøm cho chuùng hoaøn traû cao ñöôïc goïi laø traùi phieáu
ñôõ huyeàn bí. Ñaây laø phaàn oân laïi töø vöïng ruûi ro (junk bonds). Vì chuùng höùa
cô baûn: heïn moät laõi suaát raát cao, chuùng ñaõ trôû
• Traùi phieáu ñöôïc phaùt haønh bôûi chính neân phoå bieán ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö
phuû ñeå taøi trôï cho thaâm huït cuûa mình, taøi chính trong nhöõng naêm 1980. Sau
hoaëc bôûi caùc haõng ñeå taøi trôï cho ñaàu vaøi tröôøng hôïp khoâng hoaøn traû ñöôïc
tö cuûa hoï. Neáu ñöôïc phaùt haønh bôûi coâng boá khaù roäng raõi, ngaøy nay
chính phuû hoaëc caùc cô quan cuûa chính chuùng ñaõ trôû neân ít phoå bieán hôn.
phuû thì nhöõng traùi phieáu naøy ñöôïc goïi • Nhöõng traùi phieáu höùa heïn moät khoaûn
laø caùc traùi phieáu chính phuû. Neáu thanh toaùn ñôn leû vaøo luùc ñaùo haïn ñöôïc
ñöôïc phaùt haønh bôûi caùc haõng, chuùng goïi laø nhöõng traùi phieáu chieát khaáu.
ñöôïc goïi laø caùc traùi phieáu coâng ty. Khoaûn thanh toaùn ñôn leû naøy ñöôïc goïi
• Taïi Myõ, caùc traùi phieáu ñöôïc xeáp haïng laø meänh giaù cuûa traùi phieáu naøy.
theo ruûi ro khoâng hoaøn traû cuûa chuùng • Nhöõng traùi phieáu höùa heïn nhieàu
(ruûi ro chuùng seõ khoâng ñöôïc hoaøn traû) khoaûn thanh toaùn tröôùc khi ñaùo haïn
bôûi hai coâng ty tö nhaân laø Standard vaø moät khoaûn thanh toaùn vaøo luùc ñaùo
vaø Poor’s Corporation (S&P) vaø haïn ñöôïc goïi laø nhöõng traùi phieáu
Moody Investers Service. Caùc Thöù daïng tem phieáu (traùi phieáu traû laõi
haïng traùi phieáu cuûa Moody ñi töø Aaa ñònh kyø). Nhöõng khoaûn thanh toaùn
ñoái vôùi caùc traùi phieáu gaàn nhö khoâng tröôùc luùc ñaùo haïn naøy ñöôïc goïi laø
coù ruûi ro khoâng hoaøn traû, chaúng haïn nhöõng khoaûn thanh toaùn theo tem
nhö caùc traùi phieáu chính phuû cuûa Myõ, phieáu (khoaûn traû laõi ñònh kyø). Khoaûn
ñeán C ñoái vôùi nhöõng traùi phieáu coù ruûi thanh toaùn cuoái cuøng ñöôïc goïi laø
ro khoâng hoaøn traû cao. Moät thöù haïng meänh giaù cuûa traùi phieáu naøy. Tyû soá
thaáp hôn thöôøng haøm yù raèng traùi giöõa caùc khoaûn thanh toaùn theo tem
phieáu naøy phaûi traû laõi suaát cao hôn. phieáu vaø meänh giaù ñöôïc goïi laø laõi
Cheânh leäch giöõa laõi suaát ñöôïc traû suaát theo tem phieáu (laõi suaát theo
treân moät traùi phieáu vaø laõi suaát ñöôïc meänh giaù). Lôïi suaát hieän haønh laø tyû
traû treân traùi phieáu ñöôïc xeáp haïng cao soá giöõa khoaûn thanh toaùn theo tem
nhaát (toát nhaát) ñöôïc goïi laø phí phieáu vaø giaù cuûa traùi phieáu.
thöôûng ruûi ro.

Chapter 15
Ví duï, moät traùi phieáu vôùi caùc khoaûn haønh ñöôïc goïi laø traùi phieáu kho baïc
thanh toaùn theo tem phieáu laø 5$ moãi (Treasury bonds). Caùc kyø phieáu kho
naêm, meänh giaù laø 100$, vaø giaù laø 80$ baïc vaø traùi phieáu kho baïc laø caùc traùi
seõ coù laõi suaát theo tem phieáu laø 5% phieáu daïng tem phieáu (traùi phieáu traû
vaø lôïi suaát hieän haønh laø 6,25%. Treân laõi ñònh kyø).
quan ñieåm kinh teá, caû laõi suaát theo
• Caùc traùi phieáu thöôøng laø traùi phieáu
tem phieáu laãn lôïi suaát hieän haønh ñeàu
danh nghóa: chuùng höùa heïn moät chuoãi
khoâng phaûi laø nhöõng soá ño thuù vò. Soá
caùc khoaûn thanh toaùn danh nghóa coá
ño chính xaùc cuûa laõi suaát treân moät
ñònh – nhöõng khoaûn thanh toaùn tính
traùi phieáu laø lôïi suaát ñeán khi ñaùo haïn
theo noäi teä. Tuy nhieân, coøn coù caùc
cuûa traùi phieáu hoaëc ñôn giaûn laø lôïi
loaïi traùi phieáu khaùc nöõa. Trong soá
suaát; baïn coù theå nghó veà lôïi suaát naøy
ñoù laø nhöõng traùi phieáu chæ soá hoùa, laø
gaàn nhö laø laõi suaát trung bình haøng
nhöõng traùi phieáu khoâng höùa heïn
naêm ñöôïc traû bôûi traùi phieáu trong suoát
nhöõng khoaûn thanh toaùn danh nghóa
ñôøi cuûa noù (chuùng ta seõ ñònh nghóa lôïi
coá ñònh maø höùa heïn nhöõng khoaûn
suaát naøy cuï theå hôn ôû phaàn sau trong
thanh toaùn ñöôïc ñieàu chænh theo laïm
chöông naøy).
phaùt. Thay vì höùa heïn traû, chaúng
• Caùc traùi phieáu ngaén haïn, trung haïn, 100 ñoâ la sau moät naêm, moät traùi
haïn, vaø daøi haïn thöôøng chæ nhöõng traùi phieáu chæ soá hoùa thôøi haïn moät naêm
phieáu coù thôøi gian ñaùo haïn laàn löôït laø höùa heïn traû 100(1+π) ñoâ la, trong ñoù
moät naêm hoaëc ít hôn, moät naêm tôùi 10 π laø tyû leä laïm phaùt seõ xaûy ra trong
naêm, vaø 10 naêm hoaëc hôn. naêm saép tôùi. Vì chuùng baûo veä ngöôøi
• Traùi phieáu chính phuû cuûa Myõ coù thôøi naém giöõ traùi phieáu khoûi bò ruûi ro laïm
gian ñaùo haïn töø vaøi ngaøy tôùi 30 naêm. phaùt, neân caùc traùi phieáu chæ soá hoùa
Nhöõng traùi phieáu vôùi thôøi gian ñaùo ñöôïc öa thích taïi nhieàu nöôùc. Chuùng
haïn töø moät naêm trôû xuoáng khi chuùng ñoùng moät vai troø ñaëc bieät quan troïng
ñöôïc phaùt haønh ñöôïc goïi laø tín phieáu taïi Vöông quoác Anh, nôi maø trong
suoát 20 naêm qua, ngöôøi ta ngaøy caøng
kho baïc (Treasury bills), hoaëc laø tín
söû duïng chuùng nhieàu hôn ñeå tieát kieäm
phieáu T (T–bills). Chuùng laø nhöõng
cho luùc veà höu. Baèng caùch naém giöõ
traùi phieáu chieát khaáu, chæ thöïc hieän
caùc traùi phieáu chæ soá hoùa daøi haïn, hoï
moät khoaûn thanh toaùn vaøo luùc ñaùo
coù theå bieát chaéc raèng nhöõng khoaûn
haïn. Nhöõng traùi phieáu vôùi thôøi gian
thanh toaùn maø hoï nhaän ñöôïc khi hoï
ñaùo haïn töø 1 ñeán 10 naêm khi chuùng
veà höu seõ ñöôïc baûo veä khoûi laïm phaùt.
ñöôïc phaùt haønh ñöôïc goïi laø kyø phieáu
Nhöõng traùi phieáu chæ soá hoùa (ñöôïc
kho baïc (Treasury notes). Nhöõng
goïi laø nhöõng traùi phieáu chæ soá hoùa
traùi phieáu vôùi thôøi gian ñaùo haïn 10
theo laïm phaùt) ñöôïc ñöa ra laàn ñaàu
naêm hoaëc hôn khi chuùng ñöôïc phaùt
Chapter 15
taïi Myõ vaøo naêm 1997. Chuùng chæ naøy, nhöng vai troø cuûa chuùng chaéc
chieám moät tyû phaàn nhoû trong soá caùc chaén seõ taêng leân trong töông lai.
traùi phieáu chính phuû cuûa Myõ vaøo luùc
Tröôùc heát haõy laáy traùi phieáu moät naêm (traùi phieáu kyø haïn moät
naêm). Goïi laõi suaát danh nghóa 1 naêm hieän haønh laø i1t. Löu yù raèng
baây giôø toâi kyù hieäu laõi suaát 1 naêm trong naêm t laø i1t chöù khoâng
phaûi chæ ñôn giaûn laø it nhö toâi ñaõ laøm trong nhöõng chöông tröôùc.
Ñieàu naøy laø ñeå laøm cho ta deã nhôù hôn raèng ñoù laø laõi suaát moät naêm.
Giaù cuûa traùi phieáu moät naêm hoâm nay laø giaù trò hieän taïi cuûa
100$ naêm tôùi. Vì theá:
100$
P1t $ = (15.1)
1 + i1t
Giaù cuûa traùi phieáu moät naêm thay ñoåi nghòch chieàu vôùi laõi
suaát danh nghóa moät naêm hieän taïi. Chuùng ta ñaõ thaáy quan heä
naøy trong Chöông 4. Thöïc ra, chuùng ta ñaõ thaáy raèng ñieàu thöïc
söï ñöôïc xaùc ñònh trong thò tröôøng traùi phieáu laø giaù cuûa caùc traùi
phieáu moät naêm, vaø sau ñoù laõi suaát moät naêm ñöôïc suy ra töø giaù
theo phöông trình (15.1). Saép xeáp laïi phöông trình (15.1), ta seõ
coù keát quaû laø neáu giaù cuûa caùc traùi phieáu moät naêm laø P1t$, thì laõi
suaát moät naêm hieän taïi baèng (100$ – P1t$)/P1t$.
Baây giôø quay sang traùi phieáu hai naêm (traùi phieáu kyø haïn hai
naêm). Giaù cuûa noù laø giaù trò hieän taïi cuûa 100$ sau hai naêm:
100$
P2t $ = (15.2)
(1 + i1t )(1 + ite+1 )
trong ñoù i1t kyù hieäu laõi suaát moät naêm vaøo naêm nay vaø i te+1 kyù hieäu
laõi suaát moät naêm ñöôïc kyø voïng bôûi caùc thò tröôøng taøi chính cho
naêm tôùi. Giaù cuûa traùi phieáu hai naêm phuï thuoäc vaøo caû laõi suaát
moät naêm hieän taïi vaø laõi suaát moät naêm ñöôïc kyø voïng cho naêm tôùi.
Cuõng theo caùch nhö vaäy, chuùng ta coù theå vieát giaù cuûa moät
traùi phieáu n naêm – moät traùi phieáu höùa heïn traû, chaúng haïn, 100$
sau n naêm – nhö laø phuï thuoäc vaøo chuoãi caùc laõi suaát moät naêm
ñöôïc kyø voïng bôûi caùc thò tröôøng taøi chính trong suoát n naêm tôùi.

Chapter 15
Tröôùc khi tìm hieåu tieáp caùc yù nghóa cuûa caùc phöông trình
(15.1) vaø (15.2), haõy xeùt moät daïng khaùc cuûa phöông trình (15.2)
döïa treân khaùi nieäm ngang baèng lôïi suaát kyø voïng (arbitrage).
Daïng khaùc naøy seõ chöùng toû laø höõu duïng vaøo nhieàu nôi trong
cuoán saùch naøy.
Ngang baèng Lôïi suaát Kyø voïng (Arbitrage) vaø Giaù traùi phieáu
Giaû söû baïn coù quyeàn löïa choïn giöõa vieäc naém giöõ caùc traùi phieáu
moät naêm hoaëc caùc traùi phieáu hai naêm. Baïn quan taâm tôùi vieäc
baïn seõ coù ñöôïc bao nhieâu sau moät naêm. Baïn neân naém giöõ traùi
phieáu naøo?
• Ñoái vôùi moãi ñoâ la baïn ñaët vaøo traùi phieáu moät naêm, baïn seõ
nhaän ñöôïc (1 + i1t) ñoâ la vaøo naêm tôùi. Quan heä naøy ñöôïc
trình baøy trong doøng ñaàu tieân cuûa Hình 15.2.
• Vì giaù cuûa moät traùi phieáu hai naêm laø P2t$, neân moãi ñoâ la
baïn ñaët vaøo caùc traùi phieáu hai naêm seõ cho baïn 1$/P2t$ traùi
phieáu naøy vaøo hoâm nay. Ñeán naêm tôùi, traùi phieáu naøy seõ chæ
coøn moät naêm tröôùc khi ñaùo haïn, vaø do ñoù seõ trôû thaønh traùi
phieáu moät naêm. Vì vaäy, giaù maø baïn coù theå kyø voïng seõ baùn
noù vaøo naêm tôùi laø P1et+1 $ , ñoù laø giaù kyø voïng cuûa moät traùi
phieáu moät naêm vaøo naêm tôùi. Töø ñoù, ñoái vôùi moãi ñoâ la baïn
ñaët vaøo nhöõng traùi phieáu hai naêm, baïn coù theå kyø voïng nhaän
ñöôïc ( P1et+1 $ /P2t$) ñoâ la vaøo naêm tôùi. Ñieàu naøy ñöôïc trình
baøy trong doøng thöù hai cuûa Hình 15.2.
Baïn neân naém giöõ nhöõng traùi phieáu naøo? Giaû söû baïn, vaø
nhöõng nhaø ñaàu tö taøi chính khaùc, chæ quan taâm tôùi suaát sinh lôïi
kyø voïng vaø choïn chæ naém giöõ traùi phieáu coù suaát sinh lôïi kyø voïng
cao hôn.1
1
ÑAØO SAÂU HÔN: Suaát sinh lôïi töø vieäc naém giöõ caùc traùi phieáu moät naêm trong moät naêm ñöôïc bieát chaéc chaén.
Suaát sinh lôïi töø vieäc giöõ caùc traùi phieáu hai naêm trong moät naêm phuï thuoäc vaøo giaù cuûa caùc traùi phieáu moät naêm
vaøo naêm tôùi vaø vì vaäy laø khoâng chaéc chaén. Giaû ñònh raèng caùc nhaø ñaàu tö taøi chính chæ quan taâm tôùi suaát sinh lôøi
kyø voïng laø moät caùch khaùc ñeå noùi raèng hoï baøng quan tröôùc ruûi ro – noùi caùch khaùc, hoï laø nhöõng ngöôøi trung hoøa
vôùi ruûi ro. Ñaây cuõng laø giaû ñònh maø chuùng ta ñaõ ñaët ra ñeå ruùt ra giaù trò hieän taïi ñaõ chieát khaáu kyø voïng trong
Chöông 14. Trong boái caûnh coù löïa choïn giöõa caùc traùi phieáu coù thôøi gian ñaùo haïn khaùc nhau, noù ñöôïc goïi laø giaû
thuyeát veà caùc kyø voïng – ñeå naém baét khaùi nieäm raèng söï löïa choïn chæ phuï thuoäc vaøo caùc suaát sinh lôïi kyø voïng.

Chapter 15
Theo giaû ñònh naøy, vaø neáu coù caùc soá döông caùc traùi phieáu
moät naêm vaø hai naêm trong neàn kinh teá, noù cho pheùp raèng hai
traùi phieáu naøy phaûi cho cuøng suaát sinh lôïi moät naêm kyø voïng nhö
nhau. Ñeå thaáy vì sao, giaû söû ñieàu kieän naøy khoâng ñöôïc thoûa
maõn. Ví duï, giaû söû raèng suaát sinh lôïi moät naêm treân caùc traùi
phieáu moät naêm laø thaáp hôn suaát sinh lôïi moät naêm kyø voïng treân
caùc traùi phieáu hai naêm. Seõ khoâng ai muoán naém giöõ löôïng cung
hieän höõu cuûa caùc traùi phieáu moät naêm, vaø thò tröôøng ñoái vôùi traùi
phieáu moät naêm seõ khoâng ôû trong tình traïng caân baèng. Chæ khi
suaát sinh lôïi moät naêm kyø voïng nhö nhau thì caùc nhaø ñaàu tö môùi
muoán giöõ caû caùc traùi phieáu moät naêm laãn caùc traùi phieáu hai naêm.
HÌNH 15.2 Naêm t Naêm t + 1
Suaát sinh lôïi töø vieäc Traùi phieáu moät naêm 1$ (1 + i1t) x 1$
naém giöõ trong moät
naêm caùc traùi phieáu P1et+1 $
moät naêm vaø hai naêm. Traùi phieáu hai naêm 1$ x 1$
P2t $
Neáu hai traùi phieáu naøy cho cuøng suaát sinh lôïi moät naêm kyø
voïng nhö nhau, töø Hình 15.2 ta coù:
P1et+1 $
1 + i1t = (15.3)
P2t $
Veá traùi cho ta sinh lôïi treân moãi ñoâ la töø vieäc giöõ traùi phieáu
moät naêm trong moät naêm; veá phaûi cho ta sinh lôïi kyø voïng treân
moãi ñoâ la töø vieäc giöõ moät traùi phieáu hai naêm trong moät naêm.
Toâi seõ goïi phöông trình nhö laø phöông trình (15.3) – nhöõng
phöông trình khaúng ñònh raèng caùc suaát sinh lôïi kyø voïng treân hai
taøi saûn phaûi baèng nhau – laø caùc quan heä arbitrage (coù theå taïm
dòch laø ngang baèng lôïi suaát kyø voïng).
Vieát laïi phöông trình (15.3) nhö sau:

P1et+1
P2t $ = (15.4)
1 + i1t

Chapter 15
Arbitrage haøm yù raèng giaù cuûa moät traùi phieáu hai naêm hoâm
Toâi söû duïng töø nay laø giaù trò hieän taïi cuûa giaù kyø voïng cuûa traùi phieáu naøy vaøo
“arbitrage” ñeå dieãn ñaït
naêm tôùi. Ñieàu naøy laøm naûy sinh caâu hoûi: giaù kyø voïng cuûa caùc
ñònh ñeà raèng caùc suaát
sinh lôïi kyø voïng cuûa hai traùi phieáu moät naêm vaøo naêm tôùi ( P1et+1 $ ) phuï thuoäc vaøo caùi gì?
taøi saûn taøi chính phaûi
baèng nhau. Moät soá nhaø Caâu traû lôøi khaù roõ raøng. Cuõng nhö giaù cuûa traùi phieáu moät
kinh teá hoïc daønh töø
naêm vaøo naêm nay phuï thuoäc vaøo laõi suaát moät naêm cuûa naêm
“arbitrage” ñeå dieãn ñaït
ñònh ñeà heïp hôn laø caùc nay, giaù cuûa moät traùi phieáu moät naêm vaøo naêm tôùi seõ phuï thuoäc
cô hoäi lôïi nhuaän khoâng vaøo laõi suaát moät naêm cuûa naêm tôùi. Vieát phöông trình (15.1)
ruûi ro luoân luoân coù cho naêm tôùi (naêm t + 1) vaø kyù hieäu caùc kyø voïng theo caùch
ngöôøi khai thaùc (kinh thoâng thöôøng:
doanh cheânh leäch giaù). 100$
P1et+1 $ =
1 + i1et +1
Giaù cuûa traùi phieáu vaøo naêm tôùi ñöôïc kyø voïng baèng khoaûn
thanh toaùn cuoái cuøng, 100$, ñöôïc chieát khaáu bôûi laõi suaát moät
naêm kyø voïng cho naêm tôùi.
Thay P1et+1 $ vaøo phöông trình 15.4 ta coù:
100$
P2t $ = (15.5)
(1 + i1t )(1 + i1et +1 )
Bieåu thöùc naøy cuõng gioáng nhö phöông trình (15.2). Ñieàu ta
ñaõ cho thaáy laø arbitrage giöõa caùc traùi phieáu moät naêm vaø hai
naêm ngaàm chæ ra raèng giaù cuûa traùi phieáu hai naêm laø giaù trò hieän
taïi cuûa khoaûn thanh toaùn sau hai naêm, ñoù laø 100$, ñöôïc chieát
khaáu baèng caùch söû duïng caùc laõi suaát moät naêm hieän taïi vaø kyø
voïng cuûa naêm tôùi. Leõ ra ôû ñaây chuùng ta coù theå söû duïng chính
phöông phaùp naøy ñeå tính giaù cuûa caùc traùi phieáu 3 naêm v.v…;
baïn coù theå muoán naém chaéc laø baïn bieát laøm ñieàu naøy. Moái quan
heä giöõa arbitrage vaø giaù trò hieän taïi thaät laø quan troïng; chuùng ta
seõ söû duïng laïi noù trong chöông naøy vaø caùc chöông sau nöõa.

Chapter 15
Moái quan heä giöõa

Töø Giaù Traùi phieáu ñeán Lôïi suaát Traùi phieáu
arbitrage vaø caùc giaù trò
hieän taïi: arbitrage giöõa
caùc traùi phieáu coù thôøi Chuùng ta ñaõ xaây döïng ñöôïc caùc giaù traùi phieáu. Baây giôø ta
gian ñaùo haïn khaùc nhau chuyeån sang caùc lôïi suaát traùi phieáu.
haøm yù raèng caùc giaù traùi
phieáu baèng caùc giaù trò Ñeå baét ñaàu, chuùng ta caàn ñònh nghóa cuûa lôïi suaát ñeán khi
hieän taïi kyø voïng cuûa
caùc khoaûn thanh toaùn
ñaùo haïn. Lôïi suaát ñeán khi ñaùo haïn cuûa moät traùi phieáu n naêm,
kyø voïng treân nhöõng traùi hoaëc moät caùch töông ñöông laø laõi suaát n naêm, ñöôïc ñònh nghóa
phieáu naøy. laø laõi suaát haøng naêm khoâng ñoåi laøm cho giaù traùi phieáu hoâm nay
baèng giaù trò hieän taïi cuûa caùc khoaûn thanh toaùn töông lai treân traùi
phieáu naøy.
Ñònh nghóa naøy nghe nhö theá nhöng thaät ra noù ñôn giaûn
hôn. Ví duï, haõy laáy traùi phieáu 2 naêm maø ta ñaõ giôùi thieäu tröôùc
ñaây. Kyù hieäu lôïi suaát cuûa noù laø i2t, trong ñoù chæ soá 2 nhaéc ta
raèng ñaây laø lôïi suaát ñeán khi ñaùo haïn treân moät traùi phieáu hai
naêm, hoaëc moät caùch töông ñöông laø laõi suaát hai naêm. Lôïi suaát
naøy ñöôïc ñònh nghóa laø laõi suaát haøng naêm khoâng ñoåi laøm cho
giaù trò hieän taïi cuûa 100$ sau hai naêm baèng vôùi giaù cuûa traùi
phieáu hoâm nay.
100$
P2t $ = (15.6)
(1 + i 2t ) 2
Giaû söû traùi phieáu baùn ñöôïc 90$ hoâm nay. Khi ñoù laõi suaát
hai naêm i2t ñöôïc tính bôûi 100 / 90 –1, hoaëc 5,4%. Noùi caùch
90$ =
100$
⇒ khaùc, vieäc naém giöõ traùi phieáu naøy trong hai naêm – töùc laø cho
(1 + i 2t ) 2 ñeán khi ñaùo haïn – thu ñöôïc moät laõi suaát laø 5,4% moãi naêm.
(1 + i 2t ) 2 =
100$
⇒ Quan heä cuûa laõi suaát hai naêm vôùi laõi suaát moät naêm hieän taïi
90$ vaø laõi suaát moät naêm kyø voïng laø gì? Ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy,
chuùng ta chæ ñôn giaûn so saùnh phöông trình (15.6) vôùi (15.5).
100$
(1 + i 2t ) = ⇒ Khöû P2t$, giöõa hai phöông trình naøy cho ta:
90$
100$ 100$
i2t = 5,4% 2
=
(1 + i 2t ) (1 + i1t )(1 + i1et +1 )

Chapter 15
Saép xeáp laïi:

(1 + i2t)2 = (1 + i1t) (1 + i1et +1 )
Phöông trình naøy cho ta moái quan heä chính xaùc giöõa laõi suaát
hai naêm vaø caùc laõi suaát moät naêm hieän taïi vaø kyø voïng. Moät
pheùp xaáp xæ höõu ích ñoái vôùi quan heä naøy laø:
1
Chuùng ta ñaõ söû duïng i 2t ≈ (i1t + i1t +1 ) e
(15.7)
2
moät pheùp xaáp xæ töông
töï khi ta xem xeùt quan
heä giöõa caùc laõi suaát Phöông trình (15.7) thaät quan troïng vaø coù theå caûm nhaän
danh nghóa vaø thöïc ñöôïc baèng tröïc quan. Noù noùi raèng laõi suaát hai naêm (xaáp xæ)
trong Chöông 14. Haõy baèng trung bình cuûa laõi suaát moät naêm hieän taïi vaø laõi suaát moät
xem ñònh ñeà 3 trong naêm kyø voïng cuûa naêm tôùi. Moái quan heä naøy môû roäng ra cho
Phuï luïc 2.
caùc laõi suaát cuûa traùi phieáu coù thôøi gian ñaùo haïn daøi hôn. Laõi
suaát n naêm (xaáp xæ) baèng trung bình cuûa caùc laõi suaát moät naêm
hieän taïi vaø kyø voïng trong naêm nay vaø (n–1) naêm tieáp sau.
1
i nt ≈ (i1t + i1et +1 + ... + i1et + n −1 )
n
Caùc quan heä naøy cho ta chìa khoùa maø ta caàn ñeå giaûi thích
ñöôøng lôïi suaát. Ñöôøng lôïi suaát doác leân cho ta thaáy raèng caùc thò
tröôøng taøi chính kyø voïng caùc laõi suaát ngaén haïn seõ taêng trong
töông lai. Ñöôøng lôïi suaát doác xuoáng cho ta thaáy raèng caùc thò
tröôøng taøi chính kyø voïng caùc laõi suaát ngaén haïn seõ giaûm trong
töông lai.
Ñeå thaáy roõ ñieàu naøy haõy xem thí duï sau ñaây: trôû laïi vôùi
ñöôøng lôïi suaát cuûa thaùng 1/1993 trong Hình 15.1. Töø ñöôøng
naøy chuùng ta coù theå suy ra caùc thò tröôøng taøi chính kyø voïng laõi
suaát moät naêm seõ laø bao nhieâu trong naêm sau, cuï theå laø thaùng
1/1994. Ñeå laøm nhö vaäy, haõy nhaân caû hai veá cuûa phöông trình
(15.7) vôùi 2, vaø boá trí laïi ñeå coù:
i1et +1 = 2i 2t − i1t (15.8)

Chapter 15
Trong thaùng 1/1993 i1t, (laõi suaát moät naêm, laõi suaát cho naêm
1993) laø 3,5%. Laõi suaát hai naêm laø 4,4%. Laõi suaát moät naêm
kyø voïng cho Thaùng 1/1994 vì vaäy baèng (2 x 4,4%) – 3,5% =
5,3%, töùc laø cao hôn 1,8% so vôùi laõi suaát moät naêm vaøo thaùng
1/1993.2
Ñöôøng Lôïi suaát vaø Hoaït ñoäng Kinh teá
Vì sao ñöôøng lôïi suaát laïi doác nhö vaäy vaøo ñaàu naêm 1993? Noùi
caùch khaùc laø, vì sao caùc thò tröôøng taøi chính laïi kyø voïng caùc laõi
suaát ngaén haïn seõ taêng trong töông lai gaàn? Caâu traû lôøi ngaén
goïn laø vì neàn kinh teá Myõ ñang taêng tröôûng, thoaùt ra khoûi cuoäc
suy thoaùi. Ñeå thaáy taïi sao, haõy söû duïng moâ hình IS-LM maø
chuùng ta ñaõ phaùt trieån trong phaàn coát loõi (Chöông 5). Ñoàng
thôøi, ñeå taäp trung vaøo cheânh leäch giöõa laõi suaát cuûa caùc thôøi gian
ñaùo haïn khaùc nhau, haõy boû qua söï phaân bieät giöõa caùc laõi suaát
danh nghóa vaø thöïc maø chuùng ta ñaõ giôùi thieäu trong Chöông 14.
Trong Chöông 17,
Cuï theå hôn, haõy giaû ñònh raèng laïm phaùt kyø voïng baèng zero, ñeå
chuùng ta seõ môû roäng moâ caùc laõi suaát thöïc vaø danh nghóa nhö nhau.
hình IS-LM ñeå tính ñeán
moät caùch roõ raøng nhöõng Haõy trôû laïi cuoäc suy thoaùi 1990–1991. Chuùng ta ñaõ lyù luaän
ñieàu ta ñaõ hoïc ñöôïc veà trong Chöông 4 raèng cuoäc suy thoaùi naøy phaàn lôùn laø do suy
caùc taùc ñoäng cuûa kyø
giaûm loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng, voán kích hoaït söï suùt giaûm caàu
voïng ñoái vôùi caùc quyeát
ñònh. Hieän thôøi, söû vaø saûn löôïng. Ñieàu naøy ñöôïc trình baøy trong Hình 15.3(a): suy
duïng moâ hình IS-LM cô thoaùi laø do ñöôøng IS dòch chuyeån sang traùi, töø IS tôùi IS’, laøm cho
baûn cuõng ñöôïc roài. ñieåm caân baèng dòch chuyeån töø A sang A’, saûn löôïng giaûm töø Y tôùi
Y’ vaø laõi suaát giaûm töø i tôùi i’.
2
ÑAØO SAÂU HÔN: Trôû laïi vôùi ruûi ro: Caùc traùi phieáu coù thôøi gian ñaùo haïn daøi hôn seõ ruûi ro hôn khi naém giöõ vì,
neáu chuùng ñöôïc baùn tröôùc khi ñaùo haïn, caùc bieán thieân trong giaù cuûa chuùng coù theå ñöa tôùi lôøi hay loã lôùn. Traùi laïi
vôùi giaû ñònh cuûa chuùng ta laø ngöôøi ta baøng quan vôùi ruûi ro, nhöõng ngöôøi tham gia caùc thò tröôøng traùi phieáu treân
thöïc teá laø sôï ruûi ro vaø yeâu caàu moät phí thöôûng ruûi ro ñoái vôùi nhöõng traùi phieáu coù thôøi gian ñaùo haïn daøi hôn. Do
ñoù, moät ñöôøng lôïi suaát chæ hôi doác leân – nhö ñöôøng lôïi suaát vaøo thaùng 7/1998 – coù khaû naêng phaûn aùnh phí
thöôûng ruûi ro taêng theo thôøi gian ñaùo haïn chöù khoâng phaûi phaûn aûnh caùc kyø voïng veà caùc laõi suaát ngaén haïn cao
hôn trong töông lai. Söï tính toaùn trong baøi hoïc chöa tính ñeán phí thöôûng ruûi ro naøy.

Chapter 15
HÌNH 15–3
Cuoäc Suy thoaùi 1990–

1991 vaø Söï Hoài phuïc
sau ñoù.
(a) 1990–1991. Giaûm Laõi suaát danh nghóa 1 naêm, i

loøng tin cuûa ngöôøi tieâu
duøng laøm giaûm chi tieâu
vaø saûn löôïng. Ñöôøng IS
dòch chuyeån sang traùi
(b) Sau 1991. Caùc hoä
gia ñình vaø caùc haõng
laáy laïi loøng tin moät caùch
chaäm chaïp. Ñöôøng IS
dòch chuyeån sang phaûi
moät caùch töø töø. Heä Saûn löôïng, Y
thoáng Döï tröõ Lieân bang
gia taêng cung tieàn vaø
ñöôøng LM dòch chuyeån
xuoáng döôùi.
Laõi suaát danh nghóa 1 naêm, i
Saûn löôïng, Y
(b)

Chapter 15
Töø naêm 1991 trôû ñi, neàn kinh teá töø töø hoài phuïc. Coù hai
nguyeân nhaân chính. Moät laø söï dòch chuyeån chaàm chaäm cuûa
ñöôøng IS sang phaûi, töø IS tôùi IS’, do caùc hoä gia ñình vaø caùc haõng
töø töø laáy laïi loøng tin vaø gia taêng chi tieâu. Hai laø söï dòch chuyeån
xuoáng döôùi cuûa ñöôøng LM, töø LM tôùi LM’, do Heä thoáng Döï tröõ
Lieân bang quyeát ñònh giuùp neàn kinh teá hoài phuïc baèng caùch taêng
cung tieàn vaø ñeå cho laõi suaát ngaén haïn thaäm chí giaûm theâm nöõa.
Laõi suaát ngaén haïn ñaõ giaûm töø treân 6% vaøo ñaàu naêm 1991 xuoáng
coøn 3,5% vaøo ñaàu naêm 1993. Caû hai dòch chuyeån ñöôïc chæ ra
trong Hình 15.3(b). Ñaàu naêm 1993, neàn kinh teá ôû ñieåm “A”,
vôùi saûn löôïng cao hôn Y’’, vaø laõi suaát ngaén haïn taïi i’’
Baây giôø haõy quay sang Hình 15-4. Ñieåm A’’ trong Hình 15-
4 töông öùng vôùi ñieåm A’’ trong Hình 15-3(b) vaø moâ taû tình
traïng cuûa neàn kinh teá vaøo ñaàu naêm 1993. Caùc thò tröôøng taøi
chính döï kieán seõ xaûy ra hai ñieàu trong nhöõng naêm sau ñoù:
• Hoï kyø voïng loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng vaø chi tieâu seõ tieáp
tuïc taêng leân, dòch chuyeån ñöôøng IS veà beân phaûi theâm nöõa.
• Hoï cuõng döï ñoaùn raèng Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang coù theå lo
laéng veà toác ñoä hoài phuïc trôû neân quaù nhanh, vaø chuyeån sang
aùp duïng chính saùch tieàn teä co heïp hôn, daãn tôùi söï dòch
chuyeån leân treân cuûa ñöôøng LM.
Vì caû hai nguyeân nhaân naøy, hoï kyø voïng laõi suaát ngaén haïn
trong töông lai seõ cao hôn, khi neàn kinh teá ñi töø A’’ sang moät
ñieåm chaúng haïn nhö A’’’, vôùi laõi suaát i’’’. Ñoù laø lyù do vì sao
ñöôøng lôïi suaát doác leân vaøo ñaàu naêm 1993: noù baùo hieäu veà loøng
tin cuûa caùc thò tröôøng taøi chính raèng, hoaëc laø do chi tieâu maïnh
meõ, hoaëc laø do phaûn öùng cuûa Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang tröôùc
söï hoài phuïc, laõi suaát coù khaû naêng saép baét ñaàu taêng leân.
Baây giôø, sau khi söï vieäc ñaõ xaûy ra roài, bình taâm nhìn laïi
chuùng ta coù theå hoûi: Coù phaûi caùc thò tröôøng taøi chính ñaõ ñuùng?
Caâu traû lôøi laø khoâng, hoï ñaõ nhaàm trong vieäc ñònh thôøi gian. Söï
hoài phuïc trong naêm 1993 xaûy ra chaäm hôn laø hoï (vaø ña soá caùc
nhaø kinh teá) ñaõ troâng ñôïi, vaø khoâng coù gia taêng laõi suaát ngaén

Chapter 15
haïn trong naêm 1993. Vaøo thaùng 1/1994, laõi suaát moät naêm vaãn
laø 3,5%, traùi vôùi nhöõng döï baùo ngaàm aån trong ñöôøng lôïi suaát
vaøo ñaàu naêm 1993. Tuy nhieân, ñieàu maø tröôùc ñoù caùc thò tröôøng
taøi chính ñaõ tieân ñoaùn thöïc söï xaûy ra moät naêm sau ñoù. Töø 1994
trôû ñi, söï phuïc hoài maïnh meõ hôn, laøm cho Heä thoáng Döï tröõ
Lieân bang taêng caùc laõi suaát ngaén haïn, vaø daãn tôùi moät ñöôøng lôïi
suaát cao hôn vaø thoaûi hôn.
HÌNH 15–4
Loä trình Kyø voïng cuûa

Söï Hoài phuïc vaøo Ñaàu
naêm 1993
Vaøo ñaàu naêm 1993, caùc

thò tröôøng taøi chính kyø

voïng caû caàu maïnh hôn
laãn chính saùch tieàn teä
chaët cheõ hôn seõ daãn tôùi
laõi suaát ngaén haïn cao
hôn trong töông lai.
Saûn löôïng, Y
Thaûo luaän cuûa chuùng ta ñeà xuaát moät ñònh ñeà toång quaùt hôn:
khi laõi suaát ngaén haïn chuyeån ñoäng, duø xuoáng (nhö trong cuoäc
suy thoaùi naêm 1990 tôùi 1991) hay leân, caùc laõi suaát daøi haïn coù
khaû naêng chuyeån ñoäng theo cuøng chieàu, nhöng ít hôn. Chuùng
chuyeån ñoäng ít hôn vì caùc thò tröôøng taøi chính coù khaû naêng tin
raèng phaàn chuyeån ñoäng trong laõi suaát ngaén haïn seõ khoâng keùo
daøi. Hình 15-5 cho thaáy ñònh ñeà naøy moâ taû toát nhö theá naøo cho
chuyeån ñoäng trong caùc laõi suaát ngaén vaø daøi haïn cuûa Myõ.
Hình 15-5 veõ caùc thay ñoåi töøng quí trong laõi suaát 3 thaùng so
vôùi caùc thay ñoåi trong laõi suaát 10 naêm, keå töø naêm 1960. Nhöõng
thay ñoåi trong laõi suaát 10 naêm ñöôïc veõ treân truïc tung. Hình naøy
coù ba ñaëc ñieåm chính:

Chapter 15
• Laõi suaát daøi haïn thöïc söï thay ñoåi ít hôn laø laõi suaát ngaén haïn.
Ñaây laø hai ví duï: töø Caùc thay ñoåi haøng quí trong laõi suaát ngaén haïn bieán thieân trong
ngaøy 01/01/1980 tôùi khoaûng töø –4% tôùi +5%. Caùc thay ñoåi haøng quí trong laõi suaát
ngaøy 01/04/1980 laõi daøi haïn chæ bieán thieân trong khoaûng töø –2,5% tôùi +1,5%.
suaát ba thaùng giaûm töø
• Ña soá caùc ñieåm ñeàu naèm treân caùc phaàn töø ñoâng baéc vaø taây
13,3% xuoáng coøn 9,6%
(giaûm ñi 3,7%); laõi suaát nam cuûa sô ñoà: haàu heát moïi thôøi ñieåm, caùc laõi suaát ngaén vaø
10 naêm giaûm töø 12,0% daøi haïn chuyeån ñoäng theo cuøng moät chieàu.
xuoáng coøn 10,5% (chæ • Ñaëc ñieåm thöù ba laø ñaùp öùng ñieån hình cuûa thay ñoåi trong laõi
giaûm ñi 1,5%)
suaát daøi haïn ñoái vôùi thay ñoåi trong laõi suaát ngaén haïn laø
Töø 01/07/1980 tôùi ñoàng bieán, nhöng thaáp hôn tyû leä moät-moät. Sô ñoà naøy veõ
01/10/1980, laõi suaát ñöôøng hoài qui. Phöông trình ñi keøm pheùp hoài qui naøy laø:
3 thaùng taêng töø 9,1%
leân ñeán 13,6% (taêng ∆iL = 0,00 + 0,42 ∆iS
4,5%); laõi suaát 10 naêm trong ñoù i (L laø daøi) kyù hieäu cho laõi suaát 10 naêm vaø i (S laø
L S
taêng töø 10,9% leân ñeán
12,4% (chæ taêng 1,5%).
ngaén) kyù hieäu cho laõi suaát 3 thaùng, vaø ∆ kyù hieäu cho thay ñoåi
laõi suaát töø quí naøy sang quí tieáp sau. Phöông trình naøy cho ta
Ñeå bieát theâm vì sao thaáy raèng gia taêng 1% trong laõi suaát ngaén haïn thöôøng chæ ñi
laõi suaát ngaén haïn laïi
keøm vôùi gia taêng 0,42% trong laõi suaát daøi haïn.
chuyeån ñoäng nhieàu nhö
vaäy (caû leân vaø xuoáng)
Toùm laïi:
trong naêm 1980, haõy
quay laïi xem thaûo luaän • Arbitrage giöõa caùc traùi phieáu coù thôøi gian ñaùo haïn khaùc
veà giaûm phaùt taïi Myõ nhau ngaàm chæ ra raèng giaù cuûa moät traùi phieáu laø giaù trò hieän
trong phaàn 9-5. taïi cuûa caùc khoaûn thanh toaùn treân traùi phieáu naøy; chieát khaáu
baèng caùch söû duïng caùc laõi suaát moät naêm hieän taïi vaø kyø
voïng. Do ñoù, caùc laõi suaát moät naêm hieän taïi hoaëc kyø voïng
cao hôn daãn tôùi giaù traùi phieáu thaáp hôn.
• Lôïi suaát ñeán khi ñaùo haïn treân moät traùi phieáu coù thôøi gian
ñaùo haïn n naêm (hoaëc moät caùch töông ñöông laø laõi suaát n
naêm) xaáp xæ baèng trung bình cuûa caùc laõi suaát moät naêm hieän
taïi vaø töông lai kyø voïng.
• Ñoä doác cuûa ñöôøng lôïi suaát cho ta bieát caùc thò tröôøng taøi
chính kyø voïng ñieàu gì seõ xaûy ra ñoái vôùi caùc laõi suaát ngaén
haïn trong töông lai. Ñöôøng lôïi suaát doác xuoáng ngaàm chæ ra
raèng caùc thò tröôøng taøi chính kyø voïng caùc laõi suaát ngaén haïn
seõ giaûm suùt trong töông lai; ñöôøng lôïi suaát doác leân ngaàm
chæ ra raèng caùc thò tröôøng naøy kyø voïng caùc laõi suaát ngaén
haïn seõ gia taêng trong töông lai.

Chapter 15
HÌNH 15–5
Thay ñoåi trong laõi suaát 10 naêm (%)

Caùc Thay ñoåi haøng Quí
trong Laõi suaát 3 thaùng
vaø 10 naêm cuûa Myõ,
1960-1998
Caùc chuyeån ñoäng trong

laõi suaát ngaén haïn
thöôøng ñi keøm vôùi
nhöõng chuyeån ñoäng
cuøng chieàu trong laõi
suaát daøi haïn.
Thay ñoåi trong laõi suaát 3 thaùng (phaàn traêm)
15–2 Thò tröôøng Chöùng khoaùn vaø Nhöõng Chuyeån ñoäng

trong Giaù Coå phieáu
Cho tôùi ñaây chuùng ta ñaõ taäp trung vaøo caùc traùi phieáu. Nhöng
trong khi chính phuû töï taøi trôï cho mình chuû yeáu baèng caùch phaùt
haønh caùc traùi phieáu thì caùc coâng ty laïi khoâng laøm nhö vaäy. Caùc
coâng ty huy ñoäng caùc nguoàn tieàn cho mình theo hai caùch: thoâng
qua huy ñoäng voán vay – caùc traùi phieáu vaø caùc khoaûn vay; vaø
thoâng qua vieäc huy ñoäng voán coå phaàn, qua caùc ñôït phaùt haønh
coå phaàn – hoaëc caùc coå phieáu, nhö caùch goïi khaùc cuûa coå phaàn.
Thay vì thanh toaùn caùc khoaûn tieàn ñaõ ñònh tröôùc nhö traùi phieáu,
coå phieáu thanh toaùn coå töùc vôùi soá löôïng ñöôïc coâng ty quyeát
ñònh. Caùc coå töùc ñöôïc chi traû töø lôïi nhuaän cuûa coâng ty. Chuùng
thöôøng ít hôn lôïi nhuaän, vì caùc coâng ty giöõ laïi moät soá lôïi nhuaän
cuûa mình ñeå caáp voán cho ñaàu tö cuûa hoï. Nhöng caùc coå töùc thay
ñoåi theo lôïi nhuaän: khi lôïi nhuaän taêng, coå töùc cuõng taêng.
Troïng taâm cuûa chuùng ta trong phaàn naøy laø ôû vieäc xaùc ñònh
giaù coå phieáu. Nhö laø moät caùch giôùi thieäu caùc vaán ñeà, Hình 15-6
cho thaáy haønh vi cuûa moät chæ soá giaù coå phieáu Myõ, Chæ soá Toång

Chapter 15
hôïp 500 cuûa Standard & Poor (hoaëc ngaén goïn laø chæ soá S&P) töø
1960 tôùi 1998. Nhöõng chuyeån ñoäng trong chæ soá S&P naøy ño
löôøng nhöõng chuyeån ñoäng trong giaù coå phieáu trung bình cuûa
500 coâng ty lôùn. (Moät chæ soá khaùc vaø ñöôïc bieát tôùi nhieàu hôn laø
Chæ soá Coâng nghieäp Dow Jones, moät chæ soá cuûa caùc coå phieáu chæ
thuoäc caùc haõng coâng nghieäp, vaø vì vaäy ít tieâu bieåu cho giaù trung
bình cuûa coå phieáu hôn chæ soá S&P. Caùc quoác gia khaùc cuõng coù
caùc chæ soá töông töï. Chæ soá Nikkei phaûn aùnh nhöõng chuyeån
ñoäng trong giaù coå phieáu taïi Tokyo, vaø caùc chæ soá FT vaø CAC laàn
löôït phaûn aùnh caùc chuyeån ñoäng cuûa giaù coå phieáu taïi Luaân Ñoân
vaø Paris.
Hình 15-6 veõ hai ñöôøng. Ñöôøng maøu tím cho thaáy söï tieán
trieån cuûa chæ soá S&P nhö ñöôïc coâng boá treân caùc baùo chí hoaëc
ñöôïc phaùt treân caùc baûn tin buoåi toái. Chæ soá naøy cho thaáy coù tình
traïng gaàn nhö khoâng ñoåi cho tôùi taän naêm 1980, vaø gia taêng
Chæ soá P&S ñöôïc ñònh nhanh sau ñoù. Noù taêng töø 120 trong naêm 1980 leân ñeán treân 330
nghóa sao cho giaù trò
trong naêm 1990, vaø ñeán 1190 trong thaùng 12/1998 (giaù trò 1085
trung bình cuûa noù ñoái
vôùi giai ñoaïn 1941 tôùi
ñöôïc cho trong Hình 15-6 ñoái vôùi naêm 1998, laø giaù trò trung
1943 baèng 10. (Ñöøng bình ñoái vôùi naêm ñoù, thaáp hôn giaù trò cuûa thaùng 12.)
hoûi vì sao ngöôøi ta laïi
choïn kieåu chuaån hoùa Tuy nhieân, chæ soá naøy laø danh nghóa, töùc laø noù cho thaáy tieán
ñaëc bieät naøy. Coù veû trieån cuûa caùc giaù coå phieáu tính theo ñoâ la. Chuùng ta laïi quan
nhö khoâng ai bieát caû.)
taâm nhieàu hôn tôùi tieán trieån cuûa chæ soá naøy tính theo giaù trò thöïc
(töùc laø ñaõ ñöôïc hieäu chænh theo laïm phaùt). Söï tieán trieån cuûa chæ
soá ñoù, ñöôïc xaây döïng baèng caùch chia chæ soá danh nghóa cho CPI
(chæ soá giaù tieâu duøng) cho töøng naêm, ñöôïc chæ ra bôûi ñöôøng maøu
luïc trong Hình 15-6. Theo caùch xaây döïng, CPI baèng 1,0 trong
thaùng 1/1980, vì theá caùc chæ soá danh nghóa vaø thöïc baèng nhau
theo caùch xaây döïng vaøo thaùng 1/1980.

Chapter 15
Hình 15–6
Chæ soá Standard &

Poor, döôùi Daïng Danh
Chæ soá giaù coå phieáu
nghóa vaø Thöïc,
danh nghóa
1960–1998
Giaù coå phieáu danh Chæ soá

nghóa taêng leân hôn 19
laàn keå töø naêm 1960.
Giaù coå phieáu thöïc chæ
taêng leân gaáp 3 laàn. Caùc
giaù coå phieáu thöïc traûi
qua moät ñôït suït giaù vaøo Chæ soá
giaù coå phieáu thöïc
cuoái nhöõng naêm 1960
vaø 1970. Chæ töø ñoù
chuùng môùi taêng moät
caùch nhanh choùng.
Ñoà thò cuûa chæ soá thöïc naøy cho ta moät böùc tranh hôi khaùc ñi.
Noù cho ta thaáy dieãn tieán cuûa thò tröôøng coå phieáu aûm ñaïm nhö
theá naøo vaøo cuoái nhöõng naêm 1960 vaø nhöõng naêm 1970. Caùc
giaù coå phieáu danh nghóa noùi chung khoâng ñoåi vaø moät möùc giaù
khoâng ngöøng taêng leân cho thaáy caùc giaù coå phieáu thöïc khoâng
ngöøng giaûm suùt. Vaø maëc duø caùc giaù coå phieáu thöïc ñaõ taêng leân
keå töø khoaûng 1980, phaûi tôùi 1992 chuùng môùi ñaït ñöôïc möùc vaøo
giöõa nhöõng naêm 1960. Tuy nhieân, keå töø luùc ñoù, chuùng ñaõ taêng
leân nhieàu hôn raát nhieàu. Trong thaùng 12/1998, chæ soá thöïc laø
597, khoaûng 2,5 laàn giaù trò 240 cuûa noù vaøo naêm 1992 (giaù trò
ñöôïc cho trong Hình 15-6 ñoái vôùi naêm 1998 laø giaù trò trung bình
cho naêm ñoù, noù thaáp hôn giaù trò cuûa thaùng 12).
Vì sao thò tröôøng coå phieáu naøy hoaït ñoäng teä ñeán theá trong
thôøi gian daøi nhö vaäy? Vì sao noù laïi taêng trôû laïi vaøo ñaàu nhöõng
naêm 1980? Vì sao noù ñaõ taêng leân nhieàu nhö vaäy trong nhöõng
naêm 1990? Moät caùch toång quaùt hôn, caùc giaù coå phieáu phaûn öùng
nhö theá naøo tröôùc caùc thay ñoåi trong moâi tröôøng kinh teá vaø
trong chính saùch kinh teá vó moâ. Ñaây laø caâu hoûi chuùng ta seõ xem
xeùt sau ñaây trong phaàn naøy.

Chapter 15
Caùc Giaù Coå phieáu nhö laø Nhöõng Giaù trò Hieän taïi
Ñieàu gì xaùc ñònh giaù cuûa moät coå phieáu höùa heïn moät chuoãi caùc
coå töùc trong töông lai? Cho tôùi baây giôø, toâi chaéc chaén raèng noäi
dung trong Chöông 14 ñaõ trôû thaønh baûn naêng thöù hai cuûa baïn,
vaø baïn ñaõ bieát caâu traû lôøi: giaù coå phieáu phaûi baèng giaù trò hieän
taïi cuûa caùc coå töùc kyø voïng töông lai.
Haõy goïi Qt$ laø giaù coå phieáu. Goïi Dt$ laø coå töùc naêm nay,
D $ laø coå töùc kyø voïng cho naêm tôùi, Dte+ 2 $ laø coå töùc kyø voïng sau
e
t +1
hai naêm keå töø baây giôø, v.v…
Giaû söû chuùng ta xem xeùt giaù cuûa coå phieáu ngay sau khi coå
töùc ñöôïc chi traû vaøo naêm nay – giaù naøy ñöôïc goïi laø giaù sau coå
töùc – sao cho coå töùc ñaàu tieân seõ ñöôïc chi traû sau khi mua coå
phieáu naøy laø coå töùc cuûa naêm tôùi. (Ñieàu naøy chæ laø vaán ñeà qui
öôùc; moät caùch khaùc laø chuùng ta coù theå xem xeùt giaù tröôùc khi
coå töùc cuûa naêm nay ñöôïc chi traû). Giaù coå phieáu luùc ñoù ñöôïc
tính bôûi:
Dte+1 $ Dte+ 2 $
Qt $ = + +... (15.9)
1 + i1t (1 + i1t )(1 + i1et +1 )
Giaù coå phieáu baèng giaù trò hieän taïi cuûa coå töùc naêm tôùi, ñaõ
chieát khaáu baèng caùch söû duïng laõi suaát moät naêm hieän taïi, coäng
vôùi giaù trò hieän taïi cuûa coå töùc sau hai naêm, ñaõ chieát khaáu baèng
caùch söû duïng caû laõi suaát moät naêm cuûa naêm nay laãn laõi suaát moät
naêm kyø voïng cuûa naêm tôùi v.v…
Nhö trong tröôøng hôïp caùc traùi phieáu daøi haïn, moái quan heä
giaù trò hieän taïi trong phöông trình (15.9) coù theå ñöôïc ruùt ra töø
arbitrage, töø giaû ñònh raèng suaát sinh lôïi kyø voïng treân moãi ñoâ la
töø vieäc naém giöõ moät coå phieáu trong voøng moät naêm phaûi baèng
suaát sinh lôïi töø vieäc naém giöõ moät traùi phieáu moät naêm. Vieäc tính
toaùn ñöôïc cho trong phuï luïc cuûa chöông naøy. (Ñoïc qua phaàn
naøy seõ giuùp baïn hieåu bieát toát hôn veà moái quan heä giöõa

Chapter 15
arbitrage vaø giaù trò hieän taïi, nhöng baïn coù theå boû qua noù maø
khoâng heà gì).3
Phöông trình (15.9) cho ta thaáy giaù coå phieáu nhö laø giaù trò
hieän taïi cuûa caùc coå töùc danh nghóa, ñöôïc chieát khaáu bôûi laõi suaát
danh nghóa. Töø Chöông 14, chuùng ta bieát raèng chuùng ta coù theå
vieát laïi noù ñeå coù ñöôïc giaù coå phieáu thöïc nhö laø giaù trò hieän taïi
cuûa caùc coå töùc thöïc, ñöôïc chieát khaáu bôûi laõi suaát thöïc. Theá neân
chuùng ta coù theå vieát laïi giaù coå phieáu thöïc nhö sau:
Dte+1 Dte+ 2
Qt = + +... (15.10)
1 + r1t (1 + r1t )(1 + r1et+1 )
Hai caùch töông ñöông Qt vaø Dt, khoâng coù daáu $ (ñoâ la), kyù hieäu cho giaù thöïc vaø
ñeå vieát giaù coå phieáu: caùc coå töùc thöïc vaøo thôøi ñieåm t. Giaù coå phieáu thöïc laø giaù trò
Giaù coå phieáu (danh hieän taïi kyø voïng cuûa caùc coå töùc thöïc töông lai, ñöôïc chieát khaáu
nghóa) baèng giaù trò hieän baèng chuoãi caùc laõi suaát thöïc moät naêm.
taïi ñaõ chieát khaáu kyø
voïng cuûa caùc coå töùc
danh nghóa töông lai, Moái quan heä naøy coù hai yù nghóa quan troïng. Caùc coå töùc
ñöôïc chieát khaáu baèng thöïc kyø voïng trong töông lai cao hôn daãn ñeán giaù coå phieáu cao
caùc laõi suaát danh nghóa hôn. Caùc laõi suaát thöïc moät naêm hieän taïi vaø kyø voïng trong
hieän taïi vaø kyø voïng töông lai cao hôn daãn ñeán giaù coå phieáu thaáp hôn. Baây giôø haõy
trong töông lai. Giaù coå
xem moái quan heä naøy soi roïi gì vaøo caùc chuyeån ñoäng trong thò
phieáu (thöïc) baèng giaù trò
hieän taïi ñaõ chieát khaáu tröôøng coå phieáu.
kyø voïng cuûa caùc coå töùc
thöïc trong töông lai, Thò tröôøng Coå phieáu vaø Hoaït ñoäng Kinh teá
ñöôïc chieát khaáu bôûi caùc
laõi suaát thöïc hieän taïi vaø Hình 15-6 cho thaáy caùc chuyeån ñoäng lôùn treân thò tröôøng coå
töông lai.
phieáu trong suoát 39 naêm qua. Chæ soá taêng leân hoaëc giaûm ñi
15% trong voøng moät naêm chaúng phaûi laø ñieàu baát thöôøng. Trong
3
ÑAØO SAÂU HÔN: Hai ñieàu phöùc taïp: (1) Giaû ñònh maø chuùng ta giöõ suoát chöông naøy vaø chöông tröôùc raèng caùc
nhaø ñaàu tö taøi chính trung hoøa vôùi ruûi ro vaø yeâu caàu caùc suaát sinh lôïi kyø voïng nhö nhau treân moïi taøi saûn döùt
khoaùt laø khoâng ñuùng ôû ñaây. Vieäc naém giöõ caùc coå phieáu trong moät naêm ruûi ro hôn nhieàu so vôùi vieäc naém giöõ caùc
traùi phieáu moät naêm trong moät naêm, vaø caùc nhaø ñaàu tö taøi chính trong lòch söû ñaõ yeâu caàu moät phí thöôûng ruûi ro –
moät suaát sinh lôïi kyø voïng cao hôn – cho vieäc naém giöõ caùc coå phieáu so vôùi caùc traùi phieáu. Vieäc laøm theá naøo ñeå
söûa ñoåi ñöôïc caû phöông trình arbitrage vaø coâng thöùc veà giaù trò hieän taïi ñeå tính ñeán moät phí thöôûng ruûi ro ñöôïc
thaûo luaän trong phuï luïc cuûa Chöông naøy. (2) Arbitrage cho thaáy raèng giaù coå phieáu laø giaù trò hieän taïi cuûa caùc coå
töùc laø ñuùng tröø khi coù söï hieän dieän caùc bong boùng ñaàu cô maø chuùng ta thaûo luaän trong phaàn 15-3.

Chapter 15
naêm 1974, thò tröôøng coå phieáu giaûm ñi 30% (tính theo giaù trò
thöïc); trong naêm 1983, noù taêng 30%. Caùc chuyeån ñoäng haøng
ngaøy laø 2% hoaëc hôn cuõng laø bình thöôøng. Ñieàu gì ñaõ gaây ra
nhöõng chuyeån ñoäng naøy?
Ñieåm ñaàu tieân caàn phaûi neâu ra laø phaàn lôùn caùc chuyeån
ñoäng naøy khoâng theå tieân ñoaùn tröôùc ñöôïc. Ta coù theå hieåu ñöôïc
nguyeân nhaân toát nhaát baèng caùch suy nghó veà löïa choïn cuûa ngöôøi
ta giöõa caùc coå phieáu vaø caùc traùi phieáu. Neáu moïi ngöôøi ñeàu tin
raèng, sau moät naêm, giaù cuûa moät coå phieáu seõ cao hôn 20% so vôùi
giaù hoâm nay, thì vieäc naém giöõ coå phieáu trong voøng moät naêm seõ
haáp daãn moät caùch khaùc thöôøng, haáp daãn hôn nhieàu so vôùi vieäc
naém giöõ caùc traùi phieáu ngaén haïn. Caàu ñoái vôùi coå phieáu seõ raát
lôùn. Giaù coå phieáu seõ taêng leân hoâm nay tôùi ñieåm maø suaát sinh
lôïi kyø voïng töø vieäc naém giöõ coå phieáu naøy trôû veà ngang baèng
vôùi suaát sinh lôïi kyø voïng treân caùc taøi saûn khaùc. Noùi caùch khaùc,
kyø voïng veà giaù coå phieáu cao vaøo naêm tôùi seõ daãn ñeán giaù coå
phieáu cao ngaøy hoâm nay.
Baïn coù theå ñaõ nghe
thaáy nhaän ñònh raèng caùc Quaû thaät trong kinh teá hoïc coù ngöôøi ñaõ noùi raèng caùc chuyeån
giaù coå phieáu tuaân theo ñoäng trong giaù coå phieáu khoâng theå tieân ñoaùn ñöôïc laø daáu hieäu
moät böôùc ngaãu nhieân. cuûa moät thò tröôøng coå phieáu hoaït ñoäng toát. Lôøi phaùt bieåu naøy laø
Ñaây laø moät khaùi nieäm quaù cöïc ñoan: thöïc teá coù moät ít nhaø ñaàu tö taøi chính coù theå coù
kyõ thuaät, nhöng coù theå
ñöôïc thoâng tin toát hôn hoaëc ñôn giaûn laø ñoaùn ñöôïc töông lai toát
giaûi thích ñôn giaûn: thöù
gì ñoù – coù theå laø moät hôn. Neáu hoï chæ laø soá ít, hoï coù theå khoâng mua ñuû coå phieáu ñeå
phaân töû, hoaëc laø giaù cuûa ñaët ra giaù cho coå phieáu trong suoát thôøi gian tôùi taän hoâm nay. Nhö
moät taøi saûn – tuaân theo theá, hoï coù theå thu ñuôïc caùc suaát sinh lôïi kyø voïng lôùn. Nhöng duø
moät böôùc ngaãu nhieân sao thì yù töôûng cô baûn laø ñuùng. Nhöõng ngöôøi coù aûnh höôûng treân
neáu nhö töøng böôùc cuûa thò tröôøng taøi chính, nhöõng ngöôøi thöôøng xuyeân tieân ñoaùn veà caùc
noù coù khaû naêng taêng leân
chuyeån ñoäng lôùn saép xaûy ra treân thò tröôøng coå phieáu trong suoát
y nhö khaû naêng noù giaûm
xuoáng. Caùc chuyeån ñoäng vaøi thaùng tieáp sau ñeàu laø nhöõng keû lang baêm. Caùc chuyeån ñoäng
cuûa noù vì theá laø khoâng lôùn trong giaù coå phieáu laø khoâng theå tieân ñoaùn ñöôïc.
theå tieân ñoaùn ñöôïc.
Neáu ngöôøi ta khoâng theå tieân ñoaùn ñöôïc caùc chuyeån ñoäng
treân thò tröôøng coå phieáu, neáu chuùng laø keát quaû cuûa caùc tin töùc,
thì chuùng ta coøn coù theå laøm gì ñaây? Chuùng ta vaãn coù theå laøm
hai vieäc:

Chapter 15
• Chuùng ta coù theå thöïc hieän xeùt ñoaùn sau khi söï vieäc ñaõ xaûy
ra, nhìn ngöôïc laïi vaø xaùc ñònh nhöõng tin töùc maø thò tröôøng
coù phaûn öùng laïi.
• Chuùng ta coù theå ñöa ra caùc caâu hoûi “ñieàu gì xaûy ra neáu”.
Ví duï, Ñieàu gì seõ xaûy ra vôùi thò tröôøng coå phieáu neáu Heä
thoáng Döï tröõ Lieân bang saép ñöa ra moät chính saùch môû roäng
Vaøo ngaøy 30/09/1998,
Heä thoáng Döï tröõ Lieân hôn, hoaëc neáu ngöôøi tieâu duøng trôû neân laïc quan hôn vaø taêng
bang haï thaáp laõi suaát cöôøng chi tieâu?
cuûa caùc quyõ lieân bang
muïc tieâu 0,5%. Vieäc Chuùng ta haõy xem xeùt hai caâu hoûi “ñieàu gì xaûy ra neáu”.
giaûm naøy ñaõ ñöôïc kyø
Ñeå laøm nhö vaäy, chuùng ta haõy söû duïng moâ hình IS-LM. Ñeå ñôn
voïng bôûi caùc thò tröôøng
taøi chính. Chæ soá Dow
giaûn hoùa moïi vieäc, haõy giaû ñònh nhö chuùng ta ñaõ laøm tröôùc ñaây,
Jones gaàn nhö giöõ raèng laïm phaùt kyø voïng baèng zero, sao cho caùc laõi suaát thöïc vaø
nguyeân khoâng ñoåi (thöïc danh nghóa nhö nhau.
ra, noù giaûm xuoáng 28
ñieåm trong ngaøy hoâm Söï Môû roäng Tieàn teä vaø Thò tröôøng Coå phieáu. Giaû söû neàn
ñoù).
kinh teá ôû vaøo giai ñoaïn suy thoaùi (saûn löôïng thaáp hôn möùc töï
Non moät thaùng sau,
vaøo ngaøy 15/10/1998, nhieân) vaø Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang quyeát ñònh thöïc hieän moät
Heä thoáng Döï tröõ Lieân chính saùch tieàn teä môû roäng hôn. Gia taêng tieàn laøm dòch chuyeån
bang laïi giaûm laõi suaát ñöôøng LM xuoáng döôùi trong Hình 15-7. Möùc saûn löôïng caân baèng
cuûa caùc quyõ lieân bang chuyeån töø A tôùi A’. Thò tröôøng coå phieáu seõ phaûn öùng ra sao?
muïc tieâu, laàn naøy giaûm
Caâu traû lôøi phuï thuoäc vaøo ñieàu maø thò tröôøng coå phieáu ñaõ kyø
0,25%. Traùi vôùi laàn caét
giaûm vaøo thaùng 9, haønh voïng veà chính saùch tieàn teä tröôùc khi xaûy ra haønh ñoäng cuûa Heä
ñoäng naøy cuûa Heä thoáng thoáng Döï tröõ Lieân bang.
Döï tröõ Lieân bang ñaõ xaûy
ra nhö moät söï baát ngôø Neáu thò tröôøng coå phieáu hoaøn toaøn döï ñoaùn ñöôïc chính saùch
hoaøn toaøn ñoái vôùi caùc thò môû roäng, thì thò tröôøng coå phieáu seõ khoâng phaûn öùng: caùc kyø
tröôøng taøi chính. Chæ soá
voïng veà coå töùc töông lai cuõng nhö caùc kyø voïng veà laõi suaát
Dow Jones ñaõ taêng 330
ñieåm vaøo ngaøy hoâm ñoù, töông lai ñeàu khoâng bò taùc ñoäng bôûi moät haønh ñoäng maø noù ñaõ
gia taêng treân 3%. döï ñoaùn ñöôïc tröôùc. Do ñoù, trong phöông trình (15.9) khoâng coù
gì thay ñoåi, vaø caùc giaù coå phieáu seõ giöõ nguyeân nhö cuõ.
Thay vaøo ñoù, giaû söû haønh ñoäng cuûa Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang
ít nhaát cuõng coù phaàn khoâng döï ñoaùn ñöôïc. Trong tröôøng hôïp
naøy, caùc giaù coå phieáu seõ taêng leân. Coù hai lyù do cuûa ñieàu ñoù.
Moät laø, chính saùch tieàn teä môû roäng hôn seõ ñöa ñeán caùc laõi suaát
thaáp hôn trong moät thôøi gian. Hai laø, chính saùch tieàn teä môû

Chapter 15
roäng hôn cuõng haøm yù saûn löôïng cao hôn trong moät thôøi gian
(cho tôùi khi neàn kinh teá quay trôû veà möùc saûn löôïng töï nhieân),
vaø do ñoù caùc coå töùc cuõng cao hôn. Nhö phöông trình (15.9) cho
ta thaáy, caû laõi suaát thaáp hôn laãn coå töùc cao hôn, hieän taïi vaø kyø
voïng, ñeàu seõ daãn tôùi gia taêng trong giaù coå phieáu.
HÌNH 15–7
Chính saùch Tieàn teä Môû

roäng vaø Thò tröôøng Coå
phieáu Laõi suaát danh nghóa 1 naêm, i
Moät söï môû roäng tieàn teä

laøm giaûm laõi suaát vaø
laøm taêng saûn löôïng. Noù
taùc ñoäng tôùi thò tröôøng
coå phieáu theá naøo phuï
thuoäc vaøo vieäc lieäu caùc
thò tröôøng taøi chính coù
döï ñoaùn ñöôïc söï môû Saûn löôïng, Y
roäng tieàn teä naøy khoâng.
Gia taêng Chi tieâu cuûa Ngöôøi Tieâu duøng vaø Thò tröôøng
Coå phieáu. Baây giôø haõy xem xeùt söï dòch chuyeån khoâng ñöôïc kyø
voïng cuûa ñöôøng IS sang phaûi, ví duï, laø keát quaû cuûa chi tieâu cuûa
ngöôøi tieâu duøng maïnh hôn so vôùi kyø voïng. Keát quaû cuûa dòch
chuyeån naøy laø saûn löôïng caân baèng trong Hình 15-8(a) taêng leân,
töø A tôùi B. Caùc giaù coå phieáu seõ taêng leân hay khoâng? Ngöôøi ta
raát muoán noùi coù: moät neàn kinh teá maïnh hôn coù nghóa laø seõ coù
caùc lôïi nhuaän vaø coå töùc cao hôn trong moät thôøi gian. Nhöng
caâu traû lôøi naøy chöa ñaày ñuû, ít nhaát laø do hai lyù do.
Moät laø, noù boû qua taùc ñoäng cuûa hoaït ñoäng kinh teá cao hôn ñoái
vôùi laõi suaát: söï chuyeån ñoäng doïc theo ñöôøng LM töø A tôùi B cuõng
ñöa ñeán gia taêng trong caùc laõi suaát. Caùc laõi suaát cao hôn laøm giaûm
giaù coå phieáu. Taùc ñoäng naøo trong hai taùc ñoäng naøy, lôïi nhuaän cao
hôn hay laõi suaát cao hôn, chi phoái? Caâu traû lôøi phuï thuoäc vaøo ñoä
doác cuûa ñöôøng LM. Nhö ñöôïc veõ trong Hình 15-8(b), moät ñöôøng
LM raát doác cho thaáy gia taêng nhieàu trong laõi suaát, gia taêng ít trong
saûn löôïng vaø do ñoù giaù coå phieáu giaûm. Nhö ñöôïc veõ trong

Chapter 15
Hình 15-8(c), moät ñöôøng LM raát thoaûi (laøi) daãn tôùi gia taêng laõi
suaát ít, gia taêng saûn löôïng nhieàu, vaø vì theá giaù coå phieáu taêng.
Hai laø, noù boû qua taùc ñoäng cuûa söï dòch chuyeån trong ñöôøng
IS ñoái vôùi haønh vi cuûa Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang. Trong thöïc
tieãn, ñaây laø taùc ñoäng maø caùc nhaø ñaàu tö taøi chính thöôøng quan
taâm nhieàu nhaát. Khi nhaän ñöôïc tin töùc veà hoaït ñoäng kinh teá
maïnh ngoaøi döï kieán, caâu hoûi chính treân phoá Wall laø: Heä thoáng
Döï tröõ Lieân bang seõ phaûn öùng ra sao?
Tieâu ñieåm
Hieåu ñöôïc (phaàn naøo) ñieàu voâ nghóa (beà ngoaøi)

Vì sao Thò tröôøng Coå phieáu Chuyeån ñoäng Hoâm qua, vaø Caùc Caâu chuyeän Khaùc
Ñaây laø nhieàu trích daãn töø Taïp chí Phoá Caùc lo ngaïi gaây toån thöông dai daúng
Wall töø thaùng 5/1993 tôùi thaùng 7/1993. veà söï vöõng maïnh cuûa neàn kinh teá ñaõ
Haõy xem lieäu baïn coù theå hieåu ñöôïc laøm lu môø nhaän ñònh tích cöïc khaùc veà
chuùng hay khoâng, döïa treân nhöõng gì baïn laïm phaùt, keùo ña soá giaù coå phieáu
vöøa hoïc ñöôïc. xuoáng thaáp hôn.
• Thaùng 5/1993. Caùc tin töùc toát laønh veà • Thaùng 7/1993. Caùc tin töùc xaáu veà neàn
neàn kinh teá daãn tôùi giaûm suùt giaù coå kinh teá daãn tôùi gia taêng giaù coå phieáu:
phieáu: Chæ soá trung bình Coâng nghieäp Dow
Caùc coå phieáu keát thuùc khoâng roõ xu Jones ñaõ leo leân chæ caùch möùc kyû luïc
höôùng sau khi laõi suaát taêng leân ñoät chöa ñaày moät ñieåm khi caùc nhaø ñaàu tö
ngoät giöõa caùc daáu hieäu cho thaáy böùc quaúng sang moät beân caùc tin töùc kinh teá
tranh veà coâng aên vieäc laøm ñang saùng xuoáng doác vaø taäp trung vaøo xu höôùng
suûa daàn . . . Caùc tin töùc kinh teá toát taêng giaù cuûa caùc traùi phieáu . . . Xu
laønh ñaõ gaây ra vieäc baùn haï giaù traùi höôùng taêng giaù naøy ñaõ tôùi maëc cho
phieáu, voán noùi chung coù xu höôùng yeáu moät loaït caùc phaùt trieån gaây thaát voïng
ñi tröôùc tình hình kinh doanh ñi leân. vaøo saùng ngaøy hoâm qua. Boä Thöông
Caùc coå phieáu cuõng giaûm, bò aùp löïc bôûi maïi ñaõ öôùc tính laø toång saûn phaåm noäi
gia taêng trong laõi suaát. ñòa taêng leân vôùi toác ñoä trung bình haøng
naêm laø 1,6% trong quí 2, thaáp hôn toác
• Thaùng 5/1993. Caùc tin töùc xaáu veà neàn
ñoä 2,2% maø caùc nhaø phaân tích ñaõ döï
kinh teá daãn tôùi giaûm suùt giaù coå phieáu:
baùo moät caùch roäng raõi.

Chapter 15
HÌNH15–8
Gia taêng trong Chi

tieâu Tieâu duøng, vaø
Thò tröôøng Coå
phieáu
(a) Gia taêng trong

chi tieâu tieâu duøng
daãn tôùi laõi suaát cao
hôn vaø möùc saûn
löôïng cao hôn. Saûn löôïng, Y
Ñieàu gì xaûy ra vôùi
LM doác
thò tröôøng coå phieáu
phuï thuoäc vaøo ñoä LM
doác cuûa ñöôøng LM thoaûi (laøi)
vaø haønh vi cuûa Heä
thoáng Döï tröõ Lieân
bang. (b) Ñöôøng
LM doác: laõi suaát
taêng nhieàu, vaø saûn
löôïng taêng ít. Giaù
coå phieáu ñi xuoáng.
(c) Ñöôøng LM
thoaûi (laøi): laõi suaát
taêng ít, vaø saûn
löôïng taêng nhieàu.
Giaù coå phieáu ñi leân.
(d) Heä thoáng Döï
tröõ Lieân bang ñieàu
chænh thích öùng: laõi
suaát khoâng taêng
nhöng saûn löôïng
taêng. Giaù coå phieáu
taêng leân. (e) Heä
thoáng Döï tröõ Lieân
bang quyeát ñònh giöõ
saûn löôïng khoâng
ñoåi: Laõi suaát taêng
leân, nhöng saûn
löôïng khoâng taêng.
Giaù coå phieáu ñi
xuoáng.

Chapter 15
• Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang seõ ñieàu chænh thích öùng vôùi söï
dòch chuyeån cuûa ñöôøng IS hay khoâng, töùc laø taêng cung tieàn cho
khôùp vôùi caàu tieàn ñeå traùnh gia taêng laõi suaát? Tröôøng hôïp naøy
ñöôïc chæ ra trong Hình 15-8(d). Söï ñieàu chænh naøy töông ñöông
vôùi moät söï dòch chuyeån xuoáng döôùi cuûa ñöôøng LM, töø LM tôùi
LM’. Trong tröôøng hôïp naøy, neàn kinh teá seõ chuyeån töø ñieåm A
tôùi ñieåm B’. Caùc giaù coå phieáu seõ taêng leân: saûn löôïng ñöôïc kyø
voïng seõ cao hôn, laõi suaát khoâng ñöôïc kyø voïng taêng leân.
• Thay vaøo ñoù, lieäu Heä thoáng Döï tröõ Tieàn teä Lieân bang coù giöõ
nguyeân chính saùch tieàn teä, ñeå cho ñöôøng LM khoâng ñoåi hay
khoâng? Ñaây laø tröôøng hôïp maø chuùng ta thaáy trong Hình 15-
8(a), neàn kinh teá seõ chuyeån töø ñieåm A tôùi ñieåm B. Nhö chuùng
ta ñaõ thaáy tröôùc ñaây, ñieàu xaûy ra vôùi caùc giaù coå phieáu laø khoâng
roõ raøng. Neàn kinh teá seõ coù lôïi nhuaän cao hôn, nhöng laõi suaát
cuõng seõ cao hôn.
• Hay laø Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang seõ lo raèng taêng saûn löôïng
leân cao hôn möùc YA coù theå daãn tôùi gia taêng laïm phaùt? Ñieàu
naøy seõ ñuùng neáu neàn kinh teá ñaõ ñaït gaàn tôùi möùc saûn löôïng töï
nhieân, töùc laø neáu YA gaàn baèng Yn. Tröôøng hôïp naøy ñöôïc theå
hieän trong Hình 15-8(e). Trong tröôøng hôïp naøy, gia taêng saûn
löôïng theâm nöõa seõ daãn tôùi gia taêng laïm phaùt, ñieàu maø Heä
thoáng Döï tröõ Lieân bang muoán traùnh. Heä thoáng Döï tröõ Lieân
bang quyeát ñònh taùc ñoäng ngöôïc laïi söï dòch chuyeån sang phaûi
cuûa ñöôøng IS vôùi moät chính saùch co heïp tieàn, ñoù laø moät söï dòch
chuyeån leân treân cuûa ñöôøng LM töø LM leân LM’, sao cho saûn
löôïng khoâng thay ñoåi. Trong tröôøng hôïp naøy, caùc giaù coå phieáu
chaéc chaén seõ ñi xuoáng: khoâng coù thay ñoåi trong lôïi nhuaän kyø
voïng, nhöng laõi suaát baây giôø coù khaû naêng seõ cao hôn trong moät
thôøi gian.
Toùm taét: Caùc thay ñoåi trong saûn löôïng coù theå hoaëc khoâng theå
gaén vôùi caùc thay ñoåi trong giaù coå phieáu, theo cuøng moät chieàu.
Chuùng ra sao coøn phuï thuoäc vaøo (1) ñieàu gì thò tröôøng kyø voïng
ngay töø ñaàu, (2) nguoàn goác cuûa caùc cuù soác, vaø (3) thò tröôøng kyø
voïng ngaân haøng trung öông seõ phaûn öùng ra sao tröôùc söï thay ñoåi
saûn löôïng.

Chapter 15
15-3 Caùc Bong boùng, HIeän töôïng Nhaát thôøi, vaø Caùc Giaù
Coå phieáu
Coù phaûi moïi chuyeån ñoäng trong giaù coå phieáu ñeàu do caùc tin töùc veà
lôïi suaát hay coå töùc töông lai? Nhieàu nhaø kinh teá nghi ngôø ñieàu
naøy. Hoï neâu ra nhöõng thôøi gian chaúng haïn nhö Thaùng 10 Ñen toái
vaøo naêm 1929, khi giaù coå phieáu Myõ giaûm 23% trong hai ngaøy,
hoaëc chæ ra ngaøy 19/10/1987, khi chæ soá Dow Jones giaûm 22,6%
trong chæ coù moät ngaøy. Hoï neâu ra söï gia taêng gaây ngaïc nhieân cuûa
giaù coå phieáu Nhaät trong nhöõng naêm 1980, sau ñoù laø ñôït giaûm maïnh
vaøo nhöõng naêm 1990. Nhö chuùng ta ñaõ thaáy trong Chöông 1 (Hình
1-6), chæ soá Nikkei taêng töø khoaûng 13.000 vaøo naêm 1985 leân ñeán
khoaûng 35.000 trong naêm 1989, chæ giaûm xuoáng coøn khoaûng
16.000 vaøo naêm 1992. Trong töøng tröôøng hôïp, hoï chæ ra söï thieáu
vaéng caùc tin töùc roõ raøng, hoaëc ít nhaát laø caùc tin töùc ñuû quan troïng
ñeå bieän minh cho nhöõng chuyeån ñoäng lôùn lao nhö vaäy.
Hoï laäp luaän raèng caùc giaù coå phieáu khoâng luoân luoân baèng giaù
trò cô sôû cuûa chuùng, ñöôïc ñònh nghóa laø giaù trò hieän taïi cuûa caùc coå
töùc kyø voïng ñöôïc cho trong phöông trình (15.10), vaø raèng coå phieáu
ñoâi khi bò ñònh giaù thaáp ñi hoaëc quaù cao. Vieäc ñònh giaù quaù cao
cuoái cuøng seõ keát thuùc, ñoâi khi cuøng vôùi moät söï phaù saûn nhö trong
thaùng 10/1987, hoaëc vôùi moät giai ñoaïn suït xuoáng keùo daøi nhö ñaõ
xaûy ra taïi Nhaät.
Trong nhöõng ñieàu kieän naøo thì vieäc ñònh giaù sai nhö vaäy coù theå
xaûy ra? Caâu traû lôøi gaây ngaïc nhieân laø noù coù theå xaûy ra ngay caû khi
caùc nhaø ñaàu tö laø nhöõng ngöôøi suy nghó hôïp lyù, vaø khi arbitrage xaûy
ra. Ñeå thaáy vì sao, haõy xem xeùt tröôøng hôïp cuûa moät coå phieáu thöïc
söï khoâng coù giaù trò (töùc laø, moät coå phieáu cuûa moät coâng ty maø taát caû
caùc nhaø ñaàu tö taøi chính ñeàu bieát seõ khoâng bao giôø laøm ra lôïi nhuaän
vaø seõ khoâng bao giôø thanh toaùn caùc coå töùc). Vieäc ñaët Dte+1 , Dte+ 2 v.v…
baèng zero vaøo phöông trình (15.10) thu ñöôïc moät caâu traû lôøi ñôn
giaûn vaø ñaày ngaïc nhieân: giaù trò cô sôû cuûa moät coå phieáu nhö vaäy baèng
zero.

Chapter 15
Maëc duø nhö theá, lieäu baïn coù theå saün loøng traû moät giaù döông
cho moät coå phieáu nhö vaäy khoâng? Coù. Baïn coù theå, neáu baïn kyø
voïng giaù maø baïn coù theå baùn coå phieáu naøy vaøo naêm sau seõ cao hôn
laø giaù naêm nay. Vaø ñieàu y nhö vaäy aùp duïng cho moät ngöôøi mua
vaøo naêm sau: ngöôøi naøy coù theå saün loøng mua vôùi moät giaù cao hôn
neáu ngöôøi naøy kyø voïng seõ baùn ra vôùi moät giaù thaäm chí cao hôn nöõa
vaøo naêm tieáp theo. Quaù trình naøy cho thaáy raèng caùc giaù coå phieáu
coù theå taêng leân chæ vì caùc nhaø ñaàu tö kyø voïng chuùng seõ taêng leân.
Nhöõng chuyeån ñoäng nhö vaäy trong caùc giaù coå phieáu ñöôïc goïi laø
caùc bong boùng ñaàu cô hôïp lyù. Caùc nhaø ñaàu tö taøi chính coù theå
ñang öùng xöû moät caùch hôïp lyù khi bong boùng naøy phình to ra.
Thaäm chí nhöõng nhaø ñaàu tö giöõ coå phieáu vaøo thôøi gian phaù saûn, vaø
vì vaäy phaûi chòu moät khoaûn loã lôùn, cuõng coù theå ñaõ laø hôïp lyù. Hoï coù
theå ñaõ nhaän thöùc ñöôïc raèng coù cô hoäi xaûy ra moät cuoäc phaù saûn,
nhöng cuõng coù cô hoäi laø bong boùng naøy seõ tieáp tuïc phình ra, vaø hoï
coù theå baùn vôùi giaù thaäm chí cao hôn nöõa.
Ñeå ñôn giaûn caùc vaán ñeà, ví duï cuûa chuùng toâi giaû ñònh laø coå
phieáu khoâng coù giaù trò cô sôû. Nhöng laäp luaän naøy coù tính toång quaùt
vaø cuõng aùp duïng cho caùc coå phieáu coù giaù trò cô sôû döông. Ngöôøi ta coù
theå saün loøng traû nhieàu hôn giaù trò cô sôû cuûa moät coå phieáu neáu hoï kyø
voïng giaù cuûa noù taêng leân hôn nöõa trong töông lai. Vaø laäp luaän y nhö
vaäy aùp duïng cho caùc taøi saûn khaùc, chaúng haïn nhö nhaø ôû, vaøng, vaø caùc
böùc hoïa. Hai bong boùng nhö vaäy ñöôïc moâ taû trong Hoäp Vó moâ Toaøn
caàu, “Caùc Bong boùng noåi tieáng: Töø Côn Ñieân cuoàng veà Hoa Tulip taïi
Haø Lan vaø Theá kyû thöù 17 tôùi nöôùc Nga trong naêm 1994”.
Coù phaûi moïi sai leäch khoûi caùc giaù trò cô sôû treân caùc thò tröôøng
taøi chính ñeàu laø caùc bong boùng hôïp lyù. Coù leõ khoâng phaûi. Nhieàu
nhaø ñaàu tö taøi chính khoâng phaûi laø ngöôøi hôïp lyù. Gia taêng giaù coå
phieáu trong quaù khöù, chaúng haïn, do keát quaû cuûa haøng loaït tin töùc
toát, thöôøng taïo ra tình traïng laïc quan quaù ñoä. Neáu caùc nhaø ñaàu tö
chæ ñôn giaûn ngoaïi suy töø caùc suaát sinh lôïi trong quaù khöù ñeå tieân
ñoaùn caùc suaát sinh lôïi trong töông lai, thì moät coå phieáu coù theå trôû
neân “noùng” (ñöôïc ñònh giaù cao) khoâng vì lyù do gì khaùc ngoaøi söï
thöïc laø giaù cuûa noù ñaõ taêng leân trong quaù khöù. Nhöõng söï sai leäch

Chapter 15
nhö vaäy cuûa caùc giaù coå phieáu khoûi giaù trò cô sôû cuûa chuùng ñöôïc goïi
laø caùc hieän töôïng nhaát thôøi. Taát caû chuùng ta ñeàu bieát coù söï hieän
höõu cuûa caùc hieän töôïng nhaát thôøi beân ngoaøi caùc thò tröôøng coå
phieáu; coøn nhöõng lyù do chính ñaùng ñeå tin raèng chuùng cuõng hieän
höõu trong thò tröôøng coå phieáu.
Phaàn chuyeån ñoäng cuûa giaù coå phieáu laø do caùc chuyeån ñoäng
trong giaù trò cô sôû cuûa coå phieáu nhieàu tôùi möùc ñoä naøo, vaø phaàn do
caùc hieän töôïng nhaát thôøi vaø caùc bong boùng nhieàu tôùi möùc naøo?
Vaøo thôøi ñieåm vieát taøi lieäu naøy, caâu hoûi ñoù vaãn coøn chieám lónh taâm
trí nhieàu nhaø kinh teá hoïc vaø nhaø ñaàu tö taøi chính. Hoï ñang töï hoûi
phaûi chaêng gia taêng lôùn treân thò tröôøng coå phieáu Myõ keå töø ñaàu
nhöõng naêm 1990 khoâng phaûi, moät phaàn, laø moät bong boùng.
Vó moâ Toaøn caàu

Caùc Bong boùng Noåi tieáng: Töø Côn Ñieân cuoàng veà Hoa Tulip taïi Haø Lan vaøo theá
kyû thöù 17 tôùi nöôùc Nga vaøo naêm 1994
Côn Ñieân cuoàng veà Hoa Tulip Haø Lan
Vaøo theá kyû thöù 17, hoa tulip ngaøy caøng moät ngöôøi ñi bieån ñaõ vì nhaàm laãn maø aên
trôû neân phoå bieán taïi caùc khu vöôøn Taây caùc cuû tulip, maø chæ veà sau môùi nhaän thöùc
AÂu. Moät thò tröôøng ñaõ phaùt trieån taïi Haø ñöôïc chi phí cho “böõa aên” cuûa anh ta.
Lan ñoái vôùi caû caùc daïng hieám laãn thoâng
thöôøng cuûa caùc cuû tulip.
Tình tieát ñöôïc goïi laø “bong boùng
tulip’ xaûy ra töø naêm 1634 tôùi 1637. Vaøo
naêm 1634, giaù cuûa caùc cuû quí hieám baét
ñaàu taêng. Thò tröôøng ñi tôùi tình traïng
ñieân loaïn, caùc nhaø ñaàu cô mua caùc cuû
tulip vôùi troâng ñôïi raèng giaù sau ñoù thaäm
chí seõ coøn cao hôn nöõa. Ví duï giaù moät cuû
coù teân “Ñoâ ñoác Van de Eyck”, ñaõ taêng töø
1.500 guineas vaøo naêm 1634 leân ñeán
Anthony Claesz (1592–1635), Hoa Tulip, Hoa
7.500 guineas vaøo naêm 1637, töông
Hueä, Hoa Dieân vó vaø Hoa Hoàng. Vaøo quaõng thôøi
ñöông vôùi giaù cuûa moät ngoâi nhaø vaøo luùc gian böùc tranh naøy ñöôïc veõ xong, moät soá cuû tulip
ñoù. Ngöôøi ta keå nhöõng caâu chuyeän veà taïi Haø Lan ñöôïc baùn vôùi giaù nhö laø moät caên nhaø.

Chapter 15
Vaøo ñaàu naêm 1637, caùc giaù ñaõ taêng MMM laø moät möu ñoà baát löông vaø raèng
nhanh hôn nöõa. Thaäm chí giaù cuûa caùc cuû söï gia taêng trong giaù caùc coå phaàn laø moät
thoâng thöôøng hôn cuõng buøng noå, taêng leân bong boùng, caùc khoaûn sinh lôïi ñaõ höùa heïn
tôùi 20 laàn trong thaùng gieâng. Nhöng vaøo vaãn quaù haáp daãn ñoái vôùi nhieàu ngöôøi daân
thaùng Hai naêm 1637, caùc giaù ñaõ suy suïp. Nga, ñaëc bieät laø ñang ôû giöõa moät côn suy
Vaøi naêm sau ñoù, caùc cuû ñöôïc mua baùn thoaùi kinh teá saâu saéc.
vôùi giaù khoaûng 10% giaù trò cuûa chuùng vaøo Keá hoaïch naøy chæ coù theå thöïc hieän
luùc cao ñieåm cuûa tình traïng bong boùng. ñöôïc khi naøo soá caùc coå ñoâng môùi – vaø do
Kim töï thaùp MMM taïi nöôùc Nga ñoù laø caùc ngaân quyõ môùi seõ ñöôïc phaân
Vaøo naêm 1994, moät “nhaø taøi phieät” Nga, phoái cho caùc coå ñoâng hieän höõu – taêng leân
Sergei Mavrody, ñaõ saùng laäp moät coâng ty ñuû nhanh. Vaøo cuoái thaùng 7/1994, coâng
ty naøy khoâng coøn coù theå thöïc hieän ñöôïc
goïi laø MMM vaø tieán haønh baùn caùc coå
phaàn höùa heïn vôùi coå ñoâng moät suaát sinh moïi ñieàu höùa heïn cuûa noù vaø keá hoaïch ñaõ
suïp ñoå. Coâng ty ñaõ ñoùng cöûa. Mavrody
lôïi ít nhaát laø 3000% 1 naêm!
ñaõ coá gaéng haêm doïa chính phuû buoäc phaûi
Coâng ty naøy laäp töùc thaønh coâng. Giaù tham gia vaøo vieäc thanh toaùn cho caùc coå
coå phaàn ñaõ taêng töø 1.600 rup (luùc ñoù laø 1 ñoâng, baèng caùch khaúng ñònh raèng khoâng
ñoâ la) vaøo thaùng Hai leân ñeán 105.000 ruùp laøm nhö vaäy seõ chaâm ngoøi cho moät cuoäc
(51 ñoâ la) vaøo thaùng 7. Vaø cho tôùi thaùng caùch maïng hoaëc moät cuoäc noäi chieán.
7, theo tuyeân boá cuûa coâng ty, soá löôïng Chính phuû ñaõ töø choái, ñieàu naøy laøm cho
caùc coå ñoâng ñaõ taêng leân tôùi 10 trieäu. nhieàu coå ñoâng töùc giaän vôùi chính phuû chöù
Ñieàu gaây lo ngaïi laø coâng ty naøy khoâng khoâng phaûi vôùi Mavrody. Vaøo cuoái naêm
tham gia vaøo baát cöù loaïi saûn xuaát naøo vaø ñoù, Mavrody thöïc söï chaïy ñua vaøo Quoác
khoâng naém giöõ taøi saûn naøo, tröø nhöõng gì hoäi vôùi tö caùch töï xöng laø ngöôøi baûo veä
caàn cho 140 truï sôû cuûa noù taïi Nga. Caùc cho nhöõng coå ñoâng ñaõ bò maát caùc khoaûn
coå phaàn veà maët noäi taïi laø khoâng coù giaù tieát kieäm cuûa hoï. OÂng ta ñaõ thaéng!
trò. Thaønh coâng ban ñaàu cuûa coâng ty naøy
laø döïa treân moät keá hoaïch kim töï thaùp Nguoàn: Phaàn “Côn Ñieân cuoàng veà Hoa
chuaån möïc: MMM söû duïng caùc ngaân quyõ Tulip taïi Haø Lan” ñöôïc laáy töø “Côn Ñieân
töø vieäc baùn caùc coå phaàn môùi ñeå thanh cuoàng veà Hoa Tulip” cuûa taùc giaû Peter
toaùn caùc khoaûn sinh lôïi ñaõ höùa heïn treân Garber, Taïp chí Kinh teá Chính trò, thaùng
caùc coå phaàn cuõ. Maëc duø coù caùc caûnh baùo 6/1989, trang 535–560.
laëp ñi laëp laïi bôûi caùc quan chöùc chính
phuû, bao goàm caû Boris Yeltsin, raèng

Chapter 15
Hoäp Chuyeân Saâu “Coù phaûi Thò tröôøng Coå phieáu Myõ ñöôïc Ñònh giaù
Quaù cao?” xem xeùt baèng chöùng, vaø keát luaän raèng möùc hieän taïi cuûa
thò tröôøng coå phieáu döôøng nhö thöïc söï laø cao so vôùi möùc cô sôû.
Caâu hoûi chung laø ñieàu gì xaùc ñònh giaù coå phieáu – chæ caùc yeáu toá cô
sôû, hay caû caùc hieän töôïng nhaát thôøi vaø caùc bong boùng – laø moät caâu
hoûi quan troïng, khoâng chæ ñoái vôùi moân taøi chính maø caû ñoái vôùi moân
kinh teá vó moâ. Thò tröôøng coå phieáu coù taàm quan troïng hôn chöù
khoâng chæ laø moät nôi hoaït ñoäng phuï: Nhö ta seõ thaáy trong hai
chöông tôùi, khoâng phaûi chæ caùc coå phieáu bò taùc ñoäng bôûi hoaït ñoäng
kinh teá, maø chuùng cuõng taùc ñoäng ñeán hoaït ñoäng kinh teá qua taùc
ñoäng cuûa chuùng leân caû tieâu duøng laãn chi tieâu ñaàu tö. Nhieàu nhaø
kinh teá hoïc tin raèng söï phaù saûn cuûa thò tröôøng coå phieáu naêm 1929 laø
moät trong nhöõng nguyeân nhaân cuûa cuoäc Ñaïi Suy thoaùi lôùn. Vaø nhö
chuùng ta ñaõ thaáy trong Chöông 7, söï giaûm suùt nhieàu vaø keùo daøi cuûa
Xem Chöông 22. chæ soá Nikkei theo sau nhöõng gì coù leõ phaàn lôùn laø moät bong boùng
ñaàu cô trong nhöõng naêm 1980 laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây
ra söï suy suïp taïi Nhaät keå töø ñaàu nhöõng naêm 1990.

Phaûi chaêng Thò tröôøng Coå phieáu Myõ ñaõ ñöôïc Ñònh giaù Quaù cao?*
Vaøo cuoái naêm 1998, caùc giaù coå phieáu Myõ 1990–1991, neàn kinh teá Myõ ñaõ traûi qua
xeùt theo giaù trò thöïc cao gaàn gaáp 3 laàn giai ñoaïn môû roäng keùo daøi, daøi hôn nhieàu
möùc giaù cuûa chuùng vaøo naêm 1990. Gia so vôùi döï ñoaùn cuûa ña soá caùc nhaø kinh teá
taêng lôùn naøy ñaõ laøm cho moät soá caùc nhaø hoïc vaø ñaàu tö taøi chính. Cuøng vôùi giai
kinh teá hoïc, caùc nhaø ñaàu tö taøi chính vaø ñoaïn môû roäng keùo daøi naøy laø lôïi nhuaän
caùc nhaø laäp chính saùch lo ngaïi raèng thò cao vaø coå töùc cao – cao hôn so vôùi möùc coù
tröôøng coå phieáu coù theå ñaõ ñöôïc ñònh giaù theå ñaõ ñöôïc kyø voïng vaøo naêm 1990.
quaù cao, vaø raèng moät söï hieäu chænh lôùn Nhöõng coå töùc cao hôn möùc kyø voïng naøy
cuûa thò tröôøng (ñoù laø caùch goïi baèng uyeån phaûi daãn tôùi caùc giaù coå phieáu cao hôn möùc
ngöõ nhöõng suït giaûm lôùn trong giaù coå kyø voïng – vaø thöïc söï chuùng ñaõ nhö vaäy!
phieáu) coù theå saép xaûy ra. Caâu hoûi laø lieäu thaønh tích cao cuûa caùc
Vieäc giaù coå phieáu ñaõ taêng leân trong giaù coå phieáu coù theå ñöôïc giaûi thích moät
nhöõng naêm 1990 töï noù khoâng phaûi laø moät caùch ñaày ñuû bôûi thaønh tích cao cuûa caùc coå
ñieàu khoù hieåu. Keå töø cuoäc suy thoaùi töùc hay khoâng. Baèng chöùng ôû ñaây ñeà

Chapter 15
xuaát raèng noù khoâng theå. Neáu nhö caùc coå coå phieáu caøng cao, ngay khi cho tröôùc
töùc cao hôn giaûi thích moät caùch ñaày ñuû coå töùc hieän taïi.
cho caùc giaù cao hôn, thì giaù coå phieáu leõ ra • Giaù coå phieáu cao coù theå phaûn aùnh söï
phaûi taêng leân gaàn ngang vôùi coå töùc. Noùi suùt giaûm trong caùc laõi suaát thöïc keå töø
theo caùch khaùc, tyû soá coå töùc/giaù (coøn goïi 1990. Moät laàn nöõa, trôû laïi phöông
laø lôïi suaát coå töùc) leõ ra phaûi gaàn nhö giöõ trình (15.10): vôùi caùc coå töùc hieän taïi
nguyeân khoâng ñoåi. Hình 1 veõ söï tieán trieån vaø kyø voïng cho tröôùc, caùc laõi suaát
cuûa tyû soá coå töùc/giaù ñoái vôùi caùc coå phieáu thöïc hieän taïi vaø kyø voïng trong töông
trong chæ soá S&P töø naêm 1990. Thoâng lai caøng thaáp thì giaù coå phieáu caøng
ñieäp laø roõ raøng: tyû soá coå töùc/giaù ñaõ giaûm cao.
nhieàu, töø 3,6% trong naêm 1990 xuoáng coøn
1,4% trong naêm 1998 – moät möùc thaáp lòch • Caùc giaù coå phieáu cao coù theå phaûn aùnh
söû. Giaù ñaõ taêng nhieàu hôn raát nhieàu so vôùi moät yeáu toá maø chuùng ta ñaõ boû qua
coå töùc. trong chöông naøy laø söï suùt giaûm phí
thöôûng ruûi ro gaén vôùi caùc coå phieáu so
Vieäc caùc giaù coå phieáu töông ñoái cao so vôùi caùc traùi phieáu. Trong chöøng möïc
vôùi caùc coå töùc hieän thôøi khoâng chöùng minh caùc nhaø ñaàu tö caûm nhaän coå phieáu ít
ñöôïc raèng thò tröôøng coå phieáu ñöôïc ñònh ruûi ro hôn tröôùc ñaây, hoï coù theå saün
giaù quaù cao, vì ít nhaát laø 3 nguyeân nhaân: loøng traû giaù cao hôn cho coå phieáu so
• Caùc giaù coå phieáu cao coù theå phaûn aùnh vôùi tröôùc ñaây (Phuï luïc cho thaáy suït
nhöõng döï ñoaùn veà caùc coå töùc cao hôn giaûm phí thöôûng ruûi ro daãn tôùi gia
nhieàu trong töông lai. Trôû laïi vôùi taêng giaù coå phieáu nhö theá naøo.)
phöông trình (15.10): caùc coå töùc kyø
voïng trong töông lai caøng cao, thì giaù
Tyû soá coå töùc – giaù
HÌNH 1 Tieán trieån cuûa Tyû soá Coå töùc – Giaù töø 1990 tôùi 1998

Chapter 15
Caâu hoûi lieäu coù phaûi caùc yeáu toá naøy töùc/giaù laø thaáp nhaát trong nhieàu thaäp nieân
cuøng hôïp laïi coù theå giaûi thích toaøn boä gia tröôùc ñoù; suaát sinh lôïi trong 10 naêm tieáp
taêng trong giaù coå phieáu laø chuû ñeà cuûa theo, 1929 tôùi 1939, laø moät ñieàu buoàn
nhieàu nghieân cöùu hieän nay vaø hoaøn toaøn thaûm –46%). Hình veõ naøy veõ ñöôøng hoài
chöa giaûi quyeát ñöôïc. Trong moät baøi baùo qui, laø ñöôøng thích hôïp nhaát vôùi phaân boá
gaàn ñaây, John Campbell cuûa tröôøng raûi raùc cuûa caùc ñieåm. Theo ñöôøng naøy,
Harvard, vaø Robert Shiller cuûa tröôøng moät tyû soá coå töùc/giaù 1,4% (giaù trò cuûa tyû
Yale, ñaõ chæ ra raèng döïa vaøo baèng chöùng soá naøy vaøo naêm 1998) ñöôïc theo sau bôûi
lòch söû toàn taïi caùc lyù do chính ñaùng ñeå lo möùc giaûm suùt trung bình trong giaù thöïc
laéng. Baát cöù khi naøo tyû soá coå töùc/giaù thaáp cuûa coå phieáu laø treân 50% trong suoát 10
trong quaù khöù, caùc giaù coå phieáu ñeàu coù naêm tieáp theo! Moái quan heä naøy khoâng
thaønh tích yeáu keùm trong suoát 10 naêm sau phaûi laø raát chaët cheõ vaø moïi vieäc coù theå
ñoù, daãn tôùi moät suaát sinh lôïi thaáp hôn khaùc nhieàu vaøo thôøi gian naøy; tuy nhieân
nhieàu khi naém giöõ caùc coå phieáu so vôùi ñoù laø moät lôøi caûnh baùo nghieâm tuùc.
caùc traùi phieáu.
Ñeå ñaït tôùi keát luaän naøy, Campbell vaø
Shiller tính toaùn hai bieán naøy cho töøng
naêm töø 1927 tôùi 1987: (1) tyû soá coå töùc/giaù
vaø (2) toác ñoä thay ñoåi caùc giaù thöïc cuûa coå Tham khaûo
phieáu trong suoát 10 naêm sau ñoù. Sau ñoù John Campbell vaø Robert Shiller, “Caùc tyû
hoï veõ ñoà thò toác ñoä thay ñoåi caùc giaù thöïc soá Ñaùnh giaù vaø Toaøn caûnh Thò tröôøng
cuûa coå phieáu vaø tyû soá coå töùc/giaù. Ñoà thò Coå phieáu Daøi haïn”, Taïp chí Quaûn lyù
phaân taùn maø hoï thu ñöôïc ñöôïc trình baøy Danh muïc Ñaàu tö, muøa ñoâng naêm
trong Hình 2. 1998, trang 11–26.
Ñoà thò naøy cho thaáy roõ raèng trong quaù

khöù, tyû soá coå töùc/giaù thaáp ñaõ ñöôïc theo sau
*
bôûi thaønh tích hoaït ñoäng yeáu keùm cuûa thò Phaàn naøy ñöôïc vieát vaøo giöõa naêm 1999; Khi baïn
tröôøng coå phieáu trong suoát 10 naêm tieáp ñoïc noù vaø coù theå nhìn laïi vaán ñeà sau khi söï vieäc ñaõ
xaûy ra, haõy xem noù ñöùng vöõng ñöôïc tröôùc kieåm
theo. (Ví duï, vaøo tröôùc cuoäc suïp ñoå cuûa thò
ñònh cuûa thôøi gian nhö theá naøo.
tröôøng coå phieáu naêm 1929, tyû soá coå

Chapter 15
Toác ñoä thay ñoåi 10 naêm cuûa giaù thöïc cuûa coå phieáu (%)
Tyû soá coå töùc – giaù (phaàn traêm), thang logarit
HÌNH 2 Thay ñoåi 10 naêm trong Giaù Thöïc cuûa Coå phieáu theo Tyû soá Coå töùc – Giaù, 1872–1987
TOÙM TAÉT
• Arbitrage (Ngang baèng lôïi suaát kyø • Ñoä doác cuûa ñöôøng lôïi suaát (moät caùch
voïng) giöõa caùc traùi phieáu coù thôøi gian töông ñöông laø caáu truùc thôøi haïn) cho
ñaùo haïn khaùc nhau haøm yù raèng giaù cuûa ta bieát caùc thò tröôøng taøi chính kyø
moät traùi phieáu laø giaù trò hieän taïi cuûa voïng ñieàu gì seõ xaûy ra cho caùc laõi suaát
caùc khoaûn thanh toaùn treân traùi phieáu ngaén haïn trong töông lai. Moät ñöôøng
naøy ñöôïc chieát khaáu baèng caùc laõi suaát lôïi suaát doác xuoáng cho thaáy caùc thò
ngaén haïn hieän taïi vaø kyø voïng. Do ñoù, tröôøng kyø voïng giaûm suùt laõi suaát ngaén
caùc laõi suaát ngaén haïn hieän taïi hoaëc kyø haïn; moät ñöôøng lôïi suaát doác leân cho
voïng cao hôn daãn tôùi caùc giaù traùi phieáu thaáy caùc thò tröôøng kyø voïng gia taêng
thaáp hôn. laõi suaát ngaén haïn.
• Lôïi suaát ñeán khi ñaùo haïn treân moät traùi • Giaù trò cô sôû cuûa moät coå phieáu laø giaù
phieáu coù thôøi gian ñaùo haïn n naêm trò hieän taïi cuûa caùc coå töùc thöïc kyø
(hoaëc moät caùch töông ñöông laø laõi voïng trong töông lai, ñöôïc chieát khaáu
suaát n naêm) xaáp xæ baèng trung bình baèng caùch söû duïng caùc laõi suaát thöïc
cuûa caùc laõi suaát moät naêm hieän taïi vaø moät naêm hieän taïi vaø kyø voïng trong
kyø voïng trong töông lai, trong naêm töông lai. Khi khoâng coù caùc bong
naøy vaø n – 1 naêm tieáp sau. boùng hoaëc caùc hieän töôïng nhaát thôøi,
Chapter 15
giaù cuûa moät coå phieáu baèng giaù trò cô • Giaù coå phieáu coù theå tuøy thuoäc vaøo caùc
sôû cuûa noù. bong boùng hay nhöõng hieän töôïng nhaát
• Gia taêng caùc coå töùc kyø voïng daãn tôùi gia thôøi voán laøm cho giaù coå phieáu khaùc
taêng giaù trò cô sôû cuûa caùc coå phieáu; gia vôùi giaù trò cô sôû cuûa noù. Caùc bong
taêng caùc laõi suaát moät naêm hieän taïi vaø boùng laø nhöõng giai ñoaïn khi caùc nhaø
kyø voïng daãn tôùi giaûm suùt giaù trò cô sôû. ñaàu tö taøi chính mua coå phieáu vôùi giaù
cao hôn giaù trò cô sôû cuûa noù vôùi döï
• Caùc thay ñoåi trong saûn löôïng coù theå ñoaùn seõ baùn laïi coå phieáu naøy vôùi giaù
hoaëc khoâng theå gaén vôùi caùc thay ñoåi thaäm chí cao hôn. “Hieän töôïng nhaát
trong giaù coå phieáu theo cuøng moät thôøi” laø moät töø chung cho nhöõng thôøi
chieàu. Chuùng ra sao coøn phuï thuoäc gian khi maø, vì nhöõng lyù do theo moát
vaøo (1) caùc thò tröôøng kyø voïng ñieàu gì hoaëc tình traïng quaù laïc quan, caùc nhaø
ngay töø ñaàu, (2) nguoàn goác cuûa caùc cuù ñaàu tö taøi chính saün loøng traû nhieàu hôn
soác, vaø (3) caùc thò tröôøng kyø voïng giaù trò cô sôû cuûa coå phieáu naøy.
ngaân haøng trung öông seõ phaûn öùng ra
sao tröôùc thay ñoåi cuûa saûn löôïng.

Chapter 16
CHÖÔNG 16
CAÙC KYØ VOÏNG, TIEÂU DUØNG, VAØ ÑAÀU TÖ
Sau khi xem xeùt vai troø cuûa kyø voïng treân caùc thò tröôøng taøi chính,
baây giôø chuùng ta quay sang vai troø cuûa chuùng trong vieäc xaùc ñònh
hai thaønh toá chuû yeáu cuûa chi tieâu laø tieâu duøng vaø ñaàu tö. Moâ taû
naøy veà tieâu duøng vaø ñaàu tö seõ laø keát khoái chính cuûa moâ hình IS–
LM môû roäng maø chuùng ta seõ phaùt trieån trong Chöông 17.
Phaàn 16-1 xeùt tôùi tieâu duøng, vaø cho thaáy caùc quyeát ñònh tieâu
duøng phuï thuoäc ra sao khoâng nhöõng vaøo thu nhaäp hieän taïi maø
coøn vaøo thu nhaäp töông lai kyø voïng cuõng nhö vaøo cuûa caûi taøi
chính. Phaàn 16-2 quay sang ñaàu tö vaø cho thaáy caùc quyeát ñònh
ñaàu tö phuï thuoäc ra sao vaøo caùc khoaûn lôïi nhuaän hieän taïi vaø kyø
voïng cuøng caùc laõi suaát hieän taïi vaø kyø voïng. Cuoái cuøng, phaàn
16-3 xem xeùt nhöõng vaän ñoäng cuûa tieâu duøng vaø ñaàu tö theo thôøi
gian vaø cho thaáy chuùng ta coù theå giaûi thích chuùng nhö theá naøo
döôùi aùnh saùng cuûa caùc lyù thuyeát ñöôïc phaùt trieån trong chöông
naøy.
16-1 Tieâu duøng
Ngöôøi ta laøm theá naøo ñeå quyeát ñònh tieâu duøng bao nhieâu vaø tieát
kieäm bao nhieâu? Böôùc ñaàu trong caâu traû lôøi ôû phaàn coát loõi
(Chöông 3), chuùng ta ñaõ ñöa ra giaû ñònh ñôn giaûn raèng tieâu
duøng vaø tieát kieäm phuï thuoäc vaøo thu nhaäp hieän taïi. Ñeán giôø,
chaúng caàn ai thuyeát phuïc chaéc baïn cuõng bieát chuùng phuï thuoäc
vaøo nhieàu ñieàu hôn nöõa, ñaëc bieät laø vaøo caùc kyø voïng veà töông
lai. Baây giôø chuùng ta tìm hieåu xem nhöõng kyø voïng naøy taùc
ñoäng ñeán quyeát ñònh tieâu duøng nhö theá naøo.
Lyù thuyeát tieâu duøng maø phaàn naøy döïa vaøo ñaõ ñöôïc phaùt trieån
moät caùch ñoäc laäp trong nhöõng naêm 1950 bôûi Milton Friedman
thuoäc Tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp Chicago, oâng goïi noù laø

Chapter 16
lyù thuyeát thu nhaäp laâu daøi veà tieâu duøng, vaø bôûi Franco
Friedman ñaõ nhaän giaûi Modigliani thuoäc Hoïc vieän Coâng ngheä Masachuset (MIT), oâng
Nobel trong kinh teá hoïc
naêm 1976; Modigliani
goïi noù laø lyù thuyeát voøng ñôøi veà tieâu duøng. Moãi ngöôøi ñeàu ñaõ
nhaän naêm 1985. löïa choïn caån thaän teân goïi lyù thuyeát cuûa mình. “Thu nhaäp laâu
daøi” cuûa Friedman nhaán maïnh raèng nhöõng ngöôøi tieâu duøng nhìn
xa hôn thu nhaäp hieän taïi. “Voøng ñôøi” cuûa Modigliani nhaán
maïnh raèng taàm thôøi gian hoaïch ñònh töï nhieân cuûa ngöôøi tieâu
duøng laø toaøn boä cuoäc ñôøi cuûa hoï.
Haønh vi cuûa toång tieâu duøng vaãn lieân tuïc laø lónh vöïc noùng boûng
cuûa nghieân cöùu keå töø luùc ñoù vì hai lyù do. Lyù do thöù nhaát chính laø
quy moâ cuûa tieâu duøng trong GDP, vaø vì theá ngöôøi ta caàn hieåu
ñöôïc nhöõng vaän ñoäng trong tieâu duøng. Lyù do thöù hai laø khaû naêng
coù saün ngaøy caøng nhieàu caùc ñieàu tra roäng lôùn veà nhöõng ngöôøi
tieâu duøng rieâng leû, chaúng haïn nhö Nghieân cöùu Panen veà Söï Vaän
ñoäng theo Thôøi gian (Dynamics) cuûa Thu nhaäp ñöôïc moâ taû trong
hoäp Tieâu ñieåm “Baùm saùt vaø Rieâng tö: Hoïc hoûi töø caùc taäp döõ lieäu
Panen.” Nhöõng ñieàu tra naøy, voán khoâng coù saün khi Friedman vaø
Modigliani phaùt trieån caùc lyù thuyeát cuûa hoï, cho pheùp caùc nhaø
kinh teá khoâng ngöøng caûi thieän hieåu bieát cuûa mình veà vieäc nhöõng
ngöôøi tieâu duøng thöïc söï öùng xöû ra sao. Tieáp theo laø phaàn toång
keát nhöõng gì ngaøy nay chuùng ta bieát ñöôïc.
Ngöôøi Tieâu duøng Raát bieát Nhìn Xa
Chuùng ta haõy baét ñaàu vôùi moät giaû ñònh maø chaéc chaén seõ laøm
baïn thaáy nhö laø moät ñieàu thaùi quaù, nhöng noù seõ laø moät chuaån
Vôùi moät söï hôi laïm
möïc tieän lôïi. Chuùng ta seõ goïi noù laø lyù thuyeát veà ngöôøi tieâu
duïng ngoân ngöõ, toâi seõ
duøng raát bieát nhìn xa. Moät ngöôøi tieâu duøng raát bieát nhìn xa seõ
söû duïng “cuûa caûi nhaø ôû”
ñeå chæ khoâng chæ nhaø ôû quyeát ñònh tieâu duøng bao nhieâu nhö theá naøo? Anh ta seõ thöïc
maø caû caùc loaïi haøng hieän theo hai böôùc:
hoùa khaùc maø ngöôøi tieâu
duøng coù theå sôû höõu, töø • Moät laø, anh ta seõ laáy toång giaù trò cuûa caùc coå phieáu vaø traùi
xe hôi tôùi caùc böùc hoïa phieáu maø anh ta sôû höõu, giaù trò cuûa caùc taøi khoaûn tieàn göûi
v.v. khoâng kyø haïn coù theå vieát seùc (checking accounts) vaø tieàn
göûi tieát kieäm, giaù trò cuûa ngoâi nhaø anh ta sôû höõu tröø ñi caùc
khoaûn tieàn traû goùp nhaø vaãn coøn nôï laïi v.v. Ñieàu naøy seõ cho
anh ta yù nieäm veà cuûa caûi taøi chính cuûa anh ta vaø cuûa caûi
nhaø ôû cuûa anh ta.

Chapter 16
TIEÂU ÑIEÅM
Baùm saùt vaø Rieâng tö: Hoïc hoûi töø caùc Taäp Döõ lieäu Panen
Caùc taäp döõ lieäu Panen laø caùc taäp döõ lieäu Qua vieäc cho thoâng tin trong 30 naêm
bieåu thò giaù trò cuûa moät hay nhieàu bieán soá veà caùc caù nhaân vaø caùc gia ñình môû roäng
cho nhieàu caù nhaân hay nhieàu coâng ty theo cuûa hoï, cuoäc ñieàu tra naøy cho pheùp caùc
thôøi gian. Trong Chöông 6, toâi ñaõ moâ taû nhaø kinh teá neâu ra vaø traû lôøi caùc caâu hoûi
moät cuoäc ñieàu tra nhö vaäy, ñoù laø Ñieàu tra maø tröôùc ñoù ngöôøi ta chæ coù baèng chöùng
Daân soá Hieän haønh (hay CPS). Moät cuoäc coù tính giai thoaïi veà chuùng. Sau ñaây laø
ñieàu tra khaùc laø Nghieân cöùu Panen veà Söï vaøi trong soá nhieàu caâu hoûi maø PSID ñaõ söû
Vaän ñoäng theo Thôøi gian cuûa Thu nhaäp, duïng trong quaù khöù gaàn ñaây:
hay PSID. • Möùc tieâu duøng (löông thöïc thöïc phaåm)
PSID ñöôïc baét ñaàu vaøo naêm 1968, vôùi ñaùp öùng tröôùc nhöõng thay ñoåi taïm thôøi
xaáp xæ khoaûng 4.800 gia ñình. Keå töø ñoù, trong thu nhaäp ñeán möùc ñoä naøo? Thí
moãi naêm ngöôøi ta ñeàu tieán haønh phoûng duï, tröôùc vieäc maát thu nhaäp do bò thaát
vaán caùc gia ñình naøy, vaø hieän nay vaãn nghieäp.
coøn tieáp tuïc. Cuoäc ñieàu tra ñaõ phaùt trieån • Trong phaïm vi gia ñình, coù söï chia xeû
lôùn theâm vì coù nhieàu caù nhaân môùi gia ruûi ro ñeán möùc naøo? Thí duï, khi moät
nhaäp caùc gia ñình ban ñaàu, do vieäc keát thaønh vieân trong gia ñình bò beänh hay
hoân hay sinh ñeû. Moãi naêm, trong cuoäc bò thaát nghieäp, ngöôøi aáy ñöôïc caùc
ñieàu tra naøy, ngöôøi ta hoûi ngöôøi ñöôïc thaønh vieân khaùc trong gia ñình giuùp
phoûng vaán veà thu nhaäp, möùc löông, soá ñôû bao nhieâu?
giôø laøm vieäc, söùc khoûe vaø möùc tieâu duøng
löông thöïc thöïc phaåm cuûa hoï. (Taäp trung • Ngöôøi ta quan taâm ñeán vieäc soáng gaàn
vaøo möùc tieâu duøng löông thöïc thöïc phaåm veà maët ñòa lyù vôùi gia ñình hoï ñeán möùc
laø vì moät trong nhöõng muïc ñích ban ñaàu naøo? Khi moät ngöôøi naøo ñoù trôû thaønh
cuûa cuoäc ñieàu tra naøy laø nhaèm hieåu roõ ngöôøi thaát nghieäp, xaùc suaát ngöôøi aáy
hôn veà caùc ñieàu kieän soáng cuûa caùc gia seõ di cö ñeán moät thaønh phoá khaùc phuï
ñình ngheøo. Cuoäc ñieàu tra naøy seõ höõu ích thuoäc ñeán möùc naøo vaøo vieäc coù bao
hôn neáu noù hoûi veà taát caû tieâu duøng chöù nhieâu thaønh vieân trong gia ñình ñang
khoâng phaûi chæ coù tieâu duøng löông thöïc soáng ôû thaønh phoá maø ngöôøi aáy hieän
thöïc phaåm. Nhöng ñaùng tieác laø noù khoâng ñang soáng?
hoûi nhö theá).

2000–2001 Chapter 16
Anh ta cuõng seõ öôùc tính xem thu nhaäp töø lao ñoäng (thu
nhaäp töø vieäc laøm) sau thueá cuûa mình coù khaû naêng laø bao
nhieâu trong toaøn boä quaõng ñôøi laøm vieäc cuûa mình, vaø tính
hieän giaù cuûa thu nhaäp töø lao ñoäng sau thueá kyø voïng. Ñieàu
naøy seõ cho anh ta moät öôùc tính veà thöù cuûa caûi maø caùc nhaø
kinh teá goïi laø cuûa caûi con ngöôøi cuûa anh ta – ñeå taïo töông
phaûn giöõa noù vôùi cuûa caûi phi con ngöôøi cuûa anh ta, ñöôïc
xaùc ñònh laø toång soá cuûa caûi taøi chính vaø nhaø ôû.
• Coäng cuûa caûi con ngöôøi vaø cuûa caûi phi con ngöôøi laïi, anh ta
Cuûa caûi con ngöôøi
(= Hieän giaù cuûa thu
seõ coù moät öôùc tính veà toång cuûa caûi cuûa mình. Luùc ñoù anh
nhaäp töø lao ñoäng sau ta seõ quyeát ñònh chi tieâu bao nhieâu töø toång cuûa caûi naøy.
thueá kyø voïng) + Cuûa caûi Moät giaû ñònh hôïp lyù laø anh ta seõ quyeát ñònh chi tieâu moät tyû
phi con ngöôøi (= Cuûa leä trong toång cuûa caûi theá naøo ñeå möùc tieâu duøng gaàn nhö
caûi nhaø ôû + Cuûa caûi taøi khoâng ñoåi haøng naêm trong suoát cuoäc ñôøi anh ta. Neáu möùc
chính)
tieâu duøng naøy cao hôn thu nhaäp hieän taïi cuûa anh ta, thì luùc
= Toång cuûa caûi
ñoù anh ta seõ ñi vay phaàn cheânh leäch. Neáu noù thaáp hôn thu
nhaäp hieän taïi cuûa anh ta thì thay vaøo ñoù anh ta seõ tieát kieäm
phaàn cheânh leäch.
Chuùng ta haõy vieát ñieàu naøy ra moät caùch chính thöùc. Ñieàu maø
chuùng ta vöøa moâ taû laø moät quyeát ñònh tieâu duøng coù daïng
Ct = C (toång cuûa caûit) (16.1)
trong ñoù Ct laø tieâu duøng, vaø (toång cuûa caûi)t laø toång soá cuûa caûi
phi con ngöôøi (cuûa caûi taøi chính + cuûa caûi nhaø ôû) vaø cuûa caûi con
ngöôøi (hieän giaù kyø voïng cuûa thu nhaäp töø lao ñoäng sau thueá).
Moâ taû naøy chöùa ñöïng phaàn lôùn söï thöïc: nhö ngöôøi tieâu duøng
nhìn xa, chaéc chaén chuùng ta nghó veà cuûa caûi cuûa chuùng ta vaø thu
nhaäp töø lao ñoäng kyø voïng trong töông lai cuûa chuùng ta trong khi
quyeát ñònh seõ tieâu duøng bao nhieâu hoâm nay. Nhöng ngöôøi ta
khoâng theå khoâng nghó raèng ñieàu ñoù giaû ñònh ngöôøi tieâu duøng
tieâu bieåu phaûi thöïc hieän quaù nhieàu tính toaùn vaø döï kieán tröôùc.
Ñeå hieåu hôn veà nhöõng ñieàu moâ taû naøy ngaàm chæ vaø ñieàu gì
sai trong ñoù, haõy aùp duïng quaù trình quyeát ñònh naøy cho vaán ñeà
maø moät sinh vieân ñaïi hoïc ñieån hình taïi Myõ ñoái maët.

2000–2001 Chapter 16
Vì moãi ngöôøi trong Ví duï

chuùng ta laø moät ngöôøi Haõy giaû ñònh baïn 21 tuoåi, baïn coøn phaûi hoïc xong ba naêm hoïc
tieâu duøng, neân chuùng ta
ñaïi hoïc nöõa tröôùc khi baïn coù vieäc laøm ñaàu tieân. Moät soá ngöôøi
coù theå söû duïng söï xem
xeùt noäi taâm nhö laø moät trong soá caùc baïn coù theå hoâm nay ñang maéc nôï, ñoù laø ñaõ vay nôï
caùch kieåm tra tính hôïp ñeå vaøo ñaïi hoïc; moät soá ngöôøi trong soá caùc baïn coù theå sôû höõu
lyù cuûa moät lyù thuyeát cuï moät xe hôi vaø vaøi taøi saûn vaät chaát khaùc. Ñeå cho ñôn giaûn, haõy
theå. Than oâi, söï xem giaû ñònh nôï vay cuûa baïn vaø caùc taøi saûn cuûa baïn gaàn nhö trieät
xeùt noäi taâm laïi khoâng
tieâu laãn nhau, sao cho cuûa caûi phi con ngöôøi cuûa baïn baèng zero.
thieáu nhöõng baåy tieàm
taøng: caùc nhaø kinh teá Baïn chæ coù moät thöù cuûa caûi laø cuûa caûi con ngöôøi, ñoù laø hieän giaù
hoïc coù leõ khoâng suy cuûa thu nhaäp töø lao ñoäng sau thueá kyø voïng cuûa baïn.
nghó nhö nhöõng ngöôøi
khaùc. . . Döïa vaøo nhöõng gì chuùng ta bieát hoâm nay, baïn coù theå kyø
voïng löông khôûi ñieåm cuûa baïn sau 3 naêm laø khoaûng 40.000 ñoâ
la (tính theo ñoâ la naêm 2000) vaø seõ taêng leân trung bình laø 3%
haøng naêm xeùt theo giaù trò thöïc, cho tôùi khi baïn veà höu vaøo tuoåi
60. Khoaûng 25% thu nhaäp cuûa baïn seõ ñöôïc duøng ñeå ñoùng thueá.
Trieån khai döïa treân nhöõng ñieàu maø ta ñaõ thaáy trong Chöông
14, haõy tính hieän giaù cuûa thu nhaäp töø lao ñoäng cuûa baïn nhö laø giaù
trò cuûa thu nhaäp töø lao ñoäng sau thueá kyø voïng thöïc, ñöôïc chieát
khaáu baèng caùc laõi suaát thöïc (phöông trình [14.7]). Goïi YLt laø thu
Baïn cöù vieäc söû duïng nhaäp töø lao ñoäng thöïc vaøo naêm t. T kyù hieäu cho caùc thueá thöïc
t
caùc con soá rieâng cuûa
(khoâng keå caùc khoaûn chuyeån giao). Kyù hieäu V (YLte − Tt e ) laø cuûa
mình, vaø xem tính toaùn
naøy ñöa baïn ñeán ñaâu. caûi con ngöôøi cuûa baïn, töùc laø, hieän giaù kyø voïng cuûa thu nhaäp töø
lao ñoäng sau thueá cuûa baïn. Ñeå laøm cho vieäc tính toaùn ñôn giaûn,
giaû söû laõi suaát thöïc baèng zero. Vì vaäy hieän giaù kyø voïng ñôn giaûn
laø toång cuûa thu nhaäp töø lao ñoäng sau thueá kyø voïng trong suoát
quaõng ñôøi laøm vieäc cuûa baïn vaø vì theá ñöôïc tính bôûi:
V YLte − Tt e = 0,75[1 + (1,03) + (1,03) 2 + ... + (1,03) 36 ](40.000$)

( )
Soá haïng thöù nhaát (0,75) laø do thöïc teá raèng vì phaûi ñoùng
Giaû ñònh cuûa chuùng ta thueá neân baïn chæ giöõ 75% cuûa khoaûn maø baïn kieám ñöôïc. Soá
raèng laõi suaát thöïc baèng haïng thöù hai laø [1 + (1,03) + (1,03)2 + . . . + (1,03)36] phaûn aùnh
0 laøm cho vieäc tính toaùn söï thöïc raèng baïn kyø voïng thu nhaäp thöïc cuûa baïn taêng leân 3%
möùc tieâu duøng naøo baïn
haøng naêm trong 37 naêm (baïn seõ baét ñaàu coù ñöôïc thu nhaäp vaøo
coù theå duy trì laâu daøi
ñöôïc deã daøng hôn. tuoåi 24, vaø laøm vieäc cho tôùi tuoåi 60). Soá haïng thöù 3 (40.000
Trong tröôøng hôïp naøy, ñoâ la) laø möùc ban ñaàu cuûa thu nhaäp töø lao ñoäng, tính theo ñoâ la

2000–2001 Chapter 16
neáu baïn tieâu duøng ít ñi naêm 2000. Söû duïng caùc tính chaát cuûa caáp soá nhaân ñeå giaûi ra
moät haøng hoùa hoâm nay, toång trong ngoaëc, ta coù:
baïn coù theå tieâu duøng
theâm ñuùng moät haøng V YLte − Tt e = 0,75(66,2)(40.000$) = 1.986.000$
( )
hoùa vaøo naêm tôùi, vaø
ñieàu kieän maø baïn caàn
Cuûa caûi cuûa baïn hoâm nay, ñoù laø giaù trò kyø voïng cuûa thu
thoûa maõn chæ ñôn giaûn
laø toång tieâu duøng trong nhaäp töø lao ñoäng sau thueá trong suoát cuoäc ñôøi baïn, laø khoaûng
suoát cuoäc ñôøi baïn baèng hai trieäu ñoâ la.
vôùi cuûa caûi cuûa baïn.
Neáu baïn muoán tieâu Baïn neân tieâu duøng bao nhieâu? Baïn coù theå kyø voïng soáng
duøng moät löôïng khoâng theâm khoaûng 16 naêm sau khi veà höu, vì theá hoâm nay, cuoäc ñôøi
ñoåi haøng naêm, thì luùc coøn laïi kyø voïng cuûa baïn laø 56 naêm. Neáu baïn muoán tieâu duøng
ñoù, ñeå tìm ra baïn coù theå haøng naêm moät khoaûn nhö nhau, thì möùc tieâu duøng khoâng ñoåi
tieâu duøng bao nhieâu
haøng naêm, baïn caàn chia
maø baïn coù theå trang traûi baèng toång cuûa caûi cuûa baïn chia cho
cuûa caûi cuûa baïn cho soá cuoäc ñôøi coøn laïi kyø voïng cuûa baïn, hay laø 1.986.000/56 =
naêm coøn laïi cuûa cuoäc 35.464$ haøng naêm. Cho tröôùc raèng thu nhaäp cuûa baïn cho tôùi
ñôøi baïn. khi baïn coù vieäc laøm ñaàu tieân baèng zero, ñieàu naøy haøm yù raèng
baïn phaûi ñi vay 35.464$ haøng naêm trong ba naêm tôùi, vaø baét ñaàu
tieát kieäm khi baïn coù vieäc laøm ñaàu tieân.
Höôùng tôùi moät söï Moâ taû Thöïc teá hôn
Phaûn öùng ñaàu tieân cuûa baïn ñoái vôùi tính toaùn naøy coù theå laø
ñaây laø moät caùch toång hôïp traàn truïi vaø hôi gôû veà vieãn caûnh cuûa
cuoäc ñôøi baïn. Phaûn öùng thöù hai cuûa baïn coù theå laø trong khi baïn
ñoàng yù vôùi ña soá thaønh phaàn ñi vaøo tính toaùn, roõ raøng baïn khoâng
coù yù ñònh ñi vay 35.464 x 3 = 106.392$ trong suoát 3 naêm tôùi.
1. Baïn coù theå khoâng muoán leân keá hoaïch tieâu duøng khoâng ñoåi
trong suoát cuoäc ñôøi cuûa mình vaø coù theå hoaøn toaøn haïnh
phuùc vôùi vieäc trì hoaõn möùc tieâu duøng cao hôn cho tôùi luùc
muoän hôn. Cuoäc soáng sinh vieân thöôøng khoâng coøn nhieàu
thôøi gian cho caùc hoaït ñoäng ñaét tieàn. Baïn coù theå muoán
hoaõn tham gia vaøo caùc caâu laïc boä ñaùnh golf vaø nhöõng
chuyeán vieãn du tôùi quaàn ñaûo Galapagos tôùi khi coù tuoåi.
Baïn cuõng caàn nghó tôùi caùc chi tieâu boå sung khi coù con caùi,
göûi chuùng tôùi tröôøng maãu giaùo, traïi heø, tröôøng ñaïi hoïc v.v.

2000–2001 Chapter 16
CHUYEÂN SAÂU
Caùc Kyø voïng Quan troïng tôùi möùc naøo? Tìm kieám caùc Thí nghieäm Töï nhieân
Tieâu duøng phuï thuoäc nhieàu tôùi möùc naøo Hoï phaûi döïa treân nhöõng thí nghieäm do töï
vaøo thu nhaäp hieän taïi so vôùi vaøo thu nhaäp nhieân ñem laïi, hoaëc laø, nhö chuùng ta seõ
töông lai kyø voïng? Ñoù khoâng phaûi laø thaáy trong ví duï thöù hai sau ñaây, ñöôïc taïo
moät caâu hoûi deã traû lôøi vì, haàu nhö luùc ra bôûi caùc nhaø laäp chính saùch.
naøo, caùc kyø voïng veà thu nhaäp töông lai Ñaây laø hai ví duï töø nghieân cöùu gaàn
cuõng vaän ñoäng raát saùt cuøng vôùi thu nhaäp ñaây veà tieâu duøng:
hieän taïi. Neáu chuùng ta ñöôïc thaêng chöùc
vaø ñöôïc taêng löông, khoâng nhöõng thu (1) Höu trí
nhaäp hieän taïi cuûa chuùng ta taêng leân, maø Höu trí ngaàm chæ moät söï thay ñoåi lôùn vaø
thöôøng laø caû thu nhaäp ta kyø voïng nhaän coù theå tieân ñoaùn tröôùc trong thu nhaäp töø
ñöôïc vaøo nhöõng naêm töông lai cuõng taêng. lao ñoäng: thu nhaäp töø lao ñoäng giaûm
Baát keå chuùng ta laø ngöôøi raát bieát nhìn xa xuoáng tôùi zero. Baèng caùch xem xeùt
hay khoâng, tieâu duøng cuûa chuùng ta vaãn ngöôøi ta tieát kieäm cho höu trí ra sao, veà
thöôøng vaän ñoäng moät caùch raát saùt vôùi thu nguyeân taéc chuùng ta coù theå tìm ra ñöôïc
nhaäp hieän taïi cuûa chuùng ta. lieäu ngöôøi ta coù xeùt tôùi söï giaûm suùt coù theå
Caùc nhaø kinh teá coù theå laøm gì ñeå taùch tieân ñoaùn naøy trong thu nhaäp töø lao ñoäng
bieät caùc taùc ñoäng cuûa thu nhaäp hieän taïi töông lai cuûa hoï hay khoâng, vaø neáu coù thì
vaø cuûa thu nhaäp töông lai? Hoï caàn phaûi khi naøo vaø ñeán möùc naøo?
tìm nhöõng thôøi ñieåm vaø söï kieän trong ñoù Moät nghieân cöùu gaàn ñaây, döïa treân
thu nhaäp hieän taïi vaø thu nhaäp töông lai kyø moät taäp döõ lieäu Panen goïi laø Ñieàu tra Thu
voïng vaän ñoäng theo caùc con ñöôøng khaùc nhaäp vaø Söï Tham gia Chöông trình, ñaõ soi
nhau, vaø sau ñoù xeùt ñieàu xaûy ra vôùi tieâu roïi phaàn naøo cho haønh vi ñoái vôùi höu trí.
duøng. Nhöõng söï kieän nhö vaäy ñöôïc goïi laø Baûng 1 ñöôïc laáy töø nghieân cöùu naøy, cho
caùc thí nghieäm töï nhieân. “Caùc thí thaáy möùc trung bình vaø caáu taïo cuûa toång
nghieäm” theo nghóa laø gioáng nhö caùc thí cuûa caûi ñoái vôùi ngöôøi töø 65 tôùi 69 tuoåi
nghieäm trong phoøng thí nghieäm, nhöõng söï trong naêm 1991.
kieän naøy cho pheùp chuùng ta kieåm ñònh
Möùc cuûa caûi trung bình 313.807$ laø
moät lyù thuyeát hoaëc thu ñöôïc moät öôùc
ñaùng keå (thu nhaäp khaû duïng caù nhaân bình
löôïng toát hôn cho moät thoâng soá quan
quaân ñaàu ngöôøi cuûa Myõ laø 16.205$ trong
troïng. “Töï nhieân” coù nghóa raèng, khoâng
naêm 1991), cho thaáy hình aûnh cuûa nhöõng
nhö caùc nhaø nghieân cöùu trong caùc moân
caù nhaân nhìn veà töông lai, ñöa ra nhöõng
khoa hoïc vaät lyù, caùc nhaø kinh teá thöôøng
quyeát ñònh tieát kieäm caån thaän vaø veà höu
khoâng theå töï hoï tieán haønh caùc thí nghieäm.

2000–2001 Chapter 16
vôùi cuûa caûi ñuû ñeå vui höôûng thôøi höu trí tranh nhö sau: ña soá moïi ngöôøi coù veû
thoaûi maùi. haàu nhö chaúng nghó gì ñeán vieäc tieát
Vieäc xem xeùt kyõ hôn baûng naøy vaø kieäm cho thôøi höu trí cho tôùi taän khi
nhöõng khaùc bieät giöõa caùc caù nhaân ñeà xuaát ngöôøi ta ôû vaøo ñoä tuoåi 40. ÔÛ thôøi ñieåm
hai ñieàu caûnh baùo: ñoù, nhieàu ngöôøi baét ñaàu tieát kieäm cho
thôøi höu trí. Nhöng nhieàu ngöôøi cuõng
• Thaønh phaàn lôùn nhaát cuûa cuûa caûi laø khoâng tieát kieäm gì maáy vaø chuû yeáu laø
hieän giaù cuûa phuùc lôïi töø baûo hieåm xaõ döïa vaøo nhöõng phuùc lôïi töø baûo hieåm xaõ
hoäi, khoaûn naøy caùc coâng nhaân khoâng hoäi khi hoï veà höu.
kieåm soaùt ñöôïc. Thöïc ra, moät trong
nhöõng ñoäng cô chính ñaèng sau vieäc (2) Caùc khoaûn Caét giaûm Thueá ñöôïc
ñöa vaøo aùp duïng chöông trình baûo Coâng boá.
hieåm xaõ hoäi taïi Myõ laø ñeå ñaûm baûo Naêm 1981, chính quyeàn Reagan ñaõ thieát
raèng ngöôøi ta ñoùng goùp cho thôøi höu trí keá moät troïn goùi thu chi ngaân saùch vôùi caùc
cuûa hoï, duø hoï coù töï mình laøm ñieàu naøy khoaûn caét giaûm thueá thöïc hieän töøng böôùc
hay khoâng neáu nhö khoâng coù chöông töø naêm 1981 tôùi naêm 1983. Caùc thueá suaát
trình ñoù. Thaønh phaàn lôùn nhaát thöù ba thueá thu nhaäp seõ ñöôïc giaûm theo 3 böôùc:
laø khoaûn höu boång do chuû traû – ñaây laø 5% trong naêm 1981, 10% trong naêm
moät thaønh phaàn khaùc maø caùc coâng 1982, vaø 8% trong naêm 1983, ñöa ñeán caét
nhaân chæ coù quyeàn kieåm soaùt haïn cheá. giaûm tích luõy laø 23%, quaû thöïc laø moät
Nhöõng thaønh phaàn roõ raøng phaûn aùnh khoaûn raát lôùn. Quoác hoäi ñaõ thoâng qua
caùc quyeát ñònh tieát kieäm cuûa caù nhaân troïn goùi naøy vaøo thaùng 7/1981 vaø noù trôû
(caùc taøi saûn höu trí caù nhaân + caùc taøi thaønh luaät vaøo thaùng 8/1981.
saûn taøi chính khaùc) chæ chieám 53.010$,
hoaëc khoaûng 17% cuûa toång cuûa caûi. Vì Giai ñoaïn lòch söû naøy cuûa Myõ cung
vaäy, ngöôøi ta cuõng coù theå giaûi thích caáp cho chuùng ta moät thí nghieäm töï
baèng chöùng naøy gôïi yù raèng ngöôøi ta nhieân. Thí nghieäm naøy laø söï thay ñoåi
tieát kieäm ñuû cho thôøi höu trí vì hoï bò eùp trong thu nhaäp töø lao ñoäng sau thueá kyø
phaûi laøm, thoâng qua baûo hieåm xaõ hoäi voïng trong töông lai, baét nguoàn töø söï suït
vaø caùc khoaûn ñoùng goùp khaùc. giaûm thueá ñaõ döï ñoaùn ñöôïc. Vaø caâu hoûi
maø chuùng ta muoán traû lôøi thaät ñôn giaûn:
• Nhöõng con soá trong baûng naøy laø caùc giaù trong naêm 1981 ngöôøi tieâu duøng coù phaûn
trò trung bình vaø che giaáu nhöõng khaùc öùng tröôùc caùc khoaûn suït giaûm thueá ñöôïc
bieät ñaùng keå giöõa caùc caù nhaân. Moät kyø voïng trong naêm 1982 vaø 1983 hay
nghieân cöùu y nhö vaäy cho thaáy raèng ña khoâng, vaø neáu coù thì vôùi möùc ñoä naøo?
soá moïi ngöôøi veà höu vôùi haàu nhö khoâng
coù gì ngoaøi tieàn höu trí töø baûo hieåm xaõ Ñaây chính laø caâu hoûi maø James
hoäi. Noùi toång quaùt hôn, caùc nghieân cöùu Poterba cuûa Hoïc vieän Coâng ngheä
veà tieát kieäm cho thôøi veà höu cho ta böùc Massachusette ñaët ra trong moät baøi baùo

2000–2001 Chapter 16
naêm 1988. Duøng kinh teá löôïng, Poterba naøy. Nhöng ñieàu coù theå phaùt bieåu moät
tìm kieám baèng chöùng veà gia taêng baát caùch an toaøn laø thí nghieäm töï nhieân cuï
thöôøng trong tieâu duøng, vôùi thu nhaäp khaû theå naøy khoâng cho ta baèng chöùng veà moät
duïng cho tröôùc, vaøo muøa heø naêm 1981 (laø taùc ñoäng maïnh cuûa nhöõng thay ñoåi thueá
thôøi gian Quoác hoäi thoâng qua troïn goùi kyø voïng trong töông lai ñoái vôùi tieâu duøng.
naøy). OÂng ta ñaõ khoâng tìm ñöôïc baèng
Taøi lieäu Tham khaûo.
chöùng veà gia taêng nhö vaäy.
Veà thôøi höu trí: Steven Venti vaø David
Coù phaûi ñaây laø baèng chöùng keát luaän Wise,”Cuûa caûi cuûa Caùc nhoùm: Höu
raèng ngöôøi tieâu duøng khoâng tính tôùi caùc trí, Tieát kieäm vaø Thay ñoåi Taøi saûn cuûa
thay ñoåi trong thu nhaäp töông lai kyø voïng
nhöõng ngöôøi Myõ coù tuoåi”, baûn in
khi quyeát ñònh tieâu duøng cuûa hoï? Khoâng roneâo, Tröôøng Kennedy, Ñaïi hoïc
nhaát thieát. Coù ít nhaát laø hai caùch giaûi Harvard, thaùng 10/1993.
thích thay theá cho caùc thöïc teá naøy. Ngöôøi
ta coù theå tin raèng Quoác hoäi seõ ñoåi yù, daãn Veà Caét giaûm Thueá cuûa chính quyeàn
hoï tôùi quan ñieåm cöù–chôø–xem–sao vaø Reagan: James Poterba,”Ngöôøi Tieâu
chôø nhöõng suït giaûm thueá thöïc teá ñeå ñieàu duøng Coù Nhìn veà Töông lai? Baèng
chænh tieâu duøng cuûa mình. Hoaëc coù theå chöùng töø nhöõng Thí nghieäm veà Thu
ngöôøi ta khoâng tính ñeán nhöõng thay ñoåi chi Ngaân saùch”, taïp chí American
kyø voïng veà thueá, nhöng laïi tính ñeán Economic Review, thaùng 5/1988, trang
nhöõng thay ñoåi kyø voïng khaùc trong thu 413–418.
nhaäp cuûa mình (chaúng haïn, moät söï thaêng
chöùc hoaëc veà höu ñöôïc kyø voïng tröôùc).
Ngöôøi ta khoâng theå gaït boû nhöõng laäp luaän
Cuûa caûi trung bình cuûa nhaân daân, ñoä tuoåi

BAÛNG 1 65–69, naêm 1991 (tính baèng ñoâla hieän haønh)
Höu boång töø Baûo hieåm Xaõ hoäi 99.682 $

Höu boång töø Chuû tuyeån duïng 62.305
Taøi saûn veà höu caù nhaân 10.992
Caùc taøi saûn taøi chính khaùc 42.018
Voán nhaø ôû 64.955
Voán khaùc 33.855
Toång 313.807 $
Nguoàn: Venti vaø Wise, Baûng A1. (Hai muïc ñaàu laø hieän giaù kyø voïng
cuûa caùc khoaûn thanh toaùn trong töông lai).

2000–2001 Chapter 16
2. Baïn coù theå thaáy raèng khoái löôïng coâng vieäc tính toaùn vaø döï
kieán tröôùc lieân quan ñeán vieäc tính toaùn maø chuùng ta vöøa
laøm vöôït xa khoái löôïng maø baïn söû duïng trong nhöõng quyeát
ñònh rieâng cuûa mình. Cho tôùi baây giôø, coù theå baïn chöa bao
giôø nghó moät caùch chính xaùc xem thu nhaäp maø baïn seõ laøm
ra laø bao nhieâu vaø trong bao nhieâu naêm. Baïn coù theå caûm
thaáy raèng ña soá caùc quyeát ñònh tieâu duøng ñöôïc ñöa ra theo
moät caùch ñôn giaûn hôn vaø ít höôùng veà töông lai hôn.
3. Söï tính toaùn toång cuûa caûi döïa treân nhöõng döï baùo veà ñieàu gì
coù theå ñöôïc kyø voïng moät caùch hôïp lyù seõ xaûy ra. Nhöng
moïi vieäc treân thöïc teá coù theå seõ toát ñeïp hôn hoaëc seõ toài teä
hôn. Ñieàu gì xaûy ra neáu baïn khoâng may vaø baïn trôû neân
thaát nghieäp hoaëc bò beänh taät? Baïn seõ traû nôï ñaõ vay nhö theá
naøo? Haún baïn cuõng coù theå muoán laø ngöôøi caån troïng, muoán
naém chaéc raèng baïn coù theå soáng coøn moät caùch ñaày ñuû ngay
khi xaûy ra nhöõng keát quaû toài teä nhaát, vaø vì vaäy ñi vay ít hôn
106.392 ñoâ la raát nhieàu.
4. Ngay caû khi baïn ñaõ quyeát ñònh vay 106.392 ñoâla, baïn raát coù
theå nhaän thaáy raèng ngaân haøng maø baïn coá gaéng xin vay
khoaûn tieàn naøy laïi khoâng chaáp nhaän yeâu caàu cuûa baïn. Vì
sao? Ngaân haøng naøy coù theå lo ngaïi laø baïn ñang ñöa ra moät
cam keát maø baïn seõ khoâng coù khaû naêng thöïc hieän neáu tình
hình xaáu ñi, vaø raèng baïn coù theå khoâng coù khaû naêng hoaëc
khoâng saün loøng hoaøn traû moùn nôï naøy.
Nhöõng lyù do naøy, taát caû ñeàu laø toát caû, nguï yù raèng ñeå tìm
ñaëc tröng cho haønh vi thöïc teá cuûa ngöôøi tieâu duøng, chuùng ta caàn
söûa ñoåi söï moâ taû maø chuùng ta ñaõ noùi tröôùc ñaây. Ñaëc bieät laø ba
lyù do sau cuøng gôïi yù raèng tieâu duøng khoâng nhöõng phuï thuoäc
vaøo toång cuûa caûi maø coøn vaøo thu nhaäp hieän taïi.
Haõy xeùt lyù do thöù hai. Baïn coù theå quyeát ñònh ñeå cho tieâu
duøng cuûa baïn tuaân theo thu nhaäp cuûa baïn, vì ñaây laø moät nguyeân
taéc ñôn giaûn, vaø khoâng nghó tôùi vieäc cuûa caûi cuûa baïn coù theå laø
bao nhieâu. Trong tröôøng hôïp ñoù, tieâu duøng seõ phuï thuoäc vaøo
thu nhaäp hieän taïi, chöù khoâng vaøo cuûa caûi cuûa baïn. Baây giôø haõy

2000–2001 Chapter 16
xeùt lyù do thöù ba. Noù haøm yù raèng moät nguyeân taéc an toaøn coù theå
laø tieâu duøng khoâng nhieàu hôn thu nhaäp hieän taïi. Vôùi caùch naøy,
baïn seõ khoâng bò ruûi ro bò choàng chaát nôï naàn maø baïn khoâng theå
thanh toaùn khi tình hình trôû neân xaáu. Hoaëc haõy xeùt lyù do thöù tö.
Noù ngaàm chæ ra raèng daãu sao thì baïn cuõng coù theå khoâng coù
choïn löïa naøo khaùc. Cho duø baïn muoán tieâu duøng nhieàu hôn thu
nhaäp hieän taïi cuûa baïn, baïn coù theå khoâng coù khaû naêng laøm nhö
vaäy, vì khoâng coù ngaân haøng naøo cho baïn vay nôï.
Neáu chuùng ta muoán tính ñeán taùc ñoäng tröïc tieáp cuûa thu
nhaäp hieän taïi leân tieâu duøng, thì chuùng ta neân söû duïng soá ño naøo
cho thu nhaäp hieän taïi? Moät bieán soá thuaän tieän laø thu nhaäp töø
lao ñoäng sau thueá ñaõ ñöôïc giôùi thieäu tröôùc ñaây khi xaùc ñònh cuûa
caûi con ngöôøi. Ñieàu naøy daãn tôùi moät haøm tieâu duøng coù daïng
Ct = C (Toång cuûa caûit , YLt – Tt) (16.2)
( + , + )
Daáu coäng döôùi “Toång cuûa caûi” chæ ra raèng gia taêng toång cuûa
caûi laøm taêng tieâu duøng. Cuõng y nhö vaäy ñoái vôùi YLt – Tt.
Phaùt bieåu thaønh lôøi: Tieâu duøng laø moät haøm taêng (ñoàng bieán)
Caùc kyø voïng veà saûn cuûa toång cuûa caûi vaø cuûa thu nhaäp töø lao ñoäng sau thueá hieän taïi.
löôïng cao hôn trong Toång cuûa caûi laø toång cuûa caûi phi con ngöôøi – cuûa caûi taøi chính
töông lai taùc ñoäng tôùi coäng cuûa caûi nhaø ôû – vaø cuûa caûi con ngöôøi – hieän giaù cuûa thu
tieâu duøng hoâm nay ra nhaäp töø lao ñoäng sau thueá kyø voïng.
sao:
Khi ñoù vaán ñeà treân thöïc tieãn trôû thaønh tieâu duøng phuï thuoäc
Saûn löôïng töông lai↑ ⇒ vaøo toång cuûa caûi (vaø vì theá vaøo caùc kyø voïng veà thu nhaäp töông
Thu nhaäp töø lao ñoäng lai) nhieàu nhö theá naøo. Moät soá ngöôøi tieâu duøng, nhaát laø nhöõng
trong töông lai ↑ ⇒
ngöôøi coù thu nhaäp thaáp taïm thôøi vaø khoù tieáp caän ñöôïc vôùi tín
Cuûa caûi con ngöôøi ↑ ⇒
Tieâu duøng hoâm nay↑ duïng, raát coù theå chæ tieâu duøng thu nhaäp hieän taïi cuûa mình, baát
Saûn löôïng töông lai↑ ⇒ keå hoï kyø voïng ñieàu gì seõ xaûy ra vôùi hoï trong töông lai. Moät
Caùc coå töùc töông lai↑ ⇒ coâng nhaân trôû thaønh thaát nghieäp vaø khoâng coù cuûa caûi taøi chính
Caùc giaù coå phieáu ↑ ⇒ coù theå gaëp khoù khaên khi ñi vay nôï ñeå giöõ nguyeân möùc tieâu
Cuûa caûi phi
duøng cuûa coâ ta, cho duø coâ ta tin moät caùch hôïp lyù raèng coâ ta saép
con ngöôøi↑ ⇒
Tieâu duøng hoâm nay↑
tìm ñöôïc vieäc laøm khaùc. Nhöõng ngöôøi tieâu duøng giaøu hôn vaø
deã tieáp caän tín duïng hôn coù nhieàu khaû naêng gaùn troïng soá lôùn
hôn cho töông lai kyø voïng vaø coá giöõ tieâu duøng gaàn nhö khoâng
ñoåi theo thôøi gian.

2000–2001 Chapter 16
Taàm quan trong töông ñoái cuûa cuûa caûi vaø thu nhaäp ñoái vôùi
tieâu duøng chæ coù theå ñöôïc ñònh ñoaït bôûi vieäc xem xeùt baèng
Trôû laïi vôùi hai haøm tieâu chöùng thöïc tieãn. Ñieàu naøy khoâng deã laøm, vaø hoäp Chuyeân Saâu
duøng maø chuùng ta ñaõ söû “Nhöõng kyø voïng quan troïng ñeán möùc naøo? Tìm kieám caùc thí
duïng trong phaàn coát loõi: nghieäm töï nhieân” giaûi thích vì sao. Nhöng cho duø ngöôøi ta coøn
Xeùt trong ngaén haïn caàn theâm vaøo moät soá chi tieát nöõa, baèng chöùng cô baûn naøy vaãn
(Chöông 3), chuùng ta ñaõ roõ raøng vaø khoâng heà gaây ngaïc nhieân: caû toång cuûa caûi laãn thu
giaû ñònh C = c0 + c1 Y.
nhaäp hieän taïi ñeàu taùc ñoäng tôùi tieâu duøng.
(Boû qua caùc loaïi thueá ôû
ñaây ñeå cho ñôn giaûn).
Ñieàu naøy haøm yù raèng Keát hôïp Moïi thöù Vôùi nhau: Thu nhaäp Hieän taïi,
khi saûn löôïng taêng leân Nhöõng Kyø voïng, vaø Tieâu duøng
thì tieâu duøng taêng leân
nhöng ít hôn möùc taêng Chuùng ta haõy trôû laïi vôùi ñieàu taïo ra ñoäng cô cho chöông naøy laø
taàm quan troïng cuûa caùc kyø voïng trong vieäc xaùc ñònh chi tieâu.
theo tyû leä (C/Y giaûm).
Ñieàu naøy laø phuø hôïp do
Ñaàu tieân haõy löu yù raèng vôùi haønh vi tieâu duøng ñöôïc moâ taû bôûi
troïng taâm cuûa chuùng ta
phöông trình (16.2), caùc kyø voïng taùc ñoäng tôùi tieâu duøng theo hai
laø nhaém vaøo nhöõng bieán
caùch:
ñoäng cuûa saûn löôïng,
vaøo nhöõng vaän ñoäng Chuùng taùc ñoäng tôùi tieâu duøng moät caùch tröïc tieáp thoâng qua
cuûa caûi con ngöôøi: ñeå tính cuûa caûi con ngöôøi cuûa mình, ngöôøi
taïm thôøi cuûa saûn löôïng.
Xeùt trong daøi haïn tieâu duøng phaûi hình thaønh caùc kyø voïng rieâng cuûa mình veà thu
(Chöông 10), chuùng ta nhaäp töø lao ñoäng trong töông lai, laõi suaát thöïc vaø thueá.
ñaõ giaû ñònh S = sY,
Chuùng taùc ñoäng tôùi tieâu duøng moät caùch giaùn tieáp thoâng qua
hoaëc, moät caùch töông
ñöông, C = (1 – s) Y. cuûa caûi phi con ngöôøi – caùc coå phieáu, traùi phieáu, nhaø ôû. Ngöôøi
Ñieàu naøy haøm yù raèng tieâu duøng khoâng caàn laøm baát cöù tính toaùn naøo ôû ñaây, vaø coù theå
khi saûn löôïng taêng leân, chaáp nhaän giaù trò cuûa nhöõng taøi saûn naøy nhö laø cho tröôùc.
thì tieâu duøng taêng leân Nhöng nhö chuùng ta ñaõ thaáy trong Chöông 15, thöïc ra caùc thò
theo tyû leä (C/Y khoâng tröôøng taøi chính ñaõ thöïc hieän vieäc tính toaùn cho hoï. Ví duï, giaù
ñoåi). Ñieàu naøy laø phuø
caùc coå phieáu cuûa hoï phuï thuoäc vaøo nhöõng kyø voïng veà coå töùc
hôïp, do troïng taâm cuûa
chuùng ta laø nhaém vaøo töông lai vaø laõi suaát.
nhöõng vaän ñoäng laâu daøi Söï phuï thuoäc naøy cuûa tieâu duøng vaøo caùc kyø voïng laïi coù hai
– daøi haïn – cuûa saûn
yù nghóa chuû yeáu:
löôïng.
Moät laø, tieâu duøng coù khaû naêng ñaùp öùng tröôùc caùc bieán ñoäng
cuûa thu nhaäp hieän taïi ít hôn tyû leä moät–moät (moät öùng vôùi moät).
Trong khi nghó tôùi vieäc hoï neân tieâu duøng bao nhieâu, nhöõng
ngöôøi tieâu duøng xem xeùt tôùi nhieàu ñieàu hôn laø thu nhaäp hieän
taïi. Neáu hoï keát luaän raèng giaûm suùt thu nhaäp laø laâu daøi, hoï
coù theå giaûm tieâu duøng theo tyû leä 1/1 so vôùi giaûm suùt thu nhaäp.

2000–2001 Chapter 16
Nhöng neáu hoï keát luaän raèng giaûm suùt thu nhaäp hieän taïi laø nhaát
thôøi, hoï seõ ñieàu chænh tieâu duøng cuûa hoï ít hôn. Trong thôøi suy
thoaùi, tieâu duøng ñieàu chænh theo caùc giaûm suùt trong thu nhaäp ít
hôn tyû leä 1/1. Ñieàu naøy laø do ngöôøi tieâu duøng bieát raèng caùc
cuoäc suy thoaùi thöôøng khoâng keùo daøi hôn vaøi quí, vaø raèng neàn
kinh teá cuoái cuøng roài seõ trôû laïi möùc saûn löôïng töï nhieân cuûa noù.
Ñieàu nhö vaäy cuõng ñuùng trong nhöõng giai ñoaïn môû roäng. Ñoái
maët vôùi gia taêng thu nhaäp nhanh moät caùch baát thöôøng, ngöôøi
tieâu duøng khoâng coù khaû naêng seõ taêng tieâu duøng nhieàu nhö vaäy.
Hoï coù khaû naêng giaû ñònh raèng söï buøng noå laø nhaát thôøi, vaø raèng
moïi vieäc seõ trôû laïi bình thöôøng.
Ñieàu naøy ñeà xuaát ñieàu
gì xaûy ra cho tyû leä tieát Hai laø, tieâu duøng coù theå vaän ñoäng cho duø thu nhaäp hieän taïi
kieäm trong thôøi kyø suy khoâng thay ñoåi. Vieäc baàu cöû moät toång thoáng coù söùc loâi cuoán, laø
thoaùi. ngöôøi aên noùi löu loaùt veà vieãn caûnh cuûa moät töông lai haáp daãn,
coù theå laøm ngöôøi ta trôû neân laïc quan hôn veà töông lai noùi
chung, vaø veà thu nhaäp töông lai rieâng cuûa hoï noùi rieâng, laøm hoï
taêng tieâu duøng ngay caû khi thu nhaäp hieän taïi cuûa hoï khoâng thay
ñoåi. Chuùng ta ñaõ thaáy trong Chöông 3 raèng thôøi kyø suy thoaùi
1990–1991 cuûa Myõ chuû yeáu ñöôïc gaây ra bôûi söï giaûm suùt lôùn
trong tieâu duøng, ñieàu naøy laïi ñöôïc gaây ra bôûi söï giaûm suùt lôùn
trong loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng. Thaäm chí ñeán taän hoâm nay,
caùc nhaø kinh teá vaãn coøn chöa bieát chaéc vì sao ngöôøi ta boãng
nhieân trôû neân bi quan nhö vaäy. Nhöng ngöôøi ta ñaõ nhö vaäy, vaø
nhöõng kyø voïng cuûa hoï veà töông lai ñaõ trôû neân buoàn thaûm. Tinh
thaàn bi quan cuûa ngöôøi tieâu duøng laø moät trong nhöõng nguyeân
nhaân chính cuûa cuoäc suy thoaùi 1990–1991.
16–2 Ñaàu tö
Caùc haõng (firms) ñöa ra caùc quyeát ñònh ñaàu tö nhö theá naøo?
Trong böôùc ñaàu ôû caâu traû lôøi trong phaàn coát loõi (Chöông 5),
chuùng ta ñaõ coi ñaàu tö phuï thuoäc vaøo laõi suaát hieän taïi vaø möùc
doanh thu hieän taïi. Trong Chöông 14 chuùng ta ñaõ caûi thieän
theâm caâu traû lôøi ñoù baèng caùch chæ ra raèng laõi suaát thöïc laø quan
troïng chöù khoâng phaûi laõi suaát danh nghóa. Roõ raøng laø nhöõng
caâu traû lôøi naøy ñaõ xem nheï vai troø cuûa caùc kyø voïng. Baây giôø,
chuùng ta seõ xem xeùt vai troø cuûa chuùng moät caùch kyõ löôõng hôn.

2000–2001 Chapter 16
Haõy nghó veà moät haõng ñang quyeát ñònh lieäu coù neân mua moät
coã maùy môùi hay khoâng. Ñieàu quan troïng laø hieän giaù cuûa caùc
khoaûn lôïi nhuaän maø haõng naøy kyø voïng nhôø vieäc coù ñöôïc coã maùy
naøy, so vôùi chi phí mua coã maùy. Neáu hieän giaù vöôït quaù chi phí
thì haõng neân mua maùy, töùc laø neân ñaàu tö; neáu hieän giaù nhoû hôn
chi phí thì haõng khoâng neân mua maùy, töùc laø khoâng neân ñaàu tö.
Toùm laïi, ñaây laø lyù thuyeát ñaàu tö. Haõy xeùt noù chi tieát hôn.
Ñaàu tö vaø Caùc Kyø voïng Lôïi nhuaän

Haõy ñi qua nhöõng böôùc maø moät haõng caàn thöïc hieän ñeå xaùc ñònh
xem lieäu coù neân mua moät maùy môùi hay khoâng. (Maëc duø toâi noùi
veà moät coã maùy, nhöng caùch lyù giaûi nhö vaäy cuõng aùp duïng cho
caùc thaønh toá khaùc cuûa ñaàu tö nhö laø vieäc xaây döïng moät nhaø
maùy môùi, caûi taïo moät phöùc hôïp vaên phoøng v.v.)
(1) Tính hieän giaù cuûa caùc khoaûn lôïi nhuaän kyø voïng, tröôùc tieân
haõng caàn öôùc tính xem coã maùy naøy seõ toàn taïi bao laâu. Ña soá
maùy moùc cuõng nhö caùc xe hôi. Chuùng coù theå toàn taïi gaàn nhö
maõi maõi; nhöng khi thôøi gian troâi qua, vieäc baûo trì ngaøy caøng
trôû neân toán keùm vaø chuùng trôû neân ít tin caäy daàn.
Haõy giaû ñònh laø coã maùy maát ñi tính höõu duïng cuûa noù vôùi toác
ñoä δ (kyù töï delta thöôøng trong tieáng Hy Laïp) moãi naêm. Moät coã
maùy môùi trong naêm nay chæ ñaùng giaù (1–δ) coã maùy vaøo naêm
sau, (1–δ)2 coã maùy sau hai naêm v.v. Tyû leä khaáu hao, δ, ño
löôøng maùy naøy maát bao nhieâu tính höõu duïng töø naêm naøy sang
Neáu haõng coù moät soá lôùn
maùy moùc, chuùng ta coù naêm sau. Caùc giaù trò hôïp lyù cho δ bao nhieâu? Ñaây laø moät caâu
hoûi maø caùc nhaø thoáng keâ coù traùch nhieäm tính tröõ löôïng voán
theå nghó veà δ nhö laø tyû
leä cuûa caùc maùy moùc (löôïng toàn voán) cuûa Myõ thay ñoåi ra sao theo thôøi gian phaûi traû
cheát ñi haøng naêm. Neáu
lôøi. Döïa vaøo caùc nghieân cöùu cuûa hoï veà hao moøn cuûa caùc maùy
haõng baét ñaàu moät naêm
vôùi K maùy ñang hoaït
moùc chuyeân duøng vaø caùc toøa nhaø, hoï söû duïng caùc con soá töø 4%
ñoäng vaø khoâng mua ñeán 15% haøng naêm ñoái vôùi maùy moùc vaø töø 2% ñeán 4% haøng
theâm nhöõng maùy môùi naêm cho caùc toøa nhaø vaø caùc nhaø maùy.
thì noù chæ coù K(1–δ)
maùy coøn laïi sau ñoù moät (2) Sau ñoù haõng caàn tính hieän giaù cuûa caùc khoaûn lôïi nhuaän kyø
naêm, v.v.
voïng. Ñeå theå hieän thöïc teá raèng caàn coù moät khoaûng thôøi gian ñeå
laép ñaët maùy moùc (vaø thaäm chí nhieàu thôøi gian hôn ñeå xaây döïng

2000–2001 Chapter 16
moät nhaø maùy hoaëc moät toøa nhaø laøm vaên phoøng), haõy giaû ñònh
raèng moät coã maùy ñöôïc mua vaøo naêm t coù theå hoaït ñoäng – vaø
baét ñaàu hao moøn – chæ moät naêm sau ñoù, töùc laø trong naêm t + 1.
Kyù hieäu lôïi nhuaän thöïc cuûa moãi coã maùy laø Π (ñaây laø kyù töï in
hoa pi, ngöôïc vôùi kyù töï thöôøng pi maø ta söû duïng ñeå kyù hieäu laïm
phaùt). Neáu haõng mua moät maùy vaøo naêm t, coã maùy naøy taïo ra
khoaûn lôïi nhuaän kyø voïng ñaàu tieân vaøo naêm t + 1; kyù hieäu khoaûn
lôïi nhuaän kyø voïng naøy laø Π te+1 . Hieän giaù, trong naêm t, cuûa khoaûn
lôïi nhuaän kyø voïng naøy trong naêm t + 1, ñöôïc tính bôûi:
1
Π te+1
1 + rt
HÌNH 16–1
Hieän giaù Lôïi nhuaän kyø voïng trong:
Tính hieän giaù cuûa caùc trong naêm t Naêm t + 1 Naêm t + 2 . . .
khoaûn lôïi nhuaän kyø
voïng. 1
Π te+1 Π te+1
1 + rt
1
(1 − δ )Π te+ 2 (1 − δ )Π te+ 2
(1 + rt )(1 + rte+1 )
Tính toaùn naøy ñöôïc theå hieän baèng muõi teân chæ sang traùi
trong doøng treân cuûa Hình 16-1. Vì chuùng ta ñang ño lôïi nhuaän
theo giaù trò thöïc, neân chuùng ta söû duïng caùc laõi suaát thöïc ñeå
chieát khaáu caùc khoaûn lôïi nhuaän töông lai. Ñaây laø moät trong caùc
baøi hoïc maø ta ñaõ hoïc ñöôïc trong Chöông 14.
Kyù hieäu lôïi nhuaän kyø voïng cuûa moãi maùy trong naêm t + 2 laø
Π . Do hao moøn, chæ coù (1 – δ) maùy trong naêm t coøn laïi trong
e
t +2
naêm t + 2, vì theá lôïi nhuaän kyø voïng töø maùy naøy baèng
(1 – δ) Π te+ 2 . Hieän giaù cuûa lôïi nhuaän kyø voïng naøy vaøo naêm t baèng:
1
e
(1 − δ )Π te+ 2
(1 + rt )(1 + rt +1 )

2000–2001 Chapter 16
Tính toaùn naøy ñöôïc theå hieän bôûi muõi teân höôùng veà beân traùi
trong doøng döôùi cuûa Hình 16-1.
Laäp luaän y nhö vaäy aùp duïng cho lôïi nhuaän kyø voïng trong
nhöõng naêm sau. Keát hôïp laïi chuùng ta seõ coù hieän giaù cuûa caùc
khoaûn lôïi nhuaän kyø voïng töø vieäc mua maùy naøy vaøo naêm t, goïi
noù laø V( (Π te )
1 1
V (Π et ) = Π te+1 + e
(1 − δ )Π et+ 2 + (16.3)
1 + rt (1 + rt )(1 + rt +1 )
Hieän giaù kyø voïng naøy baèng giaù trò ñaõ chieát khaáu cuûa lôïi
nhuaän kyø voïng vaøo naêm tôùi, coäng vôùi giaù trò ñaõ chieát khaáu cuûa
lôïi nhuaän kyø voïng hai naêm sau (coù tính ñeán söï hao moøn cuûa coã
maùy) vaø tieáp tuïc nhö theá.
(3) Sau ñoù haõng caàn quyeát ñònh coù neân mua maùy hay khoâng.
Quyeát ñònh naøy phuï thuoäc vaøo moái quan heä giöõa hieän giaù cuûa
caùc khoaûn lôïi nhuaän kyø voïng vaø giaù cuûa coã maùy. Ñeå ñôn giaûn
bôùt kyù hieäu, haõy giaû ñònh raèng giaù thöïc cuûa moät coã maùy – töùc laø
giaù cuûa maùy tính theo roå haøng hoùa ñöôïc saûn xuaát ra trong neàn
kinh teá – baèng 1. Khi ñoù, ñieàu maø haõng caàn laøm laø so saùnh
hieän giaù cuûa caùc khoaûn lôïi nhuaän vôùi 1.
Neáu hieän giaù nhoû hôn 1, haõng khoâng neân mua coã maùy: neáu
noù mua, noù seõ phaûi chi nhieàu hôn cho maùy so vôùi khoaûn noù kyø
voïng nhaän trôû laïi sau naøy döôùi daïng lôïi nhuaän. Neáu hieän giaù
lôùn hôn 1, haõng coù ñoäng cô khuyeán khích mua maùy môùi.
Baây giôø haõy nhaûy töø ví duï moät haõng, moät maùy naøy sang
ñaàu tö trong toaøn boä neàn kinh teá. Kyù hieäu It cho toång ñaàu tö.
Kyù hieäu lôïi nhuaän treân moãi maùy, hoaëc toång quaùt hôn laø lôïi
nhuaän treân moãi ñôn vò voán (trong ñoù voán bao goàm caùc maùy
moùc, nhaø maùy, cao oác vaên phoøng, v.v…), ñoái vôùi toaøn boä neàn
kinh teá laø Πt. Kyù hieäu hieän giaù kyø voïng cuûa lôïi nhuaän treân moãi
ñôn vò voán laø V( (Π te ) , ñöôïc ñònh nghóa nhö trong phöông trình
(16.3). Thaûo luaän cuûa chuùng ta ñeà xuaát moät haøm ñaàu tö coù
daïng:

2000–2001 Chapter 16
It = I(V( (Π te ) ) (16.4)
( + )
Phaùt bieåu thaønh lôøi: Ñaàu tö phuï thuoäc thuaän chieàu vaøo
hieän giaù kyø voïng cuûa caùc khoaûn lôïi nhuaän töông lai (treân moãi
ñôn vò voán). Caùc khoaûn lôïi nhuaän hieän taïi hoaëc kyø voïng caøng
lôùn thì hieän giaù kyø voïng caøng lôùn vaø möùc ñaàu tö caøng cao. Laõi
suaát thöïc hieän taïi hoaëc kyø voïng caøng cao thì hieän giaù kyø voïng
Tobin ñaõ nhaän giaûi caøng nhoû, vì vaäy möùc ñaàu tö caøng thaáp.
Nobel kinh teá naêm 1981
Neáu baïn ngaïc nhieân khi thaáy raèng vieäc tính hieän giaù maø
haõng phaûi laøm hoaøn toaøn töông töï vôùi vieäc tính hieän giaù maø
chuùng ta ñaõ thaáy trong Chöông 15 ñoái vôùi giaù trò cô sôû cuûa moät
coå phieáu, thì baïn ñuùng. Moái quan heä naøy ñöôïc tìm hieåu ñaàu
tieân bôûi James Tobin cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp Yale, oâng
ñaõ laäp luaän raèng quaû thöïc phaûi coù moät moái quan heä chaët cheõ
giöõa ñaàu tö vaø giaù trò cuûa thò tröôøng coå phieáu. Laäp luaän cuûa
oâng ta vaø baèng chöùng ñöôïc trình baøy trong Hoäp Tieâu ñieåm
“Ñaàu tö vaø Thò tröôøng Coå phieáu”.
TIEÂU ÑIEÅM
Ñaàu tö vaø Thò tröôøng Coå phieáu
Giaû söû moät haõng coù 100 maùy vaø 100 coå chaéc phaûi coù moät moái lieân heä gaàn guõi
phaàn ñang löu haønh – moät coå phaàn treân giöõa thò tröôøng coå phieáu vaø ñaàu tö. OÂng
moät maùy. Giaû söû giaù cuûa moãi coå phaàn laø laäp luaän raèng trong khi quyeát ñònh coù ñaàu
2$, vaø giaù mua cuûa moät maùy chæ coù 1$. Roõ tö hay khoâng, caùc haõng coù theå khoâng caàn
raøng laø haõng neân ñaàu tö – mua moät maùy tính toaùn phöùc taïp nhö ta thaáy trong baøi
môùi vaø taøi trôï cho ñieàu naøy baèng caùch phaùt vieát. Treân thöïc teá, giaù coå phieáu cho haõng
haønh moät coå phaàn. Haõng phaûi chi 1$ ñeå bieát thò tröôøng coå phieáu ñònh giaù töøng ñôn
mua moãi maùy, nhöng nhöõng ngöôøi tham gia vò voán ñöôïc ñöa vaøo hoaït ñoäng laø bao
thò tröôøng coå phieáu laïi saün loøng traû 2$ cho nhieâu. Khi ñoù haõng coù moät vaán ñeà ñôn
moät coå phaàn töông öùng vôùi coã maùy naøy khi giaûn laø so saùnh giaù mua cuûa moät ñôn vò
noù ñöôïc laép ñaët trong haõng. voán boå sung vôùi giaù maø thò tröôøng coå
Ñaây laø moät ví duï cuûa moät laäp luaän phieáu saün loøng chi traû cho noù. Neáu giaù trò
toång quaùt hôn do James Tobin ñöa ra: treân thò tröôøng coå phieáu cao hôn giaù mua

2000–2001 Chapter 16
thì haõng neân mua maùy naøy, neáu ngöôïc laïi naøy, q Tobin baèng 2; döùt khoaùt laø haõng
thì khoâng neân mua. neân ñaàu tö).
Sau ñoù Tobin ñaõ xaây döïng moät bieán Moái quan heä giöõa q Tobin vaø ñaàu tö
töông öùng vôùi giaù trò cuûa moät ñôn vò voán chaët cheõ tôùi möùc naøo? Caâu traû lôøi ñöôïc
ñöôïc ñöa vaøo hoaït ñoäng so vôùi giaù mua chæ ra trong Hình 1, trong ñoù veõ ñoà thò cuûa
cuûa noù, vaø xeùt xem noù vaän ñoäng saùt vôùi hai bieán naøy töøng naêm töø naêm 1947 tôùi
ñaàu tö tôùi möùc naøo. OÂng ta ñaõ söû duïng naêm 1990 ñoái vôùi Myõ.
chöõ “q” ñeå kyù hieäu bieán naøy, vaø bieán naøy Soá ño treân truïc phía traùi laø toác ñoä thay
trôû neân noåi tieáng vôùi teân q Tobin. Noù ñoåi cuûa tæ soá ñaàu tö treân voán. Soá ño treân
ñöôïc xaây döïng nhö sau: truïc tung beân phaûi laø toác ñoä thay ñoåi cuûa
(1) Laáy toång giaù trò cuûa caùc coâng ty q Tobin. Bieán naøy bò chaäm laïi moät naác.
(corporations) cuûa Myõ, nhö ñöôïc ñaùnh Ví duï ñoái vôùi naêm 1987, soá lieäu cho thaáy
giaù bôûi caùc thò tröôøng taøi chính. Töùc laø toác ñoä thay ñoåi cuûa ñaàu tö treân voán cho
tính toång giaù trò cuûa chuùng treân thò naêm 1987, vaø toác ñoä thay ñoåi cuûa q Tobin
tröôøng coå phieáu (giaù cuûa moät coå phaàn cho naêm 1986 – töùc laø sôùm hôn moät naêm.
nhaân vôùi soá coå phaàn). Cuõng tính caû Lyù do ñeå trình baøy hai bieán naøy theo caùch
toång giaù trò cuûa caùc traùi phieáu ñang löu naøy laø vì moái quan heä lôùn nhaát trong döõ
haønh cuûa chuùng (caùc haõng taøi trôï cho lieäu laø giöõa ñaàu tö naêm nay vaø q Tobin
chính mình khoâng chæ qua caùc coå phieáu cuûa naêm ngoaùi. Noùi theo caùch khaùc, caùc
maø coøn qua caùc traùi phieáu). Coäng giaù chuyeån ñoäng trong ñaàu tö ñi keøm saùt hôn
trò cuûa caùc coå phieáu vaø traùi phieáu vôùi vôùi caùc chuyeån ñoäng trong thò tröôøng coå
nhau. phieáu naêm ngoaùi chöù khoâng phaûi naêm
nay; ñieàu naøy coù theå laø do caàn coù thôøi
(2) Chia toång giaù trò naøy cho giaù trò tröõ
gian ñeå caùc haõng ñöa ra quyeát ñònh ñaàu
löôïng voán cuûa caùc coâng ty Myõ theo
tö, xaây döïng caùc nhaø maùy môùi v.v…
giaù thay theá (giaù maø caùc haõng phaûi traû
ñeå thay theá caùc maùy moùc cuûa mình, Thoâng ñieäp töø soá lieäu naøy thaät roõ raøng:
caùc nhaø maùy cuûa mình v.v…) coù moái quan heä maïnh giöõa q Tobin vaø ñaàu
tö. Ñieàu naøy coù leõ khoâng phaûi laø do haõng
Tyû soá naøy treân thöïc teá cho chuùng ta
theo ñuoåi caùc tín hieäu naøy töø thò tröôøng coå
giaù trò cuûa moät ñôn vò voán ñöôïc ñöa vaøo
phieáu moät caùch muø quaùng, maø do caùc
hoaït ñoäng so vôùi giaù mua hieän taïi cuûa noù.
quyeát ñònh ñaàu tö vaø giaù treân thò tröôøng coå
Tyû soá naøy laø q Tobin. Moät caùch tröïc
phieáu phuï thuoäc raát nhieàu vaøo cuøng nhöõng
quan, q caøng cao, giaù trò cuûa voán so vôùi
nhaân toá nhö laø caùc lôïi nhuaän töông lai kyø
giaù mua hieän taïi cuûa noù caøng cao, vaø ñaàu
voïng vaø laõi suaát töông lai kyø voïng.
tö seõ caøng cao. (Trong ví duï ôû ñaàu hoäp

2000–2001 Chapter 16
Toác ñoä thay ñoåi cuûa q–Tobin

(chaäm laïi 1 naêm) Toác ñoä thay ñoåi cuûa tyû soá
(Thang ño ôû beân phaûi) ñaàu tö treân voán (thang ño ôû
Toác ñoä thay ñoåi cuûa q–Tobin, chaäm laïi moät naêm
beân traùi)
Toác ñoä thay ñoåi cuûa tyû soá ñaàu tö treân voán
HÌNH 1 q-Tobin ñoái chieáu vôùi Tyû soá Ñaàu tö treân Voán. Caùc Toác ñoä Thay ñoåi haøng naêm,
1947 tôùi 1990.
Moät Tröôøng hôïp Ñaëc bieät Thuaän tieän

Tröôùc khi tìm hieåu tieáp caùc yù nghóa vaø söï môû roäng cuûa phöông
trình (16.4) seõ höõu ích neáu xeùt moät tröôøng hôïp ñaëc bieät, khi maø
quan heä giöõa ñaàu tö, lôïi nhuaän vaø laõi suaát trôû neân raát ñôn giaûn.
Giaû söû caùc haõng kyø voïng caû lôïi nhuaän töông lai (treân moät
ñôn vò voán) vaø laõi suaát töông lai ñeàu ôû möùc ñoä nhö ngaøy hoâm
nay, sao cho Π te+1 = Π te+ 2 = = Π t , vaø rte+1 = rte+ 2 = = rt . Vôùi caùc
giaû ñònh naøy, phöông trình (16.3) trôû thaønh:
Πt
V (Π te ) = (16.5)
rt + δ
(Caùch suy ra phöông trình naøy trong phuï luïc cuûa chöông
naøy). Hieän giaù cuûa caùc khoaûn lôïi nhuaän kyø voïng ñôn giaûn laø tyû
soá cuûa lôïi nhuaän treân toång cuûa laõi suaát thöïc vaø tyû leä khaáu hao.
Thay (16.5) vaøo phöông trình (16.4), thì ñaàu tö seõ laø:
 Πt 
I t = I   (16.6)
 rt + δ 

2000–2001 Chapter 16
Haõy xem xeùt tyû soá trong ngoaëc kyõ löôõng hôn nöõa. Maãu soá
– toång cuûa laõi suaát thöïc vaø tyû leä khaáu hao – ñöôïc goïi laø chi phí
söû duïng voán, hoaëc laø chi phí thueâ voán. Ñeå thaáy taïi sao, haõy
Nhöõng thu xeáp nhö vaäy giaû söû raèng haõng naøy, thay vì mua maùy, laïi ñi thueâ noù trong moät
hieän höõu: nhieàu haõng naêm töø moät toå chöùc cho thueâ. Toå chöùc cho thueâ seõ tính bao
thueâ theo hôïp ñoàng xe
hôi, xe taûi töø caùc coâng
nhieâu? Cho duø maùy naøy khoâng hao moøn thì toå chöùc naøy cuõng
ty cho thueâ. seõ phaûi tính laõi suaát baèng rt nhaân vôùi giaù cuûa coã maùy (chuùng ta
ñaõ giaû ñònh giaù cuûa coã maùy seõ laø 1 theo giaù trò thöïc, do ñoù rt
nhaân vôùi 1 vaãn laø rt): toå chöùc naøy phaûi thu ñöôïc töø vieäc mua vaø
sau ñoù cho thueâ coã maùy ít nhaát baèng vôùi khoaûn noù thu ñöôïc
chaúng haïn töø vieäc mua caùc traùi phieáu. Ngoaøi ra, toå chöùc cho
thueâ seõ phaûi tính phí cho khaáu hao, δ nhaân vôùi giaù cuûa coã maùy
laø 1. Giaù thueâ vì vaäy seõ baèng (rt + δ). Maëc duø thoâng thöôøng
Neáu töông lai ñöôïc kyø caùc haõng khoâng thueâ maùy moùc cuûa mình, nhöng (rt + δ) vaãn theå
voïng laø nhö hieän taïi, thì hieän ñöôïc chi phí ngaàm – ñoâi khi coøn ñöôïc goïi laø chi phí môø –
ñaàu tö phuï thuoäc vaøo tyû cuûa haõng khi söû duïng maùy trong moät naêm.
soá cuûa lôïi nhuaän treân
chi phí söû duïng voán – Nhö theá, haøm ñaàu tö bieåu thò bôûi phöông trình (16.6) seõ ñöôïc
toång cuûa laõi suaát thöïc giaûi thích moät caùch ñôn giaûn: ñaàu tö phuï thuoäc vaøo tyû soá cuûa lôïi
vaø tyû leä khaáu hao. nhuaän treân chi phí söû duïng voán. Lôïi nhuaän caøng cao so vôùi chi
Lôïi nhuaän ↑⇒ ñaàu tö ↑ phí söû duïng voán, thì möùc ñaàu tö caøng cao. Laõi suaát thöïc caøng
Laõi suaát thöïc ↑ cao thì chi phí söû duïng voán caøng cao, möùc ñaàu tö caøng thaáp.
⇒ ñaàu tö ↓
Moái quan heä naøy giöõa lôïi nhuaän, laõi suaát thöïc, vaø ñaàu tö döïa
treân moät giaû ñònh maïnh nhaèm ñôn giaûn hoùa vaán ñeà: töông lai
ñöôïc kyø voïng seõ nhö laø hieän taïi. Tuy nhieân, ñoù laø moät moái quan
heä höõu duïng ñaùng nhôù, vaø laø moät moái quan heä maø caùc nhaø kinh
teá vó moâ luoân giöõ trong hoäp ñoà ngheà cuûa hoï ñeå tieän söû duïng.
Lôïi nhuaän Hieän taïi so vôùi Lôïi nhuaän Kyø voïng
Baây giôø haõy trôû laïi vôùi tröôøng hôïp toång quaùt. Caùc phöông trình
(16.3) vaø (16.4) haøm yù raèng ñaàu tö phaûi nhìn veà phía tröôùc
(nhìn veà töông lai), vaø chuû yeáu phuï thuoäc vaøo caùc khoaûn lôïi
nhuaän töông lai kyø voïng (Vôùi caùc giaû ñònh cuûa chuùng ta raèng
voán môùi chæ baét ñaàu hoaït ñoäng sau khi mua moät naêm, lôïi nhuaän
hieän taïi thaäm chí khoâng xuaát hieän trong phöông trình [16.3]).
Tuy nhieân, moät söï kieän thöïc nghieäm noåi baät veà ñaàu tö laø noù
vaän ñoäng maïnh bieát bao theo caùc bieán ñoäng trong lôïi nhuaän
hieän taïi.

2000–2001 Chapter 16
Moái quan heä naøy ñöôïc chæ ra trong Hình 16-2, hình naøy
bieåu dieãn thay ñoåi haøng naêm trong ñaàu tö vaø lôïi nhuaän keå töø
naêm 1960 ñoái vôùi neàn kinh teá Myõ. Ñaàu tö ñöôïc ño löôøng nhö laø
ñaàu tö phi nhaø ôû coá ñònh tính baèng ñoâ la naêm 1992. Lôïi nhuaän
ñöôïc xaây döïng nhö laø tyû soá cuûa toång caùc khoaûn lôïi nhuaän sau
thueá coäng vôùi caùc khoaûn thanh toaùn laõi ñaõ traû bôûi caùc coâng ty
Ñeå bieát caùc ñònh nghóa (corporations) Myõ, chia cho tröõ löôïng voán cuûa chuùng. Giaù trò
cuûa taát caû caùc thuaät ngöõ trung bình cuûa tyû soá naøy gaàn baèng 6% haøng naêm, noùi caùch
naøy, haõy xem Phuï luïc 1
khaùc, moät ñoâ la voán tính trung bình taïo ra 6 xu Myõ lôïi nhuaän
veà caùc taøi khoaûn thu
nhaäp quoác daân ôû cuoái
moät naêm. Caùc dieän tích toâ ñaäm trong hình veõ theå hieän caùc naêm
cuoán saùch naøy. trong ñoù coù suy thoaùi – ñoù laø giaûm suùt saûn löôïng trong ít nhaát laø
hai quí lieân tuïc cuûa naêm.
Moái quan heä ñoàng bieán giöõa caùc thay ñoåi trong ñaàu tö vaø
caùc thay ñoåi trong lôïi nhuaän hieän taïi laø roõ raøng trong Hình 16-2.
Moái quan heä naøy coù thieáu nhaát quaùn vôùi lyù thuyeát maø chuùng ta
vöøa phaùt trieån, voán noùi raèng ñaàu tö phaûi quan heä vôùi hieän giaù
cuûa caùc khoaûn lôïi nhuaän töông lai kyø voïng chöù khoâng phaûi vôùi
lôïi nhuaän hieän taïi? Khoâng caàn phaûi nhö theá: neáu caùc haõng kyø
voïng lôïi nhuaän töông lai vaän ñoäng raát gioáng lôïi nhuaän hieän taïi,
thì hieän giaù cuûa caùc lôïi nhuaän töông lai kyø voïng seõ vaän ñoäng raát
gioáng lôïi nhuaän hieän taïi, vaø ñaàu tö cuõng seõ nhö vaäy.
Thay ñoåi trong tyû soá cuûa lôïi nhuaän treân voán (%)
HÌNH 16–2
Thay ñoåi trong ñaàu tö (tyû ñoâ la 1992)

trong ñaàu tö vaø
nhöõng thay ñoåi trong
lôïi nhuaän ôû Myõ,
1960–1998
Ñaàu tö vaø lôïi nhuaän

vaän ñoäng raát saùt vôùi
nhau.

2000–2001 Chapter 16
Tuy nhieân, nhöõng nhaø kinh teá xem xeùt vaán ñeà naøy kyõ caøng
hôn ñaõ keát luaän raèng taùc ñoäng cuûa lôïi nhuaän hieän taïi leân ñaàu tö
laø maïnh hôn möùc taùc ñoäng maø lyù thuyeát do chuùng ta phaùt trieån
tôùi nay coù theå tieân ñoaùn. (Vieäc hoï ñaõ thu thaäp moät soá baèng
chöùng ra sao ñöôïc moâ taû trong Hoäp Tieâu ñieåm “Khaû naêng sinh
lôøi so vôùi Ngaân löu”). Moät maët, moät soá haõng vôùi nhöõng döï aùn
ñaàu tö coù khaû naêng sinh lôøi cao nhöng coù lôïi nhuaän hieän taïi
thaáp coù veû ñang ñaàu tö quaù ít. Maët khaùc, moät soá haõng coù lôïi
nhuaän hieän taïi cao ñoâi khi laïi coù veû ñaàu tö vaøo caùc döï aùn coù
khaû naêng sinh lôøi ñaùng nghi ngôø. Noù goïn laïi, lôïi nhuaän hieän taïi
coù veû taùc ñoäng tôùi ñaàu tö, ngay caû sau khi kieåm soaùt hieän giaù
kyø voïng cuûa lôïi nhuaän.
Vì sao lôïi nhuaän hieän taïi laïi ñoùng vai troø trong quyeát ñònh
ñaàu tö? Caâu traû lôøi laån quaát trong thaûo luaän ôû phaàn 16-1 veà vaán
ñeà vì sao tieâu duøng cuõng phuï thuoäc tröïc tieáp vaøo thu nhaäp hieän
taïi: nhieàu nguyeân nhaân maø chuùng ta ñaõ söû duïng ñeå giaûi thích
haønh vi cuûa ngöôøi tieâu duøng cuõng aùp duïng cho caùc haõng.
1. Neáu lôïi nhuaän hieän taïi thaáp, moät haõng muoán mua caùc maùy
môùi chæ coù theå kieám ñöôïc caùc ngaân quyõ maø noù caàn baèng
caùch ñi vay. Haõng coù theå ngaïi ñi vay: maëc duø caùc khoaûn
lôïi nhuaän kyø voïng coù theå troâng thaät toát nhöng moïi vieäc coù
theå trôû neân xaáu, laøm haõng khoâng coù khaû naêng hoaøn traû nôï
vay. Nhöng neáu lôïi nhuaän hieän taïi cao, haõng coù theå coù khaû
naêng taøi trôï cho ñaàu tö cuûa mình baèng caùch giöõ laïi moät
phaàn lôïi nhuaän maø khoâng phaûi ñi vay. Ñieàu chuû yeáu laø lôïi
nhuaän hieän taïi cao hôn coù theå daãn haõng tôùi choã ñaàu tö
nhieàu hôn.
2. Ngay caû khi haõng muoán ñaàu tö, thì noù vaãn coù theå thaáy khoù
maø vay ñöôïc tieàn. Haõng coù theå khoâng thuyeát phuïc ñöôïc
nhöõng ngöôøi cho vay tieàm naêng tin raèng döï aùn toát nhö haõng
trình baøy, vaø hoï coù theå lo laø haõng seõ khoâng coù khaû naêng
hoaøn traû. Neáu haõng coù lôïi nhuaän hieän taïi lôùn, thì haõng
khoâng phaûi ñi vay vaø khoâng caàn phaûi thuyeát phuïc nhöõng
ngöôøi cho vay tieàm naêng. Noù coù theå tieán haønh vaø ñaàu tö
nhö noù muoán, vaø coù nhieàu khaû naêng laøm nhö vaäy hôn.

2000–2001 Chapter 16
Toùm laïi, ñeå cho thích hôïp vôùi haønh vi ñaàu tö maø chuùng ta
quan saùt thaáy, ta neân vieát phöông trình ñaàu tö nhö sau:
I t = I (V (Π te ), Π t )
(16.7)
( + , +)
Ñaàu tö phuï thuoäc vaøo caû hieän giaù kyø voïng cuûa caùc khoaûn lôïi
nhuaän laãn möùc lôïi nhuaän hieän taïi.
Hoäp Tieâu ñieåm

Khaû naêng sinh lôøi so vôùi Ngaân löu
Ñaàu tö phuï thuoäc vaøo hieän giaù kyø voïng Nhö trong tröôøng hôïp ñoái vôùi tieâu
cuûa caùc khoaûn lôïi nhuaän ñeán möùc naøo, vaø duøng, caùch toát nhaát ñeå caùch ly caùc taùc
noù phuï thuoäc ñeán möùc naøo vaøo lôïi nhuaän ñoäng cuûa ngaân löu vaø khaû naêng sinh lôøi laø
hieän taïi? Caùc nhaø kinh teá thöôøng noùi tôùi chæ ra nhöõng thôøi gian hoaëc nhöõng bieán
vaán ñeà naøy nhö laø taàm quan troïng töông coá khi ngaân löu vaø khaû naêng sinh lôøi vaän
ñoái cuûa khaû naêng sinh lôøi (hieän giaù ñaõ ñoäng theo nhöõng chieàu khaùc nhau, vaø sau
chieát khaáu kyø voïng cuûa caùc khoaûn lôïi ñoù xem ñieàu gì xaûy ra cho ñaàu tö. Ñoù laø
nhuaän) vaø ngaân löu (lôïi nhuaän hieän taïi, caùch tieáp caän ñöôïc söû duïng bôûi Owen
ngaân löu roøng maø haõng ñang thu ñöôïc) Lamont, moät nhaø kinh teá hoïc taïi tröôøng
trong caùc quyeát ñònh ñaàu tö. Ñaïi hoïc Toång hôïp Chicago. Baïn coù theå
hieåu ñöôïc chieán löôïc cuûa Lamont qua thí
Ñieàu khoù khaên trong khi traû lôøi caâu
duï sau ñaây:
hoûi naøy töông töï nhö vaán ñeà xaùc ñònh taàm
quan troïng töông ñoái cuûa thu nhaäp hieän Haõy nghó tôùi hai haõng A vaø B. A chæ
taïi vaø thu nhaäp töông lai kyø voïng ñoái vôùi hoaït ñoäng trong ngaønh saûn xuaát theùp.
tieâu duøng – moät vaán ñeà maø chuùng ta ñaõ B goàm coù hai phaàn, moät phaàn laø saûn xuaát
thaûo luaän trong hoäp Tieâu ñieåm ñaàu tieân theùp vaø phaàn kia laø thaêm doø daàu moû.
cuûa chöông naøy: haàu nhö luùc naøo ngaân Giaû söû coù suït giaûm lôùn trong giaù daàu
löu vaø khaû naêng sinh lôøi cuõng coù khaû thoâ, daãn tôùi thua loã trong hoaït ñoäng thaêm
naêng vaän ñoäng cuøng nhau. Nhöõng haõng doø daàu moû. Côn soác naøy laøm giaûm ngaân
hoaït ñoäng toát thöôøng coù caû ngaân löu lôùn löu cuûa haõng B. Neáu caùc khoaûn thua loã
laãn caùc trieån voïng toát trong töông lai. trong hoaït ñoäng thaêm doø daàu moû ñuû lôùn
Nhöõng haõng bò loã cuõng thöôøng coù caùc ñeå buø tröø caùc khoaûn lôïi nhuaän töø hoaït
trieån voïng yeáu keùm trong töông lai.
2000–2001 Chapter 16
ñoäng saûn xuaát theùp, thì haõng B coù theå bò haõng coù hoaït ñoäng ñaùng keå trong lónh vöïc
loã xeùt treân toång theå. daàu moû ñaõ caét giaûm ñaàu tö trong caùc hoaït
Baây giôø chuùng ta coù theå ñaët ra caâu ñoäng phi daàu moû cuûa mình töông ñoái
hoûi: do keát quaû cuûa söï giaûm giaù daàu moû, nhieàu hôn so vôùi caùc haõng khaùc trong
coù phaûi haõng B seõ ñaàu tö vaøo hoaït ñoäng cuøng nhöõng hoaït ñoäng phi daàu moû nhö
saûn xuaát theùp ít hôn so vôùi haõng A hay vaäy hay khoâng. OÂng ta keát luaän raèng hoï
khoâng? Neáu chæ coù khaû naêng sinh lôøi ñaõ laøm nhö vaäy. OÂng ta tìm ra raèng ñoái
trong hoaït ñoäng saûn xuaát theùp laø quan vôùi moät moät ñoâ la giaûm trong ngaân löu do
troïng, thì khoâng coù lyù do ñeå haõng B ñaàu giaù daàu moû giaûm, chi tieâu cho ñaàu tö
tö ít hôn vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát theùp cuûa trong caùc hoaït ñoäng phi daàu moû bò giaûm
mình so vôùi haõng A. Nhöng neáu ngaân löu ñi 10 tôùi 20 xu. Noùi goïn laïi, ngaân löu
hieän taïi cuõng quan troïng, thì thöïc teá haõng hieän taïi coù taàm quan troïng.
B coù ngaân löu thaáp hôn coù theå caûn trôû noù
ñaàu tö nhieàu baèng haõng A vaøo hoaït ñoäng
Caùc taøi lieäu tham khaûo
saûn xuaát theùp. Vieäc xem xeùt ñaàu tö trong
caùc hoaït ñoäng saûn xuaát theùp cuûa hai haõng Owen Lamont, “Ngaân löu vaø Ñaàu tö:
naøy coù theå cho ta bieát ñaàu tö phuï thuoäc Baèng chöùng töø caùc Thò tröôøng Taøi
ñeán möùc naøo vaøo ngaân löu so vôùi khaû chính Noäi ñòa”, Taïp chí Taøi chính,
naêng sinh lôïi. thaùng 3 naêm 1997.
Ñoù laø chieán löôïc thöïc nghieäm maø Toång keát chung veà nhöõng nghieân cöùu
Lamont ñaõ theo. OÂng ta taäp trung vaøo theo caùc tuyeán naøy cuûa R. Glein
ñieàu xaûy ra trong naêm 1986, khi giaù daàu Hubbard “Nhöõng ñieàu Khoâng hoaøn
thoâ taïi Myõ giaûm ñi 50%, daãn tôùi thua loã haûo cuûa Thò tröôøng Voán vaø Ñaàu tö”,
lôùn trong caùc hoaït ñoäng lieân quan tôùi daàu Taïp chí Taøi lieäu Kinh teá, naêm 1995.
moû. Sau ñoù oâng ta xem coù phaûi nhöõng
Lôïi nhuaän vaø Doanh thu

Chuùng ta ñaõ lyù luaän raèng ñaàu tö phuï thuoäc vaøo caû lôïi nhuaän
hieän taïi laãn lôïi nhuaän kyø voïng. Moät böôùc cuoái cuøng laø ñaët caâu
hoûi: theá thì ñieàu gì xaùc ñònh lôïi nhuaän? Caâu traû lôøi sô boä laø hai
nhaân toá: (1) möùc doanh thu, vaø (2) tröõ löôïng voán hieän höõu. Neáu
doanh thu laø thaáp so vôùi tröõ löôïng voán, thì lôïi nhuaän treân moät
ñôn vò voán coù khaû naêng cuõng bò suït xuoáng.
Chuùng ta haõy vieát ñieàu naøy moät caùch chính thöùc hôn. Boû qua
söï khaùc bieät giöõa doanh thu vaø saûn löôïng, haõy kyù hieäu Yt laø saûn

2000–2001 Chapter 16
löôïng hoaëc moät caùch töông ñöông laø doanh thu. Kyù hieäu Kt laø
tröõ löôïng voán vaøo thôøi gian t. Thaûo luaän cuûa chuùng ta ñeà xuaát
moái quan heä sau:
Y 
Π t = Π t 
 Kt  (16.8)
(+)
Lôïi nhuaän treân moãi ñôn vò voán laø moät haøm taêng (ñoàng bieán)
cuûa tyû soá doanh thu treân tröõ löôïïng voán. Vôùi tröõ löôïng voán cho
tröôùc, doanh thu caøng cao thì lôïi nhuaän caøng cao. Vôùi doanh thu
cho tröôùc, tröõ löôïng voán caøng cao thì lôïi nhuaän caøng thaáp.
Moái quan heä naøy ra sao treân thöïc teá? Hình 16-3 theå hieän
caùc thay ñoåi haøng naêm cuûa lôïi nhuaän treân moät ñôn vò voán vaø
caùc thay ñoåi cuûa tyû soá saûn löôïng treân voán ñoái vôùi Myõ keå töø naêm
1960. Nhö trong Hình 16-2, lôïi nhuaän treân moãi ñôn vò voán ñöôïc
ñònh nghóa nhö laø toång cuûa caùc khoaûn lôïi nhuaän sau thueá coäng
vôùi caùc khoaûn thanh toaùn tieàn laõi do caùc coâng ty (corporations)
Myõ chi traû, chia cho tröõ löôïng voán cuûa nhöõng coâng ty naøy, ñöôïc
ño theo chi phí thay theá. Tyû soá cuûa saûn löôïng treân voán ñöôïc
xaây döïng nhö laø tyû soá cuûa GDP treân toång löôïng voán.
Thay ñoåi cuûa tyû

HÌNH 16-3 soá saûn löôïng treân
Thay ñoåi cuûa tyû soá lôïi nhuaän treân voán (phaàn traêm,)
voán (thang ño ôû
Thay ñoåi cuûa tyû soá saûn löôïng treân voán (phaàn traêm,)
Caùc thay ñoåi cuûa beân traùi)

tyû soá lôïi nhuaän
treân voán vaø caùc
thay ñoåi cuûa tyû
soá saûn löôïng treân
voán taïi Myõ,
1960–1998 Thay ñoåi cuûa tyû
Lôïi nhuaän vaø tyû soá lôïi nhuaän treân
voán (thang ño ôû
soá saûn löôïng treân
beân phaûi)
voán vaän ñoäng
haàu nhö cuøng
nhau.

2000–2001 Chapter 16
Hình naøy cho thaáy moät moái quan heä roõ raøng giöõa thay ñoåi cuûa
lôïi nhuaän vaø thay ñoåi cuûa tyû soá saûn löôïng treân voán. Vôùi ñieàu
kieän laø haàu heát thay ñoåi töø naêm naøy sang naêm khaùc cuûa tyû soá
saûn löôïng treân voán xuaát phaùt töø nhöõng vaän ñoäng cuûa saûn löôïng
(voán vaän ñoäng chaäm theo thôøi gian; ngay caû nhöõng thay ñoåi ñoät
ngoät lôùn trong ñaàu tö cuõng daãn tôùi caùc thay ñoåi chaäm cuûa voán),
chuùng ta coù theå phaùt bieåu veà quan heä naøy nhö sau: lôïi nhuaän
giaûm trong caùc giai ñoaïn suy thoaùi, vaø taêng trong caùc giai ñoaïn
môû roäng.
Vì sao moái quan heä naøy giöõa saûn löôïng vaø lôïi nhuaän laïi
quan troïng ôû ñaây? Vì noù ngaàm chæ moät moái lieân keát giöõa moät
beân laø saûn löôïng hieän taïi vaø saûn löôïng kyø voïng, vaø beân kia laø
ñaàu tö. Ví duï, vieäc döï ñoaùn moät thôøi kyø môû roäng kinh teá keùo
daøi vaø oån ñònh laøm cho caùc haõng kyø voïng caùc khoaûn lôïi nhuaän
cao, hieän thôøi vaø trong moät thôøi gian naøo ñoù trong töông lai.
Caùc kyø voïng naøy laïi daãn ñeán ñaàu tö cao hôn. Taùc ñoäng cuûa saûn
löôïng hieän taïi vaø kyø voïng ñoái vôùi ñaàu tö, cuøng vôùi taùc ñoäng
Saûn löôïng kyø voïng cao ⇒ ngöôïc trôû laïi cuûa ñaàu tö ñoái vôùi caàu vaø saûn löôïng, seõ ñoùng moät
Lôïi nhuaän kyø voïng cao ⇒
vai troø quan troïng khi chuùng ta quay trôû laïi vieäc xaùc ñònh saûn
Ñaàu tö cao hoâm nay
löôïng ôû Chöông 17.
16-3 Tính Bieán ñoäng cuûa Tieâu duøng vaø Ñaàu tö
Chaéc chaén laø baïn nhaän thaáy ñöôïc nhöõng ñieåm töông töï giöõa
caùch xöû lyù cuûa chuùng ta veà tieâu duøng vaø veà haønh vi ñaàu tö trong
caùc phaàn 16-1 vaø 16-2.
Taïi Myõ, doanh thu baùn • Vieäc ngöôøi tieâu duøng döï kieán nhöõng vaän ñoäng hieän taïi
leû trong thaùng 12 tính
trong thu nhaäp laø taïm thôøi hay laâu daøi coù aûnh höôûng ñeán
trung bình cao hôn caùc
thaùng khaùc 24%. Taïi caùc quyeát ñònh tieâu duøng cuûa hoï.
Phaùp vaø YÙ, doanh thu
trong thaùng 12 cao hôn • Töông töï nhö theá, vieäc caùc haõng döï kieán nhöõng vaän ñoäng
60%. (Nhöõng con soá hieän taïi trong doanh thu laø taïm thôøi hay laâu daøi coù aûnh
naøy vaø caùc söï kieän khaùc höôûng ñeán quyeát ñònh ñaàu tö cuûa hoï. Hoï caøng ít kyø voïng
veà nhöõng chu kyø theo gia taêng hieän taïi trong doanh thu seõ keùo daøi, thì hoï caøng ít
muøa nhö vaäy laáy töø J.
söûa ñoåi ñaùnh giaù cuûa mình veà hieän giaù cuûa lôïi nhuaän, vaø vì
Joseph Beaulieu vaø
Jeffrey Miron, “So saùnh vaäy caøng ít coù khaû naêng mua caùc maùy môùi hay xaây döïng

2000–2001 Chapter 16
caùc chu kyø theo muøa vaø caùc nhaø maùy môùi. Ñoù laø lyù do vì sao, ví duï, söï buøng noå
caùc chu kyø kinh teá giöõa trong doanh thu xaûy ra haøng naêm töø dòp leã Taï ôn ñeán Leã
caùc nöôùc”, Taïp chí Kinh
Giaùng sinh khoâng daãn ñeán söï buøng noå ñaàu tö haøng naêm vaøo
teá, thaùng 7–1992, trang
772–778). thaùng 12. Caùc haõng hieåu raèng söï buøng noå naøy laø taïm thôøi.
Nhöng cuõng toàn taïi nhöõng khaùc bieät quan troïng giöõa caùc
quyeát ñònh tieâu duøng vaø ñaàu tö:
• Lyù thuyeát tieâu duøng maø chuùng ta ñaõ phaùt trieån cho thaáy
raèng khi ñoái maët vôùi moät söï gia taêng cuûa thu nhaäp maø ngöôøi
tieâu duøng döï kieán laø laâu daøi, hoï ñaùp öùng nhieàu nhaát laø baèng
moät söï gia taêng ngang baèng trong tieâu duøng. Baûn chaát laâu
daøi cuûa gia taêng thu nhaäp haøm yù raèng hoï coù theå ñuû tieàn ñeå
trang traûi cho vieäc taêng tieâu duøng hieän giôø vaø trong töông lai
moät khoaûn baèng khoaûn gia taêng cuûa thu nhaäp. Gia taêng tieâu
duøng nhieàu hôn tyû leä moät–moät seõ ñoøi hoûi nhöõng khoaûn caét
giaûm trong tieâu duøng sau naøy, vaø khoâng coù lyù do gì ñeå ngöôøi
tieâu duøng muoán leân keá hoaïch tieâu duøng theo caùch naøy.
• Baây giôø haõy xem xeùt haønh vi cuûa caùc haõng ñang ñoái maët
vôùi gia taêng trong doanh thu maø hoï tin laø laâu daøi. Hieän giaù
cuûa caùc khoaûn lôïi nhuaän kyø voïng taêng leân, daãn tôùi gia taêng
ñaàu tö. Ngöôïc laïi vôùi tieâu duøng, khoâng coù ñieàu gì haøm yù
raèng gia taêng trong ñaàu tö naøy phaûi khoâng lôùn hôn gia taêng
trong doanh thu. Maø ñuùng ra laø khi moät haõng ñaõ quyeát ñònh
raèng gia taêng trong doanh thu bieän minh ñöôïc cho vieäc mua
maùy môùi hoaëc xaây döïng nhaø maùy môùi, haõng naøy coù theå
muoán tieán haønh nhanh, daãn tôùi gia taêng lôùn nhöng ngaén
nguûi trong chi tieâu cho ñaàu tö. Khoaûn gia taêng naøy coù theå
vöôït quaù khoaûn gia taêng trong doanh thu.
Cuï theå hôn, haõy xeùt moät haõng coù tyû soá voán treân doanh thu
haøng naêm chaúng haïn laø 3. Gia taêng 10 trieäu ñoâ la trong doanh
thu naêm nay, neáu ñöôïc kyø voïng laø laâu daøi, ñoøi hoûi haõng naøy chi
30 trieäu ñoâ la cho voán boå sung neáu noù muoán giöõ nguyeân tyû soá
nhö vaäy cuûa voán treân saûn löôïng. Neáu haõng naøy mua ngay voán
boå sung, thì gia taêng trong chi tieâu ñaàu tö naêm nay seõ baèng ba
laàn gia taêng trong doanh thu. Moät khi tröõ löôïng voán ñaõ ñieàu
chænh thì haõng seõ trôû veà moâ thöùc ñaàu tö bình thöôøng. Thí duï

2000–2001 Chapter 16
naøy coù tính cöïc ñoan, bôûi vì caùc haõng khoâng coù khaû naêng ñieàu
chænh tröõ löôïng voán cuûa hoï ngay. Nhöng cho duø hoï thöïc söï
ñieàu chænh tröõ löôïng voán chaäm hôn, thí duï, trong ít naêm, thì gia
taêng trong ñaàu tö coù theå vaãn vöôït quaù gia taêng trong doanh thu
trong moät thôøi gian.
Chuùng ta coù theå keå laïi cuøng caâu chuyeän nhö vaäy theo
phöông trình (16.8). Do ôû ñaây chuùng ta khoâng phaân bieät giöõa
saûn löôïng vaø doanh thu, neân gia taêng ban ñaàu trong doanh thu
daãn tôùi gia taêng ngang baèng trong saûn löôïng, Y, sao cho Y/K (tyû
soá saûn löôïng cuûa haõng treân tröõ löôïng voán hieän höõu) cuõng taêng
leân. Keát quaû laø lôïi nhuaän cao hôn, laøm cho haõng tieán haønh
nhieàu ñaàu tö hôn. Theo thôøi gian, möùc ñaàu tö cao hôn daãn tôùi
tröõ löôïng voán cao hôn, K, sao cho Y/K giaûm, trôû veà möùc bình
thöôøng. Lôïi nhuaän treân moät ñôn vò voán trôû veà möùc bình thöôøng,
vaø ñaàu tö cuõng vaäy. Vì vaäy, ñaùp öùng tröôùc söï gia taêng laâu daøi
trong doanh thu, ñaàu tö coù theå taêng leân raát nhieàu luùc ñaàu, vaø
sau ñoù trôû veà möùc bình thöôøng theo thôøi gian.
Caùc khaùc bieät naøy gôïi yù raèng ñaàu tö phaûi bieán ñoäng nhieàu
hôn tieâu duøng. Bieán ñoäng nhieàu hôn bao nhieâu? Caâu traû lôøi töø
döõ lieäu ñöôïc bieåu thò trong Hình 16-4, hình naøy veõ caùc toác ñoä
thay ñoåi haøng naêm trong tieâu duøng vaø ñaàu tö taïi Myõ keå töø naêm
1960. Moät laàn nöõa dieän tích ñöôïc toâ ñaäm laø nhöõng naêm neàn
kinh teá Myõ ôû trong tình traïng suy thoaùi. Ñeå laøm cho hình veõ deã
giaûi thích hôn, caû hai toác ñoä thay ñoåi ñeàu ñöôïc veõ döôùi daïng
caùc ñoä leäch so vôùi toác ñoä thay ñoåi trung bình, sao cho tính trung
bình chuùng baèng zero.

2000–2001 Chapter 16
HÌNH 16-4
Caùc toác ñoä thay
ñoåi cuûa Tieâu duøng Toác ñoä thay ñoåi
vaø Ñaàu tö taïi Myõ, cuûa ñaàu tö
1960-1998
Phaàn traêm
Caùc vaän ñoäng töông
ñoái trong ñaàu tö lôùn
hôn nhieàu so vôùi Toác ñoä thay ñoåi
caùc vaän ñoäng trong cuûa tieâu duøng
tieâu duøng.
Chuùng ta coù theå thaáy hai ñieàu trong hình naøy:
Tieâu duøng vaø ñaàu tö thöôøng vaän ñoäng cuøng nhau: ví duï caùc thôøi
kyø suy thoaùi thöôøng ñi ñoâi vôùi giaûm suùt trong caû ñaàu tö laãn tieâu
duøng. Vôùi thaûo luaän cuûa chuùng ta voán nhaán maïnh raèng tieâu
duøng vaø ñaàu tö phuï thuoäc chuû yeáu vaøo nhöõng yeáu toá quyeát ñònh
nhö nhau, ñieàu naøy chaéc khoâng laøm ai ngaïc nhieân.
Treân thöïc teá ñaàu tö bieán ñoäng nhieàu hôn nhieàu so vôùi tieâu
duøng. Caùc vaän ñoäng töông ñoái trong ñaàu tö naèm trong khoaûng
töø –15% tôùi +12%, trong khi caùc vaän ñoäng töông ñoái trong tieâu
duøng chæ trong khoaûng töø –4% tôùi +4%.
Moät caùch phaùt bieåu khaùc cho cuøng ñieàu naøy laø trong khi
möùc ñaàu tö nhoû hôn nhieàu so vôùi möùc tieâu duøng (haõy nhôù laïi,
ñaàu tö chieám 14% trong GDP, trong khi tieâu duøng chieám 68%)
khoaûng bieán thieân caùc thay ñoåi trong möùc ñaàu tö töø naêm naøy
sang naêm khaùc gaàn nhö baèng khoaûng bieán thieân caùc thay ñoåi
trong möùc tieâu duøng töø naêm naøy sang naêm khaùc. Caû hai thaønh
phaàn ñeàu goùp phaàn gaàn nhö baèng nhau vaøo caùc bieán ñoäng trong
saûn löôïng theo thôøi gian.

2000–2001 Chapter 16
PHUÏ LUÏC
TÍNH HIEÄN GIAÙ KYØ VOÏNG CUÛA CAÙC KHOAÛN LÔÏI NHUAÄN KHI CAÙC KHOAÛN
LÔÏI NHUAÄN TÖÔNG LAI VAØ CAÙC LAÕI SUAÁT TÖÔNG LAI ÑÖÔÏC KYØ VOÏNG LAØ
BAÈNG LÔÏI NHUAÄN VAØ LAÕI SUAÁT HOÂM NAY.
Chuùng ta ñaõ thaáy raèng hieän giaù kyø voïng 1  1−δ 

V Π te =
( ) Π t 1 + + 
cuûa caùc khoaûn lôïi nhuaän ñöôïc tính bôûi: 1 +rt  1 + rt 
1
V Π te =
( ) Π te+1
1 +rt Phaàn trong ngoaëc cuûa phöông trình naøy laø
1 moät caáp soá nhaân, coù daïng 1 + x + x2 + …,
+ e
(1 − δ )Π te+2 … (16.3) trong ñoù x baèng (1 – δ)/(1 + rt). Do ñoù,
(1 + rt )(1 + rt +1 )
toång cuûa noù ñöôïc tính bôûi: 1/(1 – x) =
Neáu caùc haõng kyø voïng caû caùc khoaûn lôïi (1 + rt)/(rt + δ). Thay noù vaøo phöông
nhuaän töông lai (treân moät ñôn vò voán) laãn trình treân, ta coù:
caùc laõi suaát töông lai ñeàu giöõ ôû cuøng möùc
1 1 + rt
hoâm nay sao cho Π et+1 = Π te+ 2 = = Π t , vaø V Π te =
( ) Πt
1 + rt rt + δ
rte+1 = rte+ 2 = = rt , phöông trình naøy trôû
thaønh Ruùt goïn ta ñöôïc phöông trình ñaõ söû duïng
trong baøi:
1 1
V Π te =
( ) Πt + (1 + δ )Π t … V Π te =
( ) Πt
(16.5)
1 +rt (1 + rt ) 2 (rt + δ )
Laáy thöøa soá chung [1/(1+rt)]Πt:
Chuùng toâi môøi baïn xem trang Blanchard treân Web site Prentice Hall:
http://www.prenhall.com/blanchard veà caùc baøi taäp World Wide Web cuûa chöông naøy.

Chapter 17
CHÖÔNG 17
CAÙC KYØ VOÏNG, SAÛN LÖÔÏNG VAØ CHÍNH SAÙCH
Trong Chöông 15, chuùng ta ñaõ thaáy caùc kyø voïng taùc ñoäng ñeán vieäc
xaùc ñònh caùc giaù coå phieáu vaø traùi phieáu ra sao. Trong Chöông 16,
chuùng ta ñaõ thaáy caùc kyø voïng taùc ñoäng ñeán caùc quyeát ñònh tieâu
duøng vaø ñaàu tö ra sao. Baây giôø, trong chöông naøy, chuùng ta keát
hôïp nhöõng maûng naøy laïi vôùi nhau vaø xem xeùt caùc taùc ñoäng cuûa
chính saùch tieàn teä vaø chính saùch thu chi ngaân saùch.
Phaàn 17.1 ruùt ra yù nghóa chính cuûa ñieàu maø ta ñaõ hoïc ñöôïc, ñoù
laø nhöõng kyø voïng veà caû thu nhaäp töông lai laãn laõi suaát töông lai
ñeàu taùc ñoäng ñeán chi tieâu hieän taïi vaø vì vaäy taùc ñoäng ñeán saûn
löôïng hieän taïi. Phaàn 17.2 xem xeùt chính saùch tieàn teä. Noù cho thaáy
caùc taùc ñoäng cuûa chính saùch tieàn teä phuï thuoäc moät caùch coát yeáu ra
sao vaøo caùch phaûn öùng cuûa caùc kyø voïng tröôùc chính saùch: chính
saùch tieàn teä chæ taùc ñoäng tôùi laõi suaát hieän taïi. Sau ñoù ñieàu xaûy ra
ñoái vôùi chi tieâu vaø saûn löôïng phuï thuoäc vaøo vieäc nhöõng thay ñoåi
trong laõi suaát hieän taïi laøm cho ngöôøi ta vaø caùc haõng thay ñoåi nhö
theá naøo caùc kyø voïng cuûa hoï veà laõi suaát töông lai vaø thu nhaäp töông
lai, vaø theo haøm yù, laøm cho hoï thay ñoåi ra sao caùc quyeát ñònh ñaàu
tö vaø tieâu duøng cuûa hoï. Phaàn 17-3 quay sang chính saùch thu chi
ngaân saùch. Noù cho thaáy raèng, ngöôïc haún vôùi moâ hình ñôn giaûn maø
chuùng ta ñaõ thaáy tröôùc ñaây trong phaàn coát loõi, moät chính saùch thu
heïp ngaân saùch coù theå, trong nhöõng hoaøn caûnh phuø hôïp, daãn tôùi gia
taêng saûn löôïng, ngay caû trong ngaén haïn. Moät laàn nöõa, caùc kyø voïng
phaûn öùng ra sao tröôùc chính saùch laïi laø trung taâm caâu chuyeän.

Chapter 17
17-1 Caùc Kyø voïng vaø Quyeát ñònh: Xeùt ñeán Coå phieáu
Chuùng ta haõy baét ñaàu baèng caùch xem xeùt laïi nhöõng ñieàu chuùng ta
ñaõ hoïc ñöôïc, vaø thaûo luaän xem chuùng ta neân söûa ñoåi ra sao caùch
moâ taû caùc thò tröôøng haøng hoùa vaø taøi chính – moâ hình IS-LM – maø
ta ñaõ phaùt trieån trong phaàn coát loõi.
Caùc Kyø voïng vaø Quan heä IS
Chuû ñeà cuûa Chöông 16 laø caû quyeát ñònh tieâu duøng laãn ñaàu tö ñeàu
phuï thuoäc raát nhieàu vaøo caùc kyø voïng veà thu nhaäp töông lai vaø laõi
suaát töông lai. Nhöõng keânh maø qua ñoù caùc kyø voïng taùc ñoäng leân
chi tieâu tieâu duøng vaø ñaàu tö ñöôïc toùm taét trong Baûng 17-1.
Moät moâ hình theå hieän caùch xöû lyù chi tieát veà tieâu duøng vaø ñaàu
tö theo nhöõng höôùng ñöôïc chæ ra trong Baûng 17-1 coù theå laø raát phöùc
taïp. Maëc duø coù theå thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy – vaø treân thöïc teá ñaõ
Caùch chia thôøi gian
ñöôïc thöïc hieän trong caùc moâ hình thöïc nghieäm lôùn maø caùc nhaø
giöõa “hoâm nay” vaø
“sau naøy” nhö theá kinh teá vó moâ xaây döïng ñeå hieåu neàn kinh teá vaø phaân tích chính
naøy laø caùch maø saùch – ñaây khoâng phaûi laø nôi ñeå thöû nghieäm. ÔÛ ñaây chuùng ta
nhieàu ngöôøi trong muoán naém baét ñöôïc baûn chaát cuûa ñieàu maø chuùng ta ñaõ hoïc ñöôïc
chuùng ta toå chöùc cho tôùi baây giôø – ñoù laø söï phuï thuoäc cuûa tieâu duøng vaø ñaàu tö vaøo
cuoäc ñôøi rieâng cuûa
caùc kyø voïng veà töông lai – maø khoâng bò laïc vaøo caùc chi tieát.
mình: haõy nghó tôùi
“nhöõng ñieàu seõ laøm Ñeå laøm nhö vaäy, chuùng ta thöïc hieän moät böôùc ñôn giaûn hoùa
hoâm nay” vaø quan troïng. Chuùng ta xem hieän taïi vaø töông lai chæ coù hai giai ñoaïn:
“nhöõng ñieàu coù theå
(1) moät giai ñoaïn hieän taïi, maø chuùng ta coù theå nghó tôùi nhö laø naêm
chôø ñôïi”.
hieän taïi, vaø (2) moät giai ñoaïn töông lai maø chuùng ta coù theå nghó tôùi
nhö laø taát caû caùc naêm töông lai goäp laïi vôùi nhau. Baèng caùch naøy,
chuùng ta khoâng caàn phaûi theo doõi caùc kyø voïng veà töøng naêm trong
töông lai.
Ñaây laø phöông trình
chuùng ta ñaõ thaáy Sau khi ñaõ ñöa ra giaû ñònh naøy, chuùng ta neân vieát ra moái quan
trong Chöông 14, heä IS cho giai ñoaïn hieän taïi nhö theá naøo? Haõy trôû laïi vôùi quan heä
trong ñoù chuùng ta IS maø chuùng ta ñaõ vieát ra tröôùc khi nghó veà vai troø cuûa caùc kyø voïng
ñaõ ñöa ra söï khaùc trong caùc quyeát ñònh tieâu duøng vaø ñaàu tö:
bieät giöõa laõi suaát
thöïc vaø danh nghóa. Y = C(Y – T) + I(Y, r) + G
Tình traïng caân baèng treân thò tröôøng haøng hoùa ñoøi hoûi saûn löôïng
phaûi baèng toång chi tieâu – ñoù laø toång cuûa chi tieâu tieâu duøng, chi tieâu

Chapter 17
Lyù do ñeå laøm nhö

ñaàu tö vaø chi tieâu cuûa chính phuû. Tröôùc khi chuùng ta ñöa caùc kyø
vaäy laø nhoùm laïi hai voïng vaøo trong phöông trình naøy, ñieàu toû ra tieän lôïi laø ta vieát laïi noù
thaønh phaàn cuûa caàu, döôùi daïng goïn hôn, maø khoâng thay ñoåi noäi dung cuûa noù. Haõy ñònh
C vaø I, hai ñaïi nghóa
löôïng naøy ñeàu phuï
thuoäc vaøo caùc kyø A(Y, T, r) ≡ C(Y – T) + I(Y, r)
voïng. Chuùng ta tieáp trong ñoù A laø toång chi tieâu tö nhaân, hoaëc ñôn giaûn laø chi tieâu tö
tuïc xöû lyù G, chi tieâu
chính phuû, nhö laø
nhaân. Vôùi kyù hieäu naøy chuùng ta coù theå vieát laïi quan heä IS nhö sau:
bieán ngoaïi sinh – Y = A(Y, T, r) + G (17.1)
khoâng ñöôïc giaûi (+, –, –)
thích trong phaïm vi
Caùc tính chaát cuûa toång chi tieâu tö nhaân A tuaân theo caùc tính
moâ hình cuûa chuùng
ta. chaát cuûa tieâu duøng vaø ñaàu tö maø ta ñaõ trình baøy trong caùc chöông
tröôùc:
BAÛNG 17-1: Chi tieâu vaø caùc Kyø voïng: caùc Keânh
Yeáu toá naøy laïi phuï thuoäc vaøo
Phuï thuoäc vaøo: caùc kyø voïng cuûa:
Tieâu duøng • Thu nhaäp töø lao ñoäng sau
thueá hieän taïi
• Cuûa caûi con ngöôøi • Thu nhaäp töø lao ñoäng sau
thueá töông lai
• Caùc laõi suaát thöïc töông lai
• Cuûa caûi phi con ngöôøi
• Coå phieáu • Caùc coå töùc thöïc töông lai
• Traùi phieáu • Caùc laõi suaát danh nghóa
töông lai
Ñaàu tö • Ngaân löu hieän taïi
• Hieän giaù cuûa caùc khoaûn lôïi • Caùc khoaûn lôïi nhuaän sau
nhuaän sau thueá thueá töông lai
• Toång chi tieâu tö nhaân laø moät haøm taêng (ñoàng bieán) cuûa thu nhaäp,
Y: thu nhaäp (hay töông ñöông laø saûn löôïng) cao hôn laøm taêng
tieâu duøng vaø ñaàu tö.
• Ñoù laø moät haøm giaûm (nghòch bieán) cuûa thueá, T: caùc khoaûn thueá
cao hôn laøm giaûm tieâu duøng
• Ñoù laø moät haøm giaûm (nghòch bieán) cuûa laõi suaát thöïc, r: laõi suaát
thöïc cao hôn laøm giaûm ñaàu tö.

Chapter 17
Taát caû nhöõng gì chuùng ta laøm cho tôùi ñaây chæ laø ñôn giaûn hoùa
kyù hieäu. Baây giôø chuùng ta caàn môû roäng phöông trình (17.1) ñeå
phaûn aùnh vai troø cuûa caùc kyø voïng. Söï môû roäng töï nhieân laø ñeå cho
chi tieâu phuï thuoäc khoâng nhöõng vaøo caùc bieán hieän taïi maø coøn vaøo
caùc giaù trò kyø voïng cuûa chuùng trong giai ñoaïn töông lai, do ñoù:
Kyù hieäu: caùc daáu
phaåy kyù hieäu cho Y = A(Y, T, r, Y’e, T’e, r’e) + G (17.2)
giaù trò cuûa caùc bieán (+, –, –, +, –, –)
trong giai ñoaïn
töông lai. Chæ soá e Caùc daáu phaåy kyù hieäu cho caùc giaù trò töông lai vaø chæ soá e ôû
ôû treân kyù hieäu cho treân kyù hieäu cho söï kyø voïng, vì theá Y’ , T’ vaø r’ kyù hieäu cho laàn
e e e
“ñöôïc kyø voïng”. löôït laø thu nhaäp töông lai kyø voïng, caùc thueá töông lai kyø voïng vaø
laõi suaát töông lai kyø voïng. Kyù hieäu naøy hôi naëng neà nhöng ñieàu noù
theå hieän thaät ñôn giaûn:
• Gia taêng trong thu nhaäp hieän taïi hoaëc töông lai kyø voïng laøm taêng
Y hoaëc Y’e ↑ ⇒ A↑ chi tieâu tö nhaân.
T hoaëc T’e ↑ ⇒ A↓
r hoaëc r’e ↑ ⇒ A↓ • Gia taêng trong thueá hieän taïi hoaëc töông lai kyø voïng laøm giaûm chi
tieâu tö nhaân.
• Gia taêng trong laõi suaát thöïc hieän taïi hoaëc töông lai kyø voïng laøm
giaûm chi tieâu tö nhaân.
Vôùi tình traïng caân baèng treân thò tröôøng haøng hoùa baây giôø ñöôïc
cho bôûi phöông trình (17.2), Hình 17-1 cho thaáy ñöôøng IS môùi.
Nhö thöôøng leä, ñeå veõ ñöôøng naøy, chuùng ta coi taát caû caùc bieán ngoaïi
tröø saûn löôïng hieän taïi Y vaø laõi suaát thöïc hieän taïi r nhö ñaõ cho tröôùc.
Do ñoù, ñöôøng IS ñöôïc veõ vôùi caùc giaù trò cho tröôùc cuûa thueá hieän taïi
vaø kyø voïng töông lai T, vaø T’e, vôùi caùc giaù trò cho tröôùc cuûa saûn
löôïng töông lai kyø voïng, Y’e, vaø vôùi caùc giaù trò cho tröôùc cuûa laõi
suaát thöïc töông lai kyø voïng, r’e.
Ñöôøng IS môùi vaãn doác xuoáng, vaø lyù do cuõng vaãn nhö tröôùc: giaûm
suùt trong laõi suaát thöïc hieän taïi daãn tôùi gia taêng trong chi tieâu, ñieàu
maø, thoâng qua taùc ñoäng soá nhaân, laïi daãn tôùi gia taêng trong saûn
löôïng. Tuy nhieân, chuùng ta coù theå noùi ñöôïc nhieàu hôn nöõa: ñöôøng
IS môùi doác hôn nhieàu so vôùi ñöôøng IS maø chuùng ta ñaõ veõ trong caùc
chöông tröôùc. Noùi caùch khaùc, giaûm suùt lôùn trong laõi suaát hieän taïi
raát coù theå chæ coù taùc ñoäng nhoû ñoái vôùi saûn löôïng caân baèng.

Chapter 17
HÌNH 17–1
Ñöôøng IS Môùi
Cho tröôùc caùc kyø
voïng, giaûm suùt trong
laõi suaát thöïc daãn tôùi
Laõi suaát hieän taïi, r

gia taêng nhoû trong saûn
löôïng. Caùc gia taêng
trong chi tieâu cuûa
chính phuû, hoaëc trong
saûn löôïng töông lai kyø
voïng laøm dòch chuyeån
ñöôøng IS veà beân phaûi.
Caùc gia taêng trong (hay)
thueá, hoaëc thueá töông
lai kyø voïng, hoaëc
trong laõi suaát thöïc
töông lai kyø voïng laøm
dòch chuyeån ñöôøng IS Saûn löôïng hieän taïi, Y
sang traùi
Ñeå thaáy vì sao, haõy xeùt ñieåm A treân ñöôøng IS trong Hình 17-1, vaø
xem xeùt caùc taùc ñoäng cuûa giaûm suùt laõi suaát thöïc. Taùc ñoäng cuûa
giaûm suùt laõi suaát thöïc ñoái vôùi saûn löôïng phuï thuoäc vaøo ñoä maïnh
cuûa caû hai taùc ñoäng: (1) taùc ñoäng cuûa laõi suaát thöïc ñoái vôùi chi tieâu,
vôùi thu nhaäp cho tröôùc vaø (2) ñoä lôùn cuûa soá nhaân. Haõy xem xeùt
töøng ñieàu moät.
• Giaûm suùt laõi suaát thöïc hieän taïi, vôùi caùc kyø voïng khoâng ñoåi cho
tröôùc veà laõi suaát thöïc töông lai, khoâng taùc ñoäng nhieàu ñeán chi
tieâu. Chuùng ta ñaõ thaáy taïi sao trong caùc chöông tröôùc: thay ñoåi
chæ trong laõi suaát thöïc hieän taïi khoâng daãn tôùi caùc thay ñoåi lôùn
trong caùc hieän giaù, vaø do ñoù khoâng daãn tôùi caùc thay ñoåi lôùn trong
chi tieâu. Ví duï, caùc haõng raát coù theå khoâng thay ñoåi caùc keá hoaïch
ñaàu tö cuûa mình raát nhieàu ñeå phaûn öùng tröôùc giaûm suùt trong laõi
Döôùi daïng thöù sinh, suaát thöïc hieän taïi neáu hoï khoâng kyø voïng caùc laõi suaát thöïc töông
Ar laø nhoû (tính theo lai cuõng seõ thaáp hôn.
giaù trò tuyeät ñoái).
• Soá nhaân coù khaû naêng seõ nhoû. Haõy nhôù laïi raèng ñoä lôùn cuûa soá
nhaân naøy phuï thuoäc vaøo qui moâ taùc ñoäng cuûa thay ñoåi trong thu
nhaäp (saûn löôïng) hieän taïi ñoái vôùi chi tieâu. Nhöng thay ñoåi trong
thu nhaäp hieän taïi, vôùi caùc kyø voïng khoâng thay ñoåi cho tröôùc veà

Chapter 17
thu nhaäp töông lai, khoâng coù khaû naêng coù taùc ñoäng lôùn ñeán chi
tieâu. Lyù do laø vì nhöõng thay ñoåi thu nhaäp khoâng ñöôïc kyø voïng
seõ keùo daøi chæ coù taùc ñoäng ít ñeán caû tieâu duøng laãn ñaàu tö. Ngöôøi
tieâu duøng naøo kyø voïng thu nhaäp cuûa hoï seõ cao hôn chæ trong moät
naêm seõ taêng tieâu duøng, nhöng vôùi möùc gia taêng ít hôn nhieàu so
vôùi möùc gia taêng trong thu nhaäp. Caùc haõng naøo kyø voïng doanh
Döôùi daïng thöù sinh, thu seõ cao hôn chæ trong moät naêm raát coù theå khoâng thay ñoåi
AY laø nhoû.
nhieàu caùc keá hoaïch ñaàu tö cuûa mình.
Ñöa moïi ñieàu vaøo cuøng nhau, moät söï giaûm suùt lôùn trong laõi
suaát thöïc hieän taïi, töø rA tôùi rB trong Hình 17-1, chæ daãn tôùi gia taêng
nhoû trong saûn löôïng, töø YA sang YB. Ñöôøng IS, ñi qua ñieåm A vaø B,
raát doác xuoáng phía döôùi.
Caùc thay ñoåi trong thueá hieän taïi (T) hoaëc trong chi tieâu cuûa
chính phuû (G) laøm dòch chuyeån ñöôøng IS. Vôùi laõi suaát cho tröôùc,
gia taêng chi tieâu chính phuû hieän taïi laøm taêng chi tieâu, dòch chuyeån
ñöôøng IS sang phaûi; gia taêng thueá dòch chuyeån ñöôøng IS sang traùi.
Caùc dòch chuyeån naøy ñöôïc bieåu hieän trong Hình 17-1.
Nhöõng thay ñoåi trong caùc bieán töông lai kyø voïng cuõng laøm dòch
chuyeån ñöôøng IS. Gia taêng saûn löôïng töông lai kyø voïng, Y’e, dòch
chuyeån ñöôøng IS sang phaûi: thu nhaäp töông lai kyø voïng cao hôn
laøm cho ngöôøi tieâu duøng caûm thaáy giaøu coù hôn vaø tieâu duøng nhieàu
hôn. Saûn löôïng töông lai kyø voïng cao hôn haøm yù caùc khoaûn lôïi
nhuaän kyø voïng cao hôn, laøm cho caùc haõng ñaàu tö nhieàu hôn. Laäp
luaän töông töï, gia taêng thueá töông lai kyø voïng cuõng laøm cho ngöôøi
tieâu duøng giaûm chi tieâu hieän taïi, vaø dòch chuyeån ñöôøng IS sang
traùi. Gia taêng laõi suaát thöïc töông lai kyø voïng laøm giaûm chi tieâu
hieän taïi, dòch chuyeån ñöôøng IS sang traùi. Caùc dòch chuyeån naøy
cuõng ñöôïc theå hieän trong Hình 17-1.
Moái Quan heä LM ñöôïc xeùt laïi
Quan heä LM maø ta ñaõ xaây döïng trong Chöông 4 vaø söû duïng
cho ñeán nay ñöôïc theå hieän bôûi:
M
= YL(i ) (17.3)
P
trong ñoù M/P laø cung tieàn vaø YL(i) laø caàu tieàn. Traïng thaùi caân
baèng treân caùc thò tröôøng taøi chính ñoøi hoûi raèng cung tieàn phaûi baèng

Chapter 17
caàu tieàn. Caàu tieàn phuï thuoäc vaøo thu nhaäp thöïc vaø vaøo laõi suaát
danh nghóa ngaén haïn – chi phí cô hoäi cuûa vieäc naém giöõ tieàn.
Chuùng ta ñaõ tính ñöôïc caàu tieàn naøy tröôùc khi nghó veà caùc kyø voïng.
Vì chuùng ta coù ñöôïc nhö theá roài, baây giôø vaán ñeà laø: chuùng ta coù
neân söûa ñoåi phöông trình (17.3)? Caâu traû lôøi – toâi chaéc raèng ñoù seõ
laø tin töùc toát laønh – laø: khoâng.
Haõy nghó tôùi caàu tieàn rieâng cuûa baïn. Baïn muoán naém giöõ bao
nhieâu tieàn hoâm nay phuï thuoäc vaøo möùc giao dòch hieän taïi cuûa baïn,
chöù khoâng phaûi vaøo möùc giao dòch maø baïn kyø voïng vaøo naêm tôùi
hoaëc naêm sau nöõa; seõ coù luùc baïn ñieàu chænh soá dö tieàn teä cuûa baïn
cho phuø hôïp vôùi möùc giao dòch cuûa baïn neáu noù thay ñoåi trong
töông lai. Vaø chi phí cô hoäi cuûa vieäc naém giöõ tieàn hoâm nay phuï
thuoäc vaøo laõi suaát danh nghóa hieän taïi, chöù khoâng phaûi vaøo laõi suaát
danh nghóa kyø voïng trong naêm tôùi hay naêm sau nöõa. Neáu caùc laõi
suaát ngaén haïn taêng leân trong töông lai, laøm taêng chi phí cô hoäi cuûa
vieäc naém giöõ tieàn, thì ñoù seõ laø luùc giaûm soá dö tieàn teä cuûa baïn chöù
khoâng phaûi baây giôø.
Nhö vaäy, traùi ngöôïc vôùi quyeát ñònh tieâu duøng, quyeát ñònh veà
vieäc naém giöõ bao nhieâu tieàn coù tính thieån caän, phuï thuoäc chuû yeáu
vaøo thu nhaäp hieän taïi vaø laõi suaát danh nghóa ngaén haïn hieän taïi.
Chuùng ta vaãn coù theå nghó tôùi caàu tieàn nhö laø phuï thuoäc vaøo möùc
hieän taïi cuûa saûn löôïng vaø laõi suaát danh nghóa hieän taïi, vaø söû duïng
phöông trình (17.3) ñeå moâ taû vieäc xaùc ñònh laõi suaát danh nghóa
trong giai ñoaïn hieän taïi.
Toùm taét: chuùng ta ñaõ thaáy raèng caùc kyø voïng veà töông lai ñoùng
moät vai troø chính trong caùc quyeát ñònh chi tieâu. Ñieàu naøy haøm yù
caùc kyø voïng tham gia vaøo quan heä IS: chi tieâu tö nhaân khoâng
nhöõng phuï thuoäc vaøo saûn löôïng hieän taïi vaø laõi suaát thöïc hieän taïi,
maø coøn vaøo saûn löôïng töông lai kyø voïng, vaø laõi suaát thöïc töông lai
kyø voïng. Ngöôïc laïi, quyeát ñònh veà vieäc naém giöõ bao nhieâu tieàn
haàu nhö coù tính thieån caän: hai bieán tham gia vaøo quan heä LM vaãn
laø thu nhaäp hieän taïi vaø laõi suaát danh nghóa hieän taïi.
17–2 Chính saùch Tieàn teä, Caùc Kyø voïng vaø Saûn löôïng
Trong moâ hình IS-LM cô baûn, chæ coù moät laõi suaát, i, tham gia vaøo
caû quan heä IS laãn quan heä LM. Khi Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang môû

Chapter 17
roäng cung tieàn, laõi suaát “naøy” giaûm xuoáng, vaø chi tieâu taêng leân.
Töø ba chöông tröôùc, chuùng ta ñaõ bieát ñöôïc raèng treân thöïc teá coù
nhieàu laõi suaát, vaø raèng chuùng ta caàn luoân ghi nhôù trong taâm trí hai
khaùc bieät:
• Khaùc bieät giöõa laõi suaát danh nghóa vaø laõi suaát thöïc
• Khaùc bieät giöõa laõi suaát hieän taïi vaø laõi suaát töông lai kyø voïng.
Laõi suaát ñi vaøo quan heä LM, vaø do ñoù laø laõi suaát maø Heä thoáng
Döï tröõ Lieân bang taùc ñoäng moät caùch tröïc tieáp, laø laõi suaát danh
nghóa hieän taïi. Ngöôïc laïi, chi tieâu trong quan heä IS phuï thuoäc vaøo
caû laõi suaát thöïc hieän taïi laãn laõi suaát thöïc töông lai kyø voïng. Ñoâi khi
caùc nhaø kinh teá hoïc phaùt bieåu veà khaùc bieät naøy thaäm chí traàn truïi
hôn baèng caùch noùi raèng: maëc duø Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang kieåm
soaùt laõi suaát danh nghóa ngaén haïn, nhöng ñieàu quan troïng ñoái vôùi
chi tieâu vaø saûn löôïng laïi laø laõi suaát thöïc daøi haïn.
Haõy xeùt ñieàu naøy kyõ hôn. Haõy nhôù laïi töø Chöông 14 raèng laõi
suaát thöïc xaáp xæ baèng laõi suaát danh nghóa tröø ñi laïm phaùt hieän taïi kyø
voïng (laø laïm phaùt ñöôïc kyø voïng hoâm nay cho giai ñoaïn hieän taïi).
r = i –πe
Chuùng ta ñaõ tìm
hieåu vai troø cuûa Töông töï, laõi suaát thöïc töông lai kyø voïng xaáp xæ baèng laõi suaát
vieäc thay ñoåi caùc kyø danh nghóa töông lai kyø voïng tröø laïm phaùt töông lai kyø voïng (laïm
voïng veà laïm phaùt phaùt ñöôïc kyø voïng hoâm nay cho giai ñoaïn töông lai).
ñoái vôùi moái quan heä
giöõa laõi suaát danh r’e -= i’e – π’e
nghóa vaø laõi suaát
Khi Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang taêng cung tieàn, vì vaäy laøm
thöïc trong Chöông
14. Gaùc caùc thay giaûm laõi suaát danh nghóa hieän taïi i, taùc ñoäng ñoái vôùi caùc laõi suaát
ñoåi trong laïm phaùt thöïc hieän taïi vaø töông lai kyø voïng phuï thuoäc vaøo hai yeáu toá.
kyø voïng sang moät
• Lieäu gia taêng trong cung tieàn coù ñoàng thôøi daãn caùc thò tröôøng taøi
beân seõ giöõ cho phaân
tích ôû ñaây ñôn giaûn chính tôùi choã ñieàu chænh laïi caùc kyø voïng cuûa mình veà laõi suaát
hôn. Tuy nhieân, danh nghóa töông lai i’e hay khoâng.
baïn coù taát caû moïi
• Lieäu gia taêng trong cung tieàn coù daãn caùc thò tröôøng taøi chính tôùi
yeáu toá baïn caàn ñeå
suy nghó veà ñieàu gì
choã ñieàu chænh laïi caùc kyø voïng cuûa mình veà laïm phaùt hieän taïi vaø
seõ xaûy ra neáu töông lai πe vaø π’e hay khoâng. Ví duï neáu thay ñoåi trong cung
chuùng ta cuõng ñeå tieàn laøm cho caùc thò tröôøng taøi chính kyø voïng laïm phaùt trong
cho caùc kyø voïng veà töông lai seõ cao hôn, thì laõi suaát thöïc töông lai kyø voïng, r’e, seõ
laïm phaùt hieän taïi vaø giaûm nhieàu hôn laø laõi suaát danh nghóa töông lai kyø voïng, i’e.

Chapter 17
laïm phaùt töông lai ÔÛ ñaây toâi seõ gaùc yeáu toá thöù hai sang moät beân, ñoù laø vai troø cuûa
ñieàu chænh khi phaûn vieäc thay ñoåi caùc kyø voïng veà laïm phaùt, vaø taäp trung vaøo yeáu toá ñaàu
öùng tröôùc gia taêng
tieân, ñoù laø vai troø cuûa vieäc thay ñoåi caùc kyø voïng veà laõi suaát danh
trong cung tieàn.
Nhöõng kyø voïng naøy nghóa töông lai. Do ñoù, toâi seõ giaû ñònh raèng laïm phaùt kyø voïng trong
seõ ñieàu chænh nhö hieän taïi vaø töông lai ñeàu baèng zero. Trong tröôøng hôïp naøy, chuùng ta
theá naøo? Ñieàu naøy khoâng caàn phaûi phaân bieät giöõa laõi suaát danh nghóa vaø thöïc, vì chuùng
seõ daãn tôùi moät taùc baèng nhau, vaø chuùng ta coù theå söû duïng cuøng moät kyù töï ñeå kyù hieäu
ñoäng lôùn hôn hay
cho caû hai.
nhoû hôn leân saûn
löôïng trong giai Kyù hieäu r vaø r’e cho caùc laõi suaát thöïc (vaø danh nghóa) hieän taïi
ñoaïn hieän taïi? vaø töông lai kyø voïng. Vôùi caùch ñôn giaûn hoùa naøy chuùng ta coù theå
vieát laïi caùc quan heä IS vaø LM trong caùc phöông trình (17.2) vaø
Quan heä IS khoâng
(17.3) nhö sau:
ñoåi. Quan heä LM IS: Y = A(Y, T, r, Y’e, T’e, r’e) + G (17.4)
baây giôø tính theo laõi M
suaát thöïc, maø ôû ñaây LM: = YL(r ) (17..5)
P
baèng laõi suaát danh
nghóa. Caùc ñöôøng IS vaø LM töông öùng ñöôïc veõ trong Hình 17.2(a).
Truïc tung laø laõi suaát hieän taïi r; truïc hoaønh laø saûn löôïng hieän taïi Y.
Ñöôøng IS doác xuoáng, vaø raát doác. Chuùng ta ñaõ thaáy nguyeân nhaân
ÔÛ ñaây khoâng caàn
tröôùc ñaây: vôùi caùc kyø voïng cho tröôùc, thay ñoåi trong laõi suaát hieän
phaûi phaân bieät giöõa
caùc laõi suaát thöïc vaø taïi coù taùc ñoäng haïn cheá ñoái vôùi chi tieâu, vaø soá nhaân nhoû. Ñöôøng
danh nghóa: cho LM doác leân. Gia taêng thu nhaäp daãn tôùi gia taêng caàu tieàn; cho tröôùc
tröôùc laïm phaùt kyø cung tieàn, keát quaû laø gia taêng laõi suaát.
voïng zero, chuùng laø
nhö nhau. Baây giôø giaû söû taïi ñieåm A, neàn kinh teá ñang trong tình traïng suy
thoaùi, vaø Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang quyeát ñònh taêng cung tieàn.
Tröôùc maét, giaû ñònh raèng chính saùch tieàn teä môû roäng naøy khoâng laøm
thay ñoåi caùc kyø voïng veà laõi suaát töông lai hoaëc saûn löôïng töông lai.
Trong Hình 17.2(b), ñöôøng LM dòch chuyeån xuoáng döôùi, töø LM ñeán
Vôùi caùc kyø voïng
LM”. (Vì toâi ñaõ söû duïng caùc daáu phaåy ñeå kyù hieäu caùc giaù trò töông
cho tröôùc, gia taêng
tieàn daãn ñeán söï dòch lai cuûa nhöõng bieán soá, neân toâi seõ söû duïng daáu phaåy keùp (chaúng haïn
chuyeån cuûa ñöôøng nhö LM”) ñeå kyù hieäu söï dòch chuyeån cuûa caùc ñöôøng bieåu dieãn trong
LM, vaø söï dòch chöông naøy). Tình traïng caân baèng chuyeån töø ñieåm A ñeán ñieåm B,
chuyeån doïc theo vôùi saûn löôïng cao hôn vaø laõi suaát thaáp hôn. Tuy nhieân, ñöôøng IS raát
ñöôøng IS raát doác.
doác giaùn tieáp cho thaáy raèng gia taêng tieàn chæ coù taùc ñoäng nhoû ñeán
Ñieàu naøy daãn tôùi
giaûm suùt lôùn trong r, saûn löôïng: caùc thay ñoåi trong laõi suaát hieän taïi maø khoâng ñöôïc keøm
gia taêng nhoû trong Y. theo bôûi caùc thay ñoåi trong kyø voïng chæ coù taùc ñoäng nhoû ñeán chi
tieâu, vaø sau ñoù ñeán saûn löôïng thoâng qua chi tieâu.

Chapter 17
HÌNH 17–2
Caùc Taùc ñoäng cuûa
Chính saùch Tieàn teä
Môû roäng
(a) Traïng thaùi caân
baèng ñöôïc xaùc ñònh
bôûi giao ñieåm cuûa
caùc ñöôøng IS vaø
LM.
(b) Caùc taùc ñoäng
cuûa chính saùch tieàn
teä ñoái vôùi saûn löôïng
phuï thuoäc raát nhieàu Saûn löôïng hieän taïi, Y
vaøo vieäc lieäu chính
saùch tieàn teä coù taùc
ñoäng ñeán caùc kyø
voïng khoâng vaø taùc
ñoäng nhö theá naøo.
Saûn löôïng hieän taïi, Y

Chapter 17
Nhöng coù phaûi laø hôïp lyù khi ta giaû ñònh raèng caùc kyø voïng khoâng bò
taùc ñoäng bôûi chính saùch tieàn teä môû roäng? Phaûi chaêng khoâng coù
khaû naêng laø khi Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang giaûm laõi suaát hieän taïi
thì caùc thò tröôøng taøi chính cuõng döï ñoaùn caùc laõi suaát thaáp hôn
Neáu gia taêng tieàn trong töông lai, cuøng vôùi saûn löôïng töông lai cao hôn ñöôïc kích
daãn tôùi gia taêng thích bôûi laõi suaát töông lai thaáp hôn naøy? Ñieàu gì xaûy ra neáu caùc
trong Y’e vaø giaûm thò tröôøng naøy döï ñoaùn nhö vaäy? Vôùi laõi suaát hieän taïi cho tröôùc,
suùt trong re, thì
caùc vieãn caûnh veà laõi suaát töông lai thaáp hôn vaø saûn löôïng töông lai
ñöôøng IS dòch
chuyeån sang phaûi, cao hôn ñeàu laøm taêng chi tieâu vaø saûn löôïng; chuùng dòch chuyeån
daãn tôùi gia taêng lôùn ñöôøng IS sang phaûi, töø IS sang IS”. Traïng thaùi caân baèng ñöôïc cho
hôn trong Y. taïi ñieåm C. Do ñoù, maëc duø taùc ñoäng tröïc tieáp cuûa söï môû roäng tieàn
ñoái vôùi saûn löôïng laø nhoû, nhöng moät khi thay ñoåi trong caùc kyø voïng
ñöôïc tính ñeán thì taùc ñoäng toång hôïp lôùn hôn nhieàu.
TIEÂU ÑIEÅM
Caùc Kyø voïng Hôïp lyù
Ña soá caùc nhaø kinh teá hoïc ngaøy nay thöôøng ñoäng trong caùc bieán hieän taïi): nhöõng
giaûi quyeát caùc moâ hình cuûa hoï vôùi giaû ñònh dòch chuyeån trong caùc kyø voïng ñöôïc
veà caùc kyø voïng hôïp lyù. Nhöng trong quaù coi laø quan troïng nhöng noùi chung laø
khöù, ñieàu naøy ñaõ khoâng luoân luoân xaûy ra. khoâng giaûi thích ñöôïc.
Quaû thöïc, 25 naêm vöøa qua trong nghieân 2. Caùch thöù hai nhö laø caùc qui taéc nhìn veà
cöùu kinh teá vó moâ thöôøng ñöôïc goïi laø cuoäc quaù khöù ñôn giaûn. Ví duï, caùc nhaø kinh
caùch maïng cuûa “caùc kyø voïng hôïp lyù”. teá vó moâ thöôøng giaû ñònh laø ngöôøi ta coù
Taàm quan troïng cuûa caùc kyø voïng laø caùc kyø voïng thích nghi, ñoù laø ngöôøi ta
moät chuû ñeà cuõ trong kinh teá hoïc vó moâ. giaû ñònh neáu thu nhaäp cuûa mình ñaõ taêng
Nhöng cho tôùi ñaàu nhöõng naêm 1970, caùc nhanh trong quaù khöù thì noù seõ tieáp tuïc
nhaø kinh teá vó moâ môùi nghó tôùi caùc kyø nhö vaäy trong töông lai, ngöôøi ta ñieàu
voïng theo moät trong hai caùch: chænh taêng leân caùc kyø voïng cuûa mình veà
1. Moät caùch nhö laø tính khí soâi noåi (cuûa laïm phaùt töông lai neáu ñaõ tieân ñoaùn
caùc nhaø doanh nghieäp) (thuaät ngöõ naøy chöa ñuû trong quaù khöù, v.v.
xuaát phaùt töø moät caùch dieãn ñaït maø Vaøo ñaàu nhöõng naêm 1970, moät nhoùm
Keynes ñöa ra trong Lyù thuyeát Chung caùc nhaø kinh teá hoïc vó moâ daãn ñaàu bôûi
ñeå chæ caùc vaän ñoäng trong ñaàu tö Robert Lucas vaø Thomas Sargent laäp
khoâng theå giaûi thích ñöôïc bôûi caùc vaän luaän raèng nhöõng giaû ñònh naøy khoâng ñaùnh

Chapter 17
giaù ñuùng caùch thöùc ngöôøi ta hình thaønh chính saùch cuûa hoï. Ñieàu naøy khoâng phaûi
caùc kyø voïng (Robert Lucas nhaän ñöôïc vì hoï tin raèng ngöôøi ta luoân luoân coù caùc
giaûi Nobel naêm 1995 vì coâng trình cuûa kyø voïng hôïp lyù. Chaéc chaén laø coù nhöõng
oâng veà caùc kyø voïng). Hoï ñaõ laäp luaän thôøi gian maø ngöôøi ta, caùc haõng hoaëc
raèng khi suy nghó veà nhöõng taùc ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi vaø toå chöùc tham gia thò
caùc chính saùch thay theá khaùc nhau, caùc tröôøng taøi chính khoâng thaáy ñöôïc hieän
nhaø kinh teá neân giaû ñònh raèng ngöôøi ta coù thöïc vaø trôû neân quaù laïc quan hoaëc quaù bi
caùc kyø voïng hôïp lyù, raèng ngöôøi ta nhìn veà quan. Nhöng nhöõng thôøi gian naøy laø
töông lai vaø coá gaéng heát söùc trong vieäc ngoaïi leä chöù khoâng phaûi laø leä thöôøng, vaø
tieân ñoaùn noù. Ñieàu naøy khoâng gioáng nhö duø sao thì cuõng khoâng roõ lieäu caùc nhaø
vieäc giaû ñònh raèng ngöôøi ta bieát tröôùc kinh teá coù theå noùi nhieàu veà nhöõng thôøi
töông lai, maø laø hoï söû duïng thoâng tin maø gian naøy hay khoâng.
hoï coù theo caùch toát nhaát coù theå. Trong vieäc suy nghó veà caùc taùc ñoäng
Söû duïng caùc moâ hình kinh teá vó moâ coù khaû naêng xaûy ra cuûa moät chính saùch
thoâng duïng cuûa thôøi ñoù, Lucas vaø Sargent kinh teá cuï theå, giaû ñònh toát nhaát ta coù theå
ñaõ chæ ra vieäc thay theá caùc giaû ñònh truyeàn ñöa ra döôøng nhö laø caùc thò tröôøng taøi
thoáng veà hình thaønh caùc kyø voïng baèng giaû chính, ngöôøi ta vaø caùc haõng seõ coá gaéng
ñònh veà caùc kyø voïng hôïp lyù coù theå thay ñoåi heát söùc ñeå tìm ra nhöõng yù nghóa aûnh
moät caùch cô baûn caùc keát quaû ra sao. Ví höôûng cuûa noù. Vieäc thieát keá chính saùch
duï, chuùng ta thaáy trong Chöông 9 Lucas döïa treân giaû ñònh raèng moïi ngöôøi seõ
ñaõ thaùch ñoá quan ñieåm cho raèng vieäc giaûm phaïm phaûi caùc sai laàm coù tính heä thoáng
laïm phaùt nhaát thieát ñoøi hoûi gia taêng thaát khi phaûn öùng vôùi noù laø thieáu khoân ngoan.
nghieäp trong moät thôøi gian nhö theá naøo. Theá thì vì sao phaûi tôùi taän nhöõng naêm
OÂng laäp luaän theo giaû ñònh veà caùc kyø voïng 1970 caùc kyø voïng hôïp lyù môùi trôû neân moät
hôïp lyù, moät chính saùch giaûm laïm phaùt giaû ñònh chuaån trong kinh teá hoïc vó moâ?
ñaùng tin caäy coù theå laøm giaûm laïm phaùt maø Phaàn lôùn laø do caùc vaán ñeà kyõ thuaät. Theo
khoâng caàn baát cöù gia taêng thaát nghieäp naøo. caùc kyø voïng hôïp lyù, ñieàu xaûy ra hoâm nay
Moät caùch toång quaùt hôn, nghieân cöùu cuûa phuï thuoäc vaøo caùc kyø voïng veà ñieàu seõ
Lucas vaø Sargent cho thaáy caàn phaûi coù söï xaûy ra trong töông lai. Nhöng ñieàu xaûy ra
suy nghó laïi hoaøn toaøn veà caùc moâ hình trong töông lai laïi phuï thuoäc vaøo ñieàu xaûy
kinh teá vó moâ döôùi giaû ñònh veà caùc kyø ra hoâm nay. Thaønh coâng cuûa Lucas vaø
voïng hôïp lyù, vaø ñoù laø ñieàu ñaõ xaûy ra keå töø Sargent trong vieäc thuyeát phuïc ña soá caùc
khi ñoù. nhaø kinh teá hoïc vó moâ söû duïng caùc kyø
Haàu heát caùc nhaø kinh teá hoïc ngaøy nay voïng hôïp lyù khoâng nhöõng baét nguoàn töø
söû duïng giaû ñònh veà caùc kyø voïng hôïp lyù ñieåm maïnh trong lyù leõ thuyeát phuïc cuûa
nhö laø moät giaû ñònh höõu hieäu trong caùc hoï, maø coøn töø vieäc chæ ra ñieàu naøy thöïc
moâ hình cuûa hoï vaø trong caùc phaân tích söï coù theå ñöôïc thöïc hieän ra sao. Keå töø
Chapter 17
ñoù, phaàn lôùn tieán boä ñaõ ñöôïc thöïc hieän moät moâ hình nhö vaäy trong Chöông 7.
trong vieäc phaùt trieån caùc phöông phaùp Chuùng ta seõ xem moät ví duï khaùc trong
giaûi quyeát caùc moâ hình ngaøy caøng lôùn. Chöông 25).
Ngaøy nay, nhieàu moâ hình kinh teá vó moâ
lôùn ñöôïc giaûi quyeát vôùi caùc kyø voïng hôïp
lyù. (Toâi ñaõ trình baøy moät moâ phoûng töø
Toùm taét: Chuùng ta vöøa hoïc moät baøi hoïc quan troïng. Caùc taùc
ñoäng cuûa chính saùch tieàn teä (thuoäc baát cöù theå loaïi naøo cuûa chính
saùch kinh teá vó moâ ñoái vôùi vaán ñeà naøy) phuï thuoäc moät caùch coát yeáu
vaøo taùc ñoäng cuûa chuùng ñoái vôùi caùc kyø voïng. Neáu moät chính saùch
môû roäng tieàn teä laøm cho caùc nhaø ñaàu tö taøi chính, caùc haõng vaø
nhöõng ngöôøi tieâu duøng ñieàu chænh laïi caùc kyø voïng cuûa hoï veà laõi
suaát vaø saûn löôïng töông lai, thì caùc taùc ñoäng cuûa chính saùch môû
roäng tieàn teä ñoái vôùi saûn löôïng coù theå raát lôùn. Nhöng neáu caùc kyø
voïng vaãn khoâng ñoåi, thì caùc taùc ñoäng cuûa chính saùch môû roäng tieàn
teä ñoái vôùi saûn löôïng seõ nhoû.
Vieäc noùi raèng taùc ñoäng cuûa chính saùch phuï thuoäc vaøo taùc ñoäng
cuûa noù ñoái vôùi caùc kyø voïng khoâng ñoàng nghóa vôùi vieäc noùi raèng baát
cöù ñieàu gì cuõng coù theå xaûy ra. Caùc kyø voïng khoâng phaûi laø tuøy tieän.
Moät nhaø quaûn lyù quyõ ñang quyeát ñònh lieäu neân ñaàu tö vaøo caùc coå
phieáu hay caùc traùi phieáu, moät haõng ñang nghó xem lieäu coù neân xaây
döïng moät nhaø maùy môùi hay khoâng, moät ngöôøi tieâu duøng ñang nghó
xem anh ta neân tieát kieäm bao nhieâu cho thôøi kyø höu trí – taát caû cho
ta raát nhieàu suy nghó veà nhöõng gì coù theå xaûy ra trong töông lai.
Chuùng ta coù theå nghó tôùi chuùng nhö laø vieäc hình thaønh caùc kyø voïng
veà töông lai baèng caùch ñaùnh giaù ñöôøng loái coù theå xaûy ra cuûa chính
saùch trong töông lai vaø sau ñoù tìm ra caùc yù nghóa ñoái vôùi hoaït ñoäng
töông lai. Neáu hoï khoâng töï mình laøm ñieàu ñoù – chaéc chaén laø haàu
heát chuùng ta khoâng daønh thôøi gian cuûa chuùng ta ñeå giaûi caùc moâ
hình kinh teá vó moâ tröôùc khi ñöa ra caùc quyeát ñònh – thì hoï seõ laøm
nhö vaäy moät caùch giaùn tieáp baèng caùch xem TV vaø ñoïc caùc baûn tin
vaø baùo môùi, maø chính chuùng laïi döïa treân caùc döï baùo cuûa caùc nhaø
döï baùo coâng vaø tö nhaân. Caùc nhaø kinh teá hoïc goïi caùc kyø voïng
ñöôïc hình thaønh theo kieåu nhìn veà töông lai naøy laø caùc kyø voïng
hôïp lyù. Vieäc ñöa vaøo aùp duïng giaû ñònh veà caùc kyø voïng hôïp lyù naøy
laø moät trong nhöõng phaùt trieån quan troïng nhaát cuûa kinh teá hoïc vó

Chapter 17
moâ trong 25 naêm qua vaø ñöôïc thaûo luaän theâm trong hoäp Tieâu ñieåm
“Caùc Kyø voïng Hôïp lyù” ôû trang 11 (trang 333 trong saùch tieáng Anh)
Chuùng ta coù theå quay trôû laïi vaø suy nghó veà nhöõng yù nghóa cuûa
caùc kyø voïng hôïp lyù trong tröôøng hôïp chính saùch môû roäng tieàn teä
maø ta vöøa nghieân cöùu. Seõ coøn thuù vò hôn nöõa khi thöïc hieän ñieàu
naøy trong boái caûnh coù söï thay ñoåi chính saùch thu chi ngaân saùch, vaø
chuùng ta chuyeån sang ñieàu ñoù ngay baây giôø.
17–3 Caét Giaûm Thaâm huït Ngaân saùch, Caùc Kyø voïng
Haõy xem phaân tích
veà caùc taùc ñoäng vaø Saûn löôïng
ngaén haïn vaø trung
haïn trong phaàn 7-5, Haõy nhôù laïi caùc keát luaän chuùng ta ñaõ ñaït ñöôïc ôû phaàn coát loõi veà
vaø phaân tích veà nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc caét giaûm thaâm huït ngaân saùch:
nhöõng taùc ñoäng daøi
• Trong trung haïn vaø daøi haïn, vieäc caét giaûm thaâm huït ngaân saùch
haïn trong phaàn 11-2
– thoâng qua taùc coù khaû naêng coù lôïi cho neàn kinh teá. Trong trung haïn, thaâm huït
ñoäng ñeán tyû leä tieát ngaân saùch ít hôn daãn tôùi ñaàu tö cao hôn. Trong daøi haïn, ñaàu tö
kieäm vaø sau ñoù, tyû cao hôn chuyeån thaønh saûn löôïng cao hôn.
leä tieát kieäm taùc
ñoäng ñeán tích luõy
• Tuy nhieân, trong ngaén haïn, tröø tröôøng hôïp ñöôïc buø tröø bôûi söï môû
voán. roäng tieàn teä, vieäc caét giaûm thaâm huït ngaân saùch daãn ñeán caét giaûm
chi tieâu, vaø do ñoù daãn ñeán thu heïp saûn löôïng.
Chính taùc ñoäng baát lôïi trong ngaén haïn naøy – ngoaøi tính khoâng
ñöôïc öa thích cuûa söï gia taêng thueá hoaëc söï caét giaûm caùc khoaûn
chuyeån giao hoaëc caùc chöông trình chính phuû khaùc – thöôøng ngaên
trôû caùc chính phuû khaéc phuïc tình traïng thaâm huït ngaân saùch cuûa hoï:
vì sao laïi chaáp nhaän ruûi ro veà tình traïng suy thoaùi baây giôø vì nhöõng
lôïi ích chæ phaùt sinh trong töông lai?
Tuy nhieân, trong 10 naêm qua, nhieàu nhaø kinh teá ñaõ nghi ngôø keát
luaän naøy, vaø ñaõ cho raèng caét giaûm thaâm huït ngaân saùch coù theå thöïc
söï laøm taêng saûn löôïng ngay caû trong ngaén haïn. Laäp luaän cô baûn cuûa
hoï ñôn giaûn laø: neáu ngöôøi ta tính ñeán caùc taùc ñoäng coù lôïi trong töông
lai cuûa vieäc caét giaûm thaâm huït ngaân saùch, thì caùc kyø voïng cuûa hoï veà
töông lai coù theå caûi thieän ñuû ñeå daãn ñeán gia taêng chöù khoâng phaûi suït
giaûm trong chi tieâu hieän taïi, vaø vì theá daãn ñeán gia taêng saûn löôïng
hieän taïi. Phaàn naøy trình baøy laäp luaän cuûa hoï moät caùch chính thöùc
hôn. Hoäp Toaøn caàu “Caét giaûm Thaâm huït Ngaân saùch Coù theå Daãn

Chapter 17
tôùi Môû roäng Saûn löôïng khoâng? Ví duï cuûa Ireland vaøo nhöõng naêm
1980” toång keát moät soá baèng chöùng haäu thuaãn.
Giaû ñònh neàn kinh teá ñöôïc moâ taû bôûi phöông trình (17.4) ñoái
vôùi quan heä IS vaø phöông trình (17.5) ñoái vôùi quan heä LM. Baây
giôø giaû söû chính phuû coâng boá moät chöông trình caét giaûm thaâm huït
ngaân saùch, thoâng qua giaûm thieåu trong caû chi tieâu hieän taïi G vaø chi
tieâu trong töông lai G’e. Ñieàu gì seõ xaûy ra ñoái vôùi saûn löôïng trong
giai ñoaïn naøy?
Vai troø cuûa Caùc Kyø voïng veà Töông lai

Ñaàu tieân giaû söû raèng caùc kyø voïng veà saûn löôïng töông lai (Y’e) vaø
laõi suaát töông lai (r’e) khoâng thay ñoåi. Trong tröôøng hôïp naøy, giaûm
thieåu chi tieâu cuûa chính phuû trong giai ñoaïn hieän nay daãn ñeán dòch
chuyeån cuûa ñöôøng IS sang traùi, vaø do ñoù ñeán giaûm suùt trong saûn
löôïng caân baèng. Vì vaäy vaán ñeà coù tính quyeát ñònh laø: ñieàu gì xaûy
ra vôùi caùc kyø voïng. Ñeå traû lôøi, chuùng ta haõy trôû laïi vôùi nhöõng gì
chuùng ta ñaõ hoïc ñöôïc trong phaàn coát loõi veà caùc taùc ñoäng cuûa caét
giaûm thaâm huït ngaân saùch trong trung haïn vaø daøi haïn:
• Trong trung haïn, caét giaûm thaâm huït khoâng taùc ñoäng ñeán saûn
löôïng. Tuy nhieân, noù daãn tôùi laõi suaát thaáp hôn, vaø ñaàu tö cao
hôn. Ñoù laø hai trong caùc baøi hoïc chính cuûa Chöông 7. Haõy xem
laïi loâgic ñaèng sau moãi baøi hoïc.
Haõy nhôù laïi khi chuùng ta xeùt thôøi trung haïn, chuùng ta boû qua
caùc taùc ñoäng cuûa tích luõy voán ñoái vôùi saûn löôïng. Do ñoù, trong
trung haïn, möùc saûn löôïng töï nhieân phuï thuoäc vaøo möùc naêng suaát
(coi nhö ñaõ cho tröôùc) vaø vaøo möùc vieäc laøm töï nhieân. Möùc vieäc
laøm töï nhieân phuï thuoäc vaøo tyû leä thaát nghieäp töï nhieân. Neáu chi
tieâu cuûa chính phuû vaøo haøng hoùa vaø dòch vuï khoâng taùc ñoäng ñeán
tyû leä thaát nghieäp töï nhieân – vaø khoâng coù lyù do hieån nhieân naøo ñeå
noù phaûi taùc ñoäng – thì caùc thay ñoåi trong chi tieâu seõ khoâng taùc
ñoäng ñeán möùc saûn löôïng töï nhieân. Do ñoù, caét giaûm thaâm huït
ngaân saùch khoâng taùc ñoäng ñeán möùc saûn löôïng trong trung haïn.
Baây giôø haõy nhôù laïi raèng saûn löôïng phaûi baèng chi tieâu, maø
chi tieâu naøy laø toång cuûa chi tieâu coâng vaø tö nhaân. Vôùi ñieàu kieän
saûn löông khoâng ñoåi vaø chi tieâu coâng laø thaáp hôn, thì chi tieâu tö

Chapter 17
nhaân phaûi cao hôn. Ñieàu naøy ñoøi hoûi laõi suaát thaáp hôn: laõi suaát
thaáp hôn daãn ñeán ñaàu tö cao hôn, vaø do ñoù ñeán chi tieâu tö nhaân
Trong trung haïn: Y cao hôn, maø noù buø tröø söï giaûm thieåu trong chi tieâu coâng vaø laøm
khoâng thay ñoåi, I↑ cho saûn löôïng khoâng ñoåi.
• Trong daøi haïn – töùc laø coù tính ñeán caùc taùc ñoäng cuûa tích luõy voán
ñoái vôùi saûn löôïng – ñaàu tö cao hôn daãn ñeán tröõ löôïng (löôïng toàn)
voán lôùn hôn, vaø do ñoù möùc saûn löôïng cao hôn.
Trong daøi haïn, Ñaây laø baøi hoïc chính cuûa Chöông 11. Tyû leä saûn löôïng ñöôïc tieát
I↑ ⇒ K↑ ⇒ Y↑ kieäm (hoaëc ñöôïc ñaàu tö; hai ñaïi löôïng naøy phaûi baèng nhau ñeå thò
tröôøng haøng hoùa ñaït ñöôïc traïng thaùi caân baèng) caøng cao, thì tröõ
löôïng (löôïng toàn) voán caøng lôùn, vaø do ñoù möùc saûn löôïng trong
daøi haïn caøng cao.
Neáu ngöôøi ta, caùc haõng vaø nhöõng ngöôøi vaø toå chöùc tham gia thò
tröôøng taøi chính coù caùc kyø voïng hôïp lyù thì khi phaûn öùng tröôùc coâng
boá veà caét giaûm thaâm huït ngaân saùch, hoï seõ kyø voïng nhöõng phaùt
trieån naøy seõ xaûy ra trong töông lai. Do ñoù, hoï seõ ñieàu chænh kyø
voïng cuûa mình veà saûn löôïng töông lai (Y’e) taêng leân, vaø ñieàu chænh
kyø voïng cuûa mình veà laõi suaát töông lai (r’e) giaûm xuoáng.
Trôû laïi vôùi Giai ñoaïn Hieän taïi

Baây giôø chuùng ta coù theå trôû laïi vôùi caâu hoûi laø ñieàu gì xaûy ra trong
giai ñoaïn naøy khi phaûn öùng tröôùc vieäc coâng boá vaø khôûi ñaàu cuûa
chöông trình caét giaûm thaâm huït ngaân saùch. Hình 17-3 veõ caùc
ñöôøng IS vaø LM ñoái vôùi giai ñoaïn hieän taïi. Trong vieäc phaûn öùng
tröôùc coâng boá caét giaûm thaâm huït, hieän coù 3 yeáu toá laøm dòch chuyeån
ñöôøng IS:
• Chi tieâu cuûa chính phuû hieän taïi (G) giaûm xuoáng, laøm dòch
chuyeån ñöôøng IS sang traùi. Vôùi laõi suaát cho tröôùc, giaûm suùt chi
tieâu cuûa chính phuû daãn ñeán giaûm suùt chi tieâu vaø saûn löôïng.

Chapter 17
HÌNH 17–3
Caùc Taùc ñoäng cuûa
Caét Giaûm Thaâm
huït Ngaân saùch ñoái

vôùi Saûn löôïng
Hieän taïi
Khi tính ñeán caû taùc
ñoäng cuûa noù ñoái vôùi
caùc kyø voïng, thì suùt
giaûm chi tieâu cuûa
chính phuû khoâng
nhaát thieát daãn ñeán Saûn löôïng hieän taïi, Y
suùt giaûm saûn löôïng.
• Saûn löôïng töông lai kyø voïng (Y’e) taêng leân, laøm dòch chuyeån
ñöôøng IS sang phaûi. Vôùi laõi suaát cho tröôùc, gia taêng saûn löôïng
töông lai kyø voïng daãn ñeán gia taêng chi tieâu tö nhaân, laøm taêng
saûn löôïng.
• Laõi suaát töông lai kyø voïng giaûm xuoáng, laøm dòch chuyeån ñöôøng
IS sang phaûi. Vôùi laõi suaát hieän taïi cho tröôùc, giaûm suùt laõi suaát
töông lai kyø voïng kích thích chi tieâu vaø laøm taêng saûn löôïng.
Taùc ñoäng roøng cuûa ba dòch chuyeån naøy cuûa ñöôøng IS laø gì?
Taùc ñoäng cuûa caùc kyø voïng ñoái vôùi chi tieâu tieâu duøng vaø ñaàu tö coù
theå buø tröø vöøa ñuû cho giaûm suùt trong chi tieâu cuûa chính phuû khoâng?
Chuùng ta khoâng theå noùi nhöõng dòch chuyeån naøo seõ chi phoái vaø lieäu
saûn löôïng seõ taêng leân hay giaûm xuoáng khi khoâng coù theâm raát nhieàu
thoâng tin veà hình daùng chính xaùc cuûa ñöôøng bieåu dieãn caùc quan heä
IS vaø LM vaø veà caùc chi tieát cuûa chöông trình caét giaûm thaâm huït
ngaân saùch. Nhöng phaân tích cuûa chuùng ta cho ta thaáy raèng caû hai
tröôøng hôïp ñeàu coù theå xaûy ra, raèng saûn löôïng coù theå taêng leân khi
phaûn öùng tröôùc caét giaûm thaâm huït ngaân saùch. Vaø noù cho ta moät ít
gôïi yù veà vaán ñeà khi naøo ñieàu naøy coù theå xaûy ra.
Löu yù raèng giaûm suùt trong chi tieâu chính phuû hieän taïi (G) caøng
nhoû, thì taùc ñoäng coù haïi ñoái vôùi tieâu duøng hoâm nay caøng nhoû.
Cuõng löu yù raèng giaûm suùt trong chi tieâu chính phuû töông lai kyø

Chapter 17

Caét Giaûm Thaâm huït Ngaân saùch Coù theå Daãn ñeán Môû roäng Saûn löôïng khoâng?
Ví duï veà Ireland trong nhöõng naêm 1980.
Ireland ñaõ traûi qua hai chöông trình caét möùc ñoä hoaït ñoäng kinh teá, thaáp hôn
giaûm thaâm huït ngaân saùch quan troïng möùc döï ñoaùn. Möùc caét giaûm thaâm huït
trong nhöõng naêm 1980. thöïc söï, ñöôïc chæ ra trong doøng 1, chæ
coù 3,5% cuûa GDP. Vaø keát quaû cuûa
• Chöông trình thöù nhaát baét ñaàu vaøo vieäc tieáp tuïc coù caùc möùc thaâm huït cao
naêm 1982. Trong naêm1981, thaâm huït vaø taêng tröôûng GDP thaáp laø söï gia
ngaân saùch ñaõ ñaït tôùi möùc raát cao laø taêng theâm nöõa tyû soá nôï treân GDP, leân
13,0% cuûa GDP. ñeán 97% trong naêm 1984.
Nôï cuûa chính phuû, ñoù laø haäu quaû • Moät noã löïc thöù hai ñöôïc thöïc hieän, baét
cuûa vieäc tích luõy caùc khoaûn thaâm huït ñaàu vaøo thaùng 2/1987. Neàn kinh teá
hieän taïi vaø trong quaù khöù, ôû möùc 77% vaãn ôû tình traïng raát keùm. Thaâm huït
cuûa GDP, cuõng laø moät möùc raát cao. naêm 1986 laø 10,7% cuûa GDP; nôï ôû
Chính phuû roõ raøng phaûi laáy laïi quyeàn möùc 116% cuûa GDP, moät möùc cao kyû
kieåm soaùt tình hình taøi chính cuûa luïc taïi Chaâu AÂu vaøo thôøi gian ñoù.
mình. Trong suoát ba naêm sau, chính Chöông trình caét giaûm thaâm huït môùi
phuû baét ñaàu moät chöông trình caét naøy khaùc vôùi chöông trình thöù nhaát.
giaûm thaâm huït, chuû yeáu döïa treân vieäc Troïng taâm laø giaûm bôùt vai troø cuûa
gia taêng thueá. Ñoù laø moät chöông trình chính phuû vaø giaûm thieåu chi tieâu cuûa
ñaày tham voïng: neáu nhö saûn löôïng chính phuû chöù khoâng phaûi laø gia taêng
vaãn tieáp tuïc taêng tröôûng vôùi tyû leä bình thueá. Gia taêng thueá trong chöông
thöôøng cuûa noù, thì chöông trình leõ ra trình naøy ñaït ñöôïc thoâng qua vieäc caûi
ñaõ giaûm thaâm huït bôùt ñi 5% cuûa GDP. caùch thueá, môû roäng theâm cô sôû thueá,
Nhöõng caùc keát quaû thaät laø aûm chöù khoâng coù gia taêng trong thueá suaát
ñaïm. Nhö ñöôïc chæ ra trong doøng 2 bieân teá (thueá suaát cao nhaát) ñoái vôùi
cuûa Baûng 1, taêng tröôûng saûn löôïng thu nhaäp. Moät laàn nöõa chöông trình
thaáp trong naêm 1982, vaø aâm trong naøy cuõng ñaày tham voïng: neáu nhö saûn
naêm 1983. Taêng tröôûng thaáp ñöôïc ñi löôïng vaãn taêng tröôûng vôùi tyû leä bình
keøm bôûi gia taêng lôùn trong thaát thöôøng cuûa noù, thì giaûm thaâm huït leõ ra
nghieäp, töø 9,5% trong naêm 1981 leân ñaõ laø 6,4% cuûa GDP.
ñeán 15% trong naêm 1984 (doøng 3). Caùc keát quaû khoâng theå khaùc xa hôn
Do taêng tröôûng saûn löôïng thaáp, neân nöõa so vôùi nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc
caùc soá thu thueá, voán phuï thuoäc vaøo trong chöông trình thöù nhaát. Caùc naêm

Chapter 17
1987 tôùi 1989 ñaùnh daáu moät giai ñoaïn thöôøng hoaëc laø aâm, thì tyû leä tieát kieäm
taêng tröôûng maïnh, vôùi taêng tröôûng thöôøng giaûm xuoáng. Baây giôø haõy nhìn
GDP trung bình vöôït quaù 5%. Tyû leä vaøo doøng 4 cuûa baûng naøy xem ñieàu gì ñaõ
thaát nghieäp ñöôïc giaûm ñi 2%. Do taêng xaûy ra töø 1981 tôùi 1984: maëc duø taêng
tröôûng saûn löôïng maïnh meõ, caùc soá thu tröôûng thaáp trong suoát giai ñoaïn naøy vaø
thueá maïnh hôn möùc döï ñoaùn, vaø thaâm moät cuoäc suy thoaùi trong naêm 1983,
huït ñaõ ñöôïc giaûm gaàn 9% cuûa GDP. nhöng tyû leä tieát kieäm cuûa hoä gia ñình thöïc
Nhieàu nhaø kinh teá hoïc ñaõ laäp luaän söï ñaõ taêng leân moät ít. Noùi caùch khaùc,
raèng söï khaùc nhau noåi baät giöõa caùc keát ngöôøi ta giaûm tieâu duøng cuûa mình nhieàu
quaû cuûa hai chöông trình naøy coù theå ñöôïc hôn möùc giaûm suùt trong thu nhaäp khaû
qui veà phaûn öùng khaùc nhau cuûa caùc kyø duïng. Ñeå laøm nhö vaäy, hoï haún laø raát bi
voïng trong töøng tröôøng hôïp. Hoï cho raèng quan veà töông lai.
troïn goùi thöù nhaát, ñöôïc taäp trung vaøo vieäc Baây giôø haõy quay sang giai ñoaïn töø
gia taêng thueá vaø ñaõ khoâng laøm thay ñoåi 1986 tôùi 1989. Trong giai ñoaïn naøy, neàn
ñieàu maø nhieàu ngöôøi thaáy nhö laø vai troø kinh teá ñaõ taêng tröôûng maïnh moät caùch baát
quaù lôùn cuûa chính phuû trong neàn kinh teá. thöôøng. Cuõng vôùi laäp luaän nhö ôû ñoaïn
Troïn goùi thöù hai, vôùi troïng taâm nhaèm caét treân, chuùng ta chaéc ñaõ kyø voïng tieâu duøng
giaûm chi tieâu vaø caûi caùch thueá, ñaõ coù taùc seõ taêng leân ít maïnh hôn, vaø do ñoù tyû leä tieát
ñoäng tích cöïc lôùn hôn nhieàu ñoái vôùi caùc kieäm seõ taêng leân. Thay vì nhö theá, noù ñaõ
kyø voïng vaø do ñoù ñoái vôùi saûn löôïng. giaûm ñi raát maïnh, töø 15,7% trong naêm
Hoï coù ñuùng khoâng? Moät bieán soá laø tyû 1986 xuoáng coøn 12,6% trong naêm 1989.
leä tieát kieäm cuûa hoä gia ñình (ñöôïc ñònh Ngöôøi tieâu duøng haún ñaõ trôû neân laïc quan
nghóa laø thu nhaäp khaû duïng tröø tieâu duøng hôn nhieàu veà töông lai môùi taêng tieâu duøng
chia cho thu nhaäp khaû duïng) cho thaáy cuûa hoï nhieàu hôn möùc gia taêng trong thu
moät caùch maïnh meõ raèng caùc kyø voïng quaû nhaäp khaû duïng theo caùch nhö vaäy.
thöïc laø moät phaàn quan troïng cuûa caâu Khaùc bieät trong vieäc ñieàu chænh caùc
chuyeän. Ñeå giaûi thích haønh vi cuûa tyû leä kyø voïng trong hai giai ñoaïn naøy coù theå
tieát kieäm, haõy nhôù laïi caùc baøi hoïc töø ñöôïc quy hoaøn toaøn cho caùc khaùc bieät
Chöông 16 veà haønh vi tieâu duøng. Khi thu trong hai chöông trình caét giaûm thaâm huït
nhaäp khaû duïng taêng chaäm moät caùch baát ngaân saùch naøy khoâng? Caâu traû lôøi gaàn
thöôøng hoaëc giaûm xuoáng – nhö noù xaûy ra nhö chaéc chaén laø khoâng theå. Chính saùch
trong giai ñoaïn suy thoaùi – tieâu duøng tieàn teä ñaõ khoâng nhö nhau trong hai giai
thöôøng taêng chaäm laïi hoaëc giaûm ñi ít hôn ñoaïn naøy. Quan troïng hôn laø Ireland
laø thu nhaäp khaû duïng, do ngöôøi ta kyø ñang thay ñoåi treân nhieàu phöông dieän vaøo
voïng moïi vieäc seõ toát leân trong töông lai. thôøi gian xaûy ra chöông trình caét giaûm
Noùi caùch khaùc, khi taêng tröôûng cuûa thu thaâm huït ngaân saùch thöù hai. Saûn löôïng
nhaäp khaû duïng thaáp moät caùch khoâng bình taêng leân nhanh hôn nhieàu so vôùi tieàn
Chapter 17
coâng thöïc, laøm giaûm chi phí veà lao ñoäng thôøi kyø môû roäng saûn löôïng maïnh meõ, chöù
cuûa caùc haõng. Ñöôïc loâi cuoán bôûi vieäc khoâng phaûi bôûi thôøi kyø suy thoaùi ñöôïc moâ
giaûm thueá, chi phí veà lao ñoäng thaáp vaø hình cô baûn IS–LM tieân ñoaùn.
moät löïc löôïng lao ñoäng coù trình ñoä giaùo
Taøi lieäu tham khaûo
duïc cao, nhieàu haõng nöôùc ngoaøi ñaõ vaøo
Ireland ñeå taïo laäp caùc nhaø maùy môùi: Ñeå bieát thaûo luaän chi tieát hôn, xin haõy
nhöõng yeáu toá naøy ñoùng moät vai troø lôùn ñoïc Francesco Giavazzi vaø Marco
trong thôøi kyø môû roäng vaøo cuoái nhöõng Pagano, “Thu heïp Taøi chính Gaét gao
naêm 1980. Taêng tröôûng cuûa Ireland raát Coù theå daãn ñeán Môû roäng khoâng?
maïnh suoát töø ñoù, vôùi taêng tröôûng saûn Nhöõng Caâu chuyeän veà Hai Quoác gia
löôïng trung bình vöôït 6% keå töø naêm Nhoû ôû Chaâu AÂu”, Taïp chí Kinh teá hoïc
1990. Chaéc chaén laø thôøi kyø môû roäng keùo Vó moâ Thöôøng nieân NBER 1990, trang
daøi naøy laø do caùc yeáu toá khaùc ngoaøi chính 75–110.
saùch ngaân saùch. Daàu sao, thay ñoåi chính Moät cuoäc ñieàu tra nghieân cöùu gaàn ñaây vaø
saùch ngaân saùch trong naêm 1987 coù leõ ñaõ nhöõng ñieàu chuùng ta ñaõ hoïc ñöôïc
ñoùng vai troø trong vieäc thuyeát phuïc ngöôøi baèng caùch xem xeùt caùc chöông trình
ta, caùc haõng (bao goàm caû caùc haõng nöôùc caét giaûm thaâm huït ngaân saùch khaép theá
ngoaøi), vaø caùc thò tröôøng taøi chính raèng giôùi ñöôïc trình baøy trong John
chính phuû ñang laáy laïi quyeàn kieåm soaùt McDermott vaø Robert Westcott,
tình hình taøi chính cuûa mình. Trong baát “Phaân tích Thöïc nghieäm veà caùc Ñieàu
cöù tröôøng hôïp naøo, thöïc teá vaãn laø caét chænh Thu chi Ngaân saùch”, taøi lieäu
giaûm thaâm huït ngaân saùch ñaùng keå töø naêm laøm vieäc cuûa IMF, thaùng 6/1996
1987 tôùi 1989 ñaõ ñöôïc ñi keøm bôûi moät
BAÛNG 1: Caùc chæ soá veà thu chi ngaân saùch vaø kinh teá vó moâ khaùc, Ireland,
1981–1984 vaø 1986–1989.
1981 1982 1983 1984 1986 1987 1988 1989
1. Thaâm huït ngaân saùch (% GDP) –13,0 –13,4 –11,4 –9,5 –10,7 –8,6 –4,5 –1,8
2. Tyû leä taêng saûn löôïng (%) 3,3 2,3 –0,2 4,4 –0,4 4,7 5,2 5,8
3. Tyû leä thaát nghieäp (%) 9,5 11,0 13,5 15,0 17,1 16,9 16,3 15,1
4. Tyû leä tieát kieäm cuûa hoä gia ñình
(% cuûa thu nhaäp khaû duïng) 17,9 19,6 18,1 18,4 15,7 12,9 11,0 12,6
Nguoàn: Trieån voïng Kinh teá cuûa OEDC, Thaùng 6, 1998
voïng (G’e) caøng lôùn, thì taùc ñoäng ñoái vôùi saûn löôïng töông lai kyø
voïng vaø caùc laõi suaát töông lai kyø voïng caøng lôùn, do ñoù taùc ñoäng
thuaän lôïi ñoái vôùi chi tieâu hoâm nay caøng lôùn. Ñieàu naøy gôïi yù raèng
vieäc naïp taûi ngöôïc (backloading: ñaây laø teân goïi vieäc caét giaûm thaâm

Chapter 17
huït ngaân saùch nghieâng veà töông lai), vôùi caùc khoaûn caét giaûm nhoû
hoâm nay vaø caùc khoaûn caét giaûm lôùn hôn trong töông lai, coù nhieàu
khaû naêng daãn ñeán gia taêng saûn löôïng hôn.
Maët khaùc, vieäc naïp taûi ngöôïc (backloading) cuõng laøm naõy sinh
caùc vaán ñeà khaùc. Neáu chính phuû coâng boá söï caàn thieát phaûi thöïc
hieän caùc khoaûn caét giaûm gaây ñau ñôùn trong chi tieâu, nhöng sau ñoù
laïi trì hoaõn caùc bieän phaùp phaûi laøm tôùi moät thôøi gian naøo ñoù trong
töông lai, thì ñoä tín nhieäm (ñoä ñaùng tin caäy) cuûa chính phuû – ñoù laø
xaùc suaát ngöôøi ta caûm nhaän raèng chính phuû thöïc söï seõ laøm ñieàu ñaõ
höùa heïn – coù theå giaûm khaù nhieàu. Chính phuû caàn theå hieän moät
haønh ñoäng taïo caân baèng thaät teá nhò: caàn coù ñuû caùc khoaûn caét giaûm
trong giai ñoaïn hieän taïi ñeå toû roõ cam keát caét giaûm thaâm huït cuûa
mình vaø chöøa laõi ñuû caùc khoaûn caét giaûm cho töông lai ñeå giaûm bôùt
caùc taùc ñoäng coù haïi ñoái vôùi neàn kinh teá trong ngaén haïn.
Moät caùch toång quaùt hôn, phaân tích cuûa chuùng ta ñeà xuaát raèng
baát cöù ñieàu gì trong moät chöông trình caét giaûm thaâm huït ngaân saùch
maø caûi thieän ñöôïc caùc kyø voïng veà vieäc töông lai troâng seõ ra sao
ñeàu coù khaû naêng laøm cho caùc taùc ñoäng trong ngaén haïn cuûa vieäc caét
giaûm thaâm huït ít ñau ñôùn hôn. Haõy cho pheùp toâi ñöa ra hai ví duï.
Moät ñieàu caûnh baùo Nhöõng bieän phaùp voán ñöôïc caùc haõng vaø caùc thò tröôøng taøi
quan troïng: cho duø chính caûm nhaän laø laøm giaûm bôùt nhöõng boùp meùo hieän höõu trong
caét giaûm caùc khoaûn neàn kinh teá, coù theå caûi thieän caùc kyø voïng, vaø laøm taêng khaû naêng
trôï caáp thaát nghieäp
saûn löôïng seõ gia taêng trong ngaén haïn. Ví duï, haõy xeùt caùc khoaûn
laøm taêng saûn löôïng,
thì ñieàu naøy chaéc trôï caáp (hay phuùc lôïi) thaát nghieäp. Chuùng ta ñaõ thaáy trong Chöông
chaén khoâng haøm yù 6 raèng trôï caáp thaát nghieäp thaáp hôn seõ daãn ñeán giaûm suùt trong tyû leä
raèng caùc khoaûn trôï thaát nghieäp töï nhieân, vaø do ñoù ñeán moät möùc saûn löôïng töï nhieân cao
caáp thaát nghieäp caàn hôn. Vì vaäy, caûi caùch heä thoáng baûo hieåm xaõ hoäi maø bao goàm vieäc
ñöôïc loaïi boû. Ngay giaûm bôùt tính haøo phoùng cuûa caùc khoaûn trôï caáp thaát nghieäp, coù khaû
caû khi toång thu nhaäp
naêng seõ coù hai taùc ñoäng ñeán chi tieâu vaø do ñoù ñeán saûn löôïng trong
taêng leân, chuùng ta
vaãn phaûi lo laéng veà ngaén haïn. Moät laø taùc ñoäng coù haïi ñoái vôùi tieâu duøng cuûa ngöôøi thaát
caùc taùc ñoäng phaân nghieäp: caùc khoaûn trôï caáp thaát nghieäp thaáp hôn seõ laøm giaûm thu
phoái: tieâu duøng cuûa nhaäp cuûa hoï vaø tieâu duøng cuûa hoï. Hai laø taùc ñoäng tích cöïc ñoái vôùi
ngöôøi thaát nghieäp chi tieâu thoâng qua caùc kyø voïng: vieäc döï ñoaùn tyû leä thaát nghieäp thaáp
giaûm ñi vaø noåi ñau
hôn vaø möùc saûn löôïng cao hôn trong töông lai coù theå daãn ñeán caû
khoå gaén vôùi tình
traïng thaát nghieäp tieâu duøng cao hôn laãn ñaàu tö cao hôn. Neáu taùc ñoäng thöù hai chi
taêng leân. phoái, thì taùc ñoäng toång hôïp cuûa hai taùc ñoäng noùi treân coù theå laø gia

Chapter 17
taêng trong chi tieâu toaøn boä, laøm taêng saûn löôïng khoâng nhöõng trong
trung haïn maø caû trong ngaén haïn.
Moät ví duï khaùc laø veà moät neàn kinh teá maø trong ñoù chính phuû
treân thöïc teá ñaõ khoâng coøn kieåm soaùt ñöôïc ngaân saùch cuûa mình: chi
tieâu cuûa chính phuû cao, caùc soá thu thueá thaáp, vaø thaâm huït ngaân
Nhö chuùng ta seõ saùch raát lôùn. Trong moät moâi tröôøng nhö vaäy, moät chöông trình caét
thaáy trong Chöông giaûm thaâm huït ñaùng tin caäy cuõng coù nhieàu khaû naêng seõ laøm taêng
22, thaâm huït raát lôùn saûn löôïng trong ngaén haïn hôn. Tröôùc khi coâng boá chöông trình
thöôøng daãn ñeán
naøy, ngöôøi ta coù theå ñaõ kyø voïng seõ coù raéc roái chính trò hoaëc kinh teá
möùc taïo ra tieàn raát
cao, vaø raát nhanh lôùn trong töông lai. Vieäc coâng boá chöông trình caét giaûm thaâm huït
sau ñoù laø daãn ñeán coù leõ deã daøng traán an ngöôøi ta raèng chính phuû ñaõ laáy laïi quyeàn
laïm phaùt raát cao. kieåm soaùt vaø raèng töông lai keùm aûm ñaïm hôn laø hoï ñaõ döï ñoaùn.
Laïm phaùt raát cao Söï giaûm bôùt bi quan veà töông lai coù theå daãn ñeán gia taêng chi tieâu
khoâng nhöõng daãn vaø saûn löôïng, cho duø thueá ñöôïc taêng leân nhö laø moät phaàn cuûa
ñeán raéc roái veà kinh
chöông trình caét giaûm thaâm huït.
teá, maø coøn daãn ñeán
baát oån veà chính trò. Toùm taét: Moät chöông trình caét giaûm thaâm huït coù theå laøm taêng
saûn löôïng ngay caû trong ngaén haïn. Lieäu noù coù laøm taêng saûn löôïng
hay khoâng phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá, ñaëc bieät laø:
Haõy löu yù laø chuùng • Ñoä tín nhieäm (ñoä ñaùng tin caäy) cuûa chöông trình: trong töông lai
ta ñaõ rôøi xa ñeán chi tieâu coù ñöôïc caét giaûm hoaëc thueá coù ñöôïc gia taêng nhö ñaõ
möùc naøo khoûi caùc
coâng boá khoâng?
keát quaû cuûa Chöông
3, trong chöông naøy, • Vieäc ñònh thôøi ñieåm cuûa chöông trình: caùc khoaûn caét giaûm chi
baèng caùch löïa choïn tieâu trong töông lai lôùn tôùi möùc naøo so vôùi caùc khoaûn caét giaûm
chi tieâu vaø thueá moät
chi tieâu hieän taïi.
caùch khoân ngoan,
chính phuû coù theå ñaït • Caáu taïo cuûa chöông trình: chöông trình coù xoùa boû moät soá caùc
ñöôïc baát cöù möùc boùp meùo trong neàn kinh teá khoâng?
saûn löôïng naøo maø
chính phuû muoán. ÔÛ • Tình traïng taøi chính cuûa chính phuû ngay töø ñaàu: thaâm huït ban
ñaây, ngay caû chieàu ñaàu lôùn tôùi ñaâu? Ñaây coù phaûi laø moät chöông trình thuoäc loaïi “cô
cuûa taùc ñoäng cuûa hoäi cuoái cuøng” khoâng? Ñieàu gì xaûy ra neáu noù thaát baïi?
moät söï caét giaûm
thaâm huït ñoái vôùi Phaàn naøy giuùp baïn caûm nhaän ñöôïc caû taàm quan troïng cuûa caùc
saûn löôïng cuõng coù kyø voïng trong vieäc xaùc ñònh keát cuïc laãn khoù khaên cuûa vieäc tieân
theå khoù tieân ñoaùn ñoaùn caùc taùc ñoäng cuûa chính saùch thu chi ngaân saùch trong moät boái
ñöôïc. caûnh nhö vaäy.

Chapter 17
TOÙM TAÉT
• Chi tieâu trong thò tröôøng haøng hoùa phuï caùc nhaø ñaàu tö taøi chính khoâng coù caùc
thuoäc vaøo saûn löôïng hieän taïi cuõng nhö kyø voïng hôïp lyù nhöng giaû ñònh naøy
töông lai kyø voïng vaø vaøo laõi suaát hieän döôøng nhö laø chuaån möïc toát nhaát ñeå
taïi cuõng nhö töông lai kyø voïng. Caùc ñaùnh giaù taùc ñoäng tieàm naêng cuûa caùc
thay ñoåi trong saûn löôïng töông lai kyø chính saùch thay theá khaùc nhau. Vieäc
voïng hoaëc trong laõi suaát thöïc töông lai thieát keá moät chính saùch döïa treân giaû
kyø voïng daãn tôùi nhöõng thay ñoåi trong ñònh raèng ngöôøi ta seõ phaïm phaûi caùc
chi tieâu vaø trong saûn löôïng hoâm nay. sai laàm coù tính heä thoáng khi phaûn öùng
• Theo yù nghóa, caùc taùc ñoäng cuûa baát cöù vôùi noù chaéc chaén laø khoâng khoân
chính saùch naøo ñoái vôùi chi tieâu vaø saûn ngoan.
löôïng ñeàu phuï thuoäc vaøo vieäc lieäu • Caùc thay ñoåi trong cung tieàn taùc ñoäng
chính saùch ñoù coù taùc ñoäng ñeán nhöõng ñeán laõi suaát danh nghóa ngaén haïn.
kyø voïng veà saûn löôïng töông lai vaø laõi Tuy nhieân, chi tieâu phuï thuoäc vaøo laõi
suaát thöïc hay khoâng vaø taùc ñoäng ra suaát thöïc hieän taïi vaø töông lai kyø
sao. voïng. Do ñoù, taùc ñoäng cuûa chính saùch
• Giaû ñònh veà caùc kyø voïng hôïp lyù laø tieàn teä ñoái vôùi hoaït ñoäng kinh teá phuï
raèng ngöôøi ta, caùc haõng vaø nhöõng thuoäc moät caùch coát yeáu vaøo vieäc lieäu
ngöôøi vaø toå chöùc tham gia thò tröôøng caùc thay ñoåi trong laõi suaát danh nghóa
taøi chính hình thaønh caùc kyø voïng veà ngaén haïn coù daãn tôùi caùc thay ñoåi trong
töông lai baèng caùch ñaùnh giaù ñöôøng laõi suaát thöïc hieän taïi vaø töông lai kyø
loái cuûa chính saùch töông lai kyø voïng, voïng hay khoâng vaø taùc ñoäng ra sao?
vaø sau ñoù tìm ra nhöõng yù nghóa ñoái vôùi • Khi tính ñeán caû taùc ñoäng cuûa noù ñeán
saûn löôïng töông lai, caùc laõi suaát v.v. caùc kyø voïng, moät söï caét giaûm thaâm
Maëc duø roõ raøng laø ña soá ngöôøi ta huït ngaân saùch coù theå daãn ñeán gia taêng
khoâng töï laøm coâng vieäc naøy, nhöng chöù khoâng phaûi laø giaûm suùt trong saûn
chuùng ta coù theå nghó laø hoï laøm ñieàu löôïng. Ñoù laø do caùc kyø voïng veà saûn
naøy moät caùch giaùn tieáp baèng caùch löôïng cao hôn vaø caùc laõi suaát thaáp hôn
xem TV vaø ñoïc baùo chí, maø chính coù theå thöøa söùc buø tröø taùc ñoäng tröïc
chuùng laïi döïa treân tieân ñoaùn cuûa caùc tieáp cuûa caét giaûm thaâm huït ñoái vôùi chi
nhaø döï baùo coâng vaø tö. tieâu.
• Maëc duø chaéc chaén coù caùc tröôøng hôïp
maø trong ñoù ngöôøi ta, caùc haõng hoaëc

Chapter 17
• Toång chi tieâu tö nhaân, 328 • Caùc kyø voïng thích nghi, 333
• Tính khí soâi noåi (cuûa caùc nhaø doanh • Caùc kyø voïng hôïp lyù, 334
nghieäp), 333 • Ñoä tín nhieäm (ñoä ñaùng tin caäy), 337

Chapter 18
NEÀN KINH TEÁ MÔÛ
CHÖÔNG 18
MÔÛ CÖÛA THÒ TRÖÔØNG HAØNG HOÙA VAØ THÒ TRÖÔØNG TAØI CHÍNH
Tröôùc ñaây, chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng neàn kinh teá ñoùng cöûa – nghóa laø khoâng quan heä trao ñoåi
vôùi caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi. Chuùng ta phaûi baét ñaàu theo caùch naøy ñeå laøm cho moïi söï vieäc
ñôn giaûn vaø giuùp baïn hieåu ñöôïc nhöõng cô cheá kinh teá vó moâ cô baûn. Baây giôø, chuùng ta ñaõ saün
saøng môû cöûa neàn kinh teá. Tìm hieåu yù nghóa kinh teá vó moâ cuûa söï môû cöûa laø noäi dung cuûa
chöông naøy vaø ba chöông keá tieáp.
“Söï Môû cöûa” coù ba phöông dieän khaùc nhau:

1. Môû cöûa thò tröôøng haøng hoùa: Cô hoäi cho ngöôøi tieâu duøng vaø coâng ty löïa choïn giöõa haøng
noäi vaø haøng ngoaïi. Chaúng coù nöôùc naøo laø hoaøn toaøn khoâng coù giôùi haïn ñoái vôùi söï löïa
choïn naøy: Thaäm chí nhöõng nöôùc cam keát töï do thöông maïi nhieàu nhaát cuõng vaãn coù thueá
quan vaø haïn ngaïch ñoái vôùi ít nhaát laø moät soá maët haøng nhaäp khaåu. (Thueá quan laø thueá
ñaùnh vaøo haøng nhaäp khaåu; haïn ngaïch laø nhöõng giôùi haïn soá löôïng haøng coù theå nhaäp
khaåu.) Ñoàng thôøi, ôû haàu heát caùc nöôùc thueá quan trung bình laø thaáp vaø ñang giaûm daàn.
2. Môû cöûa thò tröôøng taøi chính: cô hoäi cho nhöõng nhaø ñaàu tö taøi chính löïa choïn giöõa taøi saûn
taøi chính trong nöôùc vaø taøi saûn taøi chính cuûa nöôùc ngoaøi. Cho maõi tôùi gaàn ñaây, thaäm chí
moät soá caùc quoác gia giaøu nhaát, chaúng haïn nhö Phaùp vaø YÙ, môùi boû nhöõng bieän phaùp kieåm
soaùt voán, ñoù laø nhöõng haïn cheá chaët cheõ ñoái vôùi caùc taøi saûn cuûa nöôùc ngoaøi maø caùc cö daân
cuûa nöôùc hoï coù theå naém giöõ, cuõng nhö nhöõng haïn cheá ñoái vôùi taøi saûn trong nöôùc maø ngöôøi
nöôùc ngoaøi coù theå naém giöõ. Nhöõng söï haïn cheá naøy ñang nhanh choùng bieán maát. Keát quaû
laø caùc thò tröôøng taøi chính treân theá giôùi ñang ngaøy caøng trôû neân hoäi nhaäp chaët cheõ hôn.
3. Môû cöûa thò tröôøng yeáu toá saûn xuaát: cô hoäi cho caùc coâng ty löïa choïn vò trí ñaët hoaït ñoäng
saûn xuaát, vaø cô hoäi cho coâng nhaân löïa choïn nôi laøm vieäc vaø quyeát ñònh lieäu hoï neân di cö
hay khoâng. ÔÛ ñaây, nhöõng xu höôùng cuõng roõ raøng. Ngaøy caøng coù nhieàu coâng ty di chuyeån
hoaït ñoäng cuûa hoï treân khaép theá giôùi ñeå taän duïng lôïi theá chi phí thaáp. Nhieàu cuoäc tranh luaän
veà Hieäp ñònh Thöông maïi Töï do Baéc Myõ (NAFTA), ñöôïc Myõ, Canada, vaø Mexico kyù
naêm 1993, taäp trung vaøo yù nghóa cuûa hieäp ñònh naøy ñoái vôùi vieäc di chuyeån vò trí saûn xuaát
cuûa caùc coâng ty Myõ sang Mexico. Di daân töø caùc nöôùc coù möùc löông thaáp sang caùc nöôùc coù
möùc löông cao laø moät vaán ñeà chính trò noùng boûng ôû nhieàu quoác gia töø Ñöùc cho tôùi Myõ.
Veà ngaén haïn vaø trung haïn – tieâu ñieåm cuûa chöông naøy vaø ba chöông keá tieáp – môû cöûa
thò tröôøng caùc yeáu toá saûn xuaát ñoùng ít vai troø hôn môû cöûa thò tröôøng haøng hoùa hay môû cöûa
thò tröôøng taøi chính. Do ñoù, toâi seõ boû qua vieäc môû cöûa thò tröôøng yeáu toá saûn xuaát, vaø ôû
ñaây chæ taäp trung vaøo hai phöông dieän ñaàu cuûa söï môû cöûa. Phaàn 18-1 xem xeùt yù nghóa
cuûa vieäc môû cöûa thò tröôøng haøng hoùa. Phaàn 18-2 xem xeùt yù nghóa cuûa vieäc môû cöûa thò
tröôøng taøi chính.
Olivier Blanchard 552 ND: Thu Trinh
HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
18-1 MÔÛ CÖÛA THÒ TRÖÔØNG HAØNG HOÙA
Hình 18-1 bieåu dieãn tieán trieån cuûa xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu cuûa Myõ,
theo tyû leä GDP, töø naêm 1929. (“Xuaát khaåu cuûa Myõ” coù nghóa laø xuaát
ñi töø nöôùc Myõ; “Nhaäp khaåu cuûa Myõ” coù nghóa laø nhaäp vaøo nöôùc
Myõ.) Vaán ñeà gaây ngaïc nhieân ôû ñaây laø nhöõng tyû leä naøy ñaõ taêng theo
thôøi gian nhö theá naøo. Chæ gaàn ñaây thoâi, vaøo thaäp nieân 60, xuaát khaåu
vaø nhaäp khaåu baèng 5% GDP, ñeán nay ñaõ leân khoaûng 12% GDP (xuaát
OÂng Smoot vaø oâng Hawley khaåu laø 11,2% vaø nhaäp khaåu laø 13%). Hieän nay, Myõ trao ñoåi haøng
noåi tieáng trôû laïi trong moät hoùa vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi nhieàu hôn ñaùng keå so vôùi chæ caùch ñaây
cuoäc tranh luaän treân truyeàn 30 naêm.
hình veà NAFTA naêm 1993,
khi Phoù Toång thoáng Myõ
Albert Gore ñöa hình aûnh
Xem xeùt kyõ hôn Hình 18-1 cho thaáy hai ñaëc ñieåm thuù vò khaùc:
cuûa hoï ra vôùi oâng H.Ross
Perot nhö moät caùch ñeå • Thöù nhaát laø söï suït giaûm maïnh caû xuaát khaåu laãn nhaäp khaåu trong
nhaéc nhôû ngöôøi Myõ veà giai ñoaïn töø 1929 ñeán 1936. Söï suït giaûm naøy moät phaàn lôùn laø do
nhöõng nguy cô cuûa vieäc
Ñieàu luaät Smoot-Hawley naêm 1930 maø ñeán nay vaãn coøn tai tieáng.
choáng laïi töï do thöông maïi.
Trong moät noã löïc sai laàm ñeå nhaèm giuùp neàn kinh teá Myõ phuïc hoài
khoûi cuoäc Ñaïi Suy thoaùi, Smoot-Hawley ñaõ taêng maïnh thueá quan
vôùi hy voïng gia taêng caàu haøng noäi ñòa. Keát quaû laø söï traû ñuõa cuûa
caùc quoác gia khaùc (döôùi hình thöùc thueá quan cao hôn ñoái vôùi haøng
hoùa cuûa Myõ) vaø söï suy giaûm maïnh thöông maïi theá giôùi.
Haõy nhôù laïi töø Chöông 3 • Thöù hai laø maëc duø nhaäp khaåu vaø xuaát khaåu nhìn chung ñeàu ñi
raèng caùn caân thöông maïi theo cuøng moät xu höôùng, nhöng chuùng cuõng taùch nhau ra trong
baèng cheânh leäch giöõa xuaát
nhöõng giai ñoaïn daøi, taïo ra thaëng dö hay thaâm huït thöông maïi
khaåu vaø nhaäp khaåu. Neáu
xuaát khaåu lôùn hôn nhaäp lieân tuïc. Hai giai ñoaïn noåi troäi leân nhaát laø: nhöõng khoaûn thaëng
khaåu, thì khi ñoù coù moät söï dö thöông maïi lôùn vaøo cuoái thaäp nieân 40 vaø nhöõng khoaûn thaâm
thaëng dö thöông maïi (noùi huït thöông maïi lôùn vaøo thaäp nieân 80. Thaëng dö thöông maïi cuoái
caùch khaùc laø caùn caân thaäp nieân 40 laø do noã löïc taùi thieát ôû Chaâu Aâu sau Chieán tranh
thöông maïi döông). Neáu
Theá giôùi laàn thöù II, daãn tôùi xuaát khaåu lôùn töø Myõ sang Chaâu Aâu.
xuaát khaåu nhoû hôn nhaäp
khaåu, thì khi ñoùù coù moät söï Thaâm huït thöông maïi giöõa thaäp nieân 80 laø do söï keát hôïp chính
thaâm huït thöông maïi (noùi saùch ngaân saùch–tieàn teä cuûa Myõ. Chuùng ta seõ xem xeùt giai ñoaïn
caùch khaùc laø caùn caân naøy kyõ hôn ôû chöông 20.
thöông maïi aâm.)
Trong boái caûnh caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng khoâng ngôùt
noùi veà toaøn caàu hoùa, thì moät khoái löôïng trao ñoåi ngoaïi thöông (ñöôïc
ño baèng tyû leä xuaát khaåu hay nhaäp khaåu treân GDP) khoaûng 12% GDP
coù theå laøm cho baïn coù caûm giaùc laø nhoû. Tuy nhieân, khoái löôïng trao
ñoåi ngoaïi thöông khoâng nhaát thieát laø moät thöôùc ño toát veà möùc ñoä môû

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
cöûa. Nhieàu khu vöïc kinh teá coù theå phaûi ñoái maët vôùi caïnh tranh nöôùc
ngoaøi maø nhöõng taùc ñoäng cuûa söï caïnh tranh naøy khoâng bieåu hieän
trong möùc nhaäp khaåu cao: baèng caùch duy trì söùc caïnh tranh vaø giöõ
cho giaù ñuû thaáp, nhöõng khu vöïc kinh teá naøy coù theå duy trì ñöôïc thò
Haøng coù theå ngoaïi thöông: phaàn trong nöôùc cuûa chuùng vaø khoâng cho haøng nhaäp khaåu xaâm nhaäp
OÂ toâ, maùy tính,… Haøng vaøo. Ñieàu naøy gôïi yù moät chæ soá ño möùc ñoä môû cöûa toát hôn tyû leä xuaát
khoâng theå ngoaïi thöông:
khaåu hay nhaäp khaåu, ñoù laø tyû leä haøng coù theå ngoaïi thöông trong
nhaø ôû, dòch vuï y teá, caét
toùc,….
toång saûn löôïng – haøng coù theå ngoaïi thöông laø nhöõng haøng hoùa caïnh
tranh vôùi haøng ngoaïi ôû thò tröôøng trong nöôùc hoaëc thò tröôøng nöôùc
ngoaøi. Theo nhöõng öôùc tính thì haøng coù theå ngoaïi thöông chieám
khoaûng 60% toång saûn löôïng cuûa Myõ hieän nay.
HÌNH 18-1
Xuaát khaåu vaø Nhaäp khaåu Nhaäp khaåu

cuûa Myõ tính theo tyû leä
GDP, 1929 - 1998
Tyû leä GDP
Xuaát khaåu vaø Nhaäp khaåu, Xuaát khaåu

chæ môùi ñaây, vaøo thaäp nieân
60, baèng 5% GDP, baây giôø
ñaõ leân tôùi khoaûng 12%
GDP.
BAÛNG 18-1 Tyû leä xuaát khaåu treân GDP cuûa moät soá nöôùc
ñöôïc löïa choïn trong nhoùm OECD, 1997
Nöôùc Tyû leä XK Nöôùc Tyû leä XK
(%) (%)
Myõ 12 Thuïy Syõ 40
Nhaät 10 AÙo 38
Ñöùc 23 Bæ 73
Anh 29 Luxembourg 91
Nguoàn: Thoáng keâ Taøi chính Quoác teá, IMF, thaùng 4 naêm 1999

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
Roõ raøng vôùi tyû leä xuaát khaåu khoaûng 12% GDP, Myõ laø moät trong
nhöõng nöôùc coù tyû leä xuaát khaåu treân GDP nhoû nhaát trong soá caùc nöôùc
giaøu treân theá giôùi. Baûng 18-1 cho thaáy tyû leä cuûa 8 nöôùc thuoäc nhoùm
Ñeå bieát theâm veà toå chöùc OECD.
OECD vaø ñeå bieát danh
saùch cuûa caùc nöôùc thaønh Myõ vaø Nhaät laø naèm ôû cöïc thaáp trong khoaûng bieán thieân cuûa tyû leä
vieân, haõy xem Chöông 1.
xuaát khaåu. Caùc nöôùc Chaâu AÂu lôùn, nhö Ñöùc vaø Anh, coù tyû leä lôùn gaáp
hai ñeán ba laàn. Vaø caùc nöôùc Chaâu AÂu nhoû hôn coù tyû leä thaäm chí coøn
lôùn hôn, töø 40% ôû Thuïy Syõ, tôùi 73% ôû Bæ, vaø tôùi 91% ôû Luxembourg!
(Tyû leä 91% xuaát khaåu treân GDP cuûa Luxembourg laøm naûy sinh moät
khaû naêng hieám coù: Lieäu coù quoác gia naøo coù xuaát khaåu lôùn hôn GDP,
nghóa laø tyû leä xuaát khaåu treân GDP lôùn hôn 1? Caâu traû lôøi laø coù. Lyù
do ñöôïc neâu ra trong hoäp Tieâu ñieåm: “Xuaát khaåu coù theå vöôït troäi
GDP khoâng?”)
Nhöõng con soá naøy phaûi chaêng chæ ra raèng Myõ coù nhieàu haøng raøo
thöông maïi hôn, chaúng haïn, Anh hay Luxembourg? Khoâng. Nhöõng
yeáu toá chính ñaèng sau söï cheânh leäch naøy laø ñòa lyù vaø kích côõ.
Khoaûng caùch tôùi caùc thò tröôøng khaùc giaûi thích moät phaàn lôùn tyû leä
xuaát khaåu treân GDP thaáp cuûa Nhaät. Kích côõ cuõng laø vaán ñeà: Nöôùc
caøng nhoû, thì noù caøng phaûi chuyeân moân hoùa vaøo moät soá saûn phaåm,
saûn xuaát vaø xuaát khaåu chuùng, coøn caùc maët haøng khaùc thì phaûi döïa
vaøo nhaäp khaåu. Luxembourg khoù coù theå saûn xuaát ñöôïc nhieàu chuûng
Aixôlen laø moät quoác gia loaïi haøng nhö Myõ, quoác gia coù GDP lôùn gaáp 300 laàn.
vöøa nhoû vöøa naèm taùch bieät.
Baïn döï ñoaùn tyû leä xuaát
khaåu cuûa nöôùc naøy laø bao Söï löïa choïn giöõa haøng noäi vaø haøng ngoaïi
nhieâu? (Caâu traû lôøi: 36%)
Môû cöûa thò tröôøng haøng hoùa buoäc chuùng ta phaûi suy xeùt laïi nhö theá
naøo veà caùch chuùng ta xem xeùt traïng thaùi caân baèng treân thò tröôøng
haøng hoùa? Khi suy nghó veà quyeát ñònh cuûa ngöôøi tieâu duøng treân thò
tröôøng haøng hoùa, tröôùc ñaây chuùng ta ñaõ taäp trung vaøo quyeát ñònh tieát
kieäm hay tieâu duøng cuûa hoï. Nhöng khi thò tröôøng haøng hoùa môû cöûa,
ngöôøi tieâu duøng trong nöôùc ñöùng tröôùc moät quyeát ñònh khaùc: mua
haøng noäi hay haøng ngoaïi. Nhöõng ngöôøi mua khaùc trong nöôùc (caùc
coâng ty, chính phuû) vaø nhöõng ngöôøi mua nöôùc ngoaøi cuõng phaûi ñöùng
tröôùc quyeát ñònh naøy. Neáu hoï quyeát ñònh mua nhieàu haøng noäi hôn,
thì caàu haøng noäi taêng, vaø do ñoù saûn löôïng trong nöôùc cuõng taêng. Neáu
hoï quyeát ñònh mua nhieàu haøng ngoaïi hôn, thì thay vaøo ñoù laø saûn
löôïng nöôùc ngoaøi seõ taêng leân.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
Trong moät neàn kinh teá

Ñieàu quan troïng ñoái vôùi quyeát ñònh cuûa ngöôøi tieâu duøng vaø caùc coâng
ñoùng, ngöôøi tieâu duøng phaûi
thöïc hieän moät quyeát ñònh: ty mua haøng noäi hay ngoaïi laø giaù cuûa haøng ngoaïi tính theo haøng noäi.
tieát kieäm hay mua haøng Chuùng ta goïi giaù töông ñoái naøy laø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc. Tyû giaù hoái
(tieâu duøng). Trong moät ñoaùi thöïc khoâng theå quan saùt ñöôïc moät caùch tröïc tieáp, vaø baïn seõ
neàn kinh teá môû, ngöôøi tieâu khoâng theå tìm thaáy noù treân caùc tôø baùo. Nhöõng gì baïn tìm thaáy ôû treân
duøng phaûi thöïc hieän hai
ñoù laø caùc tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa, ñoù laø caùc giaù töông ñoái cuûa caùc
quyeát ñònh: tieát kieäm, hay
mua haøng noäi, hay mua ñoàng tieàn. Chuùng ta haõy baét ñaàu baèng caùch xem xeùt tyû giaù hoái ñoaùi
haøng ngoaïi. danh nghóa, sau ñoù haõy xem chuùng ta coù theå söû duïng chuùng ñeå xaây
döïng tyû giaù hoái ñoaùi thöïc nhö theá naøo.
TIEÂU ÑIEÅM Xuaát khaåu coù theå vöôït troäi GDP khoâng?
Moät quoác gia coù theå coù xuaát khaåu lôùn hôn Do ñoù, xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu
GDP khoâng – tyû leä xuaát khaåu treân GDP ñeàu baèng 1 tyû ñoâ la. GDP trong neàn kinh
lôùn hôn 1 khoâng? teá naøy laø bao nhieâu? Haõy nhôù raèng GDP
laø giaù trò gia taêng trong neàn kinh teá naøy
Tröôùc heát, coù veû nhö caùc quoác gia (xem chöông 2). Do vaäy, trong ví duï naøy,
khoâng theå xuaát khaåu nhieàu hôn nhöõng gì GDP baèng 200 trieäu ñoâ la, vaø tyû leä xuaát
hoï saûn xuaát ra, do ñoù tyû leä xuaát khaåu treân khaåu treân GDP baèng 1000 trieäu $ = 5
GDP phaûi nhoû hôn 1. Khoâng phaûi nhö 200 trieäu $
vaäy. Baãy ôû ñaây laø phaûi nhaän ra raèng xuaát
khaåu vaø nhaäp khaåu coù theå bao goàm caû Do vaäy, xuaát khaåu coù theå vöôït troäi
xuaát vaø nhaäp haøng trung gian. GDP. Quaû thöïc, ñaây laø tröôøng hôïp cuûa
nhieàu nöôùc nhoû, nôi maø haàu heát caùc hoaït
Ví duï, moät quoác gia nhaäp khaåu ñoäng kinh teá ñöôïc toå chöùc xung quanh
haøng trung gian trò giaù 1 tyû ñoâ la. Giaû söû moät caùi caûng vaø caùc hoaït ñoäng nhaäp-xuaát.
nöôùc naøy chuyeån chuùng thaønh haøng thaønh Ñaây thaäm chí cuõng laø tröôøng hôïp cuûa
phaåm baèng caùch chæ söû duïng lao ñoäng. nhöõng nöôùc nhoû khaùc, nhö Singapore, nôi
Chaúng haïn toång löông chi traû laø 200 trieäu maø ngaønh coâng nghieäp cheá taïo ñoùng moät
ñoâ la vaø khoâng coù lôïi nhuaän. Nhö theá giaù vai troø quan troïng. Naêm 1997, tyû leä xuaát
trò haøng thaønh phaåm laø 1,2 tyû ñoâ la. Giaû khaåu treân GDP cuûa Singapore laø 180%.
thieát raèng löôïng haøng thaønh phaåm trò giaù (Ñeå bieát theâm veà Singapore, haõy xem
1 tyû ñoâ la ñöôïc xuaát khaåu vaø phaàn coøn laïi hoäp Tieâu ñieåm ôû Chöông 12.)
ñöôïc baùn trong nöôùc.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
Tyû giaù Hoái ñoaùi Danh nghóa

Tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa giöõa hai ñoàng tieàn ñöôïc ñöa ra theo hai
Moät ñònh nghóa ñeå ghi
nhôù: E laø tyû giaù hoái ñoaùi
caùch: (1) giaù cuûa noäi teä tính theo ngoaïi teä, hay (2) giaù cuûa ngoaïi teä
danh nghóa hay giaù cuûa tính theo noäi teä. Ví duï, thaùng 12 naêm 1998, tyû giaù hoái ñoaùi danh
ngoaïi teä tính theo noäi teä. nghóa giöõa ñoàng ñoâ la vaø tieàn Ñöùc, ñoàng Deutsche Mark (DM), ñöôïc
(Ví duï, xeùt töø quan ñieåm ñöa ra hoaëc laø theo giaù cuûa moät ñoâ la tính theo DM (1 ñoâ la = 1,67
cuûa Myõ, noù laø giaù cuûa
DM), hoaëc theo giaù cuûa moät DM tính theo ñoâ la (1 DM = 0,60 ñoâ la).
DM tính theo ñoâ la.)
Trong cuoán saùch naøy, chuùng ta seõ ñònh nghóa tyû giaù hoái ñoaùi danh
nghóa laø giaù cuûa ngoaïi teä tính theo ñoàng noäi teä, vaø kyù hieäu noù laø E. Ví
duï, khi xem xeùt tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa giöõa Ñöùc vaø Myõ (do nhìn
töø goùc ñoä cuûa Myõ, neân ñoàng ñoâ la laø ñoàng noäi teä), E seõ laø giaù cuûa moät
DM tính theo ñoàng ñoâ la – vaø thaùng 12 naêm 1998, tyû giaù naøy laø 0,60.
Löu yù: Ñònh nghóa tyû giaù
hoái ñoaùi laø giaù cuûa ngoaïi Tyû giaù hoái ñoaùi giöõa ngoaïi teä vaø ñoàng ñoâ la thay ñoåi haøng ngaøy,
teä tính theo noäi teä laø quy
haøng phuùt trong töøng ngaøy. Nhöõng söï thay ñoåi naøy ñöôïc goïi laø taêng
öôùc cuûa caùc baøi vieát vaø
caùc cuoán saùch kinh teá ôû giaù danh nghóa hay giaûm giaù danh nghóa – noùi ngaén goïn laø taêng giaù
bôø phía Myõ cuûa Ñaïi Taây (leân giaù) hay giaûm giaù (maát giaù). Taêng giaù noäi teä laø söï gia taêng giaù
Döông. Coøn ôû bôø beân cuûa noäi teä tính theo moät loaïi ngoaïi teä. Theo ñònh nghóa veà tyû giaù hoái
kia cuûa Ñaïi Taây Döông, ñoaùi cuûa chuùng ta laø giaù cuûa ngoaïi teä tính theo noäi teä, thì söï taêng giaù
caùc nhaø kinh teá hoïc
noäi teä töông öùng vôùi giaûm tyû giaù hoái ñoaùi, E.
thöôøng söû duïng caùch
ñònh nghóa thöù hai, ñònh
Ñieàu naøy deã hieåu baèng tröïc giaùc hôn laø baïn nghó: haõy xem xeùt ñoàng
nghóa tyû giaù hoái ñoaùi laø
giaù cuûa noäi teä tính theo ñoâ la vaø ñoàng DM (nhìn töø goùc ñoä cuûa nöôùc Myõ). Moät söï taêng giaù
ngoaïi teä. cuûa ñoàng ñoâ la (cuõng ñöôïc goïi laø ñoâ la taêng giaù) coù nghóa laø giaù cuûa
ñoàng ñoâ la tính theo DM taêng leân. Töông ñöông, giaù cuûa DM tính
theo ñoâ la giaûm xuoáng, hay noùi caùch khaùc laø tyû giaù hoái ñoaùi giaûm.
Söï giaûm giaù cuûa ñoàng ñoâ la (ñoâ la giaûm giaù) coù nghóa laø giaù cuûa
ñoâ la tính theo DM giaûm xuoáng. Töông ñöông, giaù cuûa DM tính theo
ñoâ la taêng leân, hay noùi caùch khaùc laø tyû giaù hoái ñoaùi taêng.
Vieäc ñònh nghóa söï taêng giaù (ñoàng tieàn) töông öùng vôùi tyû giaù hoái ñoaùi
giaûm vaø söï giaûm giaù (ñoàng tieàn) töông öùng vôùi tyû giaù hoái ñoaùi taêng,
chaéc chaén ban ñaàu seõ laøm cho baïn bò roái leân – quaû thaät, nhieàu nhaø
kinh teá hoïc chuyeân nghieäp cuõng bò boái roái veà ñieàu naøy – nhöng cuoái
cuøng noù seõ trôû thaønh baûn naêng thöù hai cuûa baïn khi söï hieåu bieát cuûa
baïn veà kinh teá hoïc vó moâ trong neàn kinh teá môû saâu saéc hôn. Hieän taïi
cho tôùi khi ñoù, caùc baïn neân tham khaûo Hình 18-2, ñoù laø baûng toång
keát caùc thuaät ngöõ naøy. (Baïn cuõng coù theå ñaõ gaëp hai thuaät ngöõ khaùc
söû duïng cho söï thay ñoåi trong tyû giaù hoái ñoaùi: “naâng giaù” vaø “phaù

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
giaù”. Hai thuaät ngöõ naøy ñöôïc söû duïng khi caùc quoác gia hoaït ñoäng döôùi
cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh - moät heä thoáng maø trong ñoù hai hay
nhieàu quoác gia duy trì moät tyû giaù hoái ñoaùi khoâng ñoåi giöõa caùc ñoàng
tieàn cuûa hoï vôùi nhau. Theo heä thoáng nhö vaäy, nhöõng söï suït giaûm tyû
giaù hoái ñoaùi – khoâng hay xaûy ra, theo ñònh nghóa – ñöôïc goïi laø naâng
giaù (ñoàng tieàn) (chöù khoâng goïi laø taêng giaù). Nhöõng söï gia taêng tyû giaù
hoái ñoaùi ñöôïc goïi laø phaù giaù (ñoàng tieàn) (chöù khoâng goïi laø giaûm giaù).
Chuùng ta seõ baøn veà tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh ôû Chöông 20.)
Haõy ghi nhôù nhöõng ñònh nghóa naøy khi chuùng ta chuyeån sang Hình
18-3 bieåu dieãn tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa giöõa DM vaø ñoâ la töø naêm
1975. Hình naøy coù hai ñaëc ñieåm quan troïng:
1. Xu höôùng taêng trong tyû giaù hoái ñoaùi. Naêm 1975, moät DM trò giaù
baèng 40 xu. Trong quyù tö naêm 1998 – thôøi gian ñöôïc quan saùt
cuoái cuøng trong hình naøy – moät DM trò giaù 60 xu, gaáp 1,5 laàn giaù
trò cuûa noù vaøo naêm 1970. Noùi caùch khaùc, coù söï giaûm giaù ñeàu ñaën
ñoàng ñoâ la so vôùi DM töø naêm 1975.
2. Nhöõng dao ñoäng lôùn trong tyû giaù hoái ñoaùi. Trong khoaûng thôøi
gian naêm naêm ñaàu thaäp nieân 80, giaù trò cuûa DM giaûm töø 57 xu
Haõy nhôù,
xuoáng coøn 30 xu. Söï suït giaûm naøy ñöôïc ñaûo ngöôïc laïi hoaøn toaøn
Tyû giaù hoái ñoaùi taêng
⇔ Söï Giaûm giaù (noäi teä) trong ba naêm tieáp theo, vôùi giaù cuûa DM taêng leân ñeán 60 xu vaøo
cuoái naêm 1987. Noùi caùch khaùc, coù söï taêng giaù maïnh ñoàng ñoâ la
Tyû giaù hoái ñoaùi giaûm trong nöûa ñaàu thaäp nieân 80, theo sau bôûi söï giaûm giaù cuõng maïnh
⇔ Söï Taêng giaù (noäi teä) nhö theá trong ba naêm sau ñoù.
Ñöùng töø goùc ñoä nöôùc Myõ nhìn sang nöôùc Ñöùc
Tyû giaù Hoái ñoaùi Danh nghóa E
Giaù cuûa DM tính theo ñoâ la
HÌNH 18-2
Söï Taêng giaù Ñoâ la
Tyû giaù Hoái ñoaùi Danh
Giaù cuûa ñoâ la tính theo DM taêng
nghóa, Taêng giaù, vaø Töông ñöông:
Giaûm giaù: Ñöùc vaø Myõ Giaù cuûa DM tính theo ñoâ la giaûm
(xeùt töø goùc ñoä nöôùc Töông ñöông:
Myõ). Tyû giaù Hoái ñoaùi giaûm: E ↓
Söï Giaûm giaù Ñoâ la
Giaù cuûa ñoâ la tính theo DM giaûm
Töông ñöông:
Giaù cuûa DM tính theo ñoâ la taêng:
Töông ñöông:
Tyû giaù hoái ñoaùi taêng: E ↑

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
Hình 18-3 chæ cho chuùng ta bieát veà nhöõng thay ñoåi trong giaù töông
ñoái cuûa hai ñoàng tieàn. Tuy nhieân ñoái vôùi nhöõng du khaùch Ñöùc suy
nghó ñeán vieäc tham quan Myõ, caâu hoûi khoâng nhöõng laø vôùi soá DM cuûa
mình hoï coù theå ñoåi ñöôïc bao nhieâu ñoâ la, maø coøn laø moät ñoâ la seõ
mua ñöôïc bao nhieâu haøng hoùa. Moät DM ñoåi ñöôïc nhieàu ñoâ la hôn
ñoái vôùi hoï cuõng chaúng coù ích lôïi gì neáu nhö giaù haøng hoùa tính theo
ñoâ la taêng leân gaàn baèng tyû leä ñoù. Ñieàu naøy ñöa chuùng ta tieán gaàn tôùi
nôi chuùng ta muoán tôùi - vieäc xaây döïng tyû giaù hoái ñoaùi thöïc.
Tyû giaù Hoái ñoaùi Thöïc
Chuùng ta xaây döïng tyû giaù hoái ñoaùi thöïc giöõa Ñöùc vaø Myõ - giaù cuûa
haøng hoùa Ñöùc tính theo haøng hoùa Myõ nhö theá naøo?
HÌNH 18-3
Tyû giaù Hoái ñoaùi Danh

nghóa giöõa DM vaø Ñoâ
DM tính theo ñoâla
la, 1975-1998
Ñoâ la taêng giaù maïnh

trong nöûa ñaàu thaäp nieân
80, nöûa sau thaäp nieân 80
ñoâ la giaûm giaù maïnh
baèng möùc taêng giaù trong
nöûa ñaàu thaäp nieân naøy.
Giaû söû Ñöùc chæ saûn xuaát moät loaïi haøng hoùa, xe oâ toâ Mercedes loaïi SL
(ñaây laø moät trong nhöõng kieåu “giaû söû” hoaøn toaøn ngöôïc vôùi thöïc teá
nhaát, nhöng chuùng ta seõ nhanh choùng chuyeån sang kieåu thöïc teá hôn),
vaø Myõ cuõng chæ saûn xuaát moät maët haøng, giaû söû, xe Cadillac Seville.
Xaây döïng tyû giaù hoái ñoaùi thöïc, ñoù laø giaù cuûa loaïi haøng duy nhaát cuûa
Ñöùc tính theo loaïi haøng duy nhaát cuûa Myõ, seõ ñôn giaûn:
• Böôùc ñaàu tieân laø laáy giaù moät chieác xe Mercedes tính theo ñoàng
DM vaø chuyeån noù thaønh giaù tính theo ñoàng ñoâ la. Giaû söû giaù cuûa

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
moät chieác xe Mercedes ôû Ñöùc laø 100.000 DM. Giaû söû moät DM
Tính giaù töông ñoái cuûa coù giaù trò laø 0,60 ñoâ la. Do ñoù, giaù cuûa moät chieác Mercedes tính
xe Mercedes theo xe
Cadillacs:
theo ñoâ la laø 100.000 x 0,60 = 60.000$.
Mercedes:
100.000DM x 0,60
• Böôùc thöù hai laø tính tyû leä giaù cuûa xe Mercedes tính theo ñoâ la
= 60.000$ treân giaù cuûa xe Cadillac tính theo ñoâ la. Giaù cuûa moät chieác xe
Cadillac: = 40.000$ Cadillac ôû Myõ laø 40.000 ñoâ la. Do ñoù, giaù cuûa moät chieác xe
Mercedes tính theo xe Cadillac - ñaây chính laø tyû giaù hoái ñoaùi
thöïc giöõa Myõ vaø Ñöùc - seõ laø 60.000$/40.000$ = 1,5.
Giaù töông ñoái cuûa
Mercedes tính theo
Cadillacs: Nhöng Ñöùc vaø Myõ khoâng chæ saûn xuaát xe Mercedes vaø Cadillac, vaø
chuùng ta muoán xaây döïng moät tyû giaù hoái ñoaùi thöïc phaûn aùnh ñöôïc giaù
60.000$ töông ñoái cuûa taát caû haøng hoùa ñöôïc saûn xuaát taïi Ñöùc tính theo taát caû
= 1,5
40.000$ haøng hoùa ñöôïc saûn xuaát taïi Myõ. Söï tính toaùn maø chuùng ta vöøa thöïc
hieän cho chuùng ta bieát quaù trình tính toaùn nhö theá naøo. Thay vì söû
duïng giaù xe Mercedes tính theo DM vaø giaù xe Cadillac tính theo ñoâ la,
chuùng ta phaûi söû duïng moät chæ soá giaù DM cho taát caû caùc loaïi haøng hoùa
ñöôïc saûn xuaát taïi Ñöùc vaø moät chæ soá giaù ñoâ la cuûa taát caû caùc loaïi haøng
hoùa ñöôïc saûn xuaát taïi Myõ. Ñaây chính xaùc laø ñieàu maø heä soá khöû laïm
phaùt GDP chuùng ta ñaõ giôùi thieäu trong chöông 2 thöïc hieän: theo ñònh
nghóa, heä soá khöû laïm phaùt GDP laø nhöõng chæ soá giaù cho moät taäp hôïp
haøng hoùa thaønh phaåm vaø dòch vuï ñöôïc saûn xuaát trong neàn kinh teá.
Moät ñònh nghóa khaùc caàn
nhôù: ε laø tyû giaù hoái ñoaùi Do ñoù goïi P laø heä soá khöû laïm phaùt GDP cuûa Myõ, P* laø heä soá khöû
thöïc hay giaù cuûa haøng laïm phaùt GDP cuûa Ñöùc (theo quy taéc, toâi seõ kyù hieäu caùc bieán soá
ngoaïi tính theo haøng noäi. nöôùc ngoaøi bôûi moät daáu hoa thò), vaø E laø tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa
(Ví duï, töø goùc ñoä cuûa
DM-ñoâ la. Hình 18-4 chæ ra nhöõng böôùc caàn thieát ñeå xaây döïng tyû giaù
Myõ, noù laø giaù cuûa haøng
Ñöùc tính theo haøng Myõ.) hoái ñoaùi thöïc.
• Giaù cuûa haøng hoùa Ñöùc tính theo DM laø P*. Nhaân giaù naøy vôùi tyû
giaù hoái ñoaùi, E (giaù cuûa DM tính theo ñoàng ñoâ la) cho chuùng ta
giaù cuûa haøng hoùa Ñöùc tính theo ñoâ la, EP*.
• Giaù cuûa haøng Myõ tính theo ñoâ la laø P. Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc, giaù
cuûa haøng Ñöùc tính theo haøng Myõ, maø chuùng ta seõ goïi laø ε (chöõ eùp
si lon vieát thöôøng cuûa Hy laïp), ñöôïc tính bôûi coâng thöùc:
EP *
∈= (18.1)
P
Löu yù raèng khoâng gioáng nhö giaù cuûa Mercedes tính theo Cadillac, tyû
giaù hoái ñoaùi thöïc laø moät soá chæ soá: nghóa laø, möùc cuûa noù laø tuøy tieän,
vaø nhö theá khoâng ñuû thoâng tin. Ñieàu naøy laø do baûn thaân caùc heä soá

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
khöû laïm phaùt GDP ñöôïc söû duïng trong vieäc xaây döïng tyû giaù hoái ñoaùi
thöïc ñeàu laø nhöõng soá chæ soá; nhö chuùng ta ñaõ thaáy trong chöông 2,
chuùng baèng 1 (hay 100) ôû baát kyø naêm naøo ñöôïc löïa choïn laøm naêm cô
sôû. Maëc duø möùc cuûa noù khoâng cung caáp ñuû thoâng tin, nhöng nhöõng
thay ñoåi töông ñoái trong tyû giaù hoái ñoaùi thöïc laïi cho ñuû thoâng tin boå
ích: ví duï neáu tyû giaù hoái ñoaùi thöïc giöõa Ñöùc vaø Myõ taêng 10%, ñieàu
naøy cho chuùng ta bieát raèng so vôùi tröôùc ñaây, baây giôø haøng hoùa cuûa
Myõ reû hôn 10% so vôùi haøng hoùa Ñöùc.
Moät söï gia taêng giaù töông ñoái cuûa haøng noäi tính theo haøng ngoaïi
ñöôïc goïi laø söï taêng giaù thöïc; moät söï suït giaûm giaù töông ñoái cuûa
haøng noäi tính theo haøng ngoaïi ñöôïc goïi laø söï giaûm giaù thöïc. Töø
thöïc cho bieát chuùng ta ñang ñeà caäp tôùi nhöõng thay ñoåi trong giaù
töông ñoái cuûa haøng hoùa, chöù khoâng phaûi giaù töông ñoái cuûa nhöõng
ñoàng tieàn. Theo ñònh nghóa veà tyû giaù hoái ñoaùi thöïc cuûa chuùng ta laø
giaù cuûa haøng nöôùc ngoaøi tính theo haøng noäi, moät söï taêng giaù thöïc
töông öùng vôùi giaûm tyû giaù hoái ñoaùi thöïc, ε. Töông töï, moät söï giaûm
giaù thöïc töông öùng vôùi taêng ε. Nhöõng ñònh nghóa naøy ñöôïc toång keát
trong Hình 18-5. Hình naøy toång keát veà tyû giaù hoái ñoaùi thöïc cuõng nhö
Hình 18-2 ñaõ toång keát veà tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa.
Giaù haøng Ñöùc Giaù haøng Ñöùc

HÌNH 18-4 tính baèng DM tính baèng ñoâ la
P* EP*
Xaây döïng Tyû giaù Hoái Tyû giaù hoái
ñoaùi Thöïc. ñoaùi thöïc
EP *
∈=
Giaù haøng Myõ P
tính baèng ñoâ la
P
Ñöùng töø goùc ñoä cuûa nöôùc Myõ nhìn sang Ñöùc
Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc, ε
Giaù cuûa haøng Ñöùc tính theo haøng Myõ
Söï Taêng giaù thöïc
Giaù cuûa haøng Myõ tính theo haøng Ñöùc taêng
Töông ñöông:
Giaù cuûa haøng Ñöùc tính theo haøng Myõ giaûm
Töông ñöông:
Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc giaûm: ε ↓

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
HÌNH 18-5
Söï Giaûm giaù thöïc
Tyû giaù Hoái ñoaùi Thöïc, Giaù cuûa haøng Myõ tính theo haøng Ñöùc giaûm
Taêng giaù thöïc, vaø Giaûm Töông ñöông:
giaù thöïc: Ñöùc vaø Myõ Giaù cuûa haøng Ñöùc tính theo haøng Myõ taêng
(nhìn töø goùc ñoä cuûa Töông ñöông:
Myõ.) Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc taêng, ε ↑
Hình 18-6 bieåu dieãn söï tieán trieån cuûa tyû giaù hoái ñoaùi thöïc giöõa Ñöùc
vaø Myõ töø naêm 1975 tôùi naêm 1998. Ñeå thuaän tieän, Hình 18-6 cuõng
bieåu dieãn laïi söï tieán trieån cuûa tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa trong Hình
18-3. Hai heä soá khöû laïm phaùt GDP ñeàu ñöôïc aán ñònh baèng 1 vaøo
naêm 1992, do ñoù trong naêm naøy, theo caùch xaây döïng thì caùc tyû giaù
hoái ñoaùi danh nghóa vaø thöïc baèng nhau.
Hình 18-6 coù hai ñaëc ñieåm chính:
• Naêm 1998, tyû giaù hoái ñoaùi thöïc baèng 0,60, gaàn baèng vôùi tyû giaù
naøy naêm 1975. Noùi caùch khaùc, giaù töông ñoái cuûa haøng Ñöùc trong
naêm 1998 vaø naêm 1975 laø gaàn baèng nhau.
Taïi sao tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa naêm 1998 taêng so vôùi naêm
1975, maø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc laïi gaàn baèng nhau? Caâu traû lôøi laø
maëc duø ñoàng DM ñaõ taêng so vôùi ñoàng ñoâ la, song möùc giaù ôû Myõ
ñaõ taêng nhieàu hôn möùc giaù ôû Ñöùc.
HÌNH 18-6
Caùc Tyû giaù Hoái ñoaùi Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc,ε
Thöïc vaø Danh nghóa
giöõa Ñöùc vaø Myõ, 1975-
1998
Ngoaïi tröø moät söï khaùc

nhau trong xu höôùng, caùc
tyû giaù hoái ñoaùi thöïc vaø
danh nghóa chuyeån ñoäng Tyû giaù hoái ñoaùi
cuøng nhau raát nhieàu töø danh nghóa, E
naêm 1970.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
Ñeå thaáy ñöôïc ñieàu naøy moät caùch roõ raøng hôn, haõy quay trôû laïi
ñònh nghóa veà tyû giaù hoái ñoaùi thöïc:
P*
∈= E
P
Hai ñieàu ñaõ xaûy ra keå töø naêm 1975. Thöù nhaát, E ñaõ taêng leân: tính
theo ñoâ la thì DM ñaõ taêng giaù – ñaây laø söï giaûm giaù danh nghóa maø
chuùng ta ñaõ bieát ôû treân. Thöù hai, laïm phaùt ôû Myõ cao hôn ôû Ñöùc , daãn
tôùi möùc giaù P ôû Myõ taêng cao hôn möùc giaù P* ôû Ñöùc. Ñieàu naøy laøm
cho tyû soá P*/P giaûm xuoáng. Taêng E vaø giaûm P*/P ñaõ gaàn nhö khöû
laãn nhau, daãn tôùi tyû giaù hoái ñoaùi thöïc khoâng ñoåi.
Ñeå laøm cho ñieàu naøy trôû neân cuï theå hôn, haõy quay trôû laïi vôùi nhöõng
du khaùch ngöôøi Ñöùc cuûa chuùng ta ñang suy nghó veà vieäc thaêm Myõ.
Vôùi moät DM hoï coù theå ñoåi ñöôïc moät soá ñoâ la nhieàu hôn 50% so vôùi
naêm 1975. Lieäu ñieàu naøy coù nguï yù laø chuyeán ñi cuûa hoï seõ reû hôn
50% hay khoâng? Khoâng. Khi hoï tôùi Myõ, hoï seõ nhaän ra raèng giaù
haøng ôû Myõ ñaõ taêng hôn 50% so vôùi giaù haøng ôû Ñöùc, gaàn nhö buø tröø
söï taêng giaù ñoàng DM so vôùi ñoàng ñoâ la. Chuyeán ñi cuûa hoï seõ khoâng
Lieäu coù theå xaûy ra reû hôn moät chuyeán ñi nhö theá neáu dieãn ra vaøo naêm 1975.
tröôøng hôïp taêng giaù thöïc
maø khoâng coù söï taêng giaù
danh nghóa khoâng? Lieäu ÔÛ ñaây coù moät baøi hoïc chung. Trong suoát nhöõng thôøi kyø daøi, phuï
coù tröôøng hôïp taêng giaù thuoäc vaøo cheânh leäch trong tyû leä laïm phaùt xaûy ra giöõa caùc quoác gia,
danh nghóa maø khoâng coù caùc tyû giaù hoái ñoaùi thöïc vaø danh nghóa coù theå chuyeån ñoäng raát khaùc
söï taêng giaù thöïc khoâng? nhau. Chuùng ta seõ quay laïi vaán ñeà naøy trong chöông 20.
• Nhöõng dao ñoäng lôùn trong tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa trong suoát
Keå töø naêm 1975, cheânh thaäp nieân 80 maø chuùng ta thaáy ôû Hình 18-3 cuõng bieåu hieän trong
leäch giöõa tyû leä laïm phaùt tyû giaù hoái ñoaùi thöïc. Lyù do cuõng khoâng khoù tìm ra: Khi tyû leä laïm
cuûa Ñöùc vaø tyû leä laïm phaùt
phaùt ôû Ñöùc vaø ôû Myõ khoâng cheânh nhau maáy, nhöõng thay ñoåi naêm
cuûa Myõ chöa bao giôø vöôït
quaù 5% moãi naêm. Noùi naøy sang naêm khaùc trong tyû soá giaù P*/P laø nhoû so vôùi nhöõng thay
caùch khaùc, söï thay ñoåi ñoåi thöôøng maïnh meõ cuûa tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa, E. Do ñoù, töø
trong tyû soá P*/P töø naêm naêm naøy sang naêm khaùc, hay thaäm chí qua moät ít naêm, nhöõng
naøy sang naêm khaùc khoâng thay ñoåi trong tyû giaù hoái ñoaùi thöïc (ε) chuû yeáu bò thuùc ñaåy bôûi
vöôït quaù 5%. Ngöôïc laïi,
nhöõng thay ñoåi trong tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa E. Löu yù raèng töø
coù moät soá naêm khi tyû giaù
hoái ñoaùi danh nghóa thay giöõa thaäp nieân 80, caùc tyû giaù hoái ñoaùi thöïc vaø danh nghóa ñaõ
ñoåi nhieàu hôn 20% trong chuyeån ñoäng gaàn nhö cuøng vôùi nhau; ñieàu naøy phaûn aùnh thöïc teá
moät naêm. raèng töø giöõa thaäp nieân 80, tyû leä laïm phaùt raát töông töï nhau ôû hai
quoác gia naøy.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
Chuùng ta coøn phaûi thöïc hieän moät böôùc cuoái cuøng. Cho tôùi giôø, chuùng
ta ñaõ taäp trung vaøo tyû giaù hoái ñoaùi thöïc vaø danh nghóa giöõa Myõ vaø
Ñöùc. Nhöng Myõ coøn trao ñoåi ngoaïi thöông vôùi nhieàu quoác gia khaùc
ngoaøi Ñöùc. Baûng 18-2 cho thaáy thaønh phaàn theo ñòa lyù cuûa ngoaïi
thöông cuûa Myõ, goàm caû nhaäp khaåu vaøø xuaát khaåu. Nhöõng con soá naøy
chæ ñeà caäp tôùi thöông maïi haøng hoùa - xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu haøng
hoùa; chuùng khoâng bao goàm xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu caùc dòch vuï, nhö
dòch vuï vaän taûi vaø du lòch, vì khoâng coù saün soá lieäu phaân taùch ra theo
quoác gia.
BAÛNG 18-2 Thaønh phaàn theo Quoác gia cuûa Thöông maïi Haøng hoùa cuûa Myõ, 1998
Xuaát khaåu sang Nhaäp khaåu töø

Caùc nöôùc Tyû ñoâ la % Tyû ñoâ la %
Canada 156 23 177 19
Taây AÂu 159 24 193 21
Nhaät 57 8 121 13
Mexico 78 12 95 11
Chaâu AÙ* 126 19 247 27
OPEC** 15 2 19 2
Caùc nöôùc khaùc 80 11 67 7
Toång coäng 671 100 919 100
* Khoâng bao goàm Nhaät.
**OPEC: Toå chöùc Caùc nöôùc Xuaát khaåu Daàu moû.
Nguoàn: Nghieân cöùu veà Hoaït ñoäng Kinh doanh Hieän haønh, thaùng 4 naêm 1999.
Canada vaø Taây AÂu chieám 40% ñeán 47% (phuï thuoäc vaøo vieäc
xem xeùt nhaäp khaåu hay xuaát khaåu) thöông maïi haøng hoùa cuûa
Myõ. Nhöng thöông maïi vôùi Nhaät vaø caùc nöôùc khaùc ôû Chaâu AÙ
chieám tyû leä ngaøy caøng taêng ñeàu ñaën trong thöông maïi haøng hoùa
vôùi Myõ. Thöïc thuù vò, trao ñoåi ngoaïi thöông cuûa Myõ vôùi Nhaät vaø
caùc nöôùc Chaâu AÙ khaùc laïi maát caân baèng hôn nhieàu so vôùi trao
ñoåi ngoaïi thöông vôùi Canada vaø caùc nöôùc Taây AÂu: naêm 1998,
toång giaù trò xuaát khaåu haøng hoùa tính theo ñoâ la cuûa Myõ sang
Nhaät gaàn baèng moät nöûa toång giaù trò nhaäp khaåu haøng hoùa tính
theo ñoâ la cuûa Myõ töø Nhaät. Thaâm huït thöông maïi haøng hoùa vôùi
Nhaät laø moät nguyeân nhaân chính cuûa söï caêng thaúng giöõa hai nöôùc
trong moät thôøi gian.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
Chuùng ta chuyeån töø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc song phöông, chaúng
Song – coù nghóa laø hai. haïn nhö tyû giaù hoái ñoaùi thöïc giöõa Myõ vaø Ñöùc, sang tyû giaù hoái
Ña – coù nghóa laø nhieàu. ñoaùi thöïc ña phöông nhö theá naøo? Caâu traû lôøi laø raát deã hieåu.
Neáu chuùng ta muoán ño möùc giaù trung bình cuûa haøng hoùa cuûa caùc
ñoái taùc thöông maïi cuûa Myõ theo möùc giaù trung bình cuûa haøng
hoùa Myõ, chuùng ta neân söû duïng tyû phaàn ngoaïi thöông cuûa Myõ vôùi
töøng nöôùc laøm troïng soá cuûa nöôùc ñoù. Baèng caùch söû duïng tyû
phaàn xuaát khaåu, chuùng ta coù theå xaây döïng moät tyû giaù hoái ñoaùi
thöïc “xuaát khaåu”, vaø baèng caùch söû duïng tyû phaàn nhaäp khaåu
chuùng ta coù theå xaây döïng moät tyû giaù hoái ñoaùi thöïc “nhaäp khaåu”.
Bôûi vì caùc nhaø kinh teá thöôøng khoâng muoán theo doõi hai tyû giaù
hoái ñoaùi khaùc nhau nhö theá naøy neân hoï thöôøng söû duïng moät tyû
giaù hoái ñoaùi voán laáy trò soá trung bình cuûa caùc tyû phaàn xuaát khaåu
vaø nhaäp khaåu. Bieán soá naøy ñöôïc goïi laø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc ña
phöông cuûa Myõ, hay noùi goïn laø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc cuûa Myõ.
Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc ña
phöông cuûa Myõ cuõng ñöôïc Hình 18-7 cho thaáy söï tieán trieån cuûa tyû giaù hoái ñoaùi thöïc ña
goïi laø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc phöông naøy, ñaây chính laø möùc giaù trung bình cuûa haøng ngoaïi
coù troïng soá ngoaïi thöông tính theo haøng Myõ töø naêm 1975 ñeán naêm 1998. Cuõng gioáng nhö
cuûa Myõ, vaø tyû giaù hoái ñoaùi tyû giaù hoái ñoaùi thöïc song phöông maø chuùng ta ñaõ xem ôû treân, tyû
thöïc hieäu duïng (hay thöïc
giaù hoái ñoaùi thöïc ña phöông cuõng laø moät soá chæ soá. Do ñoù, möùc
teá) cuûa Myõ.
cuûa noù laø tuøy tieän; ôû ñaây noù ñöôïc aán ñònh baèng 1 vaøo naêm 1992.
Trong Hình naøy, baïn coù theå thaáy raèng trong thaäp nieân 80 söï thay
ñoåi trong tyû giaù hoái ñoaùi ña phöông laø töông töï nhö thay ñoåi
trong tyû giaù hoái ñoaùi thöïc cuûa Ñöùc - Myõ ñöôïc chæ ra trong Hình
18-6. Vaøo giöõa thaäp nieân 80, haøng hoùa nöôùc ngoaøi so vôùi haøng
Taêng tyû giaù hoái ñoaùi thöïc Myõ reû hôn nhieàu so vôùi thôøi kyø ñaàu vaø cuoái thaäp nieân naøy. Noùi
⇔ Giaûm giaù thöïc. caùch khaùc, vaøo nöûa ñaàu thaäp nieân 80, coù moät söï taêng giaù thöïc
Giaûm tyû giaù hoái ñoaùi thöïc maïnh; tieáp theo sau, vaøo nöûa cuoái thaäp nieân 80, laø moät söï giaûm
⇔ Taêng giaù thöïc.
giaù thöïc maïnh cuõng baèng nhö theá.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
HÌNH 18-7
Tyû giaù Hoái ñoaùi Thöïc Ña

phöông cuûa Myõ, 1975-
1998
Chæ soá (1992=1,0)

Söï taêng giaù thöïc maïnh
trong nöûa ñaàu thaäp nieân 80
ñöôïc theo sau bôûi moät söï
giaûm giaù thöïc maïnh cuõng
baèng nhö theá vaøo nöûa cuoái
thaäp nieân 80. Nhöõng söï
dao ñoäng maïnh naøy ñoâi khi
ñöôïc goïi laø “ñieäu nhaûy cuûa
ñoàng ñoâ la”.
Söï dao ñoäng lôùn naøy, nhö chuùng ta ñaõ thaáy, voán coù nguoàn goác
ban ñaàu töø söï thay ñoåi tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa, ñaõ gaây aán
töôïng maïnh tôùi möùc maø noù ñaõ ñöôïc ñaët cho raát nhieàu teân goïi, töø
“chu kyø ñoâ la” cho tôùi caùi teân sinh ñoäng hôn “ñieäu nhaûy cuûa ñoâ
la”. Ngöôøi ta raát deã nghó veà söï dao ñoäng naøy nhö laø moät nguyeân
nhaân gaây ra thaâm huït thöông maïi lôùn cuûa Myõ voán cuõng ñaëc
tröng cho phaàn lôùn thaäp nieân 80. Trong nhöõng chöông tôùi, chuùng
ta seõ xem xeùt söï dao ñoäng naøy xuaát phaùt töø ñaâu vaø nhöõng thay
ñoåi naøy trong tyû giaù hoái ñoaùi gaây ra nhöõng taùc ñoäng gì ñeán thaâm
huït thöông maïi vaø hoaït ñoäng kinh teá.
18-2 MÔÛ CÖÛA THÒ TRÖÔØNG TAØI CHÍNH
Môû cöûa thò tröôøng taøi chính cho pheùp caùc nhaø ñaàu tö taøi chính
naém giöõ caû taøi saûn trong nöôùc laãn nöôùc ngoaøi, ña daïng hoùa danh
muïc ñaàu tö cuûa hoï, ñaàu cô vaøo nhöõng chuyeån ñoäng leân xuoáng
cuûa tyû giaù hoái ñoaùi, laõi suaát, ôû nöôùc ngoaøi so vôùi trong nöôùc, vaø
v.v. Vaø hoï thöïc söï ñaõ ña daïng hoùa danh muïc ñaàu tö vaø thöïc
hieän ñaàu cô. Vôùi vieäc mua hay baùn taøi saûn nöôùc ngoaøi bao haøm,
nhö laø moät phaàn cuûa hoaït ñoäng naøy, vieäc mua hay baùn ngoaïi teä
(ñoâi khi coøn goïi laø ngoaïi hoái) thì qui moâ cuûa caùc giao dòch naøy
treân caùc thò tröôøng ngoaïi hoái laøm cho ta caûm nhaän ñöôïc taàm
quan troïng cuûa caùc giao dòch taøi chính quoác teá. Naêm 1997, toång
giaù trò giao dòch ngoaïi hoái haøng ngaøy treân theá giôùi ñöôïc ghi laïi laø
2.500 tyû ñoâ la, trong ñoù 80% – khoaûng 2.000 tyû ñoâ la – lieân quan
tôùi ñoàng ñoâ la trong moät beân thöïc hieän giao dòch.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
Ñeå hieåu ñöôïc taàm côõ to lôùn cuûa nhöõng con soá naøy, ta haõy xem
toång giaù trò xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu cuûa Myõ naêm 1997 laø 1.800
tyû ñoâ la cho caû naêm, hay töông ñöông vôùi 6 tyû ñoâ la moãi ngaøy.
Neáu nhö chæ coù caùc giao dòch ñoâ la treân thò tröôøng ngoaïi hoái lieân
quan tôùi moät beân laø nhöõng nhaø xuaát khaåu Myõ baùn ngoaïi teä maø
hoï kieám ñöôïc vaø moät beân laø nhöõng nhaø nhaäp khaåu Myõ mua
ngoaïi teä maø hoï caàn ñeå mua haøng hoùa nöôùc ngoaøi, thì toång giaù trò
giao dòch leõ ra laø 6 tyû ñoâ la moãi ngaøy, hoaëc baèng khoaûng 0,3%
toång giaù trò giao dòch ñoâ la haøng ngaøy thöïc söï (2.000 tyû ñoâ la)
lieân quan ñeán ñoàng ñoâ la trong moät beân giao dòch treân caùc thò
tröôøng ngoaïi hoái. Söï tính toaùn naøy daãn tôùi moät keát luaän ñôn
Toång giaù trò giao dòch
giaûn: Haàu heát caùc giao dòch khoâng gaén lieàn vôùi thöông maïi maø
ngoaïi hoái haøng ngaøy vôùi gaén vôùi vieäc mua vaø baùn caùc taøi saûn taøi chính. Toång giaù trò giao
ñoàng ñoâ la laø moät beân cuûa dòch treân thò tröôøng ngoaïi hoái khoâng nhöõng cao maø coøn ñang
giao dòch: 2.000 tyû $. Toång taêng raát nhanh. Hieän naøy, toång giaù trò giao dòch ngoaïi hoái ôû New
giaù trò giao dòch ngoaïi York gaáp 20 laàn naêm 1980. Moät laàn nöõa, hoaït ñoäng naøy phaûn
thöông cuûa Myõ vôùi caùc
nöôùc khaùc treân theá giôùi:
aùnh söï gia taêng trong caùc giao dòch taøi chính chöù khoâng phaûi söï
6 tyû ñoâ la (0,3% toång giaù trò gia taêng trong hoaït ñoäng thöông maïi trong 15 naêm qua.
giao dòch ngoaïi hoái.)
Ñoái vôùi toaøn boä moät quoác gia, môû cöûa thò tröôøng taøi chính coù
moät yù nghóa quan troïng. Noù cho pheùp quoác gia naøy hoaït ñoäng
vôùi thaëng dö hoaëc thaâm huït thöông maïi. Moät quoác gia ñang coù
thaâm huït thöông maïi laø ñang mua töø caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi
nhieàu hôn laø ñang baùn cho caùc nöôùc naøy, vaø nhö vaäy quoác gia
naøy phaûi ñi vay phaàn cheânh leäch. Quoác gia naøy vay baèng caùch
laøm cho mình trôû neân haáp daãn ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö taøi chính
nöôùc ngoaøi ñeå hoï taêng phaàn naém giöõ cuûa hoï ñoái vôùi taøi saûn cuûa
mình leân – thöïc teá laø cho quoác gia naøy vay. Baây giôø chuùng ta
haõy xem xeùt kyõ hôn moái quan heä giöõa caùc doøng thöông maïi vaø
taøi chính.
Caùn caân Thanh toaùn

Caùc giao dòch cuûa moät nöôùc vôùi caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi
ñöôïc ghi toùm taét trong moät taäp hôïp caùc taøi khoaûn ñöôïc goïi laø
caùn caân thanh toaùn. Baûng 18-3 trình baøy caùn caân thanh toaùn
cuûa Myõ trong naêm 1998.
Baûng naøy coù hai phaàn, ñöôïc taùch bieät baèng moät ñöôøng keû ngang.
Nhöõng giao dòch ñöôïc ñeà caäp tôùi nhö laø naèm phía treân ñöôøng
keû hoaëc naèm phía döôùi ñöôøng keû.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
Taøi khoaûn Vaõng lai. Nhöõng giao dòch phía treân ñöôøng keû
ñeàu ghi laïi nhöõng khoaûn thanh toaùn giöõa Myõ vaø caùc nöôùc khaùc
treân theá giôùi. Nhöõng giao dòch naøy ñöôïc goïi laø nhöõng giao dòch
taøi khoaûn vaõng lai.
Hai doøng ñaàu tieân ghi laïi xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu haøng hoùa vaø
dòch vuï. Xuaát khaåu daãn tôùi nhöõng khoaûn caùc nöôùc treân theá giôùi
traû cho Myõ, nhaäp khaåu daãn tôùi nhöng khoaûn Myõ traû cho caùc nöôùc.
Naêm 1998, nhaäp khaåu vöôït xuaát khaåu, daãn tôùi thaâm huït thöông
maïi cuûa Myõ laø 169 tyû ñoâ la. (Löu yù raèng nhöõng con soá xuaát nhaäp
khaåu naøy khaùc xa vôùi nhöõng con soá trong Baûng 18-2; ñieàu naøy laø
bôûi vì nhöõng con soá trong Baûng 18-2 chæ ñeà caäp tôùi haøng hoùa vaø
nhöõng con soá ôû ñaây bao goàm caû haøng hoùa vaø dòch vuï.)
Xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu khoâng phaûi laø nguoàn duy nhaát cuûa caùc
khoaûn thanh toaùn giöõa Myõ vaø caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi, coøn
coù nhöõng cö daân Myõ nhaän caùc khoaûn thu nhaäp ñaàu tö töø vieäc
hoï naém giöõ caùc taøi saûn nöôùc ngoaøi, vaø cö daân nöôùc ngoaøi nhaän
thu nhaäp ñaàu tö töø vieäc hoï naém giöõ taøi saûn cuûa Myõ. Naêm 1998,
thu nhaäp ñaàu tö nhaän ñöôïc töø caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi laø 242
tyû ñoâ la vaø thu nhaäp ñaàu tö traû cho ngöôøi nöôùc ngoaøi laø 265 tyû ñoâ
la, vaø thu nhaäp ñaàu tö roøng laø –23 tyû ñoâ la.
Cuoái cuøng, caùc nöôùc cho vaø nhaän vieän trôï nöôùc ngoaøi; giaù trò
roøng cuûa nhöõng khoaûn thanh toaùn naøy ñöôïc ghi laø nhöõng khoaûn
chuyeån giao roøng nhaän ñöôïc. Naêm 1998, nhöõng khoaûn naøy
toång coäng laø –41 tyû ñoâ la. Soá aâm phaûn aùnh moät thöïc teá laø nöôùc
Myõ truyeàn thoáng laø moät nhaø cung caáp vieän trôï nöôùc ngoaøi roøng.
Coäng taát caû caùc khoaûn thanh toaùn traû ra vaø nhaän töø caùc nöôùc treân
theá giôùi, thanh toaùn roøng baèng –169 tyû $ –23 tyû $ –41 tyû $ =
–233 tyû $. Toång soá naøy ñöôïc goïi laø caùn caân taøi khoaûn vaõng lai.
Do ñoù, naêm 1998, Myõ bò thaâm huït taøi khoaûn vaõng lai laø 233 tyû
ñoâ la, hay chæ chöa ñaày 3% GDP cuûa nöôùc naøy.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
BAÛNG 18-3 Caùn caân thanh toaùn cuûa Myõ, 1998,

tính theo tyû ñoâ la Myõ.
Taøi khoaûn vaõng lai

Xuaát khaåu 931
Nhaäp khaåu 1100
Caùn caân Thöông maïi (thaâm huït = –) (1) –169
Thu nhaäp ñaàu tö nhaän ñöôïc 242
Thu nhaäp ñaàu tö ñaõ traû 265
Thu nhaäp ñaàu tö roøng (2) –23
Chuyeån giao roøng nhaän ñöôïc (3) –41
Caùn caân taøi khoaûn vaõng lai (thaâm huït = -) (1) + (2) + (3) –233
____________________________________________________
Taøi khoaûn voán

Taêng taøi saûn Myõ do nöôùc ngoaøi naém giöõ 542
Taêng taøi saûn nöôùc ngoaøi do Myõ naém giöõ 305
Taêng roøng trong naém giöõ taøi saûn Myõ cuûa
nöôùc ngoaøi/(caùc doøng voán roøng ñoå vaøo Myõ) 237
Sai leäch thoáng keâ 4
Nguoàn: Survey of Current Business (Ñieàu tra hoaït ñoäng kinh doanh hieän haønh), thaùng 4
Moät quoác gia coù theå coù naêm 1999. Taát caû caùc con soá ñeàu laø tyû ñoâ la.
thaâm huït thöông maïi maø
khoâng bò thaâm huït taøi
khoaûn vaõng lai khoâng? Taøi khoaûn voán. Thöïc teá naêm 1998, Myõ bò thaâm huït taøi khoaûn
Moät quoác gia coù theå coù vaõng lai 233 tyû ñoâ la coù yù nghóa laø nöôùc naøy phaûi vay 233 tyû ñoâ
thaâm huït taøi khoaûn vaõng lai la töø caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi – noùi caùch khaùc, giaù trò taøi saûn
maø khoâng bò thaâm huït
Myõ do nöôùc ngoaøi naém giöõ phaûi ñöôïc taêng theâm 233 tyû ñoâ la.
thöông maïi khoâng?
Nhöõng con soá phía döôùi ñöôøng keû mieâu taû caùch thöùc ñaït ñöôïc
keát quaû naøy. Nhöõng giao dòch phía döôùi ñöôøng keû ñöôïc goïi laø
giao dòch taøi khoaûn voán.
Naêm 1998, gia taêng taøi saûn nöôùc ngoaøi do Myõ naém giöõ laø 305 tyû
ñoâ la. Nhöng ñoàng thôøi, taøi saûn Myõ do nöôùc ngoaøi naém giöõ cuõng
taêng 542 tyû ñoâ la. Do ñoù möùc taêng roøng trong khoaûn nôï vay
nöôùc ngoaøi cuûa Myõ, maø noù coøn ñöôïc goïi laø caùc doøng voán roøng
ñoå vaøo Myõ, laø 542 tyû $ – 305 tyû $ = 237 tyû $.
Caùc doøng voán roøng naøy coù baèng vôùi möùc thaâm huït taøi khoaûn
vaõng lai khoâng? Coù. Nhöng nhöõng con soá cuûa caùc giao dòch taøi

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
khoaûn voán vaø taøi khoaûn vaõng lai coù nguoàn goác khaùc nhau: maëc
ÔÛ ñaây coù moät vaán ñeà thoáng duø chuùng phaûi cho ra nhöõng ñaùp soá nhö nhau, nhöng chuùng
keâ khaùc: Toång thaâm huït taøi
khoaûn vaõng lai cuûa taát caû
thöôøng khoâng cho ra nhö theá. Naêm 1998, cheânh leäch giöõa hai soá
caùc nöôùc treân theá giôùi phaûi naøy, sai leäch thoáng keâ, laø nhoû, chöa ñeán 4 tyû ñoâ la. Nhöng laáy
baèng khoâng: thaâm huït cuûa ví duï nhö naêm 1997, cheânh leäch laø 98 tyû ñoâ la – hôn 1% GDP.
moät quoác gia phaûi ñöôïc theå Haõy coi ví duï naøy nhö moät lôøi nhaéc nhôû raèng thaäm chí ñoái vôùi caû
hieän baèng thaëng dö cuûa caùc
nöôùc Myõ, caùc soá lieäu cuõng chaúng hoaøn haûo tyù naøo.
quoác gia khaùc xeùt treân toaøn
boä. Tuy nhieân, ñieàu naøy
khoâng ñuùng trong soá lieäu: Baây giôø, sau khi ñaõ xem xeùt taøi khoaûn vaõng lai, chuùng ta coù theå
neáu chuùng ta coäng caùc quay trôû laïi vaán ñeà maø chuùng ta ñaõ ñeà caäp tôùi trong chöông 2, söï
khoaûn thaâm huït taøi khoaûn khaùc nhau giöõa GDP, soá ño saûn löôïng maø töø tröôùc tôùi nay chuùng
vaõng lai ñöôïc coâng boá cuûa
ta vaãn söû duïng, vaø GNP, moät soá ño khaùc cuûa toång saûn löôïng.
taát caû caùc nöôùc treân theá
giôùi, thì noù seõ cho keát quaû
Ñieàu naøy ñöôïc thöïc hieän trong hoäp Vó moâ Toaøn caàu “GDP so
döôøng nhö laø theá giôùi ñang vôùi GNP: Ví duï cuûa Kuwait.”
bò thaâm huït taøi khoaûn vaõng
lai lôùn. Moät soá nhaø kinh teá
Söï löïa choïn giöõa taøi saûn trong nöôùc vaø
hoïc nghi ngôø raèng coù theå
coù trao ñoåi thöông maïi vôùi taøi saûn nöôùc ngoaøi
ngöôøi sao hoûa maø khoâng
ñöôïc ghi laïi. Haàu heát Taïi sao naêm 1998, caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi laïi saün loøng taêng
nhöõng ngöôøi khaùc thì tin
möùc naém giöõ taøi saûn Myõ cuûa hoï theâm 542 tyû ñoâ la? Ñeå traû lôøi
raèng vieäc ño löôøng sai laø
lôøi giaûi thích. cho caâu hoûi naøy, chuùng ta phaûi xem xeùt söï löïa choïn cuûa caùc nhaø
ñaàu tö giöõa vieäc naém taøi saûn trong nöôùc vaø taøi saûn nöôùc ngoaøi.
Coù veû nhö laø chuùng ta phaûi suy nghó veà ít nhaát laø hai quyeát ñònh
môùi, söï löïa choïn giöõa vieäc naém giöõ noäi teä hay ngoaïi teä, vaø söï löïa
choïn giöõa vieäc naém taøi saûn coù traû laõi trong nöôùc hay cuûa nöôùc
ngoaøi. Nhöng neân nhôù lyù do taïi sao moïi ngöôøi naém giöõ tieàn: laø
ñeå tham gia vaøo caùc giao dòch. Ñoái vôùi moät soá ngöôøi soáng taïi
Myõ maø nhöõng giao dòch cuûa hoï thöïc söï baèng ñoâ la, thì chaúng coù
lyù do gì ñeå hoï phaûi naém giöõ ngoaïi teä: vì noù khoâng theå söû duïng
ñöôïc trong caùc giao dòch, vaø neáu muïc tieâu cuûa hoï laø naém taøi saûn
nöôùc ngoaøi, thì naém ngoaïi teä roõ raøng laø khoâng thoûa maõn ñöôïc
muïc tieâu cuûa hoï so vôùi vieäc naém traùi phieáu nöôùc ngoaøi, maø ít
nhaát noù cuõng mang laïi tieàn laõi. Do vaäy, söï löïa choïn môùi duy
nhaát maø chuùng ta phaûi suy nghó ñeán laø söï löïa choïn giöõa taøi saûn
coù traû laõi trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18

GDP so vôùi GNP: Ví duï cuûa Kuwait
Giaù trò gia taêng trong moät neàn kinh teá môû ñieån hình bôûi vì caùc khoaûn thanh toaùn yeáu
coù phaûi ñöôïc ñònh nghóa nhö sau: toá saûn xuaát traû ra vaø nhaän töø caùc nöôùc khaùc
• Giaù trò gia taêng trong nöôùc (nghóa laø treân theá giôùi gaàn nhö trieät tieâu nhau. Ñoái
trong bieân giôùi moät nöôùc). vôùi Myõ, naêm 1998, cheânh leäch giöõa GDP
hay vaø GNP laø 21 tyû ñoâ la, chöa tôùi 0,3% GDP.
• Giaù trò gia taêng bôûi caùc yeáu toá saûn
Nhöng coù moät soá ngoaïi leä. Moät trong
xuaát ñöôïc trong nöôùc sôû höõu?
soá caùc ngoaïi leä ñoù laø Kuwait. Khi daàu
Hai ñònh nghóa naøy khoâng cho cuøng löûa ñöôïc tìm ra ôû Kuwait, chính phuû
moät keát quaû. Moät soá saûn löôïng trong Kuwait quyeát ñònh raèng moät tyû leä doanh
nöôùc coù theå ñöôïc saûn xuaát bôûi voán do thu töø daàu seõ ñeå tieát kieäm vaø ñaàu tö ra
ngöôøi nöôùc ngoaøi sôû höõu, trong khi ñoù moät nöôùc ngoaøi thay vì chi tieâu, vaø nhö vaäy
soá saûn löôïng nöôùc ngoaøi coù theå ñöôïc saûn seõ taïo cho caùc theá heä töông lai cuûa
xuaát bôûi voán do cö daân trong nöôùc sôû höõu. Kuwait khoaûn thu nhaäp ñaàu tö khi khoâng
coøn doanh thu töø daàu nöõa. Keát quaû laø,
Caâu traû lôøi laø ñònh nghóa naøy hay Kuwait ñaõ tích tuï ñöôïc soá taøi saûn nöôùc
ñònh nghóa kia ñeàu ñöôïc caû, vaø caùc nhaø ngoaøi lôùn, vaø baây giôø nhaän ñöôïc thu
kinh teá hoïc söû duïng caû hai. Toång saûn nhaäp ñaàu tö lôùn töø nöôùc ngoaøi. Baûng 1
phaåm quoác noäi (GDP), soá ño maø cho tôùi cho bieát GDP, GNP, vaø caùc khoaûn thanh
nay chuùng ta vaãn söû duïng, töông öùng vôùi toaùn yeáu toá saûn xuaát cuûa Kuwait töø naêm
giaù trò gia taêng trong bieân giôùi quoác gia. 1989 tôùi naêm 1994.
Toång saûn phaåm quoác daân (GNP), töông
öùng vôùi giaù trò gia taêng bôûi caùc yeáu toá Löu yù GNP lôùn hôn GDP bao nhieâu
saûn xuaát do cö daân trong nöôùc sôû höõu. trong suoát giai ñoaïn döôùi ñaây. Nhöng
GNP baèng GDP coäng vôùi caùc khoaûn cuõng löu yù raèng caùc khoaûn thanh toaùn
thanh toaùn yeáu toá saûn xuaát roøng töø caùc yeáu toá saûn xuaát roøng ñaõ giaûm bao nhieâu
nöôùc khaùc treân theá giôùi (caùc khoaûn thanh töø naêm 1989. Ñieàu naøy laø bôûi vì Kuwait
toaùn yeáu toá saûn xuaát töø caùc nöôùc khaùc ñaõ phaûi traû cho caùc ñoàng minh cuûa nöôùc
treân theá giôùi traû cho nöôùc naøy tröø ñi caùc naøy moät phaàn chi phí cho cuoäc Chieán
khoaûn thanh toaùn yeáu toá saûn xuaát nöôùc tranh Vuøng Vònh 1990-1991 vaø phaûi traû
naøy traû cho caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi). cho vieäc taùi thieát sau chieán tranh.
Maëc duø GDP baây giôø laø soá ño ñöôïc söû Kuwait ñaõ laøm ñieàu naøy baèng caùch chòu
duïng nhieàu nhaát, song GNP cuõng ñöôïc söû thaâm huït taøi khoaûn vaõng lai – noùi caùch
duïng roäng raõi cho maõi tôùi maáy naêm gaàn khaùc, baèng caùch giaûm vieäc naém giöõ roøng
ñaây, vaø baïn seõ thöôøng gaëp noù trong caùc taøi saûn nöôùc ngoaøi cuûa mình. Ñieàu naøy,
tôø baùo vaø caùc aán phaåm chuyeân ngaønh. ñeán löôït noù, laøm giaûm thu nhaäp töø taøi saûn
nöôùc ngoaøi, vaø theo nguï yù, caùc khoaûn
Ñoái vôùi haàu heát caùc quoác gia, cheânh thanh toaùn yeáu toá saûn xuaát roøng.
leäch giöõa GNP vaø GDP laø nhoû moät caùch

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
BAÛNG 1 GDP, GNP, vaø caùc khoaûn thanh toaùn yeáu toá saûn xuaát roøng cuûa Kuwait,
1989-1994
Caùc khoaûn thanh

Naêm GDP GNP toaùn yeáu toá
saûn xuaát roøng
1989 7143 9616 2473

1990 5328 7560 2232
1991 3131 4669 1538
1992 5826 7364 1538
1993 7231 8314 1083
1994 7380 8207 827
Taát caû caùc con soá treân ñeàu tính baèng trieäu dinar cuûa Kuwait, 1 dinar = 3,3$ (1998).
Nguoàn: Thoâng keâ taøi chính quoác teá, IMF, naêm saùch 1997.
Coù hai ñieàu deø daët ñoái vôùi Hieän taïi, chuùng ta haõy nghó ñeán nhöõng taøi saûn naøy laø nhöõng traùi
phaùt bieåu naøy: Ngöôøi nöôùc phieáu trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi thôøi haïn moät naêm, vaø xem xeùt
ngoaøi lieân quan tôùi caùc hoaït
ñoäng phi phaùp thöôøng giöõ ñoâ
söï löïa choïn giöõa traùi phieáu moät naêm cuûa Myõ vaø Ñöùc.
la, bôûi vì ñoâ la coù theå chuyeån
ñoåi moät caùch deã daøng maø • Giaû söû baïn quyeát ñònh naém traùi phieáu cuûa Myõ. Goïi it laø laõi
khoâng bò phaùt hieän. Thöù hai, suaát danh nghóa moät naêm cuûa Myõ. Khi ñoù, nhö Hình 18-8
trong thôøi kyø laïm phaùt cao, cho thaáy, vôùi moãi ñoâ la baïn boû vaøo traùi phieáu Myõ, ñeán naêm
moïi ngöôøi thöôøng chuyeån
sang söû duïng ngoaïi teä,
tôùi (sau moät naêm)* baïn seõ nhaän ñöôïc (1 + it) ñoâ la.
thöôøng laø ñoâ la, thaäm chí cho • Giaû söû thay vì quyeát ñònh naém traùi phieáu Myõ, baây giôø baïn
caû moät soá giao dòch trong quyeát ñònh naém traùi phieáu Ñöùc. Ñeå mua traùi phieáu Ñöùc,
nöôùc. Hieän töôïng naøy ñöôïc tröôùc tieân baïn phaûi mua DM. Goïi Et laø tyû giaù hoái ñoaùi danh
goïi laø ñoâ la hoùa moät neàn kinh nghóa giöõa ñoâ la vaø DM. Vôùi moãi ñoâ la, baïn seõ ñoåi ñöôïc
teá (xem chöông 23). Nhö
chuùng ta ñaõ thaáy trong
(1/Et) DM.
chöông 4, nhöõng öôùc löôïng
gaàn ñaây cho raèng hôn moät Goïi it* laø laõi suaát danh nghóa moät naêm cuûa traùi phieáu Ñöùc
nöûa löôïng tieàn Myõ do nöôùc
(tính baèng DM). Ñeán naêm tôùi, baïn seõ nhaän ñöôïc
ngoaøi naém giöõ. ÔÛ ñaây, chuùng
ta seõ lôø khía caïnh thöïc teá naøy (1/Et)(1 + it* )DM. Khi ñoù baïn seõ chuyeån soá DM cuûa baïn trôû
ñi. laïi thaønh ñoâ la.
_____________________________
*
Trong Chöông 14, taùc giaû coù ghi chuù “Toâi seõ duøng caùc töø sau ñaây ñeå thay
theá cho nhau: ‘naêm nay’ cho ‘hoâm nay’ vaø ‘naêm tôùi’ cho ‘sau moät naêm’”

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
Naêm t Naêm t +1
HÌNH 18-8 Traùi phieáu Myõ 1$ (1 + it) $
Sinh lôïi kyø voïng töø vieäc  1 

naém giöõ traùi phieáu kyø haïn Traùi phieáu Ñöùc 1$   1 + it* Ete+1 $
( )
moät naêm cuûa Myõ hoaëc cuûa  Et 
Ñöùc.
 1   1 
 DM   1 + it* DM
( )
 Et   Et 
$: ñoàng ñoâ la Myõ
DM: ñoàng Maùc Ñöùc
Neáu baïn kyø voïng tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa trong naêm tôùi seõ laø
E te+1 , thì baïn coù theå kyø voïng nhaän ñöôïc (1 / E t )(1 + it* )E te+1 ñoâ la
trong naêm tôùi töø moãi ñoâ la maø baïn ñaõ ñaàu tö. Moät loaït nhöõng
böôùc naøy ñöôïc ñöa ra trong phaàn döôùi cuûa Hình 18-8. Chuùng ta
seõ sôùm xem xeùt nhöõng bieåu thöùc chuùng ta vöøa ruùt ra moät caùch
chi tieát hôn. Nhöng caàn löu yù nhöõng yù nghóa cô baûn cuûa noù:
Khi ñaùnh giaù veà söï haáp daãn cuûa traùi phieáu Ñöùc, baïn khoâng chæ
nhìn vaøo caùc laõi suaát ôû Ñöùc vaø Myõ; maø baïn coù phaûi ñaùnh giaù
ñieàu maø baïn cho laø seõ xaûy ra vôùi tyû giaù hoái ñoaùi ñoâla/DM giöõa
naêm nay vaø naêm tôùi.
Baây giôø chuùng ta haõy ñöa ra giaû ñònh gioáng nhö chuùng ta ñaõ
laøm trong Chöông 15 khi thaûo luaän veà söï löïa choïn giöõa traùi
phieáu ngaén haïn vaø daøi haïn, hay giöõa traùi phieáu vaø coå phieáu.
Chuùng ta haõy giaû ñònh raèng baïn vaø caùc nhaø ñaàu tö taøi chính
khaùc chæ muoán naém giöõ taøi saûn coù suaát sinh lôïi cao nhaát. Trong
tröôøng hôïp ñoù, neáu traùi phieáu cuûa caû Myõ vaø Ñöùc ñeàu ñöôïc naém
giöõ thì chuùng phaûi coù suaát sinh lôïi kyø voïng laø nhö nhau, do ñoù
maø moái quan heä ngang baèng lôïi suaát kyø voïng (arbitrage
relation)* döôùi ñaây phaûi xaûy ra:
 1 
1 + it =   1 + it* Ete+1 ( )( )
 Et 
_______________________
*
Trong Chöông 15, taùc giaû coù ghi chuù nhö sau: “Toâi söû duïng töø “arbitrage”
ñeå dieãn ñaït ñònh ñeà raèng caùc suaát sinh lôïi kyø voïng cuûa hai taøi saûn taøi chaùnh
phaûi baèng nhau. Moät soá nhaø kinh teá hoïc daønh töø “arbitrage” ñeå dieãn ñaït
ñònh ñeà heïp hôn laø caùc cô hoäi lôïi nhuaän khoâng ruûi ro luoân luoân coù ngöôøi
khai khaùc”

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
Haõy saép xeáp laïi moät chuùt ta coù:

 Ee 
1 + it = 1 + it*  t +1 
( ) (18.2)
 Et 
Phöông trình (18.2) ñöôïc goïi laø quan heä ngang baèng laõi suaát
khoâng coù baûo hieåm, hay ñôn giaûn laø ñieàu kieän ngang baèng laõi
suaát.1
Giaû ñònh caùc nhaø ñaàu tö taøi chính seõ chæ naém giöõ nhöõng traùi
phieáu coù suaát sinh lôïi kyø voïng cao nhaát roõ raøng laø quaù maïnh vì
hai lyù do sau:
• Noù boû qua chi phí giao dòch: Mua vaø baùn traùi phieáu Ñöùc ñoøi
hoûi ba giao dòch khaùc nhau, moãi giao dòch ñeàu phaûi coù chi
phí giao dòch.
• Noù boû qua ruûi ro: Tyû giaù hoái ñoaùi sau moät naêm keå töø baây giôø
laø khoâng chaéc chaén; ñieàu ñoù coù nghóa laø neáu tính theo ñoâ la
thì naém traùi phieáu cuûa Ñöùc ruûi ro hôn laø naém traùi phieáu Myõ.2
Nhöng theo söï moâ taû veà chuyeån ñoäng cuûa voán giöõa caùc thò
tröôøng taøi chính lôùn treân theá giôùi (New York, Frankfurt, London,
vaø Tokyo), thì giaû ñònh naøy gaàn nhö laø ñuùng. Nhöõng thay ñoåi
nhoû trong laõi suaát vaø nhöõng tin ñoàn veà vieäc saép coù söï taêng giaù
hay giaûm giaù ñoàng tieàn coù theå daãn tôùi nhöõng söï chuyeån ñoäng cuûa
haøng chuïc tyû ñoâ la trong vaøi phuùt. Ñoái vôùi caùc quoác gia giaøu coù
treân theá giôùi, giaû ñònh veà ngang baèng lôïi suaát kyø voïng (arbitrage)
trong phöông trình (18.2) laø gaàn ñuùng vôùi thöïc teá. Caùc nöôùc
khaùc, nhöõng nöôùc maø thò tröôøng voán nhoû hôn vaø keùm phaùt trieån
hôn, hay coù moät soá hình thöùc kieåm soaùt voán, thì coù söï sai leäch
nhieàu hôn trong vieäc löïa choïn laõi suaát trong nöôùc cuûa hoï so vôùi
caùch maø phöông trình (18.2) ñöa ra. Chuùng ta seõ quay trôû laïi vaán
ñeà naøy ôû cuoái chöông 20.
1
ÑAØO SAÂU HÔN. töø “khoâng coù baûo hieåm” ñeå phaân bieät quan heä naøy vôùi moät quan heä khaùc ñöôïc goïi
laø ñieàu kieän ngang baèng laõi suaát coù baûo hieåm. Ñieàu kieän naøy ñöôïc suy ra baèng caùch xem xeùt söï löïa
choïn sau: Mua vaø naém giöõ traùi phieáu Myõ trong moät naêm. Hay hoâm nay mua DM, roài mua traùi phieáu
Ñöùc thôøi haïn moät naêm baèng soá tieàn DM vöøa mua, vaø thoûa thuaän seõ baùn DM laáy ñoâ la sau moät naêm vôùi
giaù ñaõ ñöôïc xaùc ñònh tröôùc, ñöôïc goïi laø tyû giaù hoái ñoaùi kyø haïn. Suaát sinh lôïi cuûa hai phöông aùn thay theá
naøy, maø caû hai ñeàu ñaõ ñöôïc loaïi tröø ruûi ro veà tyû giaù hoái ñoaùi, phaûi baèng nhau. Ñieàu kieän ngang baèng
laõi suaát coù baûo hieåm naøy laø ñieàu kieän ngang baèng lôïi suaát khoâng ruûi ro.
2
ÑAØO SAÂU HÔN. Naém traùi phieáu Ñöùc hay traùi phieáu Myõ ruûi ro hôn coøn phuï thuoäc vaøo nhaø ñaàu tö maø
chuùng ta ñang xem xeùt. Xeùt treân quan ñieåm cuûa caùc nhaø ñaàu tö Myõ thì naém traùi phieáu Ñöùc ruûi ro hôn.
Xeùt treân quan ñieåm cuûa caùc nhaø ñaàu tö Ñöùc thì naém traùi phieáu Myõ ruûi ro hôn. (Taïi sao?)

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
Ñeå hieåu roõ hôn veà nhöõng gì ngang baèng lôïi suaát kyø voïng
(arbitrage) nguï yù, haõy vieát laïi phöông trình (18.2) nhö sau:
 E e − Et 
1 + it = 1 + it* 1 + t +1
( ) 
 (18.3)
 Et 
Phöông trình naøy chæ ra moái quan heä giöõa laõi suaát danh nghóa
trong nöôùc, laõi suaát danh nghóa nöôùc ngoaøi, vaø tyû leä giaûm giaù
kyø voïng cuûa ñoàng tieàn. Haõy nhôù raèng taêng E laø söï giaûm giaù
ñoàng tieàn, do vaäy
E te+1 − E t
Et
laø tyû leä giaûm giaù kyø voïng cuûa noäi teä. (Neáu ngöôøi ta kyø voïng
noäi teä taêng giaù, thì khi ñoù ñaïi löôïng naøy aâm.) Chöøng naøo maø
laõi suaát hay tyû leä giaûm giaù kyø voïng khoâng quaù lôùn (giaû söû, döôùi
Ñieàu naøy döïa treân ñònh ñeà 3 20% moät naêm), thì phöông trình naøy ñöôïc tính xaáp xæ nhö sau:
trong phuï luïc 2.
E te+1 − E t
*
it ≈ i +
t (18.4)
Et
Moät moái quan heä quan troïng
caàn nhôù: Theo ñieàu kieän Ñaây laø moái quan heä maø baïn phaûi nhôù: ngang baèng lôïi suaát kyø
ngang baèng laõi suaát khoâng coù
voïng (arbitrage) nguï yù laø laõi suaát trong nöôùc phaûi (xaáp xæ) baèng laõi
baûo hieåm, thì laõi suaát trong
nöôùc phaûi xaáp xæ baèng laõi suaát nöôùc ngoaøi coäng vôùi tyû leä giaûm giaù kyø voïng cuûa ñoàng noäi teä.
suaát nöôùc ngoaøi coäng vôùi
möùc giaûm giaù kyø voïng cuûa Chuùng ta haõy aùp duïng phöông trình naøy vaøo traùi phieáu Myõ so
ñoàng noäi teä. vôùi traùi phieáu Ñöùc. Giaû thieát raèng laõi suaát danh nghóa moät naêm
laø 4,0% ôû Myõ vaø 2,5% ôû Ñöùc. Baïn seõ naém giöõ traùi phieáu Ñöùc
hay Myõ? Ñieàu naøy phuï thuoäc vaøo vieäc lieäu baïn kyø voïng ñoâ la
seõ giaûm giaù so vôùi DM nhieàu hôn hay ít hôn 4,05-2,5% = 1,5%
trong naêm tôùi. Neáu baïn kyø voïng ñoâ la giaûm giaù hôn 1,5%, thì
cho duø thöïc teá laø laõi suaát ôû Ñöùc thaáp hôn ôû Myõ, thì ñaàu tö vaøo
traùi phieáu Ñöùc vaãn haáp daãn hôn ñaàu tö vaøo traùi phieáu Myõ.
Baèng caùch naém giöõ traùi phieáu Ñöùc, sau moät naêm keå töø baây giôø
baïn seõ nhaän ñöôïc ít DM hôn, nhöng khi ñoù DM cuõng seõ coù giaù
trò cao hôn tính theo ñoâ la, laøm cho vieäc ñaàu tö vaøo traùi phieáu
Ñöùc haáp daãn hôn vieäc ñaàu tö vaøo traùi phieáu Myõ. Tuy nhieân,
neáu baïn kyø voïng ñoâ la giaûm giaù chöa tôùi 1,5% hay thaäm chí
taêng giaù, thì ñieàu ngöôïc laïi laø ñuùng, vaø traùi phieáu Myõ haáp daãn
hôn traùi phieáu Ñöùc.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
Noùi caùch khaùc, ñieàu kieän ngang baèng laõi suaát khoâng coù baûo
hieåm noùi vôùi chuùng ta raèng caùc nhaø ñaàu tö taøi chính chaéc haún
kyø voïng raèng tính trung bình möùc giaûm giaù cuûa ñoàng ñoâ la so
vôùi ñoàng DM khoaûng 1,5% trong naêm tôùi, vaø ñaây laø lyù do taïi
sao hoï saün loøng naém giöõ traùi phieáu Ñöùc maëc duø laõi suaát cuûa
nhöõng traùi phieáu naøy thaáp hôn. (Moät ví duï khaùc ñöôïc ñöa ra
trong hoäp Vó moâ Toaøn caàu “Mua traùi phieáu Braxin”.)
Moái quan heä ngang baèng lôïi suaát kyø voïng (arbitrage) giöõa caùc
laõi suaát vaø tyû giaù hoái ñoaùi trong phöông trình (18.4) seõ ñoùng
moät vai troø quan troïng trong caùc chöông keá tieáp. Noù gôïi yù raèng
tröø khi caùc thò tröôøng taøi chính kyø voïng nhöõng söï taêng giaù hay
giaûm giaù maïnh neáu khoâng thì caùc laõi suaát trong vaø ngoaøi nöôùc
thöôøng chuyeån ñoäng raát saùt vôùi nhau. Haõy xem tröôøng hôïp cöïc
ñoan cuûa hai nöôùc cam keát duy trì tyû giaù hoái ñoaùi song phöông ôû
moät giaù trò ñöôïc coá ñònh. Neáu caùc thò tröôøng tin töôûng vaøo cam
keát naøy, thì chuùng seõ kyø voïng tyû giaù hoái ñoaùi duy trì ôû möùc
khoâng ñoåi, vaø söï giaûm giaù kyø voïng seõ laø soá khoâng. Trong tröôøng
hôïp ñoù, ñieàu kieän ngang baèng lôïi suaát kyø voïng (arbitrage) coù yù
nghóa laø caùc laõi suaát ôû hai nöôùc seõ phaûi chuyeån ñoäng chính xaùc
cuøng vôùi nhau. Thoâng thöôøng, nhö chuùng ta thaáy, thì caùc chính
phuû seõ khoâng thöïc hieän nhöõng cam keát tuyeät ñoái nhö vaäy, nhöng
hoï thöôøng coá gaéng traùnh nhöõng thay ñoåi lôùn trong tyû giaù hoái
ñoaùi. Ñieàu naøy ñaët ra nhöõng giôùi haïn gaét gao ñoái vôùi möùc ñoä maø
caùc chính phuû coù theå cho pheùp laõi suaát cuûa nöôùc hoï cheânh leäch
so vôùi laõi suaát cuûa caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi.
Caùc laõi suaát danh nghóa cuûa caùc nöôùc lôùn thöïc söï chuyeån ñoäng
Trong luùc chôø ñôïi, haõy laøm
cuøng vôùi nhau ôû möùc ñoä naøo? Hình 18-9 bieåu dieãn laõi suaát
nhö sau: Xem caùc trang cuoái
cuûa taïp chí Nhaø Kinh teá hoïc danh nghóa moät naêm ôû Myõ vaø Ñöùc töø naêm 1975. Ñoà thò naøy
(The Economist) soá ra gaàn quaû thaät gaây aán töôïng ñaây laø nhöõng chuyeån ñoäng quan heä vôùi
ñaây nhaát ñeå tìm caùc laõi suaát nhau chaët cheõ nhöng khoâng hoaøn toaøn gioáng nhau. Laõi suaát
ngaén haïn ôû moät soá nöôùc khaùc cao (theo caùc tieâu chuaån tröôùc ñaây) ôû caû hai quoác gia vaøo giöõa
nhau so vôùi Myõ. Ngöôøi ta kyø
thaäp nieân 70, thaáp vaøo cuoái thaäp nieân 70, vaø raát cao vaøo ñaàu
voïng ñoàng ñoâ la seõ giaûm giaù
so vôùi nhöõng ñoàng tieàn naøo? thaäp nieân 80. Keå töø ñoù, laõi suaát noùi chung ñeàu giaûm daàn ôû caû
hai quoác gia. Ñoàng thôøi, cheânh leäch giöõa hai laõi suaát naøy ñoâi
khi laø lôùn. Naêm 1984, laõi suaát Ñöùc thaáp hôn laõi suaát Myõ gaàn
5%. Naêm 1992, ngöôïc laïi, laõi suaát Ñöùc cao hôn laõi suaát Myõ
gaàn 6%. Trong nhöõng chöông keá tieáp, chuùng ta seõ quay trôû laïi
tìm hieåu lyù do taïi sao laïi xuaát hieän nhöõng söï cheânh leäch naøy, vaø
yù nghóa cuûa chuùng laø gì.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
HÌNH 18-9
Laõi suaát danh nghóa moät Laõi suaát cuûa Myõ

naêm cuûa Ñöùc vaø Myõ,
1975-1998.
Laõi suaát, i (%)

Laõi suaát danh nghóa cuûa
Ñöùc vaø Myõ phaàn lôùn laø
chuyeån ñoäng cuøng nhau
trong voøng 25 naêm qua.
Laõi suaát
cuûa Ñöùc
VÓ MOÂ TOAØN CAÀU Mua Traùi phieáu Braxin
E te+1 E te+1
Baïn haõy ñaët mình vaøo thôøi ñieåm thaùng 9 *
(1 + i )
t = (1,369 )
naêm 1993 (laõi suaát raát cao ôû Braxin vaøo Et Et
thôøi ñieåm ñoù giuùp laøm roõ vaán ñeà maø toâi
muoán trình baøy ôû ñaây). Traùi phieáu Braxin Tyû leä giaûm giaù cuûa ñoàng cruzeiro maø baïn
traû laõi suaát haøng thaùng laø 36,9%. Ñieàu kyø voïng trong thaùng tôùi laø bao nhieâu?
naøy döôøng nhö laø raát haáp daãn so vôùi laõi Giaû ñònh tyû leä giaûm giaù thaùng tôùi seõ baèng
suaát haøng naêm laø 3% cuûa traùi phieáu Myõ – tyû leä giaûm giaù thaùng tröôùc. Baïn bieát raèng
töông ñöông vôùi laõi suaát khoaûng 0,2% 100.000 cruzeiros, vaøo cuoái thaùng 7 naêm
haøng thaùng. Baïn seõ mua traùi phieáu 1993 trò giaù 1,01 ñoâ la, nhöng ñeán cuoái
Braxin chöù? thaùng 8 naêm 1993 chæ coøn trò giaù baèng
0,75 ñoâ la. Neáu söï giaûm giaù naøy tieáp tuïc
Cuoäc thaûo luaän trong chöông naøy cho baïn theo tyû leä nhö vaäy, thì thu nhaäp nhaän
bieát raèng ñeå ñöa ra quyeát ñònh, baïn caàn ñöôïc töø vieäc ñaàu tö vaøo traùi phieáu Braxin
moät yeáu toá quan troïng nöõa, tyû leä taêng giaù trong moät thaùng laø:
kyø voïng cuûa ñoàng ñoâ la so vôùi ñoàng
cruzeiro (teân cuûa tieàn Braxin vaøo thôøi Ee  0,75 
1 + i t* t +1 = (1,369 )
( )  = 1,016
ñieåm ñoù, hieän nay tieàn cuûa Braxin laø Et  1,01 
ñoàng real). Baïn caàn thoâng tin naøy bôûi vì
(nhö Hình 18-8 ñaõ laøm roõ) thu nhaäp tính
Suaát sinh lôïi kyø voïng tính baèng ñoâ la töø
baèng ñoâ la coù ñöôïc töø vieäc ñaàu tö vaøo traùi
vieäc naém giöõ traùi phieáu Braxin chæ laø
phieáu Braxin trong moät thaùng laø:
(1,016 –1) =1,6% moãi thaùng, chöù khoâng
phaûi laø 36,9% moãi thaùng maø thoaït troâng

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
coù veû raát haáp daãn. Löu yù raèng 1,6% moãi naøy chuùng ta ñaõ lôø ñi khi chuùng ta vieát
thaùng vaãn cao hôn nhieàu so vôùi laõi suaát ñieàu kieän ngang baèng lôïi suaát kyø voïng
haøng thaùng cuûa traùi phieáu Myõ (khoaûng (arbitrage). Khi tính ñeán nhöõng yeáu toá
0,2%). Nhöng haõy nghó veà söï ruûi ro vaø naøy, baïn coù theå quyeát ñònh giöõ tieàn cuûa
caùc chi phí giao dòch – taát caû caùc yeáu toá baïn ôû beân ngoaøi Braxin.
18-3 NHÖÕNG KEÁT LUAÄN VAØ NHÌN LÖÔÙT QUA NHÖÕNG

ÑEÀ TAØI TIEÁP THEO
Baây giôø chuùng ta ñaõ xaây döïng ñöôïc cô sôû cho vieäc nghieân cöùu
neàn kinh teá môû. Môû cöûa thò tröôøng haøng hoùa cho pheùp moät söï
löïa choïn giöõa taøi saûn trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi. Söï löïa choïn naøy
chuû yeáu phuï thuoäc vaøo tyû giaù hoái ñoaùi thöïc – giaù töông ñoái cuûa
haøng ngoaïi tính theo haøng noäi.
Môû cöûa thò tröôøng taøi chính cho pheùp moät söï löïa choïn giöõa taøi
saûn trong nöôùc vaø taøi saûn nöôùc ngoaøi. Söï löïa choïn naøy phuï thuoäc
chuû yeáu vaøo suaát sinh lôïi töông ñoái cuûa nhöõng taøi saûn naøy, suaát
sinh lôïi naøy ñeán löôït mình laïi phuï thuoäc vaøo laõi suaát trong nöôùc
vaø nöôùc ngoaøi, vaø vaøo tyû leä giaûm giaù kyø voïng cuûa noäi teä.
Trong chöông keá tieáp, chöông 19, chuùng ta xem xeùt nhöõng yù
nghóa cuûa vieäc môû cöûa caùc thò tröôøng haøng hoùa. Chöông 20 thaûo
luaän veà söï môû cöûa caùc thò tröôøng taøi chính. Trong chöông 21,
chuùng ta xem xeùt thôøi trung haïn trong moät neàn kinh teá môû, vaø
chuùng ta thaûo luaän veà nhöõng laäp luaän uûng hoä vaø choáng ñoái caùc
cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi khaùc nhau.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
TOÙM TAÉT
• Môû cöûa thò tröôøng haøng hoùa cho pheùp • Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc ña phöông, hay
caùc caù nhaân vaø caùc coâng ty löïa choïn noùi goïn laø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc, laø moät
giöõa haøng noäi vaø haøng ngoaïi. Môû cöûa soá bình quaân coù troïng soá cuûa caùc tyû
thò tröôøng taøi chính cho pheùp caùc nhaø giaù hoái ñoaùi thöïc song phöông, vôùi caùc
ñaàu tö taøi chính löïa choïn giöõa taøi saûn troïng soá baèng caùc tyû phaàn ngoaïi
taøi chính trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi. thöông.
• Tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa laø giaù cuûa • Caùn caân thanh toaùn ghi laïi caùc giao
ngoaïi teä tính theo noäi teä. Xeùt töø quan dòch cuûa moät quoác gia vôùi caùc nöôùc
ñieåm cuûa Myõ, thì tyû giaù hoái ñoaùi danh khaùc treân theá giôùi. Caùn caân taøi
nghóa giöõa Myõ vaø Ñöùc laø giaù cuûa DM khoaûn vaõng lai baèng toång cuûa caùn
tính theo ñoâ la. caân thöông maïi, thu nhaäp roøng töø ñaàu
tö, vaø caùc khoaûn chuyeån giao roøng
• Söï taêng giaù danh nghóa (goïi taét laø taêng
giaù) laø moät söï gia taêng giaù noäi teä tính nhaän ñöôïc töø caùc nöôùc khaùc treân theá
giôùi. Caùn caân taøi khoaûn voán baèng
theo ngoaïi teä; vôùi ñònh nghóa veà tyû
caùc doøng voán töø caùc nöôùc khaùc treân
giaù hoái ñoaùi ñaõ cho trong chöông naøy,
thì ñieàu naøy töông öùng vôùi moät söï suït theá giôùi ñoå vaøo trong nöôùc tröø ñi caùc
doøng voán töø trong nöôùc ñoå ra caùc
giaûm trong tyû giaù hoái ñoaùi. Söï giaûm
nöôùc khaùc treân theá giôùi.
giaù danh nghóa (goïi taét laø giaûm giaù)
laø moät söï suït giaûm trong giaù noäi teä • Taøi khoaûn vaõng lai vaø taøi khoaûn voán
tính theo ngoaïi teä; noù töông öùng vôùi laø hình aûnh phaûn chieáu qua göông
moät söï gia taêng trong tyû giaù hoái ñoaùi. cuûa nhau. Thaâm huït taøi khoaûn vaõng
lai ñöôïc taøi trôï bôûi caùc caùc doøng voán
• Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc laø giaù töông ñoái
cuûa haøng ngoaïi tính theo haøng noäi. roøng töø caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi
ñoå vaøo, vaø nhö theá laø bôûi thaëng dö taøi
Noù baèng vôùi tyû giaù hoái ñoaùi danh
khoaûn voán. Töông töï, thaëng dö taøi
nghóa nhaân vôùi möùc giaù nöôùc ngoaøi
roài chia cho möùc giaù trong nöôùc. khoaûn vaõng lai töông öùng vôùi thaâm
huït taøi khoaûn voán.
• Söï taêng giaù thöïc laø moät söï gia taêng
trong giaù töông ñoái cuûa haøng noäi tính
• Ngang baèng laõi suaát khoâng coù baûo
theo haøng ngoaïi; noù töông öùng vôùi hieåm, hay noùi goïn laø ngang baèng laõi
moät söï suy giaûm trong tyû giaù hoái suaát, laø moät ñieàu kieän ngang baèng lôïi
ñoaùi. Söï giaûm giaù thöïc laø moät söï suït suaát kyø voïng (arbitrage) phaùt bieåu
giaûm trong giaù töông ñoái cuûa haøng raèng caùc suaát sinh lôïi kyø voïng tính
noäi; noù töông öùng vôùi moät söï gia taêng baèng noäi teä cuûa traùi phieáu trong vaø
trong tyû giaù hoái ñoaùi thöïc. ngoaøi nöôùc phaûi baèng nhau. Ngang
baèng laõi suaát coù yù nghóa laø laõi suaát
trong nöôùc xaáp xæ baèng laõi suaát nöôùc
ngoaøi coäng vôùi tyû leä giaûm giaù kyø
voïng cuûa noäi teä.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
• Môû cöûa thò tröôøng haøng hoùa, 343 • Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc coù troïng soá ngoaïi
• Thueá quan, 343 thöông, 351
• Haïn ngaïch, 343 • Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc hieäu duïng, 351
• Môû cöûa thò tröôøng taøi chính, 343 • Ngoaïi hoái, 352
• Kieåm soaùt voán, 343 • Caùn caân thanh toaùn, 352
• Môû cöûa thò tröôøng yeáu toá saûn xuaát, 343 • Phía treân ñöôøng keû, 352
• Hieäp ñònh Thöông maïi Töï do Baéc Myõ • Phía döôùi ñöôøng keû, 352
(NAFTA), 343 • Taøi khoaûn vaõng lai, 352
• Haøng hoùa coù theå ngoaïi thöông, 344 • Thu nhaäp ñaàu tö, 352
• Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc, 346 • Caùc khoaûn chuyeån giao roøng nhaän
• Tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa, 346 ñöôïc, 352
• Taêng giaù, 346 • Taøi khoaûn voán, 353
• Tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, 346 • Caùc doøng voán roøng, 353
• Naâng giaù, 346 • Sai leäch thoáng keâ, 353
• Phaù giaù, 346 • Toång saûn phaåm quoác noäi (GDP), 354
• Taêng giaù thöïc, 348 • Toång saûn phaåm quoác daân (GNP), 354
• Giaûm giaù thöïc, 348 • Quan heä ngang baèng laõi suaát khoâng coù
• Thöông maïi haøng hoùa, 350 baûo hieåm, hay ñieàu kieän ngang baèng
• Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc song phöông, 351 laõi suaát, 355
• Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc ña phöông cuûa
Myõ, 351

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
Moät daáu hoa thò laø caâu hoûi khoù hôn. [Web] chæ ra raèng caâu hoûi naøy ñoøi hoûi phaûi vaøo Internet.
1. ÑUÙNG/SAI/KHOÂNG CHAÉC CHAÉN
a) Caùc nöôùc coù caùc doøng voán roøng vaøo haún phaûi coù thaâm huït taøi khoaûn vaõng lai.
b) Maëc duø tyû leä xuaát khaåu coù theå lôùn hôn 1 (nhö tröôøng hôïp cuûa Singapore), song tyû
leä nhaäp khaåu treân GDP thì khoâng theå lôùn hôn 1.
c) Vieäc moät nöôùc giaøu nhö Nhaät baûn coù moät tyû leä nhaäp khaåu treân GDP nhoû nhö vaäy,
laø baèng chöùng roõ raøng veà moät saân chôi khoâng coâng baèng ñoái vôùi caùc nhaø xuaát
khaåu Myõ.
d) Ngang baèng laõi suaát khoâng coù baûo hieåm coù yù nghóa laø laõi suaát thöïc cuûa caùc nöôùc
phaûi baèng nhau.
e) Neáu tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa giöõa DM vaø ñoâ la laø 0,70, ñieàu ñoù coù nghóa laø moät
DM trò giaù baèng 70 xu (Myõ).
f) Neáu tyû giaù hoái ñoaùi thöïc giöõa Ñöùc vaø Myõ laø 2, ñieàu naøy coù nghóa laø haøng hoùa ôû
Ñöùc ñaét gaáp hai laàn haøng hoùa ôû Myõ.
2. PHAÙP VAØ ÑÖÙC [WEB]
Haõy truy tìm tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa giöõa Ñöùc vaø Phaùp töø Internet. Moät
website mieãn phí vaø höõu ích cuûa Canada, cho pheùp anh/chò xaây döïng nhöõng ñoà thò tröïc
tuyeán naèm ôû ñòa chæ: http://pacific.commerce.ubc.ca/xr/
Haõy bieåu dieãn DM so vôùi ñoàng franc töø naêm 1979, vaø so saùnh ñoà thò naøy vôùi ñoà thò
cuûa DM so vôùi ñoâ la trong baøi hoïc. Cuï theå, xu höôùng vaø tính deã bieán ñoäng cuûa hai
chuoãi soá lieäu töông öùng vôùi 2 loaïi tieàn naøy khaùc nhau nhö theá naøo trong thaäp nieân 80?
Xeùt veà tyû giaù hoái ñoaùi giöõa DM vaø franc, haõy thaûo luaän nhöõng söï khaùc nhau trong
haønh vi cuûa tyû giaù hoái ñoaùi naøy giöõa caùc giai ñoaïn töø 1979 tôùi 1987, 1988 tôùi 1991, vaø
1992 tôùi 1998. Khi naøo ñoàng franc giaûm giaù hay taêng giaù so vôùi ñoàng DM?

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
3. CAÙN CAÂN THANH TOAÙN
Haõy xem hai neàn kinh teá hö caáu, moät neàn kinh teá laø “nöôùc noäi ñòa” vaø caùi kia laø
“nöôùc ngoaøi”. Haõy xaây döïng moät caùn caân thanh toaùn cho moãi nöôùc theo danh saùch
nhöõng giao dòch ñöôïc ñöa ra döôùi ñaây:
Nöôùc noäi ñòa mua cuûa nöôùc ngoaøi 100 ñoâ la daàu löûa.
Caùc du khaùch nöôùc ngoaøi chi 25 ñoâ la ñeå mua vaùn tröôït noäi ñòa.
Cö daân noäi ñòa mua cuûa nöôùc ngoaøi 45 ñoâ la baûo hieåm nhaân thoï.
Cö daân noäi ñòa mua haøng phi phaùp cuûa ngöôøi nöôùc ngoaøi trò giaù 5 ñoâ la.
Caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi nhaän ñöôïc 15 ñoâ la coå töùc cuûa caùc coå phieáu noäi ñòa maø
hoï ñang naém giöõ.
Cö daân noäi ñòa göûi 25 ñoâ la cho caùc hoaït ñoäng töø thieän nöôùc ngoaøi.
Caùc doanh nhaân nöôùc ngoaøi chi 35 ñoâ la ñeå hoái loä caùc quan chöùc chính phuû noäi
ñòa.
Giôùi kinh doanh noäi ñòa vay töø caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi 65 ñoâ la.
Caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi mua 15 ñoâ la traùi phieáu ruûi ro cao cuûa noäi ñòa.
Caùc nhaø ñaàu tö noäi ñòa baùn 50 ñoâ la traùi phieáu chính phuû nöôùc ngoaøi maø hoï ñang
naém giöõ.
*4. NHÖÕNG NAÊM DÖÔÙI THÔØI REAGAN:
Khi Ronald Reagan laø toång thoáng, thaâm huït thöông maïi Myõ taêng maïnh. Nhöõng
ngöôøi thuoäc Ñaûng Daân chuû coi söï thaâm huït thöông maïi naøy laø moät daáu hieäu chæ ra
raèng neàn kinh teá Myõ khoâng coøn söùc caïnh tranh nöõa. Ngöôïc laïi, toång thoáng Ronald
Reagan laïi cho raèng caùc doøng voán roøng ñoå vaøo lôùn laø moät daáu hieäu chæ ra raèng neàn
kinh teá Myõ ñaõ trôû thaønh moät nôi raát haáp daãn ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Ai
ñuùng? Anh/chò coù theå noùi sao veà ñieàu naøy?
5. NGANG BAÈNG LAÕI SUAÁT KHOÂNG COÙ BAÛO HIEÅM
Haõy xem nhöõng giaù traùi phieáu chính phuû vaø ngoaïi hoái sau ñaây ôû Myõ vaø Ñöùc. Giaû
ñònh chöùng khoaùn cuûa caû hai chính phuû naøy ñeàu laø traùi phieáu moät naêm, traû theo meänh
giaù cuûa traùi phieáu sau moät naêm keå töø baây giôø. Tyû giaù hoái ñoaùi E ñöùng ôû möùc 1DM =
0,95 ñoâ la.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
Meänh giaù vaø giaù cuûa hai loaïi traùi phieáu nhö sau:
Meänh giaù Giaù
Myõ Traùi phieáu moät naêm 10.000$ 9615,38$
Ñöùc Traùi phieáu moät naêm 13.333DM 12698,10DM
a) Haõy tính laõi suaát danh nghóa cuûa moãi loaïi traùi phieáu.
b) Haõy tính tyû giaù hoái ñoaùi kyø voïng naêm tôùi phuø hôïp vôùi ñieàu kieän ngang baèng laõi
suaát khoâng coù baûo hieåm.
c) Neáu anh/chò kyø voïng ñoâ la giaûm giaù töông ñoái so vôùi DM, thì anh/chò seõ mua loaïi
traùi phieáu naøo?
d) Giaû ñònh raèng anh/chò laø moät nhaø ñaàu tö Myõ. Anh/chò ñoåi ñoâ la laáy DM vaø mua
traùi phieáu Ñöùc. Moät naêm sau, E treân thöïc teá laø 0,90 (1DM = 0,90 ñoâ la). Thu
nhaäp thöïc hieän (sau khi baùn traùi phieáu) tính theo ñoâ la cuûa anh/chò cheânh leäch bao
nhieâu so vôùi thu nhaäp thöïc hieän maø anh/chò leõ ra ñaõ nhaän ñöôïc neáu nhö anh/chò
naém giöõ traùi phieáu Myõ?
e) Cheânh leäch thu nhaäp trong caâu (d) coù phuø hôïp vôùi ñieàu kieän ngang baèng laõi suaát
khoâng coù baûo hieåm khoâng? Taïi sao coù vaø taïi sao khoâng?
*6. NGANG BAÈNG LAÕI SUAÁT COÙ BAÛO HIEÅM
Giaû ñònh raèng coù moät thò tröôøng mua vaø baùn ngoaïi hoái sau moät naêm trong töông
lai, vôùi giaù ñöôïc ñònh tröôùc hoâm nay. Giaù naøy ñöôïc goïi laø tyû giaù hoái ñoaùi kyø haïn. Goïi
giaù kyø haïn cuûa 1 DM tính theo ñoâ la laø F. Noùi caùch khaùc, hoâm nay anh/chò coù theå
tham gia moät hôïp ñoàng ñeå baùn 1 DM laáy F ñoâ la sau moät naêm nöõa.
a) Haõy ruùt ra ñaúng thöùc xaáp xæ döôùi ñaây cuûa ngang baèng laõi suaát coù baûo hieåm, trong
ñoù i kyù hieäu suaát sinh lôïi danh nghóa kyø voïng vaø moät daáu hoa thò kyù hieäu cuûa caùc
bieán soá nöôùc ngoaøi:
F−E
i = i* +
E

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 18
b) Giaû söû hai loaïi traùi phieáu chính phuû vaø tyû giaù hoái ñoaùi naøy gioáng nhö baøi taäp tröôùc,
haõy tìm tyû giaù hoái ñoaùi kyø haïn cuûa 1 DM phuø hôïp vôùi ñieàu kieän ngang baèng laõi
suaát coù baûo hieåm.
c) Anh/chò seõ laøm gì neáu tyû giaù ngoaïi hoái kyø haïn khaùc vôùi giaù trò maø anh/chò vöøa tìm
ra?
d) Giaû thieát raèng tyû giaù hoái ñoaùi kyø haïn laø tyû giaù maø anh/chò ñaõ tính ñöôïc ôû caâu (b).
Hoâm nay, anh/chò mua DM, mua traùi phieáu Ñöùc, vaø kyù moät hôïp ñoàng baùn DM maø
anh/chò seõ nhaän ñöôïc sau moät naêm, ôû tyû giaù hoái ñoaùi kyø haïn. Moät söï thay ñoåi
trong tyû giaù hoái ñoaùi giöõa hieän taïi vaø moät naêm tôùi coù aûnh höôûng tôùi thu nhaäp töø
khoaûn ñaàu tö cuûa anh/chò khoâng? Taïi sao coù vaø taïi sao khoâng?
ÑOÏC THEÂM
Neáu baïn muoán hoïc theâm veà thöông maïi quoác teá vaø kinh teá quoác teá, haõy ñoïc cuoán saùch
giaùo khoa Kinh teá Quoác teá, Lyù thuyeát vaø Chính saùch, cuûa taùc giaû Paul Krugman vaø
Maurice Obstfeld, xuaát baûn laàn thöù 4,. (New York: HarperCollins, 1996).
Neáu baïn muoán bieát veà caùc tyû giaù hoái ñoaùi hieän taïi giöõa baát kyø hai caëp tieàn naøo treân
theá giôùi, haõy xem “maùy ñoåi tieàn” ôû www.oanda.com.
Chuùng toâi môøi baïn tham quan trang Blanchard treân Prentice Hall Web site taïi:
ñeå tìm theâm baøi taäp treân maïng toaøn caàu cho chöông naøy.

HÑ: Xinh Xinh
Chapter 19
CHÖÔNG 19
THÒ TRÖÔØNG HAØNG HOÙA TRONG NEÀN KINH TEÁ MÔÛ
Sau ba naêm gaàn nhö khoâng taêng tröôûng, khi söï phuïc hoài cuûa Hoa kyø trôû neân maïnh meõ
hôn vaøo naêm 1993, thì caùc nöôùc treân theá giôùi ñeàu vui möøng. Khoâng phaûi möøng cho
Hoa kyø maø möøng cho chính mình. Hoï coi saûn löôïng cuûa Hoa Kyø cao hôn coù yù nghóa laø
caàu taêng, caàu taêng khoâng chæ ñoái vôùi haøng Myõ maø caû ñoái vôùi haøng nhaäp khaåu. Ñoái vôùi
hoï, caàu cao hôn coù nghóa laø xuaát khaåu sang Hoa Kyø taêng, caùn caân thöông maïi ñöôïc caûi
thieän, saûn löôïng taêng, vaø cô hoäi taêng tröôûng nhanh choùng hôn ñeå thoaùt ra khoûi cuoäc
suy thoaùi cuûa chính mình.
Söï môû roäng kinh teá cuûa nöôùc ngoaøi coù theå thöïc söï ñöa moät quoác gia thoaùt ra khoûi suy
thoaùi khoâng? Neáu coù nhöõng töông taùc maïnh meõ nhö vaäy giöõa caùc quoác gia, thì coù neân
phoái hôïp caùc chính saùch kinh teá vó moâ giöõa caùc quoác gia khoâng? Neáu neân, thì taïi sao
döôøng nhö quaù khoù khaên ñeå coù theå ñaït ñöôïc söï phoái hôïp nhö vaäy? Ñeå traû lôøi nhöõng
caâu hoûi naøy, chuùng ta phaûi môû roäng caùch xöû lyù thò tröôøng haøng hoùa cuûa chuùng ta ñöôïc
trình baøy trong phaàn coát loõi (Chöông 3), tính ñeán söï môû cöûa thò tröôøng haøng hoùa. Ñaây
laø ñieàu chuùng ta thöïc hieän trong chöông naøy.
19-1 QUAN HEÄ IS TRONG NEÀN KINH TEÁ MÔÛ
Khi chuùng ta giaû ñònh neàn kinh teá ñoùng cöûa ñoái vôùi ngoaïi thöông thì
khoâng caàn phaûi phaân bieät giöõa caàu trong nöôùc ñoái vôùi haøng hoùa vaø caàu
haøng trong nöôùc: Chuùng roõ raøng laø nhö nhau. Baây giôø, chuùng ta phaûi
phaân bieät giöõa chuùng: moät soá caàu trong nöôùc seõ rôi vaøo haøng nöôùc
Thuaät ngöõ “caàu trong
ngoaøi, vaø moät soá caàu haøng trong nöôùc laø cuûa ngöôøi nöôùc ngoaøi. Chuùng
nöôùc ñoái vôùi haøng
hoùa” vaø “caàu ñoái vôùi
ta haõy xem söï phaân bieät naøy moät caùch cuï theå hôn.
haøng hoùa trong nöôùc”
nghe coù veû gaàn nhö Caàu haøng trong nöôùc
nhau. Nhöng trong
moät neàn kinh teá môû,
chuùng khoâng nhaát thieát Trong moät neàn kinh teá môû, caàu haøng trong nöôùc ñöôïc cho bôûi:
baèng nhau.
Z ≡ C + I + G – εQ + X (19.1)
Ba soá haïng ñaàu tieân – tieâu duøng (C), ñaàu tö (I), vaø chi tieâu chính phuû
(G) – taïo thaønh caàu trong nöôùc ñoái vôùi haøng hoùa. Neáu neàn kinh teá
ñoùng, C + I + G seõ laø caàu haøng trong nöôùc . Ñaây laø lyù do taïi sao tröôùc

Chapter 19
ñaây chuùng ta chæ xem xeùt ñeán C + I + G. Nhöng baây giôø chuùng ta caàn
phaûi thöïc hieän hai söï ñieàu chænh.
• Thöù nhaát, chuùng ta phaûi tröø nhaäp khaåu ñi, ñaây laø moät phaàn cuûa caàu
trong nöôùc rôi vaøo haøng nöôùc ngoaøi. ÔÛ ñaây chuùng ta phaûi caån
thaän. Haøng nöôùc ngoaøi khaùc vôùi haøng trong nöôùc , do ñoù chuùng ta
khoâng theå chæ tröø ñi soá löôïng haøng nhaäp khaåu, Q; neáu chuùng ta laøm
nhö vaäy, thì coù nghóa laø chuùng ta ñang tröø taùo (haøng nöôùc ngoaøi) ra
Trong chöông 3, toâi ñaõ
khoûi cam (haøng trong nöôùc). Tröôùc heát chuùng ta phaûi theå hieän giaù
lôø ñi ñieàu naøy vaø ñaõ
tröø ñi Q. Ñieàu naøy laø trò haøng nhaäp khaåu theo haøng trong nöôùc . Ñaây chính laø ñaïi löôïng
sai, nhöng do toâi khoâng maø εQ trong phöông trình (19.1) bieåu thò: Nhö chuùng ta ñaõ thaáy ôû
muoán phaûi baøn veà tyû Chöông 18, ε laø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc, giaù cuûa haøng nöôùc ngoaøi tính
giaù hoái ñoaùi thöïc vaø theo haøng trong nöôùc . Nhö vaäy, εQ (giaù nhaân vôùi soá löôïng haøng
nhöõng vaán ñeà phöùc taïp
nhaäp khaåu) laø giaù trò haøng nhaäp khaåu tính theo haøng trong nöôùc .
quaù sôùm trong cuoán
saùch naøy. • Thöù hai, chuùng ta phaûi coäng xuaát khaåu vaøo, ñaây laø caàu haøng trong
nöôùc cuûa nöôùc ngoaøi. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän bôûi soá haïng X trong
phöông trình (19.1).
Caàu trong nöôùc ñoái

vôùi haøng hoùa (C + I – Caùc yeáu toá quyeát ñònh caàu haøng trong nöôùc
G) - caàu trong nöôùc ñoái
vôùi haøng nöôùc ngoaøi Sau khi ñaõ lieät keâ naêm boä phaän cuûa caàu, coâng vieäc tieáp theo cuûa chuùng
(haøng nhaäp khaåu, εQ) ta laø xaùc ñònh caùc yeáu toá quyeát ñònh chuùng. Chuùng ta haõy baét ñaàu vôùi
+ caàu nöôùc ngoaøi ñoái ba boä phaän ñaàu tieân: C, I, vaø G.
vôùi haøng trong nöôùc
(haøng xuaát khaåu, X) =
Caàu haøng trong nöôùc Caùc yeáu toá quyeát ñònh C, I, vaø G. Baây giôø chuùng ta giaû ñònh
(C + I + G - εQ + X) neàn kinh teá môû, chuùng ta neân ñieàu chænh laïi nhöõng moâ taû ban ñaàu cuûa
chuùng ta veà tieâu duøng, ñaàu tö , vaø chi tieâu chính phuû nhö theá naøo? Caâu
traû lôøi laø neáu nhö coù ñieàu chænh thì cuõng khoâng nhieàu laém. Ngöôøi tieâu
duøng quyeát ñònh chi tieâu bao nhieâu vaãn phuï thuoäc vaøo thu nhaäp vaø cuûa
caûi cuûa hoï. Maëc duø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc chaéc chaén laø aûnh höôûng ñeán
thaønh phaàn cuûa chi tieâu cho tieâu duøng giöõa haøng trong nöôùc vaø haøng
nöôùc ngoaøi, nhöng khoâng coù lyù do hieån nhieân naøo ñeå taùc ñoäng tôùi toång
möùc tieâu duøng. Ñieàu naøy cuõng ñuùng vôùi ñaàu tö: tyû giaù hoái ñoaùi thöïc coù
theå taùc ñoäng tôùi quyeát ñònh cuûa coâng ty neân mua maùy moùc trong nöôùc
hay cuûa nöôùc ngoaøi, nhöng noù khoâng taùc ñoäng tôùi toång ñaàu tö.
Ñaây laø tin toát laønh bôûi vì noù nguï yù laø chuùng ta coù theå söû duïng nhöõng
moâ taû veà tieâu duøng, ñaàu tö, vaø chi tieâu chính phuû maø chuùng ta ñaõ trieån
khai tröôùc ñaây. Do vaäy,
Caàu trong nöôùc: C + I + G = C (Y – T) + I (Y,r) + G

( + ) (+,–)

Chapter 19
Chuùng ta giaû ñònh raèng tieâu duøng phuï thuoäc theo tyû leä thuaän vaøo thu
nhaäp khaû duïng (Y – T), vaø ñaàu tö phuï thuoäc theo tyû leä thuaän vaøo saûn
löôïng (Y) vaø theo tyû leä nghòch vaøo laõi suaát (r). Chuùng ta tieáp tuïc coi
chi tieâu cuûa chính phuû (G) laø cho tröôùc. Chuùng ta taïm gaùc sang moät
beân nhöõng söï hieäu chænh ñöôïc giôùi thieäu trong caùc chöông töø 14 ñeán
17, trong caùc chöông naøy chuùng ta ñaõ xem xeùt vai troø cuûa kyø voïng taùc
ñoäng ñeán chi tieâu. Vaán ñeà ôû ñaây laø phaûi xem xeùt moïi thöù theo töøng
böôùc ñeå hieåu ñöôïc nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc môû cöûa neàn kinh teá; sau
naøy chuùng ta seõ giôùi thieäu laïi moät soá trong nhöõng söï hieäu chænh naøy.
Caùc yeáu toá quyeát ñònh nhaäp khaåu. Soá löôïng nhaäp khaåu, Q, phuï
Caàu trong nöôùc (C + I
+ G) phuï thuoäc vaøo
thuoäc vaøo caùi gì? Chuû yeáu laø vaøo toång möùc caàu trong nöôùc: Möùc caàu
thu nhaäp (Y), laõi suaát trong nöôùc caøng cao, caàu ñoái vôùi toaøn boä haøng hoùa caøng nhieàu, bao
(r), thueá (T), vaø möùc goàm caû haøng trong nöôùc vaø haøng nöôùc ngoaøi. Ñaây laø ñieàu ñaõ ñöôïc ñeà
chi tieâu chính phuû (G). caäp ngay töø ñaàu chöông naøy: Naêm 1993, caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi
mong muoán Hoa Kyø phuïc hoài bôûi vì söï phuïc hoài cuûa Hoa Kyø seõ daãn
tôùi haøng nhaäp khaåu vaøo Hoa Kyø taêng. Nhöng Q roõ raøng cuõng phuï
thuoäc vaøo tyû giaù hoái ñoaùi thöïc: Giaù haøng nöôùc ngoaøi caøng cao töông
ñoái so vôùi haøng trong nöôùc , thì caàu trong nöôùc töông ñoái ñoái vôùi haøng
nöôùc ngoaøi caøng thaáp, vaø soá löôïng haøng nhaäp khaåu caøng giaûm.
Do ñoù, chuùng ta vieát nhaäp khaåu nhö sau:
Q = Q (Y, ε) (19.2)
(+, –)
Nhaäp khaåu phuï thuoäc vaøo thu nhaäp (hay, noùi caùch khaùc, saûn löôïng –
Khi ε taêng trong khi Q
giaûm, ñieàu xaûy ra vôùi
hai yeáu toá naøy vaãn baèng nhau trong moät neàn kinh teá môû), Y: Thu nhaäp
εQ, giaù trò haøng nhaäp caøng cao daãn tôùi nhaäp khaåu caøng nhieàu.1 Nhaäp khaåu cuõng phuï thuoäc
khaåu tính theo haøng vaøo tyû giaù hoái ñoaùi thöïc. Haõy nhôù laïi raèng tyû giaù hoái ñoaùi thöïc, ε,
trong nöôùc , laø khoâng ñöôïc ñònh nghóa laø giaù cuûa haøng nöôùc ngoaøi tính theo haøng trong nöôùc .
roõ raøng. Chuùng ta seõ
Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc caøng cao coù nghóa laø haøng nöôùc ngoaøi ñaét hôn
quay laïi ñieåm naøy sau.
moät caùch töông ñoái, daãn tôùi giaûm soá löôïng nhaäp khaåu, Q. Taùc ñoäng
theo tyû leä nghòch naøy cuûa tyû giaù hoái ñoaùi thöïc ñoái vôùi nhaäp khaåu ñöôïc
theå hieän baèng daáu aâm beân döôùi ε trong phöông trình nhaäp khaåu.
1
ÑAØO SAÂU HÔN. ÔÛ ñaây chuùng ta hôi aên gian moät chuùt. Thaûo luaän cuûa chuùng ta ñeà xuaát raèng chuùng
ta neân söû duïng caàu trong nöôùc, C + I + G, thay vì thu nhaäp, Y. Baïn cuõng coù theå phaûn baùc giaû ñònh raèng
nhaäp khaåu phuï thuoäc vaøo toång caàu trong nöôùc chöù khoâng phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn cuûa noù: Haún coù theå
laø tyû leä nhaäp khaåu trong ñaàu tö khaùc vôùi tyû leä nhaäp khaåu trong tieâu duøng. Ví duï, nhieàu quoác gia ngheøo
nhaäp haàu heát thieát bò voán cuûa hoï nhöng laïi tieâu duøng chuû yeáu laø haøng trong nöôùc . Trong tröôøng hôïp
naøy, thaønh phaàn cuûa caàu seõ quan troïng ñoái vôùi nhaäp khaåu. Toâi gaùc nhöõng söï phöùc taïp naøy sang moät
beân. Baïn coù theå töï tìm hieåu chuùng.

Chapter 19
Khoái löôïng nhaäp khaåu

Caùc yeáu toá quyeát ñònh Xuaát khaåu. Xuaát khaåu cuûa moät quoác
(Q) phuï thuoäc vaøo möùc gia, theo ñònh nghóa, laø nhaäp khaåu cuûa quoác gia khaùc. Khi suy nghó veà
saûn löôïng (Y), vaø tyû ñieàu gì quyeát ñònh xuaát khaåu cuûa Myõ, moät caùch töông ñöông, chuùng ta
giaù hoái ñoaùi thöïc (ε). coù theå hoûi ñieàu gì quyeát ñònh nhaäp khaåu cuûa nöôùc ngoaøi. Töø cuoäc thaûo
luaän cuûa chuùng ta veà caùc yeáu toá quyeát ñònh nhaäp khaåu trong ñoaïn tröôùc,
chuùng ta bieát raèng nhaäp khaåu cuûa nöôùc ngoaøi coù nhieàu khaû naêng phuï
thuoäc vaøo hoaït ñoäng kinh teá cuûa nöôùc ngoaøi ñoù, vaø vaøo giaù töông ñoái
cuûa haøng nöôùc ngoaøi. Nhö vaäy, chuùng ta coù theå vieát xuaát khaåu nhö sau:
X = X(Y*, ε) (19.3)
(+, +)
Haõy nhôù laïi raèng daáu
hoa thò ñeå chæ caùc bieán Y* laø thu nhaäp ôû caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi, hay ñôn giaûn laø thu nhaäp
soá cuûa nöôùc ngoaøi. nöôùc ngoaøi (noùi caùch khaùc laø saûn löôïng nöôùc ngoaøi). Taêng thu nhaäp
nöôùc ngoaøi daãn tôùi taêng caàu cuûa nöôùc ngoaøi ñoái vôùi toaøn boä haøng hoùa,
trong ñoù moät soá caàu seõ rôi vaøo haøng Myõ, daãn tôùi xuaát khaåu Myõ taêng.
Taêng eùp-si-lon – taêng giaù töông ñoái cuûa haøng nöôùc ngoaøi tính theo
haøng Myõ – laøm cho haøng Myõ haáp daãn hôn moät caùch töông ñoái, daãn tôùi
Xuaát khaåu phuï thuoäc taêng xuaát khaåu.
vaøo möùc thu nhaäp cuûa
nöôùc ngoaøi (Y*), vaø tyû
giaù hoái ñoaùi thöïc (ε).
Chuùng ta coù theå trình baøy ñieàu chuùng ta vöøa hoïc trong Hình 19-1.
Hình naøy bieåu dieãn caùc thaønh phaàn khaùc nhau cuûa caàu theo saûn löôïng,
giöõ cho taát caû caùc bieán soá khaùc taùc ñoäng tôùi caàu ñeàu khoâng ñoåi (laõi
suaát, thueá, chi tieâu chính phuû, saûn löôïng nöôùc ngoaøi, vaø tyû giaù hoái ñoaùi
thöïc).
Trong Hình 19-1(a), ñöôøng DD bieåu dieãn caàu trong nöôùc, C + I + G, laø
moät haøm soá cuûa saûn löôïng, Y. Moái quan heä giöõa löôïng caàu vaø saûn
löôïng naøy raát quen thuoäc trong phaàn coát loõi. Theo nhöõng giaû ñònh tieâu
chuaån cuûa chuùng ta, ñoä doác cuûa ñöôøng bieåu dieãn quan heä giöõa löôïng
caàu vaø saûn löôïng laø döông nhöng nhoû hôn 1: Taêng saûn löôïng (töông
ñöông laø taêng thu nhaäp) laøm taêng löôïng caàu nhöng thaáp hôn tyû leä moät -
moät. (Khoâng coù lyù do gì chính ñaùng ñeå phaûi laøm ngöôïc laïi neân toâi veõ
moái quan heä giöõa löôïng caàu vaø saûn löôïng, vaø nhöõng moái quan heä khaùc
trong chöông naøy, laø nhöõng ñöôøng thaúng chöù khoâng phaûi laø ñöôøng
cong. Ñieàu naøy hoaøn toaøn laø vì lyù do thuaän tieän, vaø khoâng coù noäi dung
thaûo luaän naøo döôùi ñaây phuï thuoäc vaøo giaû ñònh naøy.)

Chapter 19
HÌNH 19-1
Caàu Haøng trong nöôùc

Caàu trong nöôùc
Löôïng caàu
vaø Xuaát khaåu roøng
Caàu trong nöôùc ñoái vôùi

haøng hoùa laø moät haøm
ñoàng bieán cuûa thu
nhaäp. Caàu haøng trong (a)
nöôùc tính ñöôïc baèng
caùch tröø giaù trò nhaäp Saûn löôïng
khaåu ra khoûi caàu trong
nöôùc vaø sau ñoù coäng
xuaát khaåu vaøo. Caùn
caân thöông maïi laø moät
Löôïng caàu
haøm nghòch bieán cuûa

saûn löôïng.
Nhaäp khaåu (εQ)

(b)
Saûn löôïng
Löôïng caàu
Xuaát khaåu (X)
(c)
Saûn löôïng
Xuaát khaåu roøng, NX
Thaëng dö thöông maïi
Thaâm huït thöông maïi

(d)

Chapter 19
Ñeå tìm ra caàu haøng trong nöôùc , tröôùc heát chuùng ta phaûi tröø haøng nhaäp
Ñoái vôùi moät tyû giaù hoái
ñoaùi thöïc ε cho tröôùc,
khaåu ra. Ñieàu naøy ñöôïc thöïc hieän trong Hình 19-1(b) vaø cho chuùng ta
εQ (giaù trò nhaäp khaåu ñöôøng AA: Khoaûng caùch giöõa DD vaø AA baèng vôùi giaù trò nhaäp khaåu,
tính theo haøng trong εQ. Do soá löôïng haøng nhaäp khaåu taêng theo thu nhaäp, neân khoaûng caùch
nöôùc ) chuyeån ñoäng giöõa hai ñöôøng naøy taêng theo thu nhaäp. Chuùng ta coù theå khaúng ñònh
chính xaùc cuøng vôùi Q hai thöïc teá veà ñöôøng AA, voán seõ coù ích cho phaàn sau trong chöông naøy:
(khoái löôïng haøng
nhaäp khaåu).
1. AA coù goùc nghieâng nhoû hôn DD: Khi thu nhaäp taêng, moät soá trong
löôïng caàu trong nöôùc taêng theâm rôi vaøo haøng nöôùc ngoaøi thay vì
rôi vaøo haøng trong nöôùc . Khi thu nhaäp taêng, caàu trong nöôùc ñoái
vôùi haøng trong nöôùc taêng ít hôn toång caàu trong nöôùc.
2. Chöøng naøo moät soá trong löôïng caàu taêng theâm rôi vaøo haøng trong
nöôùc , thì AA vaãn coù chieàu ñi leân (ñoä doác döông): taêng thu nhaäp
daãn tôùi moät soá gia taêng trong caàu haøng trong nöôùc .
Cuoái cuøng, chuùng ta phaûi coäng theâm xuaát khaåu. Ñieàu naøy ñöôïc thöïc
hieän trong Hình 19-1(c) vaø cho chuùng ta ñöôøng ZZ naèm phía treân
ñöôøng AA. Khoaûng caùch giöõa ZZ vaø AA baèng xuaát khaåu. Bôûi vì xuaát
khaåu khoâng phuï thuoäc vaøo saûn löôïng trong nöôùc, neân khoaûng caùch
giöõa ZZ vaø AA laø khoâng ñoåi, do ñoù hai ñöôøng naøy song song vôùi nhau.
Bôûi vì AA coù goùc nghieâng nhoû hôn DD, neân ZZ cuõng coù goùc nghieâng
nhoû hôn DD.
Töø thoâng tin trong Hình 19-1(c) chuùng ta coù theå moâ taû haønh vi cuûa xuaát
khaåu roøng – ñoù laø cheânh leäch giöõa xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu (X – εQ) –
nhö laø moät haøm soá cuûa saûn löôïng. Thí duï taïi möùc saûn löôïng Y, xuaát khaåu
laø ñoaïn AC vaø nhaäp khaåu laø ñoaïn AB, thì xuaát khaåu roøng laø ñoaïn BC.
Moái quan heä giöõa xuaát khaåu roøng vaø saûn löôïng naøy ñöôïc bieåu dieãn
bôûi ñöôøng NX (vieát taét cuûa Net eXport (Xuaát khaåu Roøng)) trong
Haõy nhôù laïi raèng xuaát Hình 19-1(d). Xuaát khaåu roøng laø moät haøm soá nghòch bieán cuûa saûn
khaåu roøng laø moät töø löôïng: khi saûn löôïng taêng, nhaäp khaåu taêng vaø xuaát khaåu khoâng chòu
ñoàng nghóa cuûa caùn
aûnh höôûng, daãn tôùi xuaát khaåu roøng giaûm. Goïi YTB (TB laø vieát taét cuûa
caân thöông maïi. Xuaát
khaåu roøng döông töông
caân baèng ngoaïi thöông baèng tieáng Anh: Trade Balance) laø möùc saûn
öùng vôùi thaëng dö löôïng maø taïi ñoù giaù trò nhaäp khaåu vöøa baèng xuaát khaåu, do ñoù xuaát
thöông maïi, xuaát khaåu khaåu roøng baèng khoâng. Nhöõng möùc saûn löôïng cao hôn YTB daãn tôùi
roøng aâm töông öùng vôùi nhaäp khaåu cao hôn, daãn tôùi thaâm huït thöông maïi. Nhöõng möùc saûn
thaâm huït thöông maïi.
löôïng thaáp hôn YTB daãn tôùi nhaäp khaåu thaáp hôn, vaø daãn tôùi thaëng dö
thöông maïi.

Chapter 19
Ñieàu kieän caân baèng 19-2 SAÛN LÖÔÏNG CAÂN BAÈNG VAØ CAÙN CAÂN THÖÔNG MAÏI
hoùa ñoøi hoûi raèng saûn Thò tröôøng haøng hoùa ôû trong ñieàu kieän caân baèng khi saûn löôïng trong
löôïng trong nöôùc phaûi
nöôùc baèng vôùi caàu haøng trong nöôùc .
baèng caàu haøng trong
nöôùc .
Y= Z
Taäp hôïp laïi caùc moái quan heä maø chuùng ta ñaõ ruùt ra cho caùc thaønh phaàn
trong caàu haøng trong nöôùc, Z,
Y = C(Y - T) + I(Y,r) + G - εQ(Y, ε) + X(Y*,ε) (19.4)
HÌNH 19-2
Saûn löôïng caân baèng

vaø Xuaát khaåu Roøng.
Löôïng caàu, Z
Thò tröôøng haøng hoùa ôû

trong ñieàu kieän caân
baèng khi saûn löôïng
baèng löôïng caàu haøng
trong nöôùc . Taïi möùc
saûn löôïng caân baèng,,
caùn caân thöông maïi coù
theå thaâm huït hoaëc (a)
thaëng dö.
Saûn löôïng, Y
(b)
Saûn löôïng, Y
Ñieàu kieän caân baèng naøy xaùc ñònh saûn löôïng nhö laø moät haøm soá cuûa taát
caû caùc bieán soá maø chuùng ta coi nhö ñöôïc cho tröôùc, töø thueá, tôùi tyû giaù
hoái ñoaùi thöïc cho tôùi saûn löôïng cuûa nöôùc ngoaøi. Ñaây khoâng phaûi laø
moät moái quan heä ñôn giaûn; Hình 19-2 bieåu dieãn quan heä naøy theo moät
caùch deã hieåu hôn. Trong Hình 19–2 (a), löôïng caàu ñöôïc ño treân truïc
Chapter 19
tung, saûn löôïng (töông ñöông laø thu nhaäp) ñöôïc ño treân truïc hoaønh.
Ñöôøng ZZ bieåu thò caàu nhö laø moät haøm soá cuûa saûn löôïng; ñöôøng naøy
chæ laø taùi taïo laïi ñöôøng ZZ trong Hình 19-1; ZZ coù chieàu ñi leân, nhöng
ñoä doác nhoû hôn 1.
Saûn löôïng caân baèng laø taïi ñieåm maø löôïng caàu baèng vôùi saûn löôïng, taïi
giao ñieåm cuûa ZZ vaø ñöôøng coù goùc nghieâng 45 ñoä, ñoù laø taïi ñieåm A
treân ñoà thò, taïi ñoù möùc saûn löôïng laø Y.
Hình soá 19-2(b) taùi taïo laïi Hình 19-1(d), veõ xuaát khaåu roøng nhö laø moät
haøm nghòch bieán cuûa saûn löôïng. Noùi chung, khoâng coù lyù do gì ñeå möùc
saûn löôïng caân baèng, Y, phaûi baèng vôùi möùc saûn löôïng maø taïi ñoù coù caân
baèng ngoaïi thöông, YTB. Nhö toâi ñaõ veõ trong ñoà thò, saûn löôïng caân baèng
ñi ñoâi vôùi moät möùc thaâm huït thöông maïi, baèng vôùi khoaûng caùch BC.
Baây giôø, chuùng ta ñaõ coù caùc coâng cuï caàn thieát ñeå traû lôøi nhöõng caâu hoûi
Möùc saûn löôïng caân
maø chuùng ta ñaët ra ngaøy phaàn ñaàu chöông naøy.
baèng ñöôïc ñöa ra bôûi
ñieàu kieän Y = Z. Möùc
saûn löôïng maø taïi ñoù 19-3 TAÊNG CAÀU, TRONG NÖÔÙC HAY NÖÔÙC NGOAØI
ñaït caân baèng ngoaïi
thöông ñöôïc xaùc ñònh Nhöõng thay ñoåi trong caàu taùc ñoäng nhö theá naøo ñeán saûn löôïng trong
bôûi ñieàu kieän εQ = Y. moät neàn kinh teá môû? Chuùng ta haõy baét ñaàu vôùi moät bieán theå cuûa ñieàu
Ñaây laø hai ñieàu kieän maø ñeán baây giôø vaãn ñöôïc öa thích, ñoù laø gia taêng chi tieâu chính phuû,
khaùc nhau.
vaø sau ñoù quay sang moät vaán ñeà môùi, nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc taêng
hoaït ñoäng kinh teá nöôùc ngoaøi.
Taêng caàu trong nöôùc

Giaû thieát raèng neàn kinh teá ñang trong thôøi kyø suy thoaùi vaø chính phuû
quyeát ñònh taêng chi tieâu chính phuû ñeå taêng caàu trong nöôùc vaø saûn
Nhö trong phaàn coát loõi,
löôïng. Nhöõng taùc ñoäng ñeán saûn löôïng vaø ñeán caùn caân thöông maïi seõ
chuùng ta baét ñaàu baèng
caùch lôø ñi taát caû caùc thò nhö theá naøo?
tröôøng khaùc tröø thò
tröôøng haøng hoùa; Caâu traû lôøi ñöôïc ñöa ra trong Hình 19-3. Tröôùc khi taêng chi tieâu chính
nhöõng keát luaän maø phuû, caàu laø ñöôøng ZZ trong Hình 19-3(a), vaø ñieåm caân baèng laø ñieåm A,
chuùng ta ruùt ra ôû ñaây taïi ñoù saûn löôïng baèng Y. Chuùng ta haõy giaû ñònh (maëc duø, nhö chuùng
seõ coøn aùp duïng ñöôïc ta ñaõ thaáy, nhìn chung, khoâng coù lyù do gì maø ñieàu naøy phaûi ñuùng
khi chuùng ta ñöa thò
tröôøng taøi chính vaø lao
nhö vaäy) raèng ngoaïi thöông ban ñaàu caân baèng, nhö vaäy, trong
ñoäng vaøo sau naøy. Hình 19-3(b), Y = YTB.
Ñieàu gì xaûy ra neáu chính phuû taêng chi tieâu theâm ∆G? Taïi baát kyø möùc
saûn löôïng naøo, löôïng caàu taêng theâm ∆G, dòch chuyeån quan heä caàu
leân theâm ∆G töø ZZ leân ZZ’. Ñieåm caân baèng chuyeån töø A leân A’, vaø saûn

Chapter 19
löôïng taêng töø Y leân Y’. Möùc taêng saûn löôïng lôùn hôn möùc taêng trong
chi tieâu chính phuû: Coù moät taùc ñoäng cuûa soá nhaân.
Cho tôùi ñaây, caâu chuyeän naøy coù veû gioáng nhö ñieàu ñaõ xaûy ra trong neàn
kinh teá ñoùng ôû chöông tröôùc (Chöông 3). Tuy nhieân, chuùng ta haõy xem
xeùt kyõ hôn: Baây giôø coù moät söï taùc ñoäng leân caùn caân thöông maïi. Bôûi
vì chi tieâu chính phuû khoâng xuaát hieän tröïc tieáp trong quan heä xuaát
khaåu cuõng khoâng xuaát hieän tröïc tieáp trong quan heä nhaäp khaåu, neân
quan heä giöõa xuaát khaåu roøng vaø saûn löôïng trong Hình 19-3(b) khoâng
Baét ñaàu töø caân baèng dòch chuyeån. Do vaäy, taêng saûn löôïng töø Y leân Y’daãn tôùi thaâm huït
ngoaïi thöông, taêng chi thöông maïi baèng khoaûng caùch BC.
tieâu chính phuû daãn tôùi
thaâm huït thöông maïi. Baây giôø chi tieâu chính phuû khoâng nhöõng taïo ra thaâm huït thöông maïi,
maø taùc ñoäng cuûa noù ñeán saûn löôïng coøn ít hôn laø trong moät neàn kinh teá
ñoùng. Haõy nhôù laïi töø Chöông 3 raèng ñoä doác cuûa quan heä caàu caøng nhoû
thì soá nhaân caøng nhoû (ví duï, neáu ZZ laø ñöôøng naèm ngang, thì soá nhaân
baèng 1). Vaø haõy nhôù laïi töø Hình 19-1 raèng quan heä caàu, ZZ, coù goùc
nghieâng nhoû hôn quan heä caàu trong neàn kinh teá ñoùng, DD. Ñieàu naøy
coù nghóa laø soá nhaân trong neàn kinh teá môû laø nhoû hôn.
Thaâm huït thöông maïi vaø soá nhaân nhoû hôn ñeàu xuaát phaùt töø cuøng moät
nguyeân nhaân: Taêng caàu baây giôø khoâng chæ rôi vaøo haøng trong nöôùc maø
coøn rôi vaøo haøng nöôùc ngoaøi. Do ñoù, khi thu nhaäp taêng, taùc ñoäng ñoái
vôùi caàu haøng trong nöôùc nhoû hôn laø taùc ñoäng trong neàn kinh teá ñoùng,
daãn tôùi soá nhaân nhoû hôn. Vaø bôûi vì moät soá trong löôïng taêng caàu rôi
vaøo haøng nhaäp khaåu - vaø xuaát khaåu khoâng ñoåi - neân keát quaû laø thaâm
huït thöông maïi.
Hai yù nghóa naøy laø quan troïng. Trong moät neàn kinh teá môû, taêng caàu
Soá nhaân nhoû hôn vaø trong nöôùc gaây taùc ñoäng ñeán saûn löôïng ít hôn trong moät neàn kinh teá
thaâm huït thöông maïi ñoùng, cuõng nhö gaây ra taùc ñoäng baát lôïi ñeán caùn caân thöông maïi. Quaû
ñeàu coù nguyeân nhaân thöïc, neàn kinh teá caøng môû, taùc ñoäng ñeán saûn löôïng caøng ít vaø taùc ñoäng
neàn taûng nhö nhau:
baát lôïi ñeán caùn caân thöông maïi caøng lôùn. Ví duï, haõy xem xeùt tröôøng
Moät soá caàu trong nöôùc
rôi vaøo haøng nöôùc hôïp cuûa Bæ, nöôùc coù tyû leä nhaäp khaåu treân GDP gaàn tôùi 70%. Ñieàu naøy
ngoaøi, khoâng rôi vaøo coù yù nghóa laø ôû Bæ khi caàu taêng, khoaûng 70% trong soá löôïng caàu taêng
haøng trong nöôùc . theâm naøy seõ rôi vaøo haøng nhaäp khaåu, vaø chæ 30% coøn laïi rôi vaøo haøng
trong nöôùc . Nhö vaäy, taùc ñoäng cuûa taêng chi tieâu chính phuû raát coù theå
laø moät möùc taêng lôùn trong thaâm huït thöông maïi cuûa Bæ vaø chæ taïo ra
moät möùc taêng nhoû trong saûn löôïng, laøm cho söï môû roäng caàu trong nöôùc
trôû thaønh moät chính saùch khaù khoâng haáp daãn ñoái vôùi nöôùc Bæ. Thaäm
chí ñoái vôùi Hoa Kyø, nöôùc coù tyû leä nhaäp khaåu chæ laø 13%, nhöng taêng
caàu cuõng seõ ñi ñoâi vôùi söï xaáu ñi phaàn naøo trong caùn caân thöông maïi

Chapter 19
(Keát luaän naøy seõ ñöôïc thaûo luaän theâm ôû hoäp Tieâu ñieåm ‘Soá nhaân: Bæ
so vôùi Hoa Kyø”.)
HÌNH 19-3
Löôïng caàu, Z
Taêng Chi tieâu Chính
phuû
Taêng chi tieâu chính

phuû daãn tôùi taêng saûn
löôïng vaø thaâm huït
thöông maïi.
(a)
Saûn löôïng, Y
(b)
Saûn löôïng, Y
Taêng caàu nöôùc ngoaøi
Baây giôø, haõy xem moät söï gia taêng trong hoaït ñoäng kinh teá nöôùc ngoaøi,
taêng Y*. Ñieàu naøy coù theå do taêng chi tieâu chính phuû nöôùc ngoaøi, G* –
söï thay ñoåi chính saùch chuùng ta vöøa phaân tích, nhöng baây giôø dieãn ra ôû
nöôùc ngoaøi. Nhöng ñeå phaân tích nhöõng taùc ñoäng ñeán neàn kinh teá Hoa
Kyø, chuùng ta khoâng caàn bieát söï gia taêng naøy laø do ñaâu.
Hình 19-4 chæ ra nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc taêng hoaït ñoäng kinh teá nöôùc
ngoaøi ñeán saûn löôïng trong nöôùc vaø caùn caân thöông maïi. Caàu haøng
trong nöôùc ban ñaàu ñöôïc bieåu dieãn bôûi ñöôøng ZZ trong Hình 19-4(a).
Ñieåm caân baèng laø ñieåm A, vôùi möùc saûn löôïng Y. Chuùng ta haõy giaû

Chapter 19
ñònh ngoaïi thöông ñaït caân baèng, do ñoù trong Hình 19-4(b) xuaát khaåu
roøng taïi möùc saûn löôïng Y laø baèng khoâng.
Seõ coù ích khi ñeà caäp tôùi ñöôøng thaúng bieåu dieãn caàu trong nöôùc ñoái vôùi
DD laø caàu trong nöôùc haøng hoùa C + I + G nhö laø moät haøm soá cuûa thu nhaäp. Ñöôøng thaúng naøy
ñoái vôùi haøng hoùa, ZZ laø DD. Haõy nhôù laïi töø Hình 19-1 raèng ñöôøng DD doác hôn ñöôøng ZZ.
laø caàu haøng trong nöôùc Khoaûng cheânh leäch giöõa ZZ vaø DD baèng vôùi xuaát khaåu roøng, do ñoù neáu
. ngoaïi thöông caân baèng taïi ñieåm A, thì ZZ vaø DD giao nhau taïi A.
Baây giôø, haõy xem xeùt nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc taêng saûn löôïng nöôùc
ngoaøi, ∆Y*. Saûn löôïng nöôùc ngoaøi caøng cao coù nghóa laø caàu nöôùc
ngoaøi caøng cao, bao goàm caû caàu nöôùc ngoaøi ñoái vôùi haøng hoùa Myõ cuõng
cao hôn. Do ñoù, taùc ñoäng tröïc tieáp cuûa gia taêng saûn löôïng nöôùc ngoaøi
laø laøm taêng xuaát khaåu cuûa Myõ theâm moät soá löôïng, goïi ñoù laø ∆X. Vôùi
moät möùc saûn löôïng cho tröôùc, möùc taêng trong xuaát khaåu naøy daãn tôùi
Y* ↑⇒ X = X(Y*,ε)↑
moät möùc taêng ∆X trong löôïng caàu haøng hoùa Myõ, do ñoù ñöôøng thaúng,
bieåu dieãn caàu haøng trong nöôùc nhö laø moät haøm soá cuûa saûn löôïng,
chuyeån dòch leân treân moät khoaûng baèng ∆X, töø ZZ leân ZZ’. Vì xuaát
khaåu taêng theâm ∆X taïi moät möùc saûn löôïng cho tröôùc, neân ñöôøng thaúng
trong Hình 19-4(b) bieåu dieãn xuaát khaåu roøng nhö laø moät haøm soá cuûa
saûn löôïng cuõng dòch chuyeån leân treân moät khoaûng ∆X, töø NX leân NX’.
TIEÂU ÑIEÅM
Soá nhaân: Bæ so vôùi Myõ
Neáu chuùng ta giaû ñònh raèng nhöõng moái Giaû ñònh raèng tieâu duøng vaø ñaàu tö ñöôïc
quan heä khaùc nhau trong phöông trình cho bôûi:
(19.4) laø tuyeán tính, thì chuùng ta coù theå C = c0 + c1(Y – T)
tính ñöôïc nhöõng taùc ñoäng cuûa chi tieâu I = d0 + d1Y – d2r
chính phuû, saûn löôïng nöôùc ngoaøi, vaø vaân Tieâu duøng taêng theo thu nhaäp khaû duïng;
vaân ñoái vôùi caû saûn löôïng laãn caùn caân
ñaàu tö taêng theo saûn löôïng vaø giaûm theo
thöông maïi. Trong hoäp naøy, chuùng ta
laõi suaát thöïc.
xem xeùt söï khaùc nhau giöõa taùc ñoäng cuûa
chi tieâu chính phuû trong moät nöôùc lôùn nhö Ñeå cho ñôn giaûn, haõy boû qua nhöõng thay
nöôùc Myõ vaø trong moät nöôùc nhoû nhö Bæ. ñoåi trong tyû giaù hoái ñoaùi thöïc vaø giaû ñònh
raèng ε = 1. Giaû ñònh nhaäp khaåu vaø xuaát
khaåu ñöôïc cho bôûi:

Chapter 19
Q = q1Y Haõy xem soá nhaân. Moät caùch cuï theå haõy,
X = x1Y* xem ( c1 + d1 – q1) ôû phaàn maãu soá. Nhö
Nhaäp khaåu tyû leä vôùi saûn löôïng trong trong neàn kinh teá ñoùng, (c1 + d1) cho thaáy
taùc ñoäng cuûa vieäc taêng saûn löôïng ñoái vôùi
nöôùc, vaø xuaát khaåu tyû leä vôùi saûn löôïng
nöôùc ngoaøi. Theo caùch töông töï nhö caàu tieâu duøng vaø ñaàu tö; (–q1) cho thaáy
moät thöïc teá raèng moät phaàn trong löôïng
chuùng ta ñaõ goïi c1 laø thieân höôùng tieâu
caàu taêng theâm khoâng rôi vaøo haøng trong
duøng bieân teá, q1 laø thieân höôùng nhaäp
nöôùc maø vaøo haøng nöôùc ngoaøi. Trong
khaåu bieân teá.
tröôøng hôïp cöïc ñoan khi taát caû löôïng caàu
taêng theâm rôi vaøo haøng nöôùc ngoaøi – khi
Ñieàu kieän caân baèng laø saûn löôïng baèng q1 = c1 + d1 – thì taêng saûn löôïng khoâng
caàu haøng trong nöôùc gaây taùc ñoäng ñeán caàu haøng trong nöôùc ;
trong tröôøng hôïp ñoù, soá nhaân baèng 1.
Y=C+I+G–Q+X
Nhìn chung, q1 nhoû hôn (c1 + d1), do ñoù soá
nhaân lôùn hôn 1. Nhöng noù nhoû hôn soá
(Haõy nhôù laïi raèng chuùng ta ñang giaû ñònh
nhaân trong neàn kinh teá ñoùng.
ε baèng 1, do ñoù εQ = Q.) Thay C, I, G,
Q, vaø X baèng caùc bieåu thöùc cuûa chuùng ôû
Söû duïng phöông trình naøy, chuùng ta coù
phía treân ta coù:
theå deã daøng moâ taû caùc taùc ñoäng cuûa vieäc
taêng chi tieâu chính phuû theâm ∆G. Möùc
Y = [c0 + c1(Y – T)] + (d0 + d1Y – d2r) +
taêng saûn löôïng baèng soá nhaân nhaân vôùi
G – q1Y + x1Y*
möùc thay ñoåi trong chi tieâu chính phuû.
Nhoùm caùc soá haïng laïi ta coù:
1
Y = (c1 + d1 – q1)Y ∆Y = ∆G
1 − (c1 + d 1 − q1 )
+ (c0 + d0 – c1T – d2r + G + x1Y*)
Vaø taêng nhaäp khaåu do taêng saûn löôïng daãn

Ñöa caùc soá haïng saûn löôïng veà moät veá vaø
tôùi söï thay ñoåi döôùi ñaây trong xuaát khaåu
tính saûn löôïng:
roøng:
1
Y= q1
1 − (c1 _d1 − q1 ) ∆NX = – q1∆Y = − ∆G
1 − (c1 + d 1 − q1 )
x(c0 + d 0 − c1T − d 2 r + G + x1Y * )
Chuùng ta haõy xem nhöõng coâng thöùc naøy

Saûn löôïng baèng soá nhaân nhaân vôùi soá coù yù nghóa gì baèng caùch choïn giaù trò baèng
haïng trong ngoaëc ñôn – soá haïng naøy theå soá cho caùc tham soá. Laáy c1 + d1 baèng 0,6.
hieän taùc ñoäng cuûa taát caû caùc bieán soá maø Chuùng ta neân choïn q1 baèng bao nhieâu?
chuùng ta coi nhö ñöôïc cho tröôùc khi giaûi Noùi chung, ôû chöông 18 chuùng ta ñaõ thaáy
thích saûn löôïng. raèng quoác gia caøng lôùn thì vieäc töï cung töï
caáp caøng lôùn, vaø nhaäp khaåu caøng ít. Do

Chapter 19
ñoù, chuùng ta haõy choïn hai giaù trò cuûa q1 – 1

∆Y = ∆G = 1,25∆G
moät giaù trò nhoû, chaúng haïn nhö 0,1 cho 1 − (0,6 − 0, 4)
moät quoác gia lôùn ví duï nhö Myõ, vaø moät Vaø
giaù trò lôùn hôn, chaúng haïn nhö 0,4, cho − 0, 4
∆NX = −0,4∆Y = ∆G = −0,5∆G
moät quoác gia nhoû ví duï nhö Bæ. Löu yù 1 − (0,6 − 0, 4)
raèng tyû leä trong löôïng caàu taêng theâm rôi
vaøo haøng nhaäp khaåu ñöôïc tính bôûi Nhöõng tính toaùn naøy chæ ra nhöõng söï
q1/(c1 + d1). (Taêng saûn löôïng theâm 1 ñoâ la ñaùnh ñoåi maø hai quoác gia phaûi ñoái maët
daãn tôùi taêng chi tieâu theâm [c1 + d1] ñoâ la, khaùc nhau nhö theá naøo.
trong ñoù q1 ñoâ la ñöôïc chi cho haøng nöôùc
ngoaøi.) Do ñoù, moät caùch töông töï ñeå neâu • ÔÛ nöôùc lôùn, taùc ñoäng cuûa vieäc taêng G
leân caùch löïa choïn q1 cuûa chuùng ta ñoù laø ôû ñoái vôùi saûn löôïng laø lôùn vaø taùc ñoäng
quoác gia lôùn, 1/6 (0,1 chia cho 0,6) caàu ñoái vôùi caùn caân thöông maïi laø nhoû.
rôi vaøo haøng nhaäp khaåu, so vôùi 4/6 (0,4 • ÔÛ nöôùc nhoû, taùc ñoäng ñoái vôùi saûn
chia cho 0,6) ôû quoác gia nhoû. löôïng laø nhoû, vaø möùc xaáu ñi cuûa caùn
caân thöông maïi (giaûm xuaát khaåu
Baây giôø, haõy trôû laïi caùc bieåu thöùc veà saûn roøng) baèng moät nöûa möùc taêng chi tieâu
löôïng vaø caùn caân thöông maïi. Ñoái vôùi chính phuû.
quoác gia lôùn, nhöõng taùc ñoäng ñeán saûn
löôïng vaø caùn caân thöông maïi ñöôïc tính Ví duï naøy cho thaáy söï môû cöûa laøm cho
nhö sau: vieäc söû duïng chính saùch ngaân saùch ñeå taùc
1
∆Y = ∆G = 2,0∆G ñoäng tôùi saûn löôïng khoù nhö theá naøo, ñaëc
1 − (0,6 − 0,1)
bieät laø ôû caùc nöôùc nhoû. Neàn kinh teá caøng
Vaø môû, taùc ñoäng cuûa chính saùch ngaân saùch
∆NX = −0,1∆Y =
− 0,1
∆G = −0,2 ∆G ñoái vôùi saûn löôïng caøng nhoû vaø taùc ñoäng
1 − (0,6 − 0,1) leân caùn caân thöông maïi caøng lôùn. Chuùng
ta seõ xem nhieàu ví duï hôn veà vaán ñeà naøy
Ñoái vôùi quoác gia nhoû, nhöõng taùc ñoäng khi chuùng ta tieáp tuïc.
naøy ñöôïc tính nhö sau:
Ñieåm caân baèng môùi laø ñieåm A’, vôùi möùc saûn löôïng Y’. Taêng saûn
Y* taùc ñoäng tröïc tieáp löôïng nöôùc ngoaøi daãn tôùi taêng saûn löôïng trong nöôùc. Lyù do laø roõ
ñeán xuaát khaåu vaø do ñoù
noù xuaát hieän trong quan
raøng: saûn löôïng nöôùc ngoaøi caøng cao daãn tôùi xuaát khaåu haøng trong
heä giöõa caàu haøng trong nöôùc caøng cao, ñieàu naøy laøm taêng saûn löôïng trong nöôùc vaø caàu trong
nöôùc vaø saûn löôïng. nöôùc thoâng qua soá nhaân.
Taêng Y* laøm cho ñöôøng
ZZ dòch chuyeån. Ñieàu gì xaûy ra vôùi caùn caân thöông maïi? Chuùng ta bieát raèng xuaát khaåu
taêng. Nhöng lieäu söï gia taêng saûn löôïng trong nöôùc coù laøm cho nhaäp
khaåu taêng cao tôùi möùc daãn tôùi caùn caân thöông maïi thöïc söï bò xaáu ñi?

Chapter 19
Y* khoâng taùc ñoäng tröïc

Caâu traû lôøi laø: khoâng, caùn caân thöông maïi phaûi caûi thieän. Ñeå bieát taïi
tieáp ñeán tieâu duøng, ñaàu sao, haõy löu yù raèng khi caàu nöôùc ngoaøi taêng, caàu haøng trong nöôùc
tö, hay chi tieâu chính taêng laøm ñöôøng ZZ chuyeån dòch leân ZZ’; nhöng ñöôøng DD, bieåu dieãn
phuû, vaø do ñoù khoâng caàu trong nöôùc nhö laø moät haøm soá cuûa saûn löôïng, laïi khoâng chuyeån
xuaát hieän trong moái dòch. Taïi möùc saûn löôïng caân baèng môùi Y’, caàu trong nöôùc ñöôïc bieåu
quan heä giöõa caàu trong
nöôùc vaø saûn löôïng.
thò baèng khoaûng caùch DC, vaø caàu haøng trong nöôùc ñöôïc bieåu thò baèng
Taêng Y* khoâng laøm cho ñoaïn DA’. Do ñoù xuaát khaåu roøng laø ñoaïn CA’ – do DD nhaát thieát
ñöôøng DD dòch chuyeån. phaûi naèm döôùi ZZ’ neân xuaát khaåu roøng nhaát thieát laø döông. Do vaäy,
maëc duø nhaäp khaåu taêng, song möùc taêng naøy khoâng baèng möùc taêng
Taêng caàu nöôùc ngoaøi trong xuaát khaåu, vaø caùn caân thöông maïi ñöôïc caûi thieän.
laøm taêng saûn löôïng vaø
caûi thieän caùn caân
thöông maïi.
Caàu trong nöôùc

HÌNH 19-4
ñoái vôùi haøng hoùa
Taùc ñoäng cuûa vieäc

Taêng Caàu Nöôùc ngoaøi.
Löôïng caàu, Z
Taêng caàu nöôùc ngoaøi

daãn tôùi taêng saûn löôïng
Caàu haøng trong nöôùc
vaø thaëng dö thöông maïi.
(a)
Saûn löôïng, Y
(b)
Saûn löôïng, Y

Chapter 19
Troø chôi caùc nöôùc tham gia

Ñeán giôø, chuùng ta ñaõ ruùt ra ñöôïc hai keát luaän cô baûn:
• Taêng caàu trong nöôùc daãn tôùi taêng saûn löôïng, nhöng cuõng daãn tôùi
thaâm huït thöông maïi. (Chuùng ta ñaõ xem xeùt tröôøng hôïp taêng chi
tieâu chính phuû, ñoái vôùi tröôøng hôïp giaûm thueá, hay taêng tieâu duøng,
v.v keát luaän cuõng töông töï.)
• Taêng caàu nöôùc ngoaøi (coù theå do nhöõng söï thay ñoåi töông töï dieãn
ra ôû nöôùc ngoaøi) daãn tôùi taêng saûn löôïng trong nöôùc vaø thaëng dö
thöông maïi.
Caùc chính phuû khoâng thích thaâm huït thöông maïi vì moät soá lyù do chính
ñaùng. Lyù do cô baûn laø moät nöôùc coù thaâm huït thöông maïi seõ tích luõy
nôï vay töø caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi, vaø do ñoù phaûi traû nhöõng khoaûn
tieàn laõi nhieàu hôn cho caùc nöôùc khaùc. Do vaäy, khoâng nghi ngôø gì caùc
nöôùc thích caàu nöôùc ngoaøi taêng (ñieàu naøy daãn tôùi söï caûi thieän trong
caùn caân thöông maïi) hôn laø caàu trong nöôùc taêng (ñieàu naøy daãn tôùi söï
xaáu ñi trong caùn caân thöông maïi).
Nhöõng sôû thích naøy coù theå gaây ra nhöõng taùc haïi to lôùn. Haõy xem xeùt
moät nhoùm caùc quoác gia, taát caû ñang trao ñoåi ngoaïi thöông vôùi nhau
raát nhieàu, nhö vaäy löôïng caàu taêng ôû baát kyø moät quoác gia naøo ñeàu rôi
phaàn lôùn vaøo haøng ñöôïc saûn xuaát ôû caùc quoác gia khaùc. Giaû thieát raèng
taát caû nhöõng quoác gia naøy ñang trong thôøi kyø suy thoaùi vaø moãi quoác
gia ñeàu ñaõ gaàn nhö caân baèng ñöôïc ngoaïi thöông ñeå baét ñaàu. Moãi
quoác gia ñeàu coù theå raát mieãn cöôõng taêng caàu trong nöôùc: Keát quaû laø
saûn löôïng taêng raát ít nhöng laïi thaâm huït thöông maïi lôùn. Moãi quoác
gia coù theå chæ ngoài ñôïi caùc quoác gia khaùc taêng caàu cuûa hoï. Nhöng
neáu taát caû caùc quoác gia ñeàu ñôïi, thì chaúng coù gì xaûy ra vaø suy thoaùi coù
theå vaãn keùo daøi.
Lieäu coù caùch naøo thoaùt ra khoûi tình theá naøy khoâng? Coù, ít nhaát laø
trong lyù thuyeát. Neáu taát caû caùc nöôùc phoái hôïp chính saùch kinh teá vó
moâ cuûa hoï laïi ñeå taêng caàu trong nöôùc cuøng moät luùc, thì moãi nöôùc coù
theå môû roäng maø khoâng laøm taêng thaâm huït thöông maïi cuûa mình (trong
quan heä vôùi caùc nöôùc khaùc trong nhoùm; nhöng thaâm huït thöông maïi
keát hôïp cuûa caû nhoùm naøy vôùi caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi vaãn seõ
taêng). Lyù do laø roõ raøng: Taêng caàu phoái hôïp daãn tôùi taêng caû xuaát vaø
nhaäp ôû moãi quoác gia. Ñieàu vaãn ñuùng laø söï môû roäng caàu trong nöôùc
daãn tôùi nhaäp khaåu lôùn hôn: nhöng möùc taêng nhaäp khaåu naøy ñöôïc buø
ñaép bôûi möùc taêng xuaát khaåu do söï môû roäng caàu nöôùc ngoaøi.

Chapter 19
Söï phoái hôïp laø moät thuaät ngöõ maø caùc chính phuû thöôøng vieän tôùi. Baûy
cöôøng quoác treân theá giôùi – ñöôïc goïi laø G-7 (Myõ, Nhaät, Phaùp, Ñöùc,
Anh, YÙ, vaø Canada) – gaëp gôõ ñeàu ñaën ñeå thaûo luaän veà tình hình kinh
teá cuûa hoï; thoâng caùo cuoái cuoäc hoïp raát hieám khi khoâng ñeà caäp tôùi
vieäc phoái hôïp. Nhöng baèng chöùng cho thaáy laø trong thöïc teá coù söï
phoái hôïp chính saùch vó moâ raát giôùi haïn giöõa caùc nöôùc. Döôùi ñaây laø
moät soá lyù do giaûi thích taïi sao:
Söï phoái hôïp coù theå nguï yù laø moät soá nöôùc phaûi laøm nhieàu hôn caùc nöôùc
khaùc. Hoï coù theå khoâng muoán laøm nhö vaäy:
• Trong ví duï cuûa chuùng ta, giaû thieát raèng chæ moät soá nöôùc bò suy
thoaùi. Caùc nöôùc khoâng bò suy thoaùi seõ mieãn cöôõng taêng caàu trong
nöôùc hoï; nhöng neáu hoï khoâng taêng, thì caùc nöôùc môû roäng caàu seõ
bò thaâm huït thöông maïi vôùi caùc nöôùc khoâng môû roäng.
• Baây giôø giaû thieát raèng moät soá nöôùc ñang bò thaâm huït ngaân saùch
lôùn. Nhöõng nöôùc naøy seõ khoâng muoán caét giaûm thueá hay taêng chi
tieâu leân nöõa, vaø seõ ñeà nghò caùc nöôùc khaùc ñieàu chænh nhieàu hôn.
Nhöõng nöôùc khaùc coù theå khoâng muoán laøm nhö vaäy.
Lyù do khaùc ñoù laø caùc nöôùc coù ñoäng cô khuyeán khích maïnh meõ ñeå höùa
seõ phoái hôïp, vaø sau ñoù khoâng thöïc hieän lôøi höùa naøy. Moät khi taát caû
caùc nöôùc ñaõ nhaát trí, giaû söû, taêng chi tieâu, moãi nöôùc laïi coù moät ñoäng
cô ñeå khoâng thöïc hieän lôøi höùa, nhaèm höôûng lôïi töø söï taêng caàu ôû nöôùc
khaùc vaø qua ñoù caûi thieän caùn caân thöông maïi cuûa mình. Nhöng neáu
moãi nöôùc ñeàu khoân loûi nhö vaäy, hoaëc chaúng laøm taát caû nhöõng gì hoï ñaõ
höùa, thì seõ chaúng coù söï môû roäng caàu ñeå thoaùt ra khoûi suy thoaùi.
Nhöõng ñieàu naøy laø coù thöïc. Caùc nöôùc trong Lieân minh Chaâu AÂu, voán
hoäi nhaäp raát cao vôùi nhau, trong voøng 30 naêm qua thöôøng xuyeân gaëp
nhöõng vaán ñeà khoù khaên veà phoái hôïp nhö vaäy. Vaøo cuoái thaäp nieân 70,
Söï kieän ñaõ xaûy ra vaøo moät noã löïc phoái hôïp chính saùch khoâng thaønh coâng ñaõ laøm cho haàu heát
cuoái thaäp nieân 70 ñoù laø caùc nöôùc khoâng coøn muoán thöû laïi moät laàn nöõa. Ñaàu thaäp nieân 80,
caùc quoác gia Chaâu AÂu
moät noã löïc cuûa nhöõng ngöôøi thuoäc ñaûng xaõ hoäi Phaùp ñôn thöông ñoäc
baét ñaàu tieán haønh môû
roäng ngaân saùch “quaù maõ thöïc hieän vieäc môû roäng caàu ñaõ daãn tôùi thaâm huït thöông maïi lôùn
muoän.” Vaøo thôøi ñieåm cuûa Phaùp, vaø cuoái cuøng daãn tôùi thay ñoåi trong chính saùch (ñieàu naøy
maø hoï taêng chi tieâu thì ñöôïc mieâu taû trong hoäp Vó moâ Toaøn caàu “Chính saùch môû roäng cuûa
neàn kinh teá cuûa hoï ñaõ Ñaûng xaõ hoäi Phaùp: töø naêm 1981 ñeán naêm 1983”). Sau ñoù, haàu heát
phuïc hoài vaø khoâng coøn
caùc nöôùc ñaõ quyeát ñònh raèng toát hôn laø neân ngoài ñôïi söï taêng caàu nöôùc
caàn taêng chi tieâu chính
phuû leân nöõa. ngoaøi hôn laø taêng caàu trong nöôùc mình. Keå töø ñoù ôû Chaâu AÂu haàu nhö
khoâng coù söï phoái hôïp chính saùch ngaân saùch nöõa.

Chapter 19
Chính saùch Môû roäng cuûa Ñaûng Xaõ hoäi Phaùp: töø naêm 1981 ñeán naêm 1983
Vaøo thaùng 5 naêm 1981, Ñaûng Xaõ hoäi thaéng franc ba laàn trong voøng 18 thaùng. (Haõy
cöû taïi Phaùp. Phaûi ñöông ñaàu vôùi moät neàn nhôù laïi ôû chöông 18 khi caùc nöôùc coá gaéng
kinh teá coù tyû leä thaát nghieäp treân 7%, nhöõng duy trì moät tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh – nhö
ngöôøi thuoäc Ñaûng Xaõ hoäi ñaõ ñöa ra moät trong tröôøng hôïp cuûa Phaùp vaøo thôøi ñieåm
chöông trình kích caàu thoâng qua nhöõng ñoù – giaûm giaù ñoàng tieàn ñöôïc goïi laø giaûm
chính saùch xaõ hoäi roäng raõi hôn vaø trôï caáp giaù ñoàng tieàn. Chuùng ta seõ xem xeùt cô
cho hoaït ñoäng taïo coâng aên vieäc laøm. Trôï cheá daãn tôùi nhöõng söï giaûm giaù nhö vaäy
caáp phuùc lôïi vaø löông höu ñöôïc taêng leân. trong hai chöông tieáp theo.) Laàn ñaàu tieân
Nhieàu vieäc laøm trong khu vöïc nhaø nöôùc vaøo thaùng 10 naêm 1981, giaûm 8,5% so
ñöôïc taïo ra, nhö nhöõng chöông trình ñaøo vôùi ñoàng Maùc Ñöùc; laàn thöù hai vaøo thaùng
taïo cho thanh nieân vaø nhöõng ngöôøi thaát 6 naêm 1982, giaûm 10% so vôùi ñoàng Maùc;
nghieäp. Baûng 1 toùm taét nhöõng keát quaû kinh vaø laàn thöù ba vaøo thaùng 3 naêm 1983,
teá vó moâ cuûa chính saùch naøy. giaûm 8% so vôùi ñoàng Maùc. Thaùng 3 naêm
Söï môû roäng ngaân saùch ñöôïc hieån thò qua 1983, khoâng haøi loøng vôùi vieäc phaûi ñoái
caùc soá lieäu: Ngaân saùch, maø trong naêm 1980 phoù vôùi nhöõng cuoäc taán coâng tieáp vaøo
ñöôïc caân baèng, bò thaâm huït 2,8% GDP ñoàng franc vaø lo laéng veà söï thaâm huït
trong naêm 1982. Nhöõng taùc ñoäng ñeán taêng thöông maïi, chính phuû Phaùp ñaõ töø boû
tröôûng cuõng ñöôïc hieån thò. Taêng tröôûng nhöõng noã löïc söû duïng chính saùch kích caàu
trung bình töø naêm 1981 ñeán naêm 1982 laø ñeå giaûm thaát nghieäp cuûa mình vaø chuyeån
1,85% - khoâng phaûi laø moät tyû leä taêng sang moät chính saùch “thaét löng buoäc
tröôûng aán töôïng, nhöng vaãn cao hôn nhieàu buïng” môùi - moät chính saùch nhaèm ñaït
so vôùi tyû leä taêng tröôûng trung bình 0,45% laïm phaùt thaáp, caân baèng ngaân saùch vaø
cuûa Chaâu AÂu trong hai naêm ñoù. ngoaïi thöông, vaø khoâng phaûi giaûm giaù
ñoàng tieàn nöõa. Chính saùch naøy ñöôïc caùc
Tuy nhieân, vaøo thaùng ba naêm 1983, chính phuû Phaùp, caû caùnh taû vaø caùnh höõu,
nhöõng ngöôøi thuoäc Ñaûng Xaõ hoäi ñaõ töø boû duy trì cho ñeán hieän nay.
chính saùch cuûa hoï. Doøng cuoái cuøng cuûa
baûng 1 cho bieát lyù do taïi sao. Vì Phaùp Tham khaûo
môû roäng nhanh hôn caùc ñoái taùc thöông Ñeå bieát theâm veà chính saùch kinh teá Phaùp
maïi cuûa mình, neân nöôùc naøy phaûi chòu trong thaäp nieân 80, haõy ñoïc cuoán
möùc taêng thaâm huït thöông maïi raát cao. Reflation and Austerity: Economic Policy
Duø cho chính phuû coù theå chòu ñöïng ñöôïc under Mitterand (Reflation vaø Chính saùch
nhöõng thaâm huït thöông maïi naøy, song caùc thaét löng buoäc buïng: Chính saùch kinh teá
thò tröôøng taøi chính – voán ngay töø ñaàu ñaõ döôùi thôøi Toång thoáng Mitterand), cuûa taùc
khoâng an loøng veà nhöõng ngöôøi theo Ñaûng giaû Pierre-Alain Muet vaø Alain
Xaõ hoäi naøy – ñaõ buoäc giaûm giaù ñoàng Fonteneau. (New York: Berg, 1990).

Chapter 19
Baûng 1: Caùc chæ soá Kinh teá vó moâ, Phaùp: 1980-1983
1980 1981 1982 1983
Taêng GDP (%) 1,6 1,2 2,5 0,7
Taêng tröôûng cuûa EU (%) 1,4 0,2 0,7 1,6
Thaëng dö Ngaân saùch 0,0 -1,9 -2,8 -3,2
Thaëng dö taøi khoaûn vaõng lai -0,6 -0,8 -2,2 -0,9
Thaëng dö ngaân saùch vaø thaëng dö taøi khoaûn vaõng lai ñöôïc ño theo tyû leä GDP, tính theo phaàn traêm. Daáu
aâm coù nghóa laø thaâm huït. Taêng tröôûng cuûa EU coù nghóa laø tyû leä taêng tröôûng trung bình cuûa caùc nöôùc
trong Lieân minh Chaâu AÂu.
19-4 SÖÏ GIAÛM GIAÙ, CAÙN CAÂN THÖÔNG MAÏI,

VAØ SAÛN LÖÔÏNG
Giaû thieát raèng chính phuû Myõ thöïc hieän caùc bieän phaùp chính saùch daãn
tôùi moät söï giaûm giaù ñoàng ñoâ la. (Chuùng ta seõ xem trong chöông 20
Noäi dung seõ hoïc: chính phuû coù theå laøm ñieàu naøy nhö theá naøo baèng caùch söû duïng chính
Trong chöông 21, khi
saùch tieàn teä; hieän taïi chuùng ta giaû thieát raèng chính phuû ñôn giaûn coù theå
chuùng ta cho pheùp möùc
giaù ñieàu chænh, chuùng
chæ choïn tyû giaù hoái ñoaùi.)
ta phaûi xem xeùt laàn thöù
hai nhöõng taùc ñoäng cuûa Haõy nhôù laïi raèng tyû giaù hoái ñoaùi thöïc ñöôïc tính nhö sau:
söï giaûm giaù danh
nghóa. Chuùng ta seõ
EP *
thaáy raèng söï giaûm giaù ∈≡
danh nghóa daãn ñeán söï P
giaûm giaù thöïc trong
ngaén haïn, nhöng Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc, ε (giaù cuûa haøng hoùa nöôùc ngoaøi tính theo haøng
khoâng phaûi trong trung trong nöôùc ) baèng tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa, E (giaù cuûa ngoaïi teä tính
haïn.
theo noäi teä) nhaân vôùi möùc giaù nöôùc ngoaøi, P*, chia cho möùc giaù trong
nöôùc, P. Vaãn theo giaû ñònh cuûa chuùng ta raèng möùc giaù laø ñöôïc cho
tröôùc, nhö vaäy moät söï giaûm giaù danh nghóa ñöôïc theå hieän trong söï
giaûm giaù thöïc theo tyû leä moät-moät. Noùi moät caùch cuï theå hôn, neáu ñoàng
ñoâ la giaûm giaù 10% so vôùi ñoàng yeân (giaûm giaù danh nghóa 10%), vaø
neáu möùc giaù ôû Myõ vaø ôû Nhaät ñeàu khoâng thay ñoåi, thì haøng hoùa cuûa Myõ
seõ reû hôn 10% so vôùi haøng Nhaät (giaûm giaù thöïc 10%).

Chapter 19
Baây giôø, chuùng ta neân hoûi nhöõng taùc ñoäng cuûa söï giaûm giaù thöïc ñoái vôùi
caùn caân thöông maïi vaø saûn löôïng cuûa Myõ seõ nhö theá naøo.
Söï Giaûm giaù vaø Caùn caân Thöông maïi: Ñieàu kieän Marshall -
Lerner
Haõy quay laïi ñònh nghóa veà xuaát khaåu roøng
NX ≡ X – εQ
Thay caùc bieåu thöùc cuûa X vaø Q trong phöông trình (19.2) vaø (19.3) vaøo
ta coù
NX = X(Y*, ε) - εQ(Y, ε)
Neáu ñoâ la giaûm giaù
10% so vôùi ñoàng yeân
Vì tyû giaù hoái ñoaùi thöïc ε xuaát hieän ôû ba nôi, neân phöông trình naøy cho
thì haøng hoùa cuûa Myõ
taïi Nhaät seõ reû hôn, daãn thaáy roõ söï giaûm giaù thöïc – ε taêng – taùc ñoäng tôùi caùn caân thöông maïi
tôùi khoái löôïng haøng thoâng qua ba keânh sau:
xuaát khaåu cuûa Myõ
sang Nhaät taêng. 1. X taêng. Söï giaûm giaù thöïc laøm cho haøng hoùa Myõ reû hôn moät caùch
töông ñoái ôû nöôùc ngoaøi, daãn tôùi taêng caàu nöôùc ngoaøi ñoái vôùi haøng
Taïi Myõ haøng cuûa Nhaät Myõ - taêng xuaát khaåu cuûa Myõ.
seõ ñaét hôn, daãn tôùi 2. Q giaûm. Söï giaûm giaù thöïc laøm cho haøng nöôùc ngoaøi ñaét hôn moät
khoái löôïng haøng Nhaät caùch töông ñoái ôû Myõ, daãn tôùi söï chuyeån dòch caàu trong nöôùc veà phía
nhaäp khaåu vaøo Myõ haøng trong nöôùc , daãn tôùi giaûm soá löôïng haøng nhaäp khaåu.
giaûm.
3. Giaù töông ñoái cuûa haøng nöôùc ngoaøi, ε, taêng. Ñieàu naøy coù xu höôùng
laøm taêng hoùa ñôn nhaäp khaåu, εQ. Baây giôø, ñeå mua cuøng moät soá
Haøng Nhaät seõ ñaét hôn, löôïng haøng nhaäp khaåu nhö tröôùc thì phaûi traû nhieàu hôn (tính theo
daãn tôùi hoùa ñôn thanh haøng trong nöôùc ).
toaùn cho khoái löôïng
haøng Nhaät nhaäp khaåu
Ñeå caùn caân thöông maïi ñöôïc caûi thieän sau khi coù söï giaûm giaù, xuaát
vaøo Myõ nhö tröôùc seõ
taêng leân. khaåu phaûi taêng ñuû vaø nhaäp khaåu phaûi giaûm ñuû ñeå buø vaøo möùc taêng giaù
haøng nhaäp khaåu. Ñieàu kieän maø theo ñoù söï giaûm giaù thöïc daãn tôùi taêng
xuaát khaåu roøng ñöôïc goïi laø ñieàu kieän Marshall-Lerner. (Ñieàu kieän
naøy ñöôïc ñaët teân hai nhaø kinh teá hoïc, Alfred Marshall vaø Abba Lerner,
nhöõng ngöôøi ñaàu tieân neâu ra ñieàu kieän naøy.) Noù ñöôïc suy ra moät
caùch chính thöùc trong phaàn phuï luïc cuûa chöông naøy. Hoùa ra laø – vôùi
moät ñieàu kieän caûnh baùo maø chuùng ta seõ neâu ra khi chuùng ta giôùi thieäu
tính ñoäng sau ñaây trong chöông naøy – ñieàu kieän naøy ñöôïc thoûa maõn
trong thöïc teá. Do ñoù, phaàn coøn laïi trong cuoán saùch naøy, toâi seõ giaû ñònh
raèng taêng ε, giaûm giaù thöïc, daãn tôùi taêng xuaát khaåu roøng.
Chapter 19
Nhöõng Taùc ñoäng cuûa söï Giaûm giaù
Tröôùc ñaây, chuùng ta chæ môùi xem xeùt nhöõng taùc ñoäng tröïc tieáp cuûa söï
giaûm giaù ñoái vôùi caùn caân thöông maïi, ñoù laø nhöõng taùc ñoäng xaûy ra khi
saûn löôïng cuûa Myõ vaø saûn löôïng nöôùc ngoaøi ñöôïc cho tröôùc khoâng ñoåi.
Nhöng nhöõng taùc ñoäng naøy khoâng keát thuùc ôû ñoù. Nhöõng thay ñoåi trong
xuaát khaåu roøng laøm thay ñoåi saûn löôïng trong nöôùc, saûn löôïng trong
nöôùc thay ñoåi laïi taùc ñoäng tieáp leân xuaát khaåu roøng.
Bôûi vì nhöõng taùc ñoäng cuûa söï giaûm giaù thöïc laø raát gioáng vôùi nhöõng taùc
ñoäng cuûa vieäc taêng saûn löôïng nöôùc ngoaøi, neân chuùng ta coù theå söû duïng
Hình 19-4, hình maø phaàn tröôùc chuùng ta ñaõ söû duïng ñeå chæ ra nhöõng
taùc ñoäng cuûa vieäc taêng saûn löôïng nöôùc ngoaøi.
Cuõng gioáng nhö vieäc taêng saûn löôïng nöôùc ngoaøi, söï giaûm giaù daãn tôùi
taêng xuaát khaåu roøng (giaû ñònh, nhö chuùng ta vaãn laøm, raèng ñieàu kieän
Marshall-Lerner ñöôïc giöõ ñuùng), taïi baát kyø möùc saûn löôïng naøo. Caû
quan heä caàu (ñöôøng ZZ trong Hình 19-4a) vaø quan heä xuaát khaåu roøng
(NX trong Hình 19-4b) ñeàu chuyeån dòch leân treân. Ñieåm caân baèng di
chuyeån töø A ñeán A’; saûn löôïng taêng töø Y leân Y’. Theo caùch laäp luaän
töông töï maø chuùng ta ñaõ söû duïng tröôùc ñaây, thì caùn caân thöông maïi caûi
thieän: Nhaäp khaåu taêng do gia taêng saûn löôïng ít hôn möùc caûi thieän tröïc
tieáp trong caùn caân thöông maïi do söï giaûm giaù taïo ra.
Toùm laïi: söï giaûm giaù daãn tôùi moät söï chuyeån dòch trong caàu, caû trong
nöôùc vaø nöôùc ngoaøi, veà phía haøng trong nöôùc . Ñeán löôït mình, ñieàu
naøy laøm taêng saûn löôïng trong nöôùc vaø caûi thieän caùn caân thöông maïi.
Maëc duø söï giaûm giaù vaø söï gia taêng saûn löôïng nöôùc ngoaøi coù taùc ñoäng
nhö nhau ñoái vôùi saûn löôïng trong nöôùc vaø caùn caân thöông maïi, song
vaãn coù moät söï khaùc nhau tuy tinh teá nhöng quan troïng giöõa chuùng. Söï
giaûm giaù coù taùc duïng thoâng qua vieäc laøm cho haøng nöôùc ngoaøi ñaét hôn
moät caùch töông ñoái. Nhöng ñieàu naøy coù nghóa laø vôùi möùc thu nhaäp cho
tröôùc, ngöôøi daân, – nhöõng ngöôøi maø baây giôø phaûi traû nhieàu tieàn hôn ñeå
mua haøng nöôùc ngoaøi vì noäi teä giaûm giaù – bò ngheøo ñi. Cô cheá naøy
ñöôïc caûm nhaän saâu saéc ôû caùc quoác gia traûi qua moät ñôït giaûm giaù ñoàng
tieàn maïnh meõ. Caùc chính phuû naøo coá gaéng ñaït ñöôïc söï giaûm giaù maïnh
meõ thì seõ phaûi ñoái maët vôùi caùc cuoäc ñình coâng vaø bieåu tình treân ñöôøng
phoá, vì moïi ngöôøi phaûn öùng laïi vôùi giaù haøng nhaäp khaåu cao hôn tröôùc
nhieàu. Ñaây laø tröôøng hôïp ôû Mexico, nôi maø söï giaûm giaù maïnh ñoàng

Chapter 19
peso töø naêm 1994 ñeán naêm 1995 (töø 3,44 peso moät ñoâ la thaùng 11 naêm
1994 leân 5,88 peso moät ñoâ la thaùng 5 naêm 1995) ñaõ laøm cho möùc soáng
coâng nhaân giaûm suùt maïnh, vaø daãn tôùi nhöõng caêng thaúng trong xaõ hoäi.
Moät ví duï gaàn ñaây nhaát laø tröôøng hôïp cuûa Indonesia naêm 1998.2
Keát hôïp Chính saùch Tyû giaù hoái ñoaùi vaø

Chính saùch Ngaân saùch
Giaû thieát raèng moät chính phuû muoán giaûm thaâm huït thöông maïi maø
khoâng thay ñoåi möùc saûn löôïng. Chæ giaûm giaù seõ khoâng ñaït muïc ñích:
Noù seõ laøm giaûm thaâm huït thöông maïi, nhöng cuõng seõ laøm taêng saûn
löôïng. Moät söï thu heïp ngaân saùch cuõng khoâng laøm ñöôïc ñieàu naøy: Noù
seõ laøm giaûm thaâm huït thöông maïi, nhöng ñoàng thôøi seõ laøm giaûm saûn
löôïng. Chính phuû neân laøm gì? Caâu traû lôøi laø neân söû duïng söï keát hôïp
ñuùng ñaén giöõa giaûm giaù vaø thu heïp ngaân saùch. Hình 19-5 cho thaáy söï
keát hôïp naøy laø nhö theá naøo.
Ñieåm caân baèng ban ñaàu trong Hình 19-5(a) laø ñieåm A, gaén vôùi saûn
löôïng Y. Thaâm huït thöông maïi laø khoaûng caùch BC trong hình 19-5(b).
Neáu chính phuû muoán xoùa boû thaâm huït thöông maïi maø khoâng laøm thay
ñoåi saûn löôïng, thì chính phuû phaûi laøm hai vieäc sau:
• Thöù nhaát, chính phuû phaûi ñaït ñöôïc moät möùc giaûm giaù ñuû ñeå xoùa boû
thaâm huït thöông maïi taïi möùc saûn löôïng ban ñaàu. Nhö vaäy, söï giaûm
giaù seõ phaûi laøm dòch chuyeån quan heä xuaát khaåu roøng töø NX leân NX’
trong Hình 19-5(b). Nhöng söï giaûm giaù naøy, vaø söï gia taêng ñi keøm
trong xuaát khaåu roøng, cuõng laøm quan heä caàu trong Hình 19-5(a) dòch
chuyeån töø ZZ leân ZZ’. Khi khoâng coù bieän phaùp naøo khaùc, ñieåm caân
baèng seõ di chuyeån töø A sang A’, vaø saûn löôïng seõ taêng töø Y leân Y’.
• Thöù hai, ñeå traùnh taêng saûn löôïng, chính phuû phaûi giaûm chi tieâu, ñeå
dòch chuyeån ñöôøng ZZ’ trôû laïi ñöôøng ZZ. Söï keát hôïp giaûm giaù vaø
thu heïp ngaân saùch naøy daãn tôùi moät möùc saûn löôïng nhö tröôùc vaø caùn
caân thöông maïi ñöôïc caûi thieän.
2
Ñaøo saâu hôn. Coù moät giaûi phaùp thay theá cho ñình coâng vaø bieåu tình: yeâu caàu vaø ñaït ñöôïc taêng löông.
Nhöng , neáu löông taêng, thì coù theå giaù haøng trong nöôùc cuõng seõ taêng, daãn tôùi söï giaûm giaù thöïc ít hôn.
Ñeå thaûo luaän veà cô cheá naøy, chuùng ta caàn xem xeùt phía cung moät caùch chi tieát hôn laø chuùng ta ñaõ laøm.
Chuùng ta seõ quay trôû laïi tính ñoäng (dynamics) cuûa söï giaûm giaù, söï thay ñoåi cuûa löông, vaø söï thay ñoåi
cuûa giaù trong chöông 21.

Chapter 19
Coù moät ñieåm chung ñaèng sau ví duï naøy. Trong chöøng möïc caùc chính
phuû quan taâm ñeán caû möùc saûn löôïng laãn caùn caân thöông maïi, thì hoï seõ
phaûi söû duïng caû chính saùch ngaân saùch laãn chính saùch tyû giaù hoái ñoaùi.
Moät baøi hoïc toång quaùt: Chuùng ta vöøa xem moät trong nhöõng söï keát hôïp nhö vaäy. Baûng 19-1
Neáu baïn muoán ñaït cho thaáy nhöõng söï keát hôïp khaùc, phuï thuoäc vaøo saûn löôïng ban ñaàu vaø
ñöôïc hai muïc tieâu (ôû tình hình thöông maïi. Ví duï, haõy xem xeùt tröôøng hôïp ñöôïc ñöa ra ôû
ñaây laø saûn löôïng vaø goùc phía treân beân phaûi baûng naøy. Saûn löôïng ban ñaàu quaù thaáp (noùi
caùn caân thöông maïi),
thì baïn neân söû duïng
caùch khaùc, thaát nghieäp quaù cao), vaø neàn kinh teá ñang phaûi chòu thaâm
hai coâng cuï (ôû ñaây laø huït thöông maïi. Moät söï giaûm giaù seõ giuùp caûi thieän caû thöông maïi laãn
chính saùch ngaân saùch saûn löôïng: Noù laøm giaûm thaâm huït thöông maïi vaø laøm taêng saûn löôïng.
vaø tyû giaù hoái ñoaùi) Nhöng khoâng coù lyù gì maø chæ giaûm giaù laïi coù theå ñaït ñöôïc caû möùc taêng
saûn löôïng caàn thieát laãn xoùa ñöôïc thaâm huït thöông maïi. Phuï thuoäc vaøo
tình hình ban ñaàu vaø nhöõng taùc ñoäng töông ñoái cuûa söï giaûm giaù ñoái vôùi
saûn löôïng vaø caùn caân thöông maïi, chính phuû coù theå caàn phaûi boå trôï söï
giaûm giaù baèng vieäc taêng hoaëc giaûm chi tieâu chính phuû. Vaán ñeà chöa
roõ raøng naøy ñöôïc theå hieän baèng daáu chaám hoûi trong baûng. Haõy baûo
ñaûm raèng baïn hieåu logic ñaèng sau töøng tröôøng hôïp trong ba tröôøng hôïp
kia.
Baûng 19-1: Nhöõng keát hôïp Chính saùch Ngaân saùch vaø
Tyû giaù hoái ñoaùi
Ñieàu kieän ban ñaàu Thaëng dö thöông maïi Thaâm huït thöông maïi
Saûn löôïng thaáp ε? G↑ ε ↑ G?

Saûn löôïng cao ε ↓ G? ε? G↓
19-5 XEM XEÙT TÍNH ÑOÄNG

(SÖÏ VAÄN ÑOÄNG THEO THÔØI GIAN): ÑÖÔØNG J
Trong phaàn ñaàu chöông naøy, chuùng ta ñaõ boû qua tính ñoäng (söï vaän
ñoäng theo thôøi gian). Ñaây laø luùc ñöa vaøo. Tính ñoäng cuûa tieâu duøng,
ñaàu tö, doanh thu, vaø saûn löôïng maø chuùng ta ñaõ thaûo luaän trong chöông
3 cuõng quan troïng trong neàn kinh teá môû nhö trong neàn kinh teá ñoùng.

Chapter 19
HÌNH 19-5
Giaûm Thaâm huït Thöông

maïi maø Khoâng laøm Thay
ñoåi Saûn löôïng.
Caàu haøng trong nöôùc
Löôïïng caàu, Z
Ñeå giaûm thaâm huït thöông
maïi maø khoâng laøm thay
ñoåi saûn löôïng, chính phuû
phaûi ñaït ñöôïc moät söï giaûm
giaù vaø giaûm chi tieâu chính
phuû.
(a)
Saûn löôïng, Y
(b)
Nhöng cuõng coù theâm moät soá taùc ñoäng coù tính ñoäng khaùc, chuùng xuaát
phaùt töø tính ñoäng cuûa xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu. ÔÛ ñaây toâi taäp trung
vaøo nhöõng taùc ñoäng naøy.
Haõy quay trôû laïi nhöõng taùc ñoäng cuûa tyû giaù hoái ñoaùi ñoái vôùi caùn caân
thöông maïi. Phaàn tröôùc, toâi ñaõ laäp luaän raèng söï giaûm giaù daãn tôùi taêng

Chapter 19
xuaát khaåu vaø giaûm nhaäp khaåu. Nhöng nhöõng taùc ñoäng naøy khoâng xaûy
ra ngay laäp töùc. Haõy nghó veà taùc ñoäng coù tính ñoäng, giaû söû, cuûa vieäc
giaûm giaù 10% ñoàng ñoâ la. Trong vaøi thaùng ñaàu sau khi giaûm giaù, taùc
ñoäng cuûa söï giaûm giaù raát coù theå ñöôïc phaûn aùnh trong giaù caû haøng hoùa
nhieàu hôn nhieàu so vôùi trong soá löôïng haøng hoùa. Giaù haøng nhaäp khaåu
ôû Myõ taêng, giaù haøng xuaát khaåu cuûa Myõ ôû nöôùc ngoaøi giaûm.3 Nhöng soá
löôïng haøng xuaát vaø nhaäp coù khaû naêng seõ ñieàu chænh chaäm: Maát moät
thôøi gian ñeå ngöôøi tieâu duøng nhaän ra raèng giaù töông ñoái ñaõ thay ñoåi,
maát moät thôøi gian ñeå caùc coâng ty chuyeån sang nhöõng nhaø cung caáp
haøng reû hôn, vaø v.v. Nhö vaäy, söï giaûm giaù coù theå daãn tôùi moät söï xaáu
ñi ban ñaàu cuûa caùn caân thöông maïi; ε taêng, nhöng X vaø Q ban ñaàu ñeàu
khoâng ñieàu chænh maáy, daãn tôùi giaûm xuaát khaåu roøng (X – εQ).
Sau moät thôøi gian, taùc ñoäng cuûa söï thay ñoåi trong giaù töông ñoái cuûa
haøng xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu trôû neân maïnh meõ hôn. Xuaát khaåu taêng,
nhaäp khaåu giaûm. Neáu ñieàu kieän Marshall-Lerner cuoái cuøng xaûy ra –
vaø chuùng ta ñaõ laäp luaän ñieàu kieän naøy xaûy ra – thì phaûn öùng cuûa xuaát
khaåu vaø nhaäp khaåu cuoái cuøng trôû neân maïnh hôn taùc ñoäng baát lôïi cuûa
giaù, vaø taùc ñoäng cuoái cuøng cuûa söï giaûm giaù laø caûi thieän ñöôïc caùn caân
thöông maïi.
Phaûn öùng cuûa caùn caân Hình 19-6 theå hieän söï ñieàu chænh naøy baèng caùch bieåu dieãn tieán trieån
thöông maïi ñoái vôùi tyû
giaù hoái ñoaùi thöïc:
cuûa caùn caân thöông maïi theo thôøi gian khi phaûn öùng tröôùc söï giaûm giaù
Ban ñaàu: thöïc. Thaâm huït thöông maïi tröôùc khi giaûm giaù laø OA. Söï giaûm giaù ban
ñaàu laøm taêng thaâm huït thöông maïi leân OB: ε taêng, nhöng Q vaø X khoâng
(X,Q) khoâng ñoåi, ε↑⇒ thay ñoåi ngay. Theo thôøi gian, xuaát khaåu taêng vaø nhaäp khaåu giaûm, laøm
(X – εQ)↓ giaûm thaâm huït thöông maïi. Cuoái cuøng caùn caân thöông maïi caûi thieän,
vöôït troäi möùc ban ñaàu cuûa noù; ñieàu naøy baét ñaàu xaûy ra töø ñieåm C trôû ñi
Cuoái cuøng: treân hình veõ. Caùc nhaø kinh teá goïi quaù trình ñieàu chænh naøy laø ñöôøng-J,
(X↑, Q↓, ε↑) ⇒ bôûi vì – phaûi thöøa nhaän laø caàn moät chuùt töôûng töôïng – ñöôøng naøy treân
(X – εQ)↑ hình veõ gioáng chöõ “J”: ñaàu tieân ñi xuoáng, sau ñoù ñi leân.
3
ÑAØO SAÂU HÔN. Tuy nhieân, giaù haøng nhaäp khaåu coù theå khoâng taêng 10%. Giaù naøy seõ taêng theâm 10%
neáu caùc nhaø nhaäp khaåu ñieàu chænh giaù tính baèng ñoâ la cuûa hoï theo ñuùng möùc giaûm giaù ñoàng ñoâ la. Ñeå
giöõ thò phaàn cuûa mình, hoaëc bôûi vì hoï ñaõ cam keát trong nhöõng hôïp ñoàng tröôùc ñaây giao haøng theo moät
giaù tính baèng ñoâ la xaùc ñònh tröôùc, neân caùc nhaø nhaäp khaåu coù theå quyeát ñònh chæ ñieàu chænh ñoái vôùi moät
phaàn cuûa möùc giaûm giaù ñoàng ñoâ la vaø chaáp nhaän moät möùc giaûm lôïi nhuaän bieân (profit margins) cuûa hoï.
Ñaây laø ñieàu chuùng ta quan saùt ñöôïc trong thöïc teá: Tuy giaù haøng nhaäp khaåu coù phaûn öùng vôùi söï giaûm
giaù, song chuùng phaûn öùng thaáp hôn tyû leä moät-moät. Loâ gíc töông töï aùp duïng cho giaù haøng xuaát khaåu. ÔÛ
ñaây chuùng ta khoâng ñöa nhöõng söï phöùc taïp naøy vaøo.

Chapter 19
Ta coù theå thaáy taàm quan troïng cuûa caùc taùc ñoäng coù tính ñoäng cuûa tyû
giaù hoái ñoaùi thöïc ñeán caùn caân thöông maïi trong baèng chöùng thöïc teá
cuûa nöôùc Myõ vaøo giöõa thaäp nieân 80: Hình 19-7 veõ caùn caân thöông maïi
cuûa Myõ theo tyû giaù hoái ñoaùi thöïc cuûa Myõ trong thaäp nieân 80. Nhö
chuùng ta ñaõ bieát ôû chöông tröôùc, giai ñoaïn töø naêm 1980 ñeán naêm 1985
laø giai ñoaïn taêng giaù thöïc maïnh meõ vaø giai ñoaïn töø naêm 1985 ñeán
naêm 1988 laø giai ñoaïn giaûm giaù thöïc maïnh meõ. Xoay sang caùn caân
thöông maïi, voán ñöôïc bieåu hieän theo tyû leä cuûa GDP, coù hai söï kieän roõ
raøng:
HÌNH 19-6
Giaûm giaù
Ñöôøng J
Giaûm giaù thöïc ban ñaàu Thôøi gian

laøm cho caùn caân

thöông maïi xaáu ñi, sau
ñoù caûi thieän caùn caân
thöông maïi.
HÌNH 19-7
Tyû leä xuaát khaåu roøng treân GDP (%)

Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc
Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc (1987=1.00)
vaø Tyû leä Xuaát khaåu Xuaát khaåu roøng

Roøng treân GDP: Myõ, GDP
(thang ño beân phaûi)
1980-1990
Söï taêng giaù thöïc vaø söï

Tyû giaù
giaûm giaù cuûa ñoàng ñoâ
hoái ñoaùi thöïc
la trong thaäp nieân 80
(thang ño beân traùi)
ñöôïc phaûn aùnh trong
möùc taêng vaø sau ñoù
giaûm thaâm huït thöông
maïi. Tuy nhieân, coù
nhöõng ñoä treã ñaùng keå
trong taùc ñoäng cuûa tyû
giaù hoái ñoaùi thöïc ñoái 1. Nhöõng thay ñoåi trong tyû giaù hoái ñoaùi thöïc ñöôïc phaûn aùnh trong
vôùi caùn caân thöông
nhöõng thay ñoåi song song cuûa xuaát khaåu roøng. Söï taêng giaù ñi ñoâi
maïi.
vôùi söï xaáu ñi nhieàu cuûa caùn caân thöông maïi, vaø söï giaûm giaù sau ñoù
ñi ñoâi vôùi söï caûi thieän trong caùn caân thöông maïi.

Chapter 19
2. Tuy nhieân, coù nhöõng ñoä treã ñaùng keå trong phaûn öùng cuûa caùn caân
thöông maïi tröôùc nhöõng thay ñoåi trong tyû giaù hoái ñoaùi thöïc. Löu yù
laøm sao töø naêm 1981 ñeán naêm 1983, thaâm huït thöông maïi vaãn ôû
möùc thaáp trong khi ñoàng ñoâ la ñang taêng giaù. Vaø löu yù laøm sao söï
giaûm giaù ñeàu ñaën ñoàng ñoâ la töø naêm 1985 trôû ñi laïi khoâng ñöôïc
phaûn aùnh baèng söï caûi thieän caùn caân thöông maïi tröôùc naêm 1987:
Ñöôøng J vaãn phaùt huy taùc duïng ôû caû hai giai ñoaïn naøy.
Noùi chung, baèng chöùng kinh teá löôïng veà quan heä ñoäng giöõa xuaát khaåu,
nhaäp khaåu, vaø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc gôïi yù raèng ôû caùc nöôùc giaøu, söï giaûm
giaù thöïc cuoái cuøng daãn tôùi söï caûi thieän caùn caân thöông maïi. Nhöng noù
Nhöõng söï chaäm treã töø
naêm 1985 ñeán naêm
cuõng gôïi yù raèng quaù trình naøy cuõng maát moät thôøi gian, thöôøng laø töø saùu
1988 laø daøi khaùc thaùng tôùi moät naêm. Nhöõng ñoä treã naøy coù yù nghóa khoâng chæ ñoái vôùi taùc
thöôøng, laøm cho moät ñoäng cuûa söï giaûm giaù ñeán caùn caân thöông maïi maø coøn ñoái vôùi taùc ñoäng
soá nhaø kinh teá vaøo thôøi cuûa söï giaûm giaù ñeán saûn löôïng. Neáu söï giaûm giaù ban ñaàu laøm giaûm
ñieåm ñoù phaûi ñaët caâu xuaát khaåu roøng, thì ban ñaàu noù cuõng gaây taùc ñoäng thu heïp ñoái vôùi saûn
hoûi laø lieäu coù coøn moái
quan heä giöõa tyû giaù hoái
löôïng. Do vaäy, neáu moät chính phuû döïa vaøo söï giaûm giaù ñeå caûi thieän
ñoaùi thöïc vaø caùn caân caùn caân thöông maïi vaø môû roäng saûn löôïng trong nöôùc, thì thôøi gian ñaàu
thöông maïi hay khoâng. taùc ñoäng seõ dieãn ra theo chieàu “ngöôïc laïi”.
Nay bình taâm nhìn laïi
ta thaáy raèng moái quan
heä naøy vaãn coøn ñoù raát
roõ raøng - söï trì hoaõn 19-6 TIEÁT KIEÄM, ÑAÀU TÖ, VAØ THAÂM HUÏT THÖÔNGMAÏI
naøy chæ laø daøi hôn bình
thöôøng. Trong chöông 3 chuùng ta ñaõ bieát chuùng ta coù theå vieát laïi ñieàu kieän caân
baèng treân thò tröôøng haøng hoùa, nhö laø ñieàu kieän ñaàu tö baèng tieát kieäm,
caû tö nhaân vaø nhaø nöôùc. Baây giôø, chuùng ta xaây döïng ñieàu kieän töông
öùng cho neàn kinh teá môû. Haõy baét ñaàu töø ñieàu kieän caân baèng cuûa
chuùng ta
Y = C + I + G – εQ + X
Tröø caû hai veá cho C + T, vaø söû duïng thöïc teá laø tieát kieäm tö nhaân ñöôïc
cho bôûi S = Y – C – T, ta coù:
S = I + G - T – εQ + X
Söû duïng ñònh nghóa xuaát khaåu roøng NX ≡ X – εQ, vaø xaép xeáp laïi ta coù:
NX = S + (T – G) – I (19.5)

Chapter 19
Ñieàu kieän naøy cho bieát raèng trong traïng thaùi caân baèng, caùn caân thöông
maïi (NX) phaûi baèng tieát kieäm – caû tö nhaân (S) vaø nhaø nöôùc (T – G) –
tröø ñi ñaàu tö (I). Ñieàu naøy coù nghóa laø thaëng dö thöông maïi phaûi töông
öùng vôùi möùc vöôït troäi cuûa tieát kieäm so vôùi ñaàu tö; thaâm huït thöông maïi
phaûi töông öùng vôùi möùc vöôït troäi cuûa ñaàu tö so vôùi tieát kieäm.
Moät caùch ñeå coù ñöôïc hieåu bieát tröïc quan toát hôn veà moái quan heä naøy
laø quay trôû laïi cuoäc thaûo luaän veà taøi khoaûn voán vaø taøi khoaûn vaõng lai
trong chöông 18. ÔÛ ñoù, chuùng ta ñaõ bieát raèng thaëng dö thöông maïi coù
yù nghóa laø cho vay roøng ñeán caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi, vaø thaâm huït
thöông maïi coù yù nghóa laø vay nôï roøng töø caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi.
Haõy xem xeùt moät nöôùc maø ñaàu tö nhieàu hôn tieát kieäm, do ñoù
S + (T – G) – I aâm. Nöôùc ñoù phaûi vay khoaûn cheânh leäch naøy töø caùc
nöôùc khaùc treân theá giôùi; bôûi vaäy nöôùc ñoù phaûi bò thaâm huït thöông maïi.
Löu yù moät soá ñieåm maø phöông trình (19.5) neâu leân:
• Taêng ñaàu tö phaûi ñöôïc phaûn aùnh trong vieäc taêng tieát kieäm tö nhaân
hoaëc nhaø nöôùc, hay trong söï xaáu ñi cuûa caùn caân thöông maïi (thaëng
dö thöông maïi nhoû hôn, hoaëc thaâm huït thöông maïi lôùn hôn.)
• Taêng thaâm huït ngaân saùch phaûi ñöôïc phaûn aùnh trong vieäc taêng tieát
kieäm tö nhaân, hay giaûm ñaàu tö, hay caùn caân thöông maïi xaáu ñi.
• Moät quoác gia coù tyû leä tieát kieäm cao, caû tö nhaân vaø chính phuû, phaûi
coù tyû leä ñaàu tö cao hoaëc thaëng dö thöông maïi lôùn.
Tuy nhieân, cuõng löu yù ñieàu maø phöông trình (19.5) khoâng noùi. Ví duï
nhö noù khoâng noùi lieäu coù ñieàu kieän hay khoâng, vaø vôùi nhöõng ñieàu kieän
naøo thì thaâm huït ngaân saùch seõ ñöôïc phaûn aùnh trong thaâm huït thöông
maïi, hay trong vieäc taêng tieát kieäm tö nhaân, hay trong vieäc giaûm ñaàu tö.
Ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy, chuùng ta phaûi giaûi thích moät caùch roõ raøng ñieàu
gì xaûy ra vôùi saûn löôïng vaø caùc thaønh phaàn cuûa noù baèng caùch söû duïng
nhöõng giaû ñònh maø chuùng ta ñaõ ñöa ra ñoái vôùi tieâu duøng, ñaàu tö, xuaát
khaåu, vaø nhaäp khaåu. Chuùng ta coù theå laøm ñieàu naøy baèng caùch söû duïng
phöông trình (19.1) (nhö chuùng ta ñaõ laøm trong suoát chöông naøy) hoaëc
phöông trình (19.5), vì hai phöông trình naøy töông ñöông nhau. Tuy
nhieân, toâi thaønh thöïc khuyeân baïn neân söû duïng phöông trình (19.1).
Neáu baïn khoâng caån thaän thì vieäc söû duïng phöông trình (19.5) coù theå seõ
daãn tôùi sai laàm. Ví duï, haõy xem laäp luaän döôùi ñaây (noù thoâng duïng tôùi
möùc baïn coù theå ñaõ ñoïc noù döôùi moät hình thöùc naøo ñoù ôû treân nhaät baùo):

Chapter 19
Roõ raøng laø moät quoác gia khoâng theå giaûm thaâm huït thöông maïi cuûa
mình thoâng qua vieäc giaûm giaù. Haõy xem phöông trình (19.5). Noù
chæ ra raèng thaâm huït thöông maïi baèng ñaàu tö tröø tieát kieäm, caû tieát
kieäm tö nhaân vaø nhaø nöôùc. Taïi sao giaûm giaù laïi taùc ñoäng ñeán tieát
kieäm hoaëc ñaàu tö? Do ñoù, baèng caùch naøo giaûm giaù taùc ñoäng ñöôïc
ñeán thaâm huït thöông maïi?
Laäp luaän naøy nghe coù veû coù söùc thuyeát phuïc, nhöng chuùng ta bieát raèng
noù laø sai. Phaàn tröôùc chuùng ta ñaõ chæ ra raèng söï giaûm giaù daãn tôùi (neáu
ñieàu kieän Marshall-Lerner coù hieäu löïc) taêng saûn löôïng vaø caûi thieän
caùn caân thöông maïi. Vaäy thì ñieàu gì khoâng ñuùng trong laäp luaän treân?
Ví duï haõy chæ ra raèng Giaûm giaù taùc ñoäng thöïc söï tôùi tieát kieäm vaø ñaàu tö: Noù taùc ñoäng baèng
taêng caàu nöôùc ngoaøi
caùch gaây aûnh höôûng leân caàu haøng trong nöôùc , qua ñoù taêng saûn löôïng.
daãn tôùi:
Saûn löôïng taêng daãn tôùi taêng tieát kieäm so vôùi ñaàu tö, hay moät caùch
• Taêng tieát kieäm tö
nhaân.
töông ñöông, daãn tôùi giaûm thaâm huït thöông maïi.
• Taêng ñaàu tö
(nhöng taêng ít hôn Moät caùch hay ñeå ñaûm baûo raèng baïn hieåu noäi dung cuûa chöông naøy ñoù
möùc taêng tieát kieäm laø quay trôû laïi vaø xem laïi moät soá tröôøng hôïp maø chuùng ta ñaõ xem xeùt,
tö nhaân). töø nhöõng söï thay ñoåi trong chi tieâu chính phuû, tôùi nhöõng thay ñoåi trong
• Khoâng laøm thay saûn löôïng nöôùc ngoaøi, cho tôùi nhöõng keát hôïp giaûm giaù vaø thu heïp ngaân
ñoåi thaâm huït ngaân saùch, vaø v.v. Laàn theo nhöõng ñieàu xaûy ra trong töøng tröôøng hôïp ñoái
saùch.
vôùi töøng thaønh phaàn trong soá boán thaønh phaàn cuûa phöông trình (19.5):
• Caûi thieän caùn caân tieát kieäm tö nhaân, tieát kieäm nhaø nöôùc (töông ñöông vôùi thaëng döï ngaân
thöông maïi.
saùch), ñaàu tö, vaø caùn caân thöông maïi. Luoân luoân ñaûm baûo raèng baïn coù
theå dieãn ñaït laïi caâu chuyeän baèng lôøi. Neáu baïn coù theå laøm ñöôïc, thì
baïn ñaõ saün saøng tieán tieáp sang chöông 20.
TOÙM TAÉT
• Trong moät neàn kinh teá môû, caàu haøng • Taêng caàu nöôùc ngoaøi daãn tôùi taêng saûn
trong nöôùc baèng vôùi caàu trong nöôùc löôïng trong nöôùc vaø caûi thieän caùn caân
ñoái vôùi haøng hoaù (tieâu duøng, coäng thöông maïi do xuaát khaåu gia taêng.
ñaàu tö, coäng chi tieâu chính phuû) tröø • Bôûi vì taêng caàu nöôùc ngoaøi caûi thieän
nhaäp khaåu, coäng xuaát khaåu. caùn caân thöông maïi vaø taêng caàu trong
• Taêng caàu trong nöôùc daãn tôùi moät möùc nöôùc laøm cho caùn caân thöông maïi xaáu
taêng saûn löôïng nhoû hôn trong moät neàn ñi, neân caùc nöôùc coù theå muoán ngoài ñôïi
kinh teá môû so vôùi trong moät neàn kinh cho caàu nöôùc ngoaøi taêng leân ñeå ñöa
teá ñoùng bôûi vì moät soá trong löôïng caàu nöôùc mình thoaùt ra khoûi suy thoaùi. Khi
taêng theâm rôi vaøo haøng nhaäp khaåu. moät nhoùm nöôùc ñang trong tình traïng
Noù cuõng laøm cho caùn caân thöông maïi suy thoaùi, söï phoái hôïp coù theå giuùp caùc
trôû neân xaáu ñi. nöôùc naøy thoaùt ra khoûi suy thoaùi.

Chapter 19
• Neáu ñieàu kieän Marshall-Lerner ñöôïc ñöôïc caûi thieän. Quaù trình ñieàu chænh
thoaû maõn – vaø baèng chöùng kinh teá naøy ñöôïc goïi laø ñöôøng J.
löôïng cho thaáy raèng ñieàu kieän naøy • Ñieàu kieän caân baèng treân thò tröôøng
ñöôïc thoûa – thì giaûm giaù thöïc daãn tôùi haøng hoùa coù theå ñöôïc vieát laïi laø ñieàu
caûi thieän xuaát khaåu roøng. kieän tieát kieäm (caû caù nhaân vaø nhaø
• Phaûn öùng ñieån hình cuûa caùn caân nöôùc) tröø ñaàu tö phaûi baèng caùn caân
thöông maïi ñoái vôùi vieäc giaûm giaù thöïc thöông maïi. Thaëng dö thöông maïi
tröôùc tieân laø trôû neân xaáu ñi, vaø sau ñoù töông öùng vôùi tieát kieäm troäi hôn ñaàu
tö, vaø thaâm huït thöông maïi töông öùng
vôùi ñaàu tö troäi hôn tieát kieäm.
• Caàu haøng trong nöôùc , 362 • G-7, 370

• Caàu trong nöôùc ñoái vôùi haøng hoùa, 362 • Ñieàu kieän Marshall-Lerner, 372
• Thieân höôùng nhaäp khaåu bieân teá, 368 • Ñöôøng J, 375
• Söï phoái hôïp, 370
Daáu hoa thò laø baøi taäp khoù hôn
1. ÑUÙNG/SAI/KHOÂNG CHAÉC CHAÉN d) Caùch duy nhaát moät nöôùc coù theå xoaù
boû ñöôïc thaëng dö thöông maïi laø thoâng
a) Thaâm huït thöông maïi noùi chung phaûn qua bieän phaùp taêng giaù noäi teä.
aùnh ñaàu tö cao. e) Moät neàn kinh teá nhoû môû coù theå giaûm
b) Thaâm huït ngaân saùch gaây ra thaâm huït thaâm huït thöông maïi thoâng qua chính
thöông maïi. saùch thu heïp ngaân saùch vôùi söï hy sinh
c) Duy trì saûn löôïng ôû moät möùc cho saûn löôïng nhoû hôn söï hy sinh saûn
tröôùc ñoái vôùi chính phuû cuûa moät neàn löôïng cuûa moät neàn kinh teá lôùn.
kinh teá nhoû môû deã daøng hôn nhieàu so f) Neáu thaâm huït thöông maïi baèng
vôùi chính phuû cuûa moät neàn kinh teá lôùn khoâng, thì caàu trong nöôùc ñoái vôùi
nhöng ñoùng cöûa. haøng hoùa vaø caàu haøng trong nöôùc
baèng nhau.

Chapter 19
2. TYÛ GIAÙ HOÁI ÑOAÙI THÖÏC VAØ kinh teá naøy laïi (vì theá xuaát khaåu vaø
CAÙN CAÂN THÖÔNG MAÏI nhaäp khaåu ñeàu baèng khoâng) thì soá
nhaân seõ laø bao nhieâu? Taïi sao hai soá
a) Söû duïng ñònh nghóa veà tyû giaù hoái ñoaùi nhaân khaùc nhau?
thöïc, haõy kieåm tra laïi phöông trình
döôùi ñaây coù ñuùng khoâng (anh/chò coù b) Giaû ñònh neàn kinh teá nöôùc ngoaøi coù
theå muoán söû duïng caùc ñònh ñeà phaàn 7 nhöõng phöông trình töông töï nhö neàn
vaø 8 trong Phuï luïc 2 ôû cuoái cuoán saùch kinh teá trong nöôùc (boû daáu hoa thò
naøy): khoûi taát caû caùc bieán soá coù daáu hoa thò,
sau ñoù theâm moät daáu hoa thò vaøo taát
∆ ∈ ∆E ∆P * ∆P caû caùc bieán soá khoâng coù daáu hoa thò).
= + −
∈ E P* P Söû duïng hai heä phöông trình ñeå tính
thu nhaäp caân baèng cuûa moãi quoác gia.
b) Neáu laïm phaùt trong nöôùc cao hôn laïm Soá nhaân cuûa moãi quoác gia baây giôø laø
phaùt nöôùc ngoaøi, nhöng quoác gia (noäi bao nhieâu? Taïi sao noù khaùc vôùi soá
ñòa) laïi duy trì tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, nhaân trong neàn kinh teá môû ôû treân?
thì ñieàu gì xaûy ra vôùi xuaát khaåu roøng
theo thôøi gian? Giaû ñònh ñieàu kieän c) Giaû ñònh caû hai quoác gia ñeàu coù moät
Marshall-Lerner xaûy ra. Anh/chò haõy möùc saûn löôïng muïc tieâu laø 125. Möùc
giaûi thích baèng lôøi. taêng caàn thieát cuûa G ôû moät trong hai
quoác gia naøy laø bao nhieâu, giaû ñònh
*3 SÖÏ PHOÁI HÔÏP VAØ CHÍNH SAÙCH quoác gia kia khoâng thay ñoåi G, ñeå ñaït
NGAÂN SAÙCH ñöôïc saûn löôïng muïc tieâu? Anh/chò
haõy tính xuaát khaåu roøng vaø thaâm huït
Haõy xem neàn kinh teá môû döôùi ñaây. Tyû ngaân saùch ôû moãi quoác gia.
giaù hoái ñoaùi thöïc ñöôïc coá ñònh vaø baèng 1.
Tieâu duøng, ñaàu tö, chi tieâu chính phuû, vaø d) Hoûi möùc taêng G chung caàn thieát laø
thueá laø cho tröôùc: bao nhieâu ñeå ñaït ñöôïc möùc saûn löôïng
muïc tieâu?
C = 10+0,8(Y–T) I = 10 G = 10 T = 10
e) Taïi sao söï phoái hôïp chính saùch ngaân
Nhaäp khaåu vaø xuaát khaåu ñöôïc cho nhö saùch (chaúng haïn nhö taêng G chung
sau: trong caâu [d]) laïi khoù thöïc hieän trong
Q = 0,3Y X = 0,3Y* thöïc teá?
Hoa thò ñeå chæ bieán soá cuûa nöôùc ngoaøi *4 THUEÁ QUAN
a) Anh/chò haõy tính thu nhaäp caân baèng Anh/chò haõy xem hai neàn kinh teá môû IS-
cuûa neàn kinh teá trong nöôùc, vôùi Y* cho LM
tröôùc. Soá nhaân cuûa neàn kinh teá naøy laø
bao nhieâu? Neáu chuùng ta ñoùng neàn

Chapter 19
a) Anh/chò haõy xem moät saéc thueá trong b) Giaû thieát raèng soá nhaân ôû Myõ laø 2, vaø
nöôùc, vôùi thueá suaát T, ñaùnh vaøo haøng suy thoaùi ôû Nhaät ñaõ laøm giaûm saûn
nhaäp khaåu töø nöôùc ngoaøi. Ñieàu naøy löôïng xuoáng 5% (so vôùi möùc saûn
aûnh höôûng ñeán quan heä nhaäp khaåu löôïng töï nhieân). Hoûi taùc ñoäng cuûa
nhö theá naøo? ñeán quan heä xuaát khaåu suy thoaùi Nhaät ñoái vôùi GDP cuûa Myõ
nhö theá naøo? laø bao nhieâu?
b) Anh/chò haõy cho bieát nhöõng haäu quaû c) Neáu suy thoaùi cuûa Nhaät cuõng daãn tôùi
cuûa thueá naøy ñoái vôùi saûn löôïng caân söï suy thoaùi cuûa caùc neàn kinh teá khaùc
baèng vaø xuaát khaåu roøng trong neàn nhaäp khaåu haøng Myõ, thì taùc ñoäng coù
kinh teá trong nöôùc laø gì? theå lôùn hôn. Giaû thieát raèng baûn thaân
xuaát khaåu giaûm 5%. Hoûi taùc ñoäng
c) Anh/chò haõy cho bieát nhöõng haäu quaû ñeán GDP Myõ laø bao nhieâu?
cuûa thueá naøy ñoái vôùi saûn löôïng caân
baèng vaø xuaát khaåu roøng trong neàn d) Anh/chò haõy bình luaän veà phaùt bieåu
kinh teá nöôùc ngoaøi laø gì? sau cuûa moät nhaø kinh teá hoïc treân ñaøi
truyeàn hình: “Tröø khi Nhaät phuïc hoài
d) Giaû söû raèng nöôùc ngoaøi traû ñuõa baèng khoûi suy thoaùi moät caùch nhanh choùng,
caùch ñaùnh thueá leân haøng nhaäp khaåu neáu khoâng möùc taêng tröôûng vaãn bò
cuûa nöôùc ñoù. Taùc ñoäng theâm vaøo cuûa haõm laïi ôû caùc nöôùc khaùc treân theá
söï traû ñuõa cuûa nöôùc ngoaøi naøy ñoái vôùi giôùi.”
saûn löôïng caân baèng trong neàn kinh teá
trong nöôùc vaø ñoái vôùi khoái löôïng 6 TÍNH ÑOÄNG CUÛA SÖÏ GIAÛM GIAÙ
ngoaïi thöông laø nhö theá naøo? Giaû
thieát raèng caùc neàn kinh teá ñoàng nhaát Haõy xem xeùt moät neàn kinh teá vôùi tyû giaù
vaø thueá cuûa nöôùc ngoaøi baèng thueá hoái ñoaùi coá ñònh. Giaû thieát raèng möùc giaù
trong nöôùc. ñöôïc coá ñònh.
5 SUY THOAÙI CUÛA NHAÄT VAØ NEÀN a) Hoûûi taùc ñoäng cuûa vieäc giaûm giaù ñoái
KINH TEÁ MYÕ vôùi thu nhaäp caân baèng vaø caùn caân
thöông maïi trong saùu thaùng ñaàu tieân
a) Phaàn chi tieâu cuûa Nhaät cho haøng hoùa sau khi giaûm giaù laø gì?
Myõ chieám khoaûng 10% xuaát khaåu cuûa
Myõ, maø xuaát khaåu cuûa Myõ laïi baèng b) Hoûi taùc ñoäng cuûa vieäc giaûm giaù ñoái
10% GDP cuûa nöôùc naøy. Hoûi phaàn vôùi thu nhaäp caân baèng vaø caùn caân
chi tieâu cuûa Nhaät cho haøng hoùa Myõ thöông maïi sau saùu thaùng ñaàu tieân laø
chieám bao nhieâu phaàn traêm GDP cuûa gì?
Myõ?

Chapter 19
*7 TYÛ LEÄ XUAÁT KHAÅU GDP coù saün trong naêm gaàn ñaây nhaát.
(Haõy baûo ñaûm raèng anh/chò ñang so saùnh
Haõy xem soá ra gaàn ñaây cuûa Thoáng keâ Taøi xuaát khaåu vaø GDP ñöôïc ño cuøng moät ñôn
chính Quoác teá, ñöôïc IMF phaùt haønh haøng vò - noäi teä hoaëc ñoâ la. Neáu moät ñaïi löôïng
thaùng. Haõy tìm danh saùch cuûa caùc nöôùc ñöôïc ño baèng noäi teä, ñaïi löôïng kia ñöôïc
trong baûng muïc luïc. Haõy laäp moät danh ño baèng ñoâ la, thì haõy söï duïng tyû giaù hoái
saùch goàm 5 nöôùc maø anh/chò cho raèng coù ñoaùi ñeå chuyeån ñoåi hai ñaïi löôïng veà cuøng
tyû leä xuaát khaåu treân GDP cao. Sau ñoù, moät loaïi tieàn.) Anh/chò haõy tính tyû leä
haõy xem trang töông öùng vôùi töøng nöôùc, xuaát khaåu. Phoûng ñoaùn cuûa anh chò coù
vaø tìm nhöõng con soá veà xuaát khaåu vaø ñuùng khoâng?
ÑOÏC THEÂM
Moät cuoäc thaûo luaän lyù thuù veà quan heä kieäm vaø Ñaàu tö trong moät Neàn kinh teá
giöõa thaâm huït thöông maïi, thaâm huït ngaân Toaøn caàu) cuûa taùc giaû Barry Bosworth
saùch, tieát kieäm tö nhaân, vaø ñaàu tö ñöôïc (Washington DC: Brookings Institutions,
trình baøy trong cuoán Savings and 1993.)
Investment in a Global Economy (Tieát
PHUÏ ÑÍNH
HÌNH THAØNH ÑIEÀU KIEÄN MARSHALL-LERNER
Haõy baét ñaàu töø ñònh nghóa xuaát khaåu Soá haïng ñaàu tieân ôû veá phaûi (∆X) cho thaáy
roøng, NX ≡ X – εQ, vaø giaû ñònh raèng thay ñoåi trong xuaát khaåu, soá haïng thöù hai
ngoaïi thöông ban ñaàu caân baèng, do ñoù X (ε∆Q) laø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc nhaân vôùi
= εQ. Ñieàu kieän Marshall-Lerner laø ñieàu möùc thay ñoåi trong soá löôïng nhaäp khaåu,
kieän maø theo ñoù söï giaûm giaù thöïc, nghóa vaø soá haïng thöù ba (Q∆ε) laø soá löôïng nhaäp
laø taêng ε, daãn tôùi taêng xuaát khaåu roøng. khaåu nhaân vôùi tyû giaù hoái ñoaùi thöïc.
Ñeå ruùt ra ñieàu kieän naøy, haõy xem moät Chia caû hai veá cuûa phöông trình cho X ta
möùc taêng trong tyû giaù hoái ñoaùi thöïc ∆ε. coù:
Söï thay ñoåi trong caùn caân thöông maïi do
ñoù ñöôïc bieåu hieän bôûi: ∆NX ∆X ∆Q Q∆ ∈
= −∈ −
X X X X
∆NX = ∆X – ε∆Q – Q∆ε

Chapter 19
Söû duïng thöïc teá laø εQ = X ñeå thay ε/X Ñieàu kieän Marshall-Lerner laø ñieàu kieän
baèng 1/Q vaøo soá haïng thöù hai ôû veá phaûi maø toång ba soá haïng naøy phaûi döông. Neáu
vaø thay Q/X baèng 1/ε vaøo soá haïng thöù ba noù ñöôïc thoaû maõn, thì vieäc giaûm giaù thöïc
ôû veá phaûi. Ta coù: seõ daãn tôùi söï caûi thieän trong caùn caân
thöông maïi.
∆NX ∆X ∆Q ∆ ∈
= − − ÔÛ ñaây, moät ví duï baèng soá seõ coù ích. Giaû
X X Q ∈
thieát raèng giaûm giaù 1% daãn tôùi moät möùc
taêng töông ñoái trong xuaát khaåu laø 0,9%
Phöông trình naøy noùi leân raèng söï thay ñoåi vaø moät möùc giaûm töông ñoái trong nhaäp
trong caùn caân thöông maïi do coù söï giaûm khaåu laø 0,8%. (Baèng chöùng kinh teá löôïng
giaù thöïc, ñöôïc chuaån hoùa theo xuaát khaåu, veà quan heä xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu ñoái
baèng toång ba soá haïng. Soá haïng thöù nhaát vôùi tyû giaù hoái ñoaùi thöïc chæ ra raèng nhöõng
laø söï thay ñoåi theo tyû leä trong xuaát khaåu, con soá naøy quaû thöïc laø nhöõng con soá hôïp
∆X/X, do giaûm giaù thöïc gaây ra. Soá haïng lyù). Trong tröôøng hôïp ñoù, phía beân tay
thöù hai baèng vôùi soá aâm cuûa söï thay ñoåi phaûi cuûa phöông trình baèng 0,9% – (–
theo tyû leä trong nhaäp khaåu, –∆Q/Q, do 0,8%) – 1% = 0,7%. Do vaäy, caùn caân
giaûm giaù thöïc gaây ra. Soá haïng thöù ba thöông maïi ñöôïc caûi thieän: Ñieàu kieän
baèng vôùi soá aâm cuûa söï thay ñoåi theo tyû leä Marshall-Lerner ñöôïc thoûa maõn.
trong tyû giaù hoái ñoaùi thöïc, –∆ε/ε, hay
töông ñöông, laø aâm cuûa tyû leä giaûm giaù
thöïc.
Chuùng toâi môøi baïn tham quan trang Blanchard treân Prentice Hall Website taïi ñòa chæ:
ñeå tìm baøi taäp veà chöông naøy treân maïng.

Chapter 20
CHÖÔNG 20
SAÛN LÖÔÏNG, LAÕI SUAÁT, VAØ TYÛ GIAÙ HOÁI ÑOAÙI
Trong Chöông 19, chuùng ta ñaõ xem tyû giaù hoái ñoaùi nhö laø moät trong nhöõng coâng cuï
chính saùch saün coù cuûa chính phuû. Nhöng tyû giaù hoái ñoaùi khoâng phaûi laø moät coâng cuï
chính saùch. Ñuùng ra, noù ñöôïc quyeát ñònh treân thò tröôøng ngoaïi hoái – moät thò tröôøng maø
ôû ñoù, nhö chuùng ta ñaõ thaáy trong chöông 18, coù moät soá löôïng lôùn giao dòch. Thöïc theá
naøy laøm naûy sinh hai caâu hoûi thaät hieån nhieân: Ñieàu gì quyeát ñònh tyû giaù hoái ñoaùi?
Chính phuû coù theå taùc ñoäng ñeán noù baèng caùch naøo?
Ñaây laø nhöõng caâu hoûi xoaùy vaøo troïng taâm cuûa chöông naøy. Noùi moät caùch toång
quaùt hôn, chuùng ta xem xeùt yù nghóa cuûa traïng thaùi caân baèng treân caû thò tröôøng haøng
hoùa laãn caùc thò tröôøng taøi chính, bao goàm thò tröôøng ngoaïi hoái. Ñieàu naøy cho pheùp
chuùng ta moâ taû nhöõng chuyeån ñoäng cuøng nhau cuûa saûn löôïng, laõi suaát, vaø tyû giaù hoái
ñoaùi trong moät neàn kinh teá môû. Moâ hình chuùng ta trieån khai laø söï môû roäng sang neàn
kinh teá môû cuûa moâ hình IS-LM maø chuùng ta ñaõ xem ôû chöông 5, vaø ñöôïc goïi laø moâ
hình Mundell-Fleming, ñaët teân theo hai nhaø kinh teá hoïc Robert Mundell vaø Marcus
Fleming, nhöõng ngöôøi ñaàu tieân xaây döïng moâ hình naøy vaøo thaäp kyû 60. (Moâ hình ñöôïc
ñöa ra ôû ñaây vaãn giöõ veà tinh thaàn nhöng khaùc veà chi tieát so vôùi moâ hình Mundell-
Fleming nguyeân thuûy).
Phaàn 20-1 xem xeùt ñieàu kieän caân baèng treân thò tröôøng haøng hoùa vaø phaàn 20-2
xem xeùt ñieàu kieän caân baèng treân thò tröôøng taøi chính. Phaàn 20-3 keát hôïp hai ñieàu kieän
caân baèng laïi vôùi nhau, vaø xem xeùt vieäc xaùc ñònh saûn löôïng, laõi suaát, vaø tyû giaù hoái
ñoaùi. Phaàn 20-4 xem xeùt vai troø cuûa chính saùch döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït,
vaø phaàn 20-5 cuõng xem xeùt nhö theá naøy nhöng döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh.
20-1 CAÂN BAÈNG TREÂN THÒ TRÖÔØNG HAØNG HOÙA
Caân baèng treân thò tröôøng haøng hoùa laø troïng taâm cuûa Chöông 19,
trong chöông ñoù chuùng ta ñaõ ruùt ra ñöôïc ñieàu kieän caân baèng döôùi
ñaây
Y = C(Y – T) + I (Y,r) + G – εQ(Y, ε) + X (Y*,ε)

( + ) (+,–) (+,–) (+, +)

Chapter 20
Ñeå thò tröôøng haøng hoùa ñaït ñöôïc traïng thaùi caân baèng thì saûn löôïng
Ñieàu kieän caân baèng treân (veá traùi cuûa phöông trình) phaûi baèng caàu haøng trong nöôùc (veá phaûi
thò tröôøng haøng hoùa (IS):
Saûn löôïng = Caàu haøng
cuûa phöông trình).
trong nöôùc.
Ñeán löôït mình caàu baèng tieâu duøng coäng ñaàu tö coäng chi tieâu chính
phuû tröø ñi nhaäp khaåu coäng xuaát khaåu. Tieâu duøng phuï thuoäc theo tyû
leä thuaän vaøo thu nhaäp khaû duïng. Ñaàu tö phuï thuoäc theo tyû leä thuaän
vaøo saûn löôïng vaø theo tyû leä nghòch vaøo laõi suaát thöïc. Chi tieâu
chính phuû coi nhö cho tröôùc. Khoái löôïng nhaäp khaåu phuï thuoäc theo
tyû leä thuaän vaøo saûn löôïng, theo tyû leä nghòch vaøo tyû giaù hoái ñoaùi
thöïc. Xuaát khaåu phuï thuoäc theo tyû leä thuaän vaøo saûn löôïng nöôùc
ngoaøi vaø theo tyû leä thuaän vaøo tyû giaù hoái ñoaùi thöïc.
Seõ thuaän tieän hôn trong phaàn thaûo luaän tieáp theo neáu ta nhoùm hai
soá haïng cuoái vaøo thaønh “xuaát khaåu roøng,” ñöôïc ñònh nghóa laø xuaát
khaåu tröø nhaäp khaåu, X – εQ
NX (Y , Y *,∈) ≡ X (Y *,∈)− ∈ Q(Y ,∈)
Do nhöõng giaû ñònh cuûa chuùng ta veà nhaäp khaåu vaø xuaát khaåu neân
xuaát khaåu roøng phuï thuoäc vaøo saûn löôïng trong nöôùc, saûn löôïng
nöôùc ngoaøi, vaø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc. Taêng saûn löôïng trong nöôùc
laøm taêng nhaäp khaåu vaø do ñoù laøm giaûm xuaát khaåu roøng. Taêng saûn
löôïng nöôùc ngoaøi laøm taêng xuaát khaåu, do ñoù laøm taêng xuaát khaåu
roøng. Taêng tyû giaù hoái ñoaùi thöïc, ε – moät söï giaûm giaù thöïc – daãn tôùi
(theo ñieàu kieän Marshall-Lerner, maø toâi seõ giaû ñònh xaûy ra trong
Ghi nhôù: Giaûm giaù thöïc
ñöôïc theå hieän baèng söï suoát chöông naøy) taêng xuaát khaåu roøng.
gia taêng trong tyû giaù hoái
ñoaùi thöïc – ñoù laø taêng Söû duïng ñònh nghóa veà xuaát khaåu roøng, chuùng ta coù theå vieát laïi
giaù haøng nöôùc ngoaøi tính ñieàu kieän caân baèng nhö sau:
theo haøng trong nöôùc.
Y = C(Y – T) + I(Y, r) + G + NX(Y, Y*, ε) (20.1)

( + ) (+, –) (–, +, +)
Ñoái vôùi nhöõng muïc ñích cuûa chuùng ta, yù nghóa quan troïng cuûa
phöông trình (20.1) laø söï phuï thuoäc cuûa caàu, vaø nhö theá laø söï phuï
thuoäc cuûa saûn löôïng caân baèng, vaøo caû laõi suaát thöïc laãn tyû giaù hoái
ñoaùi thöïc:
• Taêng laõi suaát thöïc daãn tôùi giaûm chi tieâu ñaàu tö, vaø do ñoù daãn tôùi
giaûm caàu haøng trong nöôùc. Ñieàu naøy, thoâng qua soá nhaân, daãn
tôùi giaûm saûn löôïng.

Chapter 20
• Taêng tyû giaù hoái ñoaùi thöïc – moät söï giaûm giaù thöïc – daãn tôùi söï
chuyeån dòch caàu sang haøng trong nöôùc, vaø do ñoù laøm taêng xuaát
khaåu roøng. Taêng xuaát khaåu roøng laøm taêng caàu vaø saûn löôïng.
Trong phaàn coøn laïi cuûa chöông naøy, toâi seõ ñôn giaûn hoùa phöông
trình (20.1) theo hai caùch:
• Vôùi troïng taâm cuûa chuùng ta laø vaøo ngaén haïn, chuùng ta ñaõ giaû
ñònh trong caùch xöû lyù tröôùc ñaây cuûa chuùng ta veà moâ hình IS-LM
raèng möùc giaù (trong nöôùc) ñöôïc cho tröôùc. Toâi seõ môû roäng giaû
ñònh naøy sang möùc giaù nöôùc ngoaøi, do ñoù tyû giaù hoái ñoaùi thöïc
(ε ≡ EP*/P) vaø tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa (E) chuyeån ñoäng cuøng
nhau. Giaûm giaù danh nghóa daãn tôùi giaûm giaù thöïc theo tyû leä
moät-moät. Neáu, ñeå thuaän tieän veà maët kyù hieäu, chuùng ta choïn P
vaø P* sao cho P = P* = 1 (vaø chuùng ta coù theå laøm nhö vaäy bôûi vì
Söï ñôn giaûn hoùa (1): chuùng laø nhöõng soá chæ soá), thì ε = E vaø chuùng ta coù theå thay ε
P = P* = 1, do ñoù ε = E baèng E trong phöông trình (20.1).
Söï ñôn giaûn hoùa (2):
πe = 0, do ñoù r = i • Vì chuùng ta coi möùc giaù trong nöôùc laø cho tröôùc, neân khoâng coù
laïm phaùt, thöïc söï hay ñöôïc kyø voïng. Do ñoù, laõi suaát danh nghóa
vaø laõi suaát thöïc baèng nhau, vaø chuùng ta coù theå thay laõi suaát
thöïc, r, trong phöông trình (20.1) baèng laõi suaát danh nghóa, i.
Vôùi nhöõng söï ñôn giaûn hoùa naøy, phöông trình (20.1) trôû thaønh:
Y = C(Y – T) + I(Y,i) + G + NX(Y, Y*, E) (20.2)

( + ) (+,–) (–, +, +)
Saûn löôïng phuï thuoäc vaøo caû laõi suaát danh nghóa vaø tyû giaù hoái ñoaùi
danh nghóa.
20-2 CAÂN BAÈNG TREÂN CAÙC THÒ TRÖÔØNG TAØI CHÍNH
Khi chuùng ta xem xeùt caùc thò tröôøng taøi chính trong moâ hình IS-
LM, chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng ngöôøi ta choïn löïa giöõa hai taøi saûn
taøi chính, tieàn vaø traùi phieáu. Baây giôø, chuùng ta xem xeùt moät neàn
kinh teá môû veà maët taøi chính, thì chuùng ta phaûi cho pheùp söï choïn löïa
Chuùng ta gaùc sang moät
beân nhöõng söï löïa choïn
thöù hai – söï choïn löïa giöõa traùi phieáu trong nöôùc vaø traùi phieáu nöôùc
khaùc – giöõa traùi phieáu ngoaøi. Chuùng ta haõy xem xeùt laàn löôït töøng söï löïa choïn naøy.
ngaén haïn vaø traùi phieáu
daøi haïn, vaø giöõa traùi

Chapter 20
Tieàn so vôùi Traùi phieáu

phieáu ngaén haïn vaø coå
phieáu – maø chuùng ta ñaõ
Khi xem xeùt vieäc xaùc ñònh laõi suaát trong moâ hình IS-LM, chuùng ta
xem xeùt ôû chöông 15.
ñaõ vieát ñieàu kieän cung tieàn baèng caàu tieàn nhö sau:
M
= YL(i ) (20-3)
P
Chuùng ta ñaõ coi cung tieàn thöïc (veá traùi cuûa phöông trình [20.3]) laø
cho tröôùc. Chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng caàu tieàn thöïc (veá phaûi cuûa
phöông trình [20.3]) phuï thuoäc vaøo möùc ñoä caùc giao dòch trong neàn
kinh teá, ñöôïc ño baèng saûn löôïng thöïc (Y), vaø phuï thuoäc vaøo chi phí
cô hoäi cuûa vieäc naém giöõ tieàn chöù khoâng naém giöõ traùi phieáu, vaø laõi
suaát danh nghóa cuûa traùi phieáu (i).
Baây giôø, chuùng ta seõ thay ñoåi söï moâ taû naøy nhö theá naøo khi neàn
kinh teá môû cöûa? Caâu traû lôøi laø khoâng nhieàu laém, neáu nhö khoâng
muoán noùi laø khoâng thay ñoåi gì.
Hai ñieàu boå sung töø
Chöông 18: (1) ñoâ la Trong moät neàn kinh teá môû, caàu noäi teä chuû yeáu vaãn laø caàu cuûa cö daân
ñöôïc söû duïng cho nhöõng trong nöôùc. Khoâng coù nhieàu lyù do ñeå, chaúng haïn nhö, ngöôøi Ñöùc
giao dòch phi phaùp ôû naém giöõ tieàn Myõ hay tieàn göûi khoâng kyø haïn baèng ñoâ la. Hoï khoâng
nöôùc ngoaøi, vaø (2) ñoâ la
hoùa, ñoâ la ñöôïc söû duïng
theå söû duïng chuùng cho nhöõng giao dòch ôû Ñöùc ñöôïc – nhöõng giao
nhö tieàn teä ôû nhöõng quoác dòch naøy ñoøi hoûi thanh toaùn baèng tieàn Ñöùc. Neáu hoï muoán naém giöõ
gia coù tyû leä laïm phaùt raát taøi saûn coù giaù danh nghóa baèng ñoâ la, thì hoï seõ khaám khaù hôn neáu hoï
cao. Toâi seõ boû qua hai naém giöõ traùi phieáu cuûa Myõ, loaïi taøi saûn naøy ít ra cuõng cho laõi suaát
ñieàu boå sung naøy. döông. Vaø caàu tieàn cuûa cö daân trong nöôùc vaãn phuï thuoäc vaøo nhöõng
yeáu toá gioáng nhö tröôùc; möùc ñoä giao dòch cuûa hoï, maø chuùng ta bieåu
hieän baèng saûn löôïng thöïc trong nöôùc, vaø chi phí cô hoäi cuûa vieäc naém
giöõ tieàn, ñoù laø laõi suaát danh nghóa cuûa traùi phieáu.1
Do ñoù, chuùng ta vaãn coù theå söû duïng phöông trình (20.3) ñeå suy nghó
veà vieäc xaùc ñònh laõi suaát danh nghóa trong moät neàn kinh teá môû. Laõi
suaát danh nghóa phaûi sao cho cung tieàn vaø caàu tieàn baèng nhau.
Taêng cung tieàn daãn tôùi giaûm laõi suaát. Taêng caàu tieàn, giaû söû do taêng
saûn löôïng, daãn tôùi taêng laõi suaát.
1
ÑAØO SAÂU HÔN. Vôùi vieäc cö daân trong nöôùc baây giôø coù theå naém giöõ caû traùi phieáu trong nöôùc laãn traùi
phieáu nöôùc ngoaøi, caàu tieàn seõ phuï thuoäc vaøo suaát sinh lôïi kyø voïng cuûa caû traùi phieáu trong nöôùc laãn traùi
phieáu nöôùc ngoaøi. Nhöng giaû ñònh tieáp theo cuûa chuùng ta–ngang baèng laõi suaát–nguï yù laø suaát sinh lôïi kyø
voïng cuûa hai loaïi traùi phieáu naøy baèng nhau, do ñoù chuùng ta coù theå vieát caàu tieàn moät caùch tröïc tieáp nhö
chuùng ta ñaõ laøm trong phöông trình (20.3).

Chapter 20
Traùi phieáu Trong nöôùc so vôùi Traùi phieáu Nöôùc ngoaøi
Khi xem xeùt söï löïa choïn giöõa traùi phieáu trong nöôùc vaø traùi phieáu
nöôùc ngoaøi, chuùng ta seõ döïa vaøo giaû ñònh maø chuùng ta ñaõ ñöa ra
trong chöông 18: caùc nhaø ñaàu tö taøi chính, trong hay ngoaøi nöôùc,
ñeàu bò haáp daãn bôûi suaát sinh lôïi kyø voïng cao nhaát. Ñieàu naøy coù yù
nghóa laø, taïi ñieåm caân baèng, caû traùi phieáu trong nöôùc laãn traùi phieáu
nöôùc ngoaøi ñeàu phaûi coù suaát sinh lôïi kyø voïng nhö nhau; neáu khoâng,
caùc nhaø ñaàu tö seõ chæ saün loøng naém giöõ loaïi naøy hoaëc loaïi kia, chöù
khoâng naém giöõ caû hai, vaø ñieåm naøy khoâng theå laø ñieåm baèng.
Nhö chuùng ta ñaõ thaáy ôû chöông 18, giaû ñònh naøy coù yù nghóa laø quan
Haõy nhôù laïi töø Chöông heä ngang baèng lôïi suaát kyø voïng (arbitrage) sau – ñieàu kieän ngang
18 raèng ñaây chæ laø moät söï baèng laõi suaát – phaûi xaûy ra:
xaáp xæ (nhöng laø moät söï
xaáp xæ toát). Ñeå thuaän * Ete+1 − Et
tieän veà maët kyù hieäu, toâi it = i +
t
Et
thay daáu xaáp xæ tröôùc ñaây
(≈) baèng daáu baèng (=).
Laõi suaát trong nöôùc it phaûi baèng laõi suaát nöôùc ngoaøi it* coäng vôùi tyû
leä giaûm giaù kyø voïng cuûa ñoàng noäi teä ( Ete+1 − E t ) / E t
Baây giôø, chuùng ta seõ coi tyû giaù hoái ñoaùi töông lai kyø voïng laø cho
tröôùc vaø kyù hieäu noù baèng E e (chuùng ta seõ boû giaû ñònh naøy trong
Chöông 21).2 Theo giaû ñònh naøy, vaø boû caùc chæ soá thôøi gian ñi, thì
ñieàu kieän ngang baèng laõi suaát trôû thaønh:
Ee −E
i = i* + (20.4)
E
Nhaân caû hai veá vôùi E, chuyeån caùc soá haïng coù E sang veá traùi, vaø
chia caû hai veá cho (1 + i – i*) cho chuùng ta tyû giaù hoái ñoaùi hieän taïi
laø moät haøm soá cuûa tyû giaù hoái ñoaùi töông lai kyø voïng vaø laõi suaát
trong nöôùc vaø laõi suaát nöôùc ngoaøi.
2
ÑAØO SAÂU HÔN. Taát caû nhöõng ñieàu caàn thieát cho muïc tieâu cuûa chuùng ta ñoù laø tyû giaù hoái ñoaùi töông
lai kyø voïng phaûn öùng vôùi nhöõng thay ñoåi trong tyû giaù hoái ñoaùi hieän taïi theo tyû leä thaáp hôn tyû leä moät
moät. Laáy ví duï, haõy kieåm tra xem nhöõng keát quaû cuûa chöông naøy bò thay ñoåi nhö theá naøo neáu baïn giaû
thieát raèng tyû giaù hoái ñoaùi töông lai kyø voïng ñöôïc ñöa ra bôûi E e = λE + (1 − λ ) E , vôùi λ naèm trong
khoaûng töø 0 tôùi 1. Giaû ñònh maø chuùng ta söû duïng trong baøi töông öùng vôùi tröôøng hôïp λ baèng 0. Nhöng
taát caû caùc keát quaû ñònh tính maø chuùng ta tìm ra döôùi ñaây vaãn ñuùng khi λ naèm trong khoaûng töø 0 tôùi 1.

Chapter 20
Ee
E= (20.5)
1 + i − i*
Phöông trình (20.5) chæ ra quan heä nghòch bieán giöõa laõi suaát trong
nöôùc vaø tyû giaù hoái ñoaùi. Vôùi tyû giaù hoái ñoaùi töông lai kyø voïng vaø
laõi suaát nöôùc ngoaøi cho tröôùc, taêng laõi suaát trong nöôùc daãn tôùi giaûm
tyû giaù hoái ñoaùi – töông ñöông laø daãn tôùi taêng giaù noäi teä. Giaûm laõi
suaát trong nöôùc daãn tôùi taêng tyû giaù hoái ñoaùi – töông ñöông laø daãn
tôùi giaûm giaù noäi teä.
Moái quan heä giöõa tyû giaù hoái ñoaùi vaø laõi suaát trong nöôùc naøy ñoùng
Taêng laõi suaát trong nöôùc moät vai troø quan troïng trong theá giôùi hieän thöïc, vaø seõ ñoùng moät vai
daãn tôùi taêng giaù noäi teä. troø quan troïng trong phaàn coøn laïi cuûa chöông naøy. Ñeå hieåu roõ ñieàu
Taêng laõi suaát nöôùc ngoaøi naøy hôn, haõy nghó veà trình töï caùc söï kieän dieãn ra trong caùc thò
daãn tôùi giaûm giaù noäi teä. tröôøng taøi chính vaø thò tröôøng ngoaïi hoái sau khi taêng laõi suaát Myõ
leân cao hôn, giaû söû, laõi suaát Ñöùc:
• Giaû söû raèng, chuùng ta baét ñaàu vôùi laõi suaát Myõ vaø Ñöùc baèng
nhau, do ñoù i = i*. Ñieàu naøy coù yù nghóa laø, töø phöông trình
(20.5), tyû giaù hoái ñoaùi hieän taïi $/DM baèng tyû giaù hoái ñoaùi töông
lai kyø voïng: E = Ee.
• Giaû söû, do keát quaû cuûa vieäc thu heïp tieàn teä cuûa Myõ, laõi suaát Myõ
taêng. Taïi moät tyû giaù hoái ñoaùi khoâng ñoåi, traùi phieáu Myõ trôû neân
haáp daãn hôn, do ñoù, caùc nhaø ñaàu tö taøi chính muoán chuyeån töø
traùi phieáu Ñöùc sang traùi phieáu Myõ. Ñeå laøm ñieàu naøy, hoï phaûi
baùn traùi phieáu Ñöùc ñeå laáy DM, sau ñoù ñoåi DM laáy ñoâ la, sau ñoù
söû duïng ñoâ la ñeå mua traùi phieáu Myõ. Khi caùc nhaø ñaàu tö baùn
DM vaø mua ñoâ la, ñoàng ñoâ la taêng giaù.
• Vieäc taêng laõi suaát Myõ daãn tôùi ñoâ la taêng giaù laø raát deã hieåu veà
maët tröc quan: Taêng caàu ñoâ la daãn tôùi taêng giaù ñoâ la. Ñieàu khoù
hieåu hôn veà maët tröïc quan laø vieäc xaùc ñònh ñoàng ñoâ la phaûi taêng
giaù leân bao nhieâu. Ñieàu quan troïng ôû ñaây laø neáu caùc nhaø ñaàu tö
taøi chính khoâng thay ñoåi kyø voïng cuûa hoï veà tyû giaù hoái ñoaùi töông
lai, thì khi ñoù ñoàng ñoâ la caøng taêng giaù bao nhieâu trong hoâm nay,
thì caùc nhaø ñaàu tö kyø voïng noù seõ caøng giaûm giaù trong töông lai
baáy nhieâu (vì hoï kyø voïng noù seõ trôû veà giaù trò ban ñaàu trong töông
lai). Nhöõng yeáu toá khaùc nhö nhau, söï kyø voïng naøy laøm cho traùi
phieáu Ñöùc trôû neân haáp daãn hôn: khi ngöôøi ta kyø voïng ñoàng ñoâ la
seõ giaûm giaù, thì moät suaát sinh lôïi khoâng ñoåi tính baèng DM coù
nghóa laø moät suaát sinh lôïi cao hôn tính baèng ñoâ la.

Chapter 20
• Ñieàu naøy cho chuùng ta caâu traû lôøi: Möùc taêng giaù ban ñaàu cuûa
ñoàng ñoâ la phaûi theá naøo ñeå möùc giaûm giaù töông lai kyø voïng cuûa
ñoàng ñoâ la seõ buø tröø cho möùc taêng laõi suaát cuûa Myõ. Khi ñieàu
naøy xaûy ra, thì caùc nhaø ñaàu tö laïi moät laàn nöõa baøng quan vaø
traïng thaùi caân baèng ñöôïc laäp laïi.
Moät ví duï baèng soá seõ giuùp laøm roõ vaán ñeà. Giaû ñònh laõi suaát moät
naêm cuûa Myõ vaø Ñöùc ñeàu baèng 4%. Giaû söû baây giôø laõi suaát Myõ
taêng ñeán 10%. Ñoàng ñoâ la hoâm nay seõ taêng giaù 6%.
HÌNH 20-1
Quan heä giöõa Laõi suaát

vaø Tyû giaù Hoái ñoaùi ñöôïc
suy ra töø Quan heä
Quan heä ngang baèng laõi suaát
Laõi suaát trong nöôùc, i
Ngang baèng Laõi suaát

e
(cho tröôùc i*, E )
Laõi suaát trong nöôùc thaáp
hôn daãn tôùi tyû giaù hoái
ñoaùi cao hôn – daãn tôùi
noäi teä giaûm giaù. Laõi suaát
trong nöôùc cao hôn daãn
tôùi tyû giaù hoái ñoaùi thaáp
hôn – daãn tôùi noäi teä taêng
giaù .
Tyû giaù hoái ñoaùi, E
Taêng giaù noäi teä Giaûm giaù noäi teä
Taïi sao? Bôûi vì neáu hoâm nay ñoâ la taêng giaù 6% vaø caùc nhaø ñaàu tö
khoâng thay ñoåi kyø voïng cuûa hoï veà tyû giaù hoái ñoaùi sau moät naêm
nöõa, thì baây giôø ngöôøi ta kyø voïng ñoâ la seõ giaûm giaù 6% trong naêm
tôùi. Noùi caùch khaùc, ngöôøi ta kyø voïng DM taêng giaù 6% so vôùi ñoâ la
trong naêm tôùi, do ñoù naém giöõ traùi phieáu Ñöùc mang laïi suaát sinh lôïi
kyø voïng laø 10% – ñoù laø suaát sinh lôïi 4% baèng DM, coäng vôùi möùc
taêng giaù kyø voïng 6% cuûa DM. Naém giöõ traùi phieáu Myõ hay naém
giöõ traùi phieáu Ñöùc ñeàu taïo ra suaát sinh lôïi kyø voïng laø 10% tính
baèng ñoâ la. Caùc nhaø ñaàu tö taøi chính saün loøng naém giöõ moät trong
hai loaïi, do ñoù coù traïng thaùi caân baèng treân thò tröôøng ngoaïi hoái.
Theo phöông trình (20.4),

Chapter 20
Haõy ñaûm baûo raèng baïn

Ee −E
hieåu ba böôùc trong laäp
*
i=i +
luaän naøy: (1) laõi suaát moät E
naêm cuûa traùi phieáu Myõ 10% = 4% + 6%
taêng 6%. Khi ñoù caùc nhaø
ñaàu tö mua traùi phieáu Suaát sinh lôïi töø vieäc naém giöõ traùi phieáu Myõ (veá traùi) baèng 10%.
Myõ vaø ñoâ la. (2) Ñoâ la
Suaát sinh lôïi kyø voïng töø vieäc naém giöõ traùi phieáu Ñöùc, bieåu hieän
taêng giaù cho tôùi khi
ngöôøi ta kyø voïng seõ giaûm baèng ñoâ la, (veá phaûi) baèng laõi suaát Ñöùc, 4%, coäng möùc giaûm giaù kyø
giaù 6% trong naêm tôùi. voïng cuûa ñoàng ñoâ la, 6%.
(3) Ñieàu naøy xaûy ra khi
hoâm nay ñoâ la ñaõ taêng
giaù 6%.
Hình 20-1 veõ quan heä giöõa laõi suaát (trong nöôùc) vaø tyû giaù hoái ñoaùi
ñöôïc theå hieän bôûi phöông trình (20.5) – quan heä ngang baèng laõi
suaát. Noù ñöôïc veõ vôùi moät tyû giaù hoái ñoaùi töông lai kyø voïng cho
Ñieàu gì xaûy ra vôùi ñöôøng
naøy neáu i* taêng? Neáu tröôùc, E e, vaø laõi suaát nöôùc ngoaøi cho tröôùc, i*. Laõi suaát caøng thaáp,
E e taêng? tyû giaù hoái ñoaùi caøng cao: Do ñoù, moái quan heä naøy ñöôïc bieåu dieãn
baèng moät ñöôøng doác xuoáng. Phöông trình (20.5) cuõng coù yù nghóa
laø khi laõi suaát trong nöôùc baèng laõi suaát nöôùc ngoaøi, thì tyû giaù hoái
ñoaùi baèng tyû giaù hoái ñoaùi töông lai kyø voïng: Khi i = i* , thì E =
E e. Ñieåm naøy ñöôïc kyù hieäu laø ñieåm A trong hình veõ.3
20 - 3 ÑÖA CAÙC THÒ TRÖÔØNG HAØNG HOÙA VAØ TAØI CHÍNH

LAÏI VÔÙI NHAU
Baây giôø chuùng ta ñaõ coù taát caû caùc yeáu toá maø chuùng ta caàn ñeå hieåu
nhöõng thay ñoåi cuûa saûn löôïng, laõi suaát, vaø tyû giaù hoái ñoaùi.
Traïng thaùi caân baèng treân thò tröôøng haøng hoùa coù yù nghóa laø saûn
löôïng phuï thuoäc, ngoaøi caùc yeáu toá khaùc, vaøo laõi suaát vaø tyû giaù hoái
ñoaùi
Y = C(Y – T) + I(Y,i) + G + NX(Y, Y*, E)
Laõi suaát ñöôïc xaùc ñònh bôûi söï baèng nhau giöõa cung tieàn vaø caàu tieàn
3
ÑAØO SAÂU HÔN. Laäp luaän trong baøi phuï thuoäc raát nhieàu vaøo giaû ñònh raèng khi laõi suaát thay ñoåi, tyû
giaù hoái ñoaùi kyø voïng vaãn khoâng ñoåi. Ñieàu naøy coù yù nghóa laø moät söï taêng giaù ñoàng tieàn hoâm nay (giaûm
tyû giaù hoái ñoaùi hieän taïi) daãn tôùi moät söï giaûm giaù kyø voïng trong töông lai (vì ngöôøi ta kyø voïng tyû giaù hoái
ñoaùi seõ trôû laïi giaù trò khoâng ñoåi, nhö ban ñaàu). Trong Chöông 21, chuùng ta seõ loaïi boû giaû ñònh tyû giaù hoái
ñoaùi töông lai laø coá ñònh. Nhöng hai keát luaän cô baûn vaãn coù giaù trò: (1) Taêng laõi suaát trong nöôùc daãn tôùi
söï taêng giaù ñoàng tieàn. (2) Taêng laõi suaát nöôùc ngoaøi daãn tôùi söï giaûm giaù ñoàng tieàn.

Chapter 20
M
= YL(i )
P
Vaø ñieàu kieän ngang baèng laõi suaát haøm yù coù moái quan heä nghòch
bieán giöõa laõi suaát trong nöôùc vaø tyû giaù hoái ñoaùi
Ee
E=
1 + i − i*
Cuøng vôùi nhau, ba moái quan heä naøy xaùc ñònh saûn löôïng, laõi suaát,
vaø tyû giaù hoái ñoaùi. Laøm vieäc vôùi caû ba moái quan heä naøy khoâng
phaûi deã daøng laém. Nhöng chuùng ta coù theå giaûm moät caùch deã daøng
chuùng xuoáng thaønh hai moái quan heä baèng caùch söû duïng ñieàu kieän
ngang baèng laõi suaát ñeå loaïi bôùt tyû giaù hoái ñoaùi trong quan heä caân
baèng treân thò tröôøng haøng hoùa. Thöïc hieän ñieàu naøy cho chuùng ta
hai phöông trình sau, ñaây laø nhöõng phieân baûn cho neàn kinh teá môû
cuûa caùc quan heä IS vaø LM tröôùc ñaây cuûa chuùng ta:
 Ee 
IS: Y = C (Y − T ) + I (Y , i ) + G + NX  Y , Y * , 
 1 + i − i * 
M
LM: = YL(i )
P
Tröôùc heát, haõy xem quan heä IS, vaø xem xeùt nhöõng taùc ñoäng cuûa
vieäc taêng laõi suaát ñeán saûn löôïng. Taêng laõi suaát hieän taïi coù hai taùc
ñoäng:
• Thöù nhaát laø taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán ñaàu tö, taùc ñoäng naøy ñaõ coù
trong neàn kinh teá ñoùng. Laõi suaát cao hôn daãn tôùi moät söï suït
giaûm trong ñaàu tö, do ñoù daãn tôùi suït giaûm trong caàu haøng trong
nöôùc vaø suït giaûm trong saûn löôïng.
• Thöù hai laø taùc ñoäng thoâng qua tyû giaù hoái ñoaùi, taùc ñoäng naøy chæ
coù trong neàn kinh teá môû. Taêng laõi suaát trong nöôùc daãn tôùi noäi
teä taêng giaù . Noäi teä taêng giaù, voán laøm cho haøng trong nöôùc trôû
neân ñaét hôn so vôùi haøng nöôùc ngoaøi, daãn tôùi giaûm xuaát khaåu
roøng, do ñoù daãn tôùi giaûm caàu haøng trong nöôùc vaø giaûm saûn
löôïng.

Chapter 20
Caû hai taùc ñoäng naøy ñi theo cuøng moät chieàu: taêng laõi suaát laøm giaûm
caàu moät caùch tröïc tieáp, vaø giaùn tieáp – thoâng qua taùc ñoäng nghòch
cuûa söï taêng giaù noäi teä. Löu yù raèng soá nhaân trong neàn kinh teá môû
nhoû hôn trong neàn kinh teá ñoùng. Ñieàu naøy laø bôûi vì moät phaàn cuûa
caàu rôi vaøo haøng nöôùc ngoaøi chöù khoâng phaûi taát caû rôi vaøo haøng
trong nöôùc.
Taêng laõi suaát daãn tôùi Quan heä IS giöõa laõi suaát vaø saûn löôïng ñöôïc bieåu dieãn trong Hình 20-
giaûm saûn löôïng moät caùch 2(a) vôùi caùc giaù trò cuûa taát caû caùc bieán soá khaùc trong quan heä naøy
tröïc tieáp vaø giaùn tieáp ñeàu ñöôïc cho tröôùc – ñoù laø T, G, Y*, i*, vaø E e. Ñöôøng IS doác xuoáng:
(thoâng qua tyû giaù hoái
taêng laõi suaát daãn tôùi giaûm saûn löôïng. Troâng noù coù veû raát gioáng nhö
ñoaùi).
trong neàn kinh teá ñoùng, nhöng noù aån chöùa moät moái quan heä phöùc taïp
hôn tröôùc ñaây: Laõi suaát taùc ñoäng ñeán saûn löôïng khoâng chæ moät caùch
tröïc tieáp, maø coøn caû giaùn tieáp thoâng qua tyû giaù hoái ñoaùi.
Quan heä LM gioáng moät caùch chính xaùc nhö trong neàn kinh teá ñoùng.
Ñöôøng LM doác leân. Vôùi moät giaù trò cho tröôùc cuûa toång löôïng tieàn
HÌNH 20-2 thöïc, (M/P), taêng saûn löôïng daãn tôùi taêng caàu tieàn, vaø daãn tôùi taêng
laõi suaát caân baèng.
Moâ hình IS-LM trong
Neàn kinh teá Môû
Taêng laõi suaát laøm giaûm Ngang baèng

saûn löôïng moät caùch tröïc laõi suaát
tieáp vaø giaùn tieáp (thoâng
Laõi suaát, i
Laõi suaát, i
qua tyû giaù hoái ñoaùi):

Ñöôøng IS doác xuoáng.
Vôùi toång löôïng tieàn thöïc
cho tröôùc, taêng thu nhaäp
laøm taêng laõi suaát: Ñöôøng
LM doác leân.
Saûn löôïng, Y Tyû giaù hoái ñoaùi ,E
Ñieåm caân baèng treân caùc thò tröôøng haøng hoùa vaø taøi chính laø ñieåm A
trong Hình 20-2(a), vôùi möùc saûn löôïng Y vaø tyû leä laõi suaát i. Chuùng
ta khoâng theå ñoïc moät caùch tröïc tieáp giaù trò caân baèng cuûa tyû giaù hoái
ñoaùi treân ñoà thò. Nhöng coù theå tìm ñöôïc moät caùch deã daøng treân
Hình 20-2(b), hình naøy sao cheùp laïi Hình 20-1 vaø cho bieát tyû giaù
hoái ñoaùi ñi keøm vôùi moät laõi suaát cho tröôùc. Tyû giaù hoái ñoaùi ñi keøm
vôùi laõi suaát caân baèng i baèng E.

Chapter 20
Toùm laïi: chuùng ta ñaõ xaây döïng ñöôïc caùc quan heä IS vaø LM cho
moät neàn kinh teá môû. Ñöôøng IS doác xuoáng: taêng laõi suaát daãn tôùi
giaûm caàu haøng trong nöôùc vaø giaûm saûn löôïng moät caùch tröïc tieáp vaø
giaùn tieáp thoâng qua tyû giaù hoái ñoaùi. Ñöôøng LM doác leân: taêng thu
nhaäp laøm taêng caàu tieàn, daãn tôùi söï gia taêng trong laõi suaát caân baèng.
Saûn löôïng caân baèng vaø laõi suaát caân baèng ñöôïc cho bôûi giao ñieåm
cuûa hai ñöôøng IS vaø LM. Vôùi laõi suaát nöôùc ngoaøi vaø tyû giaù hoái ñoaùi
töông lai kyø voïng cho tröôùc, laõi suaát caân baèng xaùc ñònh tyû giaù hoái
ñoaùi caân baèng.
20-4 NHÖÕNG TAÙC ÑOÄNG CUÛA CHÍNH SAÙCH TRONG

NEÀN KINH TEÁ MÔÛ.
Sau khi ñaõ xaây döïng moâ hình IS-LM cho neàn kinh teá môû, baây giôø
chuùng ta coù theå ñöa moâ hình naøy vaøo söû duïng vaø xem xeùt caùc taùc
ñoäng cuûa chính saùch.
Nhöõng Taùc ñoäng cuûa Chính saùch Ngaân saùch trong

Moät laàn nöõa chuùng ta haõy xem xeùt söï thay ñoåi trong chi tieâu chính
phuû. Giaû thieát raèng baét ñaàu töø caân baèng ngaân saùch, chính phuû
quyeát ñònh taêng chi tieâu quoác phoøng vaø do ñoù coù thaâm huït ngaân
saùch. Ñieàu gì xaûy ra vôùi möùc saûn löôïng vaø caùc thaønh phaàn cuûa noù?
Vôùi laõi suaát? Vôùi tyû giaù hoái ñoaùi?
Caâu traû lôøi ñöôïc ñöa ra trong Hình 20-3(a): Neàn kinh teá ban ñaàu ôû
ñieåm A. Taêng chi tieâu chính phuû töø G leân G’ laøm taêng saûn löôïng
taïi moät laõi suaát cho tröôùc, laøm dòch chuyeån ñöôøng IS sang phaûi, töø
Taêng chi tieâu chính phuû
IS sang IS’. Bôûi vì chi tieâu chính phuû khoâng xuaát hieän trong moái
laøm ñöôøng IS chuyeån
dòch sang phaûi. Ñieàu naøy quan heä LM, neân ñöôøng LM khoâng dòch chuyeån. Ñieåm caân baèng
khoâng laøm cho ñöôøng môùi laø ñieåm A’, vôùi moät möùc saûn löôïng cao hôn vaø laõi suaát cao
LM dòch chuyeån cuõng hôn. Nhö ñaõ chæ ra trong Hình 20-3(b), laõi suaát cao hôn daãn tôùi
khoâng laøm cho ñöôøng giaûm tyû giaù hoái ñoaùi – taêng giaù noäi teä. Do ñoù, taêng chi tieâu chính
ngang baèng laõi suaát dòch
phuû daãn tôùi taêng saûn löôïng, taêng laõi suaát, vaø söï taêng giaù ñoàng tieàn.
chuyeån.
Dieãn ñaït baèng lôøi: Taêng chi tieâu chính phuû daãn tôùi taêng caàu, daãn
tôùi taêng saûn löôïng. Khi saûn löôïng taêng, thì caàu tieàn cuõng taêng, daãn
tôùi söùc eùp buoäc laõi suaát taêng. Taêng laõi suaát, voán laøm cho traùi phieáu
trong nöôùc haáp daãn hôn, cuõng daãn tôùi söï taêng giaù noäi teä. Caû laõi

Chapter 20
suaát cao hôn laãn söï taêng giaù noäi teä ñeàu laøm giaûm caàu trong nöôùc
ñoái vôùi haøng hoùa, buø tröø phaàn naøo taùc ñoäng cuûa chi tieâu chính phuû
ñoái vôùi caàu vaø saûn löôïng.
HÌNH 20-3
Taùc ñoäng cuûa Taêng Chi

tieâu Chính phuû Ngang baèng
laõi suaát
Taêng chi tieâu chính phuû
Laõi suaát, i
Laõi suaát, i
daãn tôùi taêng saûn löôïng,
taêng laõi suaát, vaø taêng giaù
ñoàng tieàn.
IS’(ñoái vôùi G’>G)
IS (ñoái vôùi G)
Saûn löôïng, Y Tyû giaù hoái ñoaùi,E

Taêng giaù ñoàng tieàn
Chuùng ta coù theå noùi ñieàu gì xaûy ra vôùi caùc thaønh phaàn khaùc nhau
cuûa caàu khoâng?
• Roõ raøng caû tieâu duøng vaø chi tieâu chính phuû ñeàu taêng - tieâu duøng
Taùc ñoäng cuûa söï thay ñoåi taêng vì thu nhaäp taêng, chi tieâu chính phuû taêng vì theo giaû ñònh.
trong chi tieâu chính phuû
ñeán ñaàu tö laø khoâng roõ • Nhöõng gì xaûy ra vôùi ñaàu tö laø khoâng roõ raøng. Haõy nhôù laïi raèng
raøng trong neàn kinh teá
ñaàu tö phuï thuoäc vaøo caû saûn löôïng laãn laõi suaát: I = I(Y,i). Moät
ñoùng; trong neàn kinh teá
môû taùc ñoäng naøy cuõng maët, saûn löôïng taêng, daãn tôùi ñaàu tö taêng. Nhöng maët khaùc, laõi
khoâng roõ raøng. suaát cuõng taêng, daãn tôùi ñaàu tö giaûm. Phuï thuoäc vaøo taùc ñoäng naøo
trong hai taùc ñoäng naøy troäi hôn, thì ñaàu tö coù theå taêng hoaëc giaûm.
Löu yù: Maëc duø taêng
thaâm huït ngaân saùch laøm
taêng thaâm huït thöông
• Haõy nhôù laïi raèng xuaát khaåu roøng phuï thuoäc vaøo saûn löôïng
maïi, song taùc ñoäng naøy trong nöôùc, saûn löôïng nöôùc ngoaøi, vaø tyû giaù hoái ñoaùi:
hoaøn toaøn khoâng phaûi laø NX = NX(Y, Y*, E). Do ñoù, caû söï taêng giaù ñoàng tieàn laãn saûn
töï ñoäng. Noù coù taùc duïng löôïng taêng ñeàu laøm giaûm xuaát khaåu roøng: Taêng giaù ñoàng tieàn
thoâng qua taùc ñoäng cuûa laøm giaûm xuaát khaåu vaø taêng nhaäp khaåu, vaø taêng saûn löôïng laøm
thaâm huït ngaân saùch ñoái
vôùi saûn löôïng vaø ñeán tyû
taêng nhaäp khaåu leân nöõa. Thaâm huït ngaân saùch laøm caùn caân
giaù hoái ñoaùi. thöông maïi trôû neân xaáu ñi. Neáu ban ñaàu ngoaïi thöông ñöôïc caân
baèng, thì sau ñoù thaâm huït ngaân saùch daãn tôùi thaâm huït thöông
maïi.

Chapter 20
Nhöõng taùc Ñoäng cuûa Chính saùch Tieàn teä trong

Nhöõng taùc ñoäng cuûa moät thí nghieäm chính saùch öa thích khaùc cuûa
chuùng ta, söï thu heïp tieàn teä, ñöôïc ñöa ra trong Hình 20-4. Taïi moät
Thu heïp tieàn teä laøm
möùc saûn löôïng cho tröôùc, giaûm toång löôïng tieàn, töø M/P xuoáng coøn
ñöôøng LM dòch chuyeån
leân treân. Noù khoâng laøm M’/P daãn tôùi taêng laõi suaát: do ñoù ñöôøng LM trong Hình 20-4(a) dòch
dòch chuyeån ñöôøng IS chuyeån leân treân, töø LM tôùi LM’. Do tieàn khoâng xuaát hieän tröïc tieáp
cuõng khoâng laøm dòch trong quan heä IS, neân ñöôøng IS khoâng dòch chuyeån. Ñieåm caân
chuyeån ñöôøng ngang baèng dòch chuyeån töø A ñeán A’. Taêng laõi suaát daãn tôùi noäi teä taêng giaù
baèng laõi suaát.
(Hình 20-4b).
Do ñoù, moät söï thu heïp tieàn teä daãn tôùi giaûm saûn löôïng, taêng laõi suaát,
Baïn coù theå noùi ñieàu gì vaø taêng giaù ñoàng tieàn. Keå caâu chuyeän naøy thaät deã. Moät söï thu heïp
xaõy ra vôùi tieâu duøng, ñaàu tieàn teä daãn tôùi taêng laõi suaát, laøm cho traùi phieáu trong nöôùc haáp daãn
tö, vaø xuaát khaåu roøng
hôn vaø gaây ra söï taêng giaù ñoàng tieàn . Laõi suaát cao hôn vaø söï taêng
khoâng?
giaù ñoàng tieàn ñeàu laøm giaûm caàu vaø saûn löôïng. Vì saûn löôïng giaûm,
neân caàu tieàn giaûm, daãn tôùi giaûm laõi suaát, buø tröø phaàn naøo cho möùc
taêng laõi suaát ban ñaàu vaø cho moät phaàn cuûa söï taêng giaù ñoàng tieàn.
Vieäc nhöõng thí nghieäm
naøy mang laïi kieán thöùc YÙ nghóa cuûa moâ hình naøy phuø hôïp vôùi thöïc teá nhö theá naøo? Ñeå traû
höõu ích cho caùc nhaø kinh
lôøi caâu hoûi naøy, haàu nhö khoâng ai coù theå thieát keá ñöôïc moät thí
teá hoïc khoâng haøm yù laø
chuùng toát cho neàn kinh teá nghieäm hay hôn laø söï kieän nhöõng thay ñoåi maïnh trong chính saùch
Myõ. Thaâm huït ngaân tieàn teä vaø ngaân saùch maø neàn kinh teá Myõ ñaõ traûi qua vaøo cuoái thaäp
saùch lôùn ruùt cuïc ñaõ gaây nieân 70 vaø ñaàu thaäp nieân 80. Ñaây laø chuû ñeà ñöôïc trình baøy trong
toån thaát nhö theá naøo seõ hoäp Chuyeân Saâu “Thu heïp Tieàn teä vaø Môû roäng Ngaân saùch: Nöôùc
ñöôïc trình baøy trong
Myõ ñaàu Thaäp nieân 80”. Moâ hình Mundell-Fleming vaø nhöõng döï
Chöông 27.
ñoaùn cuûa noù laø hoaøn toaøn ñuùng.
HÌNH 20-4 (ñoái vôùi M’/P<M/P) Ngang baèng

laõi suaát
Nhöõng taùc ñoäng cuûa LM
moät söï Thu heïp Tieàn teä (ñoái vôùi M/P)
Laõi suaát, i
Laõi suaát, i
Thu heïp tieàn teä daãn tôùi

giaûm saûn löôïng, taêng laõi
suaát, vaø taêng giaù ñoàng
tieàn.
Saûn löôïng, Y Tyû giaù hoái ñoaùi,E
Taêng giaù ñoàng tieàn

Chapter 20
CHUYEÂN SAÂU
Thu heïp Tieàn teä vaø Môû roäng Ngaân saùch: Nöôùc Myõ ñaàu Thaäp nieân 80
Ñaàu thaäp nieân 80, ôû Myõ bò chi phoái bôûi ñeàu ñaën thaâm huït ngaân saùch, maø noù ñaït
nhöõng thay ñoåi maïnh trong caû chính saùch tôùi ñænh ñieåm vaøo naêm 1983 ôû möùc 5,6%
tieàn teä laãn chính saùch ngaân saùch. GDP. Ñieàu naøy ñöôïc chæ ra trong Baûng 1.
Chuùng ta ñaõ thaûo luaän veà nguoàn goác cuûa Baûng naøy ñöa ra nhöõng con soá thu chi
thay ñoåi trong chính saùch tieàn teä trong ngaân saùch töø naêm 1980 ñeán naêm 1984.
chöông 9 ôû phaàn coát loõi. Cuoái thaäp nieân Nhöõng ñoäng cô cuûa Chính quyeàn Reagan
70, chuû tòch Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang trong vieäc giaûm thueá maø khoâng aùp duïng
(Fed), Paul Volker, keát luaän raèng laïm vieäc caét giaûm chi tieâu chính phuû töông
phaùt Myõ laø quaù cao vaø caàn phaûi giaûm öùng laø gì? Cho ñeán nay, ngöôøi ta vaãn
xuoáng. Baét ñaàu vaøo cuoái naêm 1979, ñang tranh caõi veà vaán ñeà naøy, nhöng coù
Volker baét tay vaøo moät loä trình thu heïp moät söï thoáng nhaát raèng coù hai ñoäng cô
tieàn teä gaét gao, maëc duø bieát raèng ñieàu chính.
naøy coù theå daãn tôùi moät cuoäc suy thoaùi
Ñoäng cô ñaàu tieân xuaát phaùt töø nhöõng
trong ngaén haïn, nhöng seõ laøm giaûm laïm
nieàm tin cuûa moät nhoùm caùc nhaø kinh teá
phaùt trong trung haïn.
tuy nhoû nhöng coù aûnh höôûng ñaùng keå
Söï thay ñoåi trong chính saùch ngaân saùch ñöôïc goïi laø nhöõng ngöôøi theo thuyeát
ñöôïc baét ñaàu bôûi cuoäc baàu cöû cuûa Ronald troïng cung, hoï laäp luaän raèng giaûm thueá
Reagan vaøo naêm 1980. Reagan thaéng cöû seõ laøm cho ngöôøi daân vaø caùc coâng ty laøm
baèng nhöõng lôøi höùa heïn veà caùc chính vieäc chaêm chæ hôn nhieàu vaø coù naêng suaát
saùch baûo thuû hôn, cuï theå laø giaûm thueá vaø cao hôn, vaø raèng möùc taêng ñöôïc taïo ra
thu heïp vai troø cuûa chính phuû trong hoaït trong hoaït ñoäng kinh teá seõ daãn tôùi taêng
ñoäng kinh teá. Cam keát naøy laø tinh thaàn chöù khoâng giaûm soá thu thueá. Baát luaän
cuûa Ñieàu luaät Khoâi phuïc Kinh teá thaùng 8 giaù trò cuûa laäp luaän naøy vaøo luùc ñoù coù veû
naêm 1981. Thueá thu nhaäp caù nhaân giaûm nhö theá naøo, thì sau ñoù qua thöïc teá noù
xuoáng toång coäng laø 23%, trong ba laàn töø cuõng ñaõ toû ra laø sai: Thaäm chí neáu moät soá
naêm 1981 ñeán naêm 1983. Thueá coâng ty ngöôøi thöïc söï ñaõ laøm vieäc chaêm chæ hôn
cuõng ñöôïc caét giaûm. Tuy nhieân, nhöõng vaø coù naêng suaát cao hôn sau khi giaûm
söï caét giaûm thueá naøy khoâng ñöôïc ñi keøm thueá, nhöng soá thu thueá vaãn giaûm vaø
bôûi nhöõng söï caét giaûm töông öùng trong thaâm huït ngaân saùch vaãn taêng leân.
chi tieâu chính phuû, vaø haäu quaû laø taêng

Chapter 20
BAÛNG 1 Söï xuaát hieän thaâm huït ngaân saùch lôùn cuûa Myõ, 1980-1984
1980 1981 1982 1983 1984

Chi 22,0 22,8 24,0 25,0 23,7
Thu 20,2 20,8 20,5 19,4 19,2
Thueá caù nhaân 9,4 9,6 9,9 8,8 8,2
Thueá coâng ty 2,6 2,3 1,6 1,6 2,0
Thaëng dö ngaân saùch –1,8 –2,0 –3,5 –5,6 –4,5
(–: thaâm huït)
Caùc con soá laø tính theo naêm taøi chính, naêm taøi chính baét ñaàu töø thaùng 10 naêm tröôùc (naêm döông lòch).
Taát caû caùc con soá ñeàu tính theo phaàn traêm GDP.
Nguoàn: Nhöõng baûng theo thöù töï thôøi gian, Vaên phoøng Quaûn lyù vaø Ngaân saùch.
Ñoäng cô thöù hai laø söï hy voïng raèng giaûm ngay laäp töùc; ñeán naêm 1982, laïm phaùt
thueá, vaø gia taêng thaâm huït ngaân saùch do giaûm xuoáng coøn khoaûng 4%. Saûn löôïng
giaûm thueá, seõ buoäc Quoác hoäi phaûi caét giaûm vaø ñoâ la taêng giaù ñaõ gaây ra nhöõng
giaûm chi tieâu, hay ít nhaát thì cuõng khoâng taùc ñoäng traùi ngöôïc nhau ñoái vôùi caùn caân
taêng chi tieâu theâm nöõa. Ñoäng cô naøy hoùa thöông maïi (saûn löôïng thaáp hôn daãn tôùi
ra laø coù phaàn ñuùng. Quoác hoäi thaáy mình nhaäp khaåu thaáp hôn vaø caûi thieän caùn caân
ñang phaûi chòu moät söùc eùp lôùn khoâng thöông maïi, ñoâ la taêng giaù daãn tôùi söï xaáu
ñöôïc taêng chi tieâu, vaø möùc taêng chi tieâu ñi cuûa caùn caân thöông maïi), daãn tôùi keát
trong thaäp nieân 80 chaéc chaén thaáp hôn quaû laø tröôùc naêm 1983 haàu nhö khoâng coù
möùc maø leõ ra ñaõ taêng neáu khoâng coù chính söï thay ñoåi naøo trong thaâm huït thöông
saùch treân. Tuy nhieân, möùc giaûm chi tieâu maïi.
naøy khoâng ñuû buø ñaép cho möùc caét giaûm
Töø naêm 1982 trôû ñi, söï phaùt trieån cuûa neàn
thueá vaø khoâng ñuû ñeå traùnh ñöôïc söï gia
kinh teá bò chi phoái bôûi nhöõng taùc ñoäng
taêng nhanh thaâm huït ngaân saùch.
cuûa söï môû roäng ngaân saùch. Nhö moâ hình
Baát luaän lyù do cuûa söï thaâm huït naøy laø gì, cuûa chuùng ta tieân ñoaùn, nhöõng taùc ñoäng
nhöõng taùc ñoäng cuûa söï thu heïp tieàn teä vaø naøy laø möùc taêng saûn löôïng cao, laõi suaát
môû roäng ngaân saùch ñaõ raát khôùp vôùi nhöõng cao, vaø ñoâ la taêng giaù. Nhöõng taùc ñoäng
gì moâ hình Mudell-Fleming tieân ñoaùn. cuûa vieäc taêng maïnh saûn löôïng vaø ñoâ la
Baûng 2 chæ ra söï tieán trieån cuûa nhöõng bieán taêng giaù laø gia taêng thaâm huït thöông maïi
soá vó moâ quan troïng töø naêm 1980 ñeán 1984. leân ñeán 2,7% GDP naêm 1984. Giöõa thaäp
Töø naêm 1980 ñeán 1982, söï phaùt trieån cuûa nieân 80, vaán ñeà chính cuûa saùch kinh teá vó
neàn kinh teá bò chi phoái bôûi nhöõng taùc moâ trôû thaønh vaán ñeà cuûa caùc thaâm huït
ñoäng cuûa söï thu heïp tieàn teä. Laõi suaát, caû keát ñoâi, thaâm huït ngaân saùch vaø thaâm huït
danh nghóa laãn thöïc, taêng maïnh, daãn tôùi thöông maïi. Noù vaãn coøn laø moät trong
ñoâ la taêng giaù maïnh (giaûm tyû giaù hoái ñoaùi) nhöõng vaán ñeà kinh teá vó moâ troïng taâm
vaø moät cuoäc suy thoaùi. Muïc tieâu giaûm trong suoát thaäp nieân 80 vaø phaàn lôùn thaäp
laïm phaùt ñaõ ñaït ñöôïc, maëc duø khoâng phaûi nieân 90.

Chapter 20
BAÛNG 2 Caùc bieán soá kinh teá vó moâ chính cuûa Myõ, 1980-1984
1980 1981 1982 1983 1984
Taêng tröôûng GDP (%) –0,5 1,8 –2,2 3,9 6,2

Tyû leä thaáp nghieäp (%) 7,1 7,6 9,7 9,6 7,5
Tyû leä laïm phaùt (CPI) (%) 12,5 8,9 3,8 3,8 3,9
Laõi suaát: Danh nghóa (%) 11,5 14,0 10,6 8,6 9,6
Thöïc (%) 2,5 4,9 6,0 5,1 5,9
Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc 117 99 89 85 77
Thaëng dö thöông maïi –0,5 –0,4 –0,6 –1,5 –2,7
(–: thaâm huït) (% GDP)
Tyû leä laïm phaùt laø tyû leä thay ñoåi cuûa CPI (chæ soá giaù tieâu duøng). Laõi suaát danh nghóa laø laõi suaát tín phieáu
kho baïc kyø haïn ba thaùng. Laõi suaát thöïc baèng laõi suaát danh nghóa tröø ñi möùc döï baùo laïm phaùt cuûa DRI,
moät coâng ty döï baùo tö nhaân.
Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc laø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc coù troïng soá ngoaïi thöông, ñöôïc chuaån hoùa sao cho
naêm 1973 = 100.
20-5 TYÛ GIAÙ HOÁI ÑOAÙI COÁ ÑÒNH
Cho tôùi nay, chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng ngaân haøng trung öông choïn
cung tieàn vaø ñeå cho tyû giaù hoái ñoaùi töï ñieàu chænh theo ñieåm caân
baèng treân thò tröôøng ngoaïi hoái. ÔÛ haàu heát caùc quoác gia, giaû ñònh
naøy khoâng phaûn aùnh thöïc teá: Caùc ngaân haøng trung öông haønh ñoäng
theo nhöõng muïc tieâu tyû giaù hoái ñoaùi ngaàm aån hoaëc roõ raøng vaø söû
duïng chính saùch tieàn teä ñeå ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu ñoù. Nhöõng
muïc tieâu naøy ñoâi khi ngaàm aån, ñoâi khi roõ raøng; ñoâi khi chuùng laø
nhöõng giaù trò cuï theå, ñoâi khi laø bieân ñoä (band) hay khoaûng. Nhöõng
cô cheá tyû giaù hoái ñoaùi naøy xuaát hieän döôùi nhieàu teân khaùc nhau.
Tröôùc heát, chuùng ta haõy xem nhöõng teân khaùc nhau naøy coù nghóa gì.
Gioáng nhö “ñieäu nhaûy
cuûa ñoàng ñoâ la” trong
thaäp nieân 80 (Chöông Möùc Coá ñònh, Möùc Coá ñònh nhöng Ñieàu chænh Töø töø,
18), coù moät “ñieäu nhaûy
Bieân ñoä, Heä thoáng Tieàn teä Chaâu AÂu (EMS), Ñoàng EURO.
cuûa ñoàng yeân’ trong thaäp
nieân 90, vôùi ñoàng yeân
taêng giaù hôn 50% so vôùi ÔÛ moät cöïc cuûa daûi quang phoå, coù caùc quoác gia vôùi tyû giaù hoái ñoaùi
ñoàng ñoâ la töø naêm 1990 linh hoaït nhö Myõ vaø Nhaät. Nhöõng quoác gia naøy khoâng coù nhöõng
tôùi naêm 1995, vaø giaûm muïc tieâu tyû giaù hoái ñoaùi roõ raøng. Maëc duø ngaân haøng trung öông
giaù moät caùch ñeàu ñaën keå
cuûa nhöõng nöôùc naøy chaéc chaén khoâng laøm ngô tröôùc nhöõng bieán
töø ñoù.
ñoäng trong tyû giaù hoái ñoaùi, song hoï ñaõ toû ra raát saün loøng ñeå cho tyû
giaù hoái ñoaùi cuûa mình dao ñoäng moät caùch ñaùng keå.

Chapter 20
ÔÛ cöïc kia, coù nhöõng quoác gia hoaït ñoäng vôùi tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh.
Nhöõng quoác gia naøy duy trì moät tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh xeùt theo
moät loaïi ngoaïi teä naøo ñoù. Moät soá quoác gia coá ñònh ñoàng tieàn cuûa
hoï theo ñoàng ñoâ la: Danh saùch naøy ñi töø nöôùc Bahamas cho tôùi
Oman. Nhöõng nöôùc khaùc coá ñònh ñoàng tieàn cuûa hoï theo ñoàng franc
cuûa Phaùp; haàu heát nhöõng nöôùc naøy laø thuoäc ñòa cuõ cuûa Phaùp ôû
Chaâu Phi. Nhöõng nöôùc khaùc coá ñònh tieàn cuûa hoï theo moät roå caùc
ñoàng tieàn, vôùi caùc troïng soá phaûn aùnh thaønh phaàn ngoaïi thöông cuûa
hoï. Caùch goïi “coá ñònh” gaây ra moät chuùt hieåu laàm: Khoâng phaûi laø
tyû giaù hoái ñoaùi ôû caùc nöôùc coù nhöõng tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh thöïc söï
khoâng bao giôø thay ñoåi. Nhöng nhöõng söï thay ñoåi laø raát hieám.
Moät tröôøng hôïp cöïc ñoan laø tröôøng hôïp cuûa caùc nöôùc Chaâu Phi coá
ñònh caùc ñoàng tieàn cuûa hoï theo ñoàng franc cuûa Phaùp. Khi tyû giaù
hoái ñoaùi cuûa hoï ñöôïc ñieàu chænh laïi vaøo thaùng 1 naêm 1994, thì ñaây
laø laàn ñieàu chænh ñaàu tieân trong voøng 45 naêm. Do nhöõng söï thay
ñoåi naøy laø hieám, neân caùc nhaø kinh teá söû duïng nhöõng töø ñaëc bieät ñeå
phaân bieät chuùng vôùi nhöõng thay ñoåi haøng ngaøy xaûy ra vôùi nhöõng tyû
giaù hoái ñoaùi linh hoaït. Hoï goïi söï gia taêng tyû giaù hoái ñoaùi döôùi cheá
ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh laø phaù giaù chöù khoâng goïi laø giaûm giaù, vaø
moät söï suït giaûm trong tyû giaù hoái ñoaùi döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi
coá ñònh laø naâng giaù chöù khoâng goïi laø taêng giaù .
Haõy nhôù laïi ñònh nghóa
veà tyû giaù hoái ñoaùi thöïc Giöõa hai thaùi cöïc naøy laø nhöõng quoác gia vôùi nhöõng möùc ñoä cam keát
ε = EP*/P. Neáu laïm phaùt khaùc nhau ñoái vôùi moät muïc tieâu tyû giaù hoái ñoaùi. Ví duï, moät soá
trong nöôùc cao hôn laïm quoác gia hoaït ñoäng vôùi cheá ñoä coá ñònh nhöng ñieàu chænh töø töø
phaùt nöôùc ngoaøi: thì P
(Crawling theo nghóa ñen laø boø töø töø). Caùi teân naøy mieâu taû raát saùt:
taêng nhanh hôn P*.
Töông ñöông, P*/P giaûm.
Caùc quoác gia naøy thöôøng coù tyû leä laïm phaùt vöôït troäi tyû leä laïm phaùt
Neáu tyû giaù hoái ñoaùi danh cuûa Myõ. Neáu hoï coá ñònh tyû giaù hoái ñoaùi cuûa hoï theo ñoàng ñoâ la, thì
nghóa E coá ñònh, thì möùc giaù trong nöôùc cuûa hoï taêng nhanh hôn möùc giaù cuûa Myõ seõ daãn
EP*/P giaûm: coù moät söï tôùi moät söï taêng giaù thöïc ñeàu ñaën vaø laøm cho haøng hoùa cuûa hoï maát
taêng giaù thöïc ñeàu ñaën, vaø
söùc caïnh tranh moät caùch nhanh choùng. Ñeå traùnh taùc ñoäng naøy, caùc
haøng trong nöôùc trôû neân
ñaét leân moät caùch ñeàu ñaën
quoác gia naøy löïa choïn moät tyû leä giaûm giaù ñoàng tieàn ñöôïc xaùc ñònh
so vôùi haøng nöôùc ngoaøi. tröôùc so vôùi ñoàng ñoâ la. Hoï choïn söï “ñieàu chænh töø töø” (ñieàu chænh
chaàm chaäm) so vôùi ñoàng ñoâ la.
Moät cô cheá khaùc laø moät nhoùm caùc quoác gia duy trì tyû giaù hoái ñoaùi
song phöông cuûa hoï (tyû giaù hoái ñoaùi giöõa töøng caëp nöôùc moät) trong
nhöõng bieân ñoä naøo ñoù. Ví duï noåi baät nhaát laø Heä thoáng Tieàn teä
Chaâu AÂu (EMS) - heä thoáng naøy quyeát ñònh nhöõng thay ñoåi cuûa tyû
giaù hoái ñoaùi trong Lieân minh Chaâu AÂu töø naêm 1978 ñeán naêm 1998.

Chapter 20
Theo nhöõng quy taéc cuûa cô cheá tyû giaù hoái ñoaùi naøy, hay ERM, caùc
quoác gia thaønh vieân thoûa thuaän duy trì tyû giaù hoái ñoaùi cuûa hoï so vôùi
nhöõng ñoàng tieàn khaùc trong heä thoáng naøy trong nhöõng giôùi haïn heïp
Chuùng ta seõ xem xeùt hay nhöõng bieân ñoä dao ñoäng xung quanh moät möùc ngang baèng
cuoäc khuûng hoaûng naêm trung taâm. Nhöõng thay ñoåi trong möùc ngang baèng trung taâm vaø
1992 trong chöông 21. nhöõng söï phaù giaù hay naâng giaù cuûa nhöõng ñoàng tieàn cuï theå coù theå
xaûy ra, nhöng chæ khi coù söï nhaát trí cuûa caùc quoác gia thaønh vieân.
Sau cuoäc khuûng hoaûng lôùn naêm 1992, maø ñaõ buoäc vaøi quoác gia töø
boû heä thoáng EMS, thì vieäc ñieàu chænh tyû giaù hoái ñoaùi trôû neân ngaøy
caøng thöôøng xuyeân hôn, laøm cho vaøi quoác gia tieán theâm moät böôùc
nöõa vaø chaáp nhaän söû duïng moät ñoàng tieàn chung, ñoàng Euro. Quaù
trình chuyeån ñoåi töø caùc ñoàng noäi teä sang ñoàng Euro baét ñaàu vôùi
quyeát taâm cao töø ngaøy 1 thaùng 1 naêm 1999. Neáu taát caû moïi thöù
Baïn coù theå nghó veà caùc ñeàu theo ñuùng keá hoaïch, thì quaù trình chuyeån ñoåi seõ hoaøn taát vaøo
nöôùc chaáp nhaän moät naêm 2002. Chuùng ta seõ quay trôû laïi nhöõng yù nghóa cuûa söï chuyeån
ñoàng tieàn chung nhö laø ñoåi sang ñoàng Euro trong chöông 21.
chaáp nhaän moät hình thöùc
cöïc ñoan cuûa tyû giaù hoái
ñoaùi coá ñònh: “tyû giaù hoái Chuùng ta seõ thaûo nhöõng laäp luaän uûng hoä vaø choáng ñoái caùc cheá ñoä tyû
ñoaùi” cuûa hoï ñöôïc coá giaù hoái ñoaùi khaùc nhau trong chöông tôùi. Nhöng tröôùc heát, chuùng ta
ñònh theo tyû leä moät-moät phaûi hieåu ñöôïc vieäc coá ñònh tyû giaù hoái ñoaùi coù taùc ñoäng nhö theá naøo
giöõa baát kyø hai nöôùc naøo. tôùi phaïm vi vaø hieäu quaû cuûa chính saùch tieàn teä vaø ngaân saùch. Ñaây laø
ñieàu chuùng ta seõ xem xeùt trong phaàn coøn laïi cuûa muïc naøy.
Coá ñònh Tyû giaù Hoái ñoaùi, vaø Kieåm soaùt Tieàn teä
Giaû söû moät quoác gia quyeát ñònh coá ñònh tyû giaù hoái ñoaùi cuûa mình ôû
Cho tôùi giôø, chuùng ta ñaõ
xem xeùt chính saùch kinh moät giaù trò naøo ñoù ñaõ ñöôïc löïa choïn, goïi ñoù laø E . Quoác gia naøy
teá vó moâ döôùi cheá ñoä tyû thöïc söï ñaït ñöôïc ñieàu naøy baèng caùch naøo? Quoác gia naøy khoâng theå
giaù hoái ñoaùi linh hoaït. chæ tuyeân boá giaù trò naøy cuûa tyû giaù hoái ñoaùi vaø chæ ñöùng ñoù vaø
Baây giôø, chuùng ta xem khoâng laøm gì caû. Thay vaøo ñoù, quoác gia naøy phaûi thöïc hieän caùc
xeùt chính saùch naøy döôùi
bieän phaùp maø nhôø ñoù tyû giaù hoái ñoaùi ñöôïc choïn seõ phaùt huy taùc
cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá
ñònh. duïng treân thò tröôøng ngoaïi hoái. Chuùng ta haõy xem xeùt yù nghóa vaø
söï vaän haønh cuûa vieäc coá ñònh tyû giaù hoái ñoaùi.
Coá ñònh hay khoâng coá ñònh, theo giaû ñònh veà löu ñoäng voán hoaøn
haûo, thì tyû giaù hoái ñoaùi vaø laõi suaát danh nghóa phaûi thoûa maõn ñieàu
kieän ngang baèng laõi suaát:
E e − Et
it = it* + t +1
Et

Chapter 20
Baây giôø, giaû söû raèng quoác gia naøy coá ñònh tyû giaù hoái ñoaùi taïi E , do
ñoù tyû giaù hoái ñoaùi hieän haønh laø Et = E . Neáu caùc thò tröôøng ngoaïi
hoái vaø thò tröôøng taøi chính tin töôûng raèng tyû giaù hoái ñoaùi seõ duy trì
coá ñònh ôû giaù trò naøy trong töông lai, thì kyø voïng cuûa hoï vaøo tyû giaù
hoái ñoaùi töông lai, E te+1 , cuõng baèng E , vaø quan heä ngang baèng laõi
suaát trôû thaønh:
E −E
it = it* + = it*
E
Dieãn ñaït baèng lôøi: Neáu caùc nhaø ñaàu tö taøi chính kyø voïng tyû giaù hoái
Trong ñieàu kieän löu ñoäng
voán hoaøn haûo, coá ñònh tyû ñoaùi duy trì coá ñònh, thì hoï seõ ñoøi hoûi laõi suaát danh nghóa baèng nhau
giaù hoái ñoaùi coù nghóa laø ôû caû hai quoác gia. Döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh vaø löu ñoäng
töø boû söï töï do löïa choïn voán hoaøn haûo, laõi suaát trong nöôùc phaûi baèng laõi suaát nöôùc ngoaøi.
laõi suaát (voán phaûi baèng
vôùi laõi suaát nöôùc ngoaøi).
Ñieàu kieän naøy coøn coù theâm moät yù nghóa quan troïng nöõa. Haõy quay
trôû laïi ñieàu kieän caân baèng maø cung tieàn vaø caàu tieàn baèng nhau.
Baây giôø vôùi i = i*, ñieàu kieän naøy trôû thaønh:
M
= YL(i * ) (20.6)
P
Giaû söû taêng saûn löôïng trong nöôùc laøm taêng caàu tieàn. Trong neàn
kinh teá ñoùng, ngaân haøng trung öông coù theå giöõ cho toång löôïng tieàn
khoâng ñoåi, daãn tôùi taêng laõi suaát caân baèng. Trong neàn kinh teá môû, vaø
döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït, ngaân haøng trung öông vaãn coù
theå laøm töông töï: Keát quaû seõ laø taêng laõi suaát vaø noäi teä taêng giaù .
Nhöng döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, ngaân haøng trung öông
khoâng theå giöõ toång löôïng tieàn khoâng ñoåi. Neáu noù laøm nhö vaäy, thì
laõi suaát trong nöôùc seõ taêng cao hôn laõi suaát nöôùc ngoaøi, daãn tôùi noäi teä
taêng giaù . Ñeå duy trì tyû giaù hoái ñoaùi, ngaân haøng trung öông phaûi taêng
cung tieàn phuø hôïp vôùi möùc taêng trong caàu tieàn, do ñoù laõi suaát caân
baèng khoâng thay ñoåi. Coi möùc giaù P laø cho tröôùc, löôïng tieàn danh
nghóa M phaûi ñieàu chænh sao cho phöông trình (20.6) vaãn giöõ ñuùng.
Toùm laïi: Döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, ngaân haøng trung
öông khoâng söû duïng chính saùch tieàn teä nhö laø moät coâng cuï chính
saùch. Moät tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh coù yù nghóa laø laõi suaát trong nöôùc
baèng laõi suaát nöôùc ngoaøi. Vaø cung tieàn phaûi ñieàu chænh ñeå duy trì
laõi suaát ñoù.

Chapter 20
Chính saùch Ngaân saùch döôùi cheá ñoä Tyû giaù Hoái ñoaùi
Nhöõng keát quaû naøy phuï
thuoäc raát nhieàu vaøo giaû Coá ñònh
ñònh voán löu ñoäng hoaøn
haûo. Tröôøng hôïp tyû giaù Neáu chính saùch tieàn teä coù theå khoâng coøn ñöôïc söû duïng döôùi cheá ñoä
hoái ñoaùi coá ñònh vôùi tính
tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, theá coøn chính saùch ngaân saùch thì sao? Ñeå
löu ñoäng voán hoaøn haûo,
maø noù phuø hôïp hôn ñoái traû lôøi caâu hoûi naøy, chuùng ta haõy söû duïng Hình 20-5.
vôùi caùc nöôùc coù thu nhaäp
trung bình nhö ôû Chaâu Hình 20-5 baét ñaàu baèng caùch sao cheùp Hình 20-3(a), maø chuùng ta
Myõ La tinh hay Chaâu AÙ, ñaõ söû duïng tröôùc ñaây ñeå phaân tích nhöõng taùc ñoäng cuûa chính saùch
ñöôïc trình baøy trong
ngaân saùch döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït. Trong tröôøng hôïp
phaàn phuï luïc cuûa chöông
naøy. naøy, chuùng ta ñaõ thaáy raèng môû roäng ngaân saùch laøm ñöôøng IS dòch
chuyeån sang phaûi töø IS sang IS’. Döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi linh
hoaït, toång löôïng tieàn vaãn khoâng ñoåi, daãn tôùi söï chuyeån dòch ñieåm
caân baèng töø A ñeán B, vôùi möùc taêng saûn löôïng töø YA leân YB, taêng laõi
suaát, vaø giaûm tyû giaù hoái ñoaùi – noäi teä taêng giaù .
HÌNH 20-5
Nhöõng taùc ñoäng cuûa Söï

môû roäng Ngaân saùch
Döôùi cheá ñoä Tyû giaù Hoái LM’
ñoaùi Coá ñònh (ñoái vôùi M’>M)
Laõi suaát, i
Döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái

ñoaùi linh hoaït, moät söï
môû roäng ngaân saùch laøm
taêng saûn löôïng töø YA leân IS’
YB. Döôùi cheá ñoä tyû giaù (ñoái vôùi G’>G)
hoái ñoaùi coá ñònh, saûn
löôïng taêng töø YA leân YC.
Saûn löôïng,Y
Tuy nhieân, döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, ngaân haøng
trung öông khoâng theå cho pheùp tieàn taêng giaù. Vì taêng saûn löông
daãn tôùi taêng caàu tieàn, neân ngaân haøng trung öông phaûi thích öùng
vôùi caàu tieàn ñaõ taêng leân naøy baèng caùch taêng cung tieàn. Xeùt theo
Hình 20-5, ngaân haøng trung öông phaûi dòch chuyeån ñöôøng LM
xuoáng döôùi khi ñöôøng IS dòch chuyeån sang phaûi, sao cho laõi suaát,
vaø, cuõng coù yù nghóa laø, tyû giaù hoái ñoaùi khoâng thay ñoåi. Do ñoù,
ñieåm caân baèng dòch chuyeån töø A sang C, vôùi saûn löôïng Yc cao hôn

Chapter 20
vaø laõi suaát vaø tyû giaù hoái ñoaùi khoâng ñoåi. Nhö theá, döôùi cheá ñoä tyû
giaù hoái ñoaùi coá ñònh, chính saùch ngaân saùch coù söùc maïnh hôn laø
döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït. Ñieàu naøy laø bôûi vì chính
saùch ngaân saùch khôûi ñoäng moät söï ñieàu tieát tieàn teä.
Taùc ñoäng cuûa chính saùch
ngaân saùch trong neàn kinh Vì chöông naøy ñeán hoài keát thuùc, moät caâu hoûi chaéc ñaõ baét ñaàu hình
teá ñoùng maïnh hôn hay
trong neàn kinh teá môû vôùi
thaønh trong trí oùc baïn. Taïi sao moät quoác gia löïa choïn coá ñònh tyû
tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh giaù hoái ñoaùi cuûa mình? Chuùng ta ñaõ thaáy moät soá lyù do taïi sao coá
maïnh hôn? (Gôïi yù: Caâu ñònh tyû giaù hoái ñoaùi toû ra laø moät yù töôûng toài:
traû lôøi laø khoâng roõ raøng.)
1. Baèng caùch coá ñònh tyû giaù hoái ñoaùi, moät quoác gia töø boû vieäc söû
duïng moät coâng cuï coù söùc maïnh ñeå ñieàu chænh söï maát caân baèng
ngoaïi thöông hay thay ñoåi möùc ñoä hoaït ñoäng kinh teá.
2. Baèng caùch cam keát moät tyû giaù hoái ñoaùi cuï theå, moät quoác gia
cuõng töø boû vieäc kieåm soaùt laõi suaát cuûa mình. Khoâng chæ coù vaäy,
quoác gia naøy phaûi ñieàu chænh theo nhöõng bieán ñoäng cuûa laõi suaát
nöôùc ngoaøi, vôùi nguy cô coù theå coù nhöõng taùc ñoäng khoâng mong
muoán leân hoaït ñoäng kinh teá cuûa chính nöôùc mình. Ñaây laø ñieàu
ñaõ xaûy ra vaøo ñaàu thaäp nieân 90 ôû Chaâu AÂu. Bôûi vì caàu taêng do
söï thoáng nhaát, neân Ñöùc caûm thaáy caàn phaûi taêng laõi suaát. Ñeå
duy trì möùc ngang baèng cuûa mình vôùi ñoàng DM, caùc nöôùc khaùc
trong Heä thoáng Tieàn teä Chaâu AÂu (EMS) cuõng bò buoäc phaûi taêng
laõi suaát cuûa hoï, moät ñieàu maø leõ ra hoï neân traùnh. (Ñaây laø chuû
ñeà cuûa hoäp Vó moâ Toaøn caàu “Thoáng nhaát nöôùc Ñöùc, Laõi suaát,
vaø EMS.”) Söï caêng thaúng naøy laø nguyeân nhaân cuûa cuoäc khuûng
hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi lôùn trong heä thoáng EMS naêm 1992, maø
chuùng ta seõ nghieân cöùu trong chöông tôùi.
3. Maëc duø quoác gia naøy vaãn duy trì ñöôïc söï kieåm soaùt chính saùch
ngaân saùch, song moät coâng cuï chính saùch thì khoâng ñuû. Ví duï
nhö chuùng ta ñaõ thaáy trong chöông 19, moät söï môû roäng ngaân
saùch coù theå giuùp neàn kinh teá thoaùt ra khoûi suy thoaùi, nhöng phaûi
chòu moät möùc thaâm huït thöông maïi lôùn hôn. Vaø moät quoác gia,
döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, muoán giaûm thaâm huït ngaân
saùch khoâng theå söû duïng chính saùch tieàn teä ñeå buø tröø taùc ñoäng
coù tính thu heïp cuûa chính saùch ngaân saùch cuûa nöôùc naøy ñoái vôùi
saûn löôïng.

Chapter 20
VÓ MOÂ TOAØN CAÀU: Thoáng nhaát nöôùc Ñöùc, Laõi suaát,

vaø Heä thoáng Tieàn teä Chaâu AÂu (EMS)
Döôùi heä thoáng caùc tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh Ñieàu naøy coù theå laø moät hoãn hôïp chính
nhö EMS (ôû ñaây chuùng ta haõy lôø ñi möùc saùch ñuùng ñaén ñoái vôùi Ñöùc. Nhöng ñoái
ñoä linh hoaït ñöôïc cho pheùp trong caùc vôùi caùc quoác gia khaùc, nhöõng taùc ñoäng
bieân ñoä dao ñoäng), khoâng moät nöôùc naøo cuûa vieäc thoáng nhaát nöôùc Ñöùc laø ít thuaän
coù theå thay ñoåi laõi suaát cuûa mình neáu caùc lôïi hôn. Caùc nöôùc khaùc tuy khoâng traûi
nöôùc khaùc khoâng thay ñoåi theo. Vaäy thì qua moät söï taêng caàu töông töï, nhöng ñeå
laõi suaát thöïc söï thay ñoåi nhö theá naøo? Hai ñöùng trong heä thoáng EMS, hoï phaûi ñieàu
cô cheá coù theå thöïc hieän. Thöù nhaát laø caùc chænh theo laõi suaát Ñöùc. Keát quaû cuoái
quoác gia thaønh vieân phoái hôïp taát caû nhöõng cuøng laø giaûm caàu vaø giaûm saûn löôïng
thay ñoåi trong laõi suaát cuûa hoï. Thöù hai laø maïnh ôû caùc quoác gia khaùc. Nhöõng keát
moät quoác gia thaønh vieân thöïc hieän ñaàu quaû naøy ñöôïc ñöa ra trong Baûng 1. Baûng
tieân vaø caùc quoác gia khaùc laøm theo – ñaây naøy cho thaáy laõi suaát danh nghóa vaø laõi
laø ñieàu ñaõ xaûy ra trong heä thoáng EMS, suaát thöïc, tyû leä laïm phaùt, vaø taêng tröôûng
trong ñoù Ñöùc laø nöôùc thöïc hieän ñaàu tieân. GDP töø naêm 1990 tôùi naêm 1992 cuûa Ñöùc
vaø cuûa hai nöôùc ñoái taùc cuûa Ñöùc trong heä
Trong suoát thaäp nieân 80, haàu heát caùc thoáng EMS, laø Phaùp vaø Bæ.
ngaân haøng trung öông ôû Chaâu AÂu ñeàu coù
chung nhöõng muïc tieâu vaø ñeàu haøi loøng ñeå Truôùc heát haõy löu yù Phaùp vaø Bæ ñieàu
ngaân haøng Bundesbank (ngaân haøng trung chænh theo laõi suaát danh nghóa cao cuûa
öông cuûa Ñöùc) thöïc hieän ñaàu tieân. Ñöùc nhö theá naøo. Laõi suaát danh nghóa ôû
Nhöng ñeán naêm 1990, vieäc thoáng nhaát Phaùp thöïc söï cao hôn ôû Ñöùc trong suoát caû
nöôùc Ñöùc ñaõ daãn tôùi moät söï phaân hoùa saâu ba naêm! Ñieàu naøy laø bôûi vì Phaùp caàn laõi
saéc trong muïc tieâu giöõa Bundesbank vaø suaát cao hôn Ñöùc ñeå duy trì möùc ngang
caùc ngaân haøng trung öông cuûa caùc quoác baèng DM/franc; lyù do cho vieäc naøy laø caùc
gia khaùc trong EMS. Haõy nhôù laïi yù nghóa thò tröôøng taøi chính khoâng chaéc chaén raèng
kinh teá vó moâ cuûa vieäc thoáng nhaát töø Phaùp coù thöïc söï giöõ ñöôïc möùc ngang
chöông 5: Nhu caàu ñoái vôùi nhöõng khoaûn baèng cuûa ñoàng franc so vôùi ñoàng DM
chuyeån giao lôùn cho Ñoâng Ñöùc vaø söï khoâng. Lo laéng veà söï phaù giaù ñoàng franc
buøng noå ñaàu tö ñaõ daãn tôùi moät möùc taêng coù theå xaûy ra, caùc thò tröôøng naøy ñoøi hoûi
maïnh trong caàu cuûa Ñöùc. Noãi lo sôï cuûa laõi suaát cuûa traùi phieáu Phaùp cao hôn traùi
ngaân haøng Bundesbank raèng söï thay ñoåi phieáu Ñöùc.
naøy seõ taïo ra moät möùc taêng quaù maïnh
trong hoaït ñoäng kinh teá ñaõ daãn tôùi vieäc Maëc duø Phaùp vaø Bæ ñaõ phaûi ñieàu chænh laõi
ngaân haøng thöïc hieän moät chính saùch tieàn suaát danh nghóa theo – hay, nhö chuùng ta
teä thaét chaët. Keát quaû laø, nhö chuùng ta ñaõ vöøa thaáy, thaäm chí coøn ñieàu chænh nhieàu
thaáy, taêng tröôûng maïnh ôû Ñöùc ñi keøm vôùi hôn – laõi suaát danh nghóa cuûa Ñöùc, song
laõi suaát taêng maïnh. hai nöôùc naøy vaãn coù laïm phaùt thaáp hôn

Chapter 20
Ñöùc. Keát quaû laø laõi suaát thöïc raát cao, cao laø nguyeân nhaân duy nhaát cuûa söï suy thoaùi
hôn caû cuûa Ñöùc. ÔÛ caû Phaùp laãn Bæ, laõi naøy, nhöng chuùng laø nguyeân nhaân chính.
suaát thöïc trung bình töø naêm 1990 tôùi naêm Ñeán naêm 1992, ngaøy caøng coù nhieàu quoác
1992 gaàn 7%. Vaø ôû caû hai quoác gia naøy,
gia lo laéng lieäu coù neân tieáp tuïc baûo veä
thôøi kyø töø naêm 1990 tôùi 1992 ñöôïc ñaùnh
möùc ngang baèng theo EMS cuûa hoï khoâng
daáu bôûi taêng tröôûng chaäm vaø thaát nghieäp
hay phaûi töø boû noù vaø haï laõi suaát cuûa hoï
taêng nhanh. Thaát nghieäp ôû Phaùp naêm
xuoáng. Lo laéng veà nguy cô phaù giaù, caùc
1992 laø 10,4%, taêng töø 8,9% naêm 1990. thò tröôøng taøi chính baét ñaàu ñoøi hoûi laõi
Thaát nghieäp ôû Bæ naêm 1992 laø 12,1%, suaát cao hôn ôû caùc nöôùc maø hoï nghó raèng
taêng töø 8,7%.
phaù giaù coù khaû naêng xaûy ra nhieàu hôn.
Keát quaû laø hai cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù
Maëc duø chuùng ta môùi chæ xem xeùt hai
hoái ñoaùi lôùn, moät vaøo muøa thu naêm 1992,
trong soá caùc ñoái taùc cuûa Ñöùc trong heä
vaø moät vaøo muøa heø naêm 1993. Keát thuùc
thoáng EMS, song moät caâu chuyeän töông
hai cuoäc khuûng hoaûng naøy, hai nöôùc, YÙ
töï cuõng xaûy ra ôû caùc nöôùc khaùc. Tyû leä
vaø Anh, ñaõ rôøi boû heä thoáng EMS. Chuùng
thaát nghieäp trung bình ôû Lieân minh Chaâu
ta seõ xem xeùt nhöõng cuoäc khuûng hoaûng
AÂu, naêm 1990 laø 8,7%, ñaõ taêng leân naøy, nguoàn goác vaø yù nghóa cuûa noù trong
10,3% naêm 1992. Nhöõng taùc ñoäng cuûa Chöông 21.
laõi suaát thöïc cao ñeán chi tieâu khoâng phaûi
BAÛNG 1 Thoáng nhaát nöôùc Ñöùc, laõi suaát, vaø taêng saûn löôïng: Ñöùc, Phaùp,
vaø Bæ, 1990-1992
Laõi suaát danh nghóa Laïm phaùt

1990 1991 1992 1990 1991 1992
Ñöùc 8,5 9,2 9,5 2,7 3,7 4,7

Phaùp 10,3 9,6 10,3 2,9 3,0 2,4
Bæ 9,6 9,4 9,4 2,9 2,7 2,4
Laõi suaát thöïc Taêng tröôûng GDP
1990 1991 1992 1990 1991 1992
Ñöùc 5,7 5,5 4,8 5,7 4,5 2,1
Phaùp 7,4 6,6 7,9 2,5 0,7 1,4
Bæ 6,7 6,7 7,0 3,3 2,1 0,8
Laõi suaát danh nghóa laø laõi suaát danh nghóa ngaén haïn. Laõi suaát thöïc laø laõi suaát thöïc ñöôïc hieän thöïc hoùa
theo naêm – ñoù laø, laõi suaát danh nghóa tröø ñi laïm phaùt thöïc söï cuûa naêm ñoù. Taát caû caùc tyû leä naøy ñeàu tính
theo naêm.
Nguoàn: Toaøn caûnh kinh teá OECD.

Chapter 20
Vaäy thì taïi sao moät soá quoác gia laïi coá ñònh tyû giaù hoái ñoaùi cuûa hoï?
Taïi sao möôøi moät quoác gia Chaâu AÂu vöøa môùi chaáp nhaän moät ñoàng
tieàn chung? Ñeå traû lôøi caùc caâu hoûi naøy, chuùng ta phaûi laøm moät soá
coâng vieäc nöõa. Chuùng ta phaûi xem ñieàu gì xaûy ra khoâng nhöõng
trong ngaén haïn – laø ñieàu chuùng ta ñaõ laøm trong chöông naøy – maø
coøn phaûi xem trong trung haïn, khi möùc giaù coù theå ñieàu chænh.
Chuùng ta phaûi xem xeùt baûn chaát cuûa caùc cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù
hoái ñoaùi. Moät khi chuùng ta ñaõ laøm ñieàu naøy, thì chuùng ta seõ coù theå
ñöa ra nhaän xeùt veà nhöõng laäp luaän uûng hoä vaø phaûn ñoái caùc cheá ñoä
tyû giaù hoái ñoaùi. Ñoù laø nhöõng chuû ñeà maø chuùng ta xem xeùt trong
Chöông 21.
TOÙM TAÉT
• Trong moät neàn kinh teá môû, caàu haøng teä thu heïp daãn tôùi giaûm saûn löôïng,
hoùa phuï thuoäc vaøo caû laõi suaát laãn tyû taêng laõi suaát, vaø taêng giaù ñoàng tieàn.
giaù hoái ñoaùi. Giaûm laõi suaát laøm taêng • Coù nhieàu loaïi cô cheá tyû giaù hoái ñoaùi.
caàu haøng hoùa. Taêng tyû giaù hoái ñoaùi – Töø tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït hoaøn
giaûm giaù ñoàng tieàn – cuõng laøm taêng toaøn, ñeán möùc coá ñònh nhöng ñieàu
caàu haøng hoùa. chænh töø töø, ñeán möùc coá ñònh (peg),
• Laõi suaát ñöôïc xaùc ñònh bôûi söï baèng ñeán heä thoáng caùc tyû giaù hoái ñoaùi coá
nhau giöõa cung tieàn vaø caàu tieàn. Tyû ñònh, ñeán vieäc chaáp nhaän moät ñoàng
giaù hoái ñoaùi ñöôïc xaùc ñònh bôûi ñieàu tieàn chung. Döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái
kieän ngang baèng laõi suaát. Ñieàu kieän ñoaùi coá ñònh, moät quoác gia duy trì tyû
naøy phaùt bieåu raèng laõi suaát trong nöôùc giaù hoái ñoaùi coá ñònh vôùi moät ngoaïi teä
phaûi baèng laõi suaát nöôùc ngoaøi coäng hay vôùi vôùi moät roå caùc ñoàng tieàn.
vôùi tyû leä giaûm giaù kyø voïng.
• Döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh vaø
• Vôùi tyû giaù hoái ñoaùi töông lai kyø voïng vôùi tính löu ñoäng voán hoaøn haûo, moät
vaø laõi suaát nöôùc ngoaøi cho tröôùc, taêng quoác gia phaûi duy trì laõi suaát baèng laõi
laõi suaát trong nöôùc daãn tôùi giaûm tyû suaát nöôùc ngoaøi. Do ñoù, ngaân haøng
giaù hoái ñoaùi (söï taêng giaù ) vaø giaûm laõi trung öông maát khaû naêng söû duïng
suaát trong nöôùc daãn tôùi taêng tyû giaù hoái chính saùch tieàn teä nhö moät coâng cuï
ñoaùi (söï giaûm giaù). chính saùch. Tuy nhieân, chính saùch
ngaân saùch trôû neân coù söùc maïnh hôn,
• Döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït,
bôûi vì chính saùch ngaân saùch khôûi ñoäng
chính saùch ngaân saùch môû roäng daãn tôùi
moät söï ñieàu tieát tieàn teä vaø do ñoù khoâng
taêng saûn löôïng, vaø taêng laõi suaát, vaø
daãn tôùi nhöõng thay ñoåi buø tröø trong laõi
taêng giaù ñoàng tieàn. Chính saùch tieàn
suaát trong nöôùc vaø tyû giaù hoái ñoaùi.

Chapter 20
NHÖÕNG THUAÄT NGÖÕ THEN CHOÁT
• Moâ hình Mundell-Fleming, 381 • Heä thoáng Tieàn teä Chaâu AÂu (EMS), 391
• Nhöõng ngöôøi theo thuyeát troïng cung, 389 • Cô cheá tyû giaù hoái ñoaùi (ERM), 391
• Thaâm huït keát ñoâi, 390 • Bieân ñoä, 391
• Möùc coá ñònh (peg), 390 • Möùc ngang baèng trung taâm, 391
• Möùc coá ñònh nhöng ñieàu chænh töø töø, 391
1. ÑUÙNG/SAI/KHOÂNGCHAÉC CHAÉN 2. KHUÛNG HOAÛNG TIEÀN TEÄ

a) Bôûi vì soá nhaân trong neàn kinh teá môû a) Haõy xem moät neàn kinh teá vôùi tyû giaù
nhoû hôn trong neàn kinh teá ñoùng, neân hoái ñoaùi coá ñònh. Giaû söû chính phuû
chính saùch ngaân saùch trong neàn kinh phaù giaù ñoàng tieàn moät caùch baát ngôø
teá môû coù taùc duïng hôn trong neàn kinh vaø caùc nhaø ñaàu tö tin töôûng raèng seõ
teá ñoùng. khoâng coù phaù giaù nöõa. Nhöõng taùc
ñoäng cuûa vieäc phaù giaù ñeán saûn löôïng
b) Chính saùch tieàn teä trong neàn kinh teá
vaø ñeán laõi suaát laø gì?
ñoùng coù hieäu quaû hôn trong neàn kinh
teá môû vôùi tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït. b) Thay vì theá, giaû söû raèng sau khi phaù
giaù, caùc nhaø ñaàu tö tin raèng moät ñôït
c) Neáu caùc nhaø ñaàu tö taøi chính kyø voïng
phaù giaù nöõa coù khaû naêng saép xaûy ra.
tyû giaù hoái ñoaùi naêm tôùi seõ taêng cao
hôn, thì ñieàu kieän ngang baèng laõi suaát Nhöõng taùc ñoäng cuûa ñôït phaù giaù ñaàu
tieân ñeán saûn löôïng vaø laõi suaát laø gì?
coù yù nghóa laø hoâm nay noù seõ taêng cao
hôn.
3. TYÛ GIAÙ HOÁI ÑOAÙI COÁ ÑÒNH VAØ
d) Neáu caùc nhaø ñaàu tö taøi chính kyø voïng CHÍNH SAÙCH TIEÀN TEÄ
ñoâ la seõ giaûm giaù so vôùi ñoàng yeân
trong naêm tôùi, thì laõi suaát moät naêm ôû Haõy xem xeùt moät nhoùm caùc neàn kinh
Myõ seõ cao hôn cuûa Nhaät. teá môû vôùi tính löu ñoäng voán hoaøn haûo
giöõa caùc neàn kinh teá naøy.
e) Neáu laõi suaát cuûa Nhaät baèng khoâng,
ngöôøi nöôùc ngoaøi seõ khoâng muoán a) Giaû söû coù moät nöôùc Ñaàu ñaøn. Taát caû
naém giöõ traùi phieáu Nhaät. caùc quoác gia khaùc (ñöôïc ñeà caäp tôùi
nhö laø nhöõng nöôùc Theo sau) coá ñònh
f) Döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, tyû giaù hoái ñoaùi cuûa mình vôùi nöôùc
toång löôïng tieàn phaûi laø haèng soá. Ñaàu ñaøn. Haõy thaûo luaän tính hieäu

Chapter 20
quaû cuûa chính saùch tieàn teä cuûa caùc b) Haõy chæ ra taùc ñoäng cuûa vieäc taêng laõi
nöôùc Theo sau. suaát nöôùc ngoaøi i* ñeán saûn löôïng
b) Neáu taát caû caùc nöôùc coá ñònh tyû giaù hoái trong nöôùc Y. Haõy giaûi thích baèng lôøi.
ñoaùi cuûa hoï so vôùi nöôùc Ñaàu ñaøn, hoûi c) “Moät söï thu heïp tieàn teä ôû nöôùc ngoaøi
tyû giaù hoái ñoaùi cuûa nöôùc Ñaàu ñaøn coù raát coù theå daãn tôùi moät cuoäc suy thoaùi
coá ñònh khoâng? Ñieàu naøy coù yù nghóa trong nöôùc.” Haõy thaûo luaän veà lôøi
gì ñoái vôùi tính hieäu quaû cuûa chính tuyeân boá naøy.
saùch tieàn teä cuûa nöôùc Ñaàu ñaøn?
c) Neáu nöôùc Ñaàu ñaøn giaûm cung tieàn ñeå 5. XOAÙ BOÛ THAÂM HUÏT THÖÔNG
choáng laïm phaùt, thì caùc nöôùc Theo MAÏI DÖÔÙI CHEÁ ÑOÄ TYÛ GIAÙ HOÁI
sau phaûi laøm gì ñeå duy trì tyû giaù hoái ÑOAÙI COÁ ÑÒNH
ñoaùi coá ñònh cuûa hoï? Taùc ñoäng ñeán Haõy xem moät neàn kinh teá IS-LM nhoû
neàn kinh teá cuûa hoï laø gì? Ñieàu gì seõ môû vôùi tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, trong
xaûy ra neáu nhöõng nöôùc Theo sau ñoù saûn löôïng laø ôû möùc töï nhieân,
khoâng laøm gì caû? nhöng coù thaâm huït thöông maïi. Hoãn
hôïp chính saùch tieàn teä-ngaân saùch naøo
4. NHÖÕNG TAÙC ÑOÄNG CUÛA SÖÏ laø thích hôïp?
THAY ÑOÅI TRONG BIEÁN SOÁ
NÖÔÙC NGOAØI 6. CHÍNH SAÙCH TIEÀN TEÄ VAØ CAÙC
Haõy xem phöông trình IS vaø LM trong THAØNH PHAÀN CUÛA GDP
phaàn 20-3 Haõy xem moät söï môû roäng tieàn teä
a) Haõy chæ ra taùc ñoäng cuûa vieäc giaûm trong moät neàn kinh teá hoaït ñoäng döôùi
saûn löôïng nöôùc ngoaøi Y* ñeán saûn tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït. Haõy thaûo
löôïng trong nöôùc Y. Haõy giaûi thích luaän nhöõng taùc ñoäng ñoái vôùi tieâu
baèng lôøi. duøng, ñaàu tö, vaø xuaát khaåu roøng.
PHAÀN ÑOÏC THEÂM
Moät baûn baùo caùo thuù vò veà quan ñieåm Moät cuoán saùch hay veà söï tieán trieån cuûa
chính trò ñaèng sau chính saùch ngaân saùch caùc cô cheá tyû giaù hoái ñoaùi ôû Chaâu AÂu laø
döôùi chính quyeàn Reagan do David cuoán saùch cuûa Daniel Gros vaø Niels
Stockman trình baøy (luùc ñoù oâng laø giaùm Thygesen nhan ñeà Söï Hoäi nhaäp Tieàn teä
ñoác Vaên phoøng Quaûn trò vaø Ngaân saùch) Chaâu AÂu: Töø Heä thoáng Tieàn teä Chaâu AÂu
Thaéng lôïi cuûa Quan ñieåm Chính trò: Taïi ñeán Lieân minh Tieàn teä vaø Kinh teá, aán baûn
sao Cuoäc Caùch maïng cuûa Reagan Thaát laàn thöù 2, (New York: Addison–
baïi (New York: Harper & Row, 1986). Longman, 1998).

Chapter 20
PHUÏ LUÏC
TYÛ GIAÙ HOÁI ÑOAÙI COÁ ÑÒNH, LAÕI SUAÁT, VAØ TÍNH LÖU ÑOÄNG CUÛA VOÁN
Giaû ñònh veà tính löu ñoäng hoaøn haûo cuûa ngaân haøng trung öông. Trong chöông 4,
voán laø moät söï xaáp xæ raát saùt vôùi ñieàu ñaõ chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng taøi saûn duy
xaûy ra ôû caùc nöôùc coù thò tröôøng taøi chính nhaát maø ngaân haøng trung öông naém giöõ
phaùt trieån cao vaø haàu nhö khoâng coù söï laø traùi phieáu trong nöôùc. Trong neàn kinh
kieåm soaùt voán, chaúng haïn nhö Myõ, Anh, teá môû, ngaân haøng trung öông thöïc söï naém
vaø Nhaät. Nhöng giaû ñònh naøy laø moät vaán giöõ hai loaïi taøi saûn: (1) traùi phieáu trong
ñeà gaây nhieàu thaéc maéc ôû caùc nöôùc coù thò nöôùc vaø (2) döï tröõ ngoaïi hoái, maø chuùng
tröôøng taøi chính ít phaùt trieån hôn hay coù ta seõ coi nhö laø ngoaïi teä, maëc duø chuùng
moät loaït caùc bieän phaùp kieåm soaùt voán coù theå coù hình thöùc laø traùi phieáu nöôùc
ñang ñöôïc thöïc hieän. ÔÛ ñoù, caùc nhaø ñaàu ngoaøi hay taøi saûn coù traû laõi nöôùc ngoaøi.
tö taøi chính trong nöôùc coù theå khoâng ñuû Baûng caân ñoái taøi saûn cuûa ngaân haøng trung
hieåu bieát maø cuõng khoâng coù quyeàn hôïp öông ñöôïc trình baøy trong Hình 20A-1. ÔÛ
phaùp ñeå chuyeån sang traùi phieáu nöôùc beân taøi saûn coù laø traùi phieáu vaø döï tröõ ngoaïi
ngoaøi moät caùch deã daøng khi laõi suaát trong teä, vaø beân taøi saûn nôï laø cô sôû tieàn teä. Baây
nöôùc thaáp. Ngaân haøng trung öông khi ñoù giôø coù hai caùch trong ñoù ngaân haøng trung
coù theå vöøa giaûm laõi suaát vöøa duy trì moät öông coù theå thay ñoåi cô sôû tieàn teä: hoaëc laø
tyû giaù hoái ñoaùi cho tröôùc. mua hay baùn traùi phieáu treân thò tröôøng traùi
Ñeå xem xeùt nhöõng vaán ñeà naøy, chuùng ta phieáu, hoaëc laø mua hay baùn ngoaïi teä treân
haõy baét ñaàu vôùi baûng caân ñoái taøi saûn cuûa thò tröôøng ngoaïi hoái*.
HÌNH 20A-1 Taøi saûn coù Taøi saûn nôï

Baûng caân ñoái
Traùi phieáu Cô sôû tieàn teä
Taøi saûn cuûa Ngaân haøng
Döï tröõ ngoaïi hoái
Trung öông
___________________________
*
ÑAØO SAÂU HÔN. Neáu baïn chöa ñoïc phaàn 4-3 trong chöông 4, thì haõy thay “cô sôû tieàn teä” baèng
“cung tieàn”, vaø baïn seõ hieåu ñöôïc laäp luaän naøy. Neáu baïn ñaõ ñoïc phaàn ñoù, haõy nhôù laïi raèng cung tieàn
baèng cô sôû tieàn teä nhaân vôùi soá nhaân tieàn teä. Coi soá nhaân tieàn teä laø cho tröôùc, vaø caùc keát luaän cuûa chuùng
ta veà cô sôû tieàn teä môû roäng thaúng sang cung tieàn.

Chapter 20
Tính Löu ñoäng Hoaøn haûo cuûa Voán vaø Tyû giaù Hoái ñoaùi Coá ñònh
Tröôùc heát, haõy xem xeùt nhöõng taùc ñoäng • Ngaân haøng trung öông phaûi baùn bao
cuûa moät hoaït ñoäng (nghieäp vuï) thò tröôøng nhieâu ngoaïi teä? Ngaân haøng trung
môû theo caùc giaû ñònh veà tính löu ñoäng öông phaûi tieáp tuïc baùn cho tôùi khi cô
hoaøn haûo cuûa voán vaø tyû giaù hoái ñoaùi coá sôû tieàn teä trôû laïi möùc tröôùc khi thöïc
ñònh (nhöõng giaû ñònh naøy chuùng ta ñaõ ñöa thieän hoaït ñoäng thò tröôøng môû, do ñoù
ra trong phaàn cuoái cuûa chöông naøy.) laõi suaát trong nöôùc laïi moät laàn nöõa
baèng laõi suaát nöôùc ngoaøi. Chæ khi ñoù
• Giaû ñònh laõi suaát danh nghóa trong
caùc nhaø ñaàu tö taøi chính môùi laïi saün
nöôùc vaø nöôùc ngoaøi ban ñaàu baèng
loøng naém giöõ traùi phieáu trong nöôùc.
nhau, do ñoù i = i*. Giaû söû ngaân
haøng trung öông baét ñaàu moät hoaït
ñoäng thò tröôøng môû coù tính môû roäng, Tieán haønh caùc böôùc naøy phaûi maát bao
nhieâu thôøi gian? Vôùi tính löu ñoäng hoaøn
mua traùi phieáu treân thò tröôøng traùi
phieáu vôùi soá löôïng ∆B, vaø taïo ra haûo cuûa voán, taát caû caùc böôùc naøy coù theå
chæ xaûy ra trong voøng vaøi phuùt, hay
löôïng tieàn–taêng cô sôû tieàn teä–trong
giao dòch. Vieäc mua traùi phieáu naøy khoaûng ñoù, keå töø khi thöïc hieän hoaït ñoäng
thò tröôøng môû ban ñaàu. Sau khi tieán haønh
daãn tôùi giaûm laõi suaát trong nöôùc, i.
Tuy nhieân, ñieàu naøy chæ laø khôûi ñaàu nhöõng böôùc naøy, baûng caân ñoái taøi saûn cuûa
ngaân haøng trung öông troâng gioáng nhö
cuûa caâu chuyeän.
Hình 20A-2. Löôïng traùi phieáu naém giöõ
• Baây giôø laõi suaát trong nöôùc thaáp hôn taêng theâm ∆B, döï tröõ ngoaïi hoái giaûm ∆B,
laõi suaát nöôùc ngoaøi, caùc nhaø ñaàu tö taøi vaø cô sôû tieàn teä khoâng thay ñoåi, sau khi
chính thích naém giöõ traùi phieáu nöôùc ñaõ taêng theâm ∆B trong hoaït ñoäng thò
ngoaøi hôn. Ñeå mua traùi phieáu nöôùc tröôøng môû vaø ñaõ giaûm xuoáng ∆B do vieäc
ngoaøi, tröôùc tieân hoï phaûi mua ngoaïi baùn ngoaïi teä treân thò tröôøng ngoaïi hoái.
teä. Hoï ñi tôùi thò tröôøng ngoaïi hoái vaø
baùn noäi teä laáy ngoaïi teä.
Toùm laïi: Döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá
• Neáu ngaân haøng trung öông khoâng laøm ñònh vaø vôùi tính löu ñoäng hoaøn haûo cuûa
gì caû, thì giaù noäi teä seõ giaûm, vaø keát voán, taùc ñoäng duy nhaát cuûa hoaït ñoäng thò
quaû seõ laø ñoàng tieàn giaûm giaù. Theo tröôøng môû ban ñaàu laø thay ñoåi thaønh
cam keát cuûa nöôùc naøy giöõ tyû giaù hoái phaàn cuûa baûng caân ñoái taøi saûn cuûa ngaân
ñoaùi coá ñònh, ngaân haøng trung öông haøng trung öông nhöng khoâng thay ñoåi cô
khoâng theå cho pheùp ñoàng tieàn giaûm sôû tieàn teä.
giaù. Do ñoù, ngaân haøng trung öông
phaûi can thieäp vaøo thò tröôøng ngoaïi
hoái vaø baùn ngoaïi teä ñeå thu noäi teä veà.
Khi ngaân haøng trung öông mua noäi teä,
thì cô sôû tieàn teä giaûm.

Chapter 20
Tính Löu ñoäng Khoâng Hoaøn haûo cuûa Voán vaø Tyû giaù Hoái ñoaùi Coá ñònh
Baây giôø chuùng ta haõy taùch ra khoûi giaû khaùm phaù ra. Nhöng, neáu ngaân haøng
ñònh veà tính löu ñoäng hoaøn haûo cuûa voán. trung öông coù theå taùc ñoäng tôùi laõi suaát
Giaû söû phaûi maát moät thôøi gian caùc nhaø trong nöôùc trong vaøi tuaàn hay vaøi thaùng,
ñaàu tö taøi chính môùi chuyeån ñoåi giöõa hai thì trong moät soá hoaøn caûnh, ngaân haøng
loaïi traùi phieáu trong nöôùc vaø traùi phieáu naøy coù theå saün loøng laøm nhö vaäy.
nöôùc ngoaøi.
Baây giôø, chuùng ta haõy taùch ra xa hôn nöõa
Baây giôø moät hoaït ñoäng thò tröôøng môû coù khoûi tính löu ñoäng hoaøn haûo cuûa voán.
tính môû roäng ban ñaàu coù theå giaûm laõi suaát Giaû söû, ñeå phaûn öùng laïi moät söï suït giaûm
trong nöôùc xuoáng thaáp hôn laõi suaát nöôùc trong laõi suaát trong nöôùc, caùc nhaø ñaàu tö
ngoaøi. Nhöng sau moät thôøi gian, caùc nhaø taøi chính hoaëc laø khoâng saün loøng hoaëc laø
ñaàu tö chuyeån sang traùi phieáu nöôùc ngoaøi, khoâng theå chuyeån phaàn lôùn danh muïc
daãn tôùi taêng caàu ngoaïi teä treân thò tröôøng ñaàu tö cuûa hoï sang traùi phieáu nöôùc ngoaøi.
ngoaïi hoái. Ñeå traùnh giaûm giaù noäi teä, ngaân Ñaây laø tröôøng hôïp phuø hôïp vôùi caùc nöôùc
haøng trung öông phaûi moät laàn nöõa saün thu nhaäp trung bình, töø Myõ la tinh tôùi
saøng baùn ngoaïi teä vaø thu noäi teä veà. Cuoái Ñoâng AÂu vaø tôùi Chaâu AÙ. Sau moät hoaït
cuøng, ngaân haøng trung öông mua ñuû soá noäi ñoäng thò tröôøng môû coù tính môû roäng, laõi
teä ñeå buø tröø nhöõng taùc ñoäng cuûa hoaït ñoäng suaát trong nöôùc giaûm, laøm cho traùi phieáu
thò tröôøng môû ban ñaàu. Cô sôû tieàn teä laïi trong nöôùc ít haáp daãn hôn. Moät soá nhaø
quay trôû laïi möùc tröôùc khi tieán haønh hoaït ñaàu tö trong nöôùc chuyeån sang traùi phieáu
ñoäng thò tröôøng môû, vaø laõi suaát cuõng vaäy. nöôùc ngoaøi, baùn noäi teä laáy ngoaïi teä. Ñeå
Ngaân haøng trung öông naém giöõ nhieàu traùi duy trì tyû giaù hoái ñoaùi, ngaân haøng trung
phieáu hôn vaø ít döï tröõ ngoaïi teä hôn. öông phaûi mua noäi teä veà vaø tung ngoaïi teä
ra. Tuy nhieân, söï can thieäp vaøo thò tröôøng
Söï khaùc nhau giöõa tröôøng hôïp naøy vaø ngoaïi hoái baây giôø coù theå laø nhoû so vôùi
tröôøng hôïp tröôùc laø baèng caùch chaáp nhaän hoaït ñoäng thò tröôøng môû ban ñaàu. Vaø neáu
maát moät phaàn döï tröõ ngoaïi hoái, ngaân caùc bieän phaùp kieåm soaùt voán thöïc söï caûn
haøng trung öông baây giôø coù theå giaûm laõi trôû hoaøn toaøn caùc nhaø ñaàu tö chuyeån sang
suaát trong moät khoaûng thôøi gian. Neáu caùc traùi phieáu nöôùc ngoaøi, thì coù theå hoaøn toaøn
nhaø ñaàu tö taøi chính chæ maát vaøi ngaøy ñeå khoâng caàn thieát coù moät söï can thieäp nhö
ñieàu chænh, thì söï ñaùnh ñoåi naøy coù phaàn vaäy.
khoâng haáp daãn – nhö nhieàu quoác gia ñaõ

Chapter 20
Hình 20A-2 Taøi saûn coù Taøi saûn nôï

Baûng Caân ñoái Taøi saûn cuûa
Ngaân haøng Trung öông
sau moät hoaït ñoäng Thò Traùi phieáu: ∆B Cô sôû tieàn teä
tröôøng môû, vaø söï Can Döï tröõ: –∆B ∆B – ∆B = 0
thieäp vaøo Thò tröôøng
Ngoaïi hoái keøm theo.
Thaäm chí gaùc tröôøng hôïp cöïc ñoan naøy loøng ñeán möùc naøo trong vieäc chuyeån
sang moät beân, taùc ñoäng roøng raát coù theå laø ñoåi giöõa taøi saûn trong nöôùc vaø nöôùc
moät söï gia taêng cô sôû tieàn teä, giaûm laõi ngoaøi.
suaát trong nöôùc, vaø taêng löôïng traùi phieáu
• Möùc ñoä kieåm soaùt voán maø quoác gia
maø ngaân haøng naém giöõ, vaø maát moät
coù theå aùp ñaët ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö
phaàn (nhöng nhoû hôn) döï tröõ ngoaïi hoái.
trong nöôùc laãn nöôùc ngoaøi.
Vôùi tính löu ñoäng khoâng hoaøn haûo cuûa
voán, moät quoác gia coù moät möùc ñoä töï do • Soá löôïng döï tröõ ngoaïi hoái maø quoác
trong vieäc taêng giaûm laõi suaát trong khi gia ñoù coù: Soá löôïng naøy caøng nhieàu,
vaãn duy trì tyû giaù hoái ñoaùi. Möùc ñoä töï do quoác gia caøng coù khaû naêng chòu ñöôïc
thöïc hieän ñieàu naøy phuï thuoäc chuû yeáu söï maát maùt döï tröõ maø quoác gia naøy
vaøo ba yeáu toá: raát coù theå phaûi chòu neáu quoác gia naøy
giaûm laõi suaát ôû moät tyû giaù hoái ñoaùi
• Möùc ñoä phaùt trieån cuûa caùc thò tröôøng
cho tröôùc.
taøi chính cuûa nöôùc naøy, vaø caùc nhaø
ñaàu tö trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi saün

• Döï tröõ ngoaïi hoái, 396
Chuùng toâi môøi baïn xem trang Blanchard treân Web site cuûa Prentice Hall ôû ñòa chæ
http://www.prenhal.com/blanchard
ñeå bieát caùc baøi taäp treân maïng World Wide Web cuûa chöông naøy.

Chapter 21
CHÖÔNG 21
TYÛ GIAÙ HOÁI ÑOAÙI:
Nhöõng Ñieàu chænh, Caùc Cuoäc Khuûng hoaûng,
vaø Cheá ñoä Tyû giaù
Thaùng 7 naêm 1944, ñaïi dieän cuûa 44 quoác gia gaëp nhau taïi Bretton Woods ôû New Hamsphire
nhaèm thieát laäp moät heä thoáng tyû giaù hoái ñoaùi vaø tieàn teä môùi treân phaïm vi quoác teá. Heä thoáng hoï
chaáp nhaän vaø aùp duïng ñöôïc döïa treân tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, theo ñoù taát caû caùc nöôùc thaønh
vieân (tröø Myõ) ñeàu gaén coá ñònh giaù ñoàng tieàn cuûa mình theo giaù trò ñoàng ñoâ la (hieäp ñònh
Bretton Woods cuõng ñaõ taïo ra caû hai toå chöùc, ñoù laø Quyõ Tieàn teä Quoác teá (IMF) nhaèm giaùm
saùt heä thoáng tieàn teä quoác teá môùi vaø Ngaân haøng Theá giôùi (WB) nhaèm giuùp caùc nöôùc vaø nhöõng
thuoäc ñòa cuõ taùi thieát sau chieán tranh. Chöông 24 seõ thaûo luaän veà vai troø hieän nay cuûa hai toå
chöùc naøy). Naêm 1973, moät loaït caùc cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi ñaõ mang laïi moät keát
thuùc baát ngôø ñoái vôùi heä thoáng naøy vaø chaám heát moät thôøi kyø ñöôïc goïi laø "thôøi kyø Bretton
Woods". Töø ñoù, theá giôùi ñöôïc ñaùnh daáu baèng nhieàu cô cheá tyû giaù hoái ñoaùi. Moät soá nöôùc hoaït
ñoäng theo tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït; moät soá theo cô cheá tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh; soá khaùc söû
duïng luaân phieân caû hai cheá ñoä tyû giaù. Moät trong nhöõng vaán ñeà ñöôïc tranh luaän nhieàu nhaát
trong kinh teá hoïc vó moâ chính laø cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi naøo laø toát nhaát cho moät quoác gia, vaø
ñaây cuõng chính laø vaán ñeà maø toâi chuù troïng ôû chöông naøy. Vaán ñeà ñöôïc phaân tích theo ba
böôùc.
ÔÛ phaàn 21-1, toâi khai trieån töø phaân tích ôû chöông 20 nhaèm xem xeùt moät neàn kinh teá
môû hoaït ñoäng theo cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh trong caû ngaén haïn laãn trung haïn. Lyù do
xem xeùt laø nhö sau: moät cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh coù nghóa laø moät tyû giaù hoái ñoaùi danh
nghóa coá ñònh. Trong ngaén haïn, caû hai möùc giaù trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi ñeàu coá ñònh, do ñoù,
moät tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa coá ñònh cuõng haøm yù veà moät tyû giaù hoái ñoaùi thöïc coá ñònh.
Nhöng trong trung haïn, caùc möùc giaù coù theå ñieàu chænh, vaø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc cuõng vaäy –
ngay caû khi tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa laø coá ñònh. Ñieàu naøy môû ra khaû naêng laø trong trung
haïn, moät tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa coá ñònh coù theå nhaát quaùn vôùi baát kyø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc
naøo. Chuùng ta seõ thaáy tröôøng hôïp naøy thaät söï xaûy ra: trong trung haïn tyû giaù hoái ñoaùi thöïc
Olivier Blanchard 648 Ngöôøi Dòch: Thaïch Quaân

N Hieäu ñính: Xinh Xinh
Chapter 21
khoâng phuï thuoäc vaøo cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi. Nhöng quaù trình
ñieàu chænh ñeán moät möùc tyû giaù hoái ñoaùi "hôïp lyù", vaø keøm theo ñoù
laø ñöôøng ñi cuûa saûn löôïng, laø khaù khaùc bieät tuøy thuoäc vaøo vieäc
lieäu tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa ñieàu chænh hay möùc giaù ñieàu
chænh.
ÔÛ phaàn 21-2, toâi chuyeån sang caùc cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù
hoái ñoaùi. Caùc nöôùc coá ñònh tyû giaù hoái ñoaùi thöôøng phaûi ñoái maët
vôùi nhöõng cuoäc khuûng hoaûng nghieâm troïng. Tröôøng hôïp naøy xaûy
ra vaøo naêm 1973 ñoái vôùi caùc nöôùc hoaït ñoäng theo hieäp öôùc
Bretton Woods, vaø cuõng xaûy ra naêm 1992 vôùi caùc nöôùc hoaït ñoâïng
trong phaïm vi Heä thoáng Tieàn teä Chaâu AÂu (EMS). Vaán ñeà naøy laïi
tieáp tuïc xaûy ra vôùi nhieàu nöôùc Chaâu AÙ vaøo naêm 1997 vaø 1998.
Thoâng thöôøng, khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi xaûy ra khi nhöõng
Cuoäc khuûng hoaûng Chaâu AÙ
ñöôïc thaûo luaän ôû Chöông ngöôøi tham gia vaøo thò tröôøng taøi chính keát luaän raèng möùc tyû giaù
24 hoái ñoaùi hieän haønh khoâng theå duy trì ñöôïc nöõa, vaø nöôùc sôû taïi coù
theå sôùm phaù giaù. Nhaèm buø ñaép cho caùc nhaø ñaàu tö veà ruûi ro phaù
giaù döï kieán, ngaân haøng trung öông phaûi taêng laõi suaát trong nöôùc,
thöôøng laø raát cao. Quoác gia naøy phaûi ñoái maët vôùi moät söï löïa choïn
ñaày khoù khaên: duy trì laõi suaát ôû moät möùc raát cao, daãn ñeán giaûm
caàu haøng hoùa vaø kích hoaït moät cuoäc suy thoaùi; hoaëc baõi boû möùc
ngang baèng (parity) vaø phaûi phaù giaù ñoàng tieàn. Vieäc thaáu hieåu
ñöôïc nhöõng cuoäc khuûng hoaûng naøy seõ giuùp chuùng ta tìm hieåu moät
trong nhöõng vaán ñeà chính yeáu ñi keøm vôùi tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh.
Döïa treân nhöõng gì chuùng ta vöøa nghieân cöùu, chöông 21 seõ

keát thuùc ôû phaàn 21-3 vôùi moät baøn thaûo veà nhöõng laäp luaän uûng hoä
vaø choáng ñoái caùc cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh vaø linh hoaït.
21-1 TYÛ GIAÙ HOÁI ÑOAÙI COÁ ÑÒNH VAØ VIEÄC ÑIEÀU
CHÆNH TYÛ GIAÙ HOÁI ÑOAÙI THÖÏC
Nhôù raèng theo tyû giaù hoái Laáy ví duï moät nöôùc ñang aùp duïng cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh.
ñoaùi coá ñònh, moät söï thay Giaû söû ñoàng tieàn cuûa nöôùc naøy ñöôïc ñònh giaù quaù cao. Taïi möùc tyû
ñoåi trong tyû giaù hoái ñoaùi giaù hoái ñoaùi thöïc ñònh bôûi tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa coá ñònh vaø
ñöôïc goïi laø phaù giaù (khoâng caùc möùc giaù trong vaø ngoaøi nöôùc khoâng ñoåi, haøng hoùa trong nöôùc
phaûi laø giaûm giaù), hay naâng
giaù (khoâng phaûi taêng giaù)
trôû neân raát ñaét so vôùi haøng hoùa nöôùc ngoaøi. Keát quaû laø caàu ñoái
vôùi haøng hoùa trong nöôùc thaáp, saûn löôïng cuõng vaäy: nöôùc naøy hieän
trong tình traïng suy thoaùi.

Chapter 21
Muoán thoaùt ra khoûi suy thoaùi, nöôùc naøy coù nhieàu choïn löïa,
Chuùng ta seõ khoâng ñi vaøo trong ñoù:
chi tieát nhöõng ñaëc tính
ngaén haïn vaø trung haïn cuûa
moät neàn kinh teá theo caû tyû • Phaù giaù: baèng caùch laøm cho haøng hoùa trong nöôùc reû hôn so vôùi
giaù hoái ñoaùi coá ñònh laãn haøng hoùa nöôùc ngoaøi, moät söï phaù giaù daãn ñeán caàu ñoái vôùi haøng
linh hoaït. Do ñoù chuùng ta hoùa trong nöôùc gia taêng, vaø sau ñoù saûn löôïng cuõng gia taêng vaø
chæ xem xeùt tröôøng hôïp tyû caûi thieän caùn caân thöông maïi.
giaù hoái ñoaùi coá ñònh.
• Khoâng laøm gì: giöõ möùc tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa coá ñònh, thay
vaøo ñoù döïa vaøo söï ñieàu chænh cuûa möùc giaù theo thôøi gian.
Löu yù: ñoaïn keá tieáp döïa
vaøo nhöõng gì baïn ñaõ hoïc ôû ÔÛ phaàn naøy, chuùng ta seõ so saùnh nhöõng yù nghóa vó moâ cuûa hai
caùc chöông tröôùc. Baïn caàn
nhôù ñònh nghóa laõi suaát
choïn löïa treân, caû trong ngaén haïn laãn trung haïn. Ñeå baét ñaàu,
thöïc (chöông 14) tyû giaù hoái chuùng ta caàn xaây döïng quan heä toång caàu vaø quan heä toång cung
ñoaùi thöïc (chöông 18) vaø ñoái vôùi moät neàn kinh teá môû, theo cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh.
ñieàu kieän ngang baèng laõi
suaát (chöông 18)
TOÅNG CAÀU THEO TYÛ GIAÙ HOÁI ÑOAÙI COÁ ÑÒNH
Trôû laïi ñieàu kieän caân baèng thò tröôøng haøng hoùa maø chuùng ta
ñaõ xaây döïng trong chöông 20, phöông trình (20.1):
Y=C(Y–T)+I(Y,r)+G+NX(Y,Y*, ∈ ) (21.1)
Ñeå thò tröôøng haøng hoùa caân baèng, saûn löôïng phaûi baèng vôùi
caàu haøng hoùa trong nöôùc – ñoù laø toång cuûa tieâu duøng, ñaàu tö, chi
tieâu cuûa chính phuû, vaø xuaát khaåu roøng.
Haõy nhôù raèng laõi suaát thöïc baèng vôùi laõi suaát danh nghóa tröø
cho laïm phaùt kyø voïng
r ≡ i–πe
Ta coù tyû giaù hoái ñoaùi thöïc ε ñöôïc ñònh nghóa nhö laø:
EP *
∈=
P
Nhôù raèng theo cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh thì tyû giaù hoái ñoaùi
danh nghóa cuõng coá ñònh. Kyù hieäu E laø giaù trò coá ñònh cuûa E, do ñoù:
E= E

Chapter 21
Cuoái cuøng, theo cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh vaø vôùi tính löu
ñoäng hoaøn haûo cuûa voán, laõi suaát trong nöôùc phaûi baèng vôùi laõi suaát
nöôùc ngoaøi
i = i*
Söû duïng boán moái quan heä naøy ñeå vieát laïi phöông trình (21.1)
 EP* 
Y = C(Y − T) + I(Y,i * − π e ) + G + NX  Y,Y * , 
 P 
Ñaây laø moät ñieàu kieän caân baèng toaøn veïn, cho duø laø phöùc taïp.
Phöông trình naøy cho chuùng ta bieát trong moät neàn kinh teá môû theo
tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, saûn löôïng caân baèng (hay cuï theå hôn laø möùc
saûn löôïng ñöôïc thieát laäp bôûi söï caân baèng trong caùc thò tröôøng haøng
hoùa, taøi chính, vaø ngoaïi hoái) phuï thuoäc vaøo nhöõng bieán soá sau:
• Chi tieâu cuûa chính phuû (G) vaø thueá (T). Gia taêng chi tieâu chính
phuû laøm taêng saûn löôïng, vaø giaûm thueá cuõng laøm taêng saûn löôïng.
• Laõi suaát thöïc trong nöôùc, baèng laõi suaát danh nghóa nöôùc ngoaøi
(i*) tröø cho laïm phaùt kyø voïng (πe). Laõi suaát thöïc trong nöôùc
taêng do laõi suaát nöôùc ngoaøi gia taêng taïo ra hay do laïm phaùt kyø
voïng giaûm ñi taïo ra, ñeàu laøm giaûm saûn löôïng.
• Saûn löôïng nöôùc ngoaøi (Y*). Saûn löôïng nöôùc ngoaøi gia taêng laøm
taêng xuaát khaåu, vaø taêng saûn löôïng trong nöôùc.
• Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc, baèng tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa coá ñònh
( E ) nhaân cho möùc giaù nöôùc ngoaøi (P*) chia cho möùc giaù trong
nöôùc (P). Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc gia taêng, hay töông ñöông laø söï
giaûm giaù thöïc, daãn ñeán gia taêng xuaát khaåu roøng, laøm taêng saûn
löôïng.
ÔÛ ñaây toâi seõ taäp trung vaøo nhöõng taùc ñoäng cuûa ba bieán soá
maø thoâi, ñoù laø: tyû giaù hoái ñoaùi thöïc, chi tieâu chính phuû, vaø thueá.
Ta seõ ñöôïc thuaän tieän khi vieát moái quan heä cuûa ba bieán soá naøy vaø
saûn löôïng moät caùch ñôn giaûn nhö sau:
 EP* 
Y = Y  , G , T  (21.2)
 P 
= (+ , + , – )

Chapter 21
Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc taêng, hay giaûm giaù thöïc, seõ laøm taêng
saûn löôïng. Gia taêng chi tieâu chính phuû hay giaûm thueá cuõng laøm
taêng saûn löôïng. Taát caû nhöõng bieán soá khaùc aûnh höôûng ñeán saûn
löôïng trong phöông trình (21.1) ñeàu ñöôïc cho tröôùc, ñeå ñôn giaûn kyù
hieäu, toâi boû chuùng ra khoûi phöông trình (21.2).
Phöông trình (21.2) cho chuùng ta bieát moái quan heä toång caàu,
ñaây laø moái quan heä giöõa saûn löôïng vaø möùc giaù ñònh bôûi söï caân
baèng treân thò tröôøng haøng hoùa vaø thò tröôøng taøi chính. Gioáng nhö
trong moät neàn kinh teá ñoùng, moái quan heä toång caàu naøy haøm yù moät
quan heä nghòch bieán giöõa möùc giaù vaø saûn löôïng: vôùi tyû giaù hoái ñoaùi
danh nghóa coá ñònh ( E ) vaø möùc giaù nöôùc ngoaøi (P*) ñöôïc cho
tröôùc, möùc giaù trong nöôùc (P) gia taêng laøm giaûm tyû giaù hoái ñoaùi
thöïc EP ∗ / P , hay töông ñöông laø moät söï taêng giaù thöïc. Söï taêng giaù
thöïc naøy laøm cho xuaát khaåu roøng giaûm, vaø Y cuõng giaûm.
Dieãn ñaït baèng lôøi: möùc giaù taêng laøm cho haøng hoùa trong
nöôùc trôû neân ñaét hôn, do ñoù laøm giaûm caàu ñoái vôùi haøng hoùa trong
nöôùc, vaø tieáp theo laøm giaûm saûn löôïng.
Maëc duø daáu cuûa taùc ñoäng cuûa möùc giaù ñeán saûn löôïng cuõng
gioáng nhö trong neàn kinh teá ñoùng, nhöng keânh taùc ñoäng (channel)
khaù khaùc bieät. Trong moät neàn kinh teá ñoùng, möùc giaù taùc ñoäng ñeán
saûn löôïng thoâng qua taùc ñoäng cuûa noù ñoái vôùi toång löôïng tieàn thöïc,
vaø tieáp ñoù laø ñoái vôùi laõi suaát. Trong moät neàn kinh teá môû theo tyû giaù
hoái ñoaùi coá ñònh, laõi suaát laø coá ñònh – bò coät chaët bôûi laõi suaát nöôùc
ngoaøi. Cho neân, caùc möùc giaù taùc ñoäng ñeán saûn löôïng thoâng qua taùc
ñoäng cuûa noù ñoái vôùi tyû giaù hoái ñoaùi thöïc.
TOÅNG CUNG VAØ TOÅNG CAÀU

Trong moät neàn kinh teá
ñoùng:
Ta vieát laïi moái quan heä toång caàu, phöông trình (21.2) vôùi
P↑ => M/P↓ => i↑ => Y↓ caùc chæ soá thôøi gian – ñieàu naøy seõ caàn thieát khi chuùng ta xem xeùt
ñeán tính ñoäng (dynamics) sau naøy.
Trong moät neàn kinh teá môû
vôùi tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh:
 EP * 
P↑=>EP*/P↓=>NX↓=>Y↓ Yt = Y  , G, T  21.3)
 Pt 
Chuù yù raèng toâi chæ theâm caùc chæ soá thôøi gian vaøo saûn löôïng
vaø möùc giaù. Vôùi giaû ñònh cuûa chuùng ta laø nöôùc naøy hoaït ñoäng theo
cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, neân tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa laø coá
ñònh vaø khoâng caàn chæ soá thôøi gian. Vaø ñeå thuaän tieän, toâi cuõng giaû

Chapter 21
ñònh möùc giaù nöôùc ngoaøi, chi tieâu cuûa chính phuû vaø thueá laø khoâng
ñoåi.
Ñöôøng toång caàu thieát laäp bôûi phöông trình (21.3) ñöôïc veõ
thaønh ñöôøng AD trong Hình 21-1. Ñöôøng toång caàu doác xuoáng: möùc
giaù taêng seõ laøm giaûm saûn löôïng. Nhö thöôøng leä, moái quan heä naøy
ñöôïc veõ ra döïa treân giaù trò cho tröôùc cuûa taát caû nhöõng bieán soá khaùc,
ñaëc bieät laø giaù trò cho tröôùc cuûa tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa.
Baây giôø ta chuyeån sang toång cung vaø vieäc xaùc ñònh möùc giaù.
Ta nhôù laïi ôû chöông 7, moái quan heä toång cung laø moái quan heä giöõa
möùc giaù vaø saûn löôïng thieát laäp bôûi tình traïng caân baèng treân thò
tröôøng lao ñoäng. ÔÛ ñaây toâi seõ döïa vaøo phieân baûn moái quan heä toång
Phöông trình naøy ñöôïc xaây cung maø chuùng ta ñaõ xaây döïng ôû chöông 7, phöông trình (7.1)
döïng ôû chöông 7 giaû ñònh
raèng giaù kyø voïng baèng vôùi  Y 
giaù naêm ngoaùi. Giaû ñònh Pt = Pt −1 (1 + µ ) F 1 − t , z  (21.4)
naøy vaãn duy trì ôû chöông  L 
naøy, coøn ôû nhöõng chöông
sau seõ ñöôïc xeùt laïi. Möùc giaù tuøy thuoäc vaøo möùc giaù naêm tröôùc vaø möùc saûn löôïng
(naêm nay). Haõy nhôù laïi caùc cô cheá hoaït ñoäng:
• Möùc giaù cuûa naêm tröôùc quan troïng bôûi vì noù aûnh höôûng ñeán
nhöõng kyø voïng ñoái vôùi möùc giaù naêm nay, söï kyø voïng naøy aûnh
höôûng ñeán tieàn löông danh nghóa trong naêm nay, vaø tieàn löông
HÌNH 21-1 danh nghóa laïi aûnh höôûng ñeán möùc giaù naêm nay.
Toång Caàu vaø Toång Cung

trong moät neàn Kinh teá
Môû, theo Cheá ñoä Tyû giaù
Hoái ñoaùi Coá ñònh
Möùc giaù taêng daãn ñeán söï

taêng giaù thöïc vaø giaûm saûn
Möùc giaù, P
löôïng: ñöôøng toång caàu doác

xuoáng. Saûn löôïng taêng laøm
taêng möùc giaù: ñöôøng toång
cung doác leân.
Saûn löôïng, Y

Chapter 21
• Saûn löôïng cao hôn laø quan troïng vì noù daãn ñeán möùc coâng aên
vieäc laøm cao hôn, voán laøm giaûm thaát nghieäp, voán daãn ñeán tieàn
löông cao hôn, voán daãn ñeán moät möùc giaù cao hôn.
Ñöôøng toång cung ñöôïc veõ thaønh ñöôøng AS trong Hình 21-1,
döïa treân giaù trò cho tröôùc cuûa möùc giaù naêm tröôùc. Ñöôøng toång
cung doác leân: saûn löôïng cao hôn daãn ñeán möùc giaù cao hôn.
Ñieåm caân baèng trong ngaén haïn chính laø giao ñieåm A cuûa
ñöôøng toång caàu vaø ñöôøng toång cung trong Hình 21-1. Giaû ñònh taïi
ñieåm A, saûn löôïng thaáp hôn möùc saûn löôïng töï nhieân, Yn. Neàn
kinh teá ôû trong tình traïng suy thoaùi. Lyù leõ bieän minh cho vieäc
xem xeùt moät tình huoáng nhö vaäy ñaõ ñöôïc trình baøy töø ñaàu cuûa
Neáu caàn oân laïi, ñoïc laïi phaàn naøy: Chuùng ta muoán hieåu ñöôïc ñieàu gì seõ xaûy ra theo thôøi
chöông 7, phaàn 7-1 gian neáu chính phuû quyeát ñònh duy trì tyû giaù hoái ñoaùi, hoaëc quyeát
ñònh phaù giaù ñoàng tieàn.
Ñieàu chænh Khoâng caàn Phaù giaù. Giaû söû tröôùc tieân chính
phuû khoâng phaù giaù. Hình 21-2 cho thaáy ñieàu gì seõ xaûy ra theo
thôøi gian.
HÌNH 21-2
Ñieàu chænh Khoâng caàn

Phaù giaù
Möùc giaù, P
Ñöôøng toång cung dòch

chuyeån xuoáng, daãn ñeán
möùc giaù giaûm, moät söï giaûm
giaù thöïc, vaø moät söï gia
taêng saûn löôïng theo thôøi
gian. Quaù trình naøy chaám
döùt khi saûn löôïng ñaõ quay
trôû veà möùc töï nhieân.
Saûn löôïng, Y
Nhôù raèng ñöôøng toång cung tieáp tuïc chuyeån dòch xuoáng döôùi
trong khi saûn löôïng vaãn coøn ôû döôùi möùc töï nhieân. Ñieàu naøy coù
nghóa laø, taïi moät möùc saûn löôïng cho tröôùc, möùc giaù trong naêm
ñöôïc cho seõ thaáp hôn möùc giaù cuûa naêm tröôùc ñoù. Khi khoâng coù
thay ñoåi trong tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa, thì ñöôøng toång caàu
khoâng dòch chuyeån. Do vaäy, theo thôøi gian neàn kinh teá seõ di
chuyeån doïc theo ñöôøng toång caàu, baét ñaàu töø A cho ñeán B. Taïi B,

Chapter 21
saûn löôïng baèng vôùi möùc töï nhieân. Möùc giaù luùc naøy thaáp hôn;
theo yù nghóa thì tyû giaù hoái ñoaùi thöïc cuõng cao hôn.
Dieãn ñaït baèng lôøi: möùc giaù giaûm suùt ñeàu ñaën theo thôøi gian
seõ daãn ñeán moät söï giaûm giaù thöïc ñeàu ñaën. Söï giaûm giaù thöïc naøy
seõ daãn ñeán saûn löôïng gia taêng cho tôùi khi saûn löôïng ñaït trôû laïi
möùc töï nhieân.
Ñaây laø moät keát luaän quan troïng. Trong trung haïn, duø tyû giaù
hoái ñoaùi danh nghóa laø coá ñònh, neàn kinh teá vaãn ñaït ñöôïc söï giaûm
giaù thöïc caàn thieát ñeå ñöa saûn löôïng quay trôû laïi möùc töï nhieân.
Ñaây laø moät söûa ñoåi quan troïng ñoái vôùi nhöõng keát luaän maø chuùng
ta ñaõ ñöa ra trong chöông tröôùc – trong ñoù chuùng ta chæ taäp trung
vaøo ngaén haïn:
• Trong ngaén haïn, moät tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa coá ñònh haøm yù
moät tyû giaù hoái ñoaùi thöïc coá ñònh.
• Trong trung haïn, moät tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa coá ñònh laø nhaát
quaùn vôùi moät ñieàu chænh ñoái vôùi tyû giaù hoái ñoaùi thöïc. Vieäc ñieàu
chænh naøy coù ñöôïc thoâng qua nhöõng chuyeån ñoäng cuûa möùc giaù1.
Ñieàu chænh Coù Phaù giaù. Giaû söû thay vì ñeå cho neàn kinh teá ñieàu
chænh doïc theo ñöôøng AB theo thôøi gian, chính phuû quyeát ñònh töø boû
möùc ngang baèng (parity) hieän taïi vaø phaù giaù.
Vôùi moät möùc giaù cho tröôùc, moät söï phaù giaù (taêng tyû giaù hoái
ñoaùi danh nghóa) daãn ñeán giaûm giaù thöïc (taêng tyû giaù hoái ñoaùi thöïc),
vaø do ñoù laøm taêng saûn löôïng. Noùi caùch khaùc, moät söï phaù giaù dòch
chuyeån ñöôøng toång caàu sang phaûi: saûn löôïng cao hôn taïi moät möùc
giaù cho tröôùc.
YÙ nghóa cuûa ñieàu naøy thaät roõ. Moät söï phaù giaù ñuùng kích côõ coù
theå tröïc tieáp ñöa neàn kinh teá trôû laïi möùc saûn löôïng töï nhieân. Theo
1
ÑAØO SAÂU HÔN: chuù yù raèng möùc giaù giaûm doïc theo con ñöôøng ñieàu chænh. Ñieàu naøy coù veû khoâng thuyeát phuïc, vì
chuùng ta hieám khi thaáy moät nöôùc phaûi traûi qua giaûm phaùt (gaàn ñaây, nöôùc Nhaät ôû cuoái thaäp nieân 1990 laø moät ngoaïi leä).
Nhöng ñieàu naøy laø keát quaû cuûa giaû ñònh cuûa chuùng ta raèng möùc giaù nöôùc ngoaøi khoâng ñoåi, vaø ñeå haøng hoùa noäi ñòa trôû neân
reû hôn töông ñoái, möùc giaù noäi ñòa phaûi giaûm ñi. Neáu luùc tröôùc chuùng ta giaû ñònh raèng möùc giaù nöôùc ngoaøi ñang gia taêng
theo thôøi gian, thì möùc giaù noäi ñòa seõ phaûi taêng ít hôn möùc giaù nöôùc ngoaøi, hoaëc noùi theo caùch khaùc laïm phaùt trong nöôùc
seõ phaûi thaáp hôn laïm phaùt nöôùc ngoaøi trong moät khoaûng thôøi gian.

Chapter 21
Hình 21-3, moät söï naâng giaù (revaluation) ñuùng kích côõ coù theå ñöa
neàn kinh teá töø ñieåm A ñeán ñieåm C. Ban ñaàu neàn kinh teá ôû A, cuøng
moät ñieåm A nhö trong Hình 21-1. Söï giaûm giaù ñuùng kích côõ dòch
chuyeån ñöôøng toång caàu töø AD sang AD’, di chuyeån ñieåm caân baèng
töø A ñeán C. Taïi C, saûn löôïng baèng vôùi möùc töï nhieân laø Yn. Tyû giaù
hoái ñoaùi thöïc vaãn khoâng ñoåi nhö taïi B (chuùng ta bieát ñöôïc ñieàu naøy
vì ôû hai ñieåm B vaø C saûn löôïng nhö nhau. Töø phöông trình [21-3],
vôùi G hoaëc T khoâng thay ñoåi, ñieàu naøy haøm yù tyû giaù hoái ñoaùi thöïc
chaéc chaén cuõng khoâng thay ñoåi).
Vaán ñeà phaù giaù “ñuùng kích côõ” coù theå ñöa ngay saûn löôïng trôû
veà möùc töï nhieân thay vì theo thôøi gian nhö tröôøng hôïp khoâng coù phaù
giaù, nghe ra hoaøn haûo ñeán möùc khoù tin coù theå xaûy ra. Treân thöïc teá
ñuùng laø khoâng theå xaûy ra. Vieäc ñaït ñöôïc söï phaù giaù “ñuùng kích côõ”
ñeå ñöa saûn löôïng veà Yn ngay laäp töùc, laø ñieàu deã laøm treân ñoà thò hôn
laø ngoaøi ñôøi thöïc:
HÌNH 21-3
Ñieàu chænh coù Phaù giaù
Phaù giaù ñuùng kích côõ coù

Möùc giaù, P
theå dòch chuyeån ñöôøng

toång caàu sang phaûi, ñöa
neàn kinh teá töø ñieåm A sang
C. Taïi C, saûn löôïng trôû laïi
möùc töï nhieân.
Saûn löôïng,Y
• Ngöôïc vôùi quan heä toång caàu ñôn giaûn cuûa chuùng ta (21.3),
nhöõng taùc ñoäng cuûa moät söï giaûm giaù thöïc ñoái vôùi saûn löôïng
Xem phaàn 19-5: veà ñöôøng
khoâng xaûy ra ngay laäp töùc: thaät vaäy, nhö chuùng ta ñaõ thaáy ôû
bieåu dieãn hình J
chöông 19, nhöõng taùc ñoäng ban ñaàu cuûa söï giaûm giaù thöïc ñoái
vôùi saûn löôïng coù theå coù tính thu heïp, vì ngöôøi ta chi traû nhieàu
hôn cho haøng nhaäp khaåu, ñoàng thôøi löôïng xuaát khaåu vaø nhaäp
khaåu vaãn chöa ñöôïc ñieàu chænh.

Chapter 21
• Ngoaøi ra, ngöôïc vôùi quan heä toång cung ñôn giaûn cuûa chuùng ta
(21.4), coù khaû naêng vieäc phaù giaù taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán möùc
giaù: khi giaù haøng nhaäp khaåu taêng, thì giaù cuûa moät roå haøng hoùa
tieâu duøng taêng theo. Ñieàu naøy raát coù theå kích thích coâng nhaân
ñoøi hoûi tieàn löông danh nghóa cao hôn, buoäc caùc coâng ty cuõng
phaûi taêng giaù cuûa mình leân.
Nhöng nhöõng yù nghóa boå sung phöùc taïp naøy khoâng aûnh höôûng
ñeán keát luaän cô baûn: Vieäc cho pheùp tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa
ñieàu chænh coù theå giuùp saûn löôïng trôû veà möùc töï nhieân, neáu khoâng
xaûy ra ngay thì ít nhaát cuõng nhanh hôn nhieàu so vôùi khi khoâng coù
phaù giaù.
Toùm taét: chuùng ta ñaõ bieát raèng phaûi boå sung moät soá keát luaän
ñaõ ñaït ñöôïc ôû chöông 20. Ngay caû döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi
danh nghóa coá ñònh, caùc nöôùc vaãn coù theå ñieàu chænh tyû giaù hoái
ñoaùi thöïc trong trung haïn. Hoï coù theå laøm ñöôïc ñieàu naøy baèng
caùch döïa vaøo nhöõng ñieàu chænh trong möùc giaù. Tuy nhieân, vieäc
ñieàu chænh coù theå keùo daøi vaø vaát vaû, ñau khoå.
Do vaäy, baát kyø khi naøo tyû giaù hoái ñoaùi coù veû ñöôïc ñònh giaù
quaù cao, do saûn löôïng quaù thaáp hoaëc thaâm huït thöông maïi quaù
lôùn, thì chaéc chaén seõ coù moät cuoäc tranh luaän veà vieäc lieäu nöôùc sôû
taïi neân phaù giaù hay vaãn duy trì möùc ngang baèng (parity) hieän
höõu.
• Nhöõng ngöôøi muoán coù ñieàu chænh nhanh hôn thöôøng laäp luaän uûng
hoä phaù giaù. Coù leõ chính Keynes theå hieän maïnh meõ nhaát quan
ñieåm naøy hôn 70 naêm tröôùc. OÂng laäp luaän choáng laïi quyeát ñònh
cuûa Winston Churchill naêm 1925 ñöa ñoàng Baûng Anh trôû veà möùc
ngang baèng (parity) tröôùc Theá Chieán Thöù I. Nhöõng laäp luaän cuûa
oâng ñöôïc trình baøy trong hoäp Vó moâ Toaøn caàu töïa ñeà “Söï Trôû veà
Vôùi Baûn vò Vaøng cuûa Nöôùc Anh: Keynes choáng laïi Churchill”.
Haàu heát caùc nhaø lòch söû kinh teá hoïc tin raèng lòch söû ñaõ chöùng
minh Keynes ñuùng, vaø chính söï ñònh giaù quaù cao ñoàng Baûng laø
moät trong nhöõng nguyeân nhaân chuû yeáu gaây ra thaønh quaû kinh teá
yeáu keùm cuûa nöôùc Anh sau Theá Chieán Thöù I.
• Nhöõng ngöôøi phaûn ñoái phaù giaù laäp luaän raèng coù nhöõng lyù do toát
ñeïp ñeå choïn tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, vaø raèng söï mong muoán phaù
giaù quaù ñaùng seõ laøm thaát baïi muïc tieâu ngay töø ñaàu laø aùp duïng
moät cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh. Hoï cuõng laäp luaän raèng vieäc
chính phuû quaù saün loøng caân nhaéc phaù giaù coù theå laøm taêng khaû

Chapter 21
naêng khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi. Ñeå hieåu ñöôïc laäp luaän cuûa
nhöõng ngöôøi naøy, chuùng ta seõ chuyeån sang caùc cuoäc khuûng hoaûng
naøy: ñieàu gì ñaõ kích hoaït cuoäc khuûng hoaûng vaø yù nghóa cuûa
chuùng laø gì?

Söï Trôû veà Vôùi Baûn vò Vaøng cuûa Nöôùc Anh: Keynes choáng laïi Churchill
1925, Keynes laäp luaän nhö sau: neáu nöôùc
Naêm 1925, Anh quoác quyeát ñònh quay trôû
Anh chuaån bò trôû laïi baûn vò vaøng, thì ñaùng
veà vôùi baûn vò vaøng. Baûn vò vaøng laø moät
lyù ñaõ phaûi trôû laïi vôùi möùc giaù vaøng cao
heä thoáng theo ñoù caùc nöôùc coá ñònh giaù
hôn tính theo tieàn teä, taïi möùc tyû giaù hoái
ñoàng tieàn cuûa mình theo giaù trò vaøng vaø
ñoaùi danh nghóa cao hôn tyû giaù hoái ñoaùi
luoân saün saøng ñeå ñoåi vaøng ra tieàn vôùi moät
danh nghóa thôøi tieàn chieán. Trong moät baøi
möùc ngang baèng ñuôïc ñònh roõ. Heä thoáng
baùo, oâng baøy toû quan ñieåm cuûa mình nhö
naøy haøm yù caùc tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa
sau:
laø coá ñònh giöõa caùc nöôùc.
Tuy nhieân vaãn coøn moät söï phaûn ñoái,
Baûn vò vaøng ñaõ ñöôïc aùp duïng töø 1870
maø toâi chöa bao giôø ngöøng neâu leân taàm
cho ñeán Chieán tranh Theá giôùi Thöù I. Vì
quan troïng cuûa noù, ñoái vôùi vieäc quay veà
nhu caàu taøi trôï cho trieán tranh, moät phaàn
baûn vò vaøng trong ñieàu kieän thöïc teá hieän
thoâng qua in tieàn, nöôùc Anh ñaõ ngöøng aùp
taïi, khi xeùt ñeán nhöõng haäu quaû coù theå xaûy
duïng baûn vò vaøng vaøo naêm 1914. Naêm
ra ñoái vôùi tình hình ngoaïi thöông vaø vieäc
1925, Winston Churchill, luùc baáy giôø laø
laøm. Toâi tin raèng neáu ñöôïc chuyeån ñoåi
Boä tröôûng Taøi chính (Chancellor of the
thaønh vaøng taïi möùc trao ñoåi ngang giaù, thì
Exchequer – ñöôïc duøng ôû Anh, töông
möùc giaù cuûa chuùng ta laø quaù cao, so vôùi
ñöông vôùi Boä tröôûng Ngaân khoá cuûa Myõ) caùc giaù tính theo vaøng ôû nhöõng nôi khaùc;
ñaõ quyeát ñònh quay trôû veà baûn vò vaøng, vaø neáu chuùng ta chæ xem xeùt giaù cuûa
vaø seõ aùp duïng möùc ngang baèng thôøi tieàn nhöõng maët haøng (article) khoâng phaûi laø
chieán – ñoù laø taïi möùc giaù trò cuûa ñoàng ñoái töôïng cuûa ngoaïi thöông vaø giaù cuûa
Baûng tính theo giaù trò vaøng thôøi tieàn dòch vuï, nghóa laø tieàn löông thì chuùng ta
chieán. Nhöng do ôû nöôùc Anh giaù caû taêng seõ nhaän thaáy nhöõng giaù naøy laø quaù cao –
nhanh hôn so vôùi caùc nöôùc ñoái taùc ngoaïi khoâng ít hôn 5%, vaø coù khaû naêng laø 10%.
thöông, neân vieäc quay trôû laïi möùc ngang Do vaäy, neáu tình hình khoâng ñöôïc cöùu vaõn
baèng tröôùc chieán tranh coù yù nghóa laø moät bôûi moät söï taêng giaù ôû nôi khaùc, thì
söï taêng giaù thöïc lôùn: ôû cuøng möùc tyû giaù Churchill ñang cam keát chuùng ta vaøo moät
hoái ñoaùi danh nghóa tröôùc chieán tranh, chính saùch ñeø neùn tieàn löông danh nghóa
haøng hoùa cuûa Anh hieän trôû neân maéc hôn xuoáng khoaûng 2 shilling ñoái vôùi moãi ñoàng
so vôùi haøng hoùa cuûa nöôùc ngoaøi. Baûng.
Keynes cöïc löïc chæ trích quyeát ñònh trôû Toâi khoâng tin raèng ñieàu naøy coù theå ñaït
veà möùc ngang baèng thôøi tieàn chieán. ñöôïc maø khoâng mang laïi hieåm hoïa ñoái vôùi
Trong cuoán Nhöõng Haäu quaû Kinh teá cuûa lôïi nhuaän coâng nghieäp vaø söï yeân bình
OÂng Churchill, maø oâng xuaát baûn naêm (khoâng roái loaïn) trong coâng nghieäp. Toâi

Chapter 21
thaø ñeå cho ñoàng tieàn chuùng ta tính theo ruûi ro maø chaúng nhaän ñöôïc söï ñeàn buø
giaù trò vaøng ôû möùc vaøi thaùng tröôùc hôn laø xöùng ñaùng neáu moïi chuyeän trôû neân toát
vöôùng vaøo moät cuoäc ñaáu tranh vôùi töøng ñeïp.
nghieäp ñoaøn trong nöôùc ñeå giaûm tieàn
löông danh nghóa. Döôøng nhö khoân ngoan Tieân ñoaùn cuûa Keynes ñuùng vôùi
hôn, ñôn giaûn hôn, vaø hôïp lyù hôn neáu ñeå thöïc teá. Trong khi caùc nöôùc khaùc ñang
ñoàng tieàn töï tìm thaáy möùc giaù cuûa rieâng taêng tröôûng, nöôùc Anh laïi ôû trong tình
noù trong moät thôøi gian daøi hôn, thay vì aùp traïng suy thoaùi trong suoát khoaûng thôøi
cheá moät tình huoáng trong ñoù nhöõng ngöôøi gian coøn laïi cuûa thaäp kyû. Haàu heát nhöõng
chuû tuyeån duïng lao ñoäng phaûi ñoái maët vôùi nhaø lòch söû kinh teá hoïc ñeàu quy moät phaàn
söï choïn löïa giöõa vieäc ñoùng cöûa hoaëc giaûm lôùn toäi loãi cho vieäc ñònh giaù quaù cao ñoàng
tieàn löông. Haõy xem caùi giaù maø cuoäc ñaáu tieàn Anh luùc ban ñaàu.
tranh coù theå mang laïi laø gì.
Vì lyù do naøy, toâi baûo löu yù kieán cho Nguoàn: The Nation and Athenaeum,
raèng oâng Boä tröôûng Taøi chính ñaõ laøm moät 2/5/1925.
vieäc khoâng khoân ngoan – khoâng khoân
ngoan chính vì chuùng ta ñang chaáp nhaän
21-2 KHUÛNG HOAÛNG TYÛ GIAÙ HOÁI ÑOAÙI
Laáy ví duï moät nöôùc theo cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh. Giaû söû
nhöõng ngöôøi tham gia thò tröôøng taøi chính baét ñaàu tin raèng seõ sôùm
coù ñieàu chænh tyû giaù hoái ñoaùi – coù theå laø phaù giaù hay chuyeån ñoåi
sang cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït keøm theo laø giaûm giaù ñoàng
tieàn. Taïi sao ñieàu naøy coù theå xaûy ra?
• Ñoàng noäi teä coù theå ñöôïc ñònh giaù quaù cao. Moät söï giaûm giaù thöïc
laø caàn thieát. Maëc duø ñieàu naøy coù theå ñaït ñöôïc khoâng caàn phaù
giaù nhöng caùc nhaø ñaàu tö taøi chính coù theå keát luaän raèng chính
phuû seõ ñi theo moät giaûi phaùp nhanh nhaát vaø phaù giaù. Moät söï
ñònh giaù quaù cao nhö vaäy thöôøng xaûy ra ôû nhöõng nöôùc coá ñònh tyû
giaù hoái ñoaùi danh nghóa theo ñoàng tieàn cuûa moät nöôùc khaùc,
trong khi tyû leä laïm phaùt cuûa mình laïi cao hôn möùc laïm phaùt ôû
nöôùc ñoù. Laïm phaùt töông ñoái cao hôn cho thaáy giaù cuûa haøng noäi
ñòa ñang gia taêng ñeàu ñaën so vôùi haøng nöôùc ngoaøi, moät söï taêng
giaù thöïc ñeàu ñaën, vaø ñöa ñeán caùn caân thöông maïi ngaøy caøng
lieân tuïc xaáu ñi. Theo thôøi gian, nhu caàu ñieàu chænh tyû giaù hoái
ñoaùi thöïc seõ gia taêng moät caùch khoâng ngöøng, vaø caùc nhaø ñaàu tö
taøi chính trôû neân ngaøy caøng lo laéng nhieàu hôn nöõa.

Chapter 21
• Nhöõng ñieàu kieän trong nöôùc coù theå ñoøi hoûi laõi suaát trong nöôùc
giaûm ñi. Döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, vieäc giaûm laõi suaát
trong nöôùc laø khoâng theå ñöôïc. Nhöng moät nöôùc coù theå laøm ñöôïc
ñieàu naøy neáu saün saøng chuyeån sang cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi linh
hoaït. Neáu moät nöôùc thaû noåi tyû giaù hoái ñoaùi sau ñoù giaûm laõi suaát
trong nöôùc, töø chöông 20 chuùng ta bieát raèng ñieàu naøy seõ kích
hoaït tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa gia taêng – hay moät söï giaûm giaù
danh nghóa.
Duø vôùi lyù do gì, giaû söû caùc thò tröôøng taøi chính tin raèng vieäc phaù
giaù ñoàng tieàn seõ xaûy ra. Ñeå ngaân haøng trung öông duy trì möùc tyû giaù
hoái ñoaùi thì nhaát ñònh laõi suaát trong nöôùc phaûi gia taêng, thöôøng laø
moät möùc gia taêng lôùn. Ñeå thaáy ñöôïc ñieàu naøy, haõy trôû laïi ñieàu kieän
ngang baèng laõi suaát maø chuùng ta ñaõ thieát laäp ôû chöông 18:
e
it = i *
+
(E t +1− Et ) (21.5)
t
Et
ÔÛ chöông 18, chuùng ta dieãn dòch phöông trình naøy nhö laø moái
quan heä giöõa laõi suaát danh nghóa noäi ñòa kyø haïn moät naêm vôùi laõi
suaát danh nghóa nöôùc ngoaøi kyø haïn moät naêm, tyû giaù hoái ñoaùi hieän
haønh vaø tyû giaù hoái ñoaùi kyø voïng moät naêm sau. Nhöng kyø haïn moät
naêm laø tuøy choïn. Moái quan heä naøy xaûy ra trong kyø haïn moät ngaøy,
moät tuaàn hay moät thaùng. Neáu thò tröôøng taøi chính kyø voïng raèng moät
thaùng sau tính töø luùc naøy, tyû giaù hoái ñoaùi seõ taêng 2%, thì hoï seõ chæ
naém giöõ traùi phieáu noäi ñòa khi naøo möùc laõi suaát trong nöôùc kyø haïn
moät thaùng cao hôn möùc laõi suaát nöôùc ngoaøi kyø haïn moät thaùng 2%
(hoaëc neáu chuùng ta theå hieän theo möùc laõi suaát haøng naêm, khi ñoù laõi
suaát trong nöôùc cao hôn laõi suaát nöôùc ngoaøi laø 2% x 12 = 24%).
Theo cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, tyû giaù hoái ñoaùi hieän haønh
Et ñöôïc coá ñònh ôû moät möùc naøo ñoù, ví duï E . Neáu thò tröôøng kyø
voïng möùc ngang baèng seõ ñöôïc duy trì qua thôøi kyø naøy, thì
E te+ 1 = E , vaø ñieàu kieän caân baèng laõi suaát chæ ñôn thuaàn noùi leân
raèng laõi suaát trong nöôùc vaø laõi suaát nöôùc ngoaøi phaûi baèng nhau.
Tuy nhieân, giaû söû raèng nhöõng ngöôøi tham gia thò tröôøng taøi
chính baét ñaàu döï ñoaùn veà moät söï phaù giaù – hay moät söï gia taêng tyû
giaù hoái ñoaùi. Giaû söû hoï tin raèng trong thaùng tôùi, coù 50% xaùc suaát laø
möùc ngang baèng seõ ñöôïc duy trì, vaø 50% xaùc suaát seõ coù phaù giaù
ôû möùc 10%. Do ñoù, soá haïng E te+ 1 − E t / E t trong phöông trình
( )

Chapter 21
ngang baèng laõi suaát (21.5) maø tröôùc ñoù chuùng ta ñaõ giaû ñònh baèng
zero, luùc naøy laø 0,5 x 0% + 0,5 x 10% = 5%. (xaùc suaát 50% khoâng
coù söï thay ñoåi naøo coäng vôùi xaùc suaát 50% seõ coù phaù giaù ôû möùc
10%).
ÔÛ haàu heát caùc nöôùc, chính Ñieàu naøy haøm yù neáu ngaân haøng trung öông muoán duy trì möùc
phuû chính thöùc ñaûm traùch ngang baèng hieän taïi thì phaûi chaøo moät möùc laõi suaát haøng thaùng cao
vieäc choïn möùc ngang baèng,
coøn ngaân haøng trung öông
hôn tröôùc 5% - coù nghóa laø möùc laõi suaát haøng naêm cao hôn tröôùc
chòu traùch nhieäm baûo veä 12 x 5% = 60%. Saùu möôi phaàn traêm laø khoaûng caùch bieät laõi suaát
möùc ngang baèng naøy. Thöïc caàn thieát ñeå thuyeát phuïc caùc nhaø ñaàu tö naém giöõ traùi phieáu noäi ñòa
teá, vieäc choïn vaø baûo veä khi xeùt ñeán ruûi ro coù phaù giaù!
möùc ngang baèng laø traùch
nhieäm chung cuûa chính phuû
vaø ngaân haøng trung öông.
Nhö vaäy, chính phuû vaø ngaân haøng trung öông ñang ñoái maët vôùi
nhöõng choïn löïa naøo?
Vaøo muøa heø naêm 1998, • Tröôùc heát, chính phuû vaø ngaân haøng trung öông coù theå coá gaéng
Boris Yeltsin coâng boá thuyeát phuïc thò tröôøng raèng hoï khoâng coù yù ñònh phaù giaù. Tuyeán
chính phuû Nga khoâng coù yù phoøng thuû ñaàu tieân luoân luoân laø: Thoâng caùo ñöôïc phaùt haønh, vaø
ñònh phaù giaù ñoàng ruùp. Hai
tuaàn sau ñoù, ñoàng ruùp suïp
caùc vò thuû töôùng xuaát hieän treân truyeàn hiønh ñeå laäp laïi söï cam
ñoå. keát tuyeät ñoái cuûa hoï vaøo möùc ngang baèng hieän höõu. Nhöng lôøi
noùi reû nhö beøo, hieám khi hoï thuyeát phuïc ñöôïc caùc thò tröôøng taøi
chính.
• Thöù hai, ngaân haøng trung öông coù theå taêng laõi suaát, nhöng ôû
möùc thaáp hôn möùc caàn ñeå thoûa maõn phöông trình (21.5) – trong
ví duï cuûa chuùng ta laø ít hôn 60%. Maëc duø laõi suaát trong nöôùc laø
cao, nhöng vaãn chöa ñuû cao ñeå buø ñaép ñaày ñuû ruûi ro phaù giaù döï
kieán. Haønh ñoäng naøy thöôøng daãn ñeán doøng voán lôùn chaûy ra
nöôùc ngoaøi vì caùc nhaø ñaàu tö taøi chính vaãn thaáy traùi phieáu nöôùc
ngoaøi haáp daãn hôn. Ñeå duy trì möùc ngang baèng, ngaân haøng
trung öông phaûi mua noäi teä vaø baùn ngoaïi teä treân thò tröôøng
ngoaïi hoái. Khi thöïc hieän ñieàu naøy, ngaân haøng trung öông
thöôøng bò thaát thoaùt haàu heát nhöõng khoaûn döï tröõ ngoaïi teä cuûa
mình (nhöõng cô cheá can thieäp cuûa ngaân haøng trung öông ñöôïc
moâ taû trong phaàn phuï luïc cuûa chöông 20).
• Cuoái cuøng – sau moät vaøi giôø hay vaøi thaùng – choïn löïa ñoái vôùi
ngaân haøng trung öông laø phaûi taêng möùc laõi suaát ñuû cao ñeå thoûa
maõn phöông trình (21.5) hoaëc phaûi coâng nhaän giaù trò cuûa caùc kyø
voïng cuûa thò tröôøng vaø phaù giaù. Vieäc ñaët ra moät möùc laõi suaát
trong nöôùc raát cao trong ngaén haïn coù theå gaây ra moät taùc ñoäng

Chapter 21
huûy hoaïi ñoái vôùi caàu vaø saûn löôïng. Haønh ñoäng theo caùch naøy
chæ coù nghóa khi (1) xaùc suaát döï kieán cuûa vieäc phaù giaù laø thaáp,
do ñoù laõi suaát khoâng caàn phaûi ôû möùc quaù cao, vaø (2) chính phuû
tin töôûng thò tröôøng sôùm thuyeát phuïc ñöôïc raèng seõ khoâng coù
phaù giaù xaûy ra, ñieàu naøy cho pheùp laõi suaát trong nöôùc giaûm ñi.
Neáu khoâng, choïn löïa duy nhaát laø phaù giaù.
Toùm laïi: nhöõng kyø voïng seõ coù phaù giaù coù theå kích hoaït moät
cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi. Khi ñoái dieän vôùi nhöõng kyø voïng
nhö vaäy, chính phuû coù hai choïn löïa: (1) chòu thua (coâng nhaän giaù trò
cuûa caùc kyø voïng cuûa thò tröôøng) vaø phaù giaù, hoaëc (2) choáng traû vaø
duy trì möùc ngang baèng, vôùi caùi giaù phaûi traû laø laõi suaát raát cao cuõng
nhö moät söï suy thoaùi tieàm taøng. Duø sao thì vieäc choáng traû cuõng coù
theå khoâng coù keát quaû: söï suy thoaùi coù theå thuùc eùp chính phuû thay
ñoåi chính saùch veà sau, hoaëc buoäc chính phuû phaûi töø nhieäm.
Moät khuynh höôùng lyù thuù ôû ñaây laø phaù giaù coù theå xaûy ra ngay caû
khi coù söï tin töôûng voâ caên cöù ban ñaàu cho raèng phaù giaù laø ñieàu
tröôùc maét. Ngay caû khi chính phuû luùc ban ñaàu khoâng coù yù ñònh phaù
giaù cuõng buoäc phaûi phaù giaù neáu caùc thò tröôøng taøi chính tin raèng
chính phuû seõ phaù giaù: Chi phí ñeå duy trì möùc ngang baèng seõ laø möùc
laõi suaát cao trong moät thôøi kyø daøi vaø söï suy thoaùi; neân thay vaøo ñoù
chính phuû thích phaù giaù hôn. Moät soá nhaø kinh teá hoïc tin raèng caùc
cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi taán coâng caùc nöôùc Chaâu AÙ naêm
1997 coù mang yeáu toá töï thöïc hieän do döï ñoaùn nhö vaäy; ôû chöông
24 chuùng ta seõ trôû laïi vaán ñeà naøy. Phaàn coøn laïi, toâi seõ taäp trung vaøo
cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi ñaõ laøm chaán ñoäng Heä thoáng Tieàn
teä Chaâu AÂu ñaàu thaäp nieân 1990.
Caùc Cuoäc Khuûng hoaûng Trong Heä thoáng Tieàn teä Chaâu AÂu
Khôûi ñaàu thaäp nieân 1990, Heä thoáng Tieàn teä Chaâu AÂu (EMS) toû
ra hoaït ñoäng hieäu quaû. Ñöôïc thaønh laäp naêm 1979, ñaây laø moät heä
thoáng tyû giaù hoái ñoaùi döïa vaøo caùc möùc ngang baèng coá ñònh vôùi
nhöõng bieân ñoä dao ñoäng: moãi nöôùc thaønh vieân (trong soá ñoù laø
Phaùp, Ñöùc, YÙ, vaø baét ñaàu töø naêm 1990 coù theâm Anh Quoác) phaûi
duy trì tyû giaù hoái ñoaùi cuûa mình so vôùi taát caû caùc nöôùc thaønh vieân
khaùc trong phaïm vi nhöõng bieân ñoä heïp. Heä thoáng hoaït ñoäng khoâng
maáy troâi chaûy trong vaøi naêm ñaàu tieân, vôùi nhieàu hoaït ñoäng taùi ñieàu
chænh (realignments) – ñoù laø ñieàu chænh caùc möùc ngang baèng –

Chapter 21
giöõa caùc nöôùc thaønh vieân, nhöng töø 1987 ñeán 1992, chæ coù hai hoaït
ñoäng taùi ñieàu chænh. Ngöôøi ta ngaøy caøng thaûo luaän nhieàu hôn veà
vieäc thu heïp hôn caùc bieân ñoä vaø thaäm chí tieán ñeán giai ñoaïn keá
tieáp, ñoù laø moät ñoàng tieàn chung.
Tuy nhieân, naêm 1992, caùc thò tröôøng taøi chính ngaøy caøng tin
töôûng nhieàu hôn vaøo vieäc seõ sôùm coù nhieàu hoaït ñoäng taùi ñieàu chænh
Xem hoäp Vó moâ Toaøn caàu hôn. Lyù do chuùng ta ñaõ bieát, ñoù laø nhöõng yù nghóa cuûa vieäc taùi thoáng
ôû chöông 5 veà “Taùi thoáng nhaát nöôùc Ñöùc. Do aùp löïc töø vieäc taùi thoáng nhaát ñoái vôùi caàu, ngaân
nhaát nöôùc Ñöùc vaø Cuoäc haøng Ñöùc Bundesbank luùc ñoù ñang duy trì caùc möùc laõi suaát cao
chieán Gay go Giöõa caùc nhaèm traùnh vieäc saûn löôïng cuõng nhö laïm phaùt gia taêng quaù lôùn ôû
Chính saùch Ngaân saùch vaø
Tieàn teä cuûa Ñöùc”, vaø hoäp
nöôùc Ñöùc. Maëc duø caùc ñoái taùc ngoaïi thöông cuûa Ñöùc caàn möùc laõi
Vó moâ Toaøn caàu ôû chöông suaát thaáp hôn ñeå giaûm bôùt vaán ñeà thaát nghieäp ñang gia taêng, nhöng
20 veà “Thoáng nhaát nöôùc hoï vaãn phaûi ñaùp öùng theo möùc laõi suaát cuûa Ñöùc nhaèm duy trì caùc
Ñöùc, Laõi suaát, vaø EMS”. möùc ngang baèng cuûa EMS. Ñoái vôùi thò tröôøng taøi chính, thì vò theá
caùc ñoái taùc cuûa nöôùc Ñöùc ngaøy caøng trôû neân khoâng theå truï ñöôïc.
Coù nhieàu khaû naêng caùc möùc laõi suaát ngoaøi nöôùc Ñöùc seõ thaáp hôn,
vaø do ñoù nhieàu ñoàng tieàn seõ phaù giaù so vôùi ñoàng Maùc Ñöùc.
Trong suoát naêm 1992, xaùc suaát döï kieán cuûa vieäc phaù giaù ñaõ
buoäc nhieàu nöôùc ñoái taùc ngoaïi thöông vôùi Ñöùc phaûi duy trì caùc möùc
laõi suaát danh nghóa cao hôn cuûa Ñöùc. Nhöng maõi cho ñeán thaùng
9/1992 thì cuoäc khuûng hoaûng quan troïng ñaàu tieân môùi xaûy ra. Caâu
chuyeän haøng ngaøy ñöôïc töôøng thuaät ôû hoäp Vó moâ Toaøn caàu döôùi
ñaây “Moå xeû Moät Cuoäc Khuûng hoaûng: Cuoäc Khuûng hoaûng EMS
thaùng 9 naêm 1992”. Vaøo ñaàu thaùng 9, söï tin töôûng seõ sôùm coù phaù
giaù ôû moät soá nöôùc ñaõ daãn ñeán nhöõng cuoäc taán coâng mang tính ñaàu
cô ñoái vôùi nhieàu ñoàng tieàn. Caùc nhaø ñaàu tö taøi chính baùn ra vì döï
ñoaùn seõ coù phaù giaù. Taát caû nhöõng tuyeán phoøng thuû moâ taû ôû treân
ñeàu ñöôïc söû duïng. Tröôùc heát, nhöõng thoâng baùo long troïng ñöôïc
phaùt haønh, nhöng khoâng mang laïi moät hieäu quaû ñaùng keå naøo. Sau
ñoù, caùc möùc laõi suaát ñöôïc gia taêng, leân ñeán 500% ñoái vôùi laõi suaát
qua ñeâm – overnight interest rate (möùc laõi suaát cho vay vaø ñi
vay qua ñeâm) ôû Thuïy Ñieån (ñöôïc theå hieän theo möùc laõi suaát haøng
naêm). Nhöng caùc möùc laõi suaát naøy cuõng khoâng taêng ñuû maïnh ñeå
ngaên caûn ñöôïc caùc doøng voán chaûy ra khoûi nöôùc cuøng vôùi nhöõng
thaát thoaùt döï tröõ ngoaïi hoái cuûa ngaân haøng trung öông voán phaûi chòu
aùp löïc. Tieáp theo sau laø nhöõng haønh ñoäng khaùc nhau ôû caùc nöôùc:
Taây Ban Nha phaù giaù tyû giaù hoái ñoaùi cuûa mình, YÙ vaø Anh ngöøng
tham gia vaøo EMS, vaø Phaùp quyeát ñònh chòu ñöïng thoâng qua caùc
möùc laõi suaát cao hôn, cho ñeán khi côn baõo qua ñi.

Chapter 21
Vaøo cuoái thaùng 9, caùc thò tröôøng taøi chính tin raèng tröôùc maét
seõ khoâng coù phaù giaù hôn nöõa. Moät soá nöôùc khoâng coøn trong EMS,
nhöõng nöôùc khaùc tröôùc ñoù ñaõ phaù giaù nhöng vaãn coøn trong EMS,
vaø nhöõng nöôùc vaãn duy trì möùc ngang baèng cuûa mình toû ra cöông
quyeát ôû laïi vôùi EMS, ngay caû khi ñieàu naøy coù nghóa laø caùc möùc laõi
suaát seõ raát cao. Nhöng vaán ñeà cô baûn – möùc laõi suaát cao cuûa Ñöùc –
vaãn coøn ñoù, vaø vieäc xaûy ra moät cuoäc khuûng hoaûng khaùc chæ coøn laø
vaán ñeà thôøi gian maø thoâi. Thaùng 11/1992, naïn ñaàu cô nhieàu hôn ñaõ
buoäc caùc ñoàng tieàn peseta cuûa Taây Ban Nha, escudo cuûa Boà Ñaøo
Nha, vaø ñoàng krona cuûa Thuïy Ñieån, phaûi phaù giaù. Hai ñoàng peseta
vaø escudo bò phaù giaù nhieàu hôn nöõa vaøo thaùng 5/1993. Thaùng 7/93,
sau moät cuoäc taán coâng ñaàu cô lôùn khaùc, caùc nöôùc trong EMS quyeát
ñònh aùp duïng nhöõng bieân ñoä dao ñoäng lôùn (coäng hoaëc tröø 15%)
xung quanh caùc möùc ngang baèng trung taâm, thöïc chaát laø tieán ñeán
moät heä thoáng cho pheùp nhöõng dao ñoäng tyû giaù hoái ñoaùi raát lôùn. Heä
thoáng naøy cuøng vôùi nhöõng bieân ñoä roäng hôn ñöôïc duy trì cho ñeán
khi ñoàng Euro xuaát hieän vaøo thaùng 1/1999.

Moå xeû Moät Cuoäc Khuûng hoaûng: Cuoäc Khuûng hoaûng EMS thaùng 9 naêm 1992
• 5-6/9. Caùc Boä tröôûng Taøi chính cuûa Lieân trung öông. Ñoàng markka giaûm giaù 13%
Minh Chaâu AÂu hoïp ôû Bath, Anh Quoác. so vôùi ñoàng DM. Thuïy Ñieån quyeát ñònh
Thoâng baùo chính thöùc cuoái cuoäc hoïp taùi duy trì möùc ngang baèng cuûa mình vaø
khaúng ñònh cam keát cuûa hoï ñoái vôùi vieäc taêng laõi suaát qua ñeâm leân ñeán 24%
duy trì caùc möùc ngang baèng hieän höõu (bieåu hieän baèng möùc laõi suaát haøng
trong phaïm vi cô cheá tyû giaù hoái ñoaùi naêm). Hai ngaøy sau, möùc laõi suaát naøy
(ERM) cuûa EMS. taêng leân ñeán 75%.
• 8/9: Cuoäc taán coâng ñaàu tieân. Cuoäc taán • 10-11/9: Cuoäc taán coâng thöù hai. Ngaân
coâng xaûy ra khoâng nhaèm choáng laïi moät haøng YÙ can thieäp maïnh nhaèm duy trì
trong nhöõng ñoàng tieàn thuoäc EMS, maø möùc ngang baèng giaù cuûa ñoàng lira, daãn
nhaém vaøo nhöõng ñoàng tieàn cuûa caùc nöôùc ñeán vieäc ngaân haøng naøy phaûi chòu thaát
vuøng Baéc AÂu, voán ñöôïc gaén coá ñònh thoaùt moät löôïng lôùn döï tröõ ngoaïi hoái.
theo ñoàng DM. Chính quyeàn Phaàn Lan Nhöng ngaøy 13/9, ñoàng lira bò phaù giaù
chaáp nhaän thua cuoäc vaø quyeát ñònh cho 7% so vôùi ñoàng DM.
pheùp thaû noåi ñoàng tieàn cuûa mình, ñoàng • 16-17/9: Cuoäc taán coâng thöù ba vaø laø
markka – coù nghóa laø ñoàng markka seõ chính yeáu. Naïn ñaàu cô baét ñaàu choáng
ñöôïc xaùc ñònh treân thò tröôøng hoái ñoaùi laïi ñoàng Baûng Anh, daãn ñeán nhöõng maát
khoâng coù söï can thieäp cuûa ngaân haøng

Chapter 21
maùt to lôùn nguoàn döï tröõ cuûa Ngaân haøng hôn. Keát quaû boû phieáu thaéng, tuy sít sao,
Anh Quoác. Ngaân haøng Anh Quoác taêng nhöng ñöôïc xem nhö laø daáu hieäu cho
möùc laõi suaát qua ñeâm töø 10% leân 15%. thaáy tình hình toài teä coù theå qua ñi, vaø
Tuy nhieân, ñaàu cô vaãn tieáp tuïc choáng laïi cuoái cuøng hieäp öôùc seõ ñöôïc taát caû caùc
caû ñoàng baûng laãn ñoàng lira (duø coù phaù thaønh vieân EU chaáp thuaän.
giaù tröôùc ñoù). Caû Anh vaø YÙ tuyeân boá
• 23-28/9. Naïn ñaàu cô choáng laïi ñoàng
taïm thôøi ngöng tham gia vaøo ERM.
quan buoäc Ngaân haøng Phaùp Quoác phaûi
Nhöõng tuaàn sau ñoù, ñoàng tieàn cuûa caû hai
taêng laõi suaát ngaén haïn cuûa mình leân
nöôùc ñeàu giaûm giaù khoaûng 15% so vôùi
2,5%. Nhaèm baûo veä möùc ngang baèng
ñoàng DM.
maø khoâng phaûi caàu cöùu vaøo caùc möùc laõi
• 16-17/9. Khi ñoàng lira vaø ñoàng baûng suaát ngaén haïn raát cao, caû Ireland vaø Taây
khoâng coøn thuoäc ERM, söï taán coâng laïi Ban Nha ñeàu thieát laäp laïi nhöõng bieän
chuyeån sang nhöõng ñoàng tieàn khaùc. phaùp kieåm soaùt voán.
Nhaèm duy trì möùc ngang baèng, Thuïy
• Heát thaùng 9. Cuoäc khuûng hoaûng keát
Ñieån taêng möùc laõi suaát qua ñeâm leân ñeán
thuùc. Hai nöôùc Anh vaø YÙ ñaõ rôøi boû ERM
500%! Coøn Ireland laø 300%. Taây Ban
vaø cho pheùp ñoàng tieàn cuûa hoï giaûm giaù.
Nha quyeát ñònh ôû laïi vôùi ERM, nhöng
Taây Ban Nha vaãn coøn trong phaïm vi
phaù giaù 5%.
cuûa ERM nhöng chæ sau khi ñaõ coù moät
• 20/9. Trong moät cuoäc tröng caàu daân yù, laàn phaù giaù. Nhöõng nöôùc khaùc ñeán nay
hieäp öôùc Maastricht ñöôïc caùc cöû tri vaãn duy trì möùc ngang baèng cuûa mình
Phaùp boû phieáu thuaän moät caùch sít sao nhöng vôùi moät soá thì caùi giaù phaûi traû laø
(hieäp öôùc qui ñònh thôøi gian cho vieäc nhöõng maát maùt döï tröõ to lôùn.
chuyeån ñoåi thaønh moät ñoàng tieàn chung).
Moät keát quaû boû phieáu ngöôïc laïi leõ ra ñaõ
laøm cho cuoäc khuûng hoaûng caêng thaúng Nguoàn: Toaøn caûnh Kinh teá Theá giôùi, 10/1923
21–3 CHOÏN LÖÏA GIÖÕA CAÙC CHEÁ ÑOÄ TYÛ GIAÙ HOÁI ÑOAÙI
Chuùng ta quay laïi nhöõng caâu hoûi khôûi ñaàu chöông 21: Caùc nöôùc neân
choïn tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh hay linh hoaït? Möùc tyû giaù linh hoaït
chieám öu theá trong nhöõng tình huoáng naøo, vaø trong nhöõng tình
huoáng naøo khaùc thì möùc tyû giaù coá ñònh chieám öu theá?
Döïa treân neàn taûng kinh teá hoïc vó moâ, nhöõng gì chuùng ta xem xeùt
cho ñeán luùc naøy ñeàu coù khuynh höôùng uûng hoä tyû giaù hoái ñoaùi linh
hoaït. Ñuùng laø trong trung haïn, tyû giaù hoái ñoaùi thöïc coù theå ñieàu
chænh ngay caû khi tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa laø coá ñònh. Nhöng
caùc chính phuû cuõng quan taâm ñeán ñieàu gì xaûy ra trong ngaén haïn, vaø
trong ngaén haïn, tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït roõ raøng laø chieám öu theá:

Chapter 21
Döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, moät nöôùc töø boû vieäc kieåm soaùt
khoâng chæ ñoái vôùi tyû giaù hoái ñoaùi maø coøn – ít nhaát laø trong ñieàu kieän
voán löu ñoäng hoaøn haûo – ñoái vôùi möùc laõi suaát cuûa mình. Laøm theá
naøo vieäc töø boû khoâng chæ moät maø caû hai coâng cuï vó moâ coù theå laø
moät yù töôûng toát ñöôïc?
Laäp luaän naøy coù theå toû ra thuyeát phuïc. Theá thì taïi sao vaãn coøn
nhieàu nhaø kinh teá hoïc öa chuoäng cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh?
Coù ba lyù do:
• Cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït cuõng coù nhöõng vaán ñeà cuûa
chính noù.
• Trong moät soá tröôøng hôïp chi phí cuûa cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá
ñònh coù theå khoâng cao ñeán nhö vaäy.
• Trong moät soá tröôøng hôïp, lôïi ích cuûa cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá
ñònh coù theå lôùn.
Chuùng ta haõy cuøng xem xeùt töøng laäp luaän naøy.
Nhöõng vaán ñeà cuûa tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït
Xem Hình 20-1
Theo moâ hình chuùng ta ñaõ trieån khai ôû chöông 20, coù moät moái
quan heä ñôn giaûn giöõa laõi suaát vaø tyû giaù hoái ñoaùi: möùc laõi suaát
caøng thaáp, thì tyû giaù hoái ñoaùi caøng cao. Ñieàu naøy haøm yù raèng moät
nöôùc neáu muoán duy trì möùc tyû giaù hoái ñoaùi oån ñònh thì ñôn giaûn
laø phaûi giöõ cho möùc laõi suaát cuûa mình gaàn baèng laõi suaát nöôùc
ngoaøi. Moät nöôùc muoán ñaït ñöôïc moät möùc giaûm giaù ñònh tröôùc, thì
ñôn giaûn laø phaûi haï laõi suaát moät möùc vöøa ñuùng.
Treân thöïc teá, moái quan heä giöõa laõi suaát vaø tyû giaù hoái ñoaùi
khoâng ñôn giaûn nhö vaäy. Tyû giaù hoái ñoaùi thay ñoåi ngay caû khi
khoâng coù nhöõng thay ñoåi laõi suaát. Thoâng thöôøng khoù coù theå tieân
ñoaùn ñöôïc taàm côõ taùc ñoäng cuûa moät möùc giaûm laõi suaát cho tröôùc
ñoái vôùi tyû giaù hoái ñoaùi, khieán cho chính saùch tieàn teä khoù ñaït ñöôïc
keát quaû mong muoán hôn. Muoán bieát taïi sao, chuùng ta quay laïi
ñieàu kieän ngang baèng laõi suaát (phöông trình 18.2)
 1 
1 + it =   1 + i t* E te+1
( )( )
 Et 

Chapter 21
ta vieát laïi nhö sau

1 + i t* e
Et = E t +1 (21.6)
1 + it
Laáy kyø haïn laø moät naêm. Tyû giaù hoái ñoaùi naêm nay phuï thuoäc
vaøo möùc laõi suaát trong nöôùc, möùc laõi suaát nöôùc ngoaøi, vaø tyû giaù
hoái ñoaùi kyø voïng ñoái vôùi naêm tôùi. Chuùng ta giaû ñònh ôû chöông 20
raèng tyû giaù hoái ñoaùi kyø voïng naêm tôùi E te+ 1 laø khoâng ñoåi. Nhöng
( )
ñaây laø moät söï ñôn giaûn hoùa. Tyû giaù hoái ñoaùi kyø voïng sau moät
naêm (moät naêm keå töø baây giôø) thay ñoåi. Baèng caùch söû duïng
phöông trình (21.6) cho naêm tôùi, thì roõ raøng laø tyû giaù hoái ñoaùi sau
moät naêm seõ phuï thuoäc vaøo laõi suaát trong nöôùc vaø laõi suaát nöôùc
ngoaøi kyø voïng ñoái vôùi naêm tôùi, vaø phuï thuoäc vaøo tyû giaù hoái ñoaùi
kyø voïng sau hai naêm tính töø baây giôø, vaø cöù tieáp tuïc nhö vaäy. Do
Chuù yù söï töông ñoàng vôùi
ñoù, baát kyø thay ñoåi naøo trong nhöõng kyø voïng veà laõi suaát trong
giaù coå phieáu: giaù coå phieáu nöôùc vaø laõi suaát nöôùc ngoaøi trong hieän taïi vaø töông lai, cuõng nhö
phuï thuoäc vaøo möùc coå töùc nhöõng thay ñoåi trong tyû giaù hoái ñoaùi kyø voïng ôû töông lai xa hôn,
vaø laõi suaát hieän taïi, vaø giaù ñeàu seõ aûnh höôûng ñeán tyû giaù hoái ñoaùi hieän taïi. Laäp luaän naøy
coå phieáu kyø voïng naêm tôùi. ñöôïc khai thaùc kyõ hôn ôû phaàn phuï luïc cuûa chöông naøy, voán taäp
Giaù coå phieáu kyø voïng naêm
tôùi phuï thuoäc vaøo coå töùc vaø
trung vaøo nhöõng thay ñoåi cuûa tyû giaù hoái ñoaùi döôùi cheá ñoä tyû giaù
laõi suaát kyø voïng cuûa naêm linh hoaït. Tuy caùc chi tieát ñöa vaøo phaàn phuï luïc thì toát hôn nhöng
tôùi, cuõng nhö giaù coå phieáu ôû ñaây ta coù theå neâu ra hai keát luaän ñôn giaûn vaø cô baûn sau ñaây:
kyø voïng hai naêm sau tính
töø luùc naøy. Vaø cöù nhö vaäy, • Tyû giaù hoái ñoaùi coù theå thay ñoåi vì nhieàu lyù do khaùc ngoaøi nhöõng
söï töông ñoàng naøy khoâng
coù gì laø söï truøng hôïp ngaãu
thay ñoåi cuûa laõi suaát trong nöôùc hieän taïi.
nhieân: gioáng nhö giaù coå
phieáu, tyû giaù hoái ñoaùi phuï • Taùc ñoäng cuûa thay ñoåi laõi suaát trong nöôùc hieän taïi ñoái vôùi tyû giaù
thuoäc vaøo nhöõng ñieàu kieän hoái ñoaùi tuøy thuoäc raát nhieàu vaøo vieäc laõi suaát thay ñoåi aûnh
hieän taïi vaø nhöõng ñieàu höôûng nhö theá naøo ñoái vôùi nhöõng kyø voïng veà laõi suaát töông lai.
kieän kyø voïng töông lai.
Toùm laïi, döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït, tyû giaù hoái ñoaùi coù
theå thay ñoåi vì nhieàu nguyeân nhaân, taïo ra nhöõng thay ñoåi lôùn trong
tyû giaù hoái ñoaùi thöïc vaø nhöõng bieán ñoäng lôùn trong saûn löôïng. Vieäc
bình oån tyû giaù hoái ñoaùi ñoøi hoûi nhöõng thay ñoåi maïnh trong laõi suaát;
baûn thaân laõi suaát thay ñoåi maïnh coù theå daãn ñeán nhöõng bieán ñoäng
lôùn trong saûn löôïng. Do vaäy, vieäc kieåm soaùt neàn kinh teá döôùi
cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït laø khoù hôn raát nhieàu so vôùi nhöõng
gì chuùng ta neâu ra ôû chöông 20. Noùi caùch khaùc, lôïi ích cuûa cheá ñoä tyû
giaù hoái ñoaùi linh hoaït coù theå nhoû hôn so vôùi nhöõng gì maø laäp luaän
tröôùc ñaây cuûa chuùng ta neâu ra.

Chapter 21
Chi phí Thaáp cuûa Tyû giaù Hoái ñoaùi Coá ñònh
Chi phí cuûa cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh coù theå cuõng thaáp hôn
möùc maø laäp luaän tröôùc ñaây cuûa chuùng ta neâu ra. Ñuùng laø, caùc nöôùc
hoaït ñoäng döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh buoäc phaûi coù cuøng
möùc laõi suaát. Nhöng phí toån cuûa raøng buoäc naøy ñeán möùc naøo? Neáu
caùc nöôùc ñoái maët vôùi caùc vaán ñeà kinh teá vó moâ vaø nhöõng cuù soác
töông ñoái nhö nhau, thì ngay töø ñaàu ñuùng lyù ra hoï cuõng phaûi choïn
nhöõng chính saùch töông töï nhau. Vieäc baét buoäc caùc nöôùc coù cuøng
moät chính saùch tieàn teä nhö nhau coù theå khoâng haún laø moät raøng buoäc.
Laäp luaän naøy ñaõ ñöôïc Robert Mundell khai thaùc. OÂng xem xeùt
nhöõng ñieàu kieän theo ñoù moät boä phaän caùc nöôùc coù theå muoán hoaït
ñoäng theo tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh, hoaëc thaäm chí aùp duïng moät ñoàng
tieàn chung. Mundell laäp luaän raèng, ñeå caùc nöôùc hình thaønh ñöôïc
moät khu vöïc tieàn teä toái öu, thì caùc nöôùc naøy caàn phaûi thoûa maõn
Mundell ôû ñaây cuõng chính moät trong hai ñieàu kieän sau:
laø ngöôøi ñaõ xaây döïng moâ
hình Mundell–Fleming maø • Hoï phaûi traûi qua nhöõng cuù soác töông töï. Chuùng ta vöøa thaáy lyù leõ
chuùng ta ñaõ thaáy ôû chöông bieän minh cho ñieàu naøy: neáu coù nhöõng cuù soác töông töï, thì duø
20.
sao ñuùng lyù ra hoï cuõng phaûi choïn chính saùch töông ñoái nhö
nhau.
• Hoaëc neáu traûi qua nhöõng cuù soác khaùc nhau, thì caùc nöôùc phaûi
coù tính löu ñoäng cuûa caùc nhaân toá saûn xuaát cao. Ví duï, neáu coâng
nhaân muoán di chuyeån töø nhöõng nöôùc coù hoaït ñoäng kinh teá yeáu
keùm sang caùc nöôùc coù hoaït ñoäng kinh teá toát, thì khoâng phaûi
chính saùch kinh teá vó moâ maø chính söï löu ñoäng caùc nhaân toá saûn
xuaát môùi coù theå cho pheùp moät nöôùc ñieàu chænh tröôùc caùc cuù
soác. Tyû giaù hoái ñoaùi laø khoâng caàn thieát trong ñieàu kieän naøy.
Moãi tieåu bang coù theå coù
ñoàng tieàn cuûa rieâng mình
vaø thaû noåi chuùng so vôùi caùc Theo sau phaân tích cuûa Mundell, haàu heát caùc nhaø kinh teá hoïc tin
ñoàng tieàn cuûa tieåu bang raèng khu vöïc ñoàng tieàn chung bao goàm 50 tieåu bang cuûa Myõ laø gaàn
khaùc. Nhöng tröôøng hôïp gioáng vôùi moät khu vöïc tieàn teä toái öu. Ñuùng laø ñieàu kieän thöù nhaát
naøy khoâng xaûy ra: Myõ laø
khoâng ñöôïc thoûa maõn: töøng tieåu bang chòu caùc cuù soác khaùc nhau. So
moät khu vöïc ñoàng tieàn
chung, vôùi moät ñoàng tieàn, vôùi phaàn coøn laïi cuûa Myõ, tieåu bang California bò aûnh höôûng nhieàu
ñoù laø ñoàng ñoâ la. hôn raát nhieàu bôûi söï chuyeån dòch caàu töø Chaâu AÙ; tieåu bang Texas
bò aûnh höôûng nhieàu hôn raát nhieàu bôûi nhöõng gì xaûy ra vôùi giaù daàu;
vaø v.v…. Nhöng ñieàu kieän thöù hai haàu nhö ñöôïc thoûa maõn. Söï löu
ñoäng cuûa lao ñoäng qua caùc tieåu bang nöôùc Myõ laø raát ñaùng keå. Khi

Chapter 21
moät tieåu bang hoaït ñoäng kinh teá toài, thì lao ñoäng seõ ñi khoûi tieåu
bang naøy. khi hoaït ñoäng toát, lao ñoäng di chuyeån ñeán. Tyû leä thaát
nghieäp cuûa tieåu bang nhanh choùng quay trôû laïi möùc bình thöôøng,
khoâng phaûi do chính saùch kinh teá vó moâ caáp tieåu bang maø laø do söï
löu ñoäng cuûa lao ñoäng.
Nhöõng Lôïi ích cuûa Tyû giaù Hoái ñoaùi Coá ñònh
Cuoái cuøng, caùc heä thoáng tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh coù vaøi lôïi ích
tieàm naêng:
• Thöù nhaát, vieäc hoaït ñoäng döôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh
giuùp ñôn giaûn hoùa “cuoäc ñôøi” cuûa caùc coâng ty. Caùc coâng ty coù
theå suy nghó veà vieäc ñaët nhaø maùy ôû ñaâu vaø laøm theá naøo ñeå taêng
doanh soá maø khoâng phaûi lo laéng gì ñeán nhöõng bieán ñoäng to lôùn
coù theå xaûy ra ñoái vôùi tyû giaù hoái ñoaùi. Nhöõng öu ñieåm naøy trôû
neân raát roõ raøng khi caùc nöôùc quyeát ñònh khoâng chæ coá ñònh tyû giaù
hoái ñoaùi song phöông, maø coøn tieán thaúng ñeán vieäc aùp duïng moät
ñoàng tieàn chung. Vôùi taát caû caùc tieåu bang cuûa Myõ, lôïi ích ñoái
vôùi caùc coâng ty vaø ngöôøi tieâu duøng do coù chung moät ñoàng tieàn laø
roõ reät; haõy nghó xem cuoäc ñôøi naøy seõ phöùc taïp nhö theá naøo neáu
baïn phaûi ñoåi ñoàng tieàn moãi khi qua bieân giôùi moät tieåu bang.
Ñieàu naøy cuõng ñuùng vôùi nhöõng khu vöïc ñoàng tieàn chung
quan troïng môùi thieát laäp, nhö khu vöïc ñoàng Euro (hoäp Vó moâ
Toaøn caàu “Ñoàng Euro: Lòch söû Toùm löôïc” cho baïn thaáy quaù
trình lòch söû toùm löôïc cuûa ñoàng Euro, vaø moät vieãn caûnh veà
nhöõng gì seõ ñeán). Moät baùo caùo cuûa UÛy Ban Chaâu AÂu öôùc löôïng
raèng vieäc söû duïng ñoàng Euro seõ loaïi boû nhöõng giao dòch ngoaïi
hoái trong phaïm vi khu vöïc ñoàng Euro vaø seõ tieát kieäm ñöôïc
0,5% toång GDP cuûa nhöõng nöôùc naøy. Tính theo hieäu quaû ñöôïc
caûi thieän, thì nhöõng ích lôïi cuûa ñoàng Euro coù khaû naêng lôùn hôn
raát nhieàu so vôùi lôïi ích cuûa vieäc haï thaáp chi phí giao dòch. Khi
giaù ñöôïc nieâm yeát theo cuøng moät ñoàng tieàn, ngöôøi mua seõ deã so
saùnh caùc giaù hôn, vaø söï caïnh tranh giöõa caùc coâng ty gia taêng, coù
lôïi cho ngöôøi tieâu duøng. Ñaõ coù moät soá baèng chöùng cho thaáy
ñieàu naøy ñang xaûy ra ôû Chaâu AÂu. Ví duï khi mua xe hôi, ngöôøi
tieâu duøng Chaâu AÂu giôø ñaây ñang tìm kieám möùc giaù thaáp nhaát ôû
khaép nôi trong khu vöïc ñoàng Euro. Ñieàu naøy ñaõ laøm cho giaù xe
hôi giaûm ñi ôû nhieàu nöôùc.

Chapter 21
• Thöù hai, coù nhöõng tröôøng hôïp moät nöôùc thaät söï muoán haïn cheá
khaû naêng söû duïng chính saùch tieàn teä cuûa mình. Chuùng ta seõ
xem xeùt chi tieát hôn laäp luaän naøy ôû chöông 23 – trong chöông
23 chuùng ta seõ xem xeùt tính ñoäng (dynamics) cuûa sieâu laïm phaùt
– vaø ôû chöông 26 – ôû chöông 26 chuùng ta xem xeùt chính saùch
tieàn teä toång quaùt – tuy vaäy, baûn chaát cuûa laäp luaän naøy laø ñôn
giaûn:
Ñoàng Euro: Lòch söû Toùm löôïc
• Khi Lieân minh Chaâu AÂu aên möøng sinh choïn teân cho ñoàng tieàn chung môùi naøy.
nhaät laàn thöù 30 cuûa mình vaøo naêm 1988, Ngöôøi phaùp muoán goïi laø “Ecu” (ñôn vò
nhieàu chính phuû keát luaän raèng ñaõ ñeán tieàn teä Chaâu AÂu), ñaây cuõng laø teân cuûa
luùc laäp keá hoaïch cho vieäc tieán tôùi moät moät ñoàng tieàn xöa cuõ cuûa Phaùp. Nhöng
ñoàng tieàn chung. Hoï yeâu caàu oâng caùc ñoái taùc cuûa hoï laïi muoán caùi teân
Jacques Delors, chuû tòch cuûa Lieân minh Euro, vaø teân naøy ñöôïc aùp duïng vaøo naêm
Chaâu AÂu, chuaån bò moät baûn baùo caùo ñeå 1995.
trình baøy vaøo thaùng 6/1989.
Baùo caùo ñeà nghò tieán tôùi moät Lieân • Ñoàng thôøi, caùc nöôùc EU toå chöùc tröng
minh Tieàn Teä Chaâu AÂu (EMU) theo ba caàu daân yù veà vieäc hoï coù neân chaáp nhaän
giai ñoaïn: Giai ñoaïn I goàm vieäc baûi boû vaø thöïc hieän Hieäp öôùc Maastricht hay
caùc hình thöùc kieåm soaùt voán. Giai ñoaïn khoâng. Ñöôïc ñaøm phaùn naêm 1991, hieäp
II laø coá ñònh caùc möùc ngang baèng, tröø öôùc naøy ñeà ra nhöõng ñieàu kieän gia nhaäp
“nhöõng tröôøng hôïp ñaëc bieät”. Giai ñoaïn EMU. Ba ñieàu kieän quan troïng laø laïm
III laø söû duïng moät ñoàng tieàn duy nhaát. phaùt thaáp, thaâm huït ngaân saùch döôùi 3%,
vaø moät möùc nôï nhaø nöôùc döôùi 60%.
• Thaùng 7/1990, giai ñoaïn I ñöôïc thöïc Hieäp öôùc naøy khoâng phoå bieán laém, vaø ôû
hieän. Giai ñoaïn hai baét ñaàu naêm 1994, moät soá nöôùc, keát quaû boû phieáu laø raát sít
sau khi cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái sao. ÔÛ Phaùp, hieäp öôùc ñöôïc thoâng qua
ñoaùi töø 1992 ñeán 1993 ñaõ laéng xuoáng. chæ vôùi 51% phieáu thuaän. ÔÛ Ñan Maïch,
Moät ñònh cheá môùi, Toå chöùc Tieàn teä hieäp öôùc bò baùc boû.
Chaâu AÂu (EMI), ñöôïc thieát laäp nhaèm
giaûi quyeát caû nhöõng chi tieát cuûa quaù • Naêm 1996 ñeán 1997, tình hình coù veû nhö
trình chuyeån ñoåi laãn caùc nguyeân taéc cuûa theå laø chaúng coù maáy nöôùc Chaâu AÂu seõ
cheá ñoä môùi. Coù moät quyeát ñònh nhoû thoûa maõn nhöõng ñieàu kieän cuûa hieäp öôùc
nhöng ñaëc tröng lieân quan ñeán vieäc Maastricht. Nhöng nhieàu nöôùc ñaõ söû

Chapter 21
duïng caùc bieän phaùp quyeát lieät nhaèm AÂu môùi thieát laäp (ECB), ñaët truï sôû ôû
giaûm thaâm huït ngaân saùch. Khi ñeán thôøi Frankfurt, trôû neân chòu traùch nhieäm veà
ñieåm quyeát ñònh nöôùc naøo seõ laø thaønh chính saùch tieàn teä ñoái vôùi khu vöïc ñoàng
vieân khu vöïc cuûa ñoàng Euro vaøo thaùng Euro. Keá hoaïch laø phaûi maát ba naêm tính
5/1998, thì coù 11 nöôùc ñaït yeâu caàu: AÙo, töø naêm 1999 ñeå ñaït ñöôïc söï chuyeån ñoåi
Bæ, Phaàn Lan, Phaùp, Ñöùc, YÙ, Ai Len, hoaøn toaøn sang ñoàng Euro. Maëc duø
Luxembourg, Haø Lan, Boà Ñaøo Nha, vaø ñoàng Euro ñaõ hieän höõu nhö laø moät ñôn
Taây Ban Nha. Anh, Ñan Maïch vaø Thuïy vò tính toaùn, nhöng caùc ñoàng tieàn ñuùc vaø
Ñieån quyeát ñònh khoâng gia nhaäp, ít ra laø giaáy baïc ngaân haøng cuûa ñoàng Euro seõ
ngay töø ban ñaàu. Coøn Hy Laïp khoâng ñaït khoâng ñöôïc phaùt haønh cho ñeán thaùng
yeâu caàu. 1/2002. Caùc ñoàng tieàn quoác gia vaø ñoàng
Euro seõ cuøng löu haønh cho ñeán treã nhaát
• Giai ñoaïn III baét ñaàu vaøo thaùng 1/1999. laø thaùng 7/2002, taïi thôøi ñieåm naøy caùc
Caùc möùc ngang baèng giöõa 11 ñoàng tieàn ñoàng tieàn quoác gia seõ ñöôïc chaám döùt
vaø ñoàng Euro ñöôïc coá ñònh “khoâng theå löu haønh. Chaâu AÂu luùc baáy giôø seõ thaät
huûy boû”. Ngaân haøng Trung öông Chaâu söï laø moät khu vöïc ñoàng tieàn chung.
Laáy moät nöôùc töøng coù laïm phaùt raát cao trong thôøi gian gaàn ñaây
laøm ví duï. Chaúng haïn, coù theå do nöôùc naøy khoâng coù khaû naêng taøi
trôï cho thaâm huït ngaân saùch baèng baát kyø phöông tieän naøo khaùc ngoaøi
vieäc in tieàn, daãn ñeán taêng tröôûng maïnh löôïng tieàn vaø laïm phaùt cao.
Giaû söû nöôùc naøy quyeát ñònh giaûm möùc taêng tieàn vaø laïm phaùt. Moät
caùch ñeå nöôùc naøy thuyeát phuïc caùc thò tröôøng taøi chính veà söï nghieâm
tuùc trong vieäc giaûm möùc taêng tieàn ñoù laø phaûi coá ñònh tyû giaù hoái
ñoaùi: luùc naøy söï caàn thieát phaûi söû duïng cung tieàn ñeå duy trì möùc
ngang baèng trôû thaønh raøng buoäc ñoái vôùi giôùi chöùc tieàn teä. Moät khi
caùc thò tröôøng taøi chính kyø voïng möùc ngang baèng ñöôïc duy trì, thì
hoï seõ khoâng coøn lo laéng veà vieäc taêng tröôûng tieàn seõ ñöôïc söû duïng
ñeå taøi trôï cho thaâm huït ngaân saùch.
Chuù yù ñieàu kieän boå sung “moät khi caùc thò tröôøng taøi chính kyø
voïng möùc ngang baèng seõ ñöôïc duy trì”. Vieäc coá ñònh tyû giaù hoái ñoaùi
khoâng phaûi laø moät giaûi phaùp thaàn kyø. Nöôùc naøy caàn phaûi thuyeát
phuïc nhöõng ngöôøi tham gia trong thò tröôøng taøi chính raèng tyû giaù hoái
ñoaùi khoâng chæ coá ñònh ngaøy hoâm nay, maø seõ ñöôïc coá ñònh caû trong
töông lai. Ñieàu naøy bao haøm hai yù:
Vieäc coá ñònh tyû giaù hoái ñoaùi phaûi laø moät phaàn cuûa moät giaûi phaùp
troïn goùi kinh teá vó moâ toång quaùt hôn. Vieäc coá ñònh tyû giaù hoái ñoaùi
trong khi tieáp tuïc coù thaâm huït ngaân saùch to lôùn seõ chæ thuyeát phuïc

Chapter 21
caùc thò tröôøng taøi chính tin raèng söï gia taêng löôïng tieàn seõ baét ñaàu trôû
laïi vaø seõ sôùm coù phaù giaù.
Vieäc taïo ra khoù khaên moät caùch töôïng tröng hay treân phöông
dieän kyõ thuaät chuyeân moân, ñoái vôùi söï thay ñoåi möùc ngang baèng
cuõng toû ra höõu ích. Vôùi muïc tieâu naøy, nhieàu nöôùc ñaõ aùp duïng moät
cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi ñöôïc bieát ñeán nhö laø moät cô cheá hoäi ñoàng
tieàn teä – currency board. Theo cô cheá hoäi ñoàng tieàn teä moät ngaân
haøng trung öông luùc naøo cuõng saün saøng mua hay baùn ngoaïi teä taïi
moät möùc tyû giaù hoái ñoaùi chính thöùc; hôn nöõa, ngaân haøng trung öông
Ñaây laø nhöõng gì xaûy ra ôû khoâng theå tham gia vaøo nhöõng hoaït ñoäng thò tröôøng môû, ñoù laø mua
Nga naêm 1998. (Trong
hay baùn traùi phieáu chính phuû. Cô cheá hoäi ñoàng tieàn teä khaù phoå bieán
chöông 24 seõ trình baøy chi
tieát hôn veà vaán ñeà naøy). trong nhöõng naêm 1990. Ví duï, töø naêm 1991, AÙc-hen-ti-na ñaõ aùp
duïng cô cheá hoäi ñoàng tieàn teä, vôùi moät möùc ngang baèng raát töôïng
tröng laø moät ñoàng ñoâ la baèng vôùi moät ñoàng peso AÙc-hen-ti-na. Ñoái
vôùi baát kyø chính phuû naøo, vieäc töø boû cô cheá hoäi ñoàng tieàn teä vaø thay
ñoåi möùc ngang baèng seõ bò xem laø moät thaát baïi lôùn, do ñoù ít coù khaû
naêng chính phuû seõ muoán phaù giaù.
Toùm laïi:
• Ñoái vôùi nhöõng nöôùc hoäi nhaäp ôû möùc ñoä cao, vieäc aùp duïng tyû giaù
hoái ñoaùi coá ñònh coù theå mang laïi nhöõng lôïi ích to lôùn. Neáu nhö
vaäy, vieäc caùc nöôùc naøy tieáp tuïc tieán ñeán aùp duïng moät ñoàng tieàn
chung laø hôïp lyù. Ñieàu naøy khoâng chæ laøm taêng lôïi ích cuûa tyû giaù
hoái ñoaùi coá ñònh, maø coøn loaïi boû ruûi ro khuûng hoaûng tyû giaù hoái
ñoaùi. Tuy nhieân, neân nhôù raèng, neáu nhöõng ñieàu kieän cuûa
Mundell khoâng ñöôïc thoûa maõn, caùi giaù phaûi traû veà maët kinh teá
vó moâ coù theå raát lôùn.
Ñaây laø lyù do taïi sao khoâng phaûi taát caû caùc nhaø kinh teá hoïc
ñeàu cho raèng ñoàng Euro laø moät yù töôûng toát ñeïp ñeán nhö vaäy ñoái
vôùi Chaâu AÂu. Nhöõng lôïi ích tieàm naêng laø raát lôùn. Nhöng chi phí
tieàm naêng cuõng lôùn khoâng keùm. Lyù do laø khoâng coù moät ñieàu
kieän naøo cuûa Mundell coù veû ñöôïc thoûa maõn. Maëc duø töông lai
coù theå khaùc ñi, nhöng caùc nöôùc Chaâu AÂu ñaõ traûi qua nhöõng
cuù soác khaùc nhau trong quaù khöù; haõy nhôù laïi vieäc nöôùc Ñöùc taùi
thoáng nhaát, vaø nhöõng taùc ñoäng cuûa noù ñoái vôùi nöôùc Ñöùc vaø caùc
nöôùc Chaâu AÂu khaùc nhau nhö theá naøo. Tính löu ñoäng cuûa lao
ñoäng raát thaáp ôû Chaâu AÂu, vaø coù khaû naêng vaãn tieáp tuïc thaáp nhö
vaäy. Lao ñoäng löu ñoäng trong phaïm vi moãi nöôùc Chaâu AÂu ít hôn

Chapter 21
raát nhieàu so vôùi trong phaïm vi nöôùc Myõ. Vôùi nhöõng khaùc bieät
veà ngoân ngöõ vaø vaên hoùa giöõa caùc nöôùc Chaâu AÂu, thì tính löu
ñoäng giöõa caùc nöôùc naøyraát coù theå seõ thaäm chí thaáp hôn.
• Ñoái vôùi caùc nöôùc phaûi thieát laäp hay taùi thieát laäp uy tín cuûa chính
saùch kinh teá vó moâ ñaùng tin caäy, moät cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá
ñònh cuõng coù theå höõu ích. Trong tröôøng hôïp naøy, vieäc söû duïng
moät cheá ñoä coù tính töôïng tröng cao nhö cô cheá hoäi ñoàng tieàn teä
laø hôïp lyù.
• Ñoái vôùi caùc nöôùc khaùc, vieäc thaû noåi tyû giaù hoái ñoaùi coù leõ hôïp lyù
hôn. Ñieàu naøy khoâng haøm yù laø boû maëc hoaøn toaøn tyû giaù hoái ñoaùi
trong boái caûnh chính saùch tieàn teä, maø coù nghóa laø saün saøng cho
pheùp tyû giaù hoái ñoaùi thay ñoåi theo thôøi gian, ñoàng thôøi söû duïng
laõi suaát vaø tyû giaù hoái ñoaùi nhaèm giaûm bôùt nhöõng bieán ñoäng
trong saûn löôïng.
TOÙM TAÉT
• Ngay caû vôùi cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá khoâng coù moät keá hoaïch naøo cho söï phaù
ñònh, caùc nöôùc vaãn coù theå ñieàu chænh tyû giaù nhö vaäy ngay töø ñaàu.
giaù hoái ñoaùi thöïc cuûa mình trong trung • Khi suy nghó veà tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh
haïn baèng caùch döïa vaøo nhöõng ñieàu chænh so vôùi tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït, baïn phaûi
möùc giaù. Tuy nhieân, vieäc ñieàu chænh coù nhôù boán nhoùm laäp luaän nhö sau:
theå keùo daøi vaø vaát vaû ñau khoå. Nhöõng
1. Tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït cho pheùp ngaân
ñieàu chænh tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa
haøng trung öông söû duïng caû laõi suaát laãn
treân nguyeân taéc coù theå cho pheùp neàn
tyû giaù hoái ñoaùi cho caùc muïc ñích kinh teá
kinh teá ñieàu chænh nhanh hôn, vaø laøm
vó moâ. Tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh vaø tính
giaûm söï vaát vaû ñau khoå.
löu ñoäng voán hoaøn haûo seõ trieät tieâu phaïm
• Khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi thöôøng baét vi söû duïng tyû giaù hoái ñoaùi hay laõi suaát.
ñaàu khi nhöõng ngöôøi tham gia thò tröôøng
taøi chính tin raèng moät ñoàng tieàn seõ sôùm 2. Tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït thöôøng ñi keøm
bò phaù giaù. Vieäc baûo veä möùc ngang baèng vôùi nhöõng bieán ñoäng lôùn trong möùc tyû
luùc naøy ñoøi hoûi caùc möùc laõi suaát raát cao, giaù, khieán cho ngaân haøng trung öông khoù
vôùi khaû naêng coù nhöõng taùc ñoäng baát lôïi bình oån neàn kinh teá.
lôùn veà maët chính saùch kinh teá vó moâ. 3. Tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh coù theå khoâng taïo
Nhöõng taùc ñoäng baát lôïi naøy coù theå buoäc ra chi phí cao neáu moät trong hai ñieàu
nöôùc sôû taïi phaûi phaù giaù, ngay caû khi hoï kieän ñöôïc thoûa maõn: caùc nöôùc ñang gaén
coá ñònh möùc tyû giaù hoái ñoaùi cuûa mình

Chapter 21
phaûi ñoái maët vôùi nhöõng cuù soác gaàn gioáng neáu caùc nöôùc khoâng chæ söû duïng tyû giaù
nhau. Hoaëc phaûi coù tính löu ñoäng cuûa lao hoái ñoaùi coá ñònh maø coøn söû duïng moät
ñoäng cao giöõa caùc nöôùc naøy. ñoàng tieàn chung. Tyû giaù hoái ñoaùi coá
ñònh cuõng coù theå giuùp chính phuû thieát
4. Cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh cuõng coù laäp hoaëc taùi thieát laäp uy tín cuûa mình
lôïi ích. Chuùng laøm giaûm caùc chi phí veà chính saùch kinh teá vó moâ ñaùng tin
giao dòch vaø caûi thieän tính hieäu quaû. caäy.
Nhöõng lôïi ích naøy thaäm chí lôùn hôn
NHÖÕNG THUAÄT NGÖÕ QUAN TROÏNG
• Baûn vò vaøng - gold standard, 405

• Taùi ñieàu chænh – realigment, 408
• Thaû noåi – float, 408
• Laõi suaát qua ñeâm - overnight interest rate, 409
• Khu vöïc tieàn teä toái öu - optimal currency area, 411
• Cô cheá hoäi ñoàng tieàn teä – currency board, 412
• Ñoàng Euro, 412
• Hieäp öôùc Maastricht, 412
• Ngaân haøng Trung öông Chaâu AÂu (ECB), 412

Fulbright Economics Teaching Program Macroeconomics Chapter 22, Pathologies:
High Unemployment
Phaàn môû roäng: CAÙC CAÊN BEÄNH
CHÖÔNG 22
CAÊN BEÄNH 1: TÌNH TRAÏNG
THAÁT NGHIEÄP CAO
Cho ñeán luùc naøy moät trong nhöõng chuû ñeà chính taäp saùch naøy ñeà
caäp ñeán ñoù laø duø traûi qua nhieàu bieán ñoäng ngaén haïn, nhöng theo thôøi
gian caùc neàn kinh teá ñeàu coù xu höôùng quay trôû laïi traïng thaùi bình
thöôøng.
Thoâng thöôøng, ñaây laø ñieàu thöïc söï seõ xaûy ra. Tuy nhieân, coù ñoâi
luùc, söï vieäc dieãn ra khaùc ñi. Coù moät söï suït giaûm maïnh vaø baát ngôø xaûy ra
trong saûn löôïng maø ñeå khoâi phuïc neàn kinh teá seõ phaûi maát nhieàu naêm.
Hoaëc tæ leä thaát nghieäp vaãn giöõ nguyeân ôû möùc raát cao trong moät thôøi gian
daøi. Hoaëc laïm phaùt seõ taêng tôùi möùc ñaëc bieät cao, cho ñeán khi coù nhöõng
bieän phaùp chính saùch quyeát lieät ñöôïc thöïc hieän ñeå haï thaáp laïm phaùt
xuoáng.
Nhöõng tình tieát naøy ñaët ra nhöõng caâu hoûi hieån nhieân. Nhöõng hieän
töôïng treân coù phaûi laø keát quaû cuûa nhöõng cuù soác maïnh baát lôïi khaùc
thöôøng khoâng? Coù phaûi chuùng laø keát quaû cuûa vieäc ñöa ra nhöõng chính
saùch sai laàm? Hay chuùng laø keát quaû cuûa söï thaát baïi cuûa cô cheá ñieàu
chænh thöôøng leä maø thoâng thöôøng seõ ñöa neàn kinh teá trôû laïi traïng thaùi
bình thöôøng? Ñaây laø nhöõng caâu hoûi chuùng ta seõ ñeà caäp ñeán trong chöông
naøy vaø hai chöông keá tieáp.
• Trong chöông naøy chuùng ta xem xeùt hai tröôøng hôïp thaát nghieäp cao,
cuoäc Ñaïi Suy thoaùi ôû Hoa kyø vaø thaát nghieäp cao ôû Taây Aâu ngaøy nay.
• Trong chöông 23, chuùng ta seõ nghieân cöùu tình traïng laïm phaùt cao, töø
sieâu laïm phaùt ôû Ñöùc trong thaäp nieân 1920 ñeán nhöõng ñôït laïm phaùt
cao ôû Chaâu Myõ La tinh vaøo cuoái thaäp nieân 1980.
• Trong chöông 24, chuùng ta seõ nghieân cöùu hai söï kieän kinh teá vó moâ
quan troïng trong thaäp nieân 1990: söï chuyeån tieáp töø keá hoaïch hoùa taäp
trung sang cô cheá thò tröôøng ôû Ñoâng Aâu, vaø khuûng hoaûng ôû Chaâu AÙ.
Olivier Blanchard 675 Ngöôøi dòch: Kim Thoa

High Unemployment
22-1 CUOÄC ÑAÏI SUY THOAÙI
Chuù yù: Soá lieäu veà thaát Vaøo naêm 1929, tyû leä thaát nghieäp cuûa Hoa kyø laø 3,2%. Ñeán naêm
nghieäp trong thôøi tröôùc 1933, tyû leä naøy ñaõ taêng leân ñeán 24,9%. Maõi 10 naêm sau, vaøo naêm 1942,
Chieán tranh Theá giôùi II tyû leä thaát nghieäp môùi giaûm xuoáng chæ coøn 4,7%. Cuoäc Ñaïi Suy thoaùi
coù chaát löôïng thaáp hôn so
naøy (duø khoâng coù moät ñònh nghóa chính xaùc ñöôïc hoaøn toaøn nhaát trí,
vôùi thôøi sau chieán tranh
theá giôùi thöù II. Vieäc so nhöng caùc nhaø kinh teá hoïc söû duïng töø suy thoaùi (depression) ñeå moâ taû
saùnh döõ lieäu giöõa caùc moät söï ñình treä (recession) naëng vaø keùo daøi) xaûy ra treân toaøn caàu. Tyû leä
quoác gia laø ñaëc bieät nguy thaát nghieäp trung bình töø naêm 1930 ñeán naêm 1938 laø 15,4% ôû Anh,
hieåm. 10,2% ôû Phaùp vaø 21,2 % ôû Ñöùc. Trong chöông naøy, toâi taäp trung vaøo
nhöõng gì ñaõ xaûy ra ôû Hoa Kyø, vaø ñeà caäp ñeán hai vaán ñeà: Nhöõng cuù soác
naøo laøm cho tyû leä thaát nghieäp taêng quaù nhanh vaø quaù cao nhö vaäy? Vaø
Ñeå xem moät nöôùc khaùc, taïi sao neàn Kinh teá Hoa Kyø phaûi maát hôn 10 naêm – coäng theâm cuoäc
haõy tìm ñoïc Baøi hoïc Ruùt Chieán Theá giôùi thöù hai - ñeå quay trôû laïi tình traïng thaát nghieäp thaáp?
ra töø Cuoäc Ñaïi Suy thoaùi
cuûa taùc giaû Peter Temin
Baûng 22-1 cho thaáy söï tieán trieån cuûa tyû leä thaát nghieäp, toác ñoä taêng
(Lessons from the Great
Depression) Cambridge, tröôûng saûn löôïng, chæ soá giaù tieâu duøng, vaø löôïng tieàn cuûa Hoa Kyø töø
MA: MIT Press, 1989). naêm 1929 ñeán naêm 1942. Taïm thôøi chæ taäp trung vaøo thaát nghieäp vaø saûn
löôïng, ta thaáy coù hai söï kieän noåi baät:
• Qui moâ vaø toác ñoä söï suït giaûm saûn löôïng ban ñaàu. Tyû leä taêng tröôûng
Töø phaàn 9-1: Luaät
Okun’s lieân keát söï thay trung bình haøng naêm töø naêm 1929 ñeán naêm 1932 laø moät con soá gaây
ñoåi cuûa tyû leä thaát nghieäp söûng soát −8,6%, laøm cho tyû leä thaát nghieäp taêng hôn 20% trong 4
vôùi söï bieán ñoåi cuûa taêng naêm.
tröôûng saûn löôïng ra khoûi • Ñoä daøi cuûa thôøi kyø khoâi phuïc. Tyû leä taêng tröôûng trung bình haøng
möùc bình thöôøng. ÔÛ Hoa
naêm töø naêm 1933 ñeán naêm 1941 laø cao ôû möùc 7,7%. Nhöng vaøo naêm
kyø ngaøy nay taêng tröôûng
saûn löôïng 1% treân möùc 1941, ngay tröôùc khi Hoa Kyø tham döï cuoäc Chieán Theá giôùi Thöù hai,
bình thöôøng trong moät tyû leä thaát nghieäp vaãn ñöùng ôû möùc 9,9%. (ÔÛ ñaây khoâng coù söï maâu
naêm seõ daãn ñeán giaûm tyû thuaãn, chæ laø moät söï öùng duïng quy luaät cuûa Okun: Moät giai ñoaïn daøi
leä thaát nghieäp khoaûn coù taêng tröôûng cao laø caàn thieát ñeå ñöa tyû leä thaát nghieäp cao giaûm
0,4%. Duøng Baûng 22-1,
xuoáng moät caùch ñeàu ñaën).
haõy tìm ra moái quan heä
ñònh löôïng naøy phuø hôïp
vôùi moái quan heä giöõa Söï suït giaûm chi tieâu
taêng tröôûng saûn löôïng vaø
thaát nghieäp töø naêm 1933 Caùc baøi baùo phoå thoâng thöôøng cho raèng Cuoäc Ñaïi Suy thoaùi laø do söï suïp
ñeán naêm 1941 nhö theá
naøo.
ñoå cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn vaøo naêm 1929 gaây neân. Noùi nhö vaäy laø
cöôøng ñieäu. Ñaõ coù moät söï ñình treä xaûy ra tröôùc khi coù söï suïp ñoå vaø veà
sau coù caùc nhaân toá khaùc ñoùng vai troø chính trong cuoäc Ñaïi Suy thoaùi.

High Unemployment
BAÛNG 22.1. Tyû leä thaát nghieäp, toác ñoä taêng tröôûng saûn löôïng, Möùc giaù vaø Löôïng
tieàn cuûa Hoa Kyø, 1929 - 1942.
Naêm Tyû leä Toác ñoä taêng tröôûng Möùc giaù Löôïng tieàn
thaát nghieäp (%) saûn löôïng (%) danh nghóa
1929 3,2 -9,8 100,0 26,4
1930 8,7 -7,6 97,4 25,4
1931 15,9 -14,7 88,8 23,6
1932 23,6 -1,8 79,7 19,4
1933 24,9 9,1 75,6 21,5
1934 21,7 9,9 78,1 25,5
1935 20,1 13,9 80,1 29,2
1936 16,9 5,3 80,9 30,3
1937 14,3 -5,0 83,8 30,0
1938 19,0 8,6 82,2 30,0
1939 17,2 8,5 81,0 33,6
1940 14,6 16,1 81,8 39,6
1941 9,9 12,9 85,9 46,5
1942 4,7 13,2 95,1 55,3
Nguoàn: Tyû leä thaát nghieäp: Series D85-86; Taêng tröôûng saûn löôïng: Taêng tröôûng
GNP (theo möùc giaù naêm 1958), Series F31; Möùc giaù: CPI (129 = 100), Series
E135; Löôïng tieàn: M1 (tyû ñoâ la), Series X414.Thoáng keâ lòch söû Hoa kyø, Boä
Thöông maïi Hoa kyø.
Tuy nhieân, söï suïp ñoå cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn coù moät yù nghóa quan
troïng. Thò tröôøng chöùng khoaùn ñaõ buøng noå trong giai ñoaïn1921 - 1929.
Löu yù söï gioáng nhau Giaù thò tröôøng chöùng khoaùn ñaõ taêng nhanh hôn möùc coå töùc cuûa caùc coâng
giöõa söï tieán trieån cuûa ty - vaø do vaäy tyû soá coå töùc/giaù ñaõ giaûm töø 6,5% trong naêm 1921 xuoáng
giaù chöùng khoaùn trong coøn 3,5% trong naêm 1929. Vaøo ngaøy 28/10/1929, chæ soá giaù thò tröôøng
thaäp nieân 1920 vaø
thaäp nieân 1990. Tyû soá
chöùng khoaùn ñaõ giaûm töø 298 ñieåm xuoáng coøn 260 ñieåm. Ngaøy hoâm sau
coå töùc/giaù laø 3,2% noù laïi tieáp tuïc giaûm xuoáng coøn 230. Nhö vaäy chæ trong hai ngaøy ñaõ giaûm
trong naêm 1991 vaø 23%, vaø giaûm 40% so vôùi ñænh cao vaøo ñaàu thaùng 9. Vaøo thaùng 11, chæ
1,4% vaøo cuoái naêm soá naøy giaûm xuoáng chæ coøn 198 ñieåm. Tieáp theo sau söï hoài phuïc cuûa thò
1998. (Xem Chöông
tröôøng chöùng khoaùn vaøo ñaàu naêm 1930 laø söï suït giaûm hôn nöõa cuûa giaù
15).
chöùng khoaùn khi möùc ñoä traàm troïng cuûa cuoäc khuûng hoaûng caøng trôû neân
roõ raøng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn.
Coù phaûi söï suïp ñoå vaøo thaùng 10 ñöôïc gaây neân bôûi moät söï nhaän thöùc ñoät
ngoät raèng moät cuoäc suy thoaùi saép dieãn ra? Caâu traû lôøi laø khoâng. Khoâng
coù baèng chöùng naøo trong caùc baûn tin töùc quan troïng trong thaùng 10 cho
thaáy laø coù. Nguoàn goác cuûa söï suïp ñoå gaàn nhö chaéc chaén laø do söï tan vôõ
cuûa bong boùng ñaàu cô. Nhöõng coå ñoâng ñaõ mua coå phieáu vôùi giaù cao vôùi
tieân ñoaùn giaù seõ taêng hôn nöõa hoang mang lo sôï vaø coá gaéng baùn ngay
nhöõng coå phieáu cuûa mình. Keát quaû laø laøm giaù giaûm maïnh.

High Unemployment
Xem laïi thaûo luaän veà Söï suïp ñoå naøy khoâng chæ laøm giaûm taøi saûn cuûa ngöôøi tieâu duøng maø coøn
coå töùc vaø giaù, vaø caùc laøm taêng söï khoâng chaéc chaén cuûa hoï. Bò roái loaïn bôûi söï suïp ñoå vaø caûm
bong boùng vaø söï suïp giaùc khoâng chaéc chaén veà töông lai, ngöôøi tieâu duøng vaø doanh nghieäp ñaõ
ñoå cuûa thò tröôøng
quyeát ñònh chôø xem söï vieäc seõ dieãn tieán ra sao vaø hoaõn vieäc mua haøng
chöùng khoaùn trong
phaàn 15-3. hoùa laâu beàn vaø haøng ñaàu tö. Ví duï, ñaõ coù söï suït giaûm maïnh trong vieäc
kinh doanh xe hôi - loaïi haøng coù theå deã daøng trì hoaõn – trong nhöõng
thaùng lieàn ngay sau söï suïp ñoå naøy. Saûn xuaát coâng nghieäp, tröôùc ñoù chæ
giaûm 1,8%, töø thaùng 8 ñeán thaùng 10/1929 ñaõ giaûm 9,8% töø thaùng 10 ñeán
thaùng 12 vaø giaûm theâm 24% töø thaùng 12/1929 ñeán 12/1930. Xeùt treân
khía caïnh moâ hình IS - LM trong Hình 22-1, söï suïp ñoå naøy ñaõ laøm dòch
chuyeån ñöôøng IS sang traùi, töø IS xuoáng IS', laøm giaûm maïnh saûn löôïng töø
Y xuoáng Y'.
Söï thu heïp cung tieàn danh nghóa
Khi chuùng ta moâ taû taùc ñoäng cuûa söï suït giaûm caàu haøng hoùa trong chöông
7, chuùng ta ñaõ chæ cho thaáy sau giai ñoaïn ñình treä ban ñaàu neàn kinh teá
quay trôû laïi möùc saûn löôïng töï nhieân trong kyø trung haïn nhö theá naøo. Cô
cheá hoaït ñoäng cuûa noù laø nhö sau:
Troïng taâm trong phaàn
7-5 laø aûnh höôûng cuûa • Saûn löôïng thaáp ñaõ daãn ñeán thaát nghieäp cao
moät söï suït giaûm trong • Thaát nghieäp cao daãn ñeán tieàn löông thaáp
chi tieâu chính phuû. • Tieàn löông thaáp daãn ñeán giaù thaáp
Nhöõng keát luaän leõ ra • Giaù thaáp laøm taêng löôïng tieàn thaät
seõ vaãn khoâng thay ñoåi
• Löôïng tieàn thaät cao laøm dòch chuyeån ñöôøng LM xuoáng döôùi vaø laøm
neáu nhö chuùng ta ñaõ coù
xem xeùt ñeán caùc aûnh taêng saûn löôïng.
höôûng cuûa giaûm tieâu
duøng, do giaûm taøi saûn Quaù trình naøy cöù tieáp tuïc cho ñeán khi saûn löôïng trôû laïi möùc saûn löôïng töï
hoaëc loøng tin tieâu duøng nhieân.
gaây ra.
Sau naêm 1929 cô cheá naøy coù hoaït ñoäng khoâng? Baïn coù theå thaáy töø Baûng
22-1 raèng saûn löôïng thaáp ñaõ daãn ñeán möùc giaù thaáp hôn trong nhöõng naêm
sau naêm 1929. Chæ soá giaù tieâu duøng ñaõ giaûm töø 100 trong naêm 1929
xuoáng coøn 75,6 trong naêm 1933, töùc giaûm 25% möùc giaù trong voøng 4
naêm. Nhöng phaàn coøn laïi cuûa cô cheá naøy ñaõ khoâng xaûy ra do 2 lyù do: (1)
Ñaõ coù söï giaûm maïnh löôïng tieàn danh nghóa, neân löôïng tieàn thöïc gaàn nhö
khoâng ñoåi; vaø (2) töï baûn thaân giaûm phaùt ñaõ coù nhöõng aûnh höôûng tai haïi,
daãn ñeán vieäc saûn löôïng bò giaûm hôn nöõa.

High Unemployment
Hình 22-1.
Ñaïi Suy thoaùi vaø
Laõi suaát danh nghóa, i

ñoà thò IS-LM: I

suïp ñoå thò tröôøng
chöùng khoaùn laø laøm
giaûm taøi saûn vaø
taêng söï khoâng chaéc
chaén, daãn ñeán
ñöôøng IS dòch chyeån
sang traùi.
Saûn löôïng, Y
Tröôùc heát chuùng ta haõy taäp trung vaøo söï suït giaûm trong cung tieàn danh
nghóa. Baûng 22-2 cho ta thaáy söï tieán trieån cuûa cung tieàn danh nghóa - caû
löôïng tieàn danh nghóa (ñöôïc ño löôøng baèng M1) vaø cô sôû tieàn teä (H) - töø
naêm 1929 ñeán naêm 1933. Noù cuõng cho thaáy söï tieán trieån cuûa heä soá nhaân
tieàn teä (M1/H) vaø löôïng tieàn thöïc (M1/P) vôùi P laø chæ soá giaù ngöôøi tieâu duøng.
Töø naêm 1929 ñeán naêm 1933, löôïng tieàn danh nghóa, M1, ñaõ giaûm töø 26,4
trieäu ñoâ la xuoáng coøn 19,4 trieäu ñoâ la, töùc giaûm 27%. Ñeå hieåu ñöôïc
nhöõng gì ñaõ xaûy ra, haõy nhôù laïi cô cheá cô baûn cuûa vieäc taïo ra tieàn:
Xem phaàn 4-3. Löôïng tieàn danh nghóa, M1 (Toång löôïng tieàn ñang löu thoâng vaø
caùc taøi khoaûn tieàn göûi), baèng cô sôû tieàn, H (tieàn maët + tieàn döï tröõ trong
ngaân haøng) - löôïng tieàn döï tröõ naøy do Ngaân haøng trung öông tröïc tieáp
kieåm soaùt - nhaân vôùi soá nhaân tieàn teä.
M1 = H x soá nhaân tieàn teä
Baûn thaân soá nhaân tieàn teä laïi phuï thuoäc vaøo löôïng tieàn döï tröõ cuûa caùc
ngaân haøng so vôùi tieàn göûi cuûa hoï, vaø tyû leä tieàn maët daân chuùng naém giöõ
laø bao nhieâu.
Nhôø raèng töø naêm 1929 ñeán naêm 1933, cô sôû tieàn teä H ñaõ taêng töø
Caùch xöû lyù coå ñieån laø 7,1 tyû ñoâ la leân 8,2 tyû ñoâ la. Ñieàu ñoù coù nghóa laø M1 giaûm khoâng phaûi laø
cuûa Milton Friedman vì cô sôû tieàn teä giaûm, maø ñuùng hôn laø do soá nhaân tieàn teä, M1/H, giaûm töø
vaø Anna Schwartz, 3,7 trong naêm 1929 xuoáng coøn 2,4 trong naêm 1933.
Lòch Söû Tieàn teä cuûa
Hoa Kyø, 1867 – 1960
Soá nhaân tieàn teä giaûm laø do thaát baïi cuûa ngaân haøng. Do saûn löôïng
(A Monetary History
of the United States) suït giaûm maïnh neân ngaøy caøng nhieàu ngöôøi ñi vay thaáy raèng hoï khoâng
Princeton UNiversity theå traû laïi nôï vay cho ngaân haøng, vaø ngaøy caøng nhieàu ngaân haøng trôû neân
Press, 1963). khoâng ñuû khaû naêng traû nôï vaø bò ñoùng cöûa. Caùc thaát baïi cuûa ngaân haøng
ñaõ taêng ñeàu ñaën trong giai ñoaïn töø naêm 1929 cho ñeán naêm 1933, luùc ñoù

High Unemployment
soá ngaân haøng thaát baïi ñaït ñeán ñænh ñieåm laø 4,000 trong soá 20,000 ngaân
haøng hoaït ñoäng vaøo thôøi ñieåm ñoù.
Thaát baïi cuûa ngaân haøng ñaõ aûnh höôûng tröïc tieáp leân cung tieàn teä:
Caùc taøi khoaûn tieàn göûi ôû caùc ngaân haøng bò thaát baïi ñaõ trôû thaønh voâ giaù
trò. Tuy nhieân, aûnh höôûng chính leân cung tieàn teä laïi laø giaùn tieáp: lo laéng
raèng caùc ngaân haøng mình göûi tieàn cuõng seõ gaëp phaûi thaát baïi, neân nhieàu
ngöôøi ñaõ chuyeån töø vieäc göûi tieàn ôû ngaân haøng sang giöõ tieàn maët. Söï gia
taêng löôïng tieàn maët naøy ñaõ laøm giaûm soá nhaân tieàn teä, vaø do vaäy laøm
giaûm cung tieàn. Ta haõy xem xeùt cô cheá naøy theo caùch sau: Neáu ngöôøi
daân chuyeån sang tieàn maët taát caû caùc khoaûn tieàn göûi cuûa mình vaø yeâu
caàu caùc ngaân haøng cho ruùt tieàn maët, soá nhaân seõ giaûm hoaøn toaøn xuoáng
coøn 1: Löôïng tieàn danh nghóa, M1, seõ chæ coøn baèng vôùi cô sôû tieàn teä.
Trong thöïc teá thì söï chuyeån dòch naøy keùm nghieâm troïng hôn; tuy nhieân
soá nhaân ñaõ giaûm töø 3,7 vaøo naêm 1929 xuoáng coøn 2,4 vaøo naêm 1933, ñöa
ñeán söï suït giaûm cung tieàn duø cô sôû tieàn teä ñaõ taêng leân. (Moät soá nhaø kinh
teá hoïc ñaõ tranh luaän raèng söï dòch chuyeån töø caùc taøi khoaûn tieàn göûi sang
tieàn maët coù nhöõng yù nghóa vöôït quaù aûnh höôûng ñoái vôùi soá nhaân tieàn teä.
Xem Hoäp Tieâu ñieåm "Tieàn so vôùi Tín duïng ngaân haøng").
BAÛNG 22-2: Tieàn, danh nghóa vaø thöïc, 1929 - 1933
Naêm Löôïng tieàn danh Cô sôû tieàn Soá nhaân tieàn teä Löôïng tieàn
nghóa (M1) teä (H) (M1/H) Thöïc (M1/P)
1929 26,4 7,1 3,7 26,4
1930 25,4 6,9 3,7 26,0
1931 23,6 7,3 3,2 26,5
1932 20,6 7,8 2,6 25,8
1933 19,4 8,2 2,4 25,6
Nguoàn: M1: Daõy soá X414; H: daõy soá X422 coäng vôùi daõy soá X423; P: Daõy soá E 135.
Historical Statistics of the United States, Boä Thöông maïi Hoa kyø

Tieàn vaø Tín duïng Ngaân haøng
Chuùng ta ñaõ taäp trung vaøo chuû ñeà ngaân haøng ñaõ phaûi thu hoài caùc
veà aûnh höôûng cuûa vieäc chuyeån caùc khoaûn cho vay veà. Nhöõng ngöôøi ñaõ
taøi khoaûn tieàn göûi sang thaønh tieàn vay cuûa caùc ngaân haøng naøy ñaõ
maët ñoái vôùi soá nhaân tieàn teä. Nhieàu khoâng theå tìm nguoàn vay khaùc vaø
nhaø kinh teá ñaõ tranh luaän raèng söï ñaây laø moät nguyeân nhaân nöõa laøm
dòch chuyeån naøy coù nhöõng yù nghóa thu heïp saûn löôïng.
vöôït quaù aûnh höôûng cuûa noù ñoái vôùi Luaän ñieåm naøy laø do Ben Bernanke
soá nhaân tieàn teä. Do gaëp phaûi söï suùt cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Princeton phaùt
giaûm trong khoaûn tieàn göûi, caùc bieåu. OÂng baét ñaàu vôùi söï quan saùt

High Unemployment
raèng caùc ngaân haøng ñoùng moät vai theâm, vaø sau ñoù keùo daøi, cuoäc Ñaïi
troø ñaëc bieät trong thò tröôøng tín Suy thoaùi. Moät caâu trích daãn töø moät
duïng. Caùc ngaân haøng taïo caùc khoaûn baûn baùo caùo ñöôïc döïa treân cuoäc
vay cho nhöõng ngöôøi ñi vay, thöôøng khaûo saùt roäng raõi veà caùc doanh
laø nhöõng doanh nghieäp quaù nhoû nghieäp ñöôïc thöïc hieän töø naêm 1934
hoaëc khoâng ñuû noåi tieáng ñeå coù theå ñeán naêm 1935, cuõng dieãn ñaït yù
phaùt haønh coå phieáu. Khi cho caùc töông töï:
doanh nghieäp vay, ngaân haøng caàn [Chuùng ta ñaõ phaùt hieän thaáy raèng coù]
coù hieåu bieát veà caùc doanh nghieäp, caàu thaät söï veà tín duïng nhöng khoâng
vaø moät khi khoaûn cho vay ñoù ñöôïc ñöôïc thoûa maõn cuûa nhöõng ngöôøi ñi
thöïc hieän thì phaûi giaùm saùt chaët cheõ vay coù khaû naêng traû nôï maø nhieàu
hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Neáu, ngöôøi trong soá hoï coù theå söû duïng toát
vì moät lyù do naøo ñoù, ngaân haøng nguoàn voán moät caùch raát kinh teá. Toång
khoâng cho doanh nghieäp vay nöõa, löôïng caàu tín duïng khoâng ñöôïc thoûa
thì doanh nghieäp coù theå khoâng coù maõn naøy laø moät nhaân toá quan troïng,
khaû naêng ñi vay ôû nôi khaùc vì caùc trong nhieàu nhaân toá khaùc, trong quaù
ngaân haøng khaùc khoâng coù söï am trình laøm chaäm laïi söï hoài phuïc cuûa
hieåu cuï theå nhö ngaân haøng cho vay neàn kinh teá.
ñaàu tieân, vaø thò tröôøng traùi phieáu
cuõng vaäy. Do vaäy, doanh nghieäp TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
naøy coù theå buoäc phaûi huûy boû keá Ben Bernanke, "Caùc aûnh höôûng
hoaïch ñaàu tö, caét giaûm saûn xuaát, Phi tieàn teä cuûa Khuûng hoaûng Taøi
hoaëc ñoùng cöûa hoaït ñoäng. [Ghi nhôù chính trong vieäc laøm lan roäng cuoäc
raèng cho ñeán luùc naøy trong taäp saùch Ñaïi Suy thoaùi", American Economic
naøy khi vieát phöông trình ñaàu tö laø I Review, 1983, 257 - 276.
= I(r,Y), chuùng ta ñaõ ngaàm giaû ñònh Ñeå hieåu roõ hôn veà vai troø cuûa caùc
raèng caùc doanh nghieäp coù theå vay ngaân haøng vaø keânh taøi chính cuûa
bao nhieâu tuøy hoï muoán ôû moät möùc chính saùch taøi chính, ñoïc Anil
laõi suaát cho tröôùc, r; do ñoù chuùng ta Kashyap vaø Jeremy Stein, ”Chính
ñaõ ngaàm loaïi tröø aûnh höôûng maø baây saùch Tieàn teä vaø Cho vay Ngaân
giôø chuùng ta ñang xem xeùt tôùi]. haøng" (Monetary Policy and
Baèng caùch gheùp taát caû nhöõng chöùng Banking Lending), trong N.
côù laïi vôùi nhau, Bernanke ñöa ra Gregory Mankiw, ed., Monetary,
moät luaän ñieåm vöõng chaéc raèng (Chicago: Umiversity of Chicago
keânh tín duïng naøy laø quan troïng, press and NBER, 1994), 221 - 262.
tröôùc heát trong vieäc laøm traàm troïng
Do söï suït giaûm cung tieàn danh nghóa töø naêm 1929 tôùi 1933 gaàn nhö tyû leä
vôùi söï suït giaûm cuûa giaù, löôïng cung tieàn thöïc gaàn nhö khoâng ñoåi, khieán
laøm maát ñi moät trong nhöõng cô cheá leõ ra seõ daãn tôùi söï hoài phuïc. Noùi moät
caùch khaùc, ñöôøng LM vaãn gaàn nhö khoâng ñoåi - khoâng dòch xuoáng nhö leõ
ra noù ñaõ phaûi dòch neáu löôïng tieàn danh nghóa vaãn khoâng ñoåi, nguï yù coù
moät söï gia taêng löôïng tieàn thöïc. Ñaây laø nguyeân nhaân Milton Friedman,
vaø Anna Schwartz tranh luaän raèng Quyõ döï tröõ lieân Bang (Fed) phaûi chòu

High Unemployment
traùch nhieäm veà möùc ñoä traàm troïng cuûa cuoäc Khuûng hoaûng, raèng leõ ra
Quyõ döï tröõ lieân Bang neân môû roäng cô sôû tieàn teä thaäm chí môû roäng hôn
laø nhö Fed ñaõ laøm nhaèm buø ñaép cho söï suït giaûm cuûa soá nhaân tieàn teä.
AÛnh höôûng Baát lôïi cuûa Giaûm phaùt
Beân caïnh söï suït giaûm cuûa löôïng tieàn danh nghóa, chính quaù trình giaûm
phaùt (giaûm möùc giaù) laø moät nguyeân nhaân khaùc laøm giaûm saûn löôïng
trong cuoäc Ñaïi Suy thoaùi. Chuùng ta coù theå söû duïng ñoà thò IS-LM ñeå hieåu
taïi sao, löu yù söï khaùc bieät giöõa laõi suaát thöïc vaø laõi suaát danh nghóa maø
Xem phaàn 14-3. chuùng toâi ñaõ giôùi thieäu trong Chöông 14.
Trong Hình 22-2, ta haõy xem ñieåm caân baèng tröôùc khi coù söï suïp ñoå laø
ñöôïc cho bôûi ñieåm A. Tröôùc ñoù chuùng ta ñaõ laäp luaän raèng aûnh höôûng
cuûa söï suïp ñoå thoâng qua nhöõng aûnh höôûng cuûa noù ñoái vôùi taøi saûn vaø söï
khoâng chaéc chaén ñaõ laøm dòch chuyeån ñöôøng IS sang IS’, ñöa neàn kinh teá
chuyeån töø ñieåm A sang ñieåm B. Sau ñoù chuùng ta cuõng ñaõ laäp luaän raèng
töø naêm 1929 ñeán naêm 1933, aûnh höôûng keát hôïp cuûa söï suït giaûm möùc
giaù vaø suït giaûm löôïng tieàn danh nghóa gaàn nhö laøm cho ñöôøng LM
khoâng ñoåi.
Baây giôø haõy xem xeùt aûnh höôûng cuûa giaûm phaùt ñoái vôùi söï cheânh leäch
giöõa laõi suaát danh nghóa vaø laõi suaát thöïc. Nhôù laïi raèng laõi suaát thöïc baèng
laõi suaát danh nghóa tröø ñi tyû leä laïm phaùt kyø voïng (töông ñöông vôùi coäng
tyû leä giaûm phaùt kyø voïng). Vaøo naêm 1931, tyû leä giaûm phaùt vöôït quaù 10%
moät naêm, vaø khi ñoù, caùc baèng chöùng cho thaáy roõ raøng laø ngöôøi ta ñaõ kyø
voïng giaûm phaùt seõ tieáp tuïc tieáp dieãn. Kyø voïng naøy cho thaáy raèng ngay
caû khi laõi suaát danh nghóa laø thaáp - trong naêm 1931, laõi suaát cuûa tín
phieáu kyø haïn 3 thaùng cuûa Kho baïc ñöùng ôû möùc 1,4% - thì laõi suaát thöïc
cuõng coù theå raát cao. Khi tyû leä giaûm phaùt kyø voïng laø 10%, thaäm chí khi
laõi suaát danh nghóa laø 0% thì cuõng coù nghóa raèng laõi suaát thöïc seõ laø 0% -
(-10%) = 10%!
Xeùt theo Hình 22-1, aûnh höôûng cuûa vieäc taêng tyû leä giaûm phaùt kyø voïng
laøm dòch chuyeån ñöôøng IS sang traùi. ÔÛ moät möùc laõi suaát cho tröôùc, giaûm
phaùt kyø voïng caøng cao coù nghóa laø laõi suaát thöïc caøng cao, caàu caøng thaáp
vaø saûn löôïng caøng thaáp hôn nöõa. Keát quaû cuûa vieäc dòch chuyeån ñöôøng IS
Vôùi i cho tröôùc,
töø IS’ sang IS’’ laø dòch chuyeån neàn kinh teá töø ñieåm B sang ñieåm C, neân
π e ↓⇒ r (≡ i − π e ) ↑
caøng laøm giaûm saûn löôïng hôn nöõa vaø laøm cho cuoäc khuûng hoaûng caøng
⇒Y ↓ traàm troïng hôn.
Ñöôøng IS dòch chuyeån
sang traùi
Moïi ngöôøi thöôøng hoûi lieäu ngaøy nay Cuoäc Ñaïi Suy thoaùi coù theå xaûy ra
khoâng. Caùch ñaây moät vaøi naêm, caâu traû lôøi coù leõ ñaõ roõ raøng laø khoâng:
Chuùng ta ñaõ ruùt ra ñöôïc baøi hoïc töø loãi laàm cuûa mình, chính saùch thu chi
ngaân saùch vaø chính saùch tieàn teä seõ ñöôïc söû duïng maïnh meõ hôn nhieàu so

High Unemployment
vôùi vieäc söû duïng chuùng trong giai ñoaïn töø naêm 1929 ñeán naêm 1933. Tuy
nhieân, gaàn ñaây moät soá nhaø kinh teá hoïc ñaõ baét ñaàu lo laéng. Hoï ñaõ chæ ra
raèng, tình hình ôû Nhaät baûn trong nhöõng naêm 1990 theo moät phöông dieän
naøo ñoù gioáng tình hình Hoa Kyø trong ñaàu nhöõng naêm 1930. Ít ngöôøi tin
raèng Nhaät baûn seõ phaûi traûi qua moät cuoäc “ñaïi suy thoaùi”. Nhöng nhöõng
nhaø kinh teá hoïc khoâng coøn caûm thaáy ñöôïc töï tin nhö tröôùc. (Nhöõng gì
ñang xaûy ñeán cho Nhaät ñöôïc khaûo saùt tyû mæ ôû trong hoäp Vó Moâ Toaøn
Caàu, “Lieäu cuoäc Ñaïi Suy thoaùi coù theå laïi xaûy ra? Nhaät baûn ñang ñöùng
tröôùc böôùc ngoaët.”)
Hình 22-2.
Cuoäc Ñaïi Suy thoaùi
vaø ñoà thò IS-LM:II
Laõi suaát danh nghóa, i
AÛnh huôûng cuûa giaûm

phaùt kyø voïng laø laøm
dòch chuyeån ñöôøng IS
sang beân traùi, laøm saûn
löôïng suït giaûm hôn
nöõa.
Saûn löôïng, Y
Söï hoài phuïc

Söï hoài phuïc baét ñaàu vaøo naêm 1933. Ngoaïi tröø moät söï suït giaûm maïnh
nöõa cuûa toác ñoä taêng tröôûng saûn löôïng trong naêm 1937 (xem baûng 22-1),
taêng tröôûng cao ñeàu qua caùc naêm, vôùi tyû leä trung bình haøng naêm laø 7,7%
trong giai ñoaïn 1933 - 1941. So vôùi söï suy thoaùi ban ñaàu thì caùc nhaø
kinh teá hoïc vó moâ vaø caùc nhaø lòch söû kinh teá ít quan taâm nghieân cöùu ñeán
tình traïng hoài phuïc naøy hôn. Vaø vaãn coøn ñoïng laïi nhieàu caâu hoûi chöa
ñöôïc giaûi ñaùp.
Coù theå thaáy roõ moät trong nhöõng nhaân toá goùp phaàn vaøo quaù trình hoài
phuïc. Tieáp theo vieäc baàu cöû Franklin Roosevelt laøm toång thoáng Hoa Kyø
vaøo naêm 1932, ñaõ coù moät thay ñoåi trong chính saùch tieàn teä vaø löôïng tieàn
danh nghóa ñaõ taêng maïnh. Töø naêm 1933 ñeán naêm 1941, löôïng tieàn danh
nghóa ñaõ taêng 140%, löôïng tieàn thöïc taêng 100%. Söï gia taêng naøy xuaát
Christina Romer, “Ñieàu phaùt töø söï gia taêng cô sôû tieàn teä, chöù khoâng phaûi laø söï gia taêng cuûa soá
gì keát thuùc cuoäc Ñaïi
nhaân tieàn teä. Trong moät baøi baùo gaây nhieàu tranh luaän gaàn ñaây, Christina
Suy thoaùi?” (What
Ended the Great
Romer (cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Berkeley), ñaõ laäp luaän raèng neáu chính saùch
Depression?) Taïp chí tieàn teä ñaõ khoâng ñöôïc thay ñoåi keå töø naêm 1933 trôû ñi, thì saûn löôïng coù leõ
Lòch söû Kinh teá, Thaùng ñaõ thaáp hôn möùc saûn löôïng thöïc teá trong naêm 1937 laø 25%, vaø thaáp hôn
12/1992, 757 - 784. möùc thöïc teá trong naêm 1942 laø 50%. Ñaây laø nhöõng con soá raát lôùn. Ngay

High Unemployment
caû khi chuùng ta tin raèng nhöõng con soá naøy ñaõ öôùc tính cao hôn aûnh höôûng
cuûa chính saùch tieàn teä thì keát luaän raèng tieàn ñaõ ñoùng moät vai troø quan
troïng trong quaù trình khoâi phuïc naøy vaãn ñöôïc baûo ñaûm chaéc chaén.
Vai troø cuûa nhöõng nhaân toá khaùc töø thaâm huït ngaân saùch ñeán Chính saùch
Kinh teá Xaõ hoäi Môùi (New Deal) thì ít roõ raøng hôn. Chöông trình Kinh
teá Xaõ hoäi laø moät taäp hôïp caùc chöông trình do Chính quyeàn cuûa
Rooservelt ñöa ra nhaèm keùo Hoa Kyø ra khoûi cuoäc Ñaïi Suy thoaùi.
Moät trong nhöõng chöông trình cuûa Chính saùch Kinh teá Xaõ hoäi Môùi laø
nhaèm vaøo vieäc caûi thieän chöùc naêng hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng baèng
caùch thaønh laäp ra Coâng ty Baûo hieåm Tieàn göûi Lieân bang (FDIC) ñeå baûo
hieåm caùc khoaûn tieàn göûi khoâng kyø haïn vaø ñeå traùnh caùc cuoäc ruùt tieàn oà aït
ra khoûi ngaân haøng vaø caùc thaát baïi cuûa ngaân haøng. Vaø, thöïc söï sau naêm
1933 coù raát ít ngaân haøng bò thaát baïi.
Caùc chöông trình khaùc goàm caùc chöông trình cöùu trôï vaø coâng trình coâng
coäng cho ngöôøi thaát nghieäp, vaø moät chöông trình ñöôïc quaûn lyù bôûi Cô
quan Quaûn lyù Quaù trình Khoâi phuïc Quoác gia (NRA) nhaèm thieát laäp
“caïnh tranh coù traät töï” trong coâng nghieäp. Noùi chung caùc nhaø kinh teá
hoïc ñoàng yù raèng nhöõng chöông trình naøy ít coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán
söï hoài phuïc. Nhöng moät soá khaùc laïi cho raèng nhöõng aûnh höôûng giaùn tieáp
cuûa chuùng - ñaëc bieät laø nhaän thöùc veà möùc ñoä cam keát cuûa chính phuû ñoái
vôùi vieäc ñöa neàn kinh teá ra khoûi cuoäc khuûng hoaûng - laø yeáu toá quan
troïng trong vieäc laøm thay ñoåi caùc kyø voïng trong naêm 1933 vaø sau ñoù.
Chuùng ta ñaõ thaáy trong caùc chöông tröôùc veà taàm quan troïng cuûa aûnh
höôûng kyø voïng cuûa chính saùch. Tuy nhieân, vieäc xaùc minh taàm quan
troïng cuûa nhöõng aûnh höôûng kyø voïng naøy trong naêm 1933 vaø sau ñoù laø
khoù khaên vaø phaàn lôùn coøn chöa thöïc hieän ñöôïc.
Söï phuïc hoài cuõng ñaët ra cho chuùng ta moät caâu hoûi khoù traû lôøi. Trong
naêm 1933, giaûm phaùt ñaõ chaám döùt. Tyû leä laïm phaùt nhoû nhöng döông laø
ñaëc ñieåm cuûa nhöõng naêm coøn laïi cuûa thaäp nieân. Chæ soá CPI ñöùng ôû möùc
81,8 trong naêm 1940, so vôùi 175,6 trong naêm 1933. Vieäc chaám döùt tình
traïng giaûm phaùt coù leõ ñaõ giuùp cho söï khoâi phuïc. Söï dòch chuyeån töø giaûm
phaùt sang laïm phaùt ít nhöng döông coù nghóa laø laõi suaát thöïc thaáp hôn
nhieàu so vôùi tröôøng hôïp trong giai ñoaïn töø 1929 - 1933. (Xeùt theo Hình
22-2, söï thay ñoåi töø giaûm phaùt kyø voïng sang söï oån ñònh möùc giaù kyø voïng
ñaõ phaù boû taùc duïng dòch chuyeån baát lôïi tröôùc ñoù cuûa ñöôøng IS töø IS’ sang
IS’’). Ñieàu bí aån ôû ñaây laø taïi sao giaûm phaùt chaám döùt vaøo naêm 1933.
Vôùi tyû leä giaûm phaùt lôùn trong naêm 1932 vaø tyû leä thaát nghieäp cao ôû möùc
chöa töøng coù, lyù thuyeát xaùc ñònh tieàn löông chuùng ta ñaõ phaùt trieån trong
caùc chöông tröôùc nguï yù raèng leõ ra ñaõ coù söï caét giaûm maïnh tieàn coâng vaø
giaûm phaùt hôn nöõa. Ñieàu naøy ñaõ khoâng xaûy ra. Theo nhö chuùng ta thaáy
qua ñoà thò ñöôøng Phillips do Samuelson vaø Solow xaây döïng cho Hoa Kyø
(Hình 8-1), giai ñoaïn töø naêm 1933 tôùi naêm 1939 roõ raøng laø ngoaïi leä.

High Unemployment
Taïi sao giaûm phaùt laïi chaám döùt? Moät nguyeân nhaân saùt nhaát laø nhôø taäp
hôïp caùc bieän phaùp do chính quyeàn Rooservelt thöïc thi. Ñaïo luaät Khoâi
phuïc Coâng nghieäp Quoác gia (NIRA), ñöôïc kyù vaøo thaùng 6/1933, ñaõ
yeâu caàu caùc ngaønh coâng nghieäp kyù keát caùc baûn quy taéc veà haønh vi, thieát
laäp möùc löông toái thieåu, vaø khoâng lôïi duïng tyû leä thaát nghieäp cao ñeå caét
giaûm hôn nöõa tieàn coâng ngöôøi lao ñoäng.
Caùc nhaø kinh teá hoïc thöôøng nghi ngôø khoâng bieát nhöõng lôøi caûnh baùo nhö
theá ñoái vôùi caùc doanh nghieäp coù aûnh höôûng gì ñaùng keå hay khoâng.
Nhöng ñoåi laïi NIRA ñaõ ñöa cho caùc doanh nghieäp moät cuû caø roát, thöïc teá
laø söï giaûm caïnh tranh trong caùc thò tröôøng haøng hoùa döôùi chieâu baøi
"caïnh tranh coù traät töï", vaø do vaäy tieàm naêng lôïi nhuaän seõ cao hôn neáu
caùc doanh nghieäp ñoàng yù tuaân theo. Baèng chöùng cho thaáy raèng NIRA ñaõ
coù aûnh höôûng nhaát ñònh ñoái vôùi vieäc xaùc ñònh tieàn löông.
Moät lyù do khaùc taïi sao giaûm phaùt chaám döùt laø maëc duø thaát nghieäp vaãn
coøn cao, nhöng taêng tröôûng saûn löôïng cuõng cao. Keát quaû laø coù söï ñình
treä trong quaù trình saûn xuaát, khieán caùc doanh nghieäp phaûi taêng giaù baùn
saûn phaåm cuûa mình vôùi möùc löông cho tröôùc. Do caàu taêng maïnh, giaù
nguyeân vaät lieäu cuõng taêng, laøm taêng chi phí saûn xuaát, vaø moät laàn nöõa laïi
buoäc caùc doanh nghieäp phaûi taêng giaù ôû möùc löông cho tröôùc. Toùm laïi,
ngöôïc laïi vôùi caùch xaùc ñònh giaù ñôn giaûn cuûa chuùng ta, trong ñoù chuùng
ta ñaõ giaû ñònh raèng giaù chæ phuï thuoäc vaøo tieàn löông, thì taêng tröôûng
nhanh ñaõ coù taùc ñoäng laøm taêng giaù ôû moät möùc löông cho tröôùc, vaø do
vaäy laøm giaûm aùp löïc giaûm phaùt cuûa thaát nghieäp.
Moät söï kieän coù lieân quan trong phaàn thaûo luaän naøy laø tình traïng giaûm
phaùt ñaõ chaám döùt vaøo giöõa thaäp nieân 1930 ôû haàu heát caùc quoác gia, ngay
caû ôû nhöõng nöôùc khoâng coù caùc chöông trình töông töï nhö Chính saùch
Kinh teá Xaõ hoäi Môùi vaø khoâng coù toác ñoä taêng tröôûng nhanh sau naêm
1933 nhö Hoa kyø. Söï kieän naøy cho thaáy raèng coù theå coù nhöõng nhaân toá
chung taùc ñoäng do ñoù khi tình traïng thaát nghieäp cao keùo daøi trong moät
thôøi gian daøi thì aùp löïc giaûm tieàn löông cuûa thaát nghieäp cuõng giaûm hoaëc
haàu nhö bieát maát. Ngaøy nay Chaâu Aâu ñang ôû trong tình traïng khoù khaên
töông töï, coù thaát nghieäp cao vaø laïm phaùt khaù oån ñònh (nhöng toác ñoä taêng
tröôûng khoâng cao). Vì vaäy vaán ñeà naøy ñöa chuùng ta sang phaàn tieáp theo,
thaát nghieäp cao ôû Chaâu AÂu ngaøy nay.

Lieäu cuoäc Ñaïi Suy thoaùi coù theå laïi xaûy ra? Nhaät baûn ñang ñöùng
tröôùc böôùc ngoaët
Chuùng ta ñaõ thaáy trong chöông 7 caùch naøo söï suïp ñoå thò tröôøng
(hoäp Vó moâ Toaøn caàu “Taïi sao neàn chöùng khoaùn ôû Nhaät trong ñaàu thaäp
kinh teá Nhaät baûn coù thaønh quaû quaù nieân 1990 ñaõ daãn ñeán moät giai
keùm trong thaäp nieân 1990?) baèng ñoaïn daøi taêng tröôûng chaäm trong

High Unemployment
thaäp nieân 1990. Vaøo naêm 1998, daøng lieân töôûng ñeán moät tình
moïi thöù trôû neân toài teä hôn. Taêng huoáng trong ñoù hoaït ñoäng thaáp
tröôûng chuyeån töø thaáp sang aâm, vôùi cuûa neàn kinh teá daãn ñeán giaûm
GDP suït giaûm 2,6%. Töø tình traïng phaùt hôn nöõa, caøng giaûm phaùt
coù laïm phaùt thaáp chuyeån sang giaûm ñöa tôùi laõi suaát thöïc caøng cao;
laïm phaùt, vôùi söï suït giaûm chæ soá laõi suaát thöïc caøng cao caøng laøm
khöû laïm phaùt GDP gaàn baèng 1% giaûm hoaït ñoäng cuûa neàn kinh
cho naêm ñoù. teá; vaø cöù theá tieáp tuïc. Ñaây laø
Taïi sao hieän taïi chính phuû Nhaät baûn tình huoáng maø Nhaät baûn coù theå
khoâng söû duïng chính saùch tieàn teä chöùng kieán söï laäp laïi nhöõng gì
vaø thu chi ngaân saùch maïnh baïo hôn ñaõ xaûy ra trong cuoäc Ñaïi Suy
ñeå laøm taêng caàu vaø saûn löôïng? Caâu thoaùi.
traû lôøi cho caâu hoûi naøy goàm 2 phaàn: • Ngay caû khi khoâng theå söû duïng
• Chính phuû Nhaät baûn ñaõ, vaø vaãn chính saùch tieàn teä, thì vaãn coù
ñang söû duïng chính saùch tieàn teä. chính saùch thu chi ngaân saùch.
Laõi suaát danh nghóa ngaén haïn Thaâm huït ngaân saùch lôùn veà
ñöôïc giöõ cho gaàn baèng 0 (döôùi nguyeân taéc coù theå laøm taêng caàu
0,5%) trong suoát naêm 1998. vaø saûn löôïng. Cho tôùi gaàn ñaây,
Chính saùch tieàn teä khoâng theå chính phuû Nhaät baûn baát ñaéc dó
laøm gì hôn ñöôïc nöõa. Neáu chính phaûi chòu ñöïng söï thaâm huït
phuû coá gaéng giaûm laõi suaát danh ngaân saùch raát lôùn. Chính phuû lo
nghóa cuûa traùi phieáu xuoáng thaáp laéng raèng caùc thò tröôøng taøi
hôn 0 thì khoâng ai muoán giöõ traùi chính coù theå xem khoaûn thaâm
phieáu nöõa, vaø thay vaøo ñoù moïi huït naøy nhö laø moät daáu hieäu
ngöôøi ñeàu muoán giöõ tieàn. cuûa chính saùch thu chi ngaân
Keynes ñaõ goïi giôùi haïn beân saùch ñaày taéc traùch, vaø aûnh
döôùi naøy laø baãy thanh khoaûn höôûng baát lôïi naøy ñoái vôùi caùc
(liquidity trap): Nhaät baûn roõ kyø voïng treân thöïc teá coù theå laøm
raøng ñaõ rôi vaøo caùi baãy naøy. maát ñi caùc aûnh höôûng tích cöïc
Neáu ôû Nhaät baûn laïm phaùt laø tröïc tieáp cuûa thueá thaáp hoaëc chi
döông, thì laõi suaát danh nghóa tieâu cao. (Xem chöông 17 phaàn
baèng 0 nguï yù raèng laõi suaát thöïc trình baøy veà caùc aûnh höôûng baát
laø aâm. Laõi suaát thöïc aâm naøy coù lôïi tieàm taøng cuûa vieäc môû roäng
theå ñuû ñeå kích caàu ñaàu tö vaø chính saùch thu chi ngaân saùch).
taêng saûn löôïng. Nhöng, vôùi söï Tuy nhieân, trong thôøi gian gaàn
xuaát hieän cuûa giaûm phaùt trong ñaây, Nhaät baûn ñaõ quyeát ñònh
naêm 1998, vaø moät döï baùo seõ coù taêng thaâm huït ngaân saùch chính
giaûm phaùt hôn nöõa trong naêm phuû, maø hieän nay ñöôïc döï baùo
1999, thì laõi suaát danh nghóa seõ ñaït 8% trong naêm 1999 - moät
baèng 0 nguï yù raèng laõi suaát thöïc con soá raát lôùn. Chæ coù thôøi gian
döông. Ñaây laø ñieàu khieán nhöõng môùi cho bieát ñöôïc lieäu con soá
nhaø kinh teá hoïc nhôù ñeán cuoäc naøy coù ñuû ñeå xoay chuyeån tình
Ñaïi Suy thoaùi: ta coù theå deã theá cuûa Nhaät baûn khoâng.

High Unemployment
22-2. THAÁT NGHIEÄP ÔÛ CHAÂU AÂU
Thaønh vieân cuûa Lieân Maëc duø thaáp hôn raát nhieàu so vôùi thôøi kyø Ñaïi Suy thoaùi nhöng tình traïng
Minh Chaâu AÂu ñaõ môû thaát nghieäp ôû Chaâu AÂu vaãn raát cao. Trong naêm 1998, tyû leä thaát nghieäp
roäng töø 6 nöôùc vaøo
trung bình ôû Lieân Minh Chaâu AÂu (EU) laø 10,6%, giaûm nheï so vôùi tyû leä
naêm 1957 thaønh 15
nöôùc vaøo naêm 1995. khaù cao trong thôøi haäu chieán 1996 laø 11,4%.
Khi ñeà caäp ñeán tyû leä
thaát nghieäp cuûa EU laø Cho tôùi naêm 1970, tyû leä thaát nghieäp ôû Chaâu AÂu thaáp hôn nhieàu so vôùi
toâi muoán noùi ñeán tyû leä Hoa Kyø. Nhöng trong Hình 22-3, theå hieän tyû leä thaát nghieäp ôû Lieân Minh
thaát nghieäp, hieän nay
Chaâu AÂu vaø Hoa kyø keå töø naêm 1970, cho thaáy thaát nghieäp ôû Chaâu AÂu
vaø trong quaù khö,ù cuûa
nhoùm 15 quoác gia hôïp ñaõ baét ñaàu taêng moät caùch ñeàu ñaën trong thaäp nieân 1970. Vaøo naêm 1979,
thaønh EU ngaøy nay. tyû leä thaát nghieäp cuûa Lieân minh Chaâu AÂu vaø Hoa Kyø laø gaàn gioáng nhau,
Xem danh saùch caùc vaøo khoaûng 6%. Caû ôû Lieân minh Chaâu AÂu laãn Hoa Kyø, tæ leä thaát nghieäp
nöôùc thaønh vieân EU gia taêng maïnh hôn nöõa trong ñaàu thaäp nieân 1980. Nhöng keå töø naêm
trong Baûng 22-3.
1982 trôû ñi, trong khi tyû leä thaát nghieäp ôû Hoa Kyø giaûm daàn moät caùch
ñeàu ñaën, thì tyû leä thaát nghieäp ôû Chaâu AÂu vaãn raát cao. Söï suït giaûm trong
tæ leä thaát nghieäp ôû Chaâu AÂu vaøo cuoái thaäp nieân 1980 ñaõ bò söï ñình treä
cuûa neàn kinh teá vaøo ñaàu thaäp nieân 1990 laøm gia taêng, vaø vaøo naêm 1998,
tyû leä thaát nghieäp ôû Chaâu AÂu ñöùng ôû möùc cao hôn tyû leä thaát nghieäp ôû
Hoa Kyø 6%.
Hình 22-3.
Tyû leä thaát nghieäp ôû

Hoa Kyø vaø EU,
1970 – 1998
Tyû leä thaát nghieäp ôû

Chaâu AÂu voán thaáp
ôû Hoa Kyø cho ñeán
taän nhöõng naêm cuoái
thaäp nieân 1970, giôø
ñaây ñöùng ôû möùc cao
ôû Hoa Kyø.

High Unemployment
Moät cuù soác toång cung Baây giôø chuùng ta quay sang haønh vi keát hôïp cuûa laïm phaùt vaø thaát
baát lôïi laøm taêng laïm nghieäp ôû Lieân Minh Chaâu AÂu. Hình 22-4 veõ tyû leä thaát nghieäp vaø laïm
phaùt vaø giaûm saûn phaùt cuûa EU keå töø naêm 1970. Ít nhaát coù 4 söï kieän quan troïng trong hình
löôïng. Giaûm saûn naøy:
löôïng laøm taêng tyû leä
thaát nghieäp. Do vaäy,
moät cuù soác toång cung 1. Söï gia taêng cuûa tyû leä thaát nghieäp trong thaäp nieân 1970 coù lieân
baát lôïi laøm taêng caû quan ñeán söï gia taêng cuûa laïm phaùt. Ñieàu naøy gôïi chuùng ta nhôù
laïm phaùt laãn thaát ñeán caùc cuù soác toång cung: Nhôù laïi trong chöông 7 raèng caùc cuù
nghieäp. soác toång caàu dòch chuyeån thaát nghieäp vaø laïm phaùt theo hai höôùng
ngöôïc nhau, nhöng caùc cuù soác toång cung laïi dòch chuyeån chuùng
theo cuøng moät höôùng. ÔÛ ñaây ta coù moät soá nguyeân nhaân ñaùng
nghi ngôø: tình traïng xaùo troän trong lao ñoäng khieán cho ngöôøi lao
ñoäng yeâu caàu taêng löông trong cuoái thaäp nieân 1960; suït giaûm cuûa
taêng tröôûng naêng suaát töø giöõa thaäp nieân 1970 trôû ñi; vaø hai laàn
taêng maïnh giaù daàu cuûa khoái OPEC vaøo giöõa vaø cuoái thaäp nieân
1970.
Xem laïi aûnh höôûng cuûa 2. Cuõng gioáng nhö ôû Hoa Kyø, söï gia taêng hôn nöõa trong tyû leä thaát
vieäc taêng giaù daàu ñoái vôùi nghieäp ôû Chaâu AÂu trong ñaàu thaäp nieân 1980 ñi keøm vôùi söï giaûm
hoaït ñoäng kinh teá vaø maïnh cuûa tyû leä laïm phaùt. Phaàn nghieân cöùu cuûa chuùng ta trong
möùc giaù trong phaàn 7-6.
Chöông 9 veà giaûm laïm phaùt (disinflation) cho thaáy söï gia taêng
Ngoaøi ra xem laïi chöông
13 veà phaàn thaûo luaän veà thaát nghieäp trong thaäp nieân 1980 phaàn lôùn laø do söï thay ñoåi
söï giaûm taêng tröôûng chính saùch tieàn teä nhaèm laøm giaûm laïm phaùt baèng caùch haï thaáp
naêng suaát ñoái vôùi thaát taêng tröôûng tieàn teä.
nghieäp. 3. Laïm phaùt baét ñaàu taêng trôû laïi vaøo naêm 1987 maëc duø tyû leä thaát
nghieäp vaãn raát cao, khoaûng 10%. Döïa vaøo phaàn trình baøy cuûa
Nhôù laïi töø Chöông 8 raèng chuùng ta veà tyû leä thaát nghieäp töï nhieân trong Chöông 6 vaø 8, cho
chuùng ta coù theå xem tyû thaáy raèng vaøo naêm 1987, tyû leä thaát nghieäp töï nhieân ôû Lieân Minh
leä thaát nghieäp töï nhieân laø Chaâu AÂu gaàn baèng 10%, do vaäy roõ raøng cao hôn nhieàu so vôùi
tyû leä thaát nghieäp maø ôû ñoù thaäp nieân 1970.
laïm phaùt giöõ nguyeân
4. Trong thaäp nieân 1990, thaát nghieäp moät laàn nöõa laïi taêng leân treân
khoâng ñoåi. Neáu laïm phaùt
giaûm, chuùng ta bieát tyû leä 10%. Laïm phaùt giaûm trong haàu heát thaäp nieân naøy, ñaït khoaûng
thaát nghieäp hieän taïi cao 1,8% trong naêm 1998. Vaøo cuoái thaäp nieân, laïm phaùt vaãn giaûm töø
hôn tyû leä thaát nghieäp töï töø. Ñieàu naøy cho thaáy raèng tyû leä thaát nghieäp töï nhieân ôû Lieân
nhieân. Neáu laïm phaùt Minh Chaâu AÂu ngaøy nay coù phaàn thaáp hôn tyû leä thaát nghieäp thöïc
taêng, khi ñoù chuùng ta
teá, maø tyû leä thöïc teá laø vaøo khoaûng 10%.
bieát raèng tyû leä thaát
nghieäp hieän taïi thaáp hôn
tyû leä thaát nghieäp töï Tröôùc khi coá gaéng giaûi thích söï tieán trieån cuûa thaát nghieäp vaø laïm phaùt
nhieân. trong Hình 22-4, chuùng ta phaûi ñaët caâu hoûi: baøn veà tyû leä thaát nghieäp cao
naøy ôû Chaâu AÂu coù yù nghóa gì khoâng, hay coù söï khaùc nhau ñaùng keå giöõa
caùc quoác gia? Ñeå traû lôøi, Baûng 22-3 cho thaáy caùc soá lieäu veà tyû leä thaát
nghieäp naêm 1998 cuûa moãi quoác gia trong Lieân Minh Chaâu AÂu, cuõng nhö
moät vaøi quoác gia khoâng phaûi Chaâu AÂu.

High Unemployment
Hình 22-4.

vaø laïm phaùt cuûa
EU, 1970 – 1998
Maëc duø tyû leä thaát

nghieäp ngaøy nay ôû
Chaâu AÂu laø raát cao
nhöng laïm phaùt thì
chæ giaûm raát chaäm.
Baûng 22-3. Tyû leä thaát nghieäp giöõa caùc quoác gia, 1998 (phaàn traêm cuûa
löïc löôïng lao ñoäng)
Lieân minh Chaâu AÂu Lieân Minh chaâu AÂu (tieáp theo)
AÙo 6,1 Boà Ñaøo Nha 5,1
Bæ 11,8 Taây Ban Nha 19,1
Ñan Maïch 6,5 Thuïy Ñieån 6,5
Phaàn Lan 10,9 Vöông Quoác Anh 6,5
Phaùp 11,8
Ñöùc 11,2
Hy laïp 10,0 Caùc nöôùc khaùc, naèm ngoaøi Chaâu AÂu
Ireland 9,1 UÙc 8,2
YÙ 12,2 Canada 8,4
Luxembourg 3,1 New Zealand 8,3
Haø lan 4,1 Hoa Kyø 4,6
Nguoàn: Vieãn caûnh Kinh teá OECD, thaùng 12/1998
Baûng treân ñöa ra 3 keát luaän:
• Tyû leä thaát nghieäp ôû nhieàu nöôùc Chaâu Aâu laø thöïc söï cao, bao goàm
caû boán trong naêm neàn kinh teá lôùn nhaát Chaâu AÂu - ñoù laø Phaùp,
Ñöùc, YÙ vaø Taây Ban Nha. (Tyû leä thaát nghieäp ôû Taây Ban Nha laø
chuû ñeà cuûa hoäp Chuyeân Saâu “Thaát nghieäp ôû Taây Ban Nha: Chaån
ñoaùn vaø caùc Choïn löïa Chính saùch”).

High Unemployment
• Tuy nhieân, moät vaøi nöôùc Chaâu AÂu coù tyû leä thaát nghieäp khaù thaáp
vaøo cuoái thaäp nieân 1990. Vöông quoác Anh coù tyû leä thaát nghieäp
chæ laø 6,5% - giaûm töø 10% trong naêm 1993. Caùc nöôùc khaùc, nhö
AÙo vaø Luxembua vaãn duy trì ñöôïc tyû leä thaát nghieäp thaáp trong
suoát 30 naêm qua. Ngoaøi ra, nhìn vaøo Boà Ñaøo Nha, vôùi neàn kinh
teá treân nhieàu phöông dieän gioáng vôùi neàn kinh teá Taây Ban Nha,
nhöng coù tyû leä thaát nghieäp chæ laø 5,1%, so vôùi 19,1% cuûa Taây
Ban Nha.
• Tình traïng thaát nghieäp cao khoâng chæ giôùi haïn ôû Chaâu AÂu.
Canada coù tình traïng thaát nghieäp cao. ÔÛ phía beân kia cuûa ñòa
caàu, UÙc cuõng vaäy.
Do vaäy, ta coù theå baøn veà vaán ñeán thaát nghieäp naøy cuûa Chaâu AÂu. Ñoàng
thôøi, ta caàn löu yù moät ñieåm raát quan troïng, ñaëc bieät khi thöû nghieäm
nhöõng caùch giaûi thích khaùc nhau, laø söï khaùc nhau giöõa caùc nöôùc Chaâu
AÂu vaø löu yù raèng vaán ñeà naøy khoâng chæ giôùi haïn ôû Chaâu AÂu.
Söï cöùng nhaéc cuûa Thò tröôøng Lao ñoäng
Quan ñieåm phoå bieán ôû Chaâu AÂu ngaøy nay cho raèng tình traïng thaát
nghieäp cao ôû Chaâu AÂu laø keát quaû cuûa nhöõng söï cöùng nhaéc cuûa thò
tröôøng lao ñoäng. Nhöõng söï cöùng nhaéc naøy ñaët ra quaù nhieàu giôùi haïn leân
doanh nghieäp, ngaên caûn hoï ñieàu chænh cho phuø hôïp vôùi nhöõng thay ñoåi
trong moâi tröôøng kinh teá, laøm cho chi phí kinh doanh trôû neân quaù cao,
vaø, do vaäy, ñöa tôùi thaát nghieäp cao. Töø Eurosclerosis (taïm dòch laø söï xô
cöùng cuûa Chaâu AÂu) ñaõ ñöôïc ñaët ra ñeå bieåu thò quan ñieåm naøy.
(“Sclerosis” coù nghóa laø laøm xô cöùng caùc moâ teá baøo - xem Chöông 6.
Laäp luaän ñöa ra ôû ñaây laø vieäc aùp ñaët nhieàu nhaân toá cöùng nhaéc leân quaù
trình kinh doanh seõ daãn ñeán laøm cho cô caáu neàn kinh teá bò xô cöùng”.)
Döôùi ñaây laø moät danh saùch lieät keâ nhöõng nhaân toá ñöôïc xem laø
cöùng nhaéc cuûa thò tröôùng lao ñoäng ôû Chaâu AÂu ngaøy nay:
• Tieàn löông chæ theå hieän moät phaàn cuûa chi phí lao ñoäng. Caùc
khoaûn ñoùng goùp cho baûo hieåm xaõ hoäi, höu boång, vaø caùc khoaûn
khaùc cuûa ngöôøi chuû phaûi ñöôïc coäng vaøo tieàn löông naøy. Thoâng
thöôøng nhöõng khoaûn ñoùng goùp naøy cuûa ngöôøi chuû ôû Chaâu AÂu lôùn
hôn ôû Hoa Kyø.
• Caùc doanh nghieäp muoán sa thaûi ngöôøi lao ñoäng phaûi chòu nhöõng
chi phí sa thaûi lôùn. Nhöõng chi phí naøy bao goàm caû caùc khoaûn trôï
caáp thoâi vieäc coù giaù trò lôùn (khoaûn tieàn phaûi traû cho ngöôøi lao
ñoäng bò sa thaûi) vaø/hoaëc tröôùc tieân phaûi traûi qua moät quaù trình
phaùp lyù toán thôøi gian vaø phöùc taïp ñeå ñöôïc pheùp sa thaûi hoï.
Nhöõng chi phí lôùn naøy khoâng chæ laøm cho khoù sa thaûi nhöõng lao
ñoäng khoâng caàn thieát, laøm taêng chi phí kinh doanh maø coøn laøm

High Unemployment
cho doanh nghieäp phaûi suy nghó caån thaän tröôùc khi tuyeån duïng
ngöôøi lao ñoäng.
• Coâng ñoaøn ôû Chaâu AÂu coù söùc maïnh hôn coâng ñoaøn ôû Hoa Kyø.
Hoï ñoøi hoûi möùc tieàn löông cao hôn vaø giôùi haïn tính linh hoaït cuûa
doanh nghieäp trong vieäc thích nghi vôùi caùc thay ñoåi baèng caùch aùp
ñaët nhöõng haïn cheá leân vieäc toå chöùc coâng vieäc beân trong doanh
nghieäp, ñieàu naøy laàn nöõa laïi laøm taêng chi phí.
• Trôï caáp thaát nghieäp ôû Chaâu AÂu roäng raõi hôn ôû Hoa Kyø, chieám
moät tyû leä tieàn löông lôùn hôn. Thuû tuïc nhaän trôï caáp deã daøng vaø
thôøi gian ñöôïc höôûng trôï caáp keùo daøi hôn, ñieàu naøy caøng laøm
giaûm ñoäng cô ñi tìm vieäc cuûa nhöõng ngöôøi thaát nghieäp.
• Nhieàu nöôùc Chaâu Aâu coù möùc löông toái thieåu cao so vôùi möùc tieàn
löông trung bình. Cuøng vôùi caùc chi phí lao ñoäng beân ngoaøi tieàn
löông cuõng cao, chuùng thöôøng laøm cho vieäc thueâ möôùn lao ñoäng
coù tay ngheà thaáp laø khoâng coù lôïi. Do vaäy, ngöôøi lao ñoäng coù tay
ngheà thaáp tieáp tuïc bò thaát nghieäp. Hoï cuõng maát cô hoäi ñöôïc ñaøo
taïo qua coâng vieäc (on-the-job training) vaø do vaäy maát cô hoäi trôû
thaønh coù tay ngheà hôn.
Baèng caùch naøo nhöõng nhaân toá naøy daãn tôùi moät tyû leä thaát nghieäp töï
Xem phaàn 6-5. nhieân cao? Ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy, haõy nhôù laïi phaàn thaûo luaän cuûa chuùng
ta veà tyû leä thaát nghieäp töï nhieân trong chöông 6. Chuùng ta coù theå xem tyû
leä thaát nghieäp töï nhieân nhö ñöôïc xaùc ñònh bôûi hai moái quan heä:
Moái quan heä ñaàu tieân laø quan heä xaùc ñònh tieàn löông:
W
= F(u,z)
P
Moái quan heä naøy ñöôïc ruùt ra töø phaàn moâ taû cuûa chuùng ta veà xaùc ñònh
tieàn löông, vôùi giaû ñònh raèng möùc giaù kyø voïng baèng vôùi möùc giaù thöïc teá.
Tieàn löông thöïc laø moät haøm suy giaûm (nghòch bieán) cuûa tyû leä thaát
nghieäp, u, vaø laø moät haøm gia taêng (ñoàng bieán) cuûa taát caû caùc nhaân toá
khaùc aûnh höôûng tôùi vieäc xaùc ñònh tieàn löông (ñöôïc kyù hieäu baèng z). Noù
ñöôïc theå hieän nhö moät ñöôøng cong doác xuoáng WS (ñoái vôùi quan heä xaùc
ñònh tieàn löông) trong Hình 22-5.
Moái quan heä thöù hai laø moái quan heä xaùc ñònh giaù, cho thaáy raèng:
W 1
=
P (1 + µ )
vôùi µ laø thaëng soá (möùc cheânh leäch cao hôn) cuûa giaù so vôùi tieàn löông.
Noù ñöôïc bieåu dieãn baèng moät ñöôøng thaúng naèm ngang PS (ñoái vôùi quan

High Unemployment
heä xaùc ñònh giaù) trong Hình 22-5. Ñieåm caân baèng ñöôïc cho bôûi ñieåm A,
vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân laø un.
Hình 22-5. Caùc

nhaân toá quyeát ñònh
Gia taêng z
tyû leä thaát nghieäp
töï nhieân

Caû z laãn µ taêng
ñeàu laøm taêng tyû leä
thaát nghieäp töï
nhieân.
Gia taêng µ
Tæ leä thaát nghieäp, u
Maëc duø thaát nghieäp ôû

z taêng, laøm taêng tieàn löông thaät ôû moät tyû leä thaát nghieäp cho tröôùc, seõ
ñieåm B cao hôn so vôùi ôû laøm dòch chuyeån ñöôøng WS leân treân, chuyeån ñieåm caân baèng töø A sang B
ñieåm A, nhöng tieàn vaø daãn tôùi taêng tyû leä thaát nghieäp töï nhieân.
löông thaät laø khoâng thay
ñoåi. Do vaäy, caùc nhaân toá Taêng µ seõ laøm dòch chuyeån ñöôøng PS xuoáng döôùi, chuyeån ñieåm caân
laøm taêng tieàn löông ñöôïc
thöông löôïng ôû moät tyû leä
baèng töø A xuoáng C, vaø do vaäy cuõng daãn tôùi taêng tyû leä thaát nghieäp töï
thaát nghieäp cho tröôùc nhieân.
(taêng z) khoâng theå hieän
trong tieàn löông cao hôn, Danh saùch nhöõng nhaân toá chuùng ta vöøa trình baøy noái keát tyû leä thaát
maø ôû tyû leä thaát nghieäp nghieäp cao ôû Chaâu AÂu vôùi caùc nhaân toá laøm taêng z hoaëc µ :
cao hôn. Trong thöïc teá,
thaát nghieäp cao hôn buoäc
tieàn löông quay trôû veà • Caùc chi phí lao ñoäng aån hoaëc giaùn tieáp cao seõ daãn ñeán chi phí
möùc ban ñaàu. cao hôn, vaø vì theá laøm cho µ cao hôn, thaëng soá cuûa giaù so vôùi
löông cao hôn.
• Caùc coâng ñoaøn laøm giaûm tính linh hoaït maø caùc doanh nghieäp caàn
ñeå coù theå hoaït ñoäng moät caùch coù hieäu quaû, ñöa tôùi chi phí cao
hôn vaø do vaäy µ cao hôn.
• Baèng caùch taêng quyeàn löïc thöông löôïng cho ngöôøi lao ñoäng, caùc
coâng ñoaøn cuõng ñöa tôùi tieàn löông cao hôn, laøm taêng z, vaø vì theá
laøm taêng tieàn löông ôû moät tyû leä thaát nghieäp cho tröôùc1.
1
Ñaøo saâu hôn. Neáu ñoøi hoûi tieàn löông cao hôn ôû moät tyû leä thaát nghieäp cho tröôùc chæ
mang laïi thaát nghieäp cao hôn vaø tieàn löông khoâng thay ñoåi, vaäy taïi sao caùc coâng ñoaøn
laïi ñoøi hoûi nhö vaäy? ÔÛ ñaây coù moät vaøi caâu traû lôøi:

High Unemployment
• Baèng caùch giaûm chi phí bò thaát nghieäp, caùc trôï caáp thaát nghieäp
laøm gia taêng aûnh höôûng cuûa ngöôøi lao ñoäng trong vieäc thöông
löôïng tieàn löông, ñieàu naøy cuõng ñöa tôùi taêng z, taêng tieàn löông ôû
moät tyû leä thaát nghieäp cho tröôùc.
Ñaùnh giaù quan ñieåm veà tình traïng xô cöùng cuûa Chaâu AÂu. Quan
ñieåm veà tình traïng xô cöùng cuûa thaát nghieäp ôû Chaâu AÂu coù söùc thuyeát
phuïc nhö theá naøo? Moät vaán ñeà nghieâm troïng cuûa quan ñieåm naøy laø: maëc
duø ñuùng laø caùc thò tröôøng lao ñoäng Chaâu AÂu thöïc söï mang laïi cho ngöôøi
lao ñoäng söï baûo ñaûm veà vieäc laøm nhieàu hôn laø thò tröôøng lao ñoäng Hoa
Kyø, nhöng ñaây khoâng phaûi laø moät söï phaùt trieån môùi: Nhieàu quy ñònh ñaõ
ñöôïc ñöa ra trong thaäp nieân 1960, khi tình traïng thaát nghieäp Chaâu AÂu laø
raát thaáp. Maëc duø moät vaøi nhaân toá cöùng nhaéc trôû neân cöùng nhaéc hôn
trong thaäp nieân 1970 vaø ñaàu thaäp nieân 1980, nhöng keå töø ñoù chuùng ñaõ
thay ñoåi theo höôùng laøm cho caùc thò tröôøng lao ñoäng trôû neân linh hoaït
hôn. Treân thöïc teá, nhieàu trong soá nhöõng nhaân toá “cöùng nhaéc” naøy ngaøy
nay yeáu hôn so vôùi moät thaäp nieân tröôùc ñaây.
Ví duï, quyeàn löïc cuûa coâng ñoaøn roõ raøng ñang giaûm. Maät ñoä tham gia
coâng ñoaøn, töùc tyû leä löïc löôïng lao ñoäng tham gia coâng ñoaøn, ñaõ giaûm ôû
haàu heát caùc nöôùc Chaâu AÂu keå töø ñaàu thaäp nieân 1980. Nhieàu nöôùc cuõng
ñaõ thoâng qua caùc ñaïo luaät taïo ñieàu kieän deã daøng hôn cho caùc doanh
nghieäp trong vieäc söû duïng lao ñoäng baùn thôøi gian, hoaëc ñöa ra nhöõng
hôïp ñoàng lao ñoäng coù giôùi haïn veà thôøi gian. Nhöõng hôïp ñoàng naøy cho
pheùp doanh nghieäp sa thaûi ngöôøi lao ñoäng vaøo cuoái thôøi haïn hôïp ñoàng
maø khoâng phaûi chòu moät chi phí naøo.
Do vaäy, ñeå chöùng minh söï ñuùng ñaén cuûa laäp luaän cho raèng caùc nhaân toá
cöùng nhaéc cuûa thò tröôøng lao ñoäng phaûi chòu traùch nhieäm veà söï gia taêng
thaát nghieäp ôû Chaâu AÂu, chuùng ta phaûi laäp luaän raèng maëc duø caùc ñònh
cheá khoâng thay ñoåi trôû neân toài teä hôn nhöng aûnh höôûng cuûa chuùng ñoái
vôùi thaát nghieäp maïnh hôn so vôùiø vaøi thaäp nieân tröôùc. Laäp luaän naøy
khoâng nhaát thieát laø khoâng hôïp lyù: Moâi tröôøng kinh teá ñaõ thay ñoåi raát
nhieàu keå töø thaäp nieân 1960. Taêng tröôûng ñaõ chaäm laïi, quaù trình thay ñoåi
cô caáu dieãn ra nhanh hôn, vaø caïnh tranh giöõa caùc doanh nghieäp trôû neân
• Caïnh tranh giöõa caùc coâng ñoaøn coù theå buoäc moãi coâng ñoaøn phaûi ñoøi hoûi tieàn
löông cao hôn, ngay caû khi hoï bieát raèng tính toång quaùt thì tieàn löông thaät trung
bình seõ khoâng thay ñoåi.
• Ngay caû khi tieàn löông thaät trung bình khoâng thay ñoåi, thì caùc coâng ñoaøn coù
theå coá gaéng taêng tieàn löông cuûa moät soá ngöôøi lao ñoäng so vôùi nhöõng ngöôøi
khaùc.
• Moâ hình cuûa chuùng ta coù theå quaù ñôn giaûn. Ñoøi hoûi tieàn löông cao hôn coù theå
daãn ñeán tieàn löông cao hôn, ít nhaát trong moät khoaûng thôøi gian naøo ñoù. (Noùi
moät caùch khaùc, ñöôøng PS coù theå khoâng naèm ngang, maø doác xuoáng).

High Unemployment
caêng thaúng hôn. Trong moâi tröôøng môùi naøy, caùc nhaân toá cöùng nhaéc coù
theå coù taùc ñoäng lôùn nhieàu so vôùi tröôùc. Ví duï, ñoái vôùi moät doanh nghieäp
coù caàu ñang taêng vaø oån ñònh vaø khoâng caàn phaûi sa thaûi ngöôøi lao ñoäng,
thì vieäc ñaët nhöõng giôùi haïn ñoái vôùi vieäc sa thaûi laø khoâng coù yù nghóa.
Nhöng ñoái vôùi moät moâi tröôøng trong ñoù caàu trôû neân bieán ñoäng nhieàu
hôn vaø doanh nghieäp buoäc phaûi thích nghi nhanh hôn ñeå toàn taïi, thì
“Thay ñoåi cô caáu” coù nhöõng giôùi haïn nhö vaäy laïi trôû neân thaät quan troïng. Cuõng nhöõng giôùi
nghóa laø thay ñoåi cô haïn naøy trong thaäp nieân 1960 coù theå khoâng ñoøi hoûi moät phí toån naøo,
caáu neàn kinh teá, vôùi
nhöng ngaøy nay thì raát toán keùm.
moät soá ngaønh phaùt
trieån môû roäng trong khi Coù baèng chöùng cho thaáy caùc neàn kinh teá Chaâu AÂu ñang traûi qua moät quaù
nhöõng ngaønh khaùc laïi trình thay ñoåi cô caáu nhanh hôn caùc thaäp nieân tröôùc ñaây hay khoâng? Vôùi
thu heïp, moät soá doanh
nhöõng ñieàu chuùng ta thöôøng ñöôïc nghe veà söï gia taêng caïnh tranh quoác
nghieäp môùi gia nhaäp
trong khi moät soá doanh teá vaø söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa caùc khu vöïc dòch vuï môùi coâng ngheä
nghieäp cuõ ñoùng cuûa, cao, baïn coù theå ngaïc nhieân khi bieát raèng caùc nhaø kinh teá hoïc ñaõ khoâng
v.v. tìm thaáy ñöôïc coù baèng chöùng chaéc chaén naøo cho thaáy toác ñoä thay ñoåi cô
caáu ôû Chaâu hieän taïi cao hôn tröôùc kia.
Moät soá ño veà “thay ñoåi cô caáu” maø caùc nhaø kinh teá hoïc ñaõ xaây döïng laø
möùc ñoä phaân taùn cuûa caùc tyû leä thay ñoåi vieäc laøm giöõa caùc khu vöïc. Neáu
taát caû caùc khu vöïc gaàn nhö taêng tröôûng theo cuøng moät tyû leä thì söï phaân
taùn seõ nhoû, cho thaáy raèng söï thay ñoåi cô caáu ñang dieãn ra trong neàn kinh
teá laø raát nhoû. Neáu moät soá khu vöïc taêng tröôûng nhanh trong khi nhöõng
khu vöïc khaùc laïi thu heïp thì söï phaân taùn seõ lôùn, cho thaáy coù söï thay ñoåi
cô caáu cô baûn lôùn. Caùc soá ño phaân taùn ñöôïc xaây döïng cho töøng quoác gia
Chaâu AÂu theo moãi naêm cho thaáy khoâng coù söï thay ñoåi nhaát quaùn giöõa
caùc quoác gia theo thôøi gian. Moät caùch tieâu bieåu, nhöõng soá ño cuûa hieän
taïi khoâng heà cao hôn so vôùi nhöõng soá ño cuûa thaäp nieân 1960 vaø 1970.
Caên cöù theo soá ño naøy cho thaáy thay ñoåi cô caáu ôû Chaâu AÂu ngaøy nay
khoâng cao hôn so vôùi trong nhöõng thaäp nieân tröôùc.
Tuy nhieân, thay ñoåi cô caáu vieäc laøm theo ngaønh chæ laø moät trong nhöõng
khía caïnh cuûa thay ñoåi cô caáu. Coù moät khía caïnh maø trong 20 naêm qua
toû ra khaùc vôùi nhöõng thaäp nieân tröôùc. Caû ôû Hoa Kyø vaø ôû Chaâu AÂu, caàu
Xem phaàn 13-3.
lao ñoäng phoå thoâng toû ra giaûm xuoáng so vôùi caàu lao ñoäng coù tay ngheà.
Moät soá nhaø kinh teá hoïc ñaõ tranh luaän raèng phaûn öùng cuûa thò tröôøng lao
ñoäng ñoái vôùi söï dòch chuyeån naøy ôû Hoa Kyø laø khaùc ôû Chaâu AÂu. ÔÛ Hoa
Kyø, caàu lao ñoäng phoå thoâng giaûm ñaõ daãn tôùi giaûm tieàn löông thöïc cuûa
hoï. Keát quaû laø lao ñoäng phoå thoâng vaãn coù vieäc laøm, maëc duø ôû möùc
löông thaáp. ÔÛ Chaâu AÂu, tieàn löông thöïc cuûa lao ñoäng phoå thoâng ñaõ
khoâng giaûm neân ñaõ laøm taêng tyû leä thaát nghieäp cuûa ngöôøi lao ñoäng phoå
thoâng.
Giaû thuyeát cuoái cuøng naøy aên khôùp vôùi caùc söï kieän nhö theá naøo? Baûng
22-4 trình baøy thay ñoåi trong tieàn löông töông ñoái vaø tyû leä thaát nghieäp

High Unemployment
töông ñoái cuûa lao ñoäng phoå thoâng töø cuoái thaäp nieân 1970 ñeán ñaàu thaäp
nieân 1990 ôû Hoa Kyø vaø ôû 4 nöôùc Chaâu AÂu. Baûng naøy ñöa ra nhöõng keát
luaän sau:
• Tieàn löông töông ñoái cuûa lao ñoäng phoå thoâng ôû Hoa Kyø ñaõ giaûm
nhieàu hôn so vôùi 3 trong 4 nöôùc Chaâu AÂu.
• Ngöôïc laïi, tyû leä thaát nghieäp töông ñoái cuûa lao ñoäng phoå thoâng
taêng ñaùng keå ôû caû 4 nöôùc Chaâu AÂu, trong khi vaãn gaàn nhö khoâng
ñoåi ôû Hoa Kyø.
• Hai söï kieän treân nhaát quaùn vôùi giaû thuyeát cho raèng do tieàn löông
ôû Chaâu AÂu cöùng nhaéc hôn, neân söï dòch chuyeån baát lôïi cuûa caàu
lao ñoäng phoå thoâng ñaõ daãn ñeán thaát nghieäp nhieàu hôn ôû Chaâu
AÂu.
• Tuy nhieân, xeùt trong phaïm vi Chaâu AÂu thì giaû thuyeát naøy khoâng
hoaøn toaøn ñuùng. Tieàn löông thöïc töông ñoái ñaõ gia taêng ôû Phaùp,
Ñöùc vaø YÙ. Nhöng ôû Vöông quoác Anh tieàn löông thöïc töông ñoái
laïi giaûm, vaø maëc duø coù söï giaûm maïnh naøy, tyû leä thaát nghieäp
töông ñoái cuûa lao ñoäng phoå thoâng vaãn gia taêng ñaùng keå.
Baûng 22-4. Thay ñoåi trong Tieàn löông Töông ñoái vaø Tyû leä Thaát
nghieäp Töông ñoái cuûa Lao ñoäng Phoå thoâng.
Thay ñoåi tieàn löông töông Tyû leä thaát nghieäp töông ñoái cuûa lao
ñoái cuûa lao ñoäng phoå ñoäng phoå thoâng so vôùi lao ñoäng coù
Quoác gia thoâng (1980 -1995, %) tay ngheà (1980 -1995,%)
Cuoái thaäp nieân Ñaàu thaäp nieân
1970 1990
Hoa Kyø -13 3,5 3.5
Phaùp 3 1,5 2,9
Ñöùc 8 2,1 2,6
YÙ 1 0,4 1,1
Vöông quoác -14 3,1 5,3
Anh
Coät thöù nhaát: Thay ñoåi tieàn löông cuûa lao ñoäng nam trong nhoùm 10% ôû cuoái cuûa phaân
phoái thu nhaäp toång theå so vôùi tieàn löông cuûa lao ñoäng trong nhoùm 10% ôû giöõa. Coät thöù
hai vaø ba: Tyû soá giöõa tyû leä thaát nghieäp cuûa nhoùm 25% ôû cuoái cuûa löïc löôïng lao ñoäng,
ñöôïc xeáp theo trình ñoä giaùo duïc, vaø tyû leä thaát nghieäp cuûa nhoùm 25% oû ñaàu.
Nguoàn: Vieäc laøm treân theá giôùi 1996/1997, ILO.1996.
Do vaäy, chöùng côù uûng hoä cho giaû thuyeát naøy vaãn coøn mô hoà, khoâng roõ
raøng. Treân thöïc teá coù theå coù caùch giaûi thích khaùc veà söï gia taêng lôùn
trong tyû leä thaát nghieäp töông ñoái giöõa nhöõng lao ñoäng phoå thoâng ôû Chaâu
AÂu - moät caùch giaûi thích khoâng lieân quan gì ñeán tieàn löông töông ñoái.
Khi thaát nghieäp toång theå taêng, nhö ôû Chaâu AÂu, tyû leä thaát nghieäp cuûa lao
ñoäng phoå thoâng luoân luoân taêng cao hôn tyû leä thaát nghieäp cuûa lao ñoäng
coù tay ngheà. Caùc doanh nghieäp sa thaûi nhöõng lao ñoäng keùm tay ngheà

High Unemployment
nhaát cuûa mình tröôùc heát vaø, khi caàn thueâ theâm lao ñoäng, hoï choïn nhöõng
lao ñoäng coù tay ngheà khaù nhaát trong soá nhöõng ngöôøi thaát nghieäp. Vì theá,
noùi chung söï gia taêng trong tyû leä thaát nghieäp töông ñoái cuûa lao ñoäng phoå
thoâng ôû Chaâu AÂu coù theå phaûn aùnh söï gia taêng tyû leä thaát nghieäp chung,
hôn laø phaûn aùnh nhöõng vaán ñeà veà vieäc ñieàu chænh tieàn löông töông ñoái.
Hieän töôïng treã

Nhöõng yeáu ñieåm cuûa quan ñieåm veà söï xô xöùng Chaâu AÂu ñaõ ñöa moät soá
nhaø kinh teá hoïc vó moâ, keå caû toâi, ñeán vieäc khaûo saùt moät caùch giaûi thích
khaùc ñöôïc bieát ñeán vôùi teân goïi laø hieän töôïng treã. Laäp luaän naøy laø nhö
sau:
Vaøo cuoái thaäp nieân 1960 vaø sau ñoù moät laàn nöõa ôû thaäp nieân
1970, caùc nöôùc Chaâu AÂu bò toån thöông bôûi moät loaït caùc cuù soác toång
cung: tình traïng xaùo troän trong lao ñoäng vaøo cuoái thaäp nieân 1960, söï
giaûm maïnh taêng tröôûng naêng suaát baét ñaàu töø giöõa thaäp nieân 1970, vaø hai
laàn gia taêng giaù daàu maïnh, laàn 1 vaøo giöõa thaäp nieân 1970 vaø sau ñoù laø
vaøo cuoái thaäp nieân 1970. Keát quaû laø, raát gioáng nhö ôû Hoa Kyø, coù tình
traïng suy thoaùi ñi keøm laïm phaùt (stagflation) - thaát nghieäp cao vaø laïm
phaùt cao.
Xem hoäp Chuyeân Saâu Vaøo ñaàu thaäp nieân 1980, caùc nöôùc Chaâu AÂu quyeát ñònh giaûm laïm
“Thu heïp Tieàn teä vaø phaùt thoâng qua vieäc thu heïp tieàn teä. Gioáng nhö ôû Hoa Kyø, keát quaû laø
Môõ roäng Chính saùch giaûm phaùt vaø thaát nghieäp taêng maïnh.
Thu Chi Ngaân saùch:
Hoa kyø trong ñaàu thaäp ÔÛ Hoa Kyø, söï thu heïp tieàn teä ñöôïc nhanh choùng theo sau bôûi
nieân 1980” ôû Chöông chính saùch thu chi ngaân saùch môû roäng vaø thaâm huït ngaân saùch raát lôùn cuûa
20. chính quyeàn Reagan. Keát quaû laø saûn löôïng taêng nhanh töø naêm 1982 trôû
ñi. Nhöng cho tôùi ngaøy nay vì Chaâu AÂu vaãn duy trì caû chính saùch thu chi
ngaân saùch laãn chính saùch tieàn teä thaét chaët neân tyû leä thaát nghieäp ôû chaâu
AÂu vaãn cao hôn ôû Hoa Kyø nhieàu.
Tuy nhieân, phaân tích naøy ñaët ra moät vaán ñeà hieån nhieân: Neáu thaát nghieäp
ôû Chaâu AÂu laø do caùc chính saùch kinh teá vó moâ thaét chaët khieán cho tyû leä
thaát nghieäp taêng cao hôn tyû leä thaát nghieäp töï nhieân, vaäy chuùng ta phaûi
Hieän töôïng treå coù quan saùt thaáy tyû leä laïm phaùt giaûm nhanh. Nhöng Hình 22-4 chæ ra roõ
nguoàn goác xuaát phaùt töø raøng raèng tröôøng hôïp naøy khoâng phaûi nhö vaäy. Tyû leä laïm phaùt ôû Chaâu
ngaønh vaät lyù, ôû ñoù noù
AÂu thaáp, nhöng khoâng coøn giaûm nöõa, ít nhaát laø khoâng nhieàu.
moâ taû söï chaäm treå
trong phaûn öùng töø tính Ñaây chính laø ñieåm ñöa ñeán söï xuaát hieän cuûa thuyeát hieän töôïng treã. Laäp
cuûa nhöõng chaát saét ñôùi luaän naøy cho raèng tyû leä thaát nghieäp töï nhieân laø khoâng ñoäc laäp vôùi tyû leä
vôùi moät töø tröôøng thay
ñoåi. Toång quaùt hôn, töø
thaát nghieäp thöïc teá - nhö chuùng ta ñaõ giaû ñònh cho ñeán nay. Thay vaøo
ønaøy ñöôïc duøng ñeå moâ ñoù, baûn thaân “tyû leä töï nhieân” phuï thuoäc moät phaàn vaøo lòch söû cuûa tyû leä
taû baát cöù heä thoáng naøo thaát nghieäp thöïc teá. Cuï theå, moät giai ñoaïn daøi coù thaát nghieäp cao seõ laøm
coù vò trí caân baèng phuï taêng tyû leä thaát nghieäp töï nhieân. Do vaäy, tình traïng thaát nghieäp cao dai
thuoäc vaøo lòch söû cuûa daúng coù khaû naêng ñi keøm vôùi vieäc aùp löïc giaûm laïm phaùt ngaøy caøng yeáu.
heä thoáng ñoù.
Ñoù laø lyù do taïi sao laïm phaùt khoâng coøn giaûm nhieàu ôû Chaâu AÂu. Quay trôû

High Unemployment
laïi thaûo luaän cuûa chuùng ta veà cuoäc Ñaïi Suy thoaùi, giaû thuyeát veà hieän
töôïng treã naøy cuõng coù theå giaûi thích taïi sao töø naêm 1933 trôû ñi giaûm
phaùt chaám döùt ôû Hoa kyø maëc duø coù thaát nghieäp cao.
Vai troø cuûa Thaát nghieäp trong Daøi haïn. Taïi sao thaát nghieäp thöïc teá
aûnh höôûng ñeán tyû leä thaát nghieäp töï nhieân theo thôøi gian? ÔÛ ñaây caùc cuoäc
nghieân cöùu ñaõ ñaët troïng taâm vaøo vai troø cuûa thaát nghieäp trong daøi haïn.
Thaát nghieäp cao dai daúng laøm taêng thaát nghieäp trong daøi haïn. Vaøo naêm
1988, tyû leä nhöõng ngöôøi lao ñoäng thaát nghieäp trong toaøn boä Lieân Minh
Chaâu Aâu bò thaát nghieäp trong thôøi gian daøi hôn 1 naêm ñaõ vöôït quaù 30%.
Con soá naøy laø 60% ôû Ireland, Bæ vaø YÙ (so vôùi chæ coù 9% ôû Hoa Kyø).
Coù hai nguyeân nhaân chính ñaùng caàn phaûi lo laéng veà thaát nghieäp trong
daøi haïn:
• Chi phí nhaân löïc. Bò thaát nghieäp trong vaøi thaùng laø moät vieäc. Bò
thaát nghieäp trong moät naêm hay hôn nöõa laïi laø moät vieäc khaùc.
Baèng chöùng cho thaáy raèng nhieàu ngöôøi trong soá nhöõng ngöôøi bò
thaát nghieäp daøi haïn ñaõ ñaùnh maát kyõ naêng vaø thoùi quen laøm vieäc -
hoaëc khoâng ñaït ñöôïc nhöõng kyõ naêng caàn thieát, nhö trong tröôøng
hôïp cuûa nhöõng ngöôøi thaát nghieäp treû tuoåi, maø tyû leä naøy cuõng raát
cao ôû nhieàu nöôùc Chaâu AÂu. Keát quaû laø xuaát hieän moät caùi voøng
luaån quaån, chuû doanh nghieäp trôû neân e ngaïi khoâng muoán thueâ
nhöõng lao ñoäng bò thaát nghieäp daøi haïn, vaø nhöõng ngöôøi thaát
nghieäp daøi haïn naøy laïi töø boû noã löïc tìm kieám vieäc laøm. Keát quaû
cuoái cuøng coù theå laø söï thaát nghieäp vónh vieãn, maát loøng töï troïng,
vaø suy nhöôïc taâm lyù.
• Caùc yù nghóa veà maët kinh teá vó moâ. Söï xuaát hieän thaát nghieäp daøi
haïn daãn ñeán söï gia taêng trong tyû leä thaát nghieäp töï nhieân. Laáy
moät tröôøng hôïp ñaëc bieät trong ñoù vì nhöõng nguyeân nhaân maø
chuùng ta vöøa thaáy, nhöõng ngöôøi thaát nghieäp daøi haïn trôû thaønh
nhöõng ngöôøi khoâng theå tuyeån duïng ñöôïc. Khi ñoù hoï trôû neân hoaøn
toaøn khoâng coù lieân quan gì ñeán quaù trình xaùc ñònh tieàn löông:
Chuû doanh nghieäp khoâng theå ñe doïa seõ thueâ nhöõng nhaân coâng bò
thaát nghieäp daøi haïn ñeå ñaït ñöôïc söï nhöôïng boä veà möùc löông töø
nhöõng lao ñoäng hieän taïi ñang laøm vieäc cho hoï. Nhöõng ngöôøi lao
ñoäng hieän ñang coù vieäc laøm, trong tröôøng bò thaát nghieäp, cuõng
khoâng phaûi lo laéng veà söï caïnh tranh vôùi nhöõng ngöôøi thaát nghieäp
daøi haïn.
Neáu nhöõng ngöôøi thaát nghieäp daøi haïn khoâng ñoùng vai troø gì trong vieäc
xaùc ñònh löông, vaäy ta suy ra raèng vieäc tyû leä thaát nghieäp daøi haïn trong
toång tyû leä thaát nghieäp caøng cao thì aùp löïc cuûa moät tyû leä thaát nghieäp nhaát
ñònh taùc ñoäng leân tieàn löông caøng ít, do vaäy tieàn löông ñöôïc aán ñònh

High Unemployment
trong quaù trình xaùc ñònh tieàn löông caøng cao. Xeùt theo Hình 22-6, söï gia
taêng tyû leä nhöõng ngöôøi thaát nghieäp daøi haïn laøm dòch chuyeån quan heä
xaùc ñònh tieàn löông leân treân, töø WS ñeán WS’. Söï dòch chuyeån naøy daãn
ñeán tyû leä thaát nghieäp töï nhieân cao hôn, taêng töø un ñeán un’.
Söï gia taêng trong tyû leä thaát nghieäp töï nhieân naøy coù theå giaûi thích taïi sao
moät neàn kinh teá (coù tyû leä thaát nghieäp cao trong moät thôøi gian daøi, vaø do
ñoù coù tyû leä thaát nghieäp daøi haïn cao) coù theå coù caû tyû leä thaát nghieäp cao
vaø tæ leä laïm phaùt gaàn nhö khoâng ñoåi. Laáy ví duï moät neàn kinh teá trong ñoù
tyû leä thaát nghieäp laø 15% vôùi tyû leä thaát nghieäp daøi haïn laø 10%, vaø 5%
thaát nghieäp ngaén haïn. Vôùi giaû thieát giöõ nguyeân cuûa chuùng ta raèng caùc
lao ñoäng thaát nghieäp daøi haïn khoâng coù khaû naêng ñöôïc tuyeån duïng vaø
bôûi vaäy khoâng coù aûnh höôûng ñeán quaù trình xaùc ñònh tieàn löông, thì tyû leä
thaát nghieäp coù aûnh höôûng ñeán vieäc xaùc ñònh tieàn löông (tyû leä thaát
nghieäp naøy chæ tính ñeán nhöõng lao ñoäng coù theå ñöôïc tuyeån duïng) chæ coù
5%. Xeùt töø quan ñieåm cuûa caû ngöôøi chuû vaø ngöôøi lao ñoäng coù vieäc laøm,
thò tröôøng lao ñoäng treân thöïc teá ñang raát khan hieám, vaø hoaøn toaøn coù theå
coù aùp löïc veà tieàn löông vaø gia taêng laïm phaùt.
Tröôøng hôïp maø chuùng ta vöøa xem xeùt laø quaù cöïc ñoan. Raát nhieàu ngöôøi
thaát nghieäp daøi haïn coù khaû naêng ñöôïc tuyeån duïng, vaø thaát nghieäp daøi
haïn coù gaây ra moät aùp löïc nhaát ñònh ñoái vôùi tieàn löông trong vieäc xaùc
ñònh löông. Nhöng baøi hoïc cô baûn cuûa chuùng ta laø tröôøng hôïp toång quaùt
chung. Tình traïng thaát nghieäp cao keùo daøi daãn ñeán taêng tyû leä nhöõng
ngöôøi thaát nghieäp daøi haïn. Khi nhöõng ngöôøi thaát nghieäp daøi haïn trôû neân
ít coù khaû naêng ñöôïc tuyeån duïng, thì cuøng moät tyû leä thaát nghieäp seõ ít gaây
aùp löïc laøm giaûm tieàn löông hôn vaø nhö vaäy ít gaây aùp löïc laøm giaûm laïm
phaùt.
YÙ nghóa cuûa hieän töôïng treã. Lyù thuyeát veà hieän töôïng treã coù hai yù nghóa
quan troïng.
Giaûm phaùt coù theå toán keùm hôn nhö chuùng ta ñaõ keát luaän trong chöông 9
(trong chöông 9 chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng tyû leä thaát nghieäp töï nhieân
khoâng thay ñoåi töø ñaàu ñeán cuoái). Söï gia taêng trong thaát nghieäp caàn thieát
ñeå giaûm laïm phaùt coù theå daãn ñeán tyû leä thaát nghieäp töï nhieân taêng, vaø nhö
vaäy gaây ra chi phí ñoái vôùi vieäc thaát nghieäp keùo daøi.

High Unemployment
HÌNH 22-6
Caùc taùc ñoäng cuûa gia

taêng tyû leä thaát nghieäp
daøi haïn ñoái vôùi tyû leä

Taêng tyû leä thaát nghieäp

daøi haïn laøm taêng tyû leä
Tæ leä thaát nghieäp, u
Trôû laïi vôùi chaâu AÂu ngaøy nay, coù theå coù khaû naêng giaûm tyû leä thaát
nghieäp maø khoâng caàn coù nhöõng thay ñoåi cô baûn trong vieäc toå chöùc thò
tröôøng lao ñoäng – maëc duø caûi caùch laø caàn thieát phaûi coù vì nhöõng lyù do
khaùc. Tình traïng thaát nghieäp coù theå giaûm nhanh vaø nhieàu nhö theá naøo
phuï thuoäc vaøo caùc cô cheá chaäm treã coù theå hoaït ñoäng ñaûo ngöôïc nhanh
nhö theá naøo, khi tình traïng thaát nghieäp giaûm thay vì taêng. Thí duï, nhöõng
ngöôøi thaát nghieäp daøi haïn coù theå ñöôïc “traû laïi quyeàn lao ñoäng” khoâng
vaø neáu ñöôïc thì nhanh nhö theá naøo? Lieäu nhöõng ngöôøi ñaõ töø boû noå löïc
tìm kieám vieäc laøm seõ baét ñaàu ñi tìm vieäc trôû laïi neáu ñieàu kieän cuûa thò
tröôøng lao ñoäng ñöôïc caûi thieän? Lieäu nhöõng ngöôøi ñaõ ñaùnh maát kyõ naêng
coù theå nhanh choùng phuïc hoài laïi tay ngheà lao ñoäng, hay chuùng ta caàn
phaûi ñöa ra moät chöông trình huaán luyeän ñaëc bieät?
Hoäp Chuyeân Saâu:

Tình traïng thaát nghieäp ôû Taây Ban Nha: Chaån ñoaùn vaø löïa choïn
chính saùch
Naêm 1975, Francisco Franco cheát, vaø coäng saûn ñaõ caïnh tranh vôùi nhau
keát thuùc gaàn 40 naêm cheá ñoä ñoäc taøi trong nhöõng ñoøi hoûi cuûa hoï veà tieàn
ôû Taây Ban Nha. Caùc moái quan heä löông cao hôn. Keát quaû laø tieàn
lao ñoäng töøng ñöôïc kieåm soaùt chaët löông taêng voït, daãn ñeán giaù caû taêng
cheõ bôûi nhaø nöôùc bò phaù vôõ. Trong voït, daãn ñeán tieáp tuïc taêng löông vaø
noã löïc thieát laäp moät cô cheá baàu cöû v.v. Vôùi taêng tröôûng tieàn teä ñaùp öùng
daân chuû môùi, caùc lieân ñoaøn xaõ hoäi cho söï taêng giaù vaø löông ñoù, tyû leä

High Unemployment
laïm phaùt ñaõ ñaït tôùi 25% ôû Taây Ban kinh teá ngaàm lôùn naøo khoâng.
Nha vaøo naêm 1977. (Hình 1 cho Chuùng ta ñaõ baøn veà vaán ñeà naøy
thaáy ñoäng thaùi cuûa laïm phaùt vaø thaát trong hoäp Chuyeân Saâu veà tình traïng
nghieäp ôû Taây Ban Nha keå töø naêm thaát nghieäp cuûa Taây Ban Nha ôû
1971). chöông 2, vaø caâu traû lôøi laø: Khoâng,
Söï phaùt trieån cuûa kinh teá vó moâ phaàn lôùn tình traïng thaát nghieäp ño
trong 10 naêm tieáp theo (nhöõng naêm ñöôïc laø thöïc.
naøy ñöôïc toâ boùng trong hình) bò chi Lieäu tình traïng thaát nghieäp cao
phoái bôûi cuoäc ñaáu tranh choáng laïm coù phaûn aùnh tyû leä töï nhieân cao, hay
phaùt. Keå töø naêm 1978 trôû ñi, Ngaân coù söï cheânh leäch lôùn so vôùi tyû leä töï
haøng Taây Ban Nha duy trì chính nhieân? Nhôù laïi raèng neáu thaát
saùch tieàn teä thaét chaët; laõi suaát thöïc nghieäp cao phaûn aùnh moät söï cheânh
ñaõ töøng aâm töø giöõa nhöõng naêm leäch döông lôùn so vôùi tyû leä töï
1970 (vôùi laïm phaùt kyø voïng cao nhieân, noù phaûi ñöôïc ñi keøm vôùi söï
hôn laõi suaát danh nghóa nhieàu), giaûm laïm phaùt lôùn. Nhöng laïm phaùt
chuyeån thaønh döông, ñaït trung bình suy giaûm raát chaäm ôû Taây Ban Nha
6% vaøo nöûa ñaàu cuûa thaäp nieân taïi thôøi ñieåm naøy. Ñieàu naøy chæ ra
1980. Vaøo naêm 1987, laïm phaùt raèng tyû leä thaát nghieäp hieän taïi
giaûm xuoáng coøn 5%. Nhöng tyû leä khoâng khaùc xa laém so vôùi tyû leä töï
thaát nghieäp ñaõ taêng leân 20%, moät nhieân.
söï gia taêng 15 ñieåm phaàn traêm
Töø ñaâu maø coù tyû leä thaát nghieäp
trong 10 naêm.
töï nhieân cao naøy? Caùc nhaø kinh teá
Sau ñoù tyû leä thaát nghieäp giaûm ñaõ chæ ra moät soá thuû phaïm tieàm
nheï vaøo cuoái thaäp nieân 1980, phaûn taøng.
aùnh moät söï môû roäng kinh teá chung
• Moät soá chæ ra caùc chi phí sa thaûi
ôû chaâu AÂu. Nhöng tyû leä thaát nghieäp
cao. Moät trong soá nhöõng di saûn keá
taêng trôû laïi vaøo ñaàu thaäp nieân 1990,
thöøa töø thôøi kyø Franco laø möùc ñoä
leân tôùi 23,7% naêm 1994. Keå töø ñoù
möùc ñoä baûo hoä vieäc laøm cao: Ngöôøi
tyû leä thaát nghieäp giaûm vaø tôùi cuoái
lao ñoäng chæ coù theå bò thaûi hoài döôùi
naêm 1998 thì ñöùng laïi ôû möùc döôùi
nhöõng ñieàu kieän haïn cheá, vaø söï thaûi
19%.
hoài ñoâi khi bao goàm caùc khoaûn trôï
Phaûn öùng ñaàu tieân cuûa chuùng ta caáp thoâi vieäc lôùn. Toå chöùc OECD
khi giaùp maët vôùi con soá thaát nghieäp ñaõ tính ra moät chæ soá baûo hoä vieäc
cao laø ñaët caâu hoûi lieäu con soá ñoù coù laøm. Söû duïng chæ soá naøy, Taây Ban
tin ñöôïc khoâng. Trong tröôøng hôïp Nha laø nöôùc coù möùc ñoä baûo hoä vieäc
Taây Ban Nha, moät caâu hoûi töï nhieân laøm cao thöù hai trong soá taát caû caùc
laø lieäu tình traïng thaát nghieäp cao ño nöôùc khoái OECD.
ñöôïc thöïc teá coù che giaáu moät neàn

High Unemployment
Tyû leä thaát nghieäp phaàn traêm
Tyû leä laïm phaùt
Hình 1: Thaát nghieäp vaø laïm phaùt ôû Taây ban Nha, 1971 – 1995
Moät trôû ngaïi ñoái vôùi caùch giaûi thích haïn coá ñònh, ngöôøi lao ñoäng coù hôïp
naøy laø söï haïn cheá sa thaûi thöïc chaát ñoàng laâu daøi thaäm chí coøn ñöôïc baûo
ñaõ giaûm maïnh keå töø giöõa thaäp nieân veä nhieàu hôn so vôùi tröôùc ñaây tröôùc
1980. Cuï theå laø töø naêm 1984, Taây ruûi ro bò thaát nghieäp. Neáu nhöõng
Ban Nha ñaõ cho pheùp caùc haõng ñöa ngöôøi lao ñoäng naøy, thöôøng laø
ra caùc hôïp ñoàng coù thôøi haïn coá nhöõng ngöôøi coù thaâm nieân cao,
ñònh, caùc hôïp ñoàng cho pheùp caùc ñoùng vai troø chính trong quaù trình
doanh nghieäp sa thaûi lao ñoäng khi thöông löôïng tieàn löông, thì ñieàu
heát haïn hôïp ñoàng maø khoâng phaûi naøy coù theå giaûi thích taïi sao vieäc
chòu chi phí gì. Do vaäy, tyû leä lao chuyeån sang daïng hôïp ñoàng lao
ñoäng theo caùc hôïp ñoàng coù thôøi haïn ñoäng coù thôøi haïn coá ñònh ñaõ daãn
coá ñònh taêng leân töø 10% naêm 1984 ñeán giaûm chöù khoâng phaûi taêng aùp
ñeán hôn 35% ngaøy nay. Vaäy taïi sao löïc laøm giaûm tieàn löông cuûa thaát
tyû leä thaát nghieäp ñaõ khoâng giaûm? nghieäp, vaø nhö vaäy tyû leä thaát
nghieäp töï nhieân seõ taêng chöù khoâng
Ñeå traû lôøi cho caâu hoûi naøy, moät soá
giaûm nhö yù ñònh.
nhaø kinh teá ñaõ tranh luaän raèng, söï
dòch chuyeån theo höôùng caùc hôïp • Moät soá khaùc chæ ra söï chaäm treã.
ñoàng lao ñoäng coù thôøi haïn coá ñònh Hoï tranh luaän raèng nhö baát cöù nôi
treân thöïc teá coù theå laøm giaûm aùp löïc naøo ôû Chaâu AÂu, taêng thaát nghieäp
cuûa thaát nghieäp ñoái vôùi tieàn löông, ban ñaàu laø do thaét chaët tieàn teä vaø
caøng laøm taêng hôn nöõa tyû leä thaát ñaáu tranh choáng laïm phaùt. Nhöng
nghieäp töï nhieân. Laäp luaän cuûa hoï hoï laäp luaän raèng tyû leä thaát nghieäp
nhö sau: Baây giôø caùc doanh nghieäp thöïc teá cao qua thôøi gian ñaõ ñaãn
coù theå ñieàu chænh lao ñoäng thoâng ñeán tyû leä thaát nghieäp töï nhieân cao.
qua vieäc söû duïng ngöôøi lao ñoäng Nguyeân nhaân laø tình traïng thaát
theo caùc hôïp ñoàng lao ñoäng coù thôøi nghieäp cao ñaõ daãn ñeán nhöõng thay

High Unemployment
ñoåi trong thò tröôøng lao ñoäng. soáng trong caùc hoä gia ñình coù ngöôøi
Nhöõng thay ñoåi naøy ñaõ laøm giaûm ñang coù vieäc laøm. Vaøo cuoái naêm
chi phí nhaân löïc cuûa thaát nghieäp, 1993, maëc duø gaàn 25% lao ñoäng bò
nhöng ñoàng thôøi hoï cuõng laøm giaûm thaát nghieäp, chæ coù 10% soá hoä gia
aûnh höôûng cuûa tình traïng thaát ñình khoâng coù ngöôøi ñi laøm vaø chæ
nghieäp cao ñoái vôùi vieäc xaùc ñònh 5% soá hoä gia ñình khoâng coù ngöôøi
tieàn löông, daãn ñeán taêng tyû leä thaát ñi laøm vaø khoâng ngöôøi nhaän tieàn
nghieäp töï nhieân. trôï caáp thaát nghieäp. Söï giuùp ñôõ cuûa
gia ñình coù theå laø lyù do taïi sao tình
Moät thay ñoåi nhö vaäy laø taêng trôï
traïng thaát nghieäp cao khoâng daãn
caáp thaát nghieäp. Ví duï, roõ raøng laø
ñeán ngheøo khoù khoán cuøng vaø baïo
taêng thaát nghieäp ñaõ gaây aùp löïc ñoái
loaïn. Nhöng ñoù cuõng laø lyù do taïi
vôùi caùc nhaø chính trò ñeå hoï taêng trôï
sao aùp löïc ñi xuoáng cuûa tình traïng
caáp thaát nghieäp. Roõ raøng ñieàu naøy
thaát nghieäp ñoái vôùi söï xaùc ñònh tieàn
laïi goùp phaàn laøm taêng tyû leä thaát
löông yeáu hôn so vôùi aùp löïc kyø
voïng cuûa chuùng ta tröôùc moät tyû leä
Tuy nhieân trôï caáp thaát nghieäp ngaøy thaát nghieäp cao nhö vaäy.
nay cuõng khoâng ñöôïc haøo phoùng
Caùc bieän phaùp chính saùch naøo caàn
laém ñeå coù theå giaûi giaûi ñöôïc moät tyû
phaûi thöïc thi ñeå giaûm tình traïng
leä thaát nghieäp 20%. Vaøo naêm 1995,
thaát nghieäp ôû Taây Ban Nha? Caâu
trôï caáp thaát nghieäp ôû Taây Ban Nha
traû lôøi roõ raøng phuï thuoäc vaøo quan
trung bình baèng 32% möùc löông
ñieåm cuûa moãi ngöôøi veà nguoàn goác
töông öùng, cao hôn möùc cuûa Myõ,
cuûa thaát nghieäp. Nhöng coù moät söï
nhöng töông ñöông vôùi möùc trôï caáp
nhaát trí roäng raõi laø seõ caàn ñeán ba
ôû Phaùp hoaëc Ñöùc. Vaø söï haøo phoùng
bieän phaùp ñeå giaûm thaát nghieäp
trong vieäc trôï caáp thaát nghieäp ñaõ
xuoáng moät tyû leä thaáp hôn:
giaûm xuoáng keå töø nhöõng naêm cuoái
cuûa thaäp kyû 1980. • Lieân tuïc taêng toång caàu, daãn ñeán
Moät yeáu toá quan troïng hôn coù theå taêng tröôûng cao ôû Taây Ban Nha trong
laø caùch maø caùc gia ñình töï cung caáp moät khoaûng thôøi gian, vaø ñi keøm laø
thu nhaäp cho nhöõng ngöôøi bò thaát giaûm tyû leä thaát nghieäp thöïc teá.
nghieäp. Moät ñaëc ñieåm noåi baät trong • Tieáp tuïc caûi caùch thò tröôøng lao
söï taêng thaát nghieäp ôû Taây Ban Nha ñoäng ñeå ñaûm baûo raèng tyû leä thaát
laø tyû leä thaát nghieäp taäp trung ôû lôùp nghieäp töï nhieân giaûm cuøng vôùi tyû leä
treû lôùn nhö theá naøo - nhöõng ngöôøi thöïc teá. Ñeå traùnh moät soá taùc ñoäng
coù theå chòu ñöïng söï maát thu nhaäp baát lôïi maø chuùng ta ñaõ thaûo luaän ôû
moät caùch deã daøng hôn, baèng caùch ôû phaàn tröôùc, caàn tieáp tuïc caûi caùch
nhaø vaø soáng döïa vaøo thu nhaäp cuûa döôùi hình thöùc caét giaûm toaøn dieän
gia ñình. Tyû leä thaát nghieäp trong caùc chi phí sa thaûi thay vì taïo ra hai
lôùp treû Taây Ban Nha tuoåi töø 16-19 taàng lôùp ngöôøi lao ñoäng, moät soá
vaøo naêm 1984 laø 50%, moät con soá ñöôïc baûo hoä vieäc laøm vaø moät soá
ñaùng kinh ngaïc, vaø ngaøy nay noù (laøm vieäc theo hôïp ñoàng thôøi haïn
vaãn coøn raát cao. Toång quaùt hôn, coá ñònh) khoâng ñöôïc baûo hoä.
phaàn lôùn nhöõng ngöôøi thaát nghieäp

High Unemployment
• Hoã trôï nhöõng ngöôøi thaát nghieäp tuïc ñi theo con ñöôøng naøy cho tôùi
daøi haïn thoâng qua chöông trình khi tình traïng thaát nghieäp ñaït tôùi
huaán luyeän hoaëc trôï caáp. möùc thaáp hôn nhieàu.
Hình veõ cho thaáy trong giai ñoaïn Tham khaûo
môû roäng kinh teá cuoái thaäp nieân
Ñeå tìm hieåu theâm veà caùc söï kieän vaø
1980, giaûm tyû leä thaát nghieäp thöïc teá
söï löïa choïn chính saùch, haõy ñoïc
ñi cuøng söï gia taêng laïm phaùt. Thaät
“Thaát nghieäp ôû Taây Ban Nha: Coù
thuù vò, cho ñeán nay söï môû roäng
Giaûi phaùp khoâng?" (Spanish
hieän taïi baét ñaàu töø naêm 1995 ñaõ
Unemployment: Is There a
khoâng ñi keøm vôùi gia taêng laïm
Solution?), Baùo caùo cuûa nhoùm
phaùt, cho thaáy raèng tyû leä thaát
CEPR veà tình traïng thaát nghieäp ôû
nghieäp töï nhieân ñaõ giaûm cuøng vôùi Taây Ban Nha, CEPR, 1995
tyû leä thaát nghieäp thöïc teá. Thaùch
thöùc ñoái vôùi Taây Ban Nha laø tieáp
Söï Xô cöùng Chaâu AÂu hay Söï chaäm treã?
Cho tôùi luùc naøy toâi ñaõ trình baøy laàn löôït quan ñieåm veà söï xô cöùng chaâu AÂu vaø
quan ñieåm veà söï chaäm treã. Trong thôøi gian vöøa qua, coù moät söï nhaát trí cho raèng
hai quan ñieåm treân boå sung cho nhau nhieàu hôn laø ñoái laäp nhau, vaø vì vaäy moät
caâu traû lôøi ñaày ñuû caàn phaûi bao haøm caùc yeáu toá cuûa caû hai quan ñieåm. Döôùi ñaây
laø söï ñaùnh giaù cuûa caùc coâng trình nghieân cöùu hieän taïi:
Khoâng nghi ngôø gì raèng caùc theå cheá thò tröôøng lao ñoäng ôû Chaâu AÂu vaø ôû Myõ laø
raát khaùc nhau. ÔÛ chaâu AÂu trôï caáp thaát nghieäp thöôøng haøo phoùng hôn, söï baûo hoä
vieäc laøm thöôøng cao hôn, vaø coâng ñoaøn thöôøng maïnh hôn so vôùi ôû Myõ.
Cuõng khoâng nghi ngôø gì raèng nhöõng söï khaùc bieät naøy veà theå cheá thò tröôøng lao
ñoäng ñaõ coù töø raát nhieàu thaäp kyû, vaø vì vaäy töï chuùng khoâng theå giaûi thích ñöôïc
taïi sao tình traïng thaát nghieäp ôû chaâu AÂu voán thöôøng thaáp hôn ôû Myõ baây giôø laïi
cao hôn raát nhieàu.
Tuy nhieân, nhöõng söï khaùc nhau veà theå cheá thò tröôøng lao ñoäng coù theå coù khaû
naêng giaûi thích ñöôïc taïi sao söï chaäm treã ñaõ ñoùng vai troø quan troïng hôn ôû chaâu
AÂu so vôùi ôû Myõ. Ñeå hieåu taïi sao chuùng ta haõy xem xeùt ví duï hai quoác gia coù hai
heä thoáng trôï caáp thaát nghieäp khaùc nhau. ÔÛ quoác gia thöù nhaát (giaû söû laø Myõ), trôï
caáp thaát nghieäp chæ ñöôïc traû cho 6 thaùng thaát nghieäp ñaàu tieân. ÔÛ quoác gia thöù
hai (giaû söû moät quoác gia chaâu AÂu), trôï caáp thaát nghieäp ñöôïc traû trong suoát thôøi
gian moät ngöôøi naøo ñoù bò thaát nghieäp. ÔÛ quoác gia thöù nhaát, moät ngöôøi khi ñeán
cuoái thôøi haïn ñöôïc nhaän trôï caáp thaát nghieäp roõ raøng seõ coù ñoäng cô maïnh meõ hôn
ñeå tìm vieäc vaø nhaän moät coâng vieäc - baát kyø laø coâng vieäc gì. Tyû leä thaát nghieäp
daøi haïn trong toång soá ngöôøi thaát nghieäp seõ raát thaáp, do vaäy khoâng coù cô hoäi cho
söï chaäm treã. ÔÛ quoác gia thöù hai, tyû leä thaát nghieäp daøi haïn seõ cao hôn, vaø nhö
vaäy seõ coù nhieàu cô hoäi cho söï chaäm treã. Ñoái dieän vôùi cuøng moät cuù soác baát lôïi, caû
hai neàn kinh teá treân seõ phaûn öùng khaùc nhau: ÔÛ neàn kinh teá ñaàu, tình traïng thaát
nghieäp cao seõ daãn ñeán tình traïng thaát nghieäp daøi haïn ít, vaø tình traïng thaát
nghieäp cao seõ duy trì moät aùp löïc leân tieàn löông cho tôùi khi tyû leä thaát nghieäp trôû

High Unemployment
laïi bình thöôøng. ÔÛ neàn kinh teá thöù hai, tình traïng thaát nghieäp cao daãn ñeán moät tyû
leä thaát nghieäp daøi haïn cao, vaø nhö vaäy coù theå ít gaây aùp löïc leân tieàn löông; söï
ñieàu chænh quay trôû laïi tyû leä thaát nghieäp thaáp seõ caàn nhieàu thôøi gian hôn.
Ví duï naøy gôïi yù cho chuùng ta moät ñeà taøi phaân tích toång quaùt hôn: Chính söï töông
taùc giöõa nhöõng cuù soác baát lôïi vaø caùc theå cheá thò tröôøng lao ñoäng keùm laø yeáu toá
giaûi thích taïi sao tình traïng thaát nghieäp cao cuûa chaâu AÂu ñaõ toàn taïi laâu daøi nhö
vaäy. Ñeà taøi naøy hieän ñang laø muïc tieâu cuûa nhieàu coâng trình nghieân cöùu. Neáu noù
ñöôïc khaúng ñònh, cuoái cuøng chuùng ta coù theå seõ coù moät caùch giaûi thích coù söùc
thuyeát phuïc veà tình traïng thaát nghieäp cao ôû chaâu AÂu.
22-3 Keát luaän

Chuùng ta vaãn chöa roõ raøng raèng coù phaûi chæ coù duy nhaát moät “beänh lyù thaát
nghieäp cao”. Hai tình tieát chính cuûa tình traïng thaát nghieäp cao trong theá kyû hai
möôi laø raát khaùc nhau, caû veà nguyeân nhaân cuõng nhö trieäu chöùng cuûa noù:
Cuoäc Ñaïi Suy thoaùi laø moät tröôøng hôïp veà söï giaûm maïnh hoaït ñoäng kinh teá
theo sau laø moät giai ñoaïn daøi ñeå khoâi phuïc. Söï suy giaûm trong hoaït ñoäng cuûa
neàn kinh teá roõ raøng xuaát phaùt töø phía caàu. Moät khi neàn kinh teá ñaõ chaïm tôùi ñaùy,
thì söï khoâi phuïc trôû thaønh maïnh meõ, phaàn lôùn laø do gia taêng trong cung tieàn vaø
do ñoù daãn ñeán taêng caàu.
Tình traïng thaát nghieäp cao ôû chaâu AÂu gioáng nhö moät caên beänh keùo daøi, vôùi
moät vieãn caûnh khoâi phuïc chaäm. Tình traïng thaát nghieäp ôû chaâu AÂu ñöôïc caûi thieän
moät caùch chaäm chaïp trong nhöõng naêm 1970, tröôùc khi taêng nhanh hôn trong
nhöõng naêm ñaàu thaäp nieân 1980. Chöa coù moät söï nhaát trí naøo veà nguoàn goác cuûa
noù. Moät soá cho ñoù tröôùc heát laø vì söï cöùng nhaéc cuûa thò tröôøng lao ñoäng vaø söï xô
cöùng. Moät soá khaùc chæ sang caùc chính saùch kinh teá vó moâ thaét chaët, vaø söï chaäm
treã. Tính cho ñeán thôøi ñieåm 1998, chuùng ta vaãn chöa chöùng kieán ñöôïc moät hieän
töôïng naøo töông töï coù toác ñoä taêng tröôûng maïnh meõ ñi keøm vôùi söï khoâi phuïc cuûa
neàn kinh teá nhö sau Cuoäc Ñaïi Suy thoaùi.
TOÙM TAÉT
Veà cuoäc Ñaïi Suy thoaùi ôû Myõ: vaøo naêm 1929 vaø söï khoâng chaéc
• Tyû leä thaát nghieäp taêng töø 3,2% trong chaén gia taêng.
naêm 1929 ñeán 24,9% trong naêm • Haäu quaû cuûa tình traïng thaát nghieäp
1933. cao laø moät söï giaûm phaùt lôùn töø naêm
• Nguyeân nhaân ban ñaàu cuûa söï taêng 1929 ñeán 1933.
thaát nghieäp naøy laø söï dòch chuyeån • Tuy nhieân, taùc ñoäng thuaän lôïi cuûa
baát lôïi lôùn cuûa caàu, do söï suïp ñoå giaûm phaùt leân caùn caân tieàn thöïc ñaõ
cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn gaây ra ñöôïc trung hoøa bôûi moät khoaûng
High Unemployment
giaûm töông töï trong löôïng tieàn danh naêm 1998, tyû leä thaát nghieäp cuûa
nghóa. Söï giaûm suùt naøy laø do thaát Lieân Minh chaâu AÂu laø gaàn baèng
baïi cuûa ngaân haøng vaø giaûm soá nhaân 11%.
tieàn teä. Moät taùc ñoäng baát lôïi khaùc
• Maëc duø tyû leä thaát nghieäp ôû chaâu AÂu
cuûa giaûm phaùt laø laøm taêng laõi suaát
taêng trong nhöõng naêm 1980 ñi keøm
thöïc, daãn ñeán tieáp tuïc giaûm caàu vaø
vôùi moät söï giaûm maïnh laïm phaùt,
giaûm saûn löôïng.
nhöng laïm phaùt baây giôø gaàn nhö
• Giai ñoaïn khoâi phuïc baét ñaàu vaøo khoâng ñoåi ôû chaâu AÂu. Ñieàu naøy cho
naêm 1933. Taêng tröôûng cao trung thaáy raèng tyû leä thaát nghieäp hieän nay
bình ñaït 7,7% moät naêm, töø naêm laø gaàn baèng vôùi tyû leä thaát nghieäp töï
1933 ñeán 1941. Nhöng vôùi giaù trò nhieân.
cao cuûa noù vaøo naêm 1933, tyû leä thaát
• Moät caùch giaûi thích cho tyû leä thaát
nghieäp vaãn coøn baèng 9,9% trong
nghieäp cao ôû chaâu AÂu cho raèng tình
naêm 1941. Ngöôïc laïi vôùi caùc tieân traïng thaát nghieäp cao phaûn aùnh
ñoaùn cuûa ñöôøng cong Phillips, giaûm
nhöõng nhaân toá cöùng nhaéc trong thò
phaùt laïi chuyeån thaønh laïm phaùt töø
tröôøng lao ñoäng chaâu AÂu, töø söï baûo
naêm 1934 trôû ñi, maëc duø tyû leä thaát
hoä vieäc laøm quaù möùc ñeán heä thoáng
nghieäp raát cao.
trôï caáp thaát nghieäp quaù haøo phoùng,
• Coøn raát nhieàu vaán ñeà chöa ñöôïc giaûi ñeán tieàn löông toái thieåu cao khieán
ñaùp veà söï khoâi phuïc. Tuy nhieân moät nhöõng ngöôøi lao ñoäng phoå thoâng bò
vaán ñeà roõ raøng laø söï gia taêng tieàn ñaåy ra khoûi thò tröôøng lao ñoäng.
danh nghóa cao, daãn ñeán taêng tröôûng • Moät caùch giaûi thích khaùc, goïi laø söï
tieàn thöïc cao, ñaõ laø moät yeáu toá quan chaäm treã, cho raèng tình traïng thaát
troïng trong quaù trình khoâi phuïc kinh nghieäp cao tröôùc heát laø do caùc chính
teá. saùch giaûm laïm phaùt, nhöng cho raèng
Veà tình traïng thaát nghieäp ôû chaâu AÂu: tyû leä thaát nghieäp thöïc teá cao ñaõ daãn
ñeán tyû leä thaát nghieäp töï nhieân cao.
• Tyû leä thaát nghieäp ôû chaâu AÂu thaáp
Cuï theå, caùch giaûi thích naøy laäp luaän
hôn nhieàu so vôùi ôû Myõ cho tôùi taän
raèng tình traïng thaát nghieäp cao daãn
ñaàu nhöõng naêm 1970. Caû hai cuøng
ñeán tyû leä thaát nghieäp daøi haïn cao,
taêng vaøo nhöõng naêm 1970 vaø ñaàu
vaø raèng ngöõng ngöôøi thaát nghieäp daøi
thaäp nieân 1980. Tuy nhieân, keå töø
ñoù, tyû leä ôû Myõ giaûm trong khi tyû leä haïn ít gaây taùc ñoäng ñeán vaán ñeà xaùc
ñònh tieàn löông.
ôû chaâu AÂu vaãn coøn raát cao. Vaøo

High Unemployment
• Ñaïi Suy thoaùi, 426 • Caùc nhaân toá cöùng nhaéc cuûa thò
• suy thoaùi, 426 tröôøng lao ñoäng, 434
• keânh tín duïng, 429 • Söï xô cöùng chaâu AÂu, 434
• Chính saùch kinh teá xaõ hoäi môùi (New • Khoaûn trôï caáp thoâi vieäc, 434
Deal), 430 • Maät ñoä tham gia coâng ñoaøn (union
• Cô quan Quaûn lyù Quaù trình Khoâi density), 436
phuïc Quoác gia (NRA), 431 • Söï treã (hysteresis), 438
• Ñaïo luaät Khoâi phuïc Coâng nghieäp • Tình traïng thaát nghieäp daøi haïn, 438
Quoác gia (NIRA), 431
• Baãy thanh khoaûn, 431

Baøi coù daáu hoa thò laø baøi khoù
1. ÑUÙNG / SAI / KHOÂNG CHAÉC 2. *BAÃY THANH KHOAÛN VAØ VAI

a. Söï suïp ñoå cuûa thò tröôøng chöùng TROØ CUÛA CHÍNH SAÙCH
khoaùn naêm 1929 phaûn aùnh nhaän thöùc Xeùt moät neàn kinh teá ñang trong giai
cuûa caùc nhaø ñaàu tö taøi chính raèng ñoaïn ñình treä vaø coù laõi suaát danh
cuoäc Ñaïi Suy thoaùi saép dieãn ra. nghóa gaàn baèng zero (nhö Nhaät Baûn
b. Quyõ döï tröõ lieân Bang leõ ra coù theå ñaõ naêm 1998). Giaû thieát raèng chæ coù hai
laøm ñöôïc nhieàu hôn - neáu nhö giai ñoaïn thích hôïp cho vieäc ban
khoâng ngaên caûn ñöôïc, thì ít nhaát haønh quyeát ñònh kinh teá, töông öùng
cuõng giôùi haïn phaïm vi cuûa cuoäc Ñaïi vôùi giai ñoaïn hieän nay vaø töông lai.
Suy thoaùi a. Veõ ñöôøng IS-LM cho giai ñoaïn hieän
c. Chuùng ta ñaõ hoïc ñöôïc caùch söû duïng taïi (veõ sao ñeå laõi suaát caân baèng gaàn
chính saùch thu chi ngaân saùch vaø tieàn saùt vôùi zero.)
teä ñeå traùnh moät cuoäc Ñaïi Suy thoaùi b. Chính saùch tieàn teä hieän taïi coù theå
khaùc. laøm taêng saûn löôïng hieän taïi khoâng?
d. Bôûi vì caû chi phí sa thaûi laãn tyû leä (Gôïi yù: Ñöôøng LM coù theå caét truïc
thaát nghieäp ôû chaâu AÂu ñeàu cao hôn hoaønh ñöôïc khoâng?)
nhieàu so vôùi ôû Myõ, neân giaûi phaùp c. Chính saùch tieàn teä kyø voïng cuûa
cho tình traïng thaát nghieäp cao ôû töông lai coù theå laøm taêng saûn löôïng
chaâu AÂu ñôn giaûn laø huûy boû caùc chi hieän taïi khoâng? Baèng caùch naøo?
phí sa thaûi. Döôùi caùc ñieàu kieän naøo?
e. Söï chaäm treã nguï yù raèng giaûm laïm d. Neáu baïn laø ngaân haøng trung öông,
phaùt coù theå daãn ñeán tyû leä thaát baïn seõ thuyeát phuïc ngöôøi daân, caùc
nghieäp cao hôn thaäm chí trong trung doanh nghieäp, vaø caùc nhaø ñaàu tö taøi
haïn. chính raèng baïn seõ thi haønh chính

High Unemployment
saùch tieàn teä naøy nhö theá naøo trong Haõy veõ thay ñoåi trong laïm phaùt so
töông lai? vôùi tyû leä thaát nghieäp.
(Ñeå hieåu theâm veà tröôøng hôïp cuûa Vieát tyû leä thaát nghieäp toång quaùt
Nhaät Baûn, haõy xem thaûo luaän cuûa chung u thaønh u=uS+uL, vôùi uS laø tyû
Krugman taïi: leä thaát nghieäp ngaén haïn (tyû soá giöõa
http://web.mit.edu/krugman/www/) soá ngöôøi thaát nghieäp ngaén haïn vaø
3. TÌNH TRAÏNG THAÁT NGHIEÄP löïc löôïng lao ñoäng), vaø uL laø tyû leä
DAØI HAÏN VAØ TYÛ LEÄ TÖÏ NHIEÂN thaát nghieäp daøi haïn (tyû soá giöõa soá
Giaû söû raèng vieäc xaùc ñònh giaù ñöôïc ngöôøi thaát nghieäp daøi haïn vaø löïc
cho bôûi phöông trình sau: löôïng lao ñoäng).
W 1 b. Baây giôø giaû thieát raèng soá ngöôøi thaát
=
P 1 + 0.1 nghieäp daøi haïn khoâng gaây taùc ñoäng
Vaø vieäc xaùc ñònh tieàn löông ñöôïc gì ñeán quaù trình thöông löôïng tieàn
cho bôûi phöông trình sau: löông. Haõy trình baøy cho thaáy
W phöông trình beân treân phaûi ñöôïc söûa
= 1 − (u S + 0.5u L )
P ñoåi nhö theá naøo.
Trong ñoù uS laø tyû soá giöõa soá ngöôøi c. Giaû söû tyû leä ngöôøi thaát nghieäp daøi
thaát nghieäp ngaén haïn vaø löïc löôïng haïn trong tyû leä thaát nghieäp taêng (vôùi
lao ñoäng vaø uL laø tyû soá giöõa soá ngöôøi u, uL cho tröôùc taêng leân vaø uS giaûm).
thaát nghieäp daøi haïn vaø löïc löôïng lao Haõy trình baøy cho thaáy ñieàu gì xaûy
ñoäng. Giaû söû raèng tyû leä nhöõng ngöôøi ra vôùi ñöôøng cong theå hieän quan heä
thaát nghieäp daøi haïn baèng β nhö vaäy giöõa thay ñoåi cuûa laïm phaùt ñoái vôùi
uL=βu, vaø uS= (1-β)u. tyû leä thaát nghieäp toång quaùt.
a. Theo phöông trình xaùc ñònh tieàn d. “Giaûm laïm phaùt coù theå daãn ñeán tyû
löông, loaïi thaát nghieäp naøo coù taùc leä thaát nghieäp cao trong moät thôøi
ñoäng maïnh hôn ñeán tieàn löông - thaát gian. Tyû leä thaát nghieäp cao daãn ñeán
nghieäp daøi haïn hay ngaén haïn? Haõy tyû leä ngöôøi thaát nghieäp daøi haïn cao
giaûi thích. hôn. Neáu nhöõng ngöôøi thaát nghieäp
b. Tìm tyû leä thaát nghieäp töï nhieân (Gôïi daøi haïn khoâng ñoùng vai troø gì trong
yù: thay theá uL=βu vaø uS=(1-β)u vaøo quaù trình thöông löôïng löông, thì chi
trong phöông trình xaùc ñònh tieàn phí cuûa giaûm laïm phaùt ñoái vôùi thaát
löông. Tyû leä töï nhieân seõ phuï thuoäc nghieäp seõ cao hôn chi phí ñöôïc tính
vaøo β). trong chöông 8”. Haõy thaûo luaän vaán
c. Haõy tính tyû leä thaát nghieäp töï nhieân ñeà naøy.
neáu β = 0; 0,4; 0,8. Haõy giaûi thích. 5. SÖÏ XÔ CÖÙNG CHAÂU AÂU VAØ TYÛ
4. TÌNH TRAÏNG THAÁT NGHIEÄP LEÄ THAÁT NGHIEÄP
DAØI HAÏN VAØ GIAÛM LAÏM PHAÙT “Trôï caáp thaát nghieäp nghe coù veû
Nhôù laïi phöông trình (8.4) trong haáp daãn. Nhöng thöïc teá taát caû nhöõng
chöông 8: gì noù laøm laø daãn ñeán tyû leä thaát
π - πt-1 = (µ+z) - αu nghieäp töï nhieân cao hôn, vaø nhö vaäy
a. Giaûi thích yù nghóa phöông trình. Taïi daãn tôùi tình traïng ngheøo khoå hôn.
sao tình traïng thaát nghieäp cao hôn Nhöõng trôï caáp naøy caàn ñöôïc loaïi
laïi daãn ñeán laïm phaùt thaáp hôn vôùi boû.û” Haõy thaûo luaän vaán ñeà naøy.
möùc laïm phaùt quaù khöù cho tröôùc?

High Unemployment
BAØI ÑOÏC THEÂM
Ñeå tìm hieåu theâm veà cuoäc Ñaïi suy Quan ñieåm cho raèng tình traïng thaát
thoaùi; cuoán Cuoäc Suy thoaùi lôùn nhaát cuûa nghieäp cao ôû chaâu AÂu chuû yeáu laø do
Hoa Kyø (America's Greatest caùc nhaân toá cöùng nhaéc cuûa thò tröôøng
Depression) cuûa Lester Chandler (New lao ñoäng ñöôïc trình baøy trong: OECD
York: Harper and Row, 1970) cung caáp Jobs Study, ñöôïc xuaát baûn naêm 1994.
nhöõng söï kieän cô baûn. Cuoán saùch cuûa Baùo caùo ñöôïc trình baày theo ba phaàn:
John A. Garraty, Cuoäc Ñaïi Suy thoaùi moät baùo caùo ngaén vaø hai taäp daøi, Phaàn I
(The Great Depression) (New York: vaø II, cung caáp nhöõng moâ taû chi tieát vaø
Harcourt Brace Jovanovich, 1986), coù ích veà caùc thò tröôøng lao ñoäng trong
cuõng vaäy. moãi nöôùc thuoäc OECD. Coù moät soá
thoâng tin caäp nhaät moâ taû söï phaùt trieån
Peter Temin, Coù phaûi Nhöõng Taùc ñoäng veà chính saùch vaø keát quaû ñaït ñöôïc.
Tieàn teä Gaây ra Cuoäc Ñaïi Suy thoaùi?
(Did Monetary Forces Cause the Great Nhöõng thaûo luaän veà tình traïng thaát
Depression?) (New York: W.W. nghieäp ôû chaâu AÂu cuûa Charles Bean
Norton, 1976) xem xeùt moät caùch cuï theå trong cuoán "Thaát nghieäp ôû Chaâu Aâu:
hôn veà nhöõng vaán ñeà kinh teá vó moâ. Khaûo saùt" (European Unemployment: A
Caùc baøi vieát taïi hoäi nghò chuyeân ñeà veà Survey) Journal of Economic Literature,
cuoäc Ñaïi suy thoaùi ñöôïc in trong taïp chí June 1994, 573-619; vaø Steve Nickell,
the Journal of Economic Perspectives, "Thaát nghieäp vaø caùc Nhaân toá Cöùng
Spring 1993 cuõng vaäy. nhaéc cuûa Thò tröôøng Lao ñoäng: Chaâu
Aâu so vôùi Baéc Myõ" (Unemployment
Söï moâ taû veà cuoäc Ñaïi suy thoaùi qua con and Labor Market Rigidities: Europe
maét cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ traûi qua cuoäc versus North America), Journal of
Ñaïi suy thoaùi naøy ñöôïc trình baøy bôûi Economic Perspectives, summer 1997,
Studs Terkel, Nhöõng thôøi ñieåm Khoù 55-74.
khaên: Lòch söû Truyeàn mieäng veà Cuoäc
Ñaïi Suy thoaùi ôû Myõ (Hard Times: An
Oral History of the Great Depression in
America) (New York, Pantheon Books, Chuùng toâi môøi caùc baïn gheù thaêm trang
1970). web Blanchard taïi ñòa ñieåm web site
cuûa Prentice Hall theo ñòa chæ:
http://www.prnticehall.com/blanchard

Fulbright Economics Teaching Program Macroeconomics Chapter 23, Pathologies II:
2000–2001 High Inflation
CHÖÔNG 23
Caên beänh II: Laïm phaùt cao

V aøo naêm 1913, toång giaù trò tieàn teä löu thoâng ôû Ñöùc laø 6 tyû maùc. Möôøi
naêm sau, vaøo thaùng 10 naêm 1923, 6 tyû maùc chæ ñuû ñeå mua 1 oå baùnh
myø ñen loaïi 1 kg taïi Berlin. Moät thaùng sau ñoù giaù oå baùnh myø ñaõ taêng leân
428 tyû maùc.
Sieâu laïm phaùt taïi Ñöùc vaøo nhöõng naêm 1920 coù leõ laø sieâu laïm phaùt noåi tieáng
nhaát. (Sieâu laïm phaùt ñôn giaûn chæ laø laïm phaùt raát cao). Nhöng ñoù khoâng
phaûi laø tröôøng hôïp duy nhaát. Baûng 23-1 toång keát 7 giai ñoaïn sieâu laïm phaùt
quan troïng sau Chieán tranh Theá giôùi thöù I vaø Chieán tranh Theá giôùi thöù II.
Nhöõng giai ñoaïn laïm phaùt naøy ñeàu coù chung moät soá neùt ñaëc tröng. Chuùng
ñeàu khoâng toàn taïi laâu (keùo daøi khoaûng 1 naêm) nhöng raát maõnh lieät, vôùi tyû leä
laïm phaùt haøng thaùng khoaûng 50% hay cao hôn. Nhìn chung, möùc giaù gia
taêng ñeán choùng maët. Nhö caùc baïn coù theå thaáy, söï taêng giaù lôùn nhaát thöïc söï
khoâng phaûi xaûy ra taïi giai ñoaïn sieâu laïm phaùt ôû Ñöùc maø laïi xaûy ra taïi
Hungary sau Chieán tranh Theá giôùi laàn thöù II. Moät moùn haøng giaù moät pengo
Hungary (pengo: ñoàng tieàn cuûa Hungary töø naêm 1925 ñeán naêm 1945 - ND)
ôû taïi thôøi ñieåm thaùng 8 naêm 1945 khoâng ñaày moät naêm sau coù giaù baèng
3.800 trieäu tyû tyû pengo.
BAÛNG 23-1: Baûy giai ñoaïn sieâu laïm phaùt cuûa thaäp nieân 1920 vaø 1940
Tyû leä laïm phaùt Taêng tröôûng
Nöôùc Baét ñaàu Keát thuùc PT/P0 trung bình tieàn teä trung
thaùng (%) bình thaùng (%)
AÙo 10/1921 8/1922 70 47 31
Ñöùc 8/1922 11/1923 1,0*1010 322 314
Hy laïp 11/1943 11/1944 4,7*106 365 220
Hungary I 3/1923 2/1924 44 46 33
Hungary II 8/1945 7/1946 3,8*1027 19.800 12,200
Balan 1/1923 1/1924 699 82 72
Nga 12/1921 1/1924 1,2*105 57 49
PT/P0: Möùc giaù trong thaùng cuoái cuøng cuûa cuoäc sieâu laïm phaùt chia cho möùc giaù trong
thaùng ñaàu tieân.
Nguoàn: Philip Cagan. “Tính Naêng ñoäng Tieàn teä cuûa Sieâu laïm phaùt" (The Monetary
Dynamics of Hyperinflation), Milton Friedman ed., Nhöõng nghieân cöùu veà Lyù thuyeát
Ñònh löôïng cuûa Tieàn teä (Studies in the Quantity Theory of Money) (Chicago: University
of Chicago Press, 1956), Table 1.
Ngöôøi ta chöa bao giôø thaáy nhöõng tyû leä laïm phaùt cao ñeán nhö vaäy vaø keå töø
ñoù ñeán nay cuõng chöa coù tröôøng hôïp naøo töông töï. Tröôøng hôïp laïm phaùt cao

nhaát xaûy ra gaàn ñaây laø ôû Bolivia. Töø thaùng Gieâng 1984 ñeán thaùng Chín
Vôùi tyû leä laïm 1985, tyû leä laïm phaùt ôû Bolivia ñaït trung bình 40% moät thaùng, coù nghóa laø
phaùt laø 40% moät möùc giaù ñaõ taêng leân khoaûng 1000 laàn trong voøng 21 thaùng. Nhöng raát nhieàu
thaùng, möùc giaù nöôùc, ñaëc bieät laø caùc nöôùc chaâu Myõ La Tinh ñaõ phaûi vaät loän vôùi caùc ñôït laïm
sau 21 thaùng laø phaùt cao keùo daøi. Baûng 23-2 cho thaáy tyû leä laïm phaùt trung bình haøng thaùng
(1+0,4)21 = 1.171
cuûa 4 nöôùc Chaâu Myõ La Tinh keå töø naêm 1976. Caû boán nöôùc ñeàu traûi qua ít
laàn möùc giaù luùc
ñaàu. nhaát laø 5 naêm vôùi tyû leä laïm phaùt bình quaân haøng thaùng treân 20%. Caû
Achentina vaø Braxin ñeàu coù tyû leä laïm phaùt bình quaân haøng thaùng vöôït quaù
10% trong hôn moät thaäp kyû. Hieän nay caû 4 nöôùc naøy ñeàu ñaõ quay trôû laïi
möùc laïm phaùt thaáp – trong tröôøng hôïp cuûa Achentina möùc laïm phaùt gaàn
baèng khoâng.
Ñieàu gì gaây neân sieâu laïm phaùt? Chuùng ta thaáy trong chöông 9 raèng xeùt cho
cuøng laïm phaùt laø do taêng tröôûng tieàn teä gaây ra. Moái quan heä naøy giöõa taêng
tröôûng tieàn teä vaø laïm phaùt ñöôïc khaúng ñònh qua 2 coät cuoái cuûa Baûng 23-1:
Chuù yù xem ôû moãi nöôùc tyû leä laïm phaùt cao lieân quan ñeán söï taêng tröôûng tieàn
teä danh nghóa cao töông öùng nhö theá naøo. Ñieàu naøy laøm naûy sinh caâu hoûi
tieáp theo: Taïi sao taêng tröôûng tieàn teä laïi cao nhö vaäy? Caâu traû lôøi hoaù ra laø
caâu traû lôøi chung cho taát caû caùc giai ñoaïn sieâu laïm phaùt: Taêng tröôûng tieàn teä
cao laø do thaâm huït ngaân saùch cao. Ngaân saùch thaâm huït cao bôûi vì neàn kinh
teá bò taùc ñoäng bôûi nhöõng cuù soác nghieâm troïng khieán chính phuû gaëp phaûi khoù
khaên trong vieäc taøi trôï hoaëc khoâng theå taøi trôï cho nhöõng chi tieâu cuûa mình.
Trong chöông naøy, chuùng ta seõ xem xeùt caâu traû lôøi moät caùch chi tieát hôn,
döïa vaøo caùc ví duï töø nhieàu giai ñoaïn sieâu laïm phaùt khaùc nhau.
BAÛNG 23-2: Laïm phaùt cao ôû caùc nöôùc chaâu Myõ La Tinh, 1976-1998
Tyû leä laïm phaùt haøng thaùng bình quaân (%)
1976-1980 1981-1985 1986-1990 1991-1995 1996-1998
Argentina 9,3 12,7 20,0 2,3 0,1
Brazil 3,4 7,9 20,7 19,0 0,6
Nicaragua 1,4 3,6 35,6 8,5 -
Peru 3,4 6,0 23,7 4,8 0,8
Nguoàn: Thoáng keâ Taøi chính Quoác teá, IMF, nhieàu kyø.
23-1 Thaâm huït ngaân saùch vaø vieäc phaùt haønh tieàn
Moät chính phuû coù theå trang traûi thaâm huït ngaân saùch cuûa mình baèng moät
trong hai caùch:
• Hoï coù theå vay nôï, nhö caùch toâi vaø baïn cuõng coù theå laøm. Chuùng ta coù theå
ñi vay. Chính phuû coù theå vay baèng caùch phaùt haønh traùi phieáu.
• Hoï coù theå laøm moät ñieàu gì ñoù maø toâi vaø baïn ñeàu khoâng theå. Thöïc vaäy,
hoï coù theå trang traûi thaâm huït baèng caùch phaùt haønh tieàn. Toâi noùi “thöïc
vaäy” bôûi vì nhö caùc baïn nhôù laïi töø Chöông 4, chính phuû khoâng phaùt

haønh tieàn, vieäc naøy laø do ngaân haøng trung öông laøm. Nhöng vôùi söï hôïp
taùc cuûa ngaân haøng trung öông thì thöïc teá chính phuû coù theå töï caáp kinh
phí baèng caùch phaùt haønh tieàn: Hoï coù theå phaùt haønh traùi phieáu vaø yeâu
caàu ngaân haøng trung öông mua caùc traùi phieáu naøy. Ngaân haøng trung
öông sau ñoù seõ duøng tieàn do mình phaùt haønh traû cho chính phuû vaø chính
phuû söû duïng soá tieàn naøy ñeå trang traûi cho thaâm huït cuûa mình. Quaù trình
naøy goïi laø tieàn teä hoùa caùc khoaûn nôï.
Trong ña soá caùc tröôøng hôïp vaø ôû haàu heát caùc nöôùc, thaâm huït ñöôïc trang
traûi chuû yeáu baèng caùch ñi vay hôn laø phaùt haønh tieàn. Nhöng vaøo luùc khôûi
ñaàu cuûa caùc cuoäc sieâu laïm phaùt thöôøng coù hai söï thay ñoåi xaûy ra.
Thöù nhaát laø khuûng hoaûng ngaân saùch. Nguoàn goác cuûa noù thoâng thöôøng
laø söï bieán ñoäng lôùn veà xaõ hoäi hoaëc kinh teá:
• Noù coù theå xuaát phaùt töø moät cuoäc noäi chieán hay moät cuoäc caùch
maïng, laøm nhaø nöôùc maát khaû naêng thu thueá, nhö ôû Nicaragua
nhöõng naêm 1980.
• Noù coù theå xuaát phaùt töø haäu quaû cuûa moät cuoäc chieán tranh (nhö
trong tröôøng hôïp caùc cuoäc sieâu laïm phaùt trong baûng 23-1), ñeå laïi
cho chính phuû hai vaán ñeà: doanh thu thueá thaáp hôn, vaø chi phí caàn
thieát cho cuoäc taùi kieán thieát cao hôn. Ñoù cuõng laø ñieàu ñaõ xaûy ra ôû
Ñöùc trong naêm 1922 vaø 1923. Bò ñeø naëng bôûi caùc khoaûn tieàn phaûi
traû cho chieán tranh (goïi laø “boài thöôøng chieán tranh”) maø Ñöùc ñaõ
phaûi traû cho löïc löôïng Ñoàng Minh, thaâm huït ngaân saùch cuûa Ñöùc ñaõ
chieám hôn 2/3 caùc chi tieâu cuûa mình.
• Noù coù theå xuaát phaùt töø moät cuù soác kinh teá baát lôïi lôùn – ví duï nhö söï
suït giaûm giaù maïnh cuûa moät loaïi nguyeân lieäu laø maët haøng xuaát
khaåu chính vaø cuõng laø nguoàn thu nhaäp chính cuûa quoác gia. Nhö
chuùng ta seõ thaáy trong hoäp Chuyeân Saâu veà giai ñoaïn sieâu laïm phaùt
cuûa Bolivia, ñaây chính laø ñieàu ñaõ xaûy ra vôùi Bolivia vaøo nhöõng
naêm 1980. Söï suït giaûm giaù thieác, moät maët haøng xuaát khaåu chuû löïc
cuûa Bolivia, laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính gaây ra sieâu
laïm phaùt ôû Bolivia.
Söï thay ñoåi thöù hai laø chính phuû ngaøy caøng khoâng saün loøng hoaëc khoâng coù
ñuû khaû naêng vay cuûa coâng chuùng hay vay nöôùc ngoaøi ñeå trang traûi cho
nhöõng thaâm huït cuûa mình. Nguyeân nhaân laø quy moâ cuûa chính söï thaâm huït.
Lo laéng raèng chính phuû khoâng theå traû ñöôïc nôï trong töông lai, nhöõng chuû nôï
tieàm naêng baét ñaàu yeâu caàu chính phuû traû möùc laõi suaát ngaøy caøng cao. Ñoâi
khi caùc chuû nôï nöôùc ngoaøi ñoàng loaït quyeát ñònh ngöøng cho vay. Keát quaû laø
chính phuû caøng ngaøy caøng quay sang nguoàn taøi chính khaùc – ñoù laø phaùt
haønh tieàn. Cuoái cuøng, haàu heát caùc khoaûn thaâm huït ñöôïc trang traûi baèng vieäc
phaùt haønh tieàn.

Toác ñoä taêng tröôûng tieàn laø bao nhieâu thì ñuû ñeå trang traûi moät khoaûn thaâm
huït nhaát ñònh? Ñeå traû lôøi, chuùng ta haõy giaû söû raèng khoaûn thaâm huït hoaøn
toaøn ñöôïc trang traûi baèng vieäc phaùt haønh tieàn:
∆M = $ thaâm huït
Phöông trình naøy cho chuùng ta bieát raèng ñeå trang traûi khoaûn thaâm huït
danh nghóa chính phuû (thoâng qua ngaân haøng trung öông) caàn phaûi phaùt haønh
moät löôïng tieàn môùi. M laø löôïng tieàn danh nghóa, ñöôïc ño löôøng, giaû söû vaøo
ÔÛ ñaây chuùng ta cuoái moãi thaùng. (Trong tröôøng hôïp sieâu laïm phaùt, caùc bieán soá thay ñoåi
ñang ñi ñöôøng taét. nhanh ñeán möùc caàn chia thôøi gian ra töøng thaùng hôn laø töøng quyù hay töøng
ÔÛ beân veá traùi cuûa naêm). ∆M laø thay ñoåi löôïng tieàn danh nghóa töø cuoái thaùng tröôùc ñeán cuoái
phöông trình phaûi laø
thaùng naøy – töùc löôïng tieàn danh nghóa ñöôïc phaùt haønh trong thaùng naøy. “$
H, cô sôû tieàn teä -
tieàn do ngaân haøng
thaâm huït” laø thaâm huït ngaân saùch, ñöôïc ño löôøng theo giaù trò danh nghóa.
trung öông taïo ra - Neáu chuùng ta chia caû hai veá cuûa phöông trình cho möùc giaù trong thaùng, P,
chôù khoâng phaûi M,
vaø kyù hieäu thaâm huït thöïc baèng “thaâm huït” khoâng coù daáu ñoâla ôû tröôùc, ta
tröõ löôïng tieàn. ÔÛ
ñaây toâi boû qua söï coù:
phaân bieät, vì noù ∆M
khoâng ñoùng moät vai = thaâm huït (23.1)
P
troø quan troïng trong
laäp luaän theo sau. Thu nhaäp töø vieäc phaùt haønh tieàn, ∆M/P, ñöôïc goïi laø ñaëc quyeàn thu lôïi töø
vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû (coøn coù theå ñöôïc goïi laø thueá ñuùc tieàn). Töø
naøy cho thaáy: Quyeàn phaùt haønh tieàn laø moät nguoàn thu nhaäp quyù giaù ñoái vôùi
“caùc laõnh chuùa” thôøi quaù khöù: Hoï coù theå mua caùc maët haøng maø hoï muoán
baèng caùch phaùt haønh tieàn rieâng cuûa hoï vaø söû duïng noù ñeå mua haøng. Phöông
trình 23.1 noùi leân raèng chính phuû phaûi phaùt haønh moät löôïng tieàn ñuû lôùn ñeå
ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû ñuû ñeå trang traûi cho
khoaûng thaâm huït thöïc.
Baèng caùch nhaân caû töû soá vaø maãu soá cuûa ∆M/P vôùi M, ta coù theå vieát laïi ñaëc
quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû nhö sau:
Ñaëc quyeàn thu lôïi

töø vieäc in ñuùc tieàn = Taêng tröôûng tieàn x Caân baèng tieàn thöïc
∆M ∆M M
= × (23.2)
P M P
Ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû laø tích soá giöõa taêng
tröôûng tieàn teä (∆M/M) vaø caân baèng tieàn thöïc (M/P). Caân baèng tieàn thöïc do
neàn kinh teá naém giöõ caøng lôùn, thì ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa
chính phuû töông öùng vôùi moät toác ñoä taêng tröôûng tieàn nhaát ñònh caøng lôùn.
Ñeå thaáy ñöôïc ñoä lôùn thích hôïp, ta coù theå chia caû 2 veá cuûa phöông trình
(23.2) cho thu nhaäp thöïc. Y (ñöôïc ño löôøng theo tyû leä haøng thaùng)

Nhôù raèng thu nhaäp ∆M ∆M  M / P 

coù yù nghóa laø luoàng =   (23.3)
P M  Y 
hay ngaân löu. Y ôû
ñaây laø thu nhaäp thöïc Phöông trình naøy noùi leân raèng tyû soá cuûa ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc
trong moät thaùng.
tieàn cuûa chính phuû treân thu nhaäp thöïc [(∆M/P)/Y] baèng toác ñoä taêng tröôûng
tieàn (∆M/M) nhaân vôùi tyû soá cuûa caân baèng tieàn thöïc treân thu nhaäp thöïc
[(M/P)/Y]. Giaû söû chính phuû ñang bò thaâm huït ngaân saùch baèng 10% thu nhaäp
thöïc. Neáu chính phuû trang traûi khoaûn thaâm huït naøy baèng caùch phaùt haønh
tieàn, thì ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû cuõng phaûi baèng
10% thu nhaäp thöïc. Giaû söû ngöôøi daân naém giöõ caân baèng tieàn thöïc baèng hai
thaùng thu nhaäp, nhö vaäy (M/P)/Y = 2. Khi ñoù phöông trình (23.3) cho chuùng
ta bieát toác ñoä taêng tröôûng tieàn haøng thaùng phaûi baèng 10%/2 = 5%.
Toùm laïi: Thu nhaäp töø vieäc phaùt haønh tieàn ôû taïi moãi quoác gia ñöôïc goïi theo
töø chuyeân moân laø ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû. Ñaëc
quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû baèng tích soá giöõa toác ñoä
taêng tröôûng tieàn vaø caân baèng tieàn thöïc. Vôùi caân baèng tieàn thöïc ñaõ bieát, ñaëc
quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû caøng cao ñoøi hoûi toác ñoä taêng
tröôûng tieàn caøng cao.
Lieäu ñieàu naøy coù nguï yù raèng chính phuû coù theå trang traûi moät khoaûn thaâm
huït töông ñöông 20% cuûa thu nhaäp thöïc thoâng qua moät toác ñoä taêng tröôûng
tieàn baèng 10%, vaø trang traûi moät khoaûn thaâm huït töông ñöông 40% thu
nhaäp thöïc thoâng qua toác ñoä taêng tröôûng tieàn baèng 20%, vaø vaân vaân? Khoâng.
Khi taêng tröôûng tieàn teä taêng leân, thì laïm phaùt cuõng taêng leân. Vaø khi laïm
phaùt taêng leân thì chi phí cô hoäi cuûa vieäc giöõ tieàn cuõng taêng leân daãn ñeán
giaûm caân baèng tieàn thöïc do ngöôøi daân naém giöõ. Xeùt theo phöông trình
(23.2), taêng ∆M/M daãn ñeán giaûm M/P, nhö vaäy moät söï gia taêng trong toác ñoä
taêng tröôûng tieàn khoâng ñöa ñeán moät söï gia taêng caân xöùng trong ñaëc quyeàn
thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû. Vaán ñeà coát yeáu ôû ñaây laø ngöôøi daân
seõ ñieàu chænh caân baèng tieàn thöïc cuûa hoï laø bao nhieâu ñeå phuø hôïp vôùi laïm
phaùt vaø ñoù laø vaán ñeà chuùng ta seõ chuyeån sang döôùi ñaây.
23-2 Laïm Phaùt Vaø Caân baèng tieàn thöïc

Ñieàu gì xaùc ñònh caân baèng tieàn thöïc maø ngöôøi daân saün saøng giöõ?
Nhôù laïi moái quan heä LM maø chuùng ta ñaõ söû duïng cho ñeán baây giôø
M
= $YL(i )
P
(–)
Thu nhaäp thöïc caøng cao laøm cho ngöôøi daân naém giöõ caân baèng tieàn thöïc
caøng cao. Moät laõi xuaát danh nghóa cao hôn seõ laøm taêng chi phí cô hoäi cuûa
vieäc giöõ tieàn hôn laø giöõ traùi phieáu vaø laøm cho daân chuùng giaûm caân baèng
tieàn thöïc cuûa hoï.

Ñaëc ñieåm naøy ñöôïc giöõ vöõng trong caû hai thôøi kyø kinh teá oån ñònh vaø sieâu
laïm phaùt. Nhöng trong thôøi kyø sieâu laïm phaùt, chuùng ta coù theå ñôn giaûn hoaù
hôn nöõa. Caùch laøm nhö sau: Ñaàu tieân, vieát laïi moái quan heä LM söû duïng moái
quan heä giöõa laõi suaát danh nghóa vaø laõi suaát thöïc, i = r + π e
Xem thaûo luaän veà M
tyû leä laõi suaát danh = YL(r + π e )
P
nghóa vaø laõi suaát
thöïc trong phaàn Caân baèng tieàn thöïc phuï thuoäc vaøo thu nhaäp thöïc, Y, laõi suaát thöïc, r, vaø tyû
14-1. leä laïm phaùt kyø voïng, π e. Caû ba bieán naøy cuøng thay ñoåi trong thôøi kyø sieâu
laïm phaùt, nhöng laïm phaùt kyø voïng thay ñoåi nhanh hôn hai bieán coøn laïi
nhieàu: Trong moät quaù trình sieâu laïm phaùt tieâu bieåu, laïm phaùt thöïc teá – vaø
coù leõ caû laïm phaùt kyø voïng– coù theå thay ñoåi töø gaàn 0% ñeán 50% moät thaùng
hoaëc hôn nöõa. Nhö vaäy giaû thieát raèng caû thu nhaäp vaø laõi suaát thöïc laø khoâng
ñoåi, vaø chæ ñaët troïng taâm vaøo söï thay ñoåi trong laïm phaùt kyø voïng laø moät giaû
thieát gaàn ñuùng khoâng toài. Do ñoù chuùng ta vieát
M
= Y L( r + π e ) (23.4)
P
trong ñoù neùt gaïch ngang treân ñaàu chöõ Y vaø r coù nghóa laø baây giôø chuùng ta
coi caû thu nhaäp vaø laõi suaát thöïc laø khoâng ñoåi. Trong thôøi kyø sieâu laïm phaùt,
phöông trình (23.4) cho chuùng ta bieát raèng chuùng ta coù theå xem caân baèng
tieàn thöïc phuï thuoäc chuû yeáu vaøo laïm phaùt kyø voïng. Khi laïm phaùt kyø voïng
taêng leân vaø vieäc giöõ tieàn trôû neân ngaøy caøng toán keùm, thì ngöôøi daân seõ giaûm
caân baèng tieàn thöïc cuûa hoï.
Thaät vaäy, trong quaù trình sieâu laïm phaùt ngöôøi daân coù raát nhieàu caùch ñeå
giaûm möùc caân baèng tieàn thöïc cuûa hoï. Ví duï khi tyû leä laïm phaùt haøng thaùng laø
100%, vieäc giöõ tieàn trong moät thaùng ñoàng nghóa vôùi vieäc ñaùnh maát moät nöûa
giaù trò thöïc cuûa soá tieàn ñoù (vì moät thaùng sau giaù haøng hoaù seõ taêng gaáp hai
laàn). Hieän töôïng trao ñoåi haøng, ñoåi moät maët haøng naøy laáy moät maët haøng
khaùc thay vì laø baùn laáy tieàn, seõ taêng leân. Thanh toaùn tieàn löông trôû neân
thöôøng xuyeân hôn – thöôøng 2 laàn moãi tuaàn.

HÌNH 23-1
Tæ leä laïm phaùt haøng thaùng (%)

Laïm phaùt vaø Caân
Caân baèng tieàn thöïc

baèng Tieàn thöïc ôû
Hungary, töø thaùng
11/1922 ñeán thaùng
2/1924.
Cuoái cuoäc sieâu laïm

phaùt ôû Hungary, söï
caân baèng tieàn thöïc
ñöùng yeân ôû khoaûng
1/2 möùc tröôùc laïm
phaùt.
Caân baèng tieàn thöïc
Khi moâ taû veà cuoäc Moät khi ngöôøi daân nhaän ñöôïc tieàn, hoï voäi vaõ ñi ra caùc cöûa hieäu mua haøng
sieâu laïm phaùt ôû AÙo
trong nhöõng naêm
ngay. Maëc duø chính phuû thöôøng xem vieäc söû duïng ngoaïi teä laø baát hôïp phaùp,
1920, Keynes nhaän song ngöôøi daân vaãn chuyeån sang ngoaïi teä nhö laø moät daïng tích tröõ giaù trò.
xeùt raèng, “ÔÛ Vieân, Vaø maëc duø laø baát hôïp phaùp song tyû leä caùc giao dòch baèng ngoaïi teä vaãn taêng
trong suoát thôøi kyø suy leân. Trong suoát quaù trình sieâu laïm phaùt ôû chaâu Myõ La Tinh vaøo nhöõng naêm
suïp, caùc ngaân haøng 1980, daân chuùng ñaõ chuyeån sang söû duïng ñoàng ñoâ la Myõ. Söï chuyeån ñoåi
ñoåi tieàn moïc leân nhö
naám ôû moïi goùc phoá, ôû
sang söû duïng ñoàng ñoâ la trôû neân roäng raõi treân theá giôùi ñeán möùc noù ñöôïc goïi
ñoù baïn coù theå ñoåi laø: söï ñoâ la hoaù (söï söû duïng ñoâ la trong giao dòch noäi ñòa cuûa moät quoác gia
ñoàng krone cuûa mình khaùc).
sang ñoàng francs
Zurich chæ trong voøng Vaäy thöïc teá caân baèng tieàn thöïc seõ giaûm bao nhieâu khi laïm phaùt taêng leân?
vaøi phuùt, vaø nhö vaäy Hình 23-1 xem xeùt nhöõng baèng chöùng töø thôøi kyø sieâu laïm phaùt ôû Hungary
traùnh ñöôïc ruûi ro maát trong nhöõng naêm 1920 vaø cung caáp cho ta moät soá hieåu bieát saâu saéc.
giaù trong khoaûng thôøi
gian baïn ñi ñeán ngaân Hình 23-1 (a) veõ ñoà thò cuûa caân baèng tieàn thöïc vaø tyû leä laïm phaùt haøng
haøng quen thuoäc cuûa thaùng töø thaùng 11 naêm 1922 ñeán thaùng 2 naêm 1924. Löu yù ñeán nhöõng bieán
baïn.” (J.M. Keynes, ñoäng trong laïm phaùt ñöôïc phaûn aùnh qua nhöõng bieán ñoäng theo höôùng ngöôïc
Tieåu Luaän Veà Caûi laïi cuûa caân baèng tieàn thöïc nhö theá naøo. Laïm phaùt giaûm trong moät thôøi gian
Caùch Tieàn Teä [New
York: Harcourt Brace
ngaén ôû Hungary töø thaùng 7 ñeán thaùng 10 naêm 1923 ñöôïc theå hieän qua söï
and Company, 1924], gia taêng trong caân baèng tieàn thöïc trong moät giai ñoaïn ngaén töông öùng. Vaøo
51) cuoái thôøi kyø sieâu laïm phaùt vaøo thaùng 2 naêm 1924, caân baèng tieàn thöïc naèm ôû
möùc hôn moät nöûa so vôùi luùc baét ñaàu.

Hình 23-1 (b) cuõng bieåu dieãn nhöõng soá lieäu ñoù, nhöng döôùi daïng ñoà thò
phaân taùn. Trong ñoù caân baèng tieàn thöïc haøng thaùng ñöôïc veõ treân truïc hoaønh
vôùi tyû leä laïm phaùt ñöôïc veõ treân truïc tung. (Chuùng ta khoâng quan saùt ñöôïc tyû
leä laïm phaùt kyø voïng, maø ñaây roõ raøng laø bieán soá maø chuùng ta muoán veõ ñoà
thò, bôûi vaäy toâi duøng tyû leä laïm phaùt thöïc teá thay theá). Ñeå yù raèng caùc ñieåm
treân ñoà thò cho ta thaáy khaù roõ moät caàu tieàn coù ñoä doác ñi xuoáng: Khi laïm
phaùt thöïc teá– vaø coù theå caû laïm phaùt kyø voïng – taêng leân thì caàu tieàn giaûm
Söï giaûm caân baèng tieàn xuoáng moät caùch maïnh meõ.
thöïc naøy giaûi thích taïi Toùm laïi: Gia taêng laïm phaùt laøm cho ngöôøi daân giaûm caàu tieàn, ñieàu naøy laïi
sao trong Baûng 23-1
daãn ñeán laøm giaûm caân baèng tieàn thöïc.
laïm phaùt trung bình
laïi cao hôn taêng
tröôûng tieàn teä trung
bình trong taát caû 7
23-3 Söï thaâm huït, Ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa
thôøi kyø sieâu laïm phaùt chính phuû vaø Laïm phaùt
sau chieán tranh. Caân
baèng tieàn thöïc, M/P, Chuùng ta ñaõ xem xeùt moái quan heä giöõa ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc
giaûm xuoáng trong thôøi tieàn cuûa chính phuû, taêng tröôûng tieàn teä vaø caân baèng tieàn thöïc (phöông trình
kyø sieâu laïm phaùt coù [23.2]) vaø moái quan heä giöõa caân baèng tieàn thöïc vôùi laïm phaùt (phöông trình
nghóa laø giaù, P, phaûi [23.4]). Keát hôïp chuùng laïi ta coù
taêng cao hôn M – laïm
phaùt trung bình phaûi  ∆M  M 
Ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn =   
cao hôn taêng tröôûng  M  P 
tieàn teä trung bình.
 ∆M 
= [ e
 Y L( r + π ) ] (23.5)
 M 
Doøng thöù nhaát laäp laïi phöông trình (23.2): Ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc
tieàn cuûa chính phuû baèng tích cuûa toác ñoä taêng tröôûng tieàn vaø caân baèng tieàn
thöïc. Doøng thöù hai keát hôïp vôùi ñieàu chuùng ta bieát ñöôïc trong phöông trình
(23.4): Caân baèng tieàn thöïc coù quan heä nghòch bieán vôùi laïm phaùt kyø voïng.
Söû duïng moái quan heä naøy, baây giôø chuùng ta coù theå cho thaáy nhu caàu caàn
trang traûi moät khoaûn thaâm huït ngaân saùch lôùn coù theå khoâng chæ daãn ñeán laïm
phaùt cao, maø coøn daãn ñeán laïm phaùt vöøa cao vaø vöøa taêng leân, nhö trong
tröôøng hôïp sieâu laïm phaùt.
Tröôøng hôïp Taêng tröôûng Tieàn teä Khoâng ñoåi

Giaû söû chính phuû choïn moät toác ñoä taêng tröôûng tieàn khoâng ñoåi vaø giöõ
nguyeân toác ñoä naøy maõi maõi. (Roõ raøng, ñaây khoâng phaûi laø ñieàu xaûy ra trong
Haõy nhôù laïi, trong
trung haïn, quaù trình sieâu laïm phaùt, vì toác ñoä taêng tröôûng tieàn thöôøng taêng leân trong
suoát quaù trình sieâu laïm phaùt; chuùng ta seõ xem xeùt ñeán thöïc teá naøy sau). Toác
Laïm phaùt = Taêng
tröôûng tieàn teä – Taêng ñoä taêng tröôûng tieàn khoâng ñoåi naøy seõ taïo ra ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc
tröôûng saûn löôïng tieàn cuûa chính phuû baèng bao nhieâu?
Neáu taêng tröôûng tieàn teä laø vónh vieãn khoâng ñoåi, khi ñoù laïm phaùt vaø laïm
Neáu taêng tröôûng saûn phaùt kyø voïng cuoái cuøng cuõng seõ khoâng ñoåi. Giaû söû taêng tröôûng saûn löôïng
löôïng = 0, khi ñoù baèng khoâng. Khi ñoù laïm phaùt thöïc teá vaø kyø voïng seõ phaûi baèng toác ñoä taêng
Laïm phaùt = Taêng ∆M
tröôûng tieàn teä tröôûng tieàn π e =π =
M

Thay π2 baèng ∆M/M vaøo trong phöông trình (23.5) ta coù

∆M   ∆M 
Ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn = Y L r +  (23.6)
M   M 
Löu yù raèng taêng tröôûng tieàn teä coù hai aûnh höôûng ñoái laäp nhau ñoái vôùi ñaëc
quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû.
• Moät maët, vôùi caân baèng tieàn thöïc ñaõ bieát taêng tröôûng tieàn teä laøm
∆M/M ↑
taêng ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû. Ñieàu naøy
⇒ Ñaëc quyeàn thu
lôïi töø vieäc in ñuùc ñöôïc phaûn aùnh qua soá haïng thöù nhaát trong veá phaûi cuûa phöông
tieàn cuûa chính trình (23.6): Taêng ∆M/M laøm taêng ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc
phuû↑ tieàn cuûa chính phuû.
• Maët khaùc, taêng tröôûng tieàn teä taêng leân laøm taêng laïm phaùt vaø nhö
∆M/M↑⇒π↑⇒π ↑ e
vaäy laøm giaûm caân baèng tieàn thöïc. Ñieàu naøy ñöôïc phaûn aùnh baèng söï
⇒L( r +πe)↓ hieän dieän cuûa∆M/M trong soá haïng thöù hai cuûa veá phaûi phöông trình
⇒M/P↓ (23.6).
⇒ Ñaëc quyeàn thu
lôïi töø vieäc in ñuùc Nhö vaäy, aûnh höôûng roøng cuûa taêng tröôûng tieàn teä ñoái vôùi ñaëc quyeàn thu lôïi
tieàn cuûa chính töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû laø chöa roõ. Baèng chöùng thöïc nghieäm cho
phuû?
thaáy moái quan heä giöõa ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû
vaø taêng tröôûng tieàn teä coù daïng ñöôøng cong loài, nhö ñöôïc veõ trong hình 23-2:
Khi taêng tröôûng tieàn teä ôû möùc ñoä thaáp, nhö chuùng ta quan saùt thaáy ôû chaâu
AÂu hay ôû Myõ ngaøy nay, thì moät söï gia taêng trong toác ñoä taêng tröôûng tieàn teä
seõ daãn ñeán moät söï giaûm nheï trong caân baèng tieàn thöïc. Do vaäy, noù daãn ñeán
taêng ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû. Tuy nhieân, khi
taêng tröôûng tieàn teä trôû neân raát cao (vaø vì theá gaây neân laïm phaùt), thì söï suït
giaûm caân baèng tieàn thöïc (do taêng tröôûng tieàn teä cao gaây ra) ngaøy caøng trôû
neân lôùn hôn. Cuoái cuøng coù moät toác ñoä taêng tröôûng tieàn teä – ñieåm A trong
hình 23-2 – maø khi vöôït qua toác ñoä naøy thì vieäc taêng toác ñoä taêng tröôûng tieàn
hôn nöõa seõ laøm giaûm ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû.
Hình daïng cuûa moái quan heä naøy trong Hình 23-2 coù theå quen thuoäc vôùi
nhöõng ngöôøi ñaõ nghieân cöùu kinh teá hoïc veà thueá. Doanh thu cuûa thueá thu
nhaäp baèng tyû leä thueá thu nhaäp nhaân vôùi thu nhaäp – cô sôû thueá. ÔÛ möùc thueá
suaát thaáp, thueá suaát khoâng aûnh höôûng ñeán vieäc ngöôøi daân laøm vieäc nhieàu
nhö theá naøo, vaø doanh thu thueá taêng theo thueá suaát. Nhöng khi thueá suaát
Xem chöông 20 ñeå tieáp tuïc taêng, moät soá ngöôøi baét ñaàu laøm vieäc ít ñi hoaëc ngöøng khai baùo moät
bieát nhöõng thaûo phaàn thu nhaäp cuûa hoï, vaø do vaäy cô sôû thueá giaûm. Khi thueá thu nhaäp ñaït
luaän veà aûnh höôûng
ñeán möùc raát cao, thì taêng thueá suaát seõ daãn ñeán giaûm doanh thu thueá. Roõ
cuûa vieäc giaûm thueá
trong caùc naêm raøng laø, thueá suaát laø 100% seõ daãn ñeán khoâng coù doanh thu thueá naøo caû: Taïi
1981 ñeán 1983 ñoái sao laïi laøm vieäc neáu nhö chính phuû laáy heát thu nhaäp cuûa baïn? Moái quan heä
vôùi ngaân saùch cuûa naøy giöõa doanh thu thueá vaø thueá suaát thöôøng ñöôïc goïi laø ñöôøng cong
Myõ vaø neàn kinh teá Laffer, laáy teân nhaø kinh teá hoïc Arthur Laffter, ngöôøi ñaõ laäp luaän vaøo ñaàu
cuûa Myõ.
nhöõng naêm 1980 raèng giaûm thueá suaát ôû Myõ seõ daãn ñeán doanh thu thueá cao
hôn. Roõ raøng oâng ñaõ sai laàm veà vieäc nöôùc Myõ ñang ôû vò trí naøo treân ñöôøng

cong: AÛnh höôûng cuûa vieäc giaûm thueá suaát ñaõ laøm doanh thu thueá giaûm ñi,
chöù khoâng taêng leân. Nhöng luaän ñieåm toång quaùt vaãn coù giaù trò: Khi thueá
suaát ñuû cao, neáu tieáp tuïc taêng thueá suaát theâm nöõa coù theå thöïc söï daãn ñeán
suït giaûm doanh thu thueá.
HÌNH 23–2
Ñaëc quyeàn thu lôïi töø

vieäc in ñuùc tieàn cuûa Ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in
chính phuû vaø taêng ñuùc tieàn cuûa chính
tröôûng tieàn teä phuû,∆M/P
Ñaëc quyeàn thu lôïi töø
vieäc in ñuùc tieàn cuûa
chính phuû ñaàu tieân laø
moät haøm ñoàng bieán vaø
sau ñoù laø moät haøm
nghòch bieán cuûa taêng
tröôûng tieàn teä.
A
Taêng tröôûng tieàn teä ∆ M
M
ÔÛ ñaây moät söï so saùnh ñôn giaûn nhö vaäy vaãn chöa ñuû. Laïm phaùt coù theå ñöôïc
xem nhö laø moät loaïi thueá ñaùnh treân caân baèng tieàn. Thueá suaát chính laø tyû leä laïm
phaùt, π, noù laøm giaûm giaù trò thöïc cuûa soá tieàn naém giöõ. Cô sôû thueá chính laø caân
baèng tieàn thöïc, M/P. Tích cuûa hai bieán naøy π(M/P), ñöôïc goïi laø thueá laïm phaùt.
Coù moät söï khaùc bieät tinh teá vôùi nhöõng hình thöùc ñaùnh thueá khaùc: Caùi maø chính
phuû nhaän ñöôïc töø vieäc phaùt haønh tieàn taïi baát kyø moät thôøi ñieåm naøo khoâng phaûi
laø thueá laïm phaùt, maø ñuùng hôn laø ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa
chính phuû: (∆M/M)(M/P). Maëc duø vaäy, chuùng coù lieân quan maät thieát vôùi nhau.
Khi taêng tröôûng tieàn teä laø khoâng ñoåi (constant), tyû leä laïm phaùt cuoái cuøng seõ
phaûi baèng toác ñoä taêng tröôûng tieàn, nhö vaäy:
M 
Thueá laïm phaùt = π 
 P
 ∆M  M 
=  
 M  P 
= Ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn
Toác ñoä taêng tröôûng tieàn laø bao nhieâu thì ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc
tieàn cuûa chính phuû laø cao nhaát, vaø noù seõ taïo ra moät ñaëc quyeàn thu lôïi töø
vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû baèng bao nhieâu? Ñaây laø nhöõng caâu hoûi maø
Philip Cagan ñaõ ñaët ra trong moät baøi vieát kinh ñieån veà sieâu laïm phaùt vieát
vaøo naêm 1956. Trong soá nhöõng öùng duïng ñaàu tieân cuûa kinh teá löôïng, Cagan
ñaõ öôùc tính moái quan heä giöõa caàu tieàn vaø laïm phaùt kyø voïng (phöông trình

[23.4]) trong moãi thôøi kyø sieâu laïm phaùt trong Baûng 23-1. Sau ñoù söû duïng
phöông trình (23.6), oâng ñaõ tính ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng tieàn daãn ñeán ñaëc
quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû cao nhaát, vaø giaù trò cuûa ñaëc
quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû töông öùng vôùi toác ñoä taêng
tröôûng tieàn teä naøy. Nhöõng keát quaû tính toaùn cuûa oâng ñöôïc trình baøy trong 2
coät ñaàu cuûa Baûng 23-3. Coät thöù 3 nhaéc laïi caùc soá lieäu veà taêng tröôûng tieàn
thöïc teá töø baûng 23-1.
BAÛNG 23-3: Taêng tröôûng tieàn teä vaø ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn
cuûa chính phuû
Toác ñoä taêng tröôûng tieàn Ñaëc quyeàn thu lôïi Toác ñoä taêng
teä haøng thaùng toái ña hoùa töø vieäc in ñuùc tieàn tröôûng tieàn teä
ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in cuûa chính phuû töông haøng thaùng
ñuùc tieàn cuûa chính phuû (%) öùng (% saûn löôïng) thöïc teá (%)
Aùo 12 13 31
Ñöùc 20 14 314
Hy laïp 28 11 220
Hungary I 12 19 33
Hungary II 32 6 12.200
Ba lan 54 4,6 72
Nga 39 0,5 49
Nguoàn: Philip Cagan, “Tính Naêng ñoäng Tieàn teä cuûa Sieâu laïm phaùt” (The
Monetary Dynamics of Hyperinflation), trong Nhöõng nghieân cöùu veà hoïc thuyeát
ñònh löôïng tieàn teä, Bieân taäp Milton Friedman. (Chicago: University of Chicago
Press, 1956).
Baûng naøy cho thaáy moät vaán ñeà raát thuù vò: trong taát caû 7 cuoäc sieâu laïm
phaùt, taêng tröôûng tieàn teä thöïc teá trung bình (coät 3) vöôït xa toác ñoä taêng
tröôûng tieàn teä toái ña hoùa ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû
(coät 1). Haõy so saùnh möùc taêng tröôûng tieàn thöïc teá ôû Hungary sau Chieán
tranh Theá giôùi Laàn II, 12.200% vôùi toác ñoä taêng tröôûng tieàn toái ña hoùa ñaëc
quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû, 32%. Ñieàu naøy coù veû nhö
seõ gaây ra moät vaán ñeà raéc roái nghieâm troïng cho nhöõng laäp luaän chuùng ta ñaõ
phaùt trieån cho ñeán nay. Neáu nguyeân nhaân cuûa vieäc phaùt haønh tieàn laø ñeå
trang traûi cho caùc thaâm huït ngaân saùch thì taïi sao toác ñoä taêng tröôûng tieàn
thöïc teá laïi cao hôn nhieàu so vôùi toác ñoä taêng tröôûng tieàn toái ña hoùa ñaëc
quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû? Caâu traû lôøi naèm ôû tính naêng
ñoäng cuûa quaù trình ñieàu chænh neàn kinh teá ñoái vôùi möùc taêng tröôûng tieàn teä
cao. Baây giôø chuùng ta seõ quay sang vaán ñeà naøy.
Tính naêng ñoäng vaø taêng laïm phaùt
Trôû laïi vôùi laäp luaän maø chuùng ta vöøa môùi trình baøy: Neáu ñöôïc duy trì maõi
maõi, moät toác toä taêng tröôûng tieàn cao cuoái cuøng seõ daãn ñeán moät söï taêng
töông öùng caû trong laïm phaùt thöïc teá vaø laïm phaùt kyø voïng, vaø daãn ñeán giaûm
caân baèng tieàn thöïc. Neáu toác ñoä taêng tröôûng tieàn teä cao hôn toác ñoä toái ña hoaù

ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû, thì taêng tröôûng tieàn teä
taêng leân seõ daãn ñeán giaûm ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû.
Nhöõng töø quan troïng trong laäp luaän treân laø “neáu ñöôïc duy trì maõi” vaø
“cuoái cuøng”. Xeùt tröôøng hôïp moät chính phuû caàn phaûi trang traûi taøi chính cho
moät khoaûn thaâm huït ngaân saùch raát lôùn vaø baát ngôø, vaø quyeát ñònh phaùt haønh
tieàn. Khi toác ñoä taêng tröôûng tieàn taêng leân, coù theå maát moät khoaûng thôøi gian
ñeå laïm phaùt vaø laïm phaùt kyø voïng ñieàu chænh. Ngay caû khi laïm phaùt kyø voïng
taêng leân, thì cuõng seõ maát moät khoaûng thôøi gian daøi hôn ñeå ngöôøi daân coù theå
ñieàu chænh hoaøn toaøn caân baèng tieàn thöïc cuûa hoï: Vieäc thieát laäp caùc thoûa
thuaän haøng ñoåi haøng phaûi maát thôøi gian, do ñoù vieäc söû duïng ngoaïi teä trong
caùc giao dòch phaùt trieån chaäm vaø vaân vaân.
Chuùng ta haõy phaùt bieåu keát luaän naøy moät caùch chính thöùc hôn. Nhôù laïi
phöông trình veà ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû cuûa
chuùng ta:
 ∆M  M 
Ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû =   
 M  P 
Trong ngaén haïn, taêng toác ñoä taêng tröôûng tieàn teä (∆M/M) haàu nhö khoâng
gaây ra moät thay ñoåi naøo trong caân baèng tieàn thöïc (M/P). Noùi moät caùch khaùc,
neáu chính phuû saün saøng taêng toác ñoä taêng tröôûng tieàn teä leân moät caùch ñuû cao,
thì chính phuû coù khaû naêng, trong ngaén haïn, taïo ra gaàn nhö baát kyø löôïng ñaëc
quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû naøo maø hoï muoán, vöôït xa
nhöõng con soá trong coät 2 cuûa Baûng 23-3. Nhöng theo thôøi gian, khi giaù ñieàu
chænh vaø caân baèng tieàn thöïc giaûm xuoáng, thì chính phuû seõ nhaän thaáy raèng
cuøng moät toác ñoä taêng tröôûng tieàn teä seõ taïo ra ñöôïc ngaøy caøng ít ñaëc quyeàn
thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû hôn. Vì theá, neáu chính phuû vaãn cöù
coá gaéng trang traûi taøi chính cho khoaûn thaâm huït lôùn hôn khoaûn thaâm huït
trong coät thöù hai cuûa baûng 23-3 (thí duï, neáu AÙo coá gaéng trang traûi moät
khoaûn thaâm huït lôùn hôn 13% GDP), hoï seõ nhaän thaáy raèng hoï khoâng theå laøm
nhö vaäy vôùi moät toác ñoä taêng tröôûng tieàn teä coá ñònh. Caùch duy nhaát daãn hoï
ñeán thaønh coâng laø khoâng ngöøng taêng toác ñoä taêng tröôûng tieàn teä. Ñieàu ñoù
giaûi thích taïi sao taêng tröôûng tieàn teä thöïc teá vöôït quaù nhöõng con soá trong coät
thöù nhaát, vaø taïi sao sieâu laïm phaùt haàu nhö luoân luoân coù ñaëc ñieåm laïm phaùt
vaø taêng tröôûng tieàn teä gia taêng.
Coøn moät taùc nhaân gaây aûnh höôûng nöõa maø chuùng ta ñaõ boû qua cho ñeán taän
baây giôø, nhöng noù cuõng ñi theo cuøng moät höôùng. Chuùng ta ñaõ xem söï thaâm
huït nhö laø moät döõ kieän cho tröôùc. Nhöng thöïc ra khi laïm phaùt trôû neân raát
cao, thì thaâm huït ngaân saùch thöôøng cuõng lôùn hôn. Moät phaàn nguyeân nhaân laø
ñoä treã cuûa vieäc thu thueá. Hieäu öùng naøy ñöôïc bieát ñeán vôùi teân goïi laø Hieäu
öùng Tanzi-Olivera vì Vito Tanzi vaø Julio Olivera laø hai nhaø kinh teá ñaõ
nhaán maïnh ñeán taàm quan troïng cuûa vieäc thu thueá chaäm. Khi thueá ñöôïc thu
döïa treân thu nhaäp danh nghóa trong quaù khöù, do laïm phaùt giaù trò thöïc cuûa noù
bò giaûm. Ví duï, neáu thueá thu nhaäp ñöôïc traû trong naêm nay cho thu nhaäp ñaõ

nhaän cuûa naêm tröôùc, vaø neáu möùc giaù naêm nay cao hôn naêm tröôùc 10 laàn thì
thueá suaát thöïc teá chæ baèng moät phaàn möôøi thueá suaát chính thöùc. Nhö vaäy,
laïm phaùt cao thöôøng laøm giaûm thu nhaäp thöïc cuûa chính phuû, laøm cho vaán ñeà
thaâm huït trôû neân traàm troïng hôn. Vaán ñeà thaâm huït coøn bò laøm cho trôû neân
toài teä hôn bôûi caùc aûnh höôûng khaùc ôû beân chi tieâu: Chính phuû thöôøng coá
gaéng laøm giaûm laïm phaùt baèng caùch caám caùc coâng ty thuoäc quyeàn quaûn lyù
cuûa nhaø nöôùc taêng giaù saûn phaåm, maëc duø chi phí saûn xuaát ñang taêng leân
theo laïm phaùt. Aûnh höôûng tröïc tieáp ñoái vôùi laïm phaùt laø nhoû, nhöng caùc coâng
ty sau ñoù seõ bò thaâm huït vaø chính phuû sau ñoù buoäc phaûi taøi trôï khoaûn thaâm
huït naøy, do ñoù caøng laøm taêng thaâm huït ngaân saùch. Khi thaâm huït ngaân saùch
taêng leân, thì nhu caàu veà ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû
cuõng taêng leân vaø nhu caàu taêng tröôûng tieàn teä cuõng taêng cao hôn.
Sieâu laïm phaùt vaø Hoaït ñoäng Kinh teá

Cho tôùi luùc naøy chuùng ta ñaõ taäp trung vaøo caùc bieán ñoäng trong taêng tröôûng
tieàn teä vaø laïm phaùt - nhöõng yeáu toá noåi baät chính treân saân khaáu kinh teá trong
suoát thôøi kyø sieâu laïm phaùt. Nhöng sieâu laïm phaùt coøn taùc ñoäng tôùi neàn kinh
teá theo nhieàu caùch khaùc.
Luùc ñaàu, taêng tröôûng tieàn teä cao daãn ñeán taêng saûn löôïng. Nguyeân nhaân laø
caàn coù moät thôøi gian ñeå söï taêng leân trong taêng tröôûng tieàn teä ñöôïc phaûn aùnh
laïi trong laïm phaùt, vaø trong thôøi gian ñoù, aûnh höôûng cuûa taêng tröôûng tieàn teä
cao mang tính môû roäng: Nhö chuùng ta ñaõ thaáy trong chöông 14, taùc ñoäng ban
ñaàu cuûa söï gia taêng trong taêng tröôûng tieàn teä danh nghóa laø laøm giaûm laõi suaát
danh nghóa vaø laõi suaát thöïc, daãn ñeán moät söï taêng caàu vaø taêng saûn löôïng.
Nhöng khi laïm phaùt trôû neân raát cao, caùc taùc ñoäng baát lôïi cuûa sieâu laïm phaùt
trôû neân chieám öu theá troäi hôn:
• Heä thoáng giao dòch ngaøy caøng trôû neân keùm hieäu quaû. Moät ví duï noåi
tieáng veà söï trao ñoåi keùm hieäu quaû laø vaøo thôøi ñieåm cuoái cuûa giai ñoaïn
sieâu laïm phaùt ôû Ñöùc, ngöôøi ta phaûi duøng ñeán xe cuùt kít ñeå chôû soá tieàn
caàn thieát cho caùc cuoäc mua baùn.
• Caùc tín hieäu veà giaù caøng ngaøy caøng trôû neân ít coù taùc duïng. Bôûi vì giaù
Coù moät caâu chuyeän vui
thay ñoåi quaù thöôøng xuyeân, ñeán noãi ngöôøi tieâu duøng vaø nhaø saûn xuaát raát
ñöôïc keå ôû Israel trong
thôøi kyø laïm phaùt cao khoù xaùc ñònh ñöôïc giaù töông ñoái cuûa haøng hoaù vaø khoù coù theå ñöa ra
cuûa nhöõng naêm 1980: ñöôïc caùc quyeát ñònh döïa treân cô sôû thoâng tin thöïc teá. Baèng chöùng cho
“Taïi sao ñi taxi laïi reû thaáy tyû leä laïm phaùt caøng cao thì söï bieán ñoäng veà giaù töông ñoái cuûa caùc
hôn ñi xe buyùt? Bôûi vì haøng hoaù khaùc nhau caøng cao. Nhö vaäy, heä thoáng giaù – yeáu toá quan
khi ñi xe buyùt baïn phaûi
troïng coát yeáu ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá thò tröôøng - cuõng trôû
traû tieàn ngay luùc leân xe,
coøn ñi taxi thì chæ phaûi neân ngaøy caøng keùm hieäu quaû.
traû tieàn khi xuoáng xe.” • Söï dao ñoäng trong tyû leä laïm phaùt cuõng trôû neân lôùn hôn. Vieäc döï ñoaùn
möùc laïm phaùt trong töông lai gaàn trôû neân khoù hôn, lieäu noù seõ laø 500%
hay 1000% trong naêm tôùi. Ñi vay vôùi moät laõi suaát danh nghóa nhaát ñònh
ngaøy caøng trôû neân maïo hieåm hôn. Neáu anh ñi vay vôùi laõi suaát laø
1.000% /naêm, keát cuoäc hoùa ra laø anh coù theå traû nôï vôùi tyû leä laõi suaát thöïc
laø 500% hoaëc 0%: Moät söï khaùc bieät raát lôùn! Keát quaû laø quaù trình ñi vay
vaø cho vay gaàn nhö chaám döùt vaøo nhöõng thaùng cuoái cuûa cuoäc sieâu laïm
phaùt, daãn ñeán moät söï suït giaûm lôùn trong ñaàu tö.
Nhö vaäy, khi laïm phaùt taêng vaø chi phí trôû neân lôùn hôn, thöôøng coù moät söï
ÔÛ ñaây chuùng ta ñaõ nhaát trí maïnh meõ raèng laïm phaùt cao caàn phaûi ñöôïc chaám döùt. Vaán ñeà naøy
thaûo luaän veà caùc chi ñöa chuùng ta ñeán phaàn cuoái cuøng cuûa chöông naøy, caùc cuoäc sieâu laïm phaùt
phí cuûa laïm phaùt cao.
Vaán ñeà hieän ñang
thöïc söï keát thuùc nhö theá naøo.
ñöôïc thaûo luaän ôû caùc
nöôùc OECD laø chi phí
cuûa laïm phaùt ôû möùc 23-4 Caùc giai ñoaïn sieâu laïm phaùt keát thuùc nhö theá naøo?
5% so vôùi laïm phaùt ôû Caùc giai ñoaïn sieâu laïm phaùt khoâng cheát moät caùi cheát töï nhieân. Ñuùng hôn
möùc 0%. Trong
chuùng caàn phaûi ñöôïc chaën ñöùng laïi thoâng qua moät chöông trình oån ñònh hoaù.
tröôøng hôïp naøy nhöõng
vaán ñeà naøy laïi laø
nhöõng vaán ñeà hoaøn
Caùc yeáu toá cuûa moät Chöông trình oån ñònh hoaù
toaøn khaùc, vaø chuùng
ta seõ quay laïi trong Nhöõng gì caàn laøm ñeå keát thuùc moät giai ñoaïn sieâu laïm phaùt ñöôïc ruùt ra töø
chöông 26. nhöõng phaân tích cuûa chuùng ta veà caùc nguyeân nhaân daãn ñeán sieâu laïm phaùt.
• ÔÛ ñaây nhaát ñònh phaûi coù söï caûi caùch ngaân saùch vaø caét giaûm thaâm huït
ngaân saùch moät caùch ñaùng tin caäy. Cuoäc caûi caùch naøy phaûi ñöôïc thöïc hieän
treân caû hai maët chi tieâu vaø doanh thu nhaäp.
Veà phía chi tieâu, caûi caùch thöôøng bao haøm caét giaûm voâ soá caùc khoaûn trôï
caáp phaùt sinh trong quaù trình sieâu laïm phaùt. Ñaït ñöôïc vieäc taïm thôøi hoaõn
traû laõi vay ñoái vôùi caùc khoaûn nôï nöôùc ngoaøi cuõng giuùp laøm giaûm caùc
khoaûn chi tieâu. Moät yeáu toá raát quan troïng trong quaù trình oån ñònh hoaù ôû
Ñöùc naêm 1923 laø caét giaûm nhöõng khoaûn tieàn boài thöôøng chieán tranh - noùi
moät caùch chính xaùc chính laø nhöõng khoaûn chi traû ñaõ laøm buøng noå sieâu laïm
phaùt.
Veà phía thu nhaäp, ñieàu caàn laøm khoâng ñôn giaûn chæ laø taêng toång soá thu
Ñoù laø nhöõng gì maø
Argentina ñaõ laøm vaøo thueá maø coøn laø thay ñoåi cô caáu thueá. Ñaây laø ñieàu laø quan troïng: Trong suoát
naêm 1991, vaän duïng quaù trình sieâu laïm phaùt, thöïc teá ngöôøi daân ñang phaûi noäp moät khoaûn thueá,
cô cheá uûy ban tieàn teä ñoù laø thueá laïm phaùt. Quaù trình oån ñònh hoaù coù nghóa laø thay thueá laïm phaùt
(currency board) vaø baèng nhöõng loaïi thueá khaùc. Vieäc coù theå ñöa ra vaø thu ñöôïc caùc loaïi thueá
coá ñònh tyû giaù hoái
khaùc ñoù laø caû moät thaùch thöùc. Ñieàu naøy khoâng theå laøm ñöôïc trong moät sôùm
ñoaùi ôû möùc moät ñoâ la
ñoåi moät peso moät chieàu, nhöng ñieàu quan troïng laø thuyeát phuïc ngöôøi daân tin raèng ñieàu ñoù
Argentina. Xem phaàn seõ ñöôïc thöïc hieän vaø raèng thaâm huït ngaân saùch seõ ñöôïc caét giaûm.
trình baøy veà cô cheá
uûy ban tieàn teä trong
• Ngaân haøng trung öông caàn phaûi cam keát chaéc chaén raèng seõ khoâng töï
Chöông 22. ñoäng tieàn teä hoaù nôï chính phuû nöõa. Söï tin caäy naøy coù theå ñaït ñöôïc thoâng
qua moät soá caùch. Baèng saéc leänh coù theå caám Ngaân haøng trung öông mua
baát kyø moät khoaûn nôï naøo cuûa chính phuû, ñeå khoâng coù moät söï tieàn teä hoùa
nôï naøo coù theå xaûy ra. Hoaëc ngaân haøng trung öông coù theå gaén tyû giaù hoái
ñoaùi vôùi ñoàng tieàn cuûa moät nöôùc coù möùc laïm phaùt thaáp. Moät bieän phaùp

quyeát lieät hôn laø chính thöùc chaáp nhaän söï ñoâ la hoaù ñeå bieán ngoaïi teä trôû
thaønh tieàn teä chính thöùc cuûa quoác gia. Ñaây laø moät bieän phaùp quyeát lieät
bôûi vì noù coù nghóa laø töø boû hoaøn toaøn ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc
tieàn cuûa chính phuû vaø ñieàu naøy thöôøng ñöôïc xem nhö laøm giaûm tính ñoäc
laäp cuûa quoác gia.
Moät boä tröôûng taøi • Lieäu coù caàn ñeán caùc bieän phaùp khaùc nöõa khoâng? Moät soá nhaø kinh teá
chính cuûa Israel bò sa tin raèng caùc chính saùch thu nhaäp - nghóa laø caùc quy ñònh hoaëc kieåm soaùt
thaûi trong thaäp nieân veà tieàn löông vaø giaù caû - caàn phaûi ñöôïc söû duïng ñeå boå sung cho caùc bieän
1980 vì ñaõ ñeà xuaát phaùp thu chi ngaân saùch vaø tieàn teä, ñeå giuùp cho neàn kinh teá ñaït moät tyû leä
moät bieân phaùp nhö theá
nhö moät phaàn cuûa
laïm phaùp môùi thaáp hôn. Hoï laäp luaän raèng caùc chính saùch thu nhaäp giuùp
chöông trình oån ñònh ñieàu phoái caùc kyø voïng xung quanh moät tyû leä laïm phaùt môùi thaáp hôn. Neáu
hoaù. Ñeà xuaát cuûa oâng caùc doanh nghieäp bieát raèng tieàn löông seõ khoâng taêng, hoï seõ khoâng taêng
bò coi nhö laø moät söï giaù. Neáu ngöôøi lao ñoäng bieát giaù seõ khoâng taêng, hoï seõ khoâng ñoøi taêng
taán coâng vaøo chuû löông, vaø laïm phaùt coù theå bò loaïi tröø moät caùch deã daøng hôn.
quyeàn cuûa Israel.
Nhöõng ngöôøi khaùc tin raèng söï caét giaûm thaâm huït ñaùng tin caäy vaø
tính ñoäc laäp cuûa ngaân haøng trung öông laø taát caû nhöõng gì caàn thieát. Hoï laäp
luaän raèng nhöõng thay ñoåi chính saùch phuø hôïp, neáu ñaùng tin caäy, coù theå
daãn ñeán nhöõng thay ñoåi maïnh meõ trong kyø voïng vaø nhö vaäy ñöa ñeán vieäc
loaïi boû laïm phaùt kyø voïng vaø laïm phaùt thöïc teá gaàn nhö trong moät sôùm moät
chieàu. Hoï chæ ra caùc moái nguy hieåm tieàm aån cuûa vieäc kieåm soaùt löông vaø
giaù. Chuùng coù theå ñöa ñeán keát quaû laø chính phuû coù theå seõ troâng caäy vaøo
caùc bieän phaùp kieåm soaùt naøy vaø seõ khoâng aùp duïng caùc bieän phaùp chính
saùch thu chi ngaân saùch tuy khoù khaên nhöng caàn thieát, ñeå cuoái cuøng ñöa
ñeán thaát baïi. Hôn nöõa, neáu ban ñaàu cô caáu giaù töông ñoái ñaõ bò bieán daïng,
Laäp luaän naøy ñaëc bieät
phuø hôïp trong quaù thì nhöõng bieän phaùp kieåm soaùt giaù coù nguy cô seõ duy trì nhöõng bieán daïng
trình oån ñònh hoaù ôû ñoù.
Ñoâng AÂu trong ñaàu
Caùc chöông trình oån ñònh hoaù khoâng bao goàm caùc chính saùch thu nhaäp
thaäp nieân 1990, vì ñaëc
ñieåm kinh teá Ñoâng ñöôïc goïi laø chính thoáng; caùc chöông trình coù bao goàm caùc chính saùch thu
Aâu laø keá hoaïch hoaù nhaäp ñöôïc goïi laø khoâng chính thoáng (vì caùc chính saùch naøy döïa vaøo caû
taäp trung neân cô caáu nhöõng thay ñoåi tieàn teä - thu chi ngaân saùch laãn caùc chính saùch thu nhaäp).
ban ñaàu cuûa giaù töông Taát caû caùc thôøi kyø sieâu laïm phaùt trong baûng 23-1 ñeàu ñöôïc keát thuùc thoâng
ñoái raát khaùc so vôùi cô
caáu giaù trong neàn
qua caùc chöông trình chính thoáng. Nhieàu trong soá caùc chöông trình oån ñònh
kinh teá thò tröôøng. hoaù gaàn ñaây hôn ôû chaâu Myõ La tinh ñaõ döïa vaøo caùc chöông trình khoâng
Vieäc aùp ñaët caùc bieän chính thoáng.
phaùp kieåm soaùt giaù
hoaëc tieàn löông coù theå
ñaõ ngaên khoâng cho Lieäu caùc chöông trình oån ñònh hoaù coù theå bò thaát baïi?
giaù töông ñoái ñieàu
chænh theo giaù trò thò Lieäu caùc chöông trình oån ñònh hoaù coù theå bò thaát baïi hay khoâng? Coù.
tröôøng cuûa chuùng. Chuùng coù theå thaát baïi vaø chuùng thöôøng thaát baïi. Trong giai ñoaïn töø naêm
1984 ñeán naêm 1989, Argentina ñaõ traûi qua naêm keá hoaïch oån ñònh hoaù tröôùc
khi coù ñöôïc thaønh coâng vaøo naêm 1990. Brazin chæ thaønh coâng vaøo naêm
1995, trong laàn coá gaéng thöù saùu trong 12 naêm.

Ñoâi khi thaát baïi laø do noã löïc oån ñònh hoaù vuïng veà hoaëc mieãn cöôõng. Moät
chính phuû ñöa ra caùc bieän phaùp kieåm soaùt löông nhöng laïi khoâng thöïc hieän
caùc bieän phaùp caàn thieát ñeå caét giaûm thaâm huït vaø taêng tröôûng tieàn teä. Caùc
bieän phaùp kieåm soaùt löông khoâng theå coù hieäu löïc khi maø taêng tröôûng tieàn teä
vaãn tieáp tuïc taêng, vaø cuoái cuøng laø chöông trình oån ñònh hoaù bò thaát baïi.
Ñoâi khi thaát baïi laø do ñoái laäp chính trò. Neáu maâu thuaãn xaõ hoäi laø nguoàn
goác cuûa sieâu laïm phaùt, thì noù vaãn coù theå coøn hieän höõu vaø raát khoù giaûi quyeát
vaøo thôøi ñieåm oån ñònh hoaù. Nhöõng ngöôøi bò maát maùt trong cuoäc caûi caùch
ngaân saùch caàn thieát ñeå giaûm bôùt thaâm huït seõ phaûn ñoái chöông trình oån ñònh
hoaù vaø coù theå gaây aùp löïc ñoøi chính phuû phaûi nhöôïng boä. Thöôøng nhöõng
coâng nhaân naøo nhaän thöùc ñöôïc söï taêng giaù trong caùc dòch vuï coâng coäng
hoaëc taêng thueá, nhöng khoâng nhaän thöùc ñöôïc moät caùch ñaày ñuû veà söï giaûm
thueá laïm phaùt, seõ ñình coâng thaäm chí noåi loaïn, laøm cho keá hoaïch oån ñònh
hoaù bò thaát baïi.
Ñaây laø moät söï bieán Thaát baïi cuõng coù theå laø do tieân ñoaùn seõ coù thaát baïi. Giaû söû moät phaàn cuûa
daïng cuûa chuû ñeà veà chöông trình oån ñònh hoaù laø coá ñònh tyû giaù hoái ñoaùi theo ñoàng ñoâ la. Ñoàng
caùc cuoäc khuûng thôøi giaû söû raèng nhöõng ngöôøi tham gia vaøo thò tröôøng taøi chính tieân ñoaùn
hoaûng tyû giaù hoái raèng chính phuû seõ sôùm bò buoäc phaûi phaù giaù noäi teä. Ñeå buø ñaép cho söï ruûi ro
ñoaùi töï trôû thaønh
phaù giaù, hoï ñoøi hoûi moät laõi suaát raát cao cho vieäc giöõ traùi phieáu noäi ñòa thay
hieän thöïc, ñöôïc trình
baøy trong Chöông vì giöõ traùi phieáu cuûa Myõ. Laõi suaát raát cao naøy laø nguyeân nhaân gaây ra moät
21. cuoäc suy thoaùi lôùn. Cuoäc suy thoaùi naøy laïi buoäc chính phuû phaûi phaù giaù, xaùc
nhaän söï ñuùng ñaén cuûa noãi sôï haõi ban ñaàu cuûa thò tröôøng. Neáu thay vaøo ñoù
caùc thò tröôøng ñaõ tin raèng chính phuû seõ giöõ vöõng tyû giaù hoái ñoaùi, thì ruûi ro
cuûa vieäc phaù giaù coù theå ñaõ thaáp hôn, laõi suaát coù theå ñaõ thaáp hôn, vaø chính
phuû ñaõ coù theå tieáp tuïc thöïc hieän quaù trình oån ñònh hoaù. Ñoái vôùi nhieàu nhaø
kinh teá, thaønh coâng vaø thaát baïi cuûa caùc keá hoaïch oån ñònh hoaù döôøng nhö coù
lieân quan ñeán yeáu toá tieân ñoaùn töï trôû thaønh hieän thöïc. Thaäm chí caùc keá
hoaïch ñöôïc suy tính raát caån thaän cuõng chæ coù hieäu quaû khi ngöôøi ta kyø voïng
raèng chuùng seõ coù hieäu quaû. Noùi moät caùch khaùc, caû vaän may laãn caùc moái
quan heä toát vôùi coâng chuùng ñeàu coù vai troø cuûa chuùng.
Chi phí cho söï oån ñònh hoaù

Chuùng ta ñaõ thaáy trong chöông 9 giaûm laïm phaùt ôû Myõ trong nhöõng
naêm ñaàu thaäp nieân 1980 coù lieân quan nhö theá naøo ñeán söï ñình treä vaø gia
taêng thaát nghieäp lôùn. Chuùng ta ñaõ thaáy trong chöông 22 raèng giaûm laïm phaùt
ôû chaâu AÂu trong thaäp nieân 1980 coù theå ñi keøm vôùi moät chi phí thaát nghieäp
thaäm chí coøn lôùn hôn. Bôûi vaäy, chuùng ta coù theå phoûng ñoaùn raèng tình traïng
giaûm laïm phaùt lôùn lieân quan ñeán söï keát thuùc cuûa moät giai ñoaïn sieâu laïm
phaùt seõ ñi keøm vôùi moät cuoäc ñình treä raát lôùn hoaëc thaäm chí laø moät cuoäc suy
thoaùi. Nhöng thoâng thöôøng ñaây khoâng phaûi laø moät tröôøng hôïp ñieån hình.
Ñeå hieåu taïi sao, haõy nhôù laïi phaàn trình baøy cuûa chuùng ta veà giaûm
laïm phaùt trong phaàn 9-3. Chuùng ta ñaõ laäp luaän raèng coù ba nguyeân nhaân taïi

sao laïm phaùt coù theå khoâng giaûm nhanh baèng taêng tröôûng tieàn teä, daãn ñeán
Nhôù laïi raèng toác ñoä moät söï suy thoaùi. Nguyeân nhaân thöù nhaát laø tieàn löông thöôøng ñöôïc xaùc ñònh
taêng tröôûng tieàn thöïc theo giaù trò danh nghóa cho moät khoaûng thôøi gian (ôû Myõ leân ñeán 3 naêm) vaø
baèng toác ñoä taêng do vaäy nhieàu möùc tieàn löông ñaõ ñöôïc aán ñònh tröôùc khi coù quyeát ñònh giaûm
tröôûng tieàn danh
nghóa tröø ñi tyû leä laïm
laïm phaùt. Nguyeân nhaân thöù hai laø caùc hôïp ñoàng tieàn löông thöôøng coù khung
phaùt. Neáu laïm phaùt thôøi gian khaùc nhau, gaây khoù khaên trong vieäc aùp duïng giaûm taát caû caùc möùc
giaûm ít hôn taêng tieàn löông trong cuøng moät luùc. Nguyeân nhaân thöù ba laø söï tín nhieäm.
tröôûng tieàn teä danh
nghóa, ñieàu ñoù coù Sieâu laïm phaùt laøm maát ñi 2 vaán ñeà ñaàu. Trong thôøi kyø sieâu laïm phaùt, tieàn
nghóa laø taêng tröôûng löông vaø giaù caû bò thay ñoåi raát thöôøng xuyeân ñeán möùc caû caùc nhaân toá cöùng
tieàn teä thöïc aâm. Keá nhaéc danh nghóa laãn söï khaùc bieät veà thôøi gian cuûa caùc quyeát ñònh tieàn löông
ñoù söï suït giaûm löôïng trôû neân gaàn nhö khoâng quan troïng.
tieàn thöïc naøy daãn ñeán
laõi suaát cao, ñieàu naøy Nhöng vaán ñeà veà loøng tin vaãn coøn chöa ñöôïc giaûi quyeát. Ngay caû caùc
coù theå laøm noå ra moät chöông trình ñöôïc laäp keá hoaïch moät caùch chaët cheõ vaãn coù theå khoâng thaønh
söï suy thoaùi. coâng, ñieàu naøy coù nghóa laø khoâng chöông trình naøo laø hoaøn toaøn coù khaû
naêng tin caäy ngay töø ñaàu. Ví duï neáu chính phuû quyeát ñònh coá ñònh tyû giaù hoái
ñoaùi, thì laõi suaát cao luùc ban ñaàu coù theå laø caàn thieát ñeå duy trì tyû suaát ngang
giaù. Nhöõng chöông trình coù keát quaû thaønh coâng laø nhöõng chöông trình ñöôïc
chính phuû duy trì vaø coù söï tin caäy gia taêng daãn ñeán moät tyû leä laõi suaát thaáp
qua thôøi gian. Nhöng thaäm chí trong tröôøng hôïp ñoù, laõi suaát cao ban ñaàu
thöôøng daãn ñeán moät cuoäc suy thoaùi. Noùi chung, baèng chöùng cho thaáy laø haàu
heát, nhöng khoâng phaûi taát caû, caùc giai ñoaïn sieâu laïm phaùt ñeàu gaây ra moät
chi phí nhaát ñònh ñoái vôùi saûn löôïng. Nhieàu coâng trình nghieân cöùu hieän nay
ñang taäp trung vaøo vaán ñeà neân thieát keá caùc chöông trình oån ñònh hoaù nhö
theá naøo ñeå giaûm chi phí naøy: chính thoáng hay khoâng chính thoáng, giôùi haïn
taêng tröôûng tieàn teä hay coá ñònh tyû giaù hoái ñoaùi vaø v.v.

High Inflation
Laïm phaùt vaø thaâm huït ngaân saùch.

Ñaëc ñieåm cuûa ba naêm tieáp theo laø söï
Sieâu laïm phaùt ôû Boâlivia trong taùc ñoäng qua laïi giöõa laïm phaùt cao vaø
nhöõng naêm 1980 thaâm huït ngaân saùch.

Trong thaäp nieân 1970, Bolivia ñaõ ñaït Baûng 1 trình baøy caùc soá lieäu veà ngaân
ñöôïc taêng tröôûng saûn löôïng vöõng saùch trong giai ñoaïn 1981-1986. Vì lyù
maïnh, phaàn lôùn laø nhôø giaù theá giôùi ñoái do ñoä treã cuûa vieäc thu thueá, aûnh höôûng
vôùi haøng xuaát khaåu cuûa nöôùc naøy cao: cuûa laïm phaùt gia taêng ñaõ laøm giaûm
thieác, baïc, coca, daàu, vaø khí töï nhieân. nghieâm troïng doanh thu thueá thöïc.
Nhöng ñeán cuoái thaäp kyû naøy, tình hình Theâm vaøo ñoù caùc coá gaéng cuûa chính
kinh teá baét ñaàu trôû neân toài teä. Giaù thieác phuû ñeå duy trì möùc giaù thaáp trong caùc
suït giaûm. Khoaûn vay nöôùc ngoaøi töø dòch vuï coâng coäng laø nguyeân nhaân gaây
tröôùc ñeán nay vaãn ñöôïc duøng ñeå taøi trôï thaâm huït lôùn ñoái vôùi caùc doanh nghieäp
cho phaàn lôùn chi tieâu cuûa Bolivia trong nhaø nöôùc. Vì caùc thaâm huït naøy ñöôïc taøi
nhöõng naêm 1970 ñaõ bò caét giaûm maïnh trôï baèng caùc khoaûn trôï caáp cuûa nhaø
vì caùc nhaø cho vay nöôùc ngoaøi baét ñaàu nöôùc, keát quaû laø laøm taêng hôn nöõa
lo ngaïi veà vaán ñeà traû nôï. Keát quaû laø, thaâm huït ngaân saùch. Naêm 1984 thaâm
nhöõng roái loaïn chính trò ñaõ xaûy ra, moät huït ngaân saùch ñaõ ñaït tôùi moät con soá
phaàn cuõng bôûi vì coù caùc maâu thuaãn xaõ söûng soát laø 31,6% GDP.
hoäi keùo daøi. Töø 1979 ñeán 1982 nöôùc
Haäu quaû cuûa thaâm huït ngaân saùch cao
naøy ñaõ coù tôùi möôøi hai vò toång thoáng,
hôn vaø nhu caàu ñaëc quyeàn thu lôïi töø
chín toång thoáng quaân söï vaø ba daân söï.
vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû phaûi cao
Khi toång thoáng ñaàu tieân ñöôïc baàu cöû hôn ñaõ laøm taêng toác ñoä taêng tröôûng tieàn
töï do trong 18 naêm leân caàm quyeàn vaøo teä vaø laïm phaùt. Laïm phaùt ôû möùc trung
naêm 1982, oâng ta ñaõ phaûi ñoái maët vôùi bình 2,5% moät thaùng trong naêm 1981
moät nhieäm vuï gaàn nhö khoâng theå thöïc ñaõ taêng leân 7% trong naêm 1982 vaø 11%
hieän ñöôïc. Caùc ngaân haøng thöông maïi trong naêm 1983. Hình 1 cho thaáy tyû leä
cuûa Myõ vaø caùc nhaø cho vay nöôùc ngoaøi laïm phaùt haøng thaùng cuûa Bolivia töø
khaùc ñang hoaûng sôï. Roõ raøng laø hoï ñaõ thaùng Gieâng 1984 ñeán thaùng Tö naêm
khoâng muoán cho Bolivia vay theâm nöõa, 1986 (truïc tung chæ thôøi ñieåm baét ñaàu
vaø hoï muoán caùc khoaûn ñaõ cho vay cuûa quaù trình oån ñònh hoaù), laïm phaùt cöù
tröôùc ñaây phaûi ñöôïc hoaøn traû. Khoaûn tieáp tuïc taêng trong naêm 1984 vaø 1985,
vay tö nhaân nöôùc ngoaøi roøng (trung vaø ñaït 182% vaøo thaùng 2/1985.
daøi haïn) cuûa chính phuû Bolivia ñaõ giaûm
töø 3,5% GDP naêm 1980 xuoáng -0,3% OÅn ñònh hoaù: Ñaõ coù raát nhieàu noã löïc
vaøo naêm 1982 vaø -1,0% vaøo naêm 1983. oån ñònh hoaù trong suoát thôøi kyø laïm
Bôûi vì chính phuû caûm thaáy hoï khoâng phaùt. Caùc chöông trình oån ñònh hoaù
coøn löïa choïn naøo khaùc, hoï quay sang ñöôïc ñöa ra vaøo thaùng 11/1982, thaùng
phaùt haønh tieàn ñeå taøi trôï cho thaâm huït 11/1983, thaùng 4/1984, thaùng 8/1984 vaø
ngaân saùch. thaùng 2/1985. Chöông trình troïn goùi
thaùng 4 naêm 1984 laø moät chöông trình

High Inflation
chính thoáng bao goàm moät söï phaù giaù hoái ñoaùi sau ñoù ñaõ ñöôïc thaû noåi
maïnh, tuyeân boá caûi caùch thueá vaø söï trong möùc giôùi haïn.
taêng giaù trong khu vöïc coâng. Nhöng • Taùi thieát laäp möùc tin caäy tín duïng
gaëp phaûi söï phaûn ñoái quaù maïnh töø caùc ñoái vôùi quoác teá: Caùc cuoäc thöông
nghieäp ñoaøn neân chöông trình ñaõ bò baõi löôïng vôùi caùc toå chöùc quoác teá vaø caùc
boû. ngaân haøng thöông maïi ñeå cô caáu laïi
Sau cuoäc baàu cöû toång thoáng môùi, coù nôï ñöôïc baét ñaàu vaø ñaõ ñaït ñöôïc moät
moät noã löïc oån ñònh hoaù khaùc ñöôïc thöïc thoûa thuaän vôùi caùc chuû nôï quoác teá vaø
hieän vaøo thaùng 9 naêm 1985. Laàn naøy IMF chín thaùng sau ñoù, vaøo thaùng
ñaõ thaønh coâng. Ñoù laø moät keá hoaïch oån 7/1986.
ñònh hoaù chính thoáng, ñöôïc toå chöùc Cuõng gioáng nhö trong laàn noã löïc oån
xung quanh vieäc loaïi tröø thaâm huït ngaân ñònh hoaù tröôùc ñoù, caùc nghieäp ñoaøn ñaõ
saùch. Caùc ñaëc ñieåm chính cuûa noù laø: keâu goïi toång ñình coâng. Ñeå ñaùp laïi
• Chính saùch thu chi ngaân saùch: Giaù chính phuû ñaõ tuyeân boá tình traïng thieát
trong caùc dòch vuï coâng coäng ñaõ ñöôïc quaân luaät, vaø cuoäc ñình coâng ñaõ nhanh
taêng leân; giaù thöïc phaåm vaø naêng choùng bò giaûi taùn. Sau khi phaûi chòu
löôïng ñöôïc taêng leân; tieàn löông trong sieâu laïm phaùt vaø raát nhieàu noã löïc kieåm
khu vöïc coâng ñöôïc giöõ coá ñònh (ñoùng soaùt sieâu laïm phaùt khoâng thaønh, dö
baêng); vaø moät cuoäc caûi toå thueá nhaèm luaän xaõ hoäi roõ raøng ñaõ quay sang uûng
taùi thieát laäp vaø môû roäng cô sôû thueá, hoä chöông trình oån ñònh hoaù.
ñaõ ñöôïc coâng boá. Nhöõng taùc ñoäng ñoái vôùi laïm phaùt thaät
• Chính saùch tieàn teä: Tyû giaù hoái maïnh meõ. Chæ trong vaøi tuaàn tyû leä laïm
ñoaùi chính thöùc cuûa ñoàng peso ñaõ phaùt ñaõ laø thöïc söï aâm! Laïm phaùt ñaõ
ñöôïc hieäu chænh theo möùc tyû giaù chôï khoâng aâm laâu, nhöng tyû leä laïm phaùt
ñen vaøo tröôùc giai ñoaïn oån ñònh hoùa. trung bình haøng thaùng thaáp hôn 2%
Tyû giaù hoái ñoaùi ñaõ ñöôïc aán ñònh ôû trong suoát töø 1986 ñeán 1989. Nhö baûng
möùc 1,1 trieäu peso/USD, taêng töø treân cho thaáy, thaâm huït ngaân saùch ñaõ
67.000 peso/USD trong thaùng tröôùc giaûm xuoáng moät caùch maïnh meõ trong
(töùc moät söï phaù giaù 1.600%). Tyû giaù
BAÛNG 1: Doanh thu, Chi tieâu vaø Thaâm huït, tính theo phaàn traêm GDP cuûa Bolivia
1981 1982 1983 1984 1985 1986
Doanh Thu 9,4 4,6 2,6 2,6 1,3 10,3
Chi tieâu 15,1 26,9 20,1 33,2 6,1 7,7
Caùn caân ngaân saùch (-:thaâm -5,7 -22,3 -17,5 -31,6 -4,8 2,6
huït)
Doanh thu vaø chi tieâu cuûa chính phuû trung öông
Nguoàn: Jeffrey Sachs, “Sieâu laïm phaùt vaø OÅn ñònh hoaù ôû Bolivia”, National Bureau of
Economic Research, working paper No.2073, November 1986, Table 3.

High Inflation
naêm 1986, vaø möùc thaâm huït trung bình trong naêm 1986 cuûa Bolivia laø do oån
ñònh hoùa vaø bao nhieâu laø do caùc yeáu toá
ñaõ thaáp hôn 5% GNP trong nhöõng naêm
coøn laïi cuûa thaäp kyû. khaùc naøy.
Quaù trình oån ñònh hoaù coù taùc ñoäng

tieâu cöïc ñeán saûn löôïng khoâng? Coù theå Tham khaûo:
laø coù. Laõi suaát thöïc vaãn coøn raát cao Phaàn taøi lieäu trong hoäp naøy phaàn lôùn
trong hôn moät naêm sau quaù trình oån ñöôïc ruùt ra töø “Sieâu laïm phaùt vaø OÅn ñònh
ñònh hoaù. Tuy nhieân taùc ñoäng ñaày ñuû hoaù ôû Bolivia”, Jeffey Sachs, NBER
cuûa laõi suaát thöïc cao ñoái vôùi saûn löôïng working paper, 1986. Sachs laø moät trong soá
caùc nhaø kieán truùc sö cuûa chöông trình oån
laø raát khoù xaùc ñònh. Trong cuøng thôøi
ñònh hoaù.
gian thöïc hieän quaù trình oån ñònh hoaù,
Bolivia ñaõ gaëp phaûi tình traïng giaù thieác Xem theâm Juan Antonio Morales, “Quaù
vaø khí töï nhieân tieáp tuïc giaûm maïnh hôn trình chuyeån ñoåi töø oån ñònh hoaù ñeán taêng
nöõa. Ngoaøi ra, chieán dòch choáng laïi teä tröôûng oån ñònh ôû Bolivia”, trong Michael
Bruno et al., eds., Lessons of Economic
naïn ma tuyù ñaõ coù aûnh höôûng phaù vôõ
Stabilisation and its Aftermath, (Cambrige,
vieäc saûn xuaát coâca. Raát khoù ñaùnh giaù
MA: MIT Press, 1991).
bao nhieâu phaàn cuûa tình traïng suy thoaùi
Hình 1: Tyû leä laïm phaùt haøng thaùng ôû Bolivia, thaùng Gieâng 1984 ñeán thaùng Tö 1986
Tyû leä laïm phaùt haøng thaùng ôû Bolivia, thaùng Gieâng 1984 ñeán thaùng Tö 1986

High Inflation
23-5 Keát luaän

Trong chöông 22 chuùng ta ñaõ laäp luaän raèng khoâng chæ coù duy nhaát moät caên beänh
thaát nghieäp cao. Chuùng ta ñaõ moâ taû ñaëc ñieåm Cuoäc Ñaïi suy thoaùi laø söï giaûm
maïnh hoaït ñoäng kinh teá theo sau laø moät giai ñoaïn khoâi phuïc daøi vaø maïnh meõ, vaø
moâ taû tyû leä thaát nghieäp cao ôû chaâu AÂu nhö moät caên beänh laâu daøi vaø aâm thaàm hôn,
vôùi moät vieãn caûnh khoâi phuïc chaäm. Ngöôïc laïi, chöông naøy cho thaáy raèng roõ raøng
laø coù moät caên beänh sieâu laïm phaùt. Laïm phaùt cao coù trieäu chöùng cuûa moät caên beänh
traàm troïng nhöng mau qua. Caùc nguyeân nhaân cuûa noù trong taát caû caùc tình huoáng
phaàn lôùn ñeàu gioáng nhau: Sieâu laïm phaùt baét nguoàn töø thieáu khaû naêng kieåm soaùt
ngaân saùch cuûa chính phuû tröôùc caùc cuù soác nghieâm troïng veà kinh teá hoaëc chính trò.
Hôn nöõa caùc trieäu chöùng cuûa noù trong taát caû caùc tình huoáng phaàn lôùn ñeàu gioáng
nhau: Laøm taêng nhanh laïm phaùt vaø taêng caùc khoaûn chi phí thöïc cho tôùi khi quaù
trình oån ñònh hoaù ñöôïc thöïc hieän vaø cuoái cuøng ñaït ñöôïc keát quaû.
TOÙM TAÉT
hoûi toác ñoä taêng tröôûng tieàn teä caøng
• Sieâu laïm phaùt laø nhöõng giai ñoaïn
cao, vaø do vaäy ñoøi hoûi tyû leä laïm phaùt
laïm phaùt cao. Nhöõng thôøi kyø sieâu
caøng cao ñeå taïo ra moät khoaûn ñaëc
laïm phaùt toät böïc ñeàu xaûy ra sau
quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn nhaát
Chieán tranh theá giôùi laàn I vaø II ôû
ñònh.
chaâu AÂu. Nhöng gaàn ñaây trong ñaàu
thaäp kyû 1990, chaâu Myõ La Tinh ñaõ • Caùc giai ñoaïn sieâu laïm phaùt
coù nhöõng tình huoáng laïm phaùt cao. thöôøng coù ñaëc ñieåm laïm phaùt gia
taêng. Coù hai lyù do giaûi thích ñieàu
• Laïm phaùt cao xuaát phaùt töø taêng
naøy. Moät laø taêng tröôûng tieàn teä cao
tröôûng tieàn teä cao. Taêng tröôûng tieàn
hôn daãn ñeán laïm phaùt cao hôn, khieán
teä cao laø do vöøa coù thaâm huït ngaân
moïi ngöôøi giaûm caân baèng tieàn thöïc,
saùch lôùn vöøa khoâng coù khaû naêng taøi
ñieàu naøy ñoøi hoûi phaûi taêng tröôûng
trôï cho söï thaâm huït ñoù baèng caùch
tieàn teä thaäm chí cao hôn nöõa (vaø nhö
vay möôïn, hoaëc töø coâng chuùng hoaëc
vaäy daãn ñeán laïm phaùt thaäm chí coøn
töø nöôùc ngoaøi.
cao hôn), ñeå taøi trôï cho cuøng moät
• Khoaûn doanh thu coù ñöôïc töø vieäc khoaûn thaâm huït thöïc. Moät lyù do khaùc
phaùt haønh tieàn goïi laø ñaëc quyeàn thu laø laïm phaùt cao hôn thöôøng daãn ñeán
lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû. taêng thaâm huït, maø thaâm huït laïi ñoøi
Ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn hoûi taêng tröôûng tieàn teä cao hôn, vaø
cuûa chính phuû baèng tích soá cuûa taêng thaäm chí laïm phaùt cao hôn.
tröôûng tieàn teä vaø caân baèng tieàn thöïc.
Caùc giai ñoaïn sieâu laïm phaùt ñöôïc
Caân baèng tieàn thöïc caøng nhoû thì ñoøi
•
keát thuùc bôûi caùc chöông trình oån ñònh

High Inflation
hoaù. Ñeå thaønh coâng, caùc chöông • Moät chöông trình oån ñònh hoaù aùp
trình oån ñònh hoaù caàn bao goàm caùc ñaët caùc bieän phaùp kieåm soaùt giaù vaø
bieän phaùp thu chi ngaân saùch vôùi muïc löông maø khoâng ñöa ra nhöõng thay
tieâu laøm giaûm thaâm huït vaø caùc bieän ñoåi trong chính saùch thu chi ngaân
phaùp tieàn teä vôùi muïc tieâu laøm giaûm saùch vaø tieàn teä seõ gaëp phaûi thaát baïi.
hoaëc loaïi boû vieäc phaùt haønh tieàn nhö Nhöng ngay caû caùc chöông trình raát
moät nguoàn ñeå trang traûi cho caùc chaët cheõ vaø ñöôïc chuaån bò toát khoâng
thaâm huït. Moät soá chöông trình oån phaûi luùc naøo cuõng thaønh coâng. Tieân
ñònh hoaù coøn bao goàm caû caùc bieän ñoaùn thaát baïi cuõng coù theå daãn ñeán
phaùp kieåm soaùt hoaëc caùc quy ñònh thaát baïi thaäm chí ñoái vôùi moät chöông
veà giaù vaø löông. trình raát chaët cheõ.
TÖØ KHOAÙ
• Sieâu laïm phaùt, 447 • Hieäu öùng Tanzi-Olivera, 455

• Tieàn teä hoùa nôï, 449 • Chöông trình oån ñònh hoaù, 456
• Ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc • Caùc chính saùch thu nhaäp, 456
tieàn cuûa chính phuû, 451 • Chöông trình oån ñònh hoaù chính
• Hình thöùc haøng ñoåi haøng, 451 thoáng, 457
• Ñoâ la hoaù, 452 • Chöông trình oån ñònh hoaù khoâng
• Ñöôøng cong Laffer , 453 chính thoáng, 457
• Thueá laïm phaùt, 454

Caâu coù daáu hoa thò laø baøi khoù
1/ ÑUÙNG/ SAI / KHOÂNG CHAÉC d. Giaûi phaùp ñeå chaám döùt caùc cuoäc
a. Trong ngaén haïn, caùc chính phuû coù sieâu laïm phaùt laø ñôn giaûn: giöõ coá
theå trang traûi moät khoaûn thaâm huït ñònh (ñoùng baêng) tieàn löông vaø giaù,
coù quy moâ baát kyø thoâng qua taêng vaø laïm phaùt seõ döøng laïi.
tröôûng tieàn teä. e. Vì laïm phaùt noùi chung laø toát vôùi
b. Thueá laïm phaùt luoân luoân baèng ñaëc nhöõng ai ñi vay tieàn, neân caùc giai
quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn ñoaïn sieâu laïm phaùt laø thôøi ñieåm toát
cuûa chính phuû nhaát ñeå ñi vay nhöõng khoaûn vay
c. Caùc thôøi kyø sieâu laïm phaùt coù theå lôùn.
laøm bieán daïng giaù, nhöng khoâng f. Thaâm huït ngaân saùch luoân luoân co
aûnh höôûng gì ñeán saûn löôïng thöïc. laïi trong giai ñoaïn sieâu laïm phaùt.

High Inflation
2/ ÑAËC QUYEÀN THU LÔÏI TÖØ a. Yeâu caàu caùc gia ñình phaûi noäp thueá
VIEÄC IN ÑUÙC TIEÀN CUÛA CHÍNH haøng thaùng thay vì haøng naêm.
PHUÛ b. Ñònh möùc phaït cao hôn ñoái vôùi vieäc
Giaû söû raèng caàu tieàn coù daïng sau: trì hoaõn noäp thueá (underwitholding
M of taxes) töø caùc ngaân phieáu tieàn
P
[ ]
= Y 1 − (r + π e )
löông haøng thaùng.
trong ñoù Y = 1.000 vaø r = 0,1 c. Giaûm thueá thu nhaäp, vaø taêng thueá
a. Giaû söû raèng trong ngaén haïn, πe laø baùn haøng.
khoâng thay ñoåi vaø baèng 25%. Haõy
tính löôïng ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc 4. OÅN ÑÒNH HOAÙ
in ñuùc tieàn cuûa chính phuû neáu toác Baïn laø moät coá vaán kinh teá cho moät
ñoä taêng tröôûng tieàn teä ∆M/M baèng: quoác gia ñang bò sieâu laïm phaùt. Haõy
i. 25% thaûo luaän caùc tuyeân boá sau ñaây do caùc
ii. 50% nhaø chính trò ñöa ra khi hoï ñang baøn
iii. 75% thaûo veà caùch thöùc ñuùng ñaén ñeå tieán
b. Trong trung haïn, πe = π = ∆M/M. haønh chöông trình oån ñònh hoaù.
Haõy tính löôïng ñaëc quyeàn thu lôïi töø a. “Cuoäc khuûng hoaûng naøy seõ khoâng
vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû gaén keát thuùc cho ñeán khi naøo coâng nhaân
vôùi 3 toác ñoä taêng tröôûng tieàn trong baét ñaàu ñoùng moät möùc thueá hôïp lyù
caâu (a). Haõy giaûi thích taïi sao caùc hôn.”
keát quaû ôû ñaây laïi khaùc vôùi caùc keát b. “Ngaân haøng trung öông ñaõ chöùng
quaû trong caâu (a). minh raèng noù khoâng theå söû duïng
c*. Trong trung haïn, toác ñoä taêng tröôûng quyeàn löïc cuûa mình moät caùch coù
tieàn teä toái ña hoaù ñaëc quyeàn thu lôïi traùch nhieäm ñeå phaùt haønh tieàn, do
töø vieäc in ñuùc tieàn cuûa chính phuû laø vaäy chuùng ta khoâng coù söï löïa choïn
bao nhieâu? naøo khaùc ngoaøi vieäc chaáp nhaän moät
cô cheá uûy ban tieàn teä.”
3. HIEÄU ÖÙNG TANZI-OLIVERA c. “Kieåm soaùt giaù caû laø caàn thieát ñeå
Moãi moät yeáu toá trong nhöõng yeáu toá keát thuùc söï ñieân daïi naøy”.
döôùi ñaây laøm thay ñoåi hieäu öùng d. “OÅn ñònh hoaù seõ ñoøi hoûi moät söï suy
Tanzi-Olivera nhö theá naøo? thoaùi lôùn vaø tình traïng thaát nghieäp
taêng leân ñaùng keå.”

High Inflation
ÑOÏC THEÂM
Ñeå tìm hieåu theâm veà sieâu laïm phaùt Oxford University Press, 1993), ñaëc
ôû Ñöùc, haõy ñoïc Sieâu laïm phaùt vaø bieät chöông 2 ñeán 5. Michael Bruno
OÅn ñònh hoùa taïi Coäng hoøa Ñöùc laø giaùm ñoác ngaân haøng trung öông
(Hypeinflation and Stabilization in Israel trong phaàn lôùn giai ñoaïn
the Weimar Republic) cuûa Steven naøy.
Webb (New York: Oxford
Nhieàu nghieân cöùu gaàn ñaây ñaõ taäp
University Press, 1989).
trung ñaëc bieät vaøo ñeà taøi laøm theá
naøo ñeå keát thuùc sieâu laïm phaùt. Moät
Hai baøi vieát coù giaù trò ñieåm laïi
trong soá caùc baøo baùo kinh ñieån laø
nhöõng gì caùc nhaø kinh teá bieát vaø
"Keát thuùc 4 giai ñoaïn laïm phaùt lôùn"
chöa bieát veà laïm phaùt "Laïm phaùt
(The Ends of Four Big Inflations)
cao: Cô cheá naêng ñoäng vaø OÅn ñònh
cuûa Thomas Sargent, Robert Hall,
hoùa" (Extreme Inflation: Dynamics
ed., Inflation: Causes and Effects
and Stabilization), cuûa Rudiger
(Chicago: NBER and the University
Dornbusch, Federico Sturzenegger,
of Chicago, 1982), 41-97. Trong baøi
vaø Holger Wolf, Brookings Papers
baùo naøy, Sargent tranh luaän raèng
on Economic Activity, 1990:2, 1-84,
moät chöông trình ñaùng tin caäy coù theå
vaø Kinh teá hoïc Vó moâ Phaùt trieån
daãn ñeán oån ñònh hoaù vôùi chi phí thaáp
(Development Macroeconomics) cuûa
hoaëc khoâng phaûi toán moät chi phí naøo
Pierre Richard Agenor vaø Peter
cho caùc hoaït ñoäng.
Montiel, (Princeton, NJ: Princeton
University Press, 1995), Töø chöông "Chaám döùt Sieâu laïm phaùt, Quaù khöù
8 ñeán chöông 11. Chöông 8 deã ñoïc; vaø Hieän taïi" (Stopping
caùc chöông khaùc khoù hôn. Hyperinflations, Past and Present),
cuûa Rudiger Dornbusch vaø Stanley
Kinh nghieäm cuûa Israel, ñaõ traûi qua Fischer, Weltwirtschaftlichers
laïm phaùt cao vaø oån ñònh hoaù trong Archiv, 1986:1, 1-47, moâ taû raát hay
thaäp nieân 1980, ñöôïc moâ taû trong veà söï keát thuùc caùc cuoäc sieâu laïm
cuoán Khung hoaûng, OÅn ñònh hoùa vaø phaùt ôû Ñöùc, AÙo, Ba Lan vaø Italy
Caûi caùch Kinh teá (Crisis, naêm 1947, Israel naêm 1985, vaø
Stabilization and Economic-Reform) Argentinanaêm 1985.
cuûa Michael Bruno, (New York:

Chapter 24
PHAÀN MÔÛ ROÄNG: Caên beänh Kinh teá
CHÖÔNG 24
Caùc caên beänh kinh teá III:
Chuyeån ñoåi ôû Ñoâng AÂu vaø cuoäc Khuûng hoaûng ôû chaâu AÙ
Trong chöông naøy, chuùng ta taäp trung vaøo hai trong soá caùc söï kieän
kinh teá vó moâ chính cuûa thaäp nieân 90.
Söï kieän thöù nhaát, voán baét ñaàu vaøo ñaàu thaäp nieân 90 vaø ñang tieáp
dieãn, laø söï chuyeån ñoåi töø keá hoaïch hoùa taäp trung sang kinh teá thò
tröôøng ôû Ñoâng AÂu. Khi baét ñaàu chuyeån ñoåi, saûn löôïng suy giaûm
nhieàu. Moät soá nöôùc ñaõ hoài phuïc vaø nay ñang taêng tröôûng. Nhöng ôû
moät soá nöôùc khaùc, trong ñoù coù Nga, saûn löôïng vaãn ñang giaûm, vaø
ngöôøi ta khoâng roõ khi naøo thì quaù trình hoài phuïc môùi baét ñaàu.
Söï kieän thöù hai laø “Khuûng hoaûng chaâu AÙ”. Moät trong nhöõng caâu
chuyeän veà thaønh coâng chính cuûa 25 naêm cuoái theá kyû 20 laø söï taêng
tröôûng cao vaø beàn vöõng cuûa nhieàu nöôùc chaâu AÙ. Tuy nhieân, vaøo naêm
1997, moät cuoäc khuûng hoaûng ñaõ chaâm ngoøi cho moät ñôït suy thoaùi
naëng neà ôû nhieàu nöôùc trong soá naøy. Vaøo thôøi ñieåm hieän nay, tình
hình xaáu nhaát coù veû ñaõ qua ñi, nhöng khoâng roõ lieäu nhöõng nöôùc naøy
coù ñaït laïi ñöôïc hay khoâng vaø khi naøo môùi ñaït laïi ñöôïc toác ñoä taêng
tröôûng tröôùc khuûng hoaûng.
Chöông naøy coù hai muïc ñích. Moät laø nhaèm giaûi thích ñieàu gì ñaõ xaûy
ra, nhöõng cô cheá naøo ñaõ dieãn ra trong moãi tröôøng hôïp, vaø ñieàu gì coù
theå seõ xaûy ra trong töông lai. Hai laø ñeå chæ cho baïn thaáy muoán hieåu
hai söï kieän phöùc taïp naøy ñoøi hoûi chuùng ta phaûi söû duïng nhieàu coâng cuï
ñaõ phaùt trieån ôû caùc chöông tröôùc nhö theá naøo. Khi baïn ñoïc chöông
naøy, baïn seõ thaáy, ñeå lyù giaûi nhöõng gì ñaõ xaûy ra, baïn caàn keát hôïp nhö
theá naøo nhöõng gì baïn ñaõ hoïc ôû phaàn coát loõi veà ngaén haïn, trung haïn,
vaø daøi haïn. ÔÛ tröôøng hôïp cuûa nöôùc Nga: nhöõng taùc ñoäng cuûa thaâm
huït ngaân saùch ñoái vôùi laïm phaùt, vaø vai troø cuûa nhaø nöôùc trong vieäc
thuùc ñaåy taêng tröôûng. Trong tröôøng hôïp cuûa chaâu AÙ: cô cheá cuûa caùc
cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi, vaø caùc nguoàn goác cuûa taêng tröôûng
cao ôû chaâu AÙ.
Chapter 24
24-1 Chuyeån ñoåi ôû Ñoâng AÂu
Trong haàu heát nhöõng naêm sau Theá Chieán Thöù II, caùc neàn kinh teá cuûa
Ñoâng AÂu theo moâ hình keá hoaïch hoùa taäp trung. Chính phuû giao keá
hoaïch saûn xuaát xuoáng doanh nghieäp baûo hoï saûn xuaát caùi gì vaø saûn
xuaát nhö theá naøo. Giaù caû khoâng phaûi do thò tröôøng, maø do caùc nhaø
hoaïch ñònh trung öông quyeát ñònh, vaø giaù caû haàu nhö khoâng ñoùng vai
troø gì trong caùc quyeát ñònh saûn xuaát hay tieâu duøng.
Baét ñaàu töø thaäp nieân 70, moät soá nöôùc – ñaëc bieät laø Hungary – ñaõ caûi
caùch nhaèm taïo ra caùc bieän phaùp khuyeán khích cho caùc doanh nghieäp
12 trong soá naøy,
Armenia, saûn xuaát coù hieäu quaû hôn, ñoâi khi cho pheùp giaù caû coù moät vai troø haïn
Azerbaijan, cheá. Nhöng caûi caùch caên baûn ñaàu tieân laïi ñöôïc ñöa ra ôû Ba Lan vaøo
Belarus, Georgia, thaùng 1 naêm 1990. Sau khi thaéng cöû vaøo 1989, Coâng ñoaøn Ñoaøn keát
Kazakhstan,
Krgyzstan, – coâng ñoaøn bò chính quyeàn caám hoaït ñoäng tröôùc ñaây – quyeát ñònh töø
Moldova, Nga, boû keá hoaïch hoùa taäp trung vaø chuyeån sang kinh teá thò tröôøng. Vaøo
Tajikistan, thaùng 1 naêm 1990, vôùi moät chöông trình caûi caùch oà aït, Ba Lan ñaõ dôõ
Turkmenistan,
Ukraine, vaø
boû kieåm soaùt ñoái vôùi gaàn nhö toaøn boä giaù caû vaø thöïc hieän moät keá
Uzbekistan ñaõ taïo hoaïch oån ñònh kinh teá vó moâ. Keå töø ñoù, taát caû caùc nöôùc Ñoâng AÂu
thaønh moät lieân chuyeån ñoäng theo cuøng höôùng ñoù. Keá hoaïch hoùa taäp trung ñaõ khoâng
minh loûng leûo goïi
coøn nöõa. Tuy nhieân, caùi thay cho keá hoaïch hoùa taäp trung laïi keùm roõ
laø Coäng ñoàng caùc
Quoác gia Ñoäc laäp raøng, vaø khaùc nhau giöõa caùc nöôùc.
– vieát taét laø CIS.
Ba nöôùc Baltic Xem xeùt söï tieán trieån cuûa taát caû caùc nöôùc ñang trong quaù trình
(Estonia, Latvia,
vaø Lithuania) ñi chuyeån ñoåi seõ laø moät coâng vieäc quaù lôùn: vì coù quaù nhieàu nöôùc. Möôøi
theo ñöôøng rieâng. laêm nöôùc ñaõ ra ñôøi töø söï tan vôõ cuûa rieâng Lieân Xoâ cuõ, ñoäng löïc cuûa
quaù trình chuyeån ñoåi ôû moãi nöôùc moãi khaùc. Vaø quaù trình chuyeån ñoåi
khoâng chæ haïn cheá trong phaïm vi Ñoâng AÂu. Trung Quoác vaø Vieät
Nam cuõng ñang töø boû keá hoaïch hoùa taäp trung. Trong soá taát caû caùc
nöôùc keá hoaïch hoùa taäp trung trong thaäp nieân 80, chæ coù Cuba vaø Baéc
Trieàu Tieân cho ñeán nay vaãn khaùng cöï tröôùc laøn soùng naøy. Ñeå giöõ cho
noäi dung khoâng lan man, ôû ñaây toâi seõ taäp trung vaøo 5 nöôùc: 3 nöôùc
Trung AÂu – Coäng hoøa Czech, Hungary vaø Ba Lan – vaø hai nöôùc
thuoäc Lieân Xoâ cuõ – Nga vaø Ukraine. Baûng 24–1 cung caáp caùc ñaëc
ñieåm cô baûn vaø vò trí cuûa caùc nöôùc naøy trong quaù trình chuyeån ñoåi taïi
thôøi ñieåm cuoái naêm 1998.

Chapter 24
Hai coät beân traùi cho thaáy daân soá vaø GDP bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa
moãi nöôùc. Naêm nöôùc naøy laø nhöõng nöôùc thu nhaäp trung bình. GDP
Löu yù raèng GDP ôû bình quaân ñaàu ngöôøi ôû Coäng hoøa Czech, cao nhaát trong baûng naøy,
ñaây ñöôïc ño theo xaáp xæ GDP bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa Boà Ñaøo Nha.
ngang baèng söùc
mua (PPP). Xem
Hai coät beân phaûi trình baøy söï tieán boä ôû hai bình dieän quan troïng cuûa
ñònh nghóa vaø phaàn
thaûo luaän ôû chuyeån ñoåi.
Chöông 10.
• Thöù nhaát laø töï do hoùa giaù caû, ñoù laø möùc ñoä maø giaù caû khoâng coøn
bò kieåm soaùt vaø ñöôïc cho pheùp ñeå thò tröôøng ñaït traïng thaùi caân
baèng. Caùc doanh nghieäp caàn caùc tín hieäu giaù caû ñeå bieát saûn xuaát
caùi gì. Baûng 24–1 cho thaáy böôùc naøy ñaõ ñöôïc taát caû caùc nöôùc naøy
gaàn nhö ñaït ñöôïc – ñaây quaû thöïc laø söï taùch rôøi ñaày aán töôïng khoûi
keá hoaïch hoùa taäp trung.
• Thöù hai laø tö nhaân hoùa, ñoù laø vieäc chuyeån caùc doanh nghieäp nhaø
nöôùc sang chuû sôû höõu tö nhaân – chuû sôû höõu coù ñoäng cô khuyeán
khích toái ña hoùa lôïi nhuaän vaø ñaùp öùng caùc tín hieäu giaù. Baûng naøy
bieåu thò tieán boä ñaõ ñaït ñöôïc ôû taát caû caùc nöôùc naøy, vôùi Coäng hoøa
Czech daãn ñaàu, vaø Ukraine ôû cuoái. (Moãi nöôùc söû duïng moät
phöông phaùp ñeå tö nhaân hoùa. Xem hoäp Vó moâ Toaøn caàu “Tö nhaân
hoùa ôû Coäng hoøa Czech vaø Nga”).
Baûng 24-1: Caùc ñaëc ñieåm vaø Tieán boä trong Chuyeån ñoåi ôû 5 nöôùc Ñoâng AÂu
Daân soá GDP ñaàu ngöôøi Töï do hoùa Tö nhaân hoùa

(trieäu ngöôøi) ($PPP) Giaù caû
Coäng hoøa Czech 10,3 9.770 3 4
Hungary 10,2 6.410 3+ 4
Ba Lan 38,6 5.400 3+ 3+
Nga 147,5 4.480 3– 3+
Ukraine 51,8 2.400 3 2+
Löu yù: soá lieäu GDP bình quaân ñaàu ngöôøi laø cuûa 1995. Caùc soá lieäu khaùc laø cuûa 1998. Caùc
soá lieäu veà töï do hoùa giaù caû vaø tö nhaân hoùa laø caùc chæ soá, ñöôïc xaây döïng nhö sau:
Töï do hoùa giaù caû ñeà caäp vieäc haïn cheá doanh nghieäp ñònh giaù. 1: Ña soá giaù caû vaãn bò kieåm
soaùt; 2: kieåm soaùt giaù vaãn quan troïng; 3: töï do hoùa giaù caû toaøn dieän; 4: töï do hoùa giaù caû
toaøn dieän vaø ñaõ ban haønh luaät choáng ñoäc quyeàn.
Tö nhaân hoùa ñeà caäp ñeán tö nhaân hoùa caùc doanh nghieäp lôùn. 1: haàu nhö khoâng; 2: coù moät
soá chöông trình, vaø moät soá doanh nghieäp ñaõ ñöôïc baùn; 3: hôn 25% doanh nghieäp lôùn ñöôïc
tö nhaân hoùa; 4: hôn 50% doanh nghieäp lôùn ñöôïc tö nhaân hoùa.
Nguoàn: Baùo caùo veà Chuyeån ñoåi, Ngaân haøng Taùi thieát vaø Phaùt trieån chaâu AÂu, thaùng 11-1998.

Chapter 24
Neáu nhö keá hoaïch hoùa taäp trung heát söùc khoâng hieäu quaû nhö nhieàu
ngöôøi tin thì coù leõ chuùng ta ñaõ kyø voïng töï do hoùa giaù caû vaø tö nhaân
hoùa vaø toång quaùt hôn laø söï chuyeån ñoåi sang kinh teá thò tröôøng daãn
ñeán nhöõng gia taêng nhanh choùng vaø to lôùn trong saûn löôïng. Ngoaøi ra,
vôùi söï tieán boä haàu nhö töông töï maø caùc nöôùc naøy ñaõ ñaït ñöôïc trong
caû töï do hoùa giaù caû laãn tö nhaân hoùa, coù leõ chuùng ta cuõng ñaõ kyø voïng
haàu heát caùc nöôùc ñeàu tieán trieån töông töï nhö nhau. Hình 24–1 cho
thaáy caû hai ñieàu kyø voïng noùi treân ñeàu sai so vôùi thöïc teá. Hình naøy
cho thaáy söï tieán trieån cuûa GDP thöïc ôû moãi nöôùc trong soá 5 nöôùc naøy
töø 1989 (ÔÛ moãi nöôùc, GDP thöôøng ñöôïc qui veà (ñöôïc chuaån hoùa)
baèng 1 trong naêm 1989). Hình naøy ñöa ra 2 keát luaän roõ raøng.
• Giai ñoaïn khôûi ñaàu quaù trình chuyeån ñoåi gaén lieàn vôùi söï suït giaûm
nhieàu trong saûn löôïng ño ñöôïc ôû taát caû caùc nöôùc naøy. Löu yù caùch
duøng thuaät ngöõ “saûn löôïng ño ñöôïc” ôû ñaây: nhö chuùng ta saép baøn,
moät phaàn suït giaûm naøy theå hieän caùc vaán ñeà khoù khaên veà ño löôøng.
Nhöng phaàn lôùn suït giaûm naøy laø thöïc.
• Trong khi tình hình saûn löôïng ñöôïc ñaûo ngöôïc sau vaøi naêm ôû ba
nöôùc Trung AÂu, ñieàu naøy laïi khoâng ñuùng ôû Nga vaø Ukraine. Vaøo
cuoái naêm 1998, GDP ño ñöôïc ñaõ ñaït 98% möùc GDP tröôùc chuyeån
ñoåi ôû Coäng hoøa Czech, 94% ôû Hungary, vaø 117% ôû Ba Lan.
Ngöôïc laïi, GDP ño ñöôïc chæ ñaït 55% cuûa möùc tröôùc chuyeån ñoåi ôû
Nga, vaø 37% ôû Ukraine. Hai con soá cuoái naøy thaáp moät caùch ñaùng
ngaïc nhieân; Vaøo ñieåm ñaùy (trough) cuûa cuoäc Ñaïi Suy Thoaùi ôû
Myõ naêm 1933, GDP thöïc ñaït 66% cuûa möùc tröôùc cuoäc Ñaïi Suy
Thoaùi (1929)!
Hình naøy ñaõ chuaån bò cho ba vaán ñeà maø chuùng ta taäp trung vaøo trong
phaàn coøn laïi cuûa chöông naøy:
• Thöïc söï thì saûn löôïng ñaõ giaûm bao nhieâu?
• Taïi sao saûn löôïng ñaõ suït giaûm?
• Taïi sao moät soá nöôùc ñaõ hoài phuïc coøn nhöõng nöôùc khaùc chöa
hoài phuïc?

Chapter 24

Tö nhaân hoùa ôû Coäng hoøa Czech vaø Nga
Khi chuyeån ñoåi baét ñaàu, haàu heát caùc caùc khoaûn chi môùi seõ deã daøng hôn
doanh nghieäp thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc vaø traùnh thaâm huït ngaân saùch
moät caùch chính thöùc. Moät trong nhöõng
nhieäm vuï maø caùc chính quyeàn phaûi ñoái Vaán ñeà khoù khaên vôùi nhöõng muïc tieâu
phoù laø thieát laäp sôû höõu tö nhaân. Khi naøy laø chuùng phaàn naøo khoâng töông
nghó veà tö nhaân hoùa, caùc chính quyeàn hôïp vôùi nhau. Ví duï, söï phaân phoái
coù nhöõng muïc tieâu khaùc nhau. Hoï coâng baèng ñöông nhieân daãn ñeán nhieàu
muoán chuû sôû höõu nhoû; trong khi cô caáu hieäu
quaû ñoøi hoûi phaûi coù moät vaøi chuû sôû höõu
1. Thieát laäp söï phaân phoái coâng baèng lôùn. Vieäc kieám ñöôïc nguoàn thu ñaày ñuû
quyeàn sôû höõu. Xeùt cho cuøng, nhöõng töø tö nhaân hoùa maâu thuaãn vôùi vieäc tieán
doanh nghieäp naøy ñaõ ñöôïc ngaàm haønh moät caùch nhanh choùng: vieäc baùn
hieåu laø thuoäc veà moïi coâng daân tröôùc doanh nghieäp vôùi moät giaù cao phöùc taïp
khi chuyeån ñoåi; chæ coâng baèng khi vaø ñoøi hoûi phaûi coù thôøi gian. Keát quaû
chuùng thuoäc veà moïi coâng daân moät cuûa nhöõng muïc tieâu maâu thuaãn vôùi
caùch roõ raøng sau khi chuyeån ñoåi. nhau naøy laø moãi nöôùc söû duïng moät
2. Thieát laäp moät cô caáu sôû höõu coù hieäu phöông phaùp tö nhaân hoùa.
quaû. Nghieân cöùu caùc doanh nghieäp
ôû caùc neàn kinh teá phöông Taây cho Coäng hoøa Czech aùp duïng phöông phaùp
thaáy ñieàu quan troïng laø phaûi coù ít tö nhaân hoùa goïi laø tö nhaân hoùa söû
nhaát moät vaøi chuû sôû höõu lôùn. Khi duïng phieáu (voucher privatization).
moät doanh nghieäp do nhieàu coå ñoâng Moïi ngöôøi ñöôïc phaùt phieáu ñeå coù theå
nhoû sôû höõu, caùc giaùm ñoác töï do hôn mua ñaáu giaù coå phaàn cuûa caùc doanh
ñeå laøm ñieàu hoï muoán, ñieàu naøy coù nghieäp nhaø nöôùc. Hoï coù theå choïn hoaëc
theå khoâng phaûi luùc naøo cuõng vì tröïc tieáp ñaáu giaù coå phaàn hoaëc baùn
quyeàn lôïi cao nhaát cuûa chuû sôû höõu. phieáu cho caùc quyõ ñaàu tö do tö nhaân laäp
ra, caùc quyõ naøy sau ñoù seõ söû duïng caùc
3. Tieán haønh moät caùch nhanh choùng, phieáu naøy ñaáu giaù coå phaàn. Khoaûng ba
haàu khoâng ñeå caùc doanh nghieäp nhaø phaàn tö löôïng phieáu ñaõ ñöôïc baùn cho
nöôùc rôi vaøo tình traïng khoâng ai sôû khoaûng 260 quyõ. Tieâu bieåu laø moãi quyõ
höõu, tình traïng ñoù coù theå ngaên caûn ñaàu tö coù phaàn voán goùp lôùn trong moät ít
vieäc taùi cô caáu. doanh nghieäp. Ngöôøi ta ñaõ hy voïng laø
4. Coù nguoàn thu töø vieäc baùn caùc doanh vôùi tö caùch laø caùc coå ñoâng lôùn, caùc quyõ
nghieäp nhaø nöôùc, ñeå vieäc taøi trôï cho naøy seõ buoäc caùc giaùm ñoác taùi cô caáu caùc
doanh nghieäp. Baèng chöùng laø ñieàu naøy
Chapter 24
ñang xaûy ra, nhöng chaäm hôn nhieàu so yù cuûa nhöõng ngöôøi laøm trong doanh
vôùi toác ñoä maø ngöôøi ta hy voïng. nghieäp. Nieàm hi voïng cuûa chính quyeàn
laø cuoái cuøng thì caùc giaùm ñoác vaø coâng
ÔÛ Nga, moïi ngöôøi cuõng ñöôïc phaùt nhaân seõ baùn coå phieáu cho ngöôøi ngoaøi
phieáu vaø hoï coù theå baùn ôû thò tröôøng doanh nghieäp, vaø ñieàu naøy seõ daãn ñeán
phieáu hoaëc duøng ñeå mua ñaáu giaù coå taùi cô caáu. Noãi sôï cuûa chính phuû laø caùc
phaàn cuûa doanh nghieäp. Trong 20 giaùm ñoác vaø coâng nhaân kieåm soaùt
thaùng phieáu ñöôïc mua baùn, giaù phieáu doanh nghieäp treân thöïc teá, vaø mieãn
ñaõ thay ñoåi, töø 4$ ñeán 20$. Moät söï cöôõng taùi cô caáu. Vaøo thôøi ñieåm naøy,
khaùc bieät quan troïng so vôùi Coäng hoøa coù veû nhö caùc doanh nghieäp vaãn ñang
Czech laø chính quyeàn phaùt cho nhöõng ñöôïc nhöõng ngöôøi laøm trong doanh
ngöôøi laøm trong doanh nghieäp, cuï theå nghieäp kieåm soaùt phaàn lôùn, vaø haàu nhö
laø, caùc giaùm ñoác vaø caùc nhaân vieân, moät khoâng coù söï taùi cô caáu naøo xaûy ra.
phaàn lôùn coå phaàn cuûa caùc doanh nghieäp
môùi tö nhaân hoùa. Nguyeân nhaân thuoäc Tham khaûo
veà chính trò: veà maët chính trò, chính Ñeå coù theâm thoâng tin veà tö nhaân hoùa ôû
quyeàn Nga yeáu hôn nhieàu so vôùi chính Nga, xem Maxim Boycko, Andrei Shleifer,
quyeàn Czech, vaø khoâng theå thoâng qua vaø Robert Vishny, Tö nhaân hoùa nöôùc Nga
ñöôïc tö nhaân hoùa neáu khoâng coù söï ñoàng (Cambridge, MA: MIT Press, 1995).
HÌNH 24-1
Söï tieán trieån cuûa

GDP ôû naêm nöôùc
Ñoâng AÂu
Möùc GDP naêm 1989 = 1,0
Chuyeån ñoåi ñaõ gaén

vôùi söï giaûm suùt lôùn
ban ñaàu cuûa GDP
thöïc. Maëc duø ba
nöôùc Trung AÂu
naøy ñaõ ñaûo ngöôïc
tình hình, nhöng
ñieàu naøy laïi khoâng
ñuùng ôû Nga vaø
Ukraine.

Chapter 24
Saûn löôïng ñaõ giaûm bao nhieâu?
Coù hai nguyeân nhaân chính ñeå nghi ngôø raèng moät phaàn giaûm suùt cuûa
saûn löôïng phaûn aùnh sai soá ño löôøng chöù khoâng phaûi laø giaûm suùt thaät söï:
• Moät soá haøng hoùa ñöôïc saûn xuaát theo keá hoaïch taäp trung thöïc teá laø
voâ duïng. Tuy nhieân, giaù cuûa caùc haøng hoùa naøy, voán do caùc nhaø
hoaïch ñònh taäp trung ñònh ra vaø khoâng phaûn aùnh caùc löïc caàu vaø
cung, vaãn döông. Cuøng vôùi töï do hoùa giaù caû, caàu ñoái vôùi nhöõng
haøng hoùa naøy ñaõ suït vaø ngöôøi ta chaám döùt saûn xuaát nhöõng haøng hoùa
naøy. Roõ raøng laø khoâng neân tính söï giaûm suùt trong saûn xuaát caùc
haøng hoùa voâ duïng thaønh söï giaûm suùt GDP; tuy nhieân, bôûi vì tröôùc
ñoù nhöõng haøng hoùa naøy ñaõ coù giaù döông (khoâng ñuùng) neân söï giaûm
suùt cuûa vieäc saûn xuaát caùc haøng hoùa naøy ñaõ ñöôïc ghi nhaän nhö söï
giaûm suùt cuûa saûn löôïng.
• Moät khu vöïc kinh teá khoâng chính thöùc lôùn ñaõ xuaát hieän, khu vöïc
kinh teá maø caùc hoaït ñoäng khoâng ñöôïc ghi nhaän trong soá lieäu thoáng
keâ chính thöùc. Phaàn lôùn taêng tröôûng xaûy ra ôû caùc doanh nghieäp raát
nhoû. Bôûi vì caùc cuoäc ñieàu tra caàn thieát ñeå giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa
caùc doanh nghieäp nhoû chæ ñöôïc tieán haønh chaäm chaïp neân hoaït ñoäng
cuûa caùc doanh nghieäp naøy ñöôïc baùo caùo khoâng ñaày ñuû. Hôn nöõa,
Moät caùch ño löôøng nhöõng doanh nghieäp naøy thöôøng khoâng nhieät tình gì ñi baùo caùo hoaït
hoaït ñoäng coù theå ñoäng cuûa mình cho chính quyeàn vì moät soá hoaït ñoäng cuûa hoï coù theå
laø tính möùc tieâu
baát hôïp phaùp, vaø bôûi vì vieäc baùo caùo coù yù nghóa laø phaûi ñoùng thueá,
duøng ñieän: Ngay
caû caùc hoaït ñoäng töø thueá lôïi töùc cho ñeán ñoùng goùp an sinh xaõ hoäi – nhöõng nghóa vuï
khoâng chính thöùc maø hoï muoán traùnh.
cuõng phaûi söû duïng
ñieän. ÔÛ Nga vaø
Ukraine möùc tieâu Hai nguoàn sai soá ño löôøng naøy quan troïng nhö theá naøo? Moïi ngöôøi
duøng ñieän ñaõ giaûm ñoàng yù laø chuùng chieám moät phaàn trong söï giaûm suùt cuûa saûn löôïng ño
ít hôn, GDP ño ñöôïc. Ví duï ôû Ba Lan, ngöôøi ta öôùc löôïng raèng söï giaûm suùt cuûa saûn
ñöôïc chính thöùc,
cho thaáy söï gia
löôïng naêm 1990, naêm ñaàu cuûa chuyeån ñoåi, gaàn vôùi 7% hôn laø con soá
taêng qui moâ cuûa öôùc löôïng chính thöùc 11,6%. Vaø coù baèng chöùng cho thaáy sai soá ño
hoaït ñoäng khoâng löôøng ñaõ ñoùng moät vai troø quan troïng, ñaëc bieät ôû caùc nöôùc thuoäc Lieân
chính thöùc.
Xoâ cuõ. Moät nghieân cöùu gaàn ñaây öôùc löôïng raèng khi tính ñeán caû taêng
tröôûng trong neàn kinh teá khoâng chính thöùc naøy, söï giaûm suùt GDP cuûa
Nga töø 1989 “chæ” ôû möùc 22%, so vôùi 45% ghi trong soá lieäu chính thöùc.

Chapter 24
Do ñoù, ngay caû khi tính ñeán sai soá ño löôøng, vaãn coù veû nhö haàu heát
caùc nöôùc ñaõ gaùnh chòu söï giaûm suùt lôùn veà saûn löôïng vaøo luùc baét ñaàu
chuyeån ñoåi, vaø saûn löôïng cuûa Nga ngaøy nay thaáp hôn thôøi tröôùc
chuyeån ñoåi.
Taïi sao saûn löôïng ñaõ giaûm?
Trong phaàn coát loõi, chuùng ta ñaõ thaáy raèng trong ngaén haïn giaûm suùt
Xem Chöông 7 saûn löôïng coù theå do nhöõng thay ñoåi baát lôïi (suït giaûm) cuûa toång caàu
hoaëc do nhöõng thay ñoåi cuûa toång cung. Maëc duø khoâng coù söï nhaát trí
hoaøn toaøn, nhöng haàu heát caùc nhaø kinh teá ñeàu tin raèng haàu heát söï
giaûm suùt saûn löôïng luùc ñaàu chuû yeáu laø do nhöõng cuù soác toång cung baát
lôïi gaây ra. Cuï theå hôn, hoï laäp luaän raèng nguyeân nhaân chính cuûa söï
giaûm suùt saûn löôïng luùc ñaàu laø do söï thay ñoåi cô caáu saâu roäng, voán
ñöôïc kích hoaït bôûi chuyeån ñoåi. Hoï cho raèng moät trong nhöõng taùc
ñoäng tröôùc maét cuûa chuyeån ñoåi laø laøm giaûm maïnh nhu caàu ñoái vôùi
caùc haøng hoùa do caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc saûn xuaát. Caàu chuyeån
sang saûn phaåm môùi vaø doanh nghieäp môùi. Tuy nhieân caùc doanh
nghieäp môùi, phaàn lôùn chöa toàn taïi tröôùc thôøi chuyeån ñoåi, phaûi ñoái phoù
vôùi nhieàu söï kieàm cheá vaø chæ coù theå môû roäng saûn xuaát moät caùch chaäm
chaïp. Do ñoù keát quaû roøng laø söï giaûm suùt ban ñaàu cuûa toång saûn löôïng.
Ñeå xem xeùt chi tieát hôn laäp luaän naøy, chuùng ta phaûi boû moät giaû ñònh
chuùng ta vaãn duy trì cho ñeán giôø. Khi xem xeùt caùc thò tröôøng haøng
hoùa, chuùng ta giaû ñònh neàn kinh teá naøy chæ saûn xuaát moät loaïi haøng
hoùa, hay moät caùch töông ñöông, chæ coù moät khu vöïc trong neàn kinh teá
naøy; lyù do laø ñeå traùnh vieäc phaûi xem xeùt nhieàu haøng hoùa, vaø cung vaø
caàu cuûa moãi haøng hoùa. Ñeå xem xeùt kyõ laäp luaän naøy, hieän nay chuùng
ta caàn boû giaû ñònh naøy. Chuùng ta caàn xem xeùt moät neàn kinh teá vôùi ít
nhaát hai khu vöïc, khu vöïc caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, vaø khu vöïc
Nhöõng phaàn tieáp
theo môû roäng moâ
coøn laïi goàm caùc doanh nghieäp tö nhaân môùi.
hình thò tröôøng lao
ñoäng ôû chöông 6 Hình 24-2 cung caáp moät ñieåm khôûi ñaàu baèng caùch xem xeùt thò tröôøng
thaønh 2 khu vöïc.
lao ñoäng cuûa moät neàn kinh teá vôùi hai khu vöïc, khu vöïc 1 vaø khu vöïc
Thay vì moät ñöôøng
caàu lao ñoäng (moät 2. Tieàn löông (tieàn coâng) thöïc ñöôïc ño treân truïc tung. Vieäc laøm
caùch töông ñöông, trong khu vöïc 1 ñöôïc ño töø goác (ñieåm O) treân truïc hoaønh, ñi töø traùi
moät quan heä ñònh
sang phaûi. Caàu ñoái vôùi lao ñoäng ôû khu vöïc 1 ñöôïc bieåu dieãn baèng
giaù), baây giôø coù
ñöôøng quan heä doác xuoáng SS (Toâi söû duïng chöõ S bôûi vì töø nay trôû ñi
Chapter 24
hai – moät cho khu toâi seõ goïi khu vöïc 1 laø khu vöïc nhaø nöôùc – State sector). Ví duï, taïi
vöïc nhaø nöôùc, vaø
moät cho khu vöïc tö
möùc löông W/P, möùc vieäc laøm trong khu vöïc 1 ñöôïc theå hieän baèng
nhaân. N1. Möùc löông thöïc caøng thaáp, möùc vieäc laøm trong khu vöïc 1 caøng
cao.1
HÌNH 24-2
Caàu lao ñoäng
Vieäc laøm vaø thaát trong khu vöïc 1
nghieäp cuûa moät
neàn kinh teá hai
khu vöïc
Caàu lao ñoäng
Tieàn löông thöïc W/P
Tieàn löông thöïc W/P

Vieäc laøm trong trong khu vöïc 2
moãi khu vöïc laø
moät haøm giaûm
(nghòch bieán) cuûa
möùc löông thöïc.
Khu vöïc 1 Khu vöïc 2
Löïc löôïng lao ñoäng L
Baây giôø veõ ñieåm L treân truïc hoaønh ñeå khoaûng OL bieåu hieän löïc löôïng
lao ñoäng. Sau ñoù ño möùc vieäc laøm ôû khu vöïc 2 baèng khoaûng caùch töø
ñieåm L, ñi töø phaûi sang traùi. Caàu lao ñoäng ôû khu vöïc 2 ñöôïc bieåu
hieän baèng PP (Toâi duøng chöõ P bôûi vì, töø nay veà sau, toâi seõ goïi khu
vöïc 2 laø khu vöïc tö nhaân – Private sector). Ñaây cuõng laø ñöôøng doác
xuoáng – vì chuùng ta ñi töø phaûi sang traùi. ÔÛ khu vöïc 2 naøy, möùc löông
thöïc caøng thaáp, möùc vieäc laøm caøng cao. Ví duï, taïi möùc löông W/P,
möùc vieäc laøm ôû khu vöïc 2 ñöôïc bieåu thò bôûi N2.
1
ÑAØO SAÂU HÔN. Khi veõ ñöôøng caàu veà lao ñoäng ôû moãi khu vöïc laø ñöôøng doác xuoáng, chuùng toâi ngaàm giaû ñònh
sinh lôïi giaûm daàn theo lao ñoäng, do ñoù soá löôïng vieäc laøm cao hôn ñoøi hoûi möùc löông thöïc thaáp hôn. ÔÛ Chöông
6, chuùng toâi thay vì theá giaû ñònh sinh lôïi khoâng ñoåi theo lao ñoäng, do ñoù ñöôøng quan heä töông öùng naèm ngang.
ÔÛ ñoù thì söï giaû ñònh naøy phuø hôïp, nhöng ôû ñaây chuùng ta caàn boû ñi: moät ñieàu seõ ñöôïc laøm roõ, chuùng toâi muoán theå
hieän yù nieäm laø coù theå tröôøng hôïp moïi coâng nhaân ñeàu coù vieäc laøm laø khoâng theå xaûy ra, ngay caû neáu löông raát
thaáp.

Chapter 24
Baây giôø giaû ñònh laø möùc löông thöïc baèng nhau ôû caû hai khu vöïc, vaø
baèng W/P trong Hình 24-2. Khi ñoù möùc vieäc laøm taïi khu vöïc 1 baèng
N1, möùc vieäc laøm taïi khu vöïc 2 baèng N2. Bôûi vì löïc löôïng lao ñoäng
ñöôïc bieåu hieän baèng L neân möùc thaát nghieäp U = L – N1 – N2 .
Baây giôø chuùng ta haõy aùp duïng khung naøy vaøo quaù trình chuyeån ñoåi.
Tröôùc khi chuyeån ñoåi baét ñaàu, haàu heát vieäc laøm naèm ôû khu vöïc nhaø
nöôùc, khu vöïc naøy bao goàm caùc doanh nghieäp lôùn saûn xuaát theo keá
hoaïch taäp trung. Khu vöïc tö nhaân coøn nhoû, vaø möùc thaát nghieäp chính
thöùc baèng 0. Tình hình ban ñaàu naøy ñöôïc theå hieän trong Hình 24-3.
Baây giôø xem khu vöïc 1 laø khu vöïc nhaø nöôùc. Xem khu vöïc 2 laø khu
Baát keå caùc soá lieäu
vöïc tö nhaân. SS bieåu dieãn caàu lao ñoäng trong khu vöïc nhaø nöôùc. PP
chính thöùc, thöïc teá bieåu dieãn caàu lao ñoäng trong khu vöïc tö nhaân. Möùc löông thöïc laø
vaãn coù moät soá thaát W/P. Taïi möùc löông ñoù, möùc vieäc laøm ôû khu vöïc nhaø nöôùc baèng vôùi
nghieäp, nhöng soá
Ns, möùc vieäc laøm ôû khu vöïc tö nhaân baèng Np, möùc thaát nghieäp baèng 0.
löôïng raát nhoû.
Taùc ñoäng ban ñaàu cuûa chuyeån ñoåi laø giaûm maïnh caàu lao ñoäng trong
khu vöïc nhaø nöôùc vaø taêng caàu lao ñoäng trong khu vöïc tö nhaân. Taùc
ñoäng roøng laø giaûm möùc vieäc laøm vaø saûn löôïng, vaø taêng thaát nghieäp.
Chuùng ta haõy xem xeùt töøng taùc ñoäng.
• Nhieàu doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ traûi qua giaûm caàu maïnh. Vôùi töï
do hoùa giaù caû, nhieàu haøng hoùa caùc doanh nghieäp naøy saûn xuaát ra
khoâng coøn tìm thaáy caàu. Vôùi vieäc giaûm chi phí quoác phoøng, caàu
ñoái vôùi caùc haøng hoùa lieân quan ñeán quoác phoøng giaûm maïnh, ñaây
laø moät taùc ñoäng ñaëc bieät quan troïng ôû caùc nöôùc töø Lieân Xoâ cuõ. Cô
cheá thöông maïi giöõa caùc nöôùc keá hoaïch hoùa taäp trung suïp ñoå vaøo
naêm 1991, daãn ñeán vieäc nhieàu doanh nghieäp nhaø nöôùc maát thò
tröôøng xuaát khaåu Ñoâng AÂu. Cuõng xuaát hieän caùc taùc ñoäng khaùc, coù
theå goïi laø caùc taùc ñoäng cuûa söï xaùo troän toå chöùc (disorganization):
Nhieàu doanh nghieäp nhaø nöôùc, tröôùc ñoù ñaõ döïa vaøo keá hoaïch taäp
trung ñeå cung caáp cho hoï nhaäp löôïng trung gian vaø tìm cho hoï
ngöôøi mua saûn phaåm, giôø ñaây khoâng bieát caùch hoaït ñoäng trong
neàn kinh teá thò tröôøng, khoâng bieát mua caùc nhaäp löôïng ôû ñaâu, hay
laøm sao baùn caùc saûn phaåm. Thöïc teá laø söï xaùo troän toå chöùc naøy ñaõ
laøm cho caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc giaûm tính hieäu quaû. Keát quaû
cuûa taát caû nhöõng thay ñoåi naøy laø moät söï dòch chuyeån baát lôïi (suït
giaûm) caàu lao ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc; bieåu hieän baèng
söï dòch chuyeån veà beân traùi, töø SS ñeán SS’ nhö trong Hình 24-4.

Chapter 24
• Lyù do taïi sao caàu ñoái vôùi caùc haøng hoùa do caùc doanh nghieäp nhaø
nöôùc saûn xuaát giaûm khoâng phaûi laø moät bí aån lôùn. Theá nhöng taïi
sao caàu laïi khoâng dòch chuyeån sang haøng hoùa do khu vöïc tö nhaân
môùi ra ñôøi saûn xuaát, ñeå daãn ñeán söï gia taêng vieäc laøm trong khu
vöïc tö nhaân ñuû buø ñaép söï giaûm suùt cuûa vieäc laøm trong khu vöïc nhaø
nöôùc? Caâu traû lôøi laø khu vöïc tö nhaân khoâng theå phaùt trieån ñuû
nhanh.
HÌNH 24-3
Vieäc laøm trong

caùc khu vöïc nhaø
nöôùc vaø tö nhaân,
tröôùc chuyeån ñoåi
Möùc löông thöïc W/P
Tröôùc chuyeån ñoåi,

toång soá vieäc laøm
trong khu vöïc nhaø
nöôùc vaø vieäc laøm
trong khu vöïc tö
nhaân baèng vôùi löïc
löôïng lao ñoäng.
Khoâng coù thaát
nghieäp.
HÌNH 24-4
Chuyeån ñoåi vaø söï
giaûm suùt cuûa vieäc
laøm
Möùc löông thöïc W/P
Chuyeån ñoåi luùc

ñaàu daãn ñeán moät
möùc giaûm suùt lôùn
trong caàu lao ñoäng
trong khu vöïc nhaø
nöôùc, vaø moät möùc
gia taêng ít hôn
trong caàu lao ñoäng
cuûa khu vöïc tö
nhaân. Keát quaû laø
Möùc vieäc laøm
thaát nghieäp gia
taêng.
←khuMöùvöïc cvieätöcnhaâlaømn
→ trong
trong khu vöïc nhaø nöôùc

Chapter 24
Moät soá dòch vuï, ví duï nhö thöông maïi baùn leû qui moâ nhoû coù theå ñöôïc
cung caáp vôùi ít voán hoaëc khoâng caàn voán vaø khoâng caàn taøi naêng
Khi baét ñaàu caûi
caùch kinh teá ôû chuyeân moân. Nhöõng ngaønh dòch vuï naøy phaùt trieån raát nhanh. Tuy
Ba Lan vaøo thaùng nhieân vieäc saûn xuaát saûn phaåm môùi thöôøng ñoøi hoûi voán vaø taøi naêng
1-1990, trong moät
chuyeân moân , vaø caû hai yeáu toá naøy ñeàu thieáu vaéng vaøo luùc baét ñaàu
ít tuaàn ñaàu, haøng
ngaøn noâng daân vaø chuyeån ñoåi. Bôûi vì heä thoáng ngaân haøng cuõng thieáu taøi naêng chuyeân
nhöõng ngöôøi baùn moân trong vieäc cho vay, vaø nhöõng doanh nhaân töông lai khoâng coù hoà
haøng qui moâ nhoû sô tín duïng trong quaù khöù ñeå döïa vaøo ñoù maø ñaùnh giaù hoï, neân hoï
khaùc ñaõ baùn haøng
hoùa tröïc tieáp cho
khoâng theå nhaän ñöôïc tín duïng ñeå laøm nguoàn voán môùi. Bôûi vì caùc kyõ
ngöôøi tieâu duøng naêng kinh doanh ñaõ khoâng höõu duïng trong neàn kinh teá keá hoaïch hoùa
treân caùc væa heø cuûa taäp trung neân haàu heát caùc doanh nhaân töông lai thieáu kieán thöùc vaø kyõ
thuû ñoâ Varsaw.
naêng caàn thieát ñeå thaønh laäp vaø vaän haønh doanh nghieäp môùi. Keát quaû
laø möùc gia taêng vieäc laøm trong khu vöïc tö nhaân khoâng ñuû ñeå buø ñaép
möùc giaûm suùt vieäc laøm trong khu vöïc nhaø nöôùc.
Theo Hình 24-4, ñaõ xuaát hieän söï gia taêng caàu lao ñoäng cuûa khu vöïc tö
nhaân, moät söï dòch chuyeån sang beân traùi töø PP sang PP’. Tuy nhieân,
vôùi moät möùc löông cho tröôùc W/P, taùc ñoäng roøng cuûa nhöõng chuyeån
dòch trong caùc ñöôøng SS vaø PP laø giaûm toång soá vieäc laøm vaø, theo nguï
yù, toång saûn löôïng. Do ñoù, taùc ñoäng luùc ban ñaàu cuûa chuyeån ñoåi laø
taêng thaát nghieäp töø 0 leân U’.
Taïi sao tieàn löông khoâng giaûm ñuû ñeå duy trì möùc vieäc laøm cao? Caâu
traû lôøi ñaàu tieân laø thöïc ra tieàn löông ñaõ giaûm ôû haàu heát caùc nöôùc vaøo
luùc baét ñaàu chuyeån ñoåi. Caâu traû lôøi thöù hai laø ngay caû giaû duï löông
ñaõ giaûm maïnh hôn theá nhieàu thì coù leõ vaãn coù thaát nghieäp. Ñaây laø
tröôøng hôïp trong Hình 24-4: Nhö toâi ñaõ veõ, neàn kinh teá vaãn coù thaát
nghieäp ngay caû taïi möùc löông baèng 0.
Taïi sao moät soá nöôùc ñaõ hoài phuïc coøn nhöõng nöôùc khaùc
chöa hoài phuïc?
Cho ñeán baây giôø, chuùng ta ñaõ taäp trung vaøo giai ñoaïn ban ñaàu cuûa
quaù trình chuyeån ñoåi. Sau giai ñoaïn suït giaûm saûn löôïng ban ñaàu, moïi
ngöôøi hy voïng raèng caùc neàn kinh teá chuyeån ñoåi seõ baét ñaàu hoài phuïc:
Khu vöïc tö nhaân môùi seõ môû roäng. Do caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ
ñöôïc tö nhaân hoùa, caùc doanh nghieäp naøy cuõng seõ taùi cô caáu vaø baét

Chapter 24
ñaàu môû roäng. Ñaây laø nhöõng gì ñaõ vaø ñang dieãn ra ôû nhieàu trong soá
caùc nöôùc Trung AÂu. Theá nhöng xa hôn veà phía Ñoâng, bao goàm nöôùc
Löu yù: Nhöõng vaán Nga vaø Ukraine, saûn löôïng tieáp tuïc giaûm, vaø söï hoài phuïc chöa loù
ñeà naøy ñang laø ñeà daïng. Chuùng ta haõy tìm hieåu lyù do taïi sao.
taøi gaây tranh caõi.
Cuõng ñuùng khi chæ
ra raèng caùc nhaø Coäng hoøa Czech, Hungary, vaø Ba Lan. Nhöõng gì xaûy ra ôû caùc nöôùc
kinh teá ñaõ khoâng
Trung AÂu. ví duï nhö Coäng hoøa Czech, Hungary vaø Ba Lan, ñöôïc bieåu
tieân ñoaùn ñöôïc caû
qui moâ cuûa söï dieãn ôû Hình 24-5.
giaûm suùt saûn löôïng
ban ñaàu, laãn söï • Caàu lao ñoäng trong khu vöïc tö nhaân môùi taêng leân ñeàu ñaën, daãn
khaùc bieät veà qui
moâ cuûa söï giaûm
ñeán söï chuyeån dòch ñeàu ñaën PP sang beân traùi.
suùt giöõa caùc nöôùc.
• Haàu heát caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ ñöôïc tö nhaân hoùa. Moät soá
ñaõ baét ñaàu taùi cô caáu. Taùi cô caáu gaây ra nhöõng taùc ñoäng phöùc taïp
ñoái vôùi möùc vieäc laøm: luùc ñaàu, noù coù theå daãn ñeán ñoùng cöûa nhaø
maùy vaø giaûm möùc vieäc laøm hôn nöõa. Theá nhöng noù cuõng cho
pheùp caùc doanh nghieäp tröôùc tieân laø soáng coøn vaø sau ñoù laø phaùt
trieån: cuoái cuøng, SS dòch chuyeån veà phía phaûi. Coù baèng chöùng
cho thaáy söï dòch chuyeån nhö vaäy ñaõ baét ñaàu ôû moät soá nöôùc Trung
AÂu.
HÌNH 24-5
Chuyeån ñoåi ôû
Trung AÂu: Hoài
phuïc
Möùc vieäc laøm

Möùc löông W/P
trong khu vöïc tö

nhaân taêng. Möùc
vieäc laøm trong khu
vöïc nhaø nöôùc taêng,
maëc duø ít hôn.
Thaát nghieäp giaûm
Möùc vieäc laøm → ← Möùc vieäc laøm

trong khu vöïc nhaø nöôùc trong khu vöïc tö nhaân

Chapter 24
Maëc duø taêng

Nhöõng dòch chuyeån cuûa SS vaø PP keát hôïp laïi ñaõ daãn ñeán gia taêng saûn
tröôûng saûn löôïng ôû löôïng vaø giaûm thaát nghieäp, töø U’ sang U’’. ÔÛ Ba Lan, taêng tröôûng
Ba Lan döông vaøo saûn löôïng trôû neân döông vaøo naêm 1992, vaø ñaït trung bình 5,6% moãi
caùc naêm 1992 vaø
naêm töø 1992. Tyû leä thaát nghieäp, voán xaáp xæ 0 tröôùc khi chuyeån ñoåi,
1993 (2,6% naêm
1992, 3,8% naêm ñaõ leân ñeán ñænh ñieåm laø 16% naêm 1994, vaø giaûm keå töø ñoù. Vaøo naêm
1993) nhöng taêng 1998, tyû leä thaát nghieäp ñöùng ôû möùc döôùi 10%. Thaønh quaû taêng
tröôûng naêng suaát tröôûng cuûa Coäng hoøa Czech vaø Hungary ít aán töôïng hôn; saûn löôïng ôû
lao ñoäng lôùn hôn
taêng tröôûng saûn caû 2 nöôùc ñaõ baét ñaàu taêng töø naêm 1994, nhöng, vaøo cuoái 1998, saûn
löôïng, haøm yù taêng löôïng (ño ñöôïc) vaãn thaáp hôn moät chuùt so vôùi möùc tröôùc chuyeån ñoåi.
tröôûng vieäc laøm
aâm, vaø taêng thaát
nghieäp.
Taïi sao caùc nöôùc Trung AÂu khoâng taêng tröôûng nhanh hôn? Coù hai
haïn cheá chính ñang taùc ñoäng:
• Moät haïn cheá vaãn laø söï thieáu huït taøi naêng chuyeân moân trong nöôùc
trong haàu heát phöông dieän kinh doanh. Veà nguyeân taéc, söï haïn
cheá naøy coù theå ñöôïc buø ñaép baèng ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi
(FDI), ñoù laø vieäc caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi mua caùc doanh
Ñeå baïn nhìn thaáy
ñieàu naøy ñuùng vôùi nghieäp hieän coù hay phaùt trieån caùc nhaø maùy môùi. Caùc doanh
boái caûnh, vaøo naêm nghieäp nöôùc ngoaøi coù theå mang vaøo kinh nghieäm vaø voán hieän
1996, ñaàu tö tröïc ñang thieáu ôû trong nöôùc. Bôûi vì Trung AÂu veà maët ñòa lyù gaàn vôùi
tieáp nöôùc ngoaøi ôû
toaøn Trung vaø
caùc thò tröôøng phöông Taây, vaø coù löïc löôïng lao ñoäng coù trình ñoä
Ñoâng AÂu (400 giaùo duïc cao vaø möùc löông thaáp so vôùi caùc nöôùc OECD, neân ngöôøi
trieäu ngöôøi) xaáp xæ ta haún ñaõ kyø voïng caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi, ñaëc bieät laø caùc
ñaàu tö tröïc tieáp
doanh nghieäp Taây AÂu, ñaàu tö vaø laäp ra caùc nhaø maùy môùi vôùi moät
nöôùc ngoaøi ôû
Mexico (100 trieäu nhòp ñoä raát nhanh ôû Trung AÂu. Ñieàu naøy töông ñoái ñuùng vôùi
ngöôøi). tröôøng hôïp Hungary hôn, nôi ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi chieám
5% GDP vaøo naêm 1997. Tuy nhieân ôÛ Ba Lan vaø Coäng hoøa Czech,
maëc duø ñaõ taêng ñaùng keå töø khi baét ñaàu chuyeån ñoåi, ñaàu tö nöôùc
ngoaøi vaãn coøn khaù thaáp, khoaûng 2% GDP.
• Moät haïn cheá nöõa laø tröôùc khi coù theå môû roäng saûn xuaát vaø vieäc
laøm, haàu heát caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc caàn tieán haønh taùi cô caáu
Tö nhaân hoùa laø roát raùo. Vaø vieäc taùi cô caáu cho ñeán nay coøn chaäm vì 3 lyù do.
caàn thieát nhöng
khoâng ñuû ñeå taùi cô
caáu: neáu moät Thöù nhaát, vieäc taùi cô caáu ñoøi hoûi nhöõng khoaûn voán lôùn: nhieàu
doanh nghieäp do nhaø maùy coù coâng ngheä laïc haäu vaø caàn thay theá toaøn boä.
nhieàu coå ñoâng nhoû

Chapter 24
sôû höõu, hoï coù theå Thöù nhì, vieäc taùi cô caáu thöôøng ñoøi hoûi giaûm vieäc laøm theâm
khoâng ñuû thoáng
nhaát ñeå thay theá
nöõa vaøo luùc ñaàu: moät soá nhaø maùy phaûi ñoùng cöûa, vaø moät soá coâng
moät giaùm ñoác nhaân phaûi taïm nghæ vieäc. Vieãn caûnh bò taïm cho nghæ vieäc thöôøng
thieáu naêng löïc, hay daãn ñeán söï choáng ñoái maïnh cuûa coâng nhaân, trong boái caûnh tyû leä
ñeå buoäc vò giaùm
thaát nghieäp thöôøng cao naøy, hoï voán quan taâm raát nhieàu ñeán söï ñaûm
ñoác naøy taùi cô caáu.
Ñeå hieåu theâm veà baûo coù vieäc laøm. Ví duï, ôû Ba Lan, nhöõng lo ngaïi naøy ñaõ daãn ñeán
vaán ñeà naøy, xem moät nhòp ñoä tö nhaân hoùa raát chaäm cho ñeán giöõa thaäp nieân 90.
hoäp Vó moâ Toaøn
caàu “Tö nhaân hoùa
ôû Coäng hoøa Czech Thöù ba, vieäc taùi cô caáu ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng ngöôøi trong
vaø Nga”. doanh nghieäp coù caû ñoäng cô khuyeán khích maïnh laãn thaåm quyeàn
ñeå thöïc hieän. Tuy nhieân ôû nhieàu nöôùc, tö nhaân hoùa tieán trieån moät
caùch chaäm chaïp, vaø ôû nhieàu doanh nghieäp – ñaõ ñöôïc tö nhaân hoùa
hay vaãn naèm trong tay nhaø nöôùc – chöa coù ai ôû vò theá coù theå ñöa
ra vaø thöïc hieän nhöõng quyeát ñònh nhö vaäy.
Do taát caû caùc lyù do naøy neân seõ phaûi maát nhieàu naêm – coù leõ moät vaøi
thaäp kyû – ñeå ngay caû caùc nöôùc thaønh coâng hôn trong chuyeån ñoåi ñaït
ñöôïc möùc soáng saùnh ngang vôùi caùc nöôùc OECD trung bình.
Nga vaø Ukraine. Nhö chuùng ta thaáy ôû Hình 24-1, tình hình ôû Nga vaø
Ukraine teä hôn nhieàu. Toâi seõ taäp trung vaøo nöôùc Nga trong phaàn
döôùi ñaây, nhöõng nhöõng lôøi giaûi thích töông töï cuõng aùp duïng ñöôïc cho
Ukraine vaø caùc nöôùc thuoäc Lieân Xoâ cuõ.
Khu vöïc tö nhaân chöa phaùt trieån (ít nhaát laø khu vöïc tö nhaân chính
thöùc; chuùng toâi ñaõ ñeà caäp tröôùc ñaây laø hoaït ñoäng khoâng chính thöùc coù
veû ñaõ taêng ñaùng keå). Caùc doanh nghieäp tö nhaân chöa ñöôïc taùi cô
caáu; caû saûn löôïng laãn vieäc laøm giaûm ñeàu ñaën. Tröø 1997 laø naêm coù
taêng tröôûng GDP döông (vaø nhoû), taêng tröôûng GDP ôû Nga töø khi baét
ñaàu chuyeån ñoåi luoân aâm. Taïi sao tình hình teä ñeán theá? Coù nhieàu yeáu
toá ñang dieãn ra, nhöng haàu heát caùc nhaø kinh teá ñoàng yù raèng chuùng
ñeàu xuaát phaùt töø cuøng moät nguoàn, ñoù laø maët yeáu cuûa nhaø nöôùc Nga
trong chuyeån ñoåi.
Tieáp theo laø moät ví
duï veà taàm quan
troïng cuûa quyeàn sôû Nhaø nöôùc chöa theå xaùc ñònh vaø thöïc thi quyeàn sôû höõu taøi saûn. Moät
höõu taøi saûn, moät doanh nhaân xem xeùt vieäc laäp moät doanh nghieäp môùi, hay moät nhaø
vaán ñeà ñöôïc baøn ôû
ñaàu tö xem xeùt vieäc ñaàu tö vaøo moät döï aùn, ñeàu muoán chaéc chaén raèng
phaàn 12-4
mình seõ coù theå thu vaø giöõ ñöôïc nhöõng lôïi nhuaän töø vieäc ñaàu tö naøy.
Chapter 24
Neáu phaùp luaät khoâng roõ raøng, hay neáu vieäc thi haønh luaät phaùp yeáu
keùm, haún baø ta coù theå quyeát ñònh khoâng ñaàu tö: laøm sao baø ta coù theå
chaéc chaén raèng nhaø cung caáp cuûa baø seõ toân troïng caùc hôïp ñoàng vaø
giao nhaäp löôïng caàn thieát vôùi giaù nhö ñaõ thoûa thuaän? Laøm sao baø ta
coù theå chaéc chaén raèng ngöôøi mua haøng do baø saûn xuaát seõ traû tieàn
ñuùng thôøi haïn, hay thaäm chí laø seõ traû tieàn (chöù chöa noùi ñeán ñuùng haïn
hay khoâng)? Neáu caùc quan chöùc coù traùch nhieäm thi haønh luaät laïi
tham nhuõng, hay neáu caùc toå chöùc kieåu Mafia chi phoái moïi hoaït ñoäng
kinh teá thì ñaàu tö cuõng seõ ñi vaøo ngoõ cuït: taïi sao ngöôøi ta laïi ñaàu tö,
neáu cuoái cuøng caùc khoaûn tieàn hoái loä cho caùc quan chöùc tham nhuõng
hay tieàn leä phí cho Mafia loaïi tröø heát lôïi nhuaän? Taát caû caùc vaán ñeà
naøy ñaõ vaø ñang hieän dieän ôû Nga. Keát quaû laø, ñaàu tö tính theo tyû leä
cuûa GDP ñaõ suït giaûm maïnh. Vaøo naêm 1996, ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc
ngoaøi thaáp hôn 1% GDP.
Nhaø nöôùc cuõng khoâng theå hoaëc khoâng saün loøng loaïi tröø caùc khoaûn
chuyeån giao cho caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, ngay caû sau khi caùc
doanh nghieäp naøy ñaõ ñöôïc tö nhaân hoùa. Trong khi neàn kinh teá keá
hoaïch hoùa taäp trung, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc coù truyeàn thoáng döïa
vaøo trôï caáp khi hoï bò loã. Ñaây laø ñieàu maø Janos Kornai, moät nhaø kinh
teá Hungary vaø laø ngöôøi ñaõ töø laâu uûng hoä caûi caùch kinh teá ôû caùc neàn
kinh teá keá hoaïch hoùa taäp trung, goïi laø haïn heïp ngaân saùch meàm.
Moät phaàn cuûa chuyeån ñoåi ñoøi hoûi phaûi thuyeát phuïc nhöõng doanh
nghieäp naøy raèng haïn heïp ngaân saùch hieän nay laø cöùng raén, raèng hoï seõ
khoâng coøn ñöôïc nhaän ñöôïc trôï caáp töø phía nhaø nöôùc ñeå buø loã. Haàu
heát caùc nöôùc Trung AÂu ñaõ ñaït ñöôïc ñieàu naøy – thöôøng laø vôùi nhieàu
khoù khaên. Nga chöa ñaït ñöôïc ñieàu naøy. Tình hình ñöôïc bieåu thò
trong Baûng 24-2.
Haøng ñaàu tieân cuûa Baûng 24-2 cho thaáy trôï caáp chính thöùc cho doanh
nghieäp tính theo tyû leä cuûa GDP töø 1992. Quan saùt caùc khoaûn trôï caáp
ta thaáy coù veû coù nhieàu tieán boä: trôï caáp chính thöùc, voán chieám hôn
10% cuûa GDP naêm 1992, ñaõ giaûm ñaùng keå. Theá nhöng haøng thöù hai,
haøng naøy cho thaáy söï tieán trieån cuûa nôï thueá quaù haïn (thueá maø xí
nghieäp khoâng ñoùng), cung caáp moät böùc tranh chính xaùc hôn veà nhöõng
gì ñaõ dieãn ra.

Chapter 24
Trôï caáp cho caùc doanh nghieäp, nôï thueá quaù haïn,
BAÛNG 24–2 thaâm huït ngaân saùch, vaø laïm phaùt ôû Nga, 1992-1998
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Trôï caáp (% GDP) 10,4 3,0 1,8 1,3 – – –
Nôï thueá quaù haïn (% GDP) – 1,7 2,5 3,5 10,0 – –
Thaâm huït ngaân saùch (%GDP) –21,6 –7,4 –10,4 –5,7 –8,2 –7,5 –9,0
Laïm phaùt (% 1 naêm) 2.506 840 204 128 22 11 190
Nguoàn: Baùo caùo veà chuyeån ñoåi, EBRD, thaùng 11-1997 vaø thaùng 4-1998; Kinh teá hoïc veà Chuyeån
ñoåi, thaùng 11-1998.
Ngaøy caøng coù nhieàu doanh nghieäp ngöng ñoùng thueá hoï nôï nhaø nöôùc.
Nôï thueá quaù haïn baèng hôn 10% vaøo cuoái naêm 1996 (naêm cuoái chuùng
ta coù soá lieäu chính thöùc), vaø coù baèng chöùng cho thaáy vaán ñeà ñang trôû
neân teä hôn keå töø ñoù. Söï gia taêng nôï thueá quaù haïn naøy, vaø toång quaùt
hôn laø vieäc chính quyeàn thieáu naêng löïc aùp ñaët haïn heïp ngaân saùch
cöùng raén cho caùc doanh nghieäp, mang 2 yù nghóa chính veà kinh teá vó
moâ sau:
• Laøm giaûm ñoäng cô khuyeán khích caùc doanh nghieäp taùi cô caáu.
Thay vì phaûi coá gaéng taïo ra lôïi nhuaän, caùc giaùm ñoác cuûa nhieàu
doanh nghieäp laïi taäp trung vaøo vieäc kieám ñöôïc caùc khoaûn chuyeån
giao, ngaàm aån hoaëc coâng khai, töø phía nhaø nöôùc. Haàu heát caùc
doanh nghieäp vaãn ñang saûn xuaát nhöõng haøng hoùa vôù vaån vôùi tö
lieäu saûn xuaát laïc haäu, vaø saûn löôïng cuûa hoï vaãn ñang giaûm suùt.
• Vieäc thieáu nguoàn thu ñaõ daãn ñeán thaâm huït ngaân saùch lôùn. Ñieàu
naøy ñöôïc theå hieän ôû haøng thöù 3 cuûa Baûng 24-2. Thaâm huït ngaân
saùch, voán leân ñeán 21,6% cuûa GDP vaøo 1992, ñaõ giaûm xuoáng coøn
5,7% cuûa GDP vaøo naêm 1995, nhöng sau ñoù ñaõ taêng trôû laïi.
Nhôù laïi laø thaâm huït Naêm 1998, thaâm huït ôû möùc 9% cuûa GDP.
ngaân saùch coù theå
ñöôïc taøi trôï caû baèng Chuùng ta ñaõ thaáy ôû chöông 23 thaâm huït ngaân saùch lôùn coù theå
traùi phieáu laãn baèng
caùch taïo ra theâm
daãn ñeán laïm phaùt cao ra sao. Nöôùc Nga cho chuùng ta ví duï gaàn ñaây
tieàn. Chæ trong nhaát minh hoïa nhaän ñònh naøy. Tröôùc tieân haõy löu yù (töø haøng cuoái
chöøng möïc ñöôïc cuûa baûng) raèng laïm phaùt, voán ôû möùc hôn 2.500% moät naêm vaøo naêm

Chapter 24
taøi trôï baèng caùch

taïo ra theâm tieàn thì
1992, ñaõ giaûm xuoáng tyû leä raát thaáp laø 11% vaøo naêm 1997. Baèng
noù môùi daãn ñeán söï caùch naøo nöôùc Nga coù theå giaûm ñöôïc laïm phaùt moät caùch gaây aán
gia taêng cao löôïng töôïng nhö vaäy, trong ñieàu kieän thaâm huït vaãn raát lôùn? Caâu traû lôøi laø
tieàn vaø laïm phaùt
baét ñaàu töø naêm 1994, chính phuû Nga ñaõ quyeát ñònh taøi trôï thaâm huït
cao.
baèng caùch phaùt haønh traùi phieáu thay vì in tieàn. Vôùi ruûi ro hieån nhieân
seõ khoâng theå thanh toaùn ñöôïc caùc traùi phieáu naøy, chính phuû Nga chæ
baùn ñöôïc nhöõng traùi phieáu naøy baèng caùch traû laõi suaát cöïc kyø cao,
laøm taêng theâm thaâm huït ngaân saùch.
Xem phaàn 21-2 veà Vaøo thaùng 8-1998, caùc chuû nôï nöôùc ngoaøi thaáy roõ raèng sôùm hay
khuûng hoaûng tyû giaù
hoái ñoaùi. Caùc nhaø
muoän roài chính phuû Nga cuõng seõ khoâng theå thanh toaùn nôï. Ñeå duy
ñaàu tö chæ naém caùc trì tyû giaù hoái ñoaùi, chính phuû Nga leõ ra ñaõ phaûi taêng laõi suaát leân ñeán
traùi phieáu baèng noäi möùc hoï khoâng theå kham noåi. Thay vì theá, hoï ñaõ quyeát ñònh thaû noåi
teä neáu hoï kyø voïng
ñoàng ruble vaø ngöng thanh toaùn traùi phieáu. Trong voøng vaøi ngaøy,
traùi phieáu baèng noäi
teä vaø traùi phieáu ñoàng ruble ñaõ giaûm giaù töø 6 ruble aên 1 ñoâ la xuoáng 9 ruble aên 1 ñoâ
baèng ngoaïi teä mang la, moät söï giaûm giaù 50%. Tieáp theo laø moät cuoäc khuûng hoaûng chính
laïi suaát sinh lôïi nhö trò daøi, vaø cuoái cuøng laø vieäc boå nhieäm moät thuû töôùng môùi. Tuy
nhau. Neáu hoï nghó
raèng chính phuû sôû nhieân, vieäc boå nhieäm naøy ñaõ khoâng giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà. Töø ñaàu
taïi seõ khoâng thanh naêm 1999, haàu heát caùc nhaø kinh teá tin raèng thaâm huït ngaân saùch vaãn
toaùn laõi suaát cam ôû möùc cao trong moät thôøi gian, vaø chính phuû Nga seõ taøi trôï moät phaàn
keát traû cho traùi
phieáu thì hoï seõ
thaâm huït baèng caùch taïo ra theâm tieàn. Haàu heát döï baùo cho thaáy moät
muoán baùn traùi phieáu giai ñoaïn coù laïm phaùt cao hôn, cho ñeán khi laïm phaùt kích hoaït moät
vaø töø boû ñoàng noäi keá hoaïch oån ñònh hoùa thaønh coâng.
teä, nhö vaäy chaâm
ngoøi cho moät cuoäc
khuûng hoaûng tyû giaù Khi naøo nöôùc Nga seõ ñaûo ngöôïc ñöôïc tình hình? Roõ raøng laø giaûi
hoái ñoaùi phaùp cho cuoäc khuûng hoaûng hieän nay ñoøi hoûi taêng caùc nguoàn thu cuûa
chính phuû vaø caân baèng ngaân saùch. Tuy nhieân thaûo luaän cuûa chuùng
ta ñaõ laøm roõ raèng taêng nguoàn thu khoâng ñôn giaûn chæ laø vaán ñeà taêng
caùc thueá suaát. Neáu caùc doanh nghieäp ñaõ khoâng traû thueá hoï coøn nôï
thì taêng thueá suaát chaúng coù taùc duïng gì. Chính phuû phaûi tìm caùch
laøm cho caùc doanh nghieäp ñoùng thueá. Noùi moät caùch toång quaùt hôn,
chính phuû phaûi tìm nhöõng caùch ñeå laøm cho caùc doanh nghieäp nhaø
nöôùc hoaït ñoäng vaø soáng coøn trong phaïm vi haïn heïp ngaân saùch cuûa
hoï, ñeå caûi thieän caùc quyeàn sôû höõu taøi saûn, ñeå haïn cheá tham nhuõng
cuûa caùc quan chöùc chính phuû, vaø ñeå thi haønh phaùp luaät. Ñaây laø moät
nhieäm vuï quaù naëng neà ñoái vôùi baát cöù chính phuû naøo, vaø ñaây laø lyù do

Chapter 24
taïi sao haàu heát caùc nhaø quan saùt khoâng mong ñôïi söï taêng tröôûng
nhanh ôû Nga trong thôøi gian gaàn.2
24-2/ Cuoäc khuûng hoaûng chaâu AÙ
Ñoái vôùi caùc nhaø kinh teá nghieân cöùu veà taêng tröôûng, phaàn lôùn troïng
taâm trong moät phaàn tö cuoái theá kyû 20 laø veà Thaàn kyø chaâu AÙ – ñoù laø
Xem “Bí maät cuûa söï taêng tröôûng raát cao vaø beàn vöõng maø nhieàu nöôùc chaâu AÙ ñaõ ñaït
taêng tröôûng” ôû phaàn
12-4.
ñöôïc. Tuy nhieân, vaøo naêm 1997, ôû nhieàu nöôùc trong soá caùc nöôùc naøy,
thaàn kyø chaâu AÙ ñaõ nhöôøng ñöôøng cho cuoäc khuûng hoaûng chaâu AÙ,
moät söï thay ñoåi ñoät ngoät töø taêng tröôûng cao xuoáng suy thoaùi saâu saéc.
Baûng 24-3 bieåu hieän caâu chuyeän toùm taét veà boán nöôùc bò aûnh höôûng
maïnh nhaát bôûi cuoäc khuûng hoaûng, ñoù laø Indonesia, Malaysia, Haøn
Quoác vaø Thaùi Lan. Tyû leä taêng tröôûng, voán ñaït trung bình khoaûng
7% moät naêm ôû caû 4 nöôùc töø 1970 ñeán 1996, ñaõ trôû neân aâm nheï ôû
Thaùi Lan vaøo 1997, vaø aâm naëng ôû caû 4 nöôùc vaøo 1998. Haàu heát caùc
döï baùo ñeàu cho raèng caùc nöôùc naøy seõ ñaït laïi ñöôïc taêng tröôûng
döông vaøo 1999 hay 2000. Tuy nhieân khoâng ai tieân ñoaùn lieäu nhöõng
nöôùc naøy coù ñaït laïi ñöôïc hay khoâng vaø khi naøo môùi coù theå ñaït laïi
ñöôïc tyû leä taêng tröôûng cao cuûa quaù khöù.
Taêng tröôûng saûn löôïng ôû caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ,

BAÛNG 24–3 1970-1998
1970-1996 1997 1998
Indonesia 6,8 4,7 –15,5
Malaysia 7,4 7,8 –4,7
Haøn Quoác 8,4 5,5 –6,5
Thaùi Lan 7,5 –0,4 –7,0
Tyû leä taêng tröôûng: tyû leä taêng tröôûng GDP haøng naêm (phaàn traêm)
2
ÑAØO SAÂU HÔN. Taïi sao caùc chính phuû haønh ñoäng moät caùch khaùc nhau nhö vaäy ôû Trung AÂu, vaø ôû Nga hay
Ukraine? Ñaây laø moät caâu hoûi khoù. Sau ñaây laø moät soá caâu traû lôøi coù tính thaêm doø. (1) Trong khi caùc nhaø caûi
caùch ñöôïc baàu moät caùch daân chuû ôû Trung AÂu thì ôû Nga caûi caùch phaàn lôùn ñöôïc aùp ñaët töø treân xuoáng, vaø ñöôïc
moät nhoùm nhoû caùc nhaø caûi caùch thuùc ñaåy. (2) Nöôùc Nga, ngöôïc vôùi Trung AÂu, chöa bao giôø coù kinh teá thò
tröôøng, vaø ôû döôùi neàn kinh teá keá hoaïch hoùa taäp trung hôn 70 naêm. (3) Töø luùc baét ñaàu, caùc giaùm ñoác doanh
nghieäp ôû Nga coù nhieàu quyeàn löïc hôn caùc giaùm ñoác ôû Trung AÂu. (4) ÔÛ Nga ñaõ xaûy ra caùc sai laàm veà chính saùch
trong quaù trình thöïc hieän

Chapter 24
Ñieàu gì ñaõ chaâm ngoøi cho cuoäc khuûng hoaûng chaâu AÙ? Nguyeân nhaân
tröïc tieáp laø cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi. Nöôùc ñaàu tieân bò taán
coâng laø Thaùi Lan vaøo thaùng 7-1997. Chính phuû Thaùi ñaõ laøm ñieàu
maø haàu heát caùc chính phuû seõ laøm trong tröôøng hôïp naøy: ñaàu tieân hoï
Nhôù laïi thaûo luaän veà taêng laõi suaát, vaø cam keát baûo veä möùc ngang baèng cuûa ñoàng tieàn
khuûng hoaûng tyû giaù
hoái ñoaùi trong phaàn
baèng moïi giaù. Sau ñoù hoï keát luaän raèng chi phí quaù cao vaø ñaàu
21-2. haøng, ñeå cho ñoàng baht (ñoàng tieàn Thaùi) giaûm giaù nhieàu. Trong
voøng moät vaøi thaùng, kòch baûn gioáng nhö vaäy laäp laïi ôû Haøn Quoác,
Indonesia, Malaysia. Hình 24-6 cho thaáy haønh vi cuûa tyû giaù hoái
ñoaùi so vôùi ñoâ la Myõ ôû 4 nöôùc töø thaùng 1-1997 ñeán thaùng 12-1998.
(Tyû giaù hoái ñoaùi ñöôïc bieåu dieãn treân ñoà thò nhìn töø goùc ñoä cuûa Myõ –
nghóa laø, ñoàng tieàn chaâu AÙ tính theo ñoâ la Myõ. Moät söï giaûm giaù cuûa
moät ñoàng tieàn chaâu AÙ töông öùng vôùi moät söï giaûm suùt cuûa tyû giaù hoái
ñoaùi treân ñoà thò naøy). Vaøo thaùng 7-1998, ñoàng baht Thaùi, won Haøn
Quoác, vaø ringgit Malaysia xuoáng coøn 60% möùc thaùng 1-1997, vaø
ñoàng rupiah Indonesia xuoáng coøn 15%. Keå töø ñoù, tyû giaù hoái ñoaùi ñaõ
hoài phuïc moät ít.
HÌNH 24-6
Söï tieán trieån cuûa tyû
Giaù trò cuûa ñoàng tieàn tính theo ñoâla Myõ,
giaù hoái ñoaùi:

Indonesia,Malaysia,
Thaùi Lan vaø Haøn
thaùng 1 naêm 1997=1,00
Quoác, thaùng 1-1997

ñeán thaùng 12-1998
Vaøo naêm 1997 vaø

ñaàu naêm 1998, taát caû
4 ñoàng tieàn naøy ñaõ
bò giaûm giaù maïnh.
Keå töø ñoù, tyû giaù hoái
ñoaùi ñaõ phuïc hoài
moät ít.
Nhöõng söï kieän naøy neâu leân 2 loaït caâu hoûi:
• Taïi sao ñaõ xaûy ra cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi? Taïi sao
xaûy ra vaøo luùc ñoù? Taïi sao khuûng hoaûng laïi xaûy ra ôû nhöõng
nöôùc cho ñeán luùc ñoù vaãn ñöôïc caùc nöôùc thu nhaäp thaáp vaø trung
bình coi laø moâ hình ñeå noi theo?
Chapter 24
Moät trong nhöõng keát

luaän chính cuûa
chöông 19 laø söï
• Taïi sao cuoäc khuûng hoaûng naøy ñaõ gaây aûnh höôûng nghieâm troïng
giaûm giaù thöïc daãn ñeán saûn löôïng? Ngöôøi ta coù leõ ñaõ phoûng ñoaùn raèng söï giaûm giaù
ñeán (neáu thoûa ñieàu maïnh ñoàng tieàn nhö theá coù theå daãn ñeán söï buøng noå xuaát khaåu
kieän Marshall
vaø söï buøng noå saûn löôïng. Vaäy thì taïi sao ñaõ xaûy ra moät cuoäc
Lerner) söï caûi thieän
caùn caân thöông maïi suy thoaùi naëng neà?
vaø söï gia taêng saûn
löôïng.
Taïi sao xaûy ra khuûng hoaûng?
Ngöôøi ta ñaõ khoâng tieân ñoaùn ñöôïc cuoäc khuûng hoaûng chaâu AÙ. Baây
giôø bình taâm nhìn laïi vaán ñeà, thì cuoäc khuûng hoaûng naøy coù theå tieân
ñoaùn ñöôïc khoâng? Ngay caû sau khi söï vieäc ñaõ xaûy ra, vaø maëc duø ñaõ
coù raát nhieàu cuoäc nghieân cöùu, moïi ngöôøi haàu nhö chaúng ñoàng yù
ñöôïc vôùi nhau veà caâu traû lôøi. Moät soá nhaø kinh teá cho raèng cuoäc
khuûng hoaûng naøy coù theå tieân ñoaùn ñöôïc, vaø nhöõng neàn kinh teá chaâu
AÙ naøy vaøo thôøi kyø ñoù ñang gaùnh chòu nhieàu vaán ñeà nghieâm troïng
maø khoâng sôùm thì muoän cuõng seõ daãn ñeán moät cuoäc khuûng hoaûng.
Noùi caùch khaùc, hoï chæ ra nhöõng yeáu toá neàn taûng (fundamentals) laø
nguoàn goác saâu xa cuûa cuoäc khuûng hoaûng. Thay vaøo ñoù, nhöõng
ngöôøi khaùc cho raèng cuoäc khuûng hoaûng naøy haàu nhö laø moät tröôøng
hôïp caùc kyø voïng töï thaân thöïc hieän (self-fulfilling expectations): neáu
nhö caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ khoâng hoaûng loaïn thì ñaùng leõ ñaõ
khoâng xaûy ra cuoäc khuûng hoaûng, vaø luùc ñaàu chaúng coù lyù do gì ñeå
hoaûng loaïn. Chuùng ta haõy xem xeùt 2 quan ñieåm.
Xem laïi thaûo luaän
cuûa chuùng ta veà caùc
cuoäc khuûng hoaûng tyû
Laäp luaän bieän minh cho quan ñieåm yeáu toá neàn taûng. Trong nhieàu
giaù hoái ñoaùi töï thaân naêm tröôùc cuoäc khuûng hoaûng, 4 nöôùc naøy ñaõ bò thaâm huït nhieàu veà
thöïc hieän theo kyø caû thöông maïi laãn taøi khoaûn vaõng lai. Caùc soá lieäu cuûa naêm 1996
voïng ôû phaàn 21-2.
ñöôïc theå hieän ôû Baûng 24-4. Vaøo naêm 1996, 3 trong 4 nöôùc naøy ñaõ
bò thaâm huït thöông maïi nhieàu. Vaø caû 4 bò thaâm huït taøi khoaûn vaõng
lai, ñi töø 3,3% GDP ôû Indonesia ñeán 8,5% GDP ôû Thaùi Lan.
Töø chöông 18: thaâm
huït taøi khoaûn vaõng
lai baèng thaâm huït Thaâm huït nhieàu veà thöông maïi hay taøi khoaûn vaõng lai thöôøng laø daáu
thöông maïi coäng caùc hieäu nguy hieåm, cho thaáy caàn phaûi ñieàu chænh kinh teá vó moâ, vaø coù
khoaûn thanh toaùn theå bao goàm söï giaûm giaù noäi teä. Tuy nhieân, cho ñeán tröôùc cuoäc
thu nhaäp roøng cho
caùc nöôùc khaùc treân
khuûng hoaûng thì ngöôøi ta vaãn xem thaâm huït thöông maïi khoâng phaûi
theá giôùi. Vieäc thaâm laø moät vaán ñeà khoù khaên maø laø daáu hieäu cuûa söùc maïnh. Ñeå hieåu
huït taøi khoaûn vaõng lyù do taïi sao, chuùng ta phaûi trôû laïi ñoàng nhaát thöùc thieát laäp quan heä

Chapter 24
lai vöôït quaù thaâm giöõa caùn caân thöông maïi vôùi ñaàu tö, tieát kieäm, vaø thaëng dö ngaân
huït thöông maïi ôû caû
4 nöôùc vaøo naêm
saùch maø chuùng ta ñaõ thaáy ôû chöông 19
1996 coù nghóa laø
moãi nöôùc ñang traû NX = S + (T - G) – I
tieàn laõi roøng cho caùc
nöôùc khaùc treân theá Caùn caân thöông maïi (NX) baèng toång tieát kieäm – ñoù laø tieát kieäm tö
giôùi. Moãi nöôùc laø nhaân (S) coäng tieát kieäm nhaø nöôùc (T – G) – tröø ñi ñaàu tö (I). Do ñoù,
moät con nôï roøng, ñaõ
vay nôï trong quaù
moät söï thaâm huït thöông maïi (giaù trò aâm cuûa NX) coù theå do 3 nguyeân
khöù ñeå taøi trôï thaâm nhaân neàn taûng gaây ra:
huït taøi khoaûn vaõng
lai.
• Tieát kieäm tö nhaân thaáp (giaù trò S thaáp)
• Chính phuû chi tieâu tieàn tieát kieäm – hay noùi moät caùch töông
ñöông laø thaâm huït ngaân saùch – (giaù trò aâm cuûa T – G)
• Ñaàu tö cao (giaù trò cao cuûa I)
Lieäu ngöôøi ta coù neân lo laéng veà thaâm huït thöông maïi lôùn hay khoâng
phuï thuoäc vaøo vieäc thaâm huït naøy xuaát phaùt töø ñaâu. Neáu ngöôøi tieâu
duøng vaø chính phuû tieáp tuïc tieâu xaøi quaù möùc (tieâu duøng cao so vôùi
thu nhaäp, vaø do ñoù S thaáp, hay T – G coù giaù trò aâm) thì ñuùng laø coù lyù
do ñaùng ñeå lo laéng: laøm sao hoaøn traû trong töông lai? Nhöng neáu
thaâm huït thöông maïi phaûn aùnh möùc ñaàu tö cao thì coù theå chaúng coù
Ñaây laø moät söï töông lyù do gì phaûi lo laéng: ñaàu tö cao coù nghóa laø saûn löôïng cao trong
ñoàng: Coù leõ baïn seõ töông lai vaø do ñoù coù khaû naêng hoaøn traû trong töông lai.
saün saøng cho moät
doanh nghieäp vay
neáu tieàn naøy ñöôïc
Baûng 24-4 cho thaáy tröôøng hôïp cuoái cuøng naøy roõ raøng laø phuø hôïp
duøng ñeå mua maùy vôùi caû 4 nöôùc. Vaøo naêm 1996, tyû leä ñaàu tö treân GDP naèm trong
moùc. Coù leõ baïn seõ khoaûng töø 30,8% ôû Indonesia ñeán 41,7% ôû Thaùi Lan. (Ñeå so saùnh,
mieãn cöôõng hôn neáu
tyû leä ñaàu tö treân GDP ôû Myõ naêm 1996 laø 15%). ÔÛ caû 4 nöôùc, chính
tieàn naøy ñöôïc duøng
ñeå xaây vaên phoøng phuû cuõng ñang coù thaëng dö ngaân saùch. Ñieàu naøy coù nghóa laø
môùi cho chuû doanh nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa thaâm huït thöông maïi laø ñaàu tö cao chöù
nghieäp.
khoâng phaûi tieát kieäm thaáp.
Nhöõng ngöôøi cho raèng cuoäc khuûng hoaûng naøy xuaát phaùt töø moät vaán
ñeà khoù khaên veà caùc yeáu toá neàn taûng khoâng hoaøi nghi nhöõng döõ kieän
naøy. Tuy nhieân hoï cho raèng tyû leä ñaàu tö cao naøy thöïc ra khoâng phaûi
laø nhöõng tin toát laønh nhö haàu heát caùc nhaø quan saùt ñaõ nghó vaøo thôøi
ñieåm ñoù. Ñeå hieåu laäp luaän cuûa hoï, chuùng ta phaûi phaûi trôû laïi vieäc
phaân tích veà daøi haïn maø chuùng ta ñaõ trieån khai ôû phaàn coát loõi.
Chapter 24
BAÛNG 24–4 Caùn caân Thöông maïi, Caùn caân taøi khoaûn vaõng lai, Tyû leä
ñaàu tö, vaø Caùn caân ngaân saùch: Indonesia, Haøn Quoác,
Malaysia, vaø Thaùi Lan, 1996 (phaàn traêm GDP)
Indonesia Haøn Quoác Malaysia Thaùi Lan

Caùn caân thöông maïi -1,1 -4,4 0,5 -6,6
Caùn caân taøi khoaûn vaõng lai -3,3 -4,8 -3,7 -8,5
Tyû leä ñaàu tö 30,8 38,4 41,5 41,7
Caùn caân ngaân saùch 1,2 0,4 0,7 0,9
Nguoàn: Giancarlo Corsetti, Paolo Pesenti vaø Nouriel Roubini, “Nguyeân nhaân naøo Gaây ra
Khuûng hoaûng Tieàn teä vaø Taøi chính chaâu AÙ?”, thaùng 9-1998, Ñaïi hoïc New York.
ÔÛ chöông 12, chuùng ta thaáy ñieàu quyeát ñònh tyû leä taêng tröôûng cuûa
Xem phaàn 12-1 veà
moät nöôùc trong daøi haïn chính laø toác ñoä tieán boä coâng ngheä cuûa nöôùc
söï taêng tröôûng vaø ñoù. Tuy nhieân chuùng ta cuõng thaáy raèng moät nöôùc coù theå taêng tröôûng
tieán boä coâng ngheä. nhanh hôn trong moät thôøi gian neáu nöôùc ñoù saün loøng ñaàu tö moät tyû leä
ngaøy caøng lôùn cuûa saûn löôïng. Caûm nhaän baèng tröïc giaùc deã daøng
nhaát trong tröôøng hôïp tieán boä coâng ngheä baèng 0. Moät nöôùc maø
khoâng coù tieán boä coâng ngheä thì khoâng theå duy trì taêng tröôûng döông
maõi maõi. Nhöng nöôùc ñoù coù theå duy trì taêng tröôûng trong moät thôøi
gian baèng caùch taêng voán do moãi coâng nhaân söû duïng. Vì vieäc taêng
voán treân moãi coâng nhaân ñoøi hoûi ñaàu tö moät phaàn ngaøy caøng lôùn cuûa
saûn löôïng neân taêng tröôûng cuoái cuøng phaûi chaám döùt.
Moät soá nhaø kinh teá tin raèng ñaây laø nhöõng gì aån sau tyû leä taêng tröôûng
cao cuûa chaâu AÙ trong 25 naêm gaàn ñaây. Hoï cho raèng “thaàn kyø chaâu
AÙ” phaàn lôùn phaûn aùnh tyû leä ñaàu tö raát cao, vaø raèng tyû leä taêng tröôûng
cao ñaõ ñeán luùc phaûi keát thuùc. Hoï cuõng laäp luaän raèng maëc duø caùc cuoäc
ñaàu tö ñang trôû neân ngaøy caøng ñaùng ngôø nhöng caùc nhaø ñaàu tö nöôùc
ngoaøi vaãn saün loøng ñaàu tö bôûi vì hoï caûm thaáy caùc chính phuû seõ cöùu hoï
neáu ñaàu tö trôû neân xaáu ñi. Theo laäp luaän naøy thì vaøo naêm 1997 caùc
nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi saùng maét ra, hoï nhaän ra vaán ñeà cuûa caùc nöôùc
chaâu AÙ, nhaän ra raèng caùc chính phuû coù leõ seõ khoâng cöùu hoï, vaø quyeát
ñònh ruùt ra. Caùc yeáu toá neàn taûng ñaõ gaây ra cuoäc khuûng hoaûng.

Chapter 24
Ñaây laø thí duï veà

nhaän thöùc coù theå Laäp luaän bieän minh cho quan ñieåm kyø voïng töï thaân thöïc hieän.
thay ñoåi nhö theá Nhieàu nhaø kinh teá khoâng tin laø laäp luaän chuùng ta vöøa neâu coù theå giaûi
naøo. Tröôùc cuoäc thích hoaøn toaøn nhöõng gì ñaõ xaûy ra. Hoï chæ ra raèng khi taùch nguoàn
khuûng hoaûng,
nhöõng moái quan heä cuûa taêng tröôûng thaønh hai nhaân toá: tích luõy voán vaø tieán boä coâng
chaët cheõ giöõa caùc ngheä, thì hoï thaáy nhieàu nöôùc chaâu AÙ lieân tuïc ñaït tieán boä coâng ngheä
ngaân haøng vaø caùc cao. Moät caùch toång quaùt hôn, hoï chæ ra raèng taát caû caùc nöôùc, bao
doanh nghieäp ôû
chaâu AÙ thöôøng ñöôïc
goàm caû nhöõng nöôùc raát thaønh coâng, cuõng phaïm nhieàu sai laàm vaø coù
coi laø moät trong nhieàu vaán ñeà, vaø raèng vieäc tìm ra thuû phaïm sau moãi cuoäc khuûng
nhöõng yeáu toá laøm hoaûng laø quaù deã daøng.
neàn taûng cho taêng
tröôûng cao. Laäp
luaän neâu leân raèng Thay vaøo ñoù, hoï cho raèng cuoäc khuûng hoaûng naøy laø moät tröôøng hôïp
moái quan heä chaët kyø voïng töï thaân thöïc hieän. Hoï ñeà caäp ñeán hai neùt noåi baät cuûa vieäc
cheõ naøy vaø söï trao cho vay cuûa nöôùc ngoaøi ôû chaâu AÙ, voán laøm taêng khaû naêng xaûy ra
ñoåi thoâng tin keøm
theo ñaõ cho pheùp moät cuoäc khuûng hoaûng töï thaân thöïc hieän nhö theá. Thöù nhaát, vieäc
caùc doanh nghieäp vay cuûa nöôùc ngoaøi phaàn lôùn laø cho vay ngaén haïn. Thöù hai, chuû yeáu
nhaän ñöôïc soá tieàn laø nöôùc ngoaøi cho caùc ngaân haøng vay chöù khoâng phaûi cho doanh
maø hoï caàn. Keå töø
khi cuoäc khuûng
nghieäp hay chính phuû tröïc tieáp vay.
hoaûng xaûy ra, chính
caùc moái quan heä Baûng 24-5 bieåu hieän nhöõng söï kieän cô baûn tröôùc khi chuùng ta trình
naøy ñaõ bò keát toäi laø
baøy logic cuûa laäp luaän naøy. Naêm 1996, 78% nôï vay töø caùc nöôùc
“Chuû nghóa tö baûn
döïa treân quan heä khaùc cuûa Haøn Quoác laø nôï do caùc ngaân haøng Haøn Quoác vay caùc nhaø
quen bieát” – caùc ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Vaø 50% nôï vay töø caùc nöôùc khaùc laø nôï ngaén haïn,
moái quan heä quaù nôï maø ngöôøi vay coù theå phaûi traû sau khi ñöôïc thoâng baùo moät thôøi
thaân maät giöõa ngöôøi
cho vay vaø ngöôøi gian ngaén. Caùc soá lieäu töông öùng cuûa ba nöôùc coøn laïi cuõng cao.
vay ñaõ daãn ñeán caùc
khoaûn vay khoù ñoøi YÙ nghóa cuûa hai ñaëc ñieåm naøy cuûa nôï vay töø nöôùc ngoaøi – nôï do
vaø haønh vi sai traùi.
ngaân haøng vay, vaø nôï ngaén haïn – laø khi chuû nôï nöôùc ngoaøi hoaûng
loaïn, keát quaû khoâng phaûi laø moät maø laø hai cuoäc ruùt tieàn oà aït dieãn ra,
moät cuoäc xaûy ra ñoái vôùi ngaân haøng, moät cuoäc ñoái vôùi tieàn teä.
Haõy nhôù laïi moâ taû söï ruùt tieàn oà aït khoûi ngaân haøng ôû chöông 4. Caùc
Xem Hoäp Tieâu
ngaân haøng vay ngaén haïn (taøi saûn nôï cuûa caùc ngaân haøng naøy thöôøng
ñieåm “Nhöõng cuoäc
ruùt tieàn oà aït khoûi laø tieàn göûi khoâng kyø haïn), vaø söû duïng tieàn naøy ñeå cho caùc doanh
ngaân haøng” ôû nghieäp vay. Ngay caû trong tröôøng hôïp caùc khoaûn vay laø toát vaø cuoái
chöông 4 cuøng seõ ñöôïc hoaøn traû, neáu taát caû nhöõng ngöôøi göûi tieàn ñeàu muoán
ruùt tieàn ra ngay thì ngaân haøng cuõng khoâng theå ñaùp öùng. Caùc doanh

Chapter 24
nghieäp khoâng theå hoaøn traû caùc khoaûn vay ngay laäp töùc. Do ñoù, neáu
moät soá ngöôøi göûi tieàn muoán ruùt tieàn, hoaøn toaøn hôïp lyù khi nhöõng
ngöôøi göûi tieàn khaùc lo laéng vaø coá gaéng ruùt tieàn ra theo, daãn ñeán söï
ruùt tieàn oà aït khoûi ngaân haøng.
BAÛNG 24–5 Nôï nöôùc ngoaøi vaø thaønh phaàn cuûa nôï:
Indonesia, Haøn Quoác, Malaysia, Thaùi Lan, 1996)
Indonesia Haøn Malaysia Thaùi

Quoác Lan
Nôï nöôùc ngoaøi (% GDP) 56 28 40 50
Nôï do ngaân haøng vay (% toång soá nôï) 40 78 73 85
Nôï ngaén haïn (% toång soá nôï) 25 50 27 41
Nôï ngaén haïn (% döï tröõ) 176 203 41 99
Nguoàn: Giancarlo Corsetti, Paolo Pesenti vaø Nouriel Roubini, “Nguyeân nhaân naøo Gaây ra
Khuûng hoaûng Tieàn teä vaø Taøi chính chaâu AÙ?”, thaùng 9-1998, Ñaïi hoïc New York.
Baây giôø chuùng ta haõy trôû laïi cuoäc khuûng hoaûng chaâu AÙ. Giaû söû raèng
ngay caû khi toaøn boä caùc chuû nôï ngaén haïn nöôùc ngoaøi quyeát ñònh ruùt
tieàn göûi khoûi caùc ngaân haøng chaâu AÙ vaø baèng ñoâ la, caùc ngaân haøng
vaãn ñoøi ñöôïc tieàn töø caùc doanh nghieäp, vaø ngaân haøng trung öông vaãn
coù ñuû döï tröõ ngoaïi teä ñeå baùn ñoâ la, laáy noäi teä, cho nhöõng ngöôøi cho
vay nöôùc ngoaøi muoán ruùt tieàn ra. Nhö theá thì ñaõ khoâng xaûy ra taâm
traïng daãn ñeán vieäc ruùt tieàn oà aït. Caùc chuû nôï nöôùc ngoaøi muoán ruùt
tieàn leõ ra ñaõ coù theå ruùt ñöôïc tieàn töø caùc ngaân haøng vaø baùn noäi teä laáy
ñoâ la. Caùc chuû nôï khaùc leõ ra ñaõ ôû laïi.
Tuy nhieân, do nguyeân nhaân chuùng ta ñaõ baøn ñeán tröôùc ñaây, caùc ngaân
haøng khoâng theå hoaøn traû cho taát caû caùc chuû nôï ngaén haïn nöôùc ngoaøi
ngay laäp töùc. Vaø ngaân haøng trung öông ñaõ khoâng ñuû döï tröõ ñeå baùn
ñoâ la, laáy noäi teä, cho taát caû caùc chuû nôï ngaén haïn nöôùc ngoaøi. Raát ít
chính phuû coù löôïng döï tröõ lôùn nhö vaäy. Nhö doøng cuoái cuøng cuûa
Baûng 24-5 cho thaáy caû ôû Indonesia laãn Haøn Quoác, nôï ngaén haïn baèng
xaáp xæ hai laàn döï tröõ.
Nhö vaäy laø ñaõ taïo ñieàu kieän kích hoaït caùc cuoäc ruùt tieàn oà aït ra khoûi
caùc ngaân haøng trong nöôùc laãn thoaùt khoûi noäi teâ. Vaø ñaây chính xaùc laø
ñieàu ñaõ dieãn ra. Caùc chuû nôï nöôùc ngoaøi ñaõ coá gaéng ruùt tieàn cuûa hoï

Chapter 24
ra khoûi caùc ngaân haøng, daãn ñeán moät söï ruùt tieàn oà aït khoûi ngaân haøng,
Ngöôïc vôùi moät söï
ruùt tieàn oà aït khoûi
vaø moät cuoäc khuûng hoaûng heä thoáng ngaân haøng. Vaø khi hoï coá gaéng
ngaân haøng thoâng thoaùt khoûi noäi teä, hoï cuõng ñaõ chaâm ngoøi cho moät cuoäc khuûng hoaûng tyû
thöôøng, taøi saûn nôï giaù hoái ñoaùi. Sau moät thôøi gian, chính quyeàn khoâng coøn choïn löïa naøo
cuûa caùc ngaân haøng
khaùc ngoaøi vieäc töø boû baûo veä möùc ngang baèng, vaø ñeå cho ñoàng tieàn
chaâu AÙ ñoái vôùi
ngöôøi nuôùc ngoaøi giaûm giaù, thöôøng laø, nhö chuùng ta ñaõ thaáy ôû treân, giaûm giaù raát nhieàu.
khoâng phaûi laø caùc Ñieàu naøy laøm moïi vieäc teä hôn cho caùc ngaân haøng. Vì tröôùc ñoù hoï ñaõ
khoaûn tieàn göûi vay baèng ñoâ la, moät söï giaûm giaù noäi teä coù yù nghóa laø taêng theâm taøi saûn
khoâng kyø haïn maø laø
caùc khoaûn vay ngaén nôï tính baèng ñoàng noäi teä, laøm cho cuoäc khuûng hoaûng ngaân haøng toài teä
haïn. Khi nhöõng hôn, daãn ñeán vieäc nhieàu chuû nôï nöôùc ngoaøi hôn muoán ruùt tieàn ra, daãn
khoaûn vay ngaén haïn ñeán giaûm giaù noäi teä nhieàu hôn, vaø tieáp tuïc nhö theá.
naøy ñaùo haïn, caùc
nhaø ñaàu tö nöôùc
ngoaøi thay vì gia
Baèng caùch taïo ra cuoäc khuûng hoaûng ngaân haøng cuõng nhö cuoäc khuûng
haïn thì ñaõ yeâu caàu hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi, quyeát ñònh ruùt ra cuûa caùc chuû nôï nöôùc ngoaøi
thanh toaùn caû goác coøn mang tính taøn phaù hôn nhieàu so vôùi tröôøng hôïp ñaùng leõ ñaõ xaûy
laãn laõi. Caùc ngaân
ra neáu nhö khoâng coù cuoäc khuûng hoaûng ngaân haøng. Haäu quaû laø moät
haøng khoâng coù khaû
naêng ñaùp öùng, laøm cuoäc khuûng hoaûng kinh teá , cuoäc khuûng hoaûng maø, sau khi söï kieän
cho caùc nhaø ñaàu tö xaûy ra, chöùng nghieäm phaàn lôùn nhöõng noãi lo sôï cuûa caùc chuû nôï nöôùc
khaùc cuõng ñaët daáu ngoaøi vaøo luùc ñaàu.
hoûi lieäu chính hoï coù
ñöôïc thanh toaùn
khoâng, vaø do ñoù Caùch giaûi thích naøo veà cuoäc khuûng hoaûng naøy laø ñuùng? Nhö thöôøng
daãn ñeán vieäc hoï leä, caâu traû lôøi ñuùng coù leõ laø caû hai. Ngaøy caøng naûy sinh nhöõng vaán
khoâng gia haïn ñeà ôû vaøi nöôùc, do ñoù caùc chuû nôï nöôùc ngoaøi ñaõ ñuùng khi baét ñaàu lo
khoaûn cho vay, vaø
cöù tieáp tuïc nhö theá.
laéng. Tuy nhieân, haàu nhö chaúng coù ai nghi ngôø ñieàu naøy: moät khi
moät soá ngöôøi trong soá hoï quyeát ñònh ruùt tieàn ra thì keát quaû laø caû vieäc
ruùt tieàn oà aït khoûi ngaân haøng laãn khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi xaûy ra,
daãn ñeán aûnh höôûng teä haïi hôn nhieàu so vôùi aûnh höôûng do moät mình
yeáu toá neàn taûng gaây neân.
Taïi sao cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi naøy ñaõ daãn ñeán
moät cuoäc suy thoaùi?
Taïi sao cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi naøy ñaõ gaây ra moät cuoäc
suy thoaùi saûn löôïng naëng neà ñeán vaäy ôû caû 4 nöôùc naêm 1998? Suy
cho cuøng, döïa treân nhöõng gì chuùng ta ñaõ xem xeùt ôû Chöông 19,
chuùng ta haún ñaõ kyø voïng söï giaûm giaù maïnh noäi teä maø caùc nöôùc traûi
qua seõ daãn ñeán moät söï gia taêng caàu haøng hoùa noäi ñòa, vaø moät söï gia
taêng saûn löôïng. Taïi sao ñieàu ngöôïc laïi ñaõ xaûy ra?

Chapter 24
Moät lyù do laø tröôùc khi caùc chính phuû töø boû vieäc baûo veä möùc ngang
baèng cuûa ñoàng tieàn, hoï ñaõ coá gaéng baûo veä noù baèng caùch taêng laõi
suaát, thöôøng laø ñeán möùc raát cao. Maëc duø caùc möùc laõi suaát cao naøy
hoùa ra laø khoâng ñuû ñeå duy trì möùc ngang baèng, nhöng chuùng laïi thöøa
söùc gaây aûnh höôûng tieâu cöïc naëng neà ñoái vôùi ñaàu tö, daãn ñeán söï thu
heïp maïnh saûn löôïng.
Giôø ñaây, khi cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi ñaõ qua ñi, haàu heát
caùc chính phuû ñaõ giaûm laõi suaát xuoáng möùc thaáp hôn nhieàu. Do ñoù
chaéc moïi ngöôøi kyø voïng aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa laõi suaát cao seõ töø töø
bieán maát, vaø aûnh höôûng tích cöïc cuûa söï giaûm giaù maïnh ñoàng tieàn seõ
daàn daàn chi phoái, laøm cho saûn löôïng môû roäng. Ñaây thaät söï laø ñieàu
ñaõ dieãn ra trong cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi lôùn tröôùc ñaây cuûa
thaäp nieân 90, khuûng hoaûng ôû Mexico naêm 1994: tieáp theo cuoäc suy
Xem hoäp Tieâu ñieåm thoaùi naëng neà vaøo 1995 laø söï taêng tröôûng vöõng chaéc sau ñoù. (Xem
“Tieàn - Tín duïng
ngaân haøng” ôû
hoäp Vó moâ Toaøn caàu “Cuoäc Khuûng hoaûng ôû Mexico naêm 1994”).
chöông 22 ñeå bieát
cuoäc tranh luaän veà Chuùng ta coù theå hy voïng raèng caùc cô cheá gioáng vaäy cuõng seõ dieãn ra
cô cheá töông töï naøy
ôû chaâu AÙ. Tuy nhieân, coù ít nhaát laø moät lyù do ñeå lo ngaïi raèng cuoäc
trong cuoäc Toång
Khuûng hoaûng ôû Myõ. suy thoaùi naøy coù theå keùo daøi laâu hôn cuoäc suy thoaùi ôû Mexico. Nhö
chuùng ta ñaõ xem xeùt tröôùc ñaây, chaâu AÙ khoâng nhöõng ñaõ traûi qua moät
cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi maø coøn moät cuoäc khuûng hoaûng taøi
chính. Nhieàu ngaân haøng bò phaù saûn, vaø khoâng theå thöïc hieän nhöõng
khoaûn cho vay môùi. Ñieàu naøy haøm yù laø nhieàu doanh nghieäp khoâng
theå vay ñöôïc tieàn. Moät söï thaät ñaùng ngaïc nhieân laø khoái löôïng haøng
xuaát khaåu töø caùc nöôùc chaâu AÙ trong naêm 1998 khoâng taêng nhieàu
baèng möùc maø ngöôøi ta ñaõ tieân ñoaùn döïa vaøo söï giaûm giaù maïnh noäi
teä. Moät giaû thuyeát laø moät soá nhaø xuaát khaåu khoâng theå môû roäng ñöôïc
saûn xuaát. Laøm nhö vaäy seõ ñoøi hoûi taêng voán vaø vay nôï – ñieàu maø hoï
khoâng theå laøm. Do ñoù, vaøo muøa xuaân 1999, haàu heát caùc döï baùo cho
thaáy caàn moät thôøi gian ñeå caùc nöôùc naøy khaéc phuïc haäu quaû cuûa
khuûng hoaûng, vaø raèng söï suy thoaùi ôû caùc nöôùc naøy coù theå keùo daøi laâu
hôn ôû Mexico tröôùc ñaây.
Caùc baøi hoïc ruùt ra töø cuoäc khuûng hoaûng chaâu AÙ laø gì?
Moïi cuoäc khuûng hoaûng ñeàu daãn ñeán vieäc xem xeùt laïi caùch thöùc
neàn kinh teá hoaït ñoäng, vaø daãn ñeán caùc ñeà xuaát veà söï thay ñoåi. Cuoäc
Chapter 24
khuûng hoaûng chaâu AÙ cuõng khoâng phaûi laø ngoaïi leä. Cuoäc khuûng
hoaûng naøy ñaõ daãn ñeán hai cuoäc tranh luaän soâi noåi
• UÛng hoä vaø choáng ñoái vieäc kieåm soaùt voán. Giaù nhö nôï nöôùc ngoaøi
cuûa caùc nöôùc chaâu AÙ chuû yeáu laø nôï daøi haïn chöù khoâng phaûi ngaén
haïn thì khaû naêng xaûy ra moät söï ruùt tieàn oà aït khoûi ngaân haøng vaø
moät cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi leõ ra ñaõ ít hôn, vaø coù theå ñaõ
khoâng xaûy ra khuûng hoaûng. Ñieàu naøy ñaõ thuùc baùch vieäc keâu goïi
haïn cheá caùc khoaûn nôï nöôùc ngoaøi ngaén haïn, laøm cho vieäc caùc chuû
nôï nöôùc ngoaøi cho vay ngaén haïn, vaø ngöôøi ñi vay trong nöôùc vay
caùc khoaûn vay ngaén haïn töø nöôùc ngoaøi trôû neân toán keùm hôn.
Nhieàu nhaø kinh teá ñoàng yù raèng lyù leõ bieän minh cho vieäc haïn cheá
vay ngaén haïn nöôùc ngoaøi coù moät soá giaù trò; tuy nhieân, ña soá tin
raèng nhöõng haïn cheá ñoù coù theå khoù aùp duïng ñöôïc trong thöïc teá.
Cuoäc khuûng hoaûng ôû Mexico naêm 1994
Trong nöûa cuoái cuûa thaäp nieân 80, laø coù söï taêng giaù thöïc ñaùng keå cuûa
Mexico khôûi ñaàu chöông trình oån ñònh ñoàng peso: ñieàu naøy ñöôïc theå hieän ôû
hoùa kinh teá vó moâ laãn caûi caùch kinh teá. Baûng 1. Baûng naøy cho thaáy tyû giaù hoái
Moät trong nhöõng yeáu toá cuûa chöông trình ñoaùi danh nghóa vaø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc
laø vieäc caét giaûm laïm phaùt. Sau vieäc caét giöõa Mexico vaø Myõ trong giai ñoaïn
giaûm thaønh coâng tyû leä laïm phaùt töø 159% 1990-1994. Vaøo naêm 1994, haøng hoùa
naêm 1987 xuoáng coøn khoaûng 20% naêm Mexico ñaét hôn haøng hoùa Myõ 22% so
1991, chính phuû Mexico ñaõ quyeát ñònh vôùi 5 naêm tröôùc ñoù. Khoâng coù gì ñaùng
duy trì tyû giaù hoái ñoaùi gaàn nhö khoâng ñoåi ngaïc nhieân raèng aûnh höôûng cuûa söï taêng
cuûa ñoàng peso so vôùi ñoâ la (Myõ). Quyeát giaù thöïc naøy laø thaâm huït thöông maïi
ñònh naøy toû ra laø moät trong nhöõng nguyeân lôùn. Nhö Baûng 1 cho thaáy, thaâm huït
nhaân cuûa cuoäc khuûng hoaûng ñoàng peso thöông maïi cuûa Mexico leân ñeán 7,2%
vaøo thaùng 12-1994. GDP vaøo naêm 1994.
Maëc duø tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa Trong naêm 1994, ñieàu trôû neân ngaøy
so vôùi ñoâ la xaáp xæ khoâng ñoåi töø naêm caøng roõ ñoái vôùi nhieàu nhaø kinh teá vaø
1990 trôû ñi nhöng laïm phaùt ôû Mexico caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø vieäc ñònh
vaãn cao hôn nhieàu so vôùi Myõ. Keát quaû giaù quaù cao ñoàng peso ñang trôû thaønh

Chapter 24
moät vaán ñeà nghieâm troïng, vaø coù leõ Nhö theá, vaøo naêm 1994 vaø 1995,
khoâng theå traùnh ñöôïc vieäc phaù giaù ñoàng neàn kinh teá Mexico chòu hai cuù soác
peso. Vaøo thaùng 12, noãi lo sôï vieäc phaù maïnh, chuùng gaây aûnh höôûng traùi ngöôïc
giaù daãn ñeán caùc doøng voán lôùn chaûy ra nhau ñoái vôùi saûn löôïïng. Thöù nhaát, vieäc
khoûi nöôùc. Mexico coá gaéng duy trì möùc phaù giaù ñoàng peso daãn ñeán taêng khaû
ngang baèng qua vieäc taêng laõi suaát. Tuy naêng caïnh tranh vaø taêng caàu haøng hoùa
nhieân ñaõ quaù treã. Ngöôøi ta phaûi phaù noäi ñòa. Thöù hai, söï gia taêng maïnh laõi
giaù ñoàng peso 50% vaøo thaùng 12-1994. suaát thöïc, daãn ñeán giaûm caàu. AÛnh
Moät naêm sau, vaøo thaùng 12-1995, ñoàng höôûng roøng laø söï giaûm suùt 6,3% GDP
peso ôû möùc 1 ñoâ la aên 7,75 peso, so vôùi vaøo naêm 1995. Tuy nhieân, töø 1996, laõi
3,45 peso thaùng 11-1994. Lyù do ñoàng suaát thöïc thaáp hôn, vaø söï giaûm giaù thöïc
peso giaûm giaù quaù nhieàu nhö vaäy laø, ñaõ daãn ñeán buøng noå xuaát khaåu vaø buøng
nhö trong tröôøng hôïp khuûng hoaûng noå saûn löôïng. Möùc taêng tröôûng saûn
chaâu AÙ, nhieàu nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi löôïng ñaït 5,1% naêm 1996 vaø 6,9% naêm
quyeát ñònh ruùt ra khoûi nöôùc naøy hoaøn 1997. Giôø ñaây cuoäc khuûng hoaûng haàu
toaøn. Nhöõng ngöôøi ôû laïi ñoøi hoûi laõi nhö chæ coøn laø moät kyû nieäm khoâng vui.
suaát cao. Laõi suaát danh nghóa ngaén haïn Caâu hoûi laø lieäu dieãn tieán töông töï seõ
trong naêm 1995 ñaït trung bình 60%; vôùi xaûy ra ôû chaâu AÙ hay khoâng.
laïm phaùt ôû möùc 30%, nhöõng con soá naøy
cho thaáy laõi suaát thöïc cao.
Caùc tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa vaø thöïc giöõa
BAÛNG 1
Mexico vaø Hoa Kyø, 1990-1994
1990 1991 1992 1993 1994

Tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa (E) 2,81 3,01 3,09 3,11 3,37
Möùc giaù ôû Hoa Kyø(P*) 100,0 100,2 100,8 102,3 103,6
Möùc giaù ôû Mexico (P) 100,0 120,5 136,7 148,8 158,9
Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc (EP*/P) 100,0 89,0 80,0 78,0 78,0
Caùn caân thöông maïi/GDP cuûa Mexico (%) –1,8 –3,8 –6,4 –5,4 –7,2
Tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa: ñoâ la tính theo peso. Caùc möùc giaù cuûa Hoa Kyø vaø Mexico laø caùc chæ soá
giaù nhaø saûn xuaát, baèng 100 vaøo naêm 1990. Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc ñöôïc chuaån hoùa baèng 100 vaøo naêm
1990. Daáu tröø ôû doøng cuoái cho bieát thaâm huït thöông maïi.

Chapter 24
• Vai troø cuûa Quyõ Tieàn teä Quoác teá – IMF. Trong suoát cuoäc khuûng
hoaûng naøy, IMF ñaõ ñoùng 2 vai troø chính. Thöù nhaát, IMF ñaõ giuùp
caùc nöôùc thieát keá moät troïn goùi veà kinh teá vó moâ, vôùi caû caùc bieän
phaùp ngaén haïn laãn caûi caùch cô caáu. Thöù hai, vaø vôùi ñieàu kieän
caùc nöôùc naøy chaáp nhaän caû goùi, IMF ñaõ cho caùc nöôùc naøy vay
tieàn ñeå giuùp hoï baûo veä tyû giaù hoái ñoaùi hay giôùi haïn söï giaûm giaù
ñoàng tieàn cuûa hoï. Caû 2 vai troø naøy ñeàu bò chæ trích naëng neà.
Moät soá ngöôøi cho raèng troïn goùi chính saùch cuï theå maø IMF yeâu
caàu caùc nöôùc chaáp nhaän vaø thöïc hieän laø moät troïn goùi sai laàm.
Moät soá ngöôøi cho raèng danh muïc caùc caûi caùch veà cô caáu maø IMF
yeâu caàu quaù daøi. Moät soá ngöôøi cho raèng IMF leõ ra neân cho vay
nhieàu hôn, nhöõng ngöôøi khaùc laïi cho raèng leõ ra neân cho vay ít
hôn. Nhöõng söï chæ trích treân ñöôïc baøn ñeán ôû hoäp Vó moâ Toaøn
caàu, “IMF neân ñoùng vai troø gì?”
IMF neân ñoùng vai troø gì?
Trong cuoäc khuûng hoaûng chaâu AÙ, IMF • Vôùi ñieàu kieän caùc nöôùc chaáp nhaän
ñaõ ñoùng hai vai troø chính: nhöõng bieän phaùp naøy, IMF cho vay
tieàn ñeå giuùp haïn cheá söï giaûm giaù ñoàng
• IMF yeâu caàu caùc nöôùc bò taán coâng tieàn cuûa hoï. Toång soá tieàn raát lôùn,
tieán haønh caùc bieän phaùp nhaèm choáng khoaûng 100 tæ ñoâ la cho 4 nöôùc maø
laïi khuûng hoaûng vaø caûi thieän neàn chuùng ta nghieân cöùu.
kinh teá. Döïa treân kinh nghieäm cuûa
mình ñoái vôùi caùc cuoäc khuûng hoaûng Logic ñaèng sau caû hai vai troø laø, moät
tröôùc ñaây, IMF yeâu caàu taêng laõi suaát maët laøm yeân loøng caùc nhaø ñaàu tö laø caùc
vaø thu heïp ngaân saùch. IMF cuõng yeâu chính saùch ñuùng ñaén ñang ñöôïc tieán haønh,
caàu tieán haønh moät soá caûi caùch cô caáu, vaø maët khaùc cung caáp tieàn ñeå cho pheùp
ñi töø vieäc nôùi loûng kieåm soaùt ñeán caùc nöôùc vöôït qua cuoäc khuûng hoaûng maø
choáng tham nhuõng, ñeán caûi caùch ngaân khoâng bò toån thaát quaù lôùn. Chieán löôïc naøy
haøng, ñeán caûi caùch ngoaïi thöông. ñaõ bò chæ trích naëng neà.

Chapter 24
Moät soá chæ trích nhaém ñeán nhöõng chi chuaån bò ñuû tieàn ñeå traùnh khaû naêng
tieát cuûa troïn goùi chính saùch. Phaûi chaêng xaûy ra naïn ruùt tieàn oà aït.
leõ ra ñaõ khoân ngoan hôn neáu khoâng taêng
laõi suaát nhieàu ñeán theá vaø ñeå cho tyû giaù • Moät soá ngöôøi chæ trích laïi cho raèng
hoái ñoaùi giaûm giaù (noùi ñuùng ra laø noäi teä thay vì nhö treân, IMF leõ ra khoâng neân
giaûm giaù) sôùm hôn? Taïi sao IMF laïi yeâu lieân quan ñeán vieäc cho caùc nöôùc naøy
caàu caùc nöôùc ñaõ thaëng dö ngaân saùch tieán vay, vaø toång quaùt hôn, khoâng neân dính
haønh thu heïp ngaân saùch theâm nöõa? Ñaây vaøo vieäc cho caùc nöôùc ñang gaëp vaán
coù theå laø bieän phaùp phuø hôïp ñoái vôùi caùc ñeà vay nhöõng khoaûn tieàn lôùn. Nhöõng
cuoäc khuûng hoaûng khaùc, nhöng chaéc khoaûn tieàn maø IMF seõ caàn ñeå cho vay
chaén khoâng phaûi laø giaûi phaùp ñuùng ñaén laø quaù lôùn ñeán noãi khoâng theå khaû thi.
ñoái vôùi tröôøng hôïp naøy. Hoï cho raèng thay vì vaäy, IMF neân
tham gia vaøo vieäc ñieàu phoái caùc chuû
Moät soá chæ trích lieân quan ñeán vai troø nôï. Neáu vaán ñeà laø moät söï ruùt tieàn oà aït
cuûa IMF noùi chung: tieàm taøng thì vieäc thuyeát phuïc caùc chuû
nôï ñeå chuyeån ñoåi töø nhöõng khoaûn nôï
• Moät soá ñaõ ñaët nghi vaán veà chieàu daøi ngaén haïn thaønh nhöõng khoaûn nôï daøi
cuûa danh muïc caûi caùch. Neáu muïc ñích haïn laø giaûi phaùp. Neáu moät nöôùc khoâng
cuûa caùc caûi caùch laø laøm yeân loøng caùc theå traû nôï cho nhöõng chuû nôï nöôùc
nhaø ñaàu tö thì moät danh muïc daøi nhö ngoaøi thì IMF coù theå ñoùng vai troø maø
vaäy coù thaät söï caàn thieát hay khoâng? caùc toøa aùn veà phaù saûn ñang thöïc hieän
IMF coù coá gaéng söû duïng cuoäc khuûng trong nöôùc: giuùp caùc chuû nôï ñaït ñöôïc
hoaûng naøy ñeå aùp ñaët moät nghò trình moät thoûa thuaän giöõa hoï vôùi nhau vaø
roäng lôùn hôn leân caùc nöôùc chaâu AÙ? Vaø vôùi caùc nöôùc con nôï.
neáu theá, ñieàu ñoù coù thöïc söï caàn phaûi
Nhöõng ngöôøi chæ trích IMF roõ raøng ñaõ
naèm trong vai troø cuûa IMF khoâng?
ñöa ra nhöõng caâu hoûi phuø hôïp. Nhöng caùc
caâu traû lôøi hoaøn toaøn chöa döùt khoaùt.
• Moät soá ngöôøi chæ trích cho raèng neáu
Danh muïc caûi caùch toái thieåu laø gì ñeå
muïc ñích laø ñeå traùnh naïn ruùt tieàn oà
thuyeát phuïc ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö nöôùc
aït, IMF leõ ra thaät söï neân chuaån bò saün
ngoaøi ôû laïi? Chuùng ta khoâng bieát. Khi
nhieàu tieàn hôn cho caùc nöôùc chaâu AÙ.
moät cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi baét
Maëc duø caùc soá tieàn laø lôùn nhöng laïi
ñaàu, coù coøn ñuû thôøi gian ñeå ñieàu phoái caùc
khoâng coù ngay töùc thì cho caùc nöôùc
chuû nôï khoâng? Coù caàn thieát phaûi coù moät
naøy, vaø ñieån hình laø khoâng ñuû lôùn ñeå
ñònh cheá nhö IMF vôùi vai troø caáp tieàn
traû cho caùc chuû nôï ngaén haïn nöôùc
nhanh choùng cho moät nöôùc gaëp raéc roái?
ngoaøi neáu taát caû ñeàu quyeát ñònh ruùt
Neáu IMF khoâng duøng chính caùc nguoàn
ra. Hoï laäp luaän raèng IMF leõ ra neân
tieàn cuûa mình, IMF seõ coù nhöõng ñoäng cô

Chapter 24
khuyeán khích naøo ñeå ñaûm baûo tieán haønh Radelet vaø Jeffrey Sachs, “The East
caùc caûi caùch? Chaéc chaén caùc cuoäc thaûo Asian Crisis: Diagnosis, Remedies,
luaän seõ coøn tieáp dieãn. and Prospects” (“Cuoäc Khuûng hoaûng
Ñoâng AÙ: Chaån ñoaùn, Bieän phaùp söûa sai
Taøi lieäu tham khaûo vaø Trieån voïng”), Brookings Papers on
Economic Activity, 1998: 1, 1-90. Veà
Veà hai quan ñieåm chæ trích noåi baät veà vai quan ñieåm beânh vöïc IMF, ñoïc Stanley
troø cuûa IMF, haõy ñoïc Martin Fischer, “Lesson From a Crisis” (“Baøi
Feldstein, “Reforming of the IMF” hoïc töø moät Cuoäc Khuûng hoaûng”), baùo
(“Caûi caùch IMF”), taïp chí Foreign The Economist, thaùng 3-1998.
Affairs, thaùng 3 vaø 4-1998, vaø Steven
TOÙM TAÉT
Quaù trình chuyeån ñoåi ôû Ñoâng AÂu
• Haàu heát caùc quoác gia tröôùc ñaây theo ngöôïc vaø baây giôø ñang taêng tröôûng.
moâ hình keá hoaïch hoùa taäp trung ñeàu Khu vöïc tö nhaân ñang taêng tröôûng
chuyeån sang höôùng trôû thaønh neàn nhanh. Caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc
kinh teá theo ñònh höôùng thò tröôøng. haàu heát ñöôïc tö nhaân hoùa, vaø hieän ñang
Nöôùc ñaàu tieân töø boû keá hoaïch hoùa taäp ñöôïc taùi cô caáu moät caùch chaäm chaïp.
trung laø Ba Lan vaøo naêm 1990, theo
sau ñoù laø caùc nöôùc ôû Ñoâng AÂu. • ÔÛ caùc nöôùc khaùc, bao goàm caû Nga,
tình hình vaãn ñang yeáu keùm. Thaäm chí
• Quaù trình chuyeån ñoåi ôû taát caû caùc khi ñaõ ñöôïc tö nhaân hoùa, caùc doanh
nöôùc ñeàu ñi keøm vôùi moät möùc suït nghieäp voán tröôùc kia thuoäc nhaø nöôùc
giaûm saûn löôïng lôùn. Khu vöïc quoác vaãn döïa vaøo caùc khoaûn chuyeån giao
doanh phaûi chòu suït giaûm maïnh veà cuûa nhaø nöôùc. Caùc doanh nghieäp naøy
saûn löôïng. Söï taêng tröôûng trong khu vaãn chöa ñöôïc taùi cô caáu vaø saûn löôïng
vöïc tö nhaân môùi xuaát hieän bò kìm vaø vieäc laøm ôû caùc doanh nghieäp naøy
haõm bôûi nhieàu yeáu toá, ñaëc bieät laø vaãn giaûm. Caùc quyeàn sôû höõu taøi saûn
vieäc thieáu voán, heä thoáng ngaân haøng ñöôïc baûo veä yeáu ñang laøm chaäm möùc
hoaït ñoäng yeáu keùm, vaø thieáu chuyeân taêng tröôûng cuûa khu vöïc tö nhaân.
moân cuõng nhö kinh nghieäm.
• Vieäc thieáu soá thu thueá daãn tôùi thaâm
• ÔÛ moät soá nöôùc, ñaëc bieät laø nhöõng huït ngaân saùch lôùn ôû Nga. Söï thaâm huït
nöôùc ôû Trung AÂu, tình hình ñaõ ñaûo naøy daãn ñeán möùc taïo ra tieàn cao, vaø

Chapter 24
nhieàu nhaø kinh teá hoïc döï baùo tyû leä ngoaøi veà ñieàu naøy ñaõ chaâm ngoøi cho
laïm phaùt cao trong töông lai khoâng cuoäc khuûng hoaûng.
xa. • Nhöõng ngöôøi khaùc tin raèng cuoäc khuûng
hoaûng naøy chuû yeáu laø tröôøng hôïp cuûa
Cuoäc Khuûng hoaûng ôû Chaâu AÙ kyø voïng töï thaân thöïc hieän. Hoï chæ ra
raèng moät tyû leä lôùn nôï nöôùc ngoaøi laø nôï
• Naêm 1997, moät soá nöôùc Chaâu AÙ rôi do ngaân haøng vay vaø nôï ngaén haïn. Caû
töø tyû leä taêng tröôûng cao xuoáng moät hai ñaëc ñieåm naøy ñeàu taïo ra khaû naêng
cuoäc suy thoaùi saâu saéc. Nguyeân nhaân xaûy ra söï ruùt tieàn oà aït khoûi caùc ngaân
tröïc tieáp laø do cuoäc khuûng hoaûng tyû haøng vaø thoaùt khoûi noäi teä (taïo ra cuoäc
giaù hoái ñoaùi. Caùc nhaø kinh teá khoâng khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi). Caû hai
ñoàng yù veà nhöõng nguyeân nhaân sau ñaõ xaûy ra vaøo naêm 1997.
cuûa cuoäc khuûng hoaûng:
• Laõi suaát cao vaø khuûng hoaûng heä thoáng
• Moät soá tin raèng cuoäc khuûng hoaûng coù ngaân haøng ñeàu daãn tôùi moät söï suït giaûm
nhöõng nguyeân nhaân veà yeáu toá neàn saûn löôïng maïnh. Söï giaûm giaù noäi teä seõ
taûng. Hoï laäp luaän raèng tyû leä taêng daãn tôùi taêng caàu vaø taêng saûn löôïng.
tröôûng cao cuûa Chaâu AÙ ngaøy caøng Ngöôøi ta khoâng roõ laø lieäu caùc nöôùc naøy
ñöôïc duy trì thoâng qua tyû leä ñaàu tö raát coù ñaït laïi ñöôïc hay khoâng vaø khi naøo
cao, vaø ñang tôùi hoài keát thuùc. Söï môùi ñaït laïi ñöôïc tyû leä taêng tröôûng cao
nhaän thöùc ra cuûa caùc nhaø ñaàu tö nöôùc nhö tröôùc ñaây.
• Chöông trình caûi caùch oà aït, 464 • Haïn heïp ngaân saùch meàm, 471
• Tö do hoùa giaù caû, 464 • Nôï thueá quaù haïn, 471
• Tö nhaân hoùa, 464 • Thaàn kyø Chaâu AÙ, 472
• Tö nhaân hoùa söû duïng phieáu, 465 • Cuoäc khuûng hoaûng Chaâu AÙ, 472
• Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI), 470 • Kieåm soaùt voán, 477

Chapter 24

Daáu hoa thò ñeå chæ baøi taäp khoù hôn.
1. Ñuùng/Sai/Khoâng chaéc chaén

a) Thöïc teá saûn löôïng giaûm maïnh nhö theá b) Mexico naêm 1995 laø moät ví duï hay veà
ôû caùc nöôùc chuyeån ñoåi töø neàn kinh teá cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi töï
keá hoaïch hoùa taäp trung sang neàn kinh thaân thöïc hieän theo kyø voïng.
teá thò tröôøng cho thaáy suy cho cuøng thì c) Caùc tyû leä ñaàu tö raát cao ôû Chaâu AÙ
neàn kinh teá keá hoaïch hoùa taäp trung tröôùc cuoäc khuûng hoaûng cho thaáy raèng
cuõng khoâng ñeán noãi toài. caùc nöôùc Chaâu AÙ haún coù theå ñang ôû
b) Maëc duø tình hình kinh teá cuûa caùc nöôùc veà phía khoâng ñuùng cuûa möùc voán quy
trong thôøi kyø chuyeån ñoåi laø xaáu, taéc vaøng.
nhöng tình hình naøy vaãn toát hôn nhieàu
so vôùi ôû Myõ trong thôøi kyø Ñaïi Suy 3. Baét kòp
thoaùi. GDP bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa Ba Lan
c) Nhòp ñoä tö nhaân hoùa chaäm ôû moät soá naêm 1995 khoaûng 5.000US$ (tính theo
neàn kinh teá chuyeån ñoåi laø do söï thieáu chæ soá PPP), so vôùi möùc trung bình
traùch nhieäm: caùc coâng ty quoác doanh 20.000US$ cuûa naêm quoác gia giaøu nhaát
lôùn phaûi ñöôïc baùn ngay cho caùc nhaø thuoäc khoái OECD. Neáu tyû leä taêng tröôûng
ñaàu tö nöôùc ngoaøi. GDP bình quaân ñaàu ngöôøi ôû Ba Lan vöôït
d) Giaûm trôï caáp tröïc tieáp cho caùc doanh quaù tyû leä taêng tröôûng cuûa OECD 2% moät
nghieäp quoác doanh ôû Nga cho thaáy söï naêm, thì Ba Lan phaûi maát bao nhieâu thôøi
tieán boä ñaùng keå trong quaù trình gian ñeå coù ñöôïc moät möùc GDP bình quaân
chuyeån ñoåi sang neàn kinh teá thò ñaàu ngöôøi:
tröôøng. a) Baèng moät nöûa cuûa caùc nöôùc OECD.
e) Coù theå laø khoâng coù söï taêng tröôûng ôû (Gôïi yù: haõy xem “quy taéc 70” trong
Nga cho tôùi khi tham nhuõng bò xoaù chöông 10).
saïch. b) Baèng möùc cuûa caùc nöôùc OECD.
c) Anh/chò coù nghó raèng phaûi thöïc söï maát
2. Ñuùng/Sai/Khoâng chaéc chaén. thôøi gian laâu nhö vaäy khoâng? Taïi sao
a) Thaâm huït thöông maïi cuûa caùc neàn coù vaø taïi sao khoâng?
kinh teá Chaâu AÙ trong thaäp nieân 90 laø
tin toát laønh vì chuùng phaûn aùnh tyû leä
ñaàu tö cao.

Chapter 24
4. Ñoái phoù vôùi cuoäc khuûng hoaûng tyû d) Anh/chò haõy chæ ra nhöõng taùc ñoäng leân
giaù hoái ñoaùi saûn löôïng caân baèng vaø tyû giaù hoái ñoaùi
caân baèng. Saûn löôïng taêng hay giaûm?
Giaû thieát raèng moät neàn kinh teá ñöôïc
Haõy giaûi thích baèng lôøi.
mieâu taû bôûi caùc phöông trình IS, LM, vaø
ngang baèng lôïi suaát kyø voïng (arbitrage) e) Giaû söû ngaân haøng trung öông quyeát
ñaõ ñöôïc xaây döïng trong chöông 20: ñònh duy trì möùc ngang baèng. Ñieàu gì
IS: Y = C(Y - T) + I (Y,i) phaûi xaûy ra vôùi laõi suaát trong Hình 20-
 Ee  2(b)? Ñöôøng LM phaûi chuyeån dòch
 *
+ G + NX  Y , Y , 
*  nhö theá naøo? Ñieàu gì xaûy ra vôùi saûn
 1 + i − i 
löôïng? Haõy giaûi thích baèng lôøi.
M
LM: = Y L(i) *
f) Ngöôøi ta cho raèng trong suoát thôøi kyø
P
khuûng hoaûng Chaâu AÙ, moät taùc ñoäng
Ngang baèng lôïi suaát (arbitrage): cuûa söï giaûm giaù noäi teä trong thöïc teá laø
E = Ee/(1 + i - i*) laøm giaûm caàu. Nhieàu khoaûn nôï vay töø
a) Anh/chò haõy giaûi thích taïi sao Ee vaø i* caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi ñöôïc tính
xuaát hieän trong quan heä IS. baèng ñoâ la, do ñoù söï giaûm giaù noäi teä
gaây ra taùc ñoäng laøm taêng giaù trò tính
b) Anh/chò haõy bieåu dieãn ñieåm caân baèng baèng noäi teä cuûa caùc khoaûn nôï naøy,
baèng ñoà thò, baèng caùch söû duïng hai ñoà laøm giaûm cuûa caûi cuûa ngöôøi tieâu duøng,
thò trong Hình 20-2(a) vaø 20-2(b). vaø laøm giaûm caàu. Anh/chò ñieàu chænh
c) Giaû söû raèng caùc nhaø ñaàu tö taøi chính phöông trình IS nhö theá naøo ñeå phaûn
baét ñaàu döï ñoaùn tröôùc coù söï giaûm giaù aùnh nhöõng taùc ñoäng boå sung naøy?
noäi teä trong töông lai, do ñoù Ee taêng. *
g) Vôùi taùc ñoäng boå sung naøy ñöôïc theâm
Haõy chæ ra taùc ñoäng leân ñöôøng IS vaøo phöông trình IS, haõy laøm laïi caâu
trong Hình 20-2(a) vaø leân quan heä (d). Haõy giaûi thích baèng lôøi.
giöõa laõi suaát vaø tyû giaù hoái ñoaùi trong
Hình 20-2(b). Haõy giaûi thích baèng lôøi.

Fulbright Economics Teaching Program Macroeconomics Chapter 25: Should policy
makers be restrained?
Chöông 25:
Coù neân Kieåm soaùt Nhöõng nhaø Hoaïch ñònh Chính
saùch Khoâng?
C
huû ñeà xuyeân suoát trong quyeån saùch naøy laø vai troø quan troïng cuûa chính saùch
kinh teá vó moâ. Toâi ñaõ cho raèng neáu phoái hôïp toát giöõa chính saùch thu chi
ngaân saùch vaø chính saùch tieàn teä thì coù theå giuùp moät nöôùc thoaùt khoûi tình
traïng suy thoaùi, caûi thieän vò theá thöông maïi maø khoâng caàn phaûi taêng cöôøng hoaït ñoäng
kinh teá vaø kích thích laïm phaùt, giaûm daàn neàn kinh teá quaù noùng, kích thích ñaàu tö vaø
tích luõy voán, v.v.
Tuy nhieân, chuû ñeà naøy laïi maâu thuaãn vôùi nhöõng ñoøi hoûi ngaøy caøng taêng ñoái vôùi
vieäc phaûi kieåm soaùt chaët cheõ vai troø cuûa nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch. ÔÛ coäng
ñoàng Chaâu AÂu, caùc nöôùc tham gia söû duïng ñoàng Euro ñeàu ñöôïc yeâu caàu phaûi giöõ cho
möùc thaâm thuït ngaân saùch döôùi 3% GDP. Coøn ôû Myõ, ñieàu khoaûn thöù nhaát trong baûn
"Giao Keøo Vôùi Nöôùc Myõ", moät chöông trình do ñaûng Coäng Hoaø ñöa ra trong dòp baàu
cöû giöõa nhieäm kyø naêm 1994, ñaõ ñeà caäp ñeán vieäc ñöa vaán ñeà ñieàu chænh caân baèng ngaân
saùch vaøo hieán phaùp (hình 25-1). Vaøo nöûa cuoái nhöõng naêm 1990, ôû Myõ, do tình traïng
thaâm thuït ngaân saùch ñaõ ñöôïc loaïi boû neân aùp löïc ñieàu chænh caân baèng ngaân saùch cuõng
dòu bôùt ñi. Tuy nhieân, neáu tình traïng thaâm thuït ngaân saùch laïi xaûy ra thì vaán ñeà ñieàu
chænh caân baèng ngaân saùch chaéc chaén seõ laïi laø trung taâm thaûo luaän. Chính saùch tieàn teä
cuõng chòu aûnh höôûng nhö vaäy. Ví duï, ñieàu leä cuûa ngaân haøng trung öông New Zealand
naêm 1989 ñaõ ñònh nghóa vai troø cuûa chính saùch tieàn teä laø nhaèm duy trì söï oån ñònh giaù
caû vaø khoâng bao goàm baát cöù muïc tieâu kinh teá vó moâ naøo khaùc.
Nhöõng lyù luaän veà caùc hình thöùc kieåm soaùt ñoái vôùi caùc chính saùch ñöôïc chia laøm
hai loaïi:
1. Coù theå nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch coù yù ñònh toát, nhöng khi ñöa vaøo thöïc
hieän thì nhöõng yù ñònh cuûa hoï laïi coù haïi hôn laø coù lôïi.
2. Nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch chæ laøm nhöõng gì toát nhaát cho chính hoï, khoâng
nhaát thieát laø phaûi toát nhaát cho ñaát nöôùc.
ÔÛ chöông naøy toâi seõ phaùt trieån vaø xem xeùt hai lyù luaän treân trong boái caûnh chính
saùch kinh teá vó moâ noùi chung. Sau ñoù ñeán chöông 26 vaø 27 toâi seõ xem xeùt chính saùch
tieàn teä vaø chính saùch thu chi ngaân saùch chi tieát hôn.
Olivier Blanchard 768 Ngöôøi dòch: Töôøng Vy

HÌNH 25-1
Baûn giao keøo vôùi nöôùc Myõ
Ñaûng Coäng Hoøa
BAÛN GIAO KEØO VÔÙI NÖÔÙC MYÕ
MOÄT CHÖÔNG TRÌNH VEÀ TRAÙCH NHIEÄM
Chuùng toâi luoân laéng nghe nhöõng vaán ñeà quan taâm cuûa caùc baïn vaø nghe raát roõ. Neáu caùc baïn boû
phieáu ña soá cho chuùng toâi thì ngay trong ngaøy ñaàu tieân laøm vieäc taïi Quoác Hoäi, Ñaûng Coäng
Hoaø chuùng toâi seõ:
- Buoäc Quoác Hoäi phaûi chaáp haønh nhöõng qui ñònh cuûa luaät phaùp gioáng nhö moïi coâng daân Myõ
khaùc.
- Caét giaûm moät trong ba thaønh vieân cuûa hoäi ñoàng Quoác Hoäi
- Caét giaûm ngaân saùch Quoác Hoäi
Sau ñoù, trong 100 ngaøy ñaàu tieân chuùng toâi seõ boû phieáu ñeå thoâng qua 10 döï luaät sau:
1. Ñieàu chænh caân baèng ngaân saùch vaø quyeàn phuû quyeát caùc ñieàu khoaûn döï luaät: Ñaõ
ñeán luùc buoäc chính phuû phaûi chi tieâu trong phaïm vi ngaân saùch cho pheùp vaø khoâi phuïc
traùch nhieäm ñoái vôùi ngaân saùch ôû Washington.
2. Ngaên chaën tình traïng toäi phaïm baïo löïc: chuùng ta caàn phaûi cöùng raén vôùi vieäc tuyeân
aùn töû hình ñuùng luùc, hieäu quaû, vaø khaû thi ñoái vôùi nhöõng keû phaïm toäi baïo löïc. Ñoàng
thôøi giaûm daàn vieäc phaïm toäi baèng caùch cho xaây döïng theâm nhaø tuø, keùo daøi caùc baûn
aùn, phaân coâng theâm nhieàu caûnh saùt tuaàn tra treân ñöôøng.
3. Caûi caùch phuùc lôïi: Chính phuû neân khuyeán khích ngöoøi daân laøm vieäc chöù khoâng phaûi
coù theâm con ngoaïi hoân.
4. Baûo veä treû em: Chuùng ta phaûi cuûng coá vai troø cuûa gia ñình baèng caùch giuùp caùc baäc
phuï huynh kieåm soaùt nhieàu hôn vieäc hoïc haønh cuûa con caùi, cöôõng cheá thöïc hieän chi
tieâu hoã trôï cho treû em, vaø nghieâm khaéc loaïi boû tình traïng tranh khieâu daâm ôû treû em.
5. Giaûm thueá cho caùc hoä gia ñình: Chuùng ta haõy taïo ñieàu kieän ñeå deã daøng thöïc hieän
giaác mô cuûa ngöôøi Myõ, ñoù laø daønh duïm tieàn, mua nhaø vaø cho con hoïc ñaïi hoïc.
6. Heä thoáng quoác phoøng vöõng maïnh: Chuùng ta caàn phaûi ñaûm baûo moät heä thoáng quoác
phoøng vöõng maïnh baèng caùch khoâi phuïc nhöõng khía caïnh thieát yeáu cuûa vieäc taøi trôï
ngaân saùch an ninh quoác gia.
7. Taêng giôùi haïn ñoä tuoåi lao ñoäng cuûa nhöõng coâng daân lôùn tuoåi: Chuùng ta coù theå chaám
döùt söï phaân bieät ñoái xöû cuûa chính phuû veà ñoä tuoåi, chính söï phaân bieät ñoái xöû naøy ñaõ
khieán cho nhöõng ngöôøi lôùn tuoåi khoâng ñi laøm ñöôïc duø hoï raát muoán.
8. Giaûm bôùt caùc qui ñònh cuûa chính phuû: Chuùng ta caàn phaûi loaïi boû caùc luaät leä gaây khoù
khaên cho caùc doanh nghieäp nhoû, taïo ñieàu kieän deã daøng hôn ñeå giuùp ngöôøi daân ñaàu tö
vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát nhaèm taïo coâng aên vieäc laøm vaø taêng löông lao ñoäng.
9. Thöïc hieän caùc caûi caùch luaät phaùp hôïp lyù: Cuoái cuøng chuùng ta cuõng coù theå chaám döùt
tình traïng coù quaù nhieàu ñaëc quyeàn veà luaät phaùp, nhöõng vuï toá tuïng nhoû nhaët, vaø nhöõng
luaät sö ñaày nhieät tình kích ñoäng.
10. Ñöa ra nhöõng haïn cheá nhieäm kyø quoác hoäi: Chuùng ta caàn phaûi thay theá nhöõng chính
trò gia chuyeân nghieäp baèng nhöõng coâng daân laøm luaät. Bôûi vì xeùt cho cuøng thì chính trò
khoâng phaûi laø coâng vieäc caû ñôøi.
NEÁU CHUÙNG TOÂI VI PHAÏM BAÛN GIAO KEØO NAØY, HAÕY LOAÏI BOÛ CHUÙNG TOÂI,
CHUÙNG TOÂI MUOÁN NHÖ VAÄY.

25-1 CHÍNH SAÙCH VAØ TÍNH KHOÂNG CHAÉC CHAÉN

Lyù luaän thöù nhaát uûng hoä nhöõng hình thöùc haïn cheá ñoái vôùi caùc nhaø chính saùch coù
theå ñöôïc dieãn ñaït moät caùch thaúng thöøng hôn nhö sau: ñoù laø ai bieát ít thì neân laøm ít. Lyù
luaän naøy coù hai phaàn: thöù nhaát, caùc nhaø kinh teá vó moâ, bao goàm caû nhöõng nhaø hoaïch
ñònh chính saùch, phaûi döïa vaøo söï coá vaán cuûa cuûa caùc nhaø kinh teá, laø nhöõng ngöôøi ít
kieán thöùc; thöù hai, chính vì theá maø hoï chæ neân laøm ít thoâi.
Thaät ra caùc nhaø kinh teá hoïc vó moâ bieát ñöôïc bao nhieâu?
Caùc nhaø kinh teá hoïc vó moâ cuõng gioáng nhö nhöõng baùc só trò beänh ung thö. Hoï bieát
raát nhieàu nhöng cuõng coù raát nhieàu ñieàu hoï khoâng bieát.
Laáy ví duï veà moät neàn kinh teá coù tæ leä thaát nghieäp cao, coøn ngaân haøng trung öông
thì ñang xem xeùt söû duïng chính saùch tieàn teä ñeå taêng cöôøng hoaït ñoäng kinh teá. Haõy
xem xeùt caùc moái lieân keát tuaàn töï giöõa vieäc taêng cung tieàn vaø taêng saûn löôïng – ñaây
chính laø taát caû nhöõng caâu hoûi maø ngaân haøng trung öông phaûi ñoái maët khi quyeát ñònh coù
neân taêng cung tieàn vaø neáu taêng thì taêng bao nhieâu:
• Lieäu tæ leä thaát nghieäp cao hieän thôøi coù phaûi laø moät daáu hieän cho thaáy tình traïng
thaát nghieäp ñang ôû treân möùc töï nhieân hay ñoù laø moät daáu hieäu cho thaáy tæ leä
thaát nghieäp töï nhieân ñaõ taêng leân (Chöông 6, 7 vaø 22)? Neáu neàn kinh teá ñang ôû
möùc quaù gaàn vôùi tæ leä thaát nghieäp töï nhieân thì lieäu coù hay khoâng nguy cô chính
saùch tieàn teä môû roäng seõ laøm cho thaát nghieäp giaûm xuoáng döôùi möùc töï nhieân vaø
laïm phaùt gia taêng? (Chöông 8 vaø 9)?
• Thay ñoåi cung tieàn seõ laøm giaûm tæ leä laõi suaát ngaén haïn xuoáng bao nhieâu
(Chöông 4)? Laõi suaát ngaén haïn giaûm seõ coù aûnh höôûng gì ñoái vôùi laõi suaát daøi
haïn (Chöông 15)? Giaù coå phieáu seõ taêng bao nhieâu (Chöông 15)? Giaù trò ñoàng
tieàn cuûa nöôùc ñoù seõ giaûm ñi bao nhieâu (Chöông 20 vaø 21)?
• Seõ maát bao laâu ñeå laõi suaát daøi haïn thaáp hôn vaø giaù coå phieáu cao hôn aûnh
höôûng leân ñaàu tö vaø chi tieâu tieâu duøng (Chöông 16)? Phaûi maát bao laâu thì
nhöõng aûnh höôûng cuûa ñöôøng cong hình J môùi coù hieäu quaû vaø caùn caân thöông
maïi môùi ñöôïc caûi thieän (Chöông 19)? Neáu nhöõng aûnh höôûng ñoù xaûy ra quaù
chaäm khi neàn kinh teá ñaõ hoaøn toaøn hoài phuïc thì moái nguy hieåm seõ laø gì?
Khi giaûi quyeát caùc caâu hoûi treân, ngaân haøng trung öông −hay noùi chung caû nhöõng
nhaø hoaïch ñònh chính saùch kinh teá vó moâ− khoâng laøm vieäc moät caùch bieät laäp. Hoï ñaëc
bieät döïa treân nhöõng moâ hình kinh teá löôïng vó moâ. Caùc moâ hình naøy bao goàm nhöõng
phöông trình cho thaáy giaù trò öôùc löôïng cuûa nhöõng moái lieân keát rieâng leû neâu treân trong
quaù khöù. Nhöng nhöõng moâ hình khaùc nhau thì cho nhöõng ñaùp aùn khaùc nhau. Lyù do vì
caùc moâ hình coù caáu truùc, caùc chuoãi phöông trình vaø caùc chuoãi bieán soá khaùc nhau.
Hình 25-2 laø moät ví duï cho thaáy tính ña daïng naøy. Ví duï ñöôïc laáy töø moät coâng
trình nghieân cöùu do Vieän nghieân cöùu Brookings ôû bang Washington DC thöïc hieän vaøo
ñaàu nhöõng naêm 1990. Nghieân cöùu ñaõ yeâu caàu töøng ngöôøi trong soá caùc taùc giaû xaây
döïng neân 12 moâ hình kinh teá vó moâ traû lôøi cuøng moät baûng nhöõng caâu hoûi. (Caùc
moâ hình naøy ñöôïc moâ taû trong Phaàn Tieâu ñieåm’12 Moâ hình Kinh teá Vó moâ’). Muïc ñích

cuûa cuoäc nghieân cöùu laø xem xeùt söï khaùc nhau giöõa caùc caâu traû lôøi cuûa caùc moâ
hình. Moät caâu hoûi trong soá ñoù laø: Phaàn trình baøy caùc moâ
hình vaø nghieân cöùu naøy
Haõy xem xeùt moät tröôøng hôïp nhö sau: Neàn kinh teá Myõ ñang taêng tröôûng ôû tæ ñöôïc ñeà caäp trong cuoán
leä töï nhieân vaø thaát nghieäp cuõng ñang ôû möùc töï nhieân. Goïi ñaây laø tröôøng hôïp Kinh teá hoïc Vó moâ Thöïc
cô sôû. Baây giôø giaû söû raèng: Cuïc Döï tröõ Lieân bang (Fed) quyeát ñònh taêng nghieäm Daønh Cho Caùc
cung tieàn nhanh hôn so vôùi tröôøng hôïp cô sôû, ñeå sau moät naêm löôïng tieàn Neàn Kinh teá Phuï thuoäc
Laãn nhau cuûa Ralph
danh nghóa seõ cao hôn 4% so vôùi löôïng tieàn neáu vaãn ôû tröôøng hôïp cô sôû. Töø
Bryant vaø nhöõng ngöôøi
ñoù trôû ñi, löôïng tieàn danh nghóa seõ taêng cuøng moät tæ leä nhö möùc taêng taïi khaùc (Washington DC:
tröôøng hôïp cô sôû, ñeå giöõ cho cung tieàn danh nghóa luoân ôû möùc 4% cao hôn Vieän Brookings, 1988).
möùc cung tieàn khi chöa coù nhöõng thay ñoåi veà chính saùch tieàn teä. Giaû ñònh xa Nghieân cöùu cho thaáy
hôn laø tæ leä laõi suaát ôû phaàn coøn laïi cuûa theá giôùi vaãn khoâng ñoåi. Vaäy thì ñieàu nhöõng aûnh höôûng
khoâng chæ cuûa chính
gì seõ xaûy ra vôùi möùc saûn löôïng cuûa nöôùc Myõ?
saùch tieàn teä maø coøn
Hình 25-2 cho thaáy nhöõng döï ñoaùn cuûa 12 moâ hình veà ñoä leäch cuûa saûn löôïng cuûa chính saùch thu chi
so vôùi möùc saûn löôïng trong tröôøng hôïp cô sôû. Taát caû 12 moâ hình ñeàu döï ñoaùn ngaân saùch (Phaàn moâ
phoûng ñöôïc trình baøy
raèng saûn löôïng seõ taêng trong moät khoaûng thôøi gian sau khi löôïng cung tieàn taêng. trong baøi naøy chính laø
Sau moät naêm, ñoä leäch trung bình cuûa saûn löôïng so vôùi tröôøng hôïp cô sôû laø moâ phoûng E ôû phaàn boå
döông. Nhöng khoaûng cheânh leäch giöõa caùc caâu traû lôøi laïi raát lôùn, töø 0% ñeán gaàn sung).
3%, thaäm chí neáu khoâng keå ñeán nhöõng döï ñoaùn quaù cao thì khoaûng cheânh leäch
vaãn hôn 1%. Sau hai naêm, ñoä leäch trung bình cuûa saûn löôïng laø 1,2%; vaø neáu
chuùng ta tieáp tuïc loaïi boû möùc döï ñoaùn quaù cao thì khoaûng cheânh leäch vaãn laø
2%. Saùu naêm sau ñoä leäch trung bình laø 0,6%, khoaûng cheânh leäch giöõa caùc caâu
traû lôøi laø töø –0,5% ñeán 2,5%. Noùi toùm laïi neáu chuùng ta döïa vaøo khoaûng cheânh
leäch giöõa nhöõng caâu traû lôøi töø caùc moâ hình naøy ñeå ño löôøng möùc ñoä, thì möùc ñoä
khoâng chaéc chaén cuûa chuùng ta veà taùc ñoäng cuûa caùc chính saùch seõ laø raát lôùn.
HÌNH 25-2
Phaûn öùng cuûa saûn

löôïng ñoái vôùi chính
saùch môû roäng tieàn teä:
12 döï ñoaùn cuûa 12 moâ
hình
Maëc duø caû 12 moâ hình
ñeàu döï ñoaùn raèng saûn
löôïng seõ taêng vaøo moät
luùc naøo ñoù do aûnh
höôûng cuûa chính saùch
môû roäng tieàn teä, nhöng
khoaûng caùch giöõa caùc
caâu traû lôøi lieân quan
ñeán möùc taêng vaø thôøi
gian taêng saûn löôïng laø
raát lôùn.

Tieâu ñieåm: 12 Moâ hình Kinh teá Vó moâ
• Caû 12 moâ hình kinh teá vó moâ trong döï aùn cuûa vieän hình naøy ñöôïc lieân keát laïi thoâng qua caùc moái
nghieân cöùu Brookings laø nhöõng moâ hình tieâu bieåu cho quan heä taøi chính vaø ngoaïi thöông.
caùc loaïi moâ hình kinh teá vó moâ khaùc nhau, hieän ñöôïc • Boán moâ hình phoái hôïp nhöõng kyø voïng hôïp lyù khaù
söû duïng cho döï baùo vaø laäp moâ hình chính saùch treân roõ raøng: ñoù laø moâ hình LIVERPOOL ôû Anh, moâ
theá giôùi. hình MINIMOD ñöôïc söû duïng taïi Quó Tieàn teä
• Coù hai moâ hình thöông maïi laø DRI (Caùc Nguoàn Döõ Quoác teá, moâ hình MSG cuûa Warwick McKibbin
lieäu ñöôïc Loàng gheùp) vaø WHARTON. Hai moâ hình vaø Jeffrey Sachs thuoäc tröôøng ñaïi hoïc Harvard,
naøy thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå laäp döï baùo kinh teá vaø vaø moâ hình TAYLOR cuûa John Taylor thuoäc
baùn caùc soá lieäu döï baùo naøy cho caùc coâng ty vaø caùc toå tröôøng ñaïi hoïc Stanford (chuùng ta seõ ñöôïc xem
chöùc taøi chính. moâ hình naøy ôû phaàn 7-4). Ñaây laø nhöõng moâ hình
• Coù naêm moâ hình ñöôïc söû duïng ñeå laäp döï baùo vaø hoã tieâu bieåu nhoû hôn vaø ít chi tieát hôn so vôùi nhöõng
trôï soaïn thaûo chính saùch, bao goàm: moâ hình MCM moâ hình ñöôïc lieät keâ ôû phaàn treân, nhöng laïi toát
(Moâ hình Ña Quoác gia) ñöôïc Cuïc Döï tröõ Lieân bang ôû hôn do naém baét ñöôïc nhöõng taùc ñoäng kyø voïng
Washington söû duïng ñeå thöïc hieän chính saùch tieàn teä; cuûa caùc chính saùch khaùc nhau.
moâ hình INTERLINK do Toå Chöùc Hôïp Taùc vaø Phaùt • Cuoái cuøng laø moâ hình VAR (vieát taéc töø moâ hình
Trieån Kinh Teá (OECD) söû duïng ôû Pari; moâ hình Töï Hoài qui Vector, ñaây laø teân moät phöông phaùp
COMPACT do UÛy Ban Lieân Hieäp Chaâu AÂu söû duïng ôû öôùc löôïng ñöôïc söû duïng ñeå xaây döïng moâ hình
Brussels; vaø moâ hình EPA do Cô Quan Hoaïch Ñònh naøy) do Christopher Sims vaø Robert Litterman taïi
Nhaät Baûn söû duïng. Töøng moâ hình treân ñaây ñeàu do Minnesota thöïc hieän. Moâ hình naøy raát khaùc vôùi
moät nhoùm caùc nhaø nghieân cöùu thöïc hieän. Hoï laøm taát caùc moâ hình khaùc. Ñaây khoâng phaûi laø moät moâ
caû coâng vieäc nhö: xaây döïng caùc moâ hình con ñoái vôùi hình caáu truùc maø laø moät trò thoáng keâ toång hôïp veà
caùc nöôùc hoaëc caùc nhoùm nöôùc vaø noái keát caùc moâ hình nhöõng moái quan heä giöõa caùc bieán soá khaùc nhau,
naøy thoâng qua caùc doøng luaân chuyeån taøi chính vaø nhöng khoâng coù moät söï lyù giaûi cuï theå veà maët
thöông maïi. Ngöôïc laïi, LINK laø moâ hình thöù 5, laïi kinh teá. Ñieåm maïnh cuûa moâ hình naøy chính laø söï
bao goàm caùc moâ hình töøng nöôùc rieâng leû - nhöõng moâ phuø hôïp vôùi döõ lieäu. Ñieåm yeáu cuûa moâ hình laø veà
hình voán ñöôïc xaây döïng ôû töøng nöôùc vaø do nhöõng nhaø cô baûn ñaây chæ laø moät "hoäp ñen" (raát lôùn) maø
nghieân cöùu cuûa nöôùc ñoù thöïc hieän, sau ñoù caùc moâ thoâi.
Lieäu tính khoâng chaéc chaén coù laøm cho nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch haønh ñoäng
ít ñi?
Coù phaûi caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch haønh ñoäng ít ñi vì khoâng bieát chaéc chaén veà nhöõng
aûnh höôûng cuûa chính saùch? Nhìn chung, caâu traû lôøi laø phaûi. Chuùng ta haõy xem xeùt moät ví duï sau
ñaây voán ñöôïc xaây döïng döïa treân moâ hình moâ phoûng maø chuùng ta vöøa môùi ñeà caäp ôû treân.
Giaû söû neàn kinh teá Myõ ñang ôû tình traïng suy thoaùi. Tæ leä thaát nghieäp laø 7% vaø Cuïc Döï tröõ
Lieân bang ñang xem xeùt söû duïng chính saùch tieàn teä ñeå naâng cao saûn löôïng. Ñeå taäp trung xem
xeùt tính khoâng chaéc chaén veà nhöõng aûnh höôûng cuûa caùc chính saùch, chuùng ta giaû ñònh raèng Cuïc
Döï tröõ Lieân bang bieát chaéc chaén veà taát caû nhöõng yeáu toá khaùc. Döïa treân caùc döï baùo cuûa mình,
hoï bieát raèng khoâng coù nhöõng thay ñoåi chính saùch tieàn teä thì naêm sau thaát nghieäp vaãn ôû möùc 7%.
Hoï bieát raèng tæ leä thaát nghieäp töï nhieân laø 5%, vaø vì theá tæ leä thaát nghieäp hieän taïi ñang cao hôn
möùc töï nhieân 2%. Vaø töø Quy luaät Okun, hoï coøn bieát raèng trong moät naêm neáu saûn löôïng taêng
theâm 1% thì tæ leä thaát nghieäp seõ giaûm ñi 0,4%.
Theo nhöõng giaû ñònh naøy, Cuïc Döï tröõ Lieân bang bieát raèng neáu coù theå taêng saûn löôïng theâm

5% trong naêm tôùi thì tæ leä thaát nghieäp trong naêm tôùi seõ giaûm 0,4* 5%= 2%, vaø Hieån nhieân treân thöïc
teá, Cuïc Döï tröõ Lieân
baèng vôùi tæ leä thaát nghieäp töï nhieân laø 5%. Vaäy Cuïc Döï tröõ Lieân bang neân taêng
bang khoâng bieát chaéc
löôïng cung tieàn leân bao nhieâu? chaén veà baát kyø ñieàu gì
Neáu ta laáy möùc trung bình cuûa caùc keát quaû töø nhöõng moâ hình khaùc nhau trong trong soá naøy. Hoï chæ
coù theå döï baùo. Hoï
hình 25-2, thì cung tieàn taêng theâm 4% seõ daãn ñeán saûn löôïng taêng theâm 0,85% khoâng bieát chính xaùc
trong naêm ñaàu. Töông töï, löôïng cung tieàn taêng theâm 1% seõ daãn ñeán saûn löôïng tæ leä thaát nghieäp töï
taêng theâm 0,85/4 = 0,21%. nhieân vaø heä soá trong
Quy luaät Okun. Vieäc
Giaû söû Cuïc Döï tröõ Lieân bang tin töôûng chaéc chaén moái quan heä trung bình naøy ñöa ra nhöõng nguoàn
laø ñuùng, thì nhöõng gì maø hoï caàn laøm laø raát roõ raøng. Ñeå ñöa tæ leä thaát nghieäp trôû döõ lieäu khoâng chaéc
veà möùc töï nhieân trong voøng moät naêm ñoøi hoûi phaûi taêng saûn löôïng theâm 5%. Vaø chaén naøy seõ cuûng coá
laïi keát luaän cô baûn
ñeå saûn löôïng taêng theâm 5% thì Cuïc Döï tröõ Lieân bang phaûi taêng löôïng cung tieàn
cuûa chuùng ta.
theâm 5%/0,21 = 23,8%. Nhö vaäy, Cuïc Döï tröõ Lieân bang caàn taêng löôïng cung tieàn
theâm 23,8%. Neáu phaûn öùng cuûa neàn kinh teá baèng vôùi möùc phaûn öùng trung bình
tính ñöôïc töø 12 moâ hình treân, thì vieäc gia taêng cung tieàn seõ ñöa tæ leä thaát nghieäp
cuûa neàn kinh teá trôû veà möùc töï nhieân trong voøng moät naêm.
Giaû söû Cuïc Döï tröõ Lieân bang thaät söï taêng cung tieàn theâm 23,8%. Baây giôø
chuùng ta haõy xeùt ñeán tính khoâng chaéc chaén, nhö ñaõ ño löôøng thoâng qua söï cheânh
leäch giöõa nhöõng caâu traû lôøi töø caùc moâ hình khaùc nhau ôû hình 25-2. Haõy nhôù raèng
khoaûng ñaùp öùng cuûa saûn löôïng ñoái vôùi 4% cung tieàn taêng theâm sau moät naêm,
cheânh leäch töø 0% ñeán 3%. Töông töï, cung tieàn taêng theâm 1% thì khoaûng gia taêng
saûn löôïng seõ töø 0% ñeán 0,75%. Caùc khoaûng cheânh leäch giöõa caùc moâ hình naøy
cho thaáy vieäc taêng cung tieàn theâm 23,8% seõ daãn ñeán phaûn öùng cuûa saûn löôïng
naèm trong khoaûng töø 0% ñeán (23,8% * 0,75) = 17,9%. Nhöõng keát quaû naøy veà
phaûn öùng cuûa saûn löôïng cho thaáy möùc giaûm tæ leä thaát nghieäp coù theå laø moät con soá
naøo ñoù naèm trong khoaûng töø 0 ñeán 7%, hay noùi moät caùch khaùc caùc giaù trò cuûa tæ
leä thaát nghieäp moät naêm sau coù theå laø trong khoaûng 7% vaø 0%!
Nhö vaäy chuùng ta seõ coù moät keát luaän roõ raøng laø: vôùi khoaûng dao ñoäng treân
cuûa möùc ñoä khoâng chaéc chaén veà caùc taùc ñoäng cuûa chính saùch tieàn teä ñoái vôùi saûn
löôïng, thì vieäc taêng cung tieàn theâm 23,8% laø voâ traùch nhieäm. Neáu chính saùch
tieàn teä coù aûnh höôûng maïnh ñoái vôùi saûn löôïng nhö döï ñoaùn cuûa moät trong 12 moâ
hình, thì tæ leä thaát nghieäp vaøo cuoái naêm coù theå thaáp hôn tæ leä thaát nghieäp töï nhieân
5%, daãn ñeán nhöõng aùp löïc laïm phaùt to lôùn. Vôùi söï khoâng chaéc chaén naøy, Cuïc Döï
tröõ Lieân bang neân taêng cung tieàn ít hôn möùc 23,8% raát nhieàu. Chaúng haïn neáu
taêng cung tieàn leân theâm 10% seõ khieán cho tæ leä thaát nghieäp moät naêm sau seõ naèm
trong khoaûng töø 7% ñeán 4%, ñaây roõ raøng laø moät khoaûng dao ñoäng keát quaû an
toaøn hôn1.
1
TÌM HIEÅU SAÂU HÔN: Ví duï naøy döïa treân quan nieäm veà tính khoâng chaéc chaén ñöôïc nhaân leân. Khaùi nieäm naøy coù
nghóa laø: do nhöõng aûnh höôûng cuûa caùc chính saùch laø khoâng chaén chaén, neân caùc chính saùch caøng tích cöïc thì caøng
khoâng chaéc chaén hôn. Xem baøi vieát cuûa William Brainard, "Söï Khoâng Chaéc chaén vaø Tính Hieäu quaû Cuûa Chính
saùch", American Economic Review, thaùng 5 naêm 1967, trang 411-425.
Tính khoâng chaéc chaén vaø nhöõng giôùi haïn ñoái vôùi caùc nhaø hoaïch ñònh
chính saùch
Baây giôø chuùng ta haõy toùm taét laïi nhöõng gì ñaõ xem xeùt töø ñaàu ñeán giôø. Chuùng
ta haàu nhö khoâng theå chaéc chaén veà nhöõng aûnh höôûng cuûa caùc chính saùch kinh teá
vó moâ. Vì söï khoâng chaéc chaén naøy, caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch neân caån thaän
hôn vaø söû duïng nhöõng chính saùch keùm naêng ñoäng hôn. Caùc chính saùch caàn nhaém
vaøo nhöõng muïc tieâu roäng lôùn ñoù laø traùnh suy thoaùi keùo daøi, giaûm ñi tình traïng
buøng noå kinh teá, vaø traùnh nhöõng aùp löïc laïm phaùt. Thaát nghieäp hoaëc laïm phaùt
caøng cao thì caùc chính saùch ñöa ra laïi caøng phaûi tích cöïc hôn. Nhöng caùc chính
saùch naøy khoâng neân nhaém vaøo nhöõng muïc tieâu quaù chính xaùc (khoâng ñöôïc tinh
chænh caùc hoaït ñoäng kinh teá), khoâng neân coá gaéng ñaït ñöôïc tæ leä thaát nghieäp
Friedman vaø
khoâng ñoåi hay möùc taêng tröôûng saûn löôïng khoâng ñoåi.
Modigliani chính laø
Neáu laø caùch ñaây 20 naêm thì nhöõng keát luaän naøy ñaõ gaây ra tranh caõi lôùn. Vaøo hai nhaø kinh teá hoïc ñaõ
thôøi ñoù coù moät cuoäc tranh luaän naûy löûa giöõa hai nhoùm caùc nhaø kinh teá. Moät nhoùm phaùt trieån moät caùch
ñoäc laäp lyù thuyeát tieâu
do Milton Friedman ôû Chicago ñöùng ñaàu cho raèng do coù nhöõng ñoä treã keùo daøi vaø duøng hieän ñaïi
bieán ñoåi neân chính saùch caáp tieán thöôøng coù xu höôùng gaây haïi hôn laø mang laïi lôïi (chöông 16).
ích. Moät nhoùm khaùc do Franco Modigliani ñöùng ñaàu ôû MIT ñaõ xaây döïng neân theá
heä ñaàu tieân caùc moâ hình lôùn veà kinh teá löôïng vó moâ. Hoï cho raèng kieán thöùc kinh
teá cuûa nhöõng nhaø kinh teá ñaõ ñuû gioûi ñeå cho pheùp tinh chænh neàn kinh teá nhieàu
hôn. Ngaøy nay, haàu heát caùc nhaø kinh teá ñeàu nhaän thaáy nhöõng aûnh höôûng cuûa
chính saùch laø khoâng raát chaéc chaén vaø hoï cuõng chaáp nhaän heä quaû raèng söï khoâng
chaéc chaén naøy neân daãn ñeán vieäc aùp duïng caùc chính saùch keùm naêng ñoäng hôn.
Caàn nhôù raèng nhöõng gì chuùng ta ñöa ra cho ñeán baây giôø chæ laø moät lyù luaän
ñoái vôùi söï kieåm soaùt maø chính nhaø hoaïch ñònh chính saùch töï ñaët ra cho mình, chöù
khoâng phaûi laø söï kieåm soaùt maø chuùng ta aùp ñaët leân nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính
saùch. Neáu nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch hieåu raèng hoï khoâng theå chaéc chaén
veà nhöõng aûnh höôûng cuûa caùc chính saùch ñöôïc ñaët ra (vaø khoâng coù lyù do gì ñeå cho
raèng hoï khoâng hieåu) thì chính baûn thaân hoï seõ thöïc hieän nhöõng chính saùch keùm
tích cöïc. Khoâng coù lyù do gì phaûi aùp ñaët theâm nhöõng hình thöùc kieåm soaùt chaúng
haïn yeâu caàu buoäc phaûi giöõ vöõng möùc taêng tröôûng tieàn teä hoaëc buoäc phaûi caân
baèng ngaân saùch. Baây giôø chuùng ta cuøng chuyeån sang nhöõng lyù luaän veà vieäc aùp
ñaët caùc bieän phaùp kieåm soaùt ñoái vôùi nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch.
25-2 NHÖÕNG KYØ VOÏNG VAØ CHÍNH SAÙCH

Coù moät lyù do giaûi thích cho vieäc caùc aûnh höôûng cuûa chính saùch kinh teá vó moâ
laø khoâng chaéc chaén, ñoù laø söï töông taùc giöõa chính saùch vaø caùc kyø voïng. Möùc ñoä
hieäu quaû vaø ñoâi khi laø khaû naêng moät chính saùch thöïc hieän ñöôïc hay khoâng phuï
thuoäc khoâng chæ vaøo aûnh höôûng cuûa chính saùch ñoù ñoái vôùi caùc bieán soá kinh teá
hieän haønh, maø coøn phuï thuoäc vaøo aûnh höôûng cuûa noù ñoái vôùi nhöõng kyø voïng veà
töông lai (chuû ñeà chính cuûa chöông 17). Tuy nhieân, so vôùi nhöõng aûnh höôûng
khoâng chaéc chaén cuûa chính saùch thì nhöõng kyø voïng veà chính saùch toû ra quan
troïng hôn. Ñieàu naøy daãn chuùng ta ñeán moät cuoäc thaûo luaän veà caùc troø chôi:
Tröôùc nhöõng naêm 1970, chính saùch kinh teá vó moâ vaãn ñöôïc nhìn nhaän gioáng
nhö coâng cuï kieåm soaùt moät boä maùy phöùc taïp. Caùc phöông phaùp kieåm soaùt toái öu

ban ñaàu ñöôïc trieån khai ñeå kieåm soaùt vaø ñieàu khieån hoûa tieån, ñaõ ñöôïc söû duïng
roäng raõi ñeå soaïn thaûo chính saùch kinh teá vó moâ. Giôø ñaây caùc nhaø kinh teá khoâng
coøn nghó nhö vaäy nöõa. Veà cô baûn, roõ raøng neàn kinh teá hoaøn toaøn khaùc vôùi moät boä
maùy, ngay caû vôùi moät boä maùy raát phöùc taïp. Khaùc vôùi moät boä maùy, neàn kinh teá
bao goàm ngöôøi daân vaø nhieàu coâng ty luoân coá gaéng döï ñoaùn xem nhöõng nhaø
hoaïch ñònh chính saùch seõ laøm gì, hoï khoâng chæ phaûn öùng laïi nhöõng chính saùch
hieän taïi maø coøn phaûn öùng laïi caû nhöõng kyø voïng veà chính saùch trong töông lai.
Nhö vaäy, caàn phaûi xem chính saùch kinh teá vó moâ nhö laø moät troø chôi giöõa nhöõng
nhaø hoaïch ñònh chính saùch vaø neàn kinh teá. Vì theá khi nghó ñeán chính saùch, ñieàu
Lyù thuyeát troø chôi
chuùng ta caàn laø lyù thuyeát troø chôi chöù khoâng phaûi lyù thuyeát kieåm soaùt toái öu ñang trôû thaønh moät
coâng cuï quan troïng
Chuùng ta haõy laøm roõ hôn veà maët ngöõ nghóa. Khi caùc nhaø kinh teá noùi ñeán töø
trong taát caû caùc lónh
"troø chôi", hoï khoâng noùi ñeán moät hình thöùc "giaûi trí", maø laø nhöõng töông taùc coù vöïc cuûa kinh teá hoïc.
tính chieán löôïc giöõa nhöõng ngöôøi tham gia troø chôi. Trong boái caûnh chính saùch Giaûi thöôûng Nobel
kinh teá vó moâ, nhöõng ngöôøi tham gia troø chôi chính laø caùc nhaø hoaïch ñònh chính kinh teá naêm 1994 ñaõ
ñöôïc trao cho ba nhaø
saùch vaø "neàn kinh teá", cuï theå hôn laø ngöôøi daân vaø caùc coâng ty trong neàn kinh teá.
lyù thuyeát troø chôi laø
ÔÛ ñaây söï töông taùc chieán löôïc laø raát roõ raøng: nhöõng gì maø ngöôøi daân vaø caùc coâng John Nash ôû
ty laøm phuï thuoäc vaøo nhöõng gì maø hoï döï ñoaùn caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch seõ Princeton, John
laøm. Coøn nhöõng gì caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch laøm laïi phuï thuoäc vaøo nhöõng Harsanyi ôû Berkeley
gì xaûy ra trong neàn kinh teá ñoù vaø Reinhard Selten ôû
Ñöùc.
Lyù thuyeát troø chôi mang laïi cho caùc nhaø kinh teá nhieàu kieán thöùc hieåu bieát saâu
saéc, giuùp giaûi thích vì sao moät soá haønh vi thoaït troâng coù veû kì laï nhöng laïi hôïp lyù
neáu chuùng ta bieát roõ ñöôïc baûn chaát cuûa troø chôi ñang xaûy ra. Moät trong nhöõng
kieán thöùc naøy laø ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi thaûo luaän cuûa chuùng ta veà caùc hình
thöùc kieåm soaùt: ñoâi khi ngöôøi ta coù theå chôi troø chôi toát hôn neáu bieát töø boû moät
vaøi löïa choïn cuûa mình. Ñeå hieåu roõ vì sao chuùng ta haõy baét ñaàu vôùi moät ví duï
khoâng lieân quan ñeán kinh teá, ñoù chính laø chính saùch cuûa chính phuû ñoái vôùi nhöõng
keû khoâng taëc.
Caùc vuï khoâng taëc vaø thoûa hieäp

Haàu heát caùc chính phuû ñeàu coâng boá chính saùch khoâng thöông löôïng vôùi
nhöõng keû khoâng taëc. Lyù do ñoái vôùi vieäc coâng boá chính saùch naøy naøy raát roõ raøng:
chính phuû muoán ngaên chaën naïn khoâng taëc baèng caùch laøm cho ngöôøi daân thaáy
raèng vieäc cöôùp maùy bay chaúng coù lôïi gì caû.
Giaûø söû maëc duø ñaõ coâng boá chính saùch treân, vaãn coù moät vuï khoâng taëc xaûy ra.
Duø muoán hay khoâng thì khoâng taëc vaãn xaûy ra, vaäy taïi sao khoâng thöông löôïng?
Duø cho nhöõng teân khoâng taëc coù ñöa ra yeâu saùch buø ñaép gì ñi nöõa thì caùi giaù cuûa
nhöõng yeâu saùch naøy vaãn thaáp hôn so vôùi choïn löïa thöù hai, ñoù laø toån thaát nhaân
maïng seõ xaûy ra neáu chính phuû duøng vuõ löïc ñeå laáy laïi maùy bay. Vì theá chính saùch
toát nhaát laø: tuyeân boá raèng chính phuû seõ khoâng thöông löôïng vôùi nhöõng keû khoâng
taëc, tuy nhieân khi coù khoâng taëc thì vaãn thöông löôïng.
Neáu ngaãm nghó kyõ thì ñaây roõ raøng laø moät chính saùch raát toài. Quyeát ñònh cöôùp
maùy bay cuûa nhöõng teân khoâng taëc khoâng phuï thuoäc vaøo chính saùch ñöôïc chính
phuû coâng boá, maø phuï thuoäc vaøo döï ñoaùn cuûa chuùng veà ñieàu gì seõ thöïc söï xaûy ra
neáu chuùng cöôùp maùy bay. Neáu boïn khoâng taëc nghó raèng seõ thaät söï coù thöông

löôïng, thì chuùng seõ coù lyù khi xem chính saùch ñöôïc coâng boá laø khoâng ñaùng quan
taâm. Vaø caùc vuï khoâng taëc seõ xaûy ra.
Vaäy chính saùch toát nhaát laø gì? Duø raèng moät khi caùc vuï khoâng taëc xaûy ra thì
vieäc thöông löôïng thöôøng mang laïi moät keát quaû toát hôn, nhöng chính saùch toát
nhaát ñoái vôùi chính phuû vaãn laø cam keát khoâng thöông löôïng. Baèng caùch töø boû choïn
löïa thöông löôïng vôùi khoâng taëc, caùc chính phuû coù theå ngaên ngöøa vieäc cöôùp maùy
bay ngay töø ban ñaàu.
Baây giôø chuùng ta haõy chuyeån sang xem xeùt moät ví duï kinh teá vó moâ, döïa treân
moái quan heä giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp. Caùc baïn seõ thaáy ví duï naøy aùp duïng
moät logic töông töï.
Nhaéc laïi: Caùc coâng ty
Xem xeùt laïi moái quan heä giöõa Laïm phaùt vaø Thaát nghieäp vaø ngöôøi lao ñoäng seõ
xaùc ñònh möùc löông
Haõy nhôù laïi moái quan heä giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp maø chuùng ta ñaõ xaây danh nghóa döïa vaøo
döïng ôû chöông 8 (phöông trình [8.7], vôùi caùc chæ soá thôøi gian ñöôïc loaïi boû) nhöõng ñieàu kieän cho
tröôùc veà thò tröôøng lao
π = πe- α(u - un) (25-1) ñoäng vaø nhöõng kyø
voïng veà giaù cuûa hoï.
Laïm phaùt (π) phuï thuoäc vaøo laïm phaùt kyø voïng (πe), ñöôïc theå hieän qua vieäc
Döïa vaøo möùc löông
xaùc ñònh tieàn löông trong hôïp ñoàng lao ñoäng, vaø söï cheânh leäch giöõa tæ leä thaát danh nghóa phaûi traû,
nghieäp thöïc teá vaø tæ leä thaát nghieäp töï nhieân (u - un). Heä soá α bao haøm taùc ñoäng caùc coâng ty seõ ñònh
cuûa thaát nghieäp ñoái vôùi laïm phaùt, vôùi laïm phaùt kyø voïng cho tröôùc: khi thaát giaù. Nhö vaäy, giaù phuï
nghieäp naèm ôû möùc cao hôn tæ leä töï nhieân, thì laïm phaùt thöïc teá seõ thaáp hôn laïm thuoäc vaøo möùc giaù kyø
voïng vaø ñieàu kieän
phaùt kyø voïng; khi tæ leä thaát nghieäp thöïc teá thaáp hôn tæ leä töï nhieân thì laïm phaùt
cuûa thò tröôøng lao
thöïc teá seõ cao hôn laïm phaùt kyø voïng. ñoäng. Töông töï, laïm
phaùt giaù phuï thuoäc
Giaû söû Cuïc Döï tröõ Lieân bang tuyeân boá seõ theo ñuoåi moät chính saùch tieàn teä
vaøo laïm phaùt giaù kyø
phuø hôïp vôùi möùc laïm phaùt baèng 0. Giaû ñònh raèng caùc nhaø ñònh löông tin vaøo lôøi voïng vaø nhöõng ñieàu
tuyeân boá ñoù thì möùc laïm phaùt kyø voïng (πe) ñöôïc theå hieän trong caùc hôïp ñoàng tieàn kieän cuûa thò tröôøng
löông seõ baèng 0, vaø Cuïc Döï tröõ Lieân bang seõ gaëp phaûi moái quan heä sau: lao ñoäng. Ñaây chính
laø nhöõng gì ñöôïc theå
π = - α(u - un) (25-2) hieän trong phöông
trình (25.1).
Neáu Cuïc Döï tröõ Lieân bang tieáp tuïc thöïc hieän ñeán cuøng chính saùch coù möùc
laïm phaùt baèng 0 maø hoï ñaõ tuyeân boá, thì laïm phaùt thöïc teá vaø laïm phaùt kyø voïng
ñeàu baèng 0, vaø thaát nghieäp seõ baèng vôùi möùc thaát nghieäp töï nhieân.
Laïm phaùt baèng 0 vaø thaát nghieäp baèng vôùi möùc töï nhieân laø moät keát quaû khoâng
toài. Song döôøng nhö treân thöïc teá Cuïc Döï tröõ Lieân bang coøn coù theå laøm toát hôn
theá. Haõy nhôù laïi trong chöông 8, heä soá α cuûa Myõ xaáp xæ baèng 1. Do ñoù, phöông Ñeå ñôn giaûn, toâi giaû
trình (25.2) cho thaáy baèng caùch chaáp nhaän möùc laïm phaùt chæ 1% thì Cuïc Döï tröõ ñònh raèng Cuïc Döï tröõ
Lieân bang coù theå ñaït ñöôïc tæ leä thaát nghieäp thaáp hôn tæ leä töï nhieân 1%. Giaû söû Lieân bang coù theå
Cuïc Döï tröõ Lieân bang, hoaëc nhöõng ngöôøi khaùc trong neàn kinh teá, ñeàu caûm thaáy choïn tæ leä laïm phaùt
moät caùch chính xaùc.
söï ñaùnh ñoåi nhö vaäy laø haáp daãn vaø quyeát ñònh giaûm tæ leä thaát nghieäp 1% ñeå ñoåi Khi laøm nhö vaäy, toâi
laáy möùc laïm phaùt laø 1%. Trong lyù thuyeát troø chôi, ñoäng cô ñi leäch khoûi chính ñaõ boû qua nhöõng aûnh
saùch ñaõ tuyeân boá khi ngöôøi coøn laïi trong troø chôi ñaõ di chuyeån (trong tröôøng hôïp höôûng khoâng chaéc
naøy laø luùc caùc nhaø ñònh löông ñaõ ñaët ra möùc löông) ñöôïc bieát ñeán nhö laø söï chaén cuûa chính saùch
(chuû ñeà cuûa phaàn 25-
khoâng nhaát quaùn veà thôøi gian cuûa chính saùch toái öu. Trong ví duï cuûa chuùng ta, 1, nhöng khoâng phaûi
Cuïc Döï tröõ Lieân bang coù theå caûi thieän keát quaû trong giai ñoaïn naøy baèng vieäc ñi laø vaán ñeà troïng taâm ôû
cheäch khoûi chính saùch coù möùc laïm phaùt baèng 0 nhö ñaõ tuyeân boá: Baèng vieäc chaáp ñaây).

nhaän moät möùc laïm phaùt naøo ñoù, Cuïc Döï tröõ Lieân bang coù theå laøm giaûm ñaùng keå
tæ leä thaát nghieäp.
Ñaùng tieác raèng ñaây chöa phaûi laø phaàn keát cuûa caâu chuyeän. Thaáy raèng Cuïc
Döï tröõ Lieân bang ñaõ taêng löôïng tieàn cao hôn möùc ñaõ tuyeân boá, caùc nhaø ñònh
löông chaéc chaén seõ khoân hôn ra vaø baét ñaàu kyø voïng möùc laïm phaùt seõ laø +1%.
Neáu Cuïc Döï tröõ Lieân bang vaãn muoán ñaït ñöôïc möùc thaát nghieäp thaáp hôn möùc töï
nhieân 1% thì giôø ñaây hoï phaûi chaáp nhaän möùc laïm phaùt 2%. Tuy nhieân, neáu hoï
laøm vaäy, caùc nhaø ñònh löông chaéc chaén seõ taêng kyø voïng cuûa hoï veà möùc laïm phaùt
cao hôn nöõa vaø cöù tieáp tuïc nhö theá.
Tæ leä laïm phaùt töï
Keát quaû cuoái cuøng chaéc chaén seõ coù laïm phaùt cao. Vì caùc nhaø ñònh löông hieåu nhieân, duø coù teân goïi
ñöôïc ñoäng cô thuùc ñaåy Cuïc Döï tröõ Lieân bang neân möùc laïm phaùt kyø voïng seõ baét nhö vaäy, vaãn khoâng
heà coù yù nghóa laø töï
kòp möùc laïm phaùt thöïc teá, vaø chaéc chaén cuoái cuøng Cuïc Döï tröõ Lieân bang seõ thaát nhieân hoaëc toát nhaát
baïi trong vieäc coá gaéng ñaït ñöôïc tæ leä thaát nghieäp thaáp hôn möùc töï nhieân. Toùm laïi, theo baát cöù khía caïnh
nhöõng noã löïc cuûa Cuïc Döï tröõ Lieân bang ñeå laøm cho söï vieäc trôû neân toát hôn cuoái naøo (xem chöông 6 vaø
cuøng laïi daãn tôùi nhöõng ñieàu teä haïi hôn. Keát cuïc, neàn kinh teá seõ coù möùc thaát 8). Coù theå hoaøn toaøn
hôïp lyù khi Cuïc Döï tröõ
nghieäp baèng vôùi möùc thaát nghieäp coù ñöôïc neáu Cuïc Döï tröõ Lieân bang laøm theo
Lieân bang hay baát cöù
chính saùch ñaõ tuyeân boá, nhöng vôùi möùc laïm phaùt cao hôn nhieàu. ai khaùc trong neàn
kinh teá thích tæ leä thaát
Ví duï naøy coù lieân heä gì ôû ñaây? Lieân heä raát nhieàu. Haõy ñoïc laïi chöông 8. Ta
nghieäp thaáp hôn möùc
coù theå hieåu ñöôïc lòch söû cuûa ñöôøng cong Phillips vaø vieäc taêng laïm phaùt trong töï nhieân.
thaäp nieân 70 chính laø keát quaû töø nhöõng noã löïc cuûa Cuïc Döï tröõ Lieân bang trong
vieäc duy trì thaát nghieäp döôùi möùc töï nhieân, daãn tôùi möùc laïm phaùt kyø voïng vaø laïm
phaùt thöïc teá ngaøy caøng cao hôn. Theo ñoù, söï dòch chuyeån cuûa ñöôøng cong
Phillips ban ñaàu coù theå ñöôïc xem nhö laø söï ñieàu chænh caùc kyø voïng cuûa caùc nhaø
ñònh löông theo haønh ñoäng cuûa ngaân haøng trung öông.
Vaäy chính saùch toát nhaát trong tröôøng hôïp naøy laø gì? Ñoù chính laø Cuïc Döï tröõ
Lieân bang neân ñöa ra moät cam keát ñaùng tin caäy raèng hoï seõ khoâng coá giaûm thaát
nghieäp xuoáng thaáp hôn möùc töï nhieân. Baèng caùch töø boû söï löïa choïn laø ñi leäch
khoûi chính saùch ñaõ tuyeân boá, Cuïc Döï tröõ Lieân bang coù theå ñaït ñöôïc tæ leä thaát
nghieäp baèng vôùi möùc töï nhieân vaø tæ leä laïm phaùt baèng 0. Söï töông ñoàng vôùi ví duï
khoâng taëc ñaõ roõ: Baèng caùch cam moät caùch thuyeát phuïc laø seõ khoâng laøm vieäc coù
veû nhö neân laøm luùc xaûy ra khoâng taëc, caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch coù theå ñaït
ñöôïc moät keát quaû toát hôn: khoâng coù khoâng taëc trong ví duï treân, vaø khoâng coù laïm
phaùt trong tröôøng hôïp naøy.
Taïo loøng tin

Laøm theá naøo moät ngaân haøng trung öông coù theå cam keát moät caùch thuyeát phuïc
laø seõ khoâng laøm khaùc vôùi chính saùch hoï ñaõ tuyeân boá?
Coù moät caùch ñeå ngaân haøng trung öông taïo ñöôïc loøng tin laø phaûi töø boû – hoaëc
bò töôùc boû baèng quy ñònh cuûa phaùp luaät - quyeàn hoaïch ñònh chính saùch. Ví duï,
nhieäm vuï cuûa ngaân haøng trung öông coù theå ñöôïc phaùp luaät xaùc ñònh baèng moät
quy ñònh ñôn giaûn nhö: aán ñònh möùc taêng tröôûng tieàn baèng 0 vónh vieãn.
Moät quy ñònh phaùp luaät nhö vaäy chaéc chaén seõ giuùp giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà
khoâng nhaát quaùn veà thôøi gian. Nhöng moät quy ñònh cöùng nhaéc nhö theá mang laïi
caû ñeàu lôïi laãn ñieàu haïi. Chuùng ta muoán ngaên khoâng cho ngaân haøng trung öông

theo ñuoåi moät möùc taêng tröôûng tieàn quaù cao ñeå coá laøm giaûm thaát nghieäp xuoáng
döôùi möùc töï nhieân. Nhöng - do nhöõng haïn cheá ñaõ ñöôïc baøn ñeán trong phaàn 25-1
– chuùng ta vaãn muoán ngaân haøng trung öông coù theå môû roäng cung tieàn khi thaát
nghieäp quaù cao so vôùi möùc töï nhieân vaø thaét chaët cung tieàn khi thaát nghieäp quaù
thaáp so vôùi möùc töï nhieân. Nhöõng haønh ñoäng nhö vaäy seõ khoâng theå thöïc hieän
ñöôïc neáu coù quy ñònh taêng tröôûng tieàn coá ñònh. Thöïc ra coù nhöõng caùch toát hôn ñeå
xöû lyù vaán ñeà khoâng nhaát quaùn veà maët thôøi gian. Trong tröôøng hôïp chính saùch
tieàn teä, phaàn thaûo luaän cuûa chuùng ta ñöa ra moät caùch giuùp thöïc hieän ñieàu naøy:
1. Laøm cho ngaân haøng trung öông trôû neân ñoäc laäp. Boå nhieäm caùc nhaø laõnh ñaïo
ngaân haøng trung öông vôùi nhieäm kyø daøi hôn vaø laøm cho hoï khoù bò sa thaûi
hôn, ñieàu naøy seõ giuùp hoï coù theâm nhieàu khaû naêng ñeå choáng laïi caùc aùp löïc
chính trò buoäc phaûi giaûm thaát nghieäp xuoáng thaáp hôn möùc töï nhieân.
2. Sau ñoù, choïn moät nhaø laõnh ñaïo ngaân haøng “baûo thuû”, moät ngöôøi khoâng öa
laïm phaùt vaø khoâng saün loøng chaáp nhaän laïm phaùt cao hôn ñeå ñoåi laáy möùc thaát
nghieäp thaáp hôn khi thaát nghieäp ñang ôû möùc töï nhieân. Ñôn giaûn laø khi neàn
kinh teá ñang ôû möùc töï nhieân, moät nhaø laõnh ñaïo ngaân haøng nhö vaäy seõ khoâng
bò cuoán huùt tham gia vaøo chính saùch môû roäng tieàn teä. Do ñoù, vaán ñeà khoâng
nhaát quaùn veà thôøi gian seõ hoaøn toaøn bieán maát.
Vieäc chæ ñònh moät nhaø laõnh ñaïo ngaân haøng trung öông khoâng coù nhöõng moái
quan taâm gioáng nhö taát caû nhöõng ngöôøi khaùc döôøng nhö laø moät giaûi phaùp chæ coù
caùc nhaø lyù thuyeát troø chôi môùi nghó ra ñöôïc maø thoâi. Song ñaây thöïc söï laø caùch
maø nhieàu nöôùc ñaõ söû duïng ñeå ñoái phoù vaán ñeà khoâng nhaát quaùn veà thôøi gian trong
chính saùch tieàn teä. Trong hai thaäp nieân vöøa qua, caùc ngaân haøng trung öông ôû
nhieàu nöôùc ñaõ ñöôïc taïo ñieàu kieän ñeå trôû neân ñoäc laäp hôn. Caùc chính phuû thöôøng
boå nhieäm nhöõng nhaø laõnh ñaïo ngaân haøng trung öông “baûo thuû” hôn caû baûn thaân
caùc chính phuû ñoù – nhöõng nhaø laõnh ñaïo ngaân haøng trung öông naøy toû ra quan
taâm nhieàu hôn ñeán laïm phaùt vaø ít quan taâm hôn ñeán thaát nghieäp so vôùi chính
phuû. (Xem Hoäp Tieâu ñieåm “Phaûi chaêng Alan Blinder ñaõ sai khi noùi ra söï thaät?”)
Ngöôøi ta coù theå tranh
Hình 25-3 cho thaáy giaûi phaùp naøy ñaõ khaù thaønh coâng. Truïc tung cuûa ñoà thò luaän raèng ñieàu naøy
khoâng chöùng toû ñöôïc
bieåu dieãn möùc laïm phaùt trung bình haøng naêm ôû 18 nöôùc OECD trong thôøi kyø
raèng söï ñoäc laäp cuûa
1960-1992. Truïc hoaønh cuûa ñoà thò bieåu dieãn giaù trò cuûa chæ soá “söï ñoäc laäp cuûa ngaân haøng trung öông
ngaân haøng trung öông”, ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch xem xeùt moät soá ñieàu khoaûn seõ daãn ñeán laïm phaùt
phaùp lyù trong ñieàu leä cuûa ngaân haøng trung öông – chaúng haïn nhö chính phuû coù thaáp hôn. Coù theå
theå baõi nhieäm nhaø laõnh ñaïo ngaân haøng naøy khi naøo vaø baèng caùch naøo. Giöõa hai nhöõng nöôùc khoâng
thích laïm phaùt coù
bieán soá naøy coù moät moái quan heä nghòch ñaûo roõ reät ñöôïc toùm taét baèng ñöôøng bieåu
khuynh höôùng vöøa
dieãn hoài qui: ngaân haøng trung öông caøng trôû neân ñoäc laäp thì caøng coù quan heä maät mang laïi söï ñoäc laäp
thieát vôùi vieäc laïm phaùt thaáp hôn. nhieàu hôn cho ngaân
haøng trung öông cuûa
Söï Nhaát quaùn veà Thôøi gian vaø Nhöõng Haïn cheá Ñoái vôùi Caùc nhaø Hoaïch mình, vöøa coù möùc laïm
phaùt thaáp hôn (theâm
ñònh Chính saùch moät ví duï nöõa veà söï
khaùc nhau giöõa moái
Haõy toùm taét nhöõng gì chuùng ta ñaõ hoïc trong phaàn naøy: Chuùng ta ñaõ xem xeùt
töông quan vaø quan
caùc lyù leõ uûng hoä vieäc aùp ñaët nhöõng haïn cheá ñoái vôùi caùc nhaø hoaïch ñònh chính heä nhaân quaû, ñöôïc
saùch, döïa treân vaán ñeà khoâng nhaát quaùn veà thôøi gian. Chuùng ta ñaõ quan saùt tröôøng trình baøy trong Phuï
hôïp chính saùch tieàn teä. Nhöng coøn coù nhöõng vaán ñeà töông töï phaùt sinh trong boái luïc 3 ôû cuoái saùch.)

caûnh cuûa chính saùch thu chi ngaân saùch, ví duï trong tröôøng hôïp töø choái traû nôï, ñaây
laø moät vaán ñeà chuùng ta seõ baøn ñeán ôû chöông 27.
Khi coù lieân quan ñeán vaán ñeà khoâng nhaát quaùn veà thôøi gian thì nhöõng haïn cheá
nghieâm ngaët ñoái vôùi caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch – chaúng haïn nhö moät quy ñònh
veà taêng tröôûng tieàn coá ñònh trong chính saùch tieàn teä – coù theå ñöa ñeán moät giaûi phaùp
toài. Giaûi phaùp ñoù coù theå toán nhieàu chi phí neáu noù hoaøn toaøn ngaên caûn vieäc söû duïng
chính saùch kinh teá vó moâ. Nhöõng giaûi phaùp toát hôn thöôøng ñoøi hoûi phaûi thieát keá
nhöõng theå cheá toát hôn (ví duï, moät ngaân haøng trung öông ñoäc laäp), nhöõng theå cheá
naøy coù theå haïn cheá vaán ñeà khoâng nhaát quaùn veà thôøi gian maø khoâng caàn loaïi boû HÌNH 25-3
chính saùch tieàn teä nhö moät coâng cuï cuûa chính saùch kinh teá vó moâ. Laïm phaùt vaø Söï ñoäc
laäp cuûa Ngaân haøng
trung öông
Qua caùc nöôùc OECD,
ta thaáy möùc ñoä ñoäc laäp
cuûa ngaân haøng trung
öông caøng cao thì möùc
laïm phaùt caøng thaáp.
Nguoàn: Vittorio Grilli,
Donato Masciandaro,
vaø Guido Tabellini,
“Caùc Theå cheá Chính
trò vaø Tieàn teä vaø
Nhöõng chính saùch taøi
chính Coâng ôû caùc nöôùc
Coâng nghieäp”, Chính
saùch kinh teá, 10/1991,
trang 341-392.
Caùc khoaûn caét giaûm

thueá do chính quyeàn
Reagan thöïc hieän vöøa
laøm giaûm möùc thueá
vöøa laøm taêng hoaït
25-3 CHÍNH TRÒ VAØ CHÍNH SAÙCH ñoäng kinh teá vaøo ñaàu
nhöõng naêm 1980 ôû Myõ
Ñeán ñaây chuùng ta ñaõ giaû ñònh raèng caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch laø nhöõng (chöông 20). Nhöng
ngöôøi coù thieän chí – hoï ñaõ coá gaéng laøm nhöõng gì toát nhaát cho neàn kinh teá. Tuy caùc khoaûn giaûm thueá
vaäy, phaàn lôùn caùc cuoäc tranh luaän ñaïi chuùng nghi ngôø giaû ñònh ñoù: Coù laäp luaän naøy cuõng ñaõ daãn ñeán
cho raèng caùc nhaø chính trò hay caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch laøm nhöõng gì toát tình traïng thaâm huït daøi
haïn, phaûi maát ñeán gaàn
nhaát cho baûn thaân hoï, vaø khoâng phaûi luùc naøo ñieàu ñoù cuõng laø nhöõng ñieàu toát nhaát
hai thaäp nieân môùi khaéc
cho ñaát nöôùc. phuïc ñöôïc. Chuùng ta
seõ xem moái quan heä
Haún baïn ñaõ nghe nhöõng laäp luaän sau: Caùc nhaø chính trò neù traùnh nhöõng quyeát
giöõa thueá trong hieän
ñònh khoù khaên, hoï coá thoûa maõn caùc cöû tri, chính trò theo beø phaùi daãn tôùi beá taéc vaø taïi vaø thueá trong töông
khoâng coù ñieàu gì ñöôïc thöïc hieän. Vieäc baøn ñeán nhöõng khieám khuyeát cuûa daân chuû lai moät caùch thaän
laø vöôït ngoaøi phaïm vi cuûa cuoán saùch naøy. Do ñoù, nhöõng gì chuùng ta coù theå laøm ôû troïng hôn ôû chöông 27
ñaây laø chuû yeáu xem laïi nhöõng laäp luaän naøy aùp duïng vaøo chính saùch kinh teá vó moâ khi xeùt veà nhöõng yù
nghóa trong vieäc haïn
nhö theá naøo. Sau ñoù quan saùt nhöõng baèng chöùng thöïc nghieäm ñeå xem coù laøm cheá ngaân saùch cuûa
saùng toû theâm ñöôïc ñieàu gì veà vaán ñeà kieåm soaùt chính saùch hay khoâng. chính phuû.

Troø chôi giöõa Caùc Nhaø hoaïch ñònh Chính saùch vaø Cöû tri
Coù nhieàu bieän phaùp kinh teá vó moâ lieân quan ñeán vieäc ñaùnh ñoåi giöõa nhöõng
toån thaát trong ngaén haïn so vôùi lôïi ích trong daøi haïn – hoaëc ngöôïc laïi, nhöõng lôïi
ích trong ngaén haïn so vôùi nhöõng toån thaát trong daøi haïn.
Chaúng haïn nhö vieäc caét giaûm thueá. Theo ñònh nghóa, caét giaûm thueá seõ daãn
ñeán caùc möùc thueá thaáp hôn hieän nay. Vieäc caét giaûm thueá cuõng coù theå daãn ñeán
caùc hoaït ñoäng kinh teá gia taêng, vaø vì theá thu nhaäp tröôùc thueá gia taêng trong moät
khoaûng thôøi gian. Nhöng neáu vieäc caét giaûm thueá khoâng ñöôïc buø ñaép baèng nhöõng
möùc giaûm töông töï trong chi tieâu cuûa chính phuû thì seõ daãn ñeán moät söï thaâm huït
ngaân saùch lôùn hôn cuøng vôùi nhu caàu phaûi taêng thueá trong töông lai. Neáu caùc cöû
tri toû ra thieån caän, thì caùc nhaø chính trò coù theå raát deã daøng bò cuoán huùt vaøo vieäc
caét giaûm thueá. Chính trò coù theå daãn tôùi nhöõng khoaûn thaâm huït coù heä thoáng, ít
nhaát laø cho ñeán khi möùc nôï cuûa chính phuû ñaõ trôû neân quaù cao ñeán noãi caùc chính
trò gia quaù sôï haõi phaûi baét tay haønh ñoäng.
Baây giôø chuùng ta chuyeån töø thueá sang chính saùch kinh teá vó moâ noùi chung.
Theo ñònh luaät Okun,
Moät laàn nöõa giaû ñònh laø caùc cöû tri toû ra thieån caän. Neáu muïc tieâu chính cuûa caùc taêng tröôûng saûn löôïng
chính trò gia laø laáy loøng caùc cöû tri ñeå ñöôïc taùi ñaéc cöû thì coøn chính saùch naøo toát vöôït quaù möùc bình
hôn laø môû roäng toång caàu tröôùc cuoäc baàu cöû, daãn tôùi möùc taêng tröôûng cao hôn vaø thöôøng seõ laøm cho tæ
thaát nghieäp thaáp hôn? Quaû thaät, taêng tröôûng vöôït quaù möùc taêng tröôûng töï nhieân leä thaát nghieäp giaûm
xuoáng thaáp hôn möùc
thì khoâng theå duy trì laâu beàn ñöôïc, vaø cuoái cuøng neàn kinh teá phaûi quay veà möùc
töï nhieân. Trong trung
saûn löôïng töï nhieân: Taêng tröôûng cao hôn khoâng theå traùnh khoûi taêng tröôûng thaáp haïn, chuùng ta bieát
hôn xaûy ra sau ñoù. Nhöng neáu thöïc hieän ñuùng thôøi ñieåm coäng theâm caùc cöû tri raèng tæ leä thaát nghieäp
thieån caän, thì möùc taêng tröôûng cao hôn seõ giuùp caùc nhaø chính trò thaéng cöû. Vì seõ phaûi quay veà möùc
vaäy, chuùng ta coù theå troâng chôø moät chu kyø kinh teá mang tính chính trò roõ raøng töï nhieân. Ñeán löôït
ñieàu naøy ñoøi hoûi taêng
vôùi möùc taêng tröôûng trung bình tröôùc cuoäc baàu cöû cao hôn möùc taêng tröôûng sau tröôûng saûn löôïng thaáp
khi baàu cöû. hôn möùc taêng tröôûng
töï nhieân trong moät
Nhöõng laäp luaän chuùng ta vöøa ñaët ra khaù quen thuoäc; baèng caùch naøy hay caùch thôøi gian. Xem
khaùc, chaéc haún baïn ñaõ nghe noùi ñeán. Vaø lyù leõ cuûa nhöõng laäp luaän naøy cuõng coù chöông 9 (cuï theå
tính thuyeát phuïc. Vì vaäy, neáu chuùng khoâng phuø hôïp vôùi thöïc teá laém thì coù theå laø Baûng 9-1).
moät ñieàu ñaùng ngaïc nhieân.
Ví duï, cuoäc baøn luaän cuûa chuùng ta veà thueá coù theå khieán baïn cho raèng thaâm
huït ngaân saùch vaø nôï chính phuû cao luùc naøo cuõng hieän dieän vaø seõ luoân toàn taïi.
Hình 25-4 (bieåu hieän söï tieán trieån cuûa tæ leä nôï cuûa chính phuû so vôùi GDP ôû Myõ töø
Moái quan heä giöõa
naêm 1900) cho thaáy khoâng phaûi laø vaäy. Haõy löu yù raèng laø caû ba thôøi kyø tích luõy thaâm huït, nôï vaø GDP
nôï ñeàu xaûy ra trong nhöõng tröôøng hôïp raát ñaëc bieät: Theá chieán I, söï khôûi ñaàu cuoäc ñöôïc xem xeùt chi tieát
Ñaïi suy thoaùi, vaø Theá chieán II. Ñoù laø nhöõng thôøi ñieåm coù söï suït giaûm saûn löôïng ôû chöông 27.
baát thöôøng hoaëc chi tieâu quaân söï cao moät caùch baát thöôøng. Vaø cuõng caàn löu yù
raèng töø khi keát thuùc Theá chieán II ñeán cuoái nhöõng naêm 1970, tæ leä nôï so vôùi GDP
Chöông 27 seõ xem
ñaõ giaûm xuoáng ñeàu ñaën nhö theá naøo. Ñeán naêm 1979, tæ leä nôï so vôùi GDP laø 33%, xeùt nhöõng caùch lyù giaûi
giaûm so vôùi möùc 130% trong naêm 1946. khaùc vaø thaønh coâng
hôn veà maët thöïc
Thaät vaäy, nôï ngaøy caøng taêng töø ñaàu thaäp nieân 1980 ñeán giöõa thaäp nieân 90 laø nghieäm ñoái vôùi söï
khaù phuø hôïp vôùi lyù leõ veà caùc nhaø chính trò thieån caän. Trong suoát giai ñoaïn naøy, tæ tieán trieån nôï chính
leä nôï so vôùi GDP taêng ñeàu ñaën, töø möùc thaáp laø 31,6% naêm 1981 ñeán moät möùc phuû, caû theo thôøi gian
cao laø 68,2% naêm 1995. Song töø ñoù trôû ñi, thaâm huït ngaøy caøng giaûm, vaø tæ leä nôï laãn giöõa caùc quoác gia.

so vôùi GDP hieän ñang giaûm xuoáng. Vieäc giaûi thích bieán ñoäng nôï trong khoaûng
thôøi gian hôn 15 naêm thoâng qua haønh ñoäng cuûa nhöõng nhaø chính trò thieån caän laïi
laøm phaùt sinh vaán ñeà laø taïi sao moïi chuyeän laïi khaùc ñi tröôùc naêm 1981, cuõng nhö
sau naêm 1995. Nhöõng taøi lieäu lòch söû khaùi quaùt hôn cho thaáy raèng baûn thaân söï
thieån caän khoâng giaûi thích ñöôïc nhieàu veà söï bieán ñoåi cuûa caùc khoaûn thaâm huït vaø
nôï trong quaù khöù.
Haõy quay laïi vôùi laäp luaän veà chu kyø kinh teá mang tính chính trò cho raèng caùc
chính trò gia coá ñaït ñöôïc taêng tröôûng saûn löôïng cao tröôùc khi baàu cöû ñeå ñöôïc taùi
ñaéc cöû. Neáu chu kyø kinh teá mang tính chính trò laø quan troïng, chuùng ta seõ kyø
voïng raèng möùc taêng tröôûng tröôùc cuoäc baàu cöû seõ nhanh hôn möùc taêng tröôûng sau
baàu cöû. Baûng 25-1 bieåu thò möùc taêng tröôûng GDP haøng naêm trong thôøi kyø boán
naêm naém quyeàn cuûa caùc chính quyeàn Myõ töø thôøi Toång thoáng Truman naêm 1948.
Quaû vaäy, baûng naøy cho thaáy möùc taêng tröôûng trung bình ñaõ ñaït ñeán möùc cao nhaát
vaøo naêm cuoái cuøng cuûa moät chính quyeàn.
HÌNH 25-4
Söï tieán trieån cuûa tæ

leä nôï chính phuû so
vôùi GDP trong thôøi
kyø 1900-1998, ôû Myõ.
Ba thôøi kyø tích luõy nôï
ñaùng keå töø naêm 1900
coù lieân quan ñeán Theá
chieán I, khôûi ñaàu cuoäc
Ñaïi Khuûng hoaûng, vaø
Theá chieán II.
Nguoàn: Thoáng keâ lòch
söû cuûa nöôùc Myõ, Boä
Thöông Maïi; vaø Baùo
caùo Kinh teá cuûa Toång
thoáng (naêm 1999).
Tieâu ñieåm: Phaûi chaêng Alan Blinder ñaõ sai khi noùi ra söï thaät?
Vaøo muøa heø naêm 1994, Toång thoáng Cliton ñaõ boå Taïi sao phaûn öùng cuûa thò tröôøng vaø baùo chí laïi tieâu
nhieäm Alan Blinder, moät nhaø kinh teá töø Princeton, cöïc ñeán vaäy? Chaéc chaén khoâng phaûi laø do Blinder
laøm Phoù chuû tòch (thöïc teá laø nhaân vaät soá hai) cuûa ñaõ noùi sai. Khoâng coù gì phaûi nghi ngôø veà vieäc
Ban Ñieàu haønh Cuïc Döï tröõ Lieân bang. Vaøi tuaàn chính saùch tieàn teä coù theå vaø caàn phaûi giuùp neàn
sau ñoù, khi phaùt bieåu trong moät hoäi nghò kinh teá, kinh teá thoaùt khoûi suy thoaùi. Thaät ra, Ñaïo luaät
Blinder ñaõ cho thaáy oâng tin töôûng raèng Cuïc Döï tröõ naêm 1978 cuûa Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang ñoøi
Lieân bang vöøa coù traùch nhieäm vöøa coù khaû naêng söû hoûi Cuïc Döï tröõ Lieân bang phaûi theo ñuoåi chính
duïng chính saùch tieàn teä ñeå giuùp neàn kinh teá hoài saùch toaøn duïng lao ñoäng cuõng nhö laïm phaùt thaáp.
phuïc khi thaát nghieäp cao. Tuyeân boá naøy cuûa oâng
Theo laäp luaän chuùng ta ñaõ trieån khai trong baøi naøy
ñaõ ñöôïc ñoùn nhaän moät caùch raát toài teä. Giaù traùi
thì phaûn öùng treân sôû dó tieâu cöïc laø do Blinder, qua
phieáu suït giaûm vaø haàu heát caùc baùo ñeàu ñaêng taûi
lôøi noùi cuûa mình, ñaõ ñeå loä ra raèng oâng ta khoâng
caùc baøi xaõ luaän chæ trích Blinder.
phaûi laø moät nhaø laõnh ñaïo ngaân haøng trung öông

baûo thuû vaø oâng ta quan taâm ñeán caû thaát nghieäp laãn Baøi hoïc ruùt ra töø caâu chuyeän treân ñaõ roõ. Cho duø
laïm phaùt. Vôùi möùc thaát nghieäp luùc baáy giôø baèng caùc nhaø laõnh ñaïo ngaân haøng trung öông coù quan
6,1% gaàn vôùi möùc maø ngöôøi ta cho laø töï nhieân, ñieåm nhö theá naøo chaêng nöõa thì hoï cuõng phaûi coá
caùc thò tröôøng ñaõ dieãn giaûi tuyeân boá cuûa Blinder gaéng toû ra baûo thuû ... Ñoù laø lyù do taïi sao nhieàu nhaø
nhö laø moät gôïi yù raèng coù theå oâng ta muoán giaûm laõnh ñaïo ngaân haøng trung öông laïi raát mieãn cöôõng
thaát nghieäp thaáp hôn möùc töï nhieân. Laõi suaát taêng khi thöøa nhaän, ít nhaát laø tröôùc coâng chuùng, veà söï
vì laïm phaùt kyø voïng cao hôn, vaø vì theá giaù traùi toàn taïi cuûa baát cöù söï ñaùnh ñoåi naøo giöõa thaát
phieáu giaûm. nghieäp vaø laïm phaùt, duø chæ trong ngaén haïn.
BAÛNG 25-1: Taêng tröôûng trong thôøi kyø Ñaûng Daân chuû
vaø Ñaûng Coäng hoøa naém quyeàn (%/naêm)
Naêm
Thöù nhaát Thöù hai Thöù ba Thöù tö
Ñaûng Daân chuû
Truman 0,0 8,5 10,3 3,9
Kennedy/ Johnson 2,6 5,3 4,1 5,3
Johnson 5,8 5,8 2,9 4,1
Carter 4,7 5,3 2,5 -0,2
Clinton I 2,3 3,5 2,3 3,4
Clinton II 3,9 3,5
Trung bình: Ñaûng Daân chuû
3,2 5,3 4,4 3,3
Ñaûng Coäng hoøa

Eisenhower 4,0 -1,3 5,6 2,1
Nixon 2,4 -0,3 2,8 5,0
Nixon/Ford 5,2 -0,5 -1,3 4,9
Reagan II 1,9 -2,5 3,6 6,4
Reagan II 3,6 3,0 2,7 3,0
Bush 2,5 1,2 -0,7 2,6
Trung bình: Ñaûng Coäng 3,3 -0,1 2,1 4,0
hoøa
3,3 2,6 3,2 3,7
Trung bình
Nguoàn: Alberto Alesina, “Kinh teá hoïc Vó moâ vaø Chính trò hoïc”, Taïp chí thöôøng nieân Kinh teá hoïc Vó moâ NBER, naêm
1988, trang 13-61, Baûng 4. Ñaõ caäp nhaät.
Song möùc cheânh leäch trung bình qua caùc naêm laø nhoû: 3,7% trong naêm cuoái
cuûa moät chính quyeàn so vôùi 3,3% trong naêm ñaàu tieân (Coù nhöõng ñieåm ñaëc
tröng thuù vò khaùc trong baûng, chaúng haïn nhö söï khaùc bieät giöõa caùc chính
quyeàn ñaûng Coäng hoøa vaø ñaûng Daân chuû; chuùng ta seõ sôùm quay laïi vaán ñeà
naøy). Coù raát ít baèng chöùng cho thaáy söï thao tuùng veà maët kinh teá vó moâ ñeå
ñöôïc ñaéc cöû.
Troø chôi giöõa Caùc nhaø Hoaïch ñònh Chính saùch
Moät nhaùnh lyù luaän khaùc khoâng nhaán maïnh vaøo caùc troø chôi giöõa nhöõng
nhaø chính trò vaø cöû tri maø laø giöõa caùc ñaûng phaùi chính trò vôùi nhau. Ví duï,

vaán ñeà giaûm thaâm huït ngaân saùch ôû Myõ. Maëc duø giöõa nhöõng naêm 1980,
thaâm huït ngaân saùch lôùn ñaõ ñöôïc xem laø moät trong nhöõng vaán ñeà kinh teá vó
moâ chính yeáu maø nöôùc Myõ gaëp phaûi, nhöng phaûi maát theâm 15 naêm nöõa
tröôùc khi söï thaâm huït ñoù môùi bò loaïi tröø. Moät soá söï trì hoaõn ñaõ xaûy ra thuoäc
veà tieán trình daân chuû thoâng thöôøng: Vieäc giaûm thaâm huït ñoøi hoûi phaûi coù
nhöõng quyeát ñònh khoù khaên, vaø ñeå ñaït ñöôïc söï nhaát trí caàn phaûi coù thôøi
gian. Nhöng nhöõng yeáu toá khaùc döôøng nhö cuõng coù taùc ñoäng. Duø ñaõ nhaát trí
veà söï caàn thieát phaûi giaûm thaâm huït nhöng hai ñaûng phaùi chính trò luùc baáy
giôø laïi khaùc nhau veà ñöôøng loái thöïc hieän. Ñaûng Coäng hoøa chuù troïng vaøo
vieäc giaûm chi tieâu vì tin raèng vai troø cuûa chính phuû caàn ñöôïc thu heïp hôn.
Traùi laïi, Ñaûng Daân chuû laïi höôùng nhieàu hôn ñeán vieäc taêng thueá. Beân naøo
cuõng giöõ quan ñieåm cuûa mình vaø hy voïng beân kia seõ boû cuoäc.
Caùc nhaø lyù thuyeát troø chôi goïi nhöõng tình huoáng nhö treân laø caùc cuoäc
chieán tieâu hao. Hy voïng phía beân kia seõ boû cuoäc daãn ñeán nhöõng cuoäc trì
hoaõn dai daúng vaø thöôøng laø toán keùm. Caùc cuoäc chieán tranh tieâu hao nhö vaäy
thöôøng phoå bieán trong chính saùch thu chi ngaân saùch. Vieäc giaûm thaâm huït
thöôøng dieãn ra raát laâu sau thôøi ñieåm leõ ra laø toát nhaát. Ñieàu naøy ñaëc bieät theå
hieän roõ trong nhöõng giai ñoaïn sieâu laïm phaùt. Nhö chuùng ta ñaõ thaáy ôû
chöông 23, sieâu laïm phaùt laø do vieäc taøi trôï tieàn cho nhöõng khoaûn thaâm huït
ngaân saùch to lôùn. Maëc duø nhu caàu caàn phaûi giaûm nhöõng thaâm huït naøy
thöôøng ñöôïc phaùt hieän sôùm nhöng söï uûng hoä cho nhöõng chöông trình bình
oån, goàm vieäc loaïi tröø caùc khoaûn thaâm huït naøy, thöôøng chæ xaûy ra khi laïm
Caùc cuoäc chieán tieâu hao
phaùt ñaõ taêng ñeán möùc cao, gaây aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán hoaït ñoäng
khoâng chæ giôùi haïn trong
kinh teá. chính saùch thu chi ngaân
saùch: Coù leõ baïn coøn nhôù
Moät ví duï khaùc veà moät troø chôi giöõa caùc ñaûng phaùi chính trò laø nhöõng
cuoäc ñình coâng NBA (Hieäp
bieán chuyeån trong hoaït ñoäng kinh teá do söï thay ñoåi ñaûng caàm quyeàn gaây ra. hoäi Boùng roå Quoác gia) naêm
Ñaûng Coäng hoøa thöôøng quan taâm ñeán laïm phaùt nhieàu hôn vaø quan taâm ñeán 1998 ôû nöôùc Myõ, khi hôn
thaát nghieäp ít hôn so vôùi Ñaûng Daân chuû. Vì theá, chuùng ta coù theå troâng ñôïi nöûa muøa giaûi boùng roå ñaõ bò
caùc chính quyeàn cuûa Ñaûng Daân chuû theå hieän möùc taêng tröôûng maïnh hôn – huûy boû do caùc oâng chuû vaø
nhöõng caàu thuû khoâng theå ñi
vaø keát quaû laø ít thaát nghieäp vaø nhieàu laïm phaùt hôn so vôùi caùc chính quyeàn ñeán moät thoûa hieäp.
cuûa Ñaûng Coäng hoøa. Döï ñoaùn naøy toû ra khaù phuø hôïp vôùi thöïc teá. Haõy nhìn
laïi Baûng 25-1. Söï töông phaûn roõ reät nhaát trong caùc möùc taêng tröôûng naèm ôû
naêm thöù hai cuûa moãi chính quyeàn. Trong naêm thöù hai cuûa moãi chính quyeàn
Ñaûng Daân chuû keå töø thôøi Truman, möùc taêng tröôûng raát cao. Coøn naêm thöù
hai cuûa moãi chính quyeàn Ñaûng Coäng hoøa, möùc taêng tröôûng raát thaáp. Ñaõ coù
4 trong 6 chính quyeàn cuûa Ñaûng Coäng hoøa coù möùc taêng tröôûng aâm ôû naêm
thöù hai.
Moät vaán ñeà thuù vò ñöôïc ñaët ra laø: Taïi sao söï aûnh höôûng laïi maïnh hôn
vaøo naêm thöù hai cuûa chính quyeàn ñoù? Lyù thuyeát veà thaát nghieäp vaø laïm phaùt
maø chuùng ta ñaõ phaùt trieån ôû chöông 9 ñöa ra moät lôøi giaûi ñaùp hôïp lyù. Caàn
moät khoaûng thôøi gian (ñoä treã) ñeå chính saùch coù taùc ñoäng, vì theá moät chính
quyeàn môùi phaûi maát khoaûng moät naêm ñeå laøm cho neàn kinh teá thay ñoåi.
Vieäc duy trì möùc taêng tröôûng cao hôn bình thöôøng trong moät thôøi gian quaù
daøi seõ laøm taêng laïm phaùt, do ñoù ngay caû moät chính quyeàn Ñaûng Daân chuû

cuõng khoâng muoán duy trì möùc taêng tröôûng quaù cao trong suoát nhieäm kyø cuûa
hoï. Vì vaäy, caùc tæ leä taêng tröôûng coù khuynh höôùng gaàn vôùi nhau trong nöûa
sau cuûa caùc chính quyeàn ñaûng Daân chuû vaø Coäng hoøa nhieàu hôn laø trong nöûa
ñaàu cuûa caùc chính quyeàn naøy.
Trôû laïi Vieäc Ñieàu chænh Ngaân saùch Caân baèng
Chuùng ta seõ chaám döùt chöông naøy baèng moät trong nhöõng vaán ñeà ñaõ
ñöôïc neâu ra töø ñaàu chöông, ñoù laø tình huoáng neân vaø khoâng neân ñieàu chænh
caân baèng ngaân saùch. Chuùng ta hoïc ñöôïc ñieàu gì?
Tröôùc tieân, cho duø yù kieán chung cho raèng nhöõng chính trò gia laáy loøng
cuûa caùc cöû tri thieån caän, song ñieàu naøy khoâng phuø hôïp vôùi ña soá baèng
chöùng veà söï tieán trieån cuûa nôï vaø caùc khoaûn thaâm huït. Caùc khoaûn thaâm huït
lôùn vaøo thôøi bình cuûa Myõ trong nhöõng naêm 1980 vaø 1990 laø ngoaïi leä hôn laø
quy luaät. Caùc khoaûn thaâm huït dai daüng thöôøng khoâng phaûi laø ñaëc ñieåm tieâu
bieåu cuûa caùc chính saùch thu chi ngaân saùch.
Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø taát caû ñeàu toát ñeïp, hay tieán trình chính trò
luùc naøo cuõng ñöa ra nhöõng quyeát ñònh chính saùch kinh teá vó moâ toát nhaát.
Nhöõng quyeát ñònh khoù khaên thöôøng bò trì hoaõn. Caùc cuoäc chieán tieâu hao
giöõa hai ñaûng phaùi, vaø giaùn tieáp laø giöõa caùc phe uûng hoä khaùc nhau cuûa hai
beân toû ra phoå bieán trong chính saùch thu chi ngaân saùch. Vieäc giaûm thaâm huït
ngaân saùch thöôøng xaûy ra muoän, chæ khi naøo nôï ñaõ taêng ñeán möùc cao.
Lieäu caùc vaán ñeà treân coù cho thaáy vieäc boå sung vaøo Hieán phaùp Myõ moät
söï ñieàu chænh caân baèng ngaân saùch laø ñuùng ñaén? Ñoái vôùi haàu heát caùc nhaø
kinh teá thì caâu traû lôøi laø khoâng. Hoï laäp luaän nhö sau:
Tröôøng hôïp Phaûn ñoái Ñieàu chænh Caân baèng Ngaân saùch. Moät söï ñieàu
chænh caân baèng ngaân saùch seõ loaïi tröø vaán ñeà thaâm huït, nhöng cuõng seõ trieät
tieâu vieäc söû duïng chính saùch thu chi ngaân saùch nhö laø moät coâng cuï chính
saùch kinh teá vó moâ. Caùi giaù phaûi traû nhö theá laø quaù ñaét.
Caùc chöùng cöù cho thaáy vaán ñeà khoâng phaûi do caùc nhaø chính trò muoán
thaâm huït moät caùch coù heä thoáng, thay vaøo ñoù laø döôøng nhö caùc nhaø chính trò
caûm thaáy khoù coù theå thoûa thuaän vaø thöïc hieän ñöôïc moät keá hoaïch giaûm thaâm
huït khi caàn thieát. Kieåm soaùt vaø giaûm thaâm huït coù theå ñaït ñöôïc baèng vieäc
nôùi loûng hôn caùc haïn cheá chöù khoâng phaûi baèng moät söûa ñoåi hieán phaùp.
Haõy xeùt tröôøng hôïp caét giaûm chi tieâu töï ñoäng khi thaâm huït quaù lôùn (nôùi
loûng vieäc kieåm soaùt chính saùch chöù khoâng phaûi laø söûa ñoåi caân baèng ngaân
saùch). Giaû söû thaâm huït ngaân saùch laø quaù lôùn, vaø ngöôøi ta mong muoán caét
giaûm 5% chi tieâu toaøn boä caùc ngaønh. Caùc thaønh vieân cuûa Quoác hoäi nhaän
thaáy khoù coù theå giaûi thích vôùi khu vöïc baàu cöû cuûa mình taïi sao chöông trình
chi tieâu öa thích cuûa hoï laïi bò caét giaûm 5%. Baây giôø, giaû söû thaâm huït kích
hoaït moät söï caét giaûm töï ñoäng chi tieâu ngaân saùch trong toaøn boä caùc ngaønh laø
5% maø khoâng caàn coù haønh ñoäng naøo cuûa Quoác hoäi. Khi bieát raèng caùc
chöông trình khaùc cuõng seõ bò caét giaûm thì caùc thaønh vieân cuûa Quoác hoäi coù
theå chaáp nhaän caùc möùc caét giaûm trong chöông trình hoï öa chuoäng moät caùch

deã daøng hôn. Hoï cuõng coù theå coù nhieàu khaû naêng hôn ñeå laät ngöôïc söï chæ
trích ñoái vôùi caùc khoaûn caét giaûm naøy: Caùc thaønh vieân cuûa Quoác hoäi naøo
thaønh coâng trong vieäc haïn cheá caùc khoaûn caét giaûm ngaân saùch trong chöông
trình öa thích cuûa mình, chaúng haïn 4%, thì sau ñoù coù theå quay veà gaëp caùc
cöû tri cuûa mình vaø tuyeân boá raèng hoï ñaõ thaønh coâng trong vieäc traùnh bò caét
giaûm nhieàu hôn theá nöõa.
Tröôøng hôïp uûng hoä vieäc Ñieàu chænh Caân baèng ngaân saùch. Tuy nhieân ñoái
vôùi moät soá nhaø kinh teá, caâu traû lôøi laø “coù”, vieäc ñieàu chænh caân baèng ngaân
saùch laø caàn thieát. Caùc nhaø kinh teá naøy ñaëc bieät ngôø vöïc veà lôïi ích cuûa chính
saùch vó moâ noùi chung vaø chính saùch thu chi ngaân saùch noùi rieâng. Hoï lo ngaïi
raèng thaâm huït lieân tuïc trong thôøi kyø suy thoaùi coù theå coù taùc ñoäng baát lôïi ñoái
vôùi caùc thò tröôøng taøi chính, gaây caûn trôû hôn laø giuùp hoài phuïc neàn kinh teá
(moät taùc ñoäng sai laàm tieàm taøng cuûa chính saùch maø chuùng ta ñaõ baøn ôû
chöông 17). Do söï chaäm treã lieân quan ñeán tieán trình laäp phaùp, hoï cuõng hoaøi
nghi veà khaû naêng cuûa Quoác hoäi trong vieäc thay ñoåi kòp thôøi chính saùch thu
chi ngaân saùch nhaèm oån ñònh neàn kinh teá. Do ñoù, hoï saün saøng töø boû vieäc söû
duïng chính saùch thu chi ngaân saùch nhö laø moät coâng cuï vó moâ.
Caùc nhaø kinh teá naøy cuõng nghi ngôø veà taát caû caùc quy ñònh maø Quoác hoäi
töï ñaët ra cho mình ñeå roài laïi bò huûy boû bôûi moät laù phieáu sau ñoù. Ñieàu naøy
ñöa hoï ñeán keát luaän laø vieäc chaám döùt vónh vieãn tình traïng thaâm huït seõ
khoâng bao giôø thöïc hieän ñöôïc neáu thieáu moät söï ñieàu chænh hieán phaùp.
Xeùt theo quan ñieåm cuûa cuoäc tranh luaän treân, söï suy giaûm thaâm huït
ngaân saùch trong nhöõng naêm 1990 laø moät ñieàu ñaëc bieät thuù vò. Theo nhö
nhöõng ngöôøi phaûn ñoái moät söï ñieàu chænh caân baèng ngaân saùch nghieâm ngaët Haõy xem hai muïc lieân quan:
laäp luaän thì lieäu söï suy giaûm naøy coù phaûi do söû duïng nhöõng quy ñònh ñöôïc “Thaét chaët Tieàn teä vaø Môû
thieát keá moät caùch saùng suoát nhöng linh hoaït nhaèm laøm giaûm thaâm huït? roäng Thu chi: nöôùc Myõ ñaàu
Hoaëc theo nhöõng ngöôøi uûng hoä vieäc ñieàu chænh caân baèng ngaân saùch chaët thaäp kyû 80” ôû chöông 20, vaø
“Hoãn hôïp Chính saùch
cheõ thì coù phaûi thaâm huït giaûm laø do may maén, cuï theå laø do saûn löôïng taêng Clinton - Greenspan” ôû
maïnh moät caùch baát thöôøng, daãn ñeán soá thu cuûa Chính phuû Myõ raát cao trong Chöông 5.
nhöõng naêm 1990 hay khoâng? Toâi khai thaùc vaán ñeà naøy trong phaàn Chuyeân
saâu “Coù phaûi caùc Quy ñònh Ñaõ giuùp laøm Giaûm Tình traïng Thaâm huït Ngaân
saùch cuûa Myõ khoâng?” Caùch dieãn giaûi cuûa toâi veà caùc baèng chöùng ñöôïc ñöa
ra laø chính söï taêng tröôûng ñaõ lyù giaûi phaàn lôùn vieäc giaûm thaâm huït, nhöng
caùc quy ñònh cuõng ñaõ goùp phaàn laøm giaûm thaâm huït. Ít nhaát ñoái vôùi moät
nöôùc nhö Myõ thì söï ñieàu chænh caân baèng ngaân saùch laø khoâng caàn thieát; caùc
quy ñònh coù tính linh hoaït hôn coù theå laøm coâng vieäc giaûm thaâm huït.

Chuyeân saâu: Coù phaûi caùc quy ñònh ñaõ laøm giaûm thaâm huït ngaân saùch cuûa Myõ khoâng?
Hình 1 trình baøy söï tieán trieån cuûa tình traïng goïi laø tröng thu seõ töï ñoäng trôû neân coù hieäu
thaâm huït ngaân saùch theo tæ leä GDP ôû Myõ töø naêm löïc, theo ñoù chi tieâu daønh cho taát caû caùc
1980 (Vì ñaây laø caùch thieát laäp vaø theå hieän soá lieäu chöông trình seõ bò caét giaûm theo cuøng moät tæ
ngaân saùch neân caùc naêm trong Hình vaø caùc naêm ñeà leä phaàn traêm sao cho ñaït ñöôïc möùc thaâm
caäp trong phaàn coøn laïi cuûa muïc naøy ñöôïc tính huït muïc tieâu.
theo naêm ngaân saùch (coøn goïi laø naêm taøi chính, Moät soá chöông trình chi tieâu khoâng naèm
naêm taøi khoùa) chöù khoâng theo naêm döông lòch. trong phaàn bò caét giaûm naøy, chuû yeáu laø caùc
Naêm ngaân saùch baét ñaàu töø 1/10 cuûa naêm ngoaùi khoaûn traû laõi treân nôï, trôï caáp an sinh xaõ hoäi,
theo döông lòch ñeán 30/9 naêm döông lòch hieän taïi. vaø moät soá chöông trình chuyeån giao thu nhaäp
Chaúng haïn, naêm ngaân saùch 1998 baét ñaàu töø thaùng thaáp. Cuõng coù caùc ñieàu khoaûn mieãn tröø traùch
10/1997 ñeán 9/1998). Thaâm huït ngaân saùch ñaõ nhieäm nhaèm ngaên chaën vieäc giaûm thaâm huït
taêng voït vaøo ñaàu thaäp nieân 80, leân ñeán 6,1% GDP ngaân saùch caûn trôû quaù trình oån ñònh kinh teá vó
naêm 1983. Sau ñoù, thaâm huït laïi giaûm vaø laïi taêng moâ. Chaúng haïn, neáu möùc taêng tröôûng döï kieán
leân 4,7% GDP vaøo naêm 1992. Tuy nhieân, töø naêm ôû döôùi 3% thì möùc traàn thaâm huït ñöôïc nôùi
1992 trôû ñi, tình hình thaâm huït ñaõ giaûm ñeàu ñaën, loûng töông öùng vôùi cheânh leäch giöõa möùc taêng
vaø laàn ñaàu tieân trong 30 naêm, ngaân saùch cuûa Myõ tröôûng döï kieán vaø möùc 3%.
ñaõ thaëng dö vaøo naêm 1998.
Thöïc teá, Döï luaät Gramm-Rudman-
ÔÛ chöông 20, chuùng ta ñaõ xem thaâm huït Hollings (GRH) ñaõ hoaït ñoäng nhö theá naøo?
ngaân saùch baét ñaàu nhö theá naøo: vôùi nhöõng Döï luaät naøy coù moät lòch söû thaêng traàm vaø
khoaûn caét giaûm thueá to lôùn döôùi thôøi Toång ngaén nguûi.
thoáng Reagan naém quyeàn. Vaán ñeà chuùng ta caàn
chuù troïng ôû ñaây laø tình traïng thaâm huït ñaõ giaûm, Trôû ngaïi ñaàu tieân laø moät thaùch thöùc töø
vaø cuoái cuøng bò loaïi boû nhö theá naøo. hieán phaùp cho raèng GRH ñaõ töôùc ñi quaù
nhieàu quyeàn löïc cuûa caùc cô quan laäp phaùp.
Döï luaät Gramm – Rudman –Hollings Vaøo naêm 1986 döï luaät naøy ñaõ bò Toøa aùn
Noã löïc ñaàu tieân nhaèm laøm giaûm tình traïng thaâm Toái cao tuyeân boá laø ñi ngöôïc laïi vôùi hieán
huït ngaân saùch xaûy ra vaøo naêm 1985. Thaát voïng vì phaùp. Song, quyeát ñònh cuûa quan toøa chuû
söï baát löïc cuûa Quoác hoäi trong vieäc giaûm thaâm huït yeáu döïa treân caùc chi tieát veà kyõ thuaät, vaø döï
ngaân saùch, hai thöôïng nghò só cuûa Ñaûng Coäng hoøa luaät GRH thöù hai ñaõ ñöôïc thoâng qua vaøo
laø Gramm vaø Rudman cuøng vôùi moät thöôïng nghò naêm 1987, nhôø traùnh caùc vaán ñeà maø Toøa aùn
só cuûa Ñaûng Daân chuû laø Hollings ñaõ phoái hôïp ñöa ñeà caäp ñeán. Tuy nhieân, söï kieän naøy ñaõ ñöôïc
ra moät döï luaät nhaèm thuùc eùp vieäc giaûm thaâm huït taän duïng ñeå ñaåy möùc traàn thaâm huït cao hôn
ngaân saùch thoâng qua nhöõng haïn cheá ñoái vôùi quaù vaø dôøi thôøi haïn thaâm huït muïc tieâu baèng
trình caân ñoái ngaân saùch. zero ñeán naêm 1993!
Döï luaät naøy ñaõ ñöôïc Thöôïng vieän vaø Haï Caâu chuyeän veà sau cuûa GRH laïi ñaày
vieän thoâng qua moät caùch deã daøng. Nguyeân taéc nhöõng keõ hôû, nhöõng döï baùo laïc quan, cuõng
cuûa döï luaät thaät ñôn giaûn. Döï luaät ñònh ra möùc nhö caùc troø löøa bòp khaùc:
traàn ñoái vôùi thaâm huït trong moãi naêm ngaân saùch, • Do möùc traàn GRH chæ ñöôïc aùp duïng cho
vôùi muïc tieâu loaïi boû thaâm huït vaøo naêm 1991. ngaân saùch naêm sau, neân Quoác hoäi ñaõ
Neáu ngaân saùch do Quoác hoäi ñeà xuaát cho thaáy chuyeån chi tieâu sang ngaân saùch naêm
coù thaâm huït treân möùc traàn thì moät thuû tuïc ñöôïc tröôùc moät caùch coù heä thoáng. Meïo nghieäp

vuï keá toaùn naøy ñaõ laøm cho tình hình thaâm maõn möùc traàn GRH. Tuy nhieân, trong moãi
huït ngaân saùch cuûa naêm ngaân saùch tröôùc ñoù naêm ñoù, thaâm huït ngaân saùch ñöôïc ghi nhaän
troâng toài teä hôn. Nhöng noù laïi cho pheùp ngaân lôùn hôn möùc traàn GRH, trong khoaûng töø 6 tæ
saùch naêm hieän haønh thoûa maõn ñöôïc möùc USD naêm 1987 ñeán 16 tæ USD naêm 1989.
traàn GRH moät caùch deã daøng hôn. Tuy vaäy, giai ñoaïn naøy coù ñaëc ñieåm laø söï
giaûm ñi ñeàu ñaën tyû leä thaâm huït so vôùi GDP,
• Taøi saûn coâng coäng ñöôïc baùn ñi vaø phaàn lôïi
töø 5,1% naêm 1986 xuoáng 2,8% naêm 1989.
nhuaän ñöôïc tính vaøo nguoàn thu cuûa chính
phuû, ñieàu naøy laøm giaûm thaâm huït theo tính Tuy nhieân, möùc thaâm huït thöïc teá naêm
toaùn nhöng haàu nhö khoâng laøm giaûm möùc 1990 cao hôn möùc traàn GRH laø 121 tæ USD
thaâm huït thöïc teá (Chuùng ta seõ baøn theâm veà do hai nguyeân nhaân chính sau. Thöù nhaát,
vai troø cuûa doanh soá baùn taøi saûn trong hoaït ñoäng kinh teá thaáp hôn döï baùo khi ngaân
Chöông 27). saùch ñöôïc thoâng qua; taêng tröôûng GDP naêm
1990 chæ baèng 1,2%. Thöù hai, chính phuû
• Caùc döï baùo laïc quan veà hoaït ñoäng kinh teá ñaõ
phaûi ñoái maët vôùi cuoäc khuûng hoaûng tieàn tieát
ñöôïc söû duïng. Keát quaû laø coù nhöõng döï baùo laïc
kieäm vaø cho vay: Nhieàu toå chöùc huy ñoäng
quan veà soá thu vaø do ñoù daãn ñeán nhöõng döï
tieàn tieát kieäm vaø cho vay ñaõ maát khaû naêng
baùo ñaày laïc quan veà caùc möùc thaâm huït thaáp.
thanh toaùn nôï, vaø chính phuû buoäc phaûi thöïc
Treân cô sôû taát caû nhöõng maùnh lôùi naøy, Döï luaät hieän nhöõng lôøi höùa cuûa mình baûo ñaûm
GRH ñaõ ñaït hieäu quaû ñeán möùc naøo trong vieäc ngöôøi göûi tieàn khoâng bò thua loã.
giaûm thaâm huït ngaân saùch? Baûng 1 trình baøy caùc
Caû hai hieän töôïng naøy – söï taêng tröôûng
möùc traàn ban ñaàu (GRH I), caùc möùc traàn ñöôïc
chaäm moät caùch baát thöôøng vaø khuûng hoaûng
ñieàu chænh (GRH II) vaø caùc möùc thaâm huït ngaân
tieàn tieát kieäm vaø cho vay laø lyù do khieán
saùch thöïc teá – caû hai ñeàu ñöôïc tính theo ñoàng ñoâ
thaâm huït ngaân saùch cao hôn. Tuy nhieân, do
la hieän haønh vaø theo tyû leä vôùi GDP – cho moãi
möùc thaâm huït thöïc teá cao hôn raát nhieàu so
naêm ngaân saùch töø 1986 ñeán 1990, ñaây laø naêm maø
vôùi möùc traàn neân GRH ñaõ ñaùnh maát uy tín
döï luaät GRH ñöôïc thay theá bôûi moät heä thoáng caùc
cuûa mình. Moät heä thoáng caùc quy ñònh môùi
quy ñònh khaùc (vaán ñeà naøy seõ ñöôïc baøn theâm).
goïi laø Ñaïo luaät Cöôõng cheá Thöïc hieän Ngaân
Trong moãi naêm ngaân saùch töø 1987 ñeán saùch naêm 1990 ñaõ ra ñôøi.
1989, ngaân saùch do Quoác hoäi thoâng qua thoûa
HÌNH 1: Thaâm huït ngaân saùch ôû Myõ 1980-1998 (%GDP)

Baûng 1: Möùc traàn Gramm – Rudman – Hollings vaø thaâm huït thöïc teá
Thaâm huït Thaâm huït thöïc teá

Naêm ngaân saùch Möùc traàn thaâm huït theo: thöïc teá so vôùi GDP (%)
GRH I GRH II
(tyû ñoâ la hieän haønh)
1986 172 221 5,1
1987 144 150 3,3
1988 108 144 155 3,1
1989 72 136 152 2,8
1990 36 100 221 3,9
Ñaïo luaät Cöôõng cheá Thöïc hieän Ngaân saùch naøy bao haøm moät yù nghóa quan troïng. Neáu
naêm 1990 neàn kinh teá suy thoaùi, seõ daãn ñeán soá thu
giaûm suùt, vaø thaâm huït ngaân saùch coù theå
Heä thoáng caùc quy ñònh môùi naøy khaùc vôùi GRH taêng nhöng khoâng kích hoaït moät söï suït
ôû moät soá maët sau: giaûm trong chi tieâu. Ñieàu naøy ñaõ xaûy ra vaøo
• Thöù nhaát, heä thoáng naøy chæ aùp ñaët haïn cheá naêm 1991 vaø 1992 khi thaâm huït ngaân saùch
ñoái vôùi chi tieâu. Chi tieâu ñöôïc chia thaønh taêng leân do kinh teá suy thoaùi – tuy raèng
hai daïng: chi tieâu tuøy thuoäc (ñaïi theå laø chi thöïc teá chi tieâu vaãn naèm trong giôùi haïn cuûa
tieâu cho haøng hoùa vaø dòch vuï, keå caû quoác caùc möùc traàn. Vieäc chuyeån troïng taâm nhö
phoøng) vaø chi tieâu baét buoäc (ñaïi theå laø caùc theá coù hai taùc duïng mong muoán: thöù nhaát,
khoaûn chi chuyeån giao cho caù nhaân). Caùc cho pheùp möùc thaâm huït thu chi ngaân saùch
haïn cheá, coøn ñöôïc goïi laø möùc traàn, ñöôïc lôùn hôn trong thôøi kyø suy thoaùi, vôùi quan
thieát laäp döïa treân chi tieâu tuøy thuoäc trong 5 ñieåm oån ñònh vó moâ thì ñaây laø moät ñieàu tích
naêm sau ñoù. Caùc möùc traàn naøy ñöôïc thieát cöïc. Thöù hai, ñoàng thôøi noù cho pheùp taïo ra
laäp theo moät caùch ñoøi hoûi vieäc chi tieâu tuøy ít aùp löïc phaù boû caùc quy ñònh hôn trong thôøi
thuoäc phaûi giaûm ñi ñeàu ñaën xeùt theo giaù trò kyø suy thoaùi, ñaây laø moät ñieåm tích cöïc theo
thöïc. Caùc ñieàu khoaûn khaån caáp chæ ñöôïc quan ñieåm chính trò.
aùp duïng cho chi tieâu trong tröôøng hôïp caáp Nhìn beà ngoaøi, Ñaïo luaät Cöôõng cheá Thöïc
baùch. Chaúng haïn, chi tieâu daønh cho Chieán hieän Ngaân saùch 1990 (ñöôïc môû roäng bôûi
dòch Baõo Sa maïc naêm 1991 khoâng chòu nhöõng ñaïo luaät môùi naêm 1993 vaø 1997) laø
haïn ñònh cuûa caùc möùc traàn naøy. moät thaønh coâng lôùn lao: ñeán naêm 1998
thaâm huït ngaân saùch ñaõ bieán maát. Tuy
• Thöù hai, baát cöù chöông trình môùi naøo veà
nhieân, neáu xeùt kyõ hôn thì caâu traû lôøi laø
chuyeån giao thu nhaäp ñeàu chæ coù theå ñöôïc
khoâng roõ raøng. Baûng 2 cho thaáy söï tieán
aùp duïng khi ñöôïc chöùng minh seõ khoâng
trieån cuûa toång chi tieâu, toång soá thu, vaø toång
laøm taêng thaâm huït ngaân saùch trong töông
thaâm huït ngaân saùch trong töøng naêm ngaân
lai (hoaëc baèng caùch taïo ra soá thu môùi hoaëc
saùch töø 1990 ñeán 1998. Baûng 2 cuõng phaân
baèng caùch giaûm chi tieâu trong moät chöông
ra roõ raøng giöõa chi tieâu tuøy thuoäc (bao goàm
trình hieän coù naøo ñoù). Quy ñònh naøy ñöôïc
chi tieâu cho quoác phoøng vaø phi quoác phoøng)
goïi laø thu bao nhieâu traû baáy nhieâu hay qui
vaø chi tieâu baét buoäc (cheânh leäch giöõa coät
ñònh PAYGO.
(4) vaø (3)).
Baèng caùch chuù troïng vaøo chi tieâu hôn laø
baûn thaân söï thaâm huït, heä thoáng caùc quy ñònh

Tröôùc heát haõy nhìn vaøo toång chi tieâu, toång thu coät (3) (chi tieâu tuøy thuoäc) ta thaáy möùc
vaø thaâm huït ôû caùc coät (4), (5) vaø (6). Roõ raøng, giaûm trong toång chi tieâu, töø 22% naêm 1990
töø 1990 ñeán 1998 thaâm huït ngaân saùch giaûm coøn 19,7% naêm 1998, laø cao hôn so vôùi
theo hai phaàn gaàn nhö ñoàng ñeàu ñoù laø phaàn möùc giaûm trong chi tieâu tuøy thuoäc töø 8,8%
giaûm trong chi tieâu vaø phaàn taêng soá thu thueá. naêm 1990 xuoáng 6,6% naêm 1998. Ñaây coù
Soá thu thueá taêng chuû yeáu nhôø vaøo taêng tröôûng veû laø tin toát laønh cho caùc quy ñònh vì chi
kinh teá. Do thueá thu nhaäp luõy tieán, nghóa laø tieâu tuøy thuoäc laø moät phaàn cuûa chi tieâu chòu
möùc thueá taêng theo möùc thu nhaäp, taêng tröôûng taùc ñoäng cuûa caùc möùc traàn. Nhöng coät (1)
ñeàu ñaën seõ laøm taêng soá thu thueá theo tæ leä laïi cho thaáy coù moät nhaân toá khaùc ñaùng tin
GDP; ñieàu naøy ñaõ xaûy ra trong thaäp nieân 90. caäy hôn caû: chieán tranh laïnh keát thuùc, keùo
Baây giôø chuùng ta chuyeån sang söï suït giaûm theo vieäc giaûm chi tieâu quoác phoøng töø 5,3%
trong chi tieâu, so saùnh coät (4) (toång chi tieâu) vaø xuoáng coøn 3,2%.
Baûng 2: Chi tieâu, thu nhaäp, vaø thaâm huït ngaân saùch Lieân bang, 1990-1998 (%GDP)
Naêm Chi tieâu tuøy yù Chi tieâu Thu nhaäp Thaâm huït
ngaân saùch
Quoác Phi quoác phoøng Toång coäng Toång coäng Toång coäng
phoøng
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
1990 5,3 3,5 8,8 22,0 18,2 3,8
1991 5,5 3,6 9,1 22,6 18,0 4,6
1992 4,9 3,8 8,7 22,5 17,8 4,7
1993 4,5 3,8 8,3 21,8 17,8 4,0
1994 4,1 3,8 7,9 21,4 18,4 3,0
1995 3,8 3,8 7,6 21,1 18,8 2,3
1996 3,5 3,6 7,1 20,7 19,3 1,6
1997 3,4 3,5 6,9 20,1 19,8 0,3
1998 3,2 3,4 6,6 19,7 20,5 -0,8
Phaûi chaêng ñieàu naøy muoán noùi raèng Ñaïo ñònh bò taïm ngöng aùp duïng). Nhöng moät soá
luaät Chaáp haønh Ngaân saùch chaúng coù taùc duïng keõ hôû coù theå thöïc söï laøm cho caùc haïn cheá
gì caû? Chaéc chaén laø khoâng. Xeùt töø caùc khuynh linh hoaït hôn vaø vì theá deã chaáp nhaän hôn.
höôùng trong quaù khöù, neáu khoâng coù Ñaïo luaät Theo quan ñieåm naøy, ta coù theå lyù giaûi ñöôïc
naøy, caû phaàn chi tieâu phi quoác phoøng vaø chi caùc keát quaû töø naêm 1986 ñeán naêm 1989:
tieâu baét buoäc leõ ra ñaõ coù theå taêng moät caùch Maëc duø coù söû duïng caùc döï baùo laïc quan vaø
ñaùng keå theo tyû leä cuûa GDP. Song chuùng ñaõ caùc meïo nghieäp vuï keá toaùn, tyû leä thaâm huït
khoâng taêng nhö vaäy. ngaân saùch theo GDP ñaõ giaûm ñi moät caùch
ñeàu ñaën. Caùc ñieàu khoaûn mieãn tröø traùch
Chuùng ta ñaõ ruùt ra baøi hoïc gì töø kinh
nhieäm thieát thöïc hoaëc caùc ngoaïi leä cuõng raát
nghieäm cuûa nöôùc Myõ? Ñoù laø caùc haïn cheá coù
quan troïng. Trong tình hình taêng tröôûng
theå coù taùc duïng, nhöng vaán ñeà coát yeáu laø caùc
thaáp vaø khuûng hoaûng tieàn tieát kieäm vaø cho
haïn cheá naøy phaûi ñöôïc thieát laäp toát. Ñieàu quan
vay, thaâm huït ngaân saùch naêm 1990 haàu nhö
troïng laø phaûi haïn cheá caùc keõ hôû vaø cho pheùp
ñaõ ñöôïc lyù giaûi. Tuy nhieân, do möùc thaâm
aùp duïng caùc ñieàu khoaûn mieãn tröø traùch nhieäm
huït ñaõ lôùn hôn raát nhieàu so vôùi möùc traàn
coù tính thöïc teá (nhöõng tröôøng hôïp maø caùc quy

GRH, neân uy tín cuûa GRH ñaõ bò huûy hoaïi vaø cuoái cuøng, keát hôïp vôùi söï taêng tröôûng thì heä
döï luaät naøy phaûi ñöôïc thay theá baèng moät heä thoáng naøy ñaõ ñaït ñöôïc muïc tieâu ñeà ra.
thoáng khaùc. Heä thoáng naøy linh hoaït hôn vaø
TOÙM TAÉT
khaû naêng ngaên caûn caùc vuï cöôùp maùy bay

• Hieäu quaû cuûa caùc chính saùch kinh teá vó
ngay töø ban ñaàu ñöôïc höõu hieäu hôn.
moâ laø khoâng chaéc chaén. Söï khoâng chaéc
chaén naøy seõ khieán cho caùc nhaø hoaïch ñònh • Laäp luaän töông töï cuõng ñöôïc aùp duïng vaøo
chính saùch phaûi thaän troïng hôn vaø söû duïng caùc khía caïnh khaùc nhau cuûa chính saùch
caùc chính saùch ít tích cöïc hôn. Nhìn chung kinh teá vó moâ. Baèng caùch cam keát kieân
caùc chính saùch phaûi nhaém vaøo vieäc traùnh quyeát khoâng söû duïng chính saùch tieàn teä
tình traïng suy thoaùi kinh teá keùo daøi, laøm nhaèm giaûm thaát nghieäp döôùi möùc töï
chaäm laïi söï buøng noå neàn kinh teá vaø traùnh nhieân, moät ngaân haøng trung öông coù theå
aùp löïc gaây laïm phaùt. Möùc thaát nghieäp laøm giaûm moái lo ngaïi cho raèng taêng
hoaëc laïm phaùt caøng cao thì caùc chính saùch tröôûng tieàn seõ cao, ñoàng thôøi laøm giaûm caû
caøng caàn phaûi naêng ñoäng hôn. Tuy nhieân, möùc laïm phaùt kyø voïng laãn laïm phaùt thöïc
caùc chính saùch naøy khoâng neân nhaém vaøo teá. Khi caùc vaán ñeà khoâng nhaát quaùn veà
nhöõng muïc tieâu quaù chính xaùc (khoâng tinh thôøi gian coù lieân quan, thì vieäc kieåm soaùt
chænh hoaït ñoäng neàn kinh teá) baèng caùch chaët cheõ caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch –
coá gaéng duy trì möùc thaát nghieäp coá ñònh chaúng haïn, quy ñònh taêng tröôûng tieàn teä coá
hoaëc taêng tröôûng saûn löôïng coá ñònh. ñònh trong tröôøng hôïp chính saùch tieàn teä –
thaät söï coù theå laø moät giaûi phaùp thoâ thieån.
• Vieäc söû duïng chính saùch kinh teá vó moâ ñeå
Giaûi phaùp naøy coù theå gaây toán nhieàu chi
kieåm soaùt neàn kinh teá, veà cô baûn, khaùc
phí neáu noù ngaên caûn hoaøn toaøn vieäc söû
vôùi vieäc ñieàu khieån moät boä maùy. Khoâng
duïng chính saùch kinh teá vó moâ. Nhöõng
gioáng nhö boä maùy, neàn kinh teá bao goàm
phöông phaùp toát hôn thöôøng ñoøi hoûi phaûi
ngöôøi daân vaø caùc doanh nghieäp coá gaéng
thieát laäp caùc ñònh cheá toát hôn (nhö moät
döï ñoaùn haønh ñoäng cuûa caùc nhaø hoaïch
ngaân haøng trung öông ñoäc laäp). Caùc ñònh
ñònh chính saùch, hoï phaûn öùng khoâng
cheá naøy coù theå laøm giaûm vaán ñeà khoâng
nhöõng ñoái vôùi chính saùch hieän haønh maø
nhaát quaùn veà thôøi gian maø khoâng loaïi boû
coøn ñoái vôùi nhöõng kyø voïng veà caùc chính
chính saùch tieàn teä nhö laø moät coâng cuï cuûa
saùch trong töông lai. Theo nghóa naøy,
chính saùch kinh teá vó moâ.
chính saùch kinh teá vó moâ coù theå ñöôïc xem
laø moät troø chôi giöõa nhöõng nhaø hoaïch ñònh • Moät laäp luaän khaùc lyù giaûi cho vieäc aùp ñaët
chính saùch vaø neàn kinh teá. nhöõng haïn cheá ñoái vôùi caùc nhaø hoaïch ñònh
chính saùch cho raèng hoï coù theå chôi troø cuùt
• Khi tham gia troø chôi, ngöôøi chôi ñoâi khi
baét hoaëc vôùi coâng chuùng hoaëc giöõa hoï vôùi
caàn töø boû moät soá choïn löïa cuûa mình.
nhau, vaø nhöõng troø chôi naøy coù theå daãn
Chaúng haïn, khi moät vuï cöôùp maùy bay xaûy
ñeán nhöõng haäu quaû khoâng mong muoán.
ra, caùch toát nhaát laø thöông löôïng vôùi
Caùc chính trò gia coù theå tìm caùch löøa
nhöõng teân khoâng taëc. Tuy nhieân, moät
nhöõng cöû tri thieån caän baèng vieäc choïn
chính phuû cam keát quyeát khoâng thöông
nhöõng chính saùch mang laïi lôïi ích trong
thuyeát vôùi nhöõng teân khoâng taëc – coù nghóa
ngaén haïn nhöng laïi coù toån thaát lôùn veà laâu
laø töø choái giaûi phaùp ñaøm phaùn – thaät ra coù

daøi – chaúng haïn nhö tình traïng thaâm huït nhöõng kieåm soaùt chaët cheõ ñoái vôùi chính
ngaân saùch lôùn. Caùc ñaûng phaùi chính trò coù saùch chaúng haïn moät söûa ñoåi hieán phaùp
theå trì hoaõn nhöõng quyeát ñònh khoù khaên nhaèm caân ñoái ngaân saùch, seõ taïo ra moät
vôùi hy voïng raèng ñaûng kia seõ thöïc hieän giaûi phaùp khaù thoâ thieån. Nhöõng phöông
vieäc söûa ñoåi vaø chòu traùch nhieäm. Cho duø phaùp toát hôn thöôøng lieân quan ñeán caùc toå
nhöõng vaán ñeà treân ít phoå bieán nhö ta chöùc toát hôn hoaëc caùch thieát keá tieán trình
thöôøng caûm nhaän, nhöng chuùng vaãn toàn toát hôn ñeå thoâng qua ñoù thöïc hieän chính
taïi. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy, saùch vaø ra quyeát ñònh.
NHÖÕNG THUAÄT NGÖÕ QUAN TROÏNG

Nhöõng töông taùc coù tính chieán löôïc
Tinh chænh
•
•
Nhöõng ngöôøi tham gia cuoäc chôi
Söï kieåm soaùt toái öu
•
•
Söï khoâng nhaát quaùn veà thôøi gian
Troø chôi
•
•
Chu kyø kinh teá chính trò
Lyù thuyeát kieåm soaùt toái öu
•
•
Nhöõng cuoäc chieán tieâu hao
Lyù thuyeát troø chôi
•
•
Daáu sao cho thaáy möùc ñoä khoù hôn
1. ÑUÙNG/ SAI/ KHOÂNG CHAÉC

2. NHAÁT QUAÙN VEÀ THÔØI GIAN
a) Do quaù khoâng chaéc chaén veà caùc taùc ñoäng
Ñaõ bao giôø vaán ñeà “nhaát quaùn veà thôøi
cuûa chính saùch tieàn teä neân toát hôn heát
gian” phaùt sinh trong ñôøi soáng caù nhaân cuûa
chuùng ta khoâng neân söû duïng chính saùch
baïn chöa? Ai laø ngöôøi tham gia vaøo “troø chôi”
naøy.
ñoù?
b) Neáu muoán coù thaát nghieäp thaáp, baïn haõy
boû phieáu cho moät öùng vieân daân chuû vaøo 3. THIEÁT LAÄP CHÍNH SAÙCH NHAÈM ÑAÉC
chöùc vuï toång thoáng. CÖÛ
c) Coù chöùng cöù roõ raøng cho thaáy coù caùc chu Baïn laø coá vaán cuûa moät vò toång thoáng vöøa
kyø kinh teá mang tính chính trò ôû Myõ: khi môùi ñaéc cöû. Boán naêm sau baø toång thoáng seõ
ñang dieãn ra caùc cuoäc baàu cöû thì thaát phaûi ñoái maët vôùi moät cuoäc baàu cöû khaùc. Laïm
nghieäp thaáp, sau thôøi gian naøy laø thaát phaùt naêm ngoaùi laø 3% vaø tæ leä thaát nghieäp
nghieäp cao hôn. baèng vôùi töï nhieân. Ñöôøng Phillips ñöôïc cho
bôûi phöông trình:
d) Caùc qui ñònh khoâng coù taùc duïng trong vieäc
laøm giaûm thaâm huït ngaân saùch. πt = πt-1 - α(ut - un)
e) Moïi chuyeän seõ toát ñeïp neáu ñaët moät thieát a) Giaû söû baïn coù theå söû duïng chính saùch tieàn
bò vaøo caùc maùy bay nhaèm ngaên chaën vieäc teä vaø thu chi ngaân saùch ñeå ñaït ñöôïc baát kyø
lieân laïc vôùi beân ngoaøi trong tröôøng hôïp möùc thaát nghieäp mong muoán naøo cho moãi
maùy bay bò cöôùp. moät naêm trong giai ñoaïn boán naêm tôùi.

Haõy vieát moät baûn baùo caùo ngaén goïn cho c) Vôùi nhöõng kyø voïng naøy, haõy moâ taû ñieàu
baø toång thoáng vaø neâu ra tæ leä laïm phaùt vaø gì seõ xaûy ra cho laïm phaùt vaø thaát nghieäp
thaát nghieäp naøo maø baø ta caàn phaûi ñaït naêm tôùi neáu Ñaûng Coäng hoøa thaéng cöû.
ñöôïc.
d) Nhöõng keát quaû naøy coù phuø hôïp vôùi chöùng
b) Baïn seõ thay ñoåi noäi dung baûn baùo caùo cuûa cöù neâu trong baûng 25-1 khoâng? Taïi sao
mình nhö theá naøo neáu phöông trình ñöôøng coù vaø taïi sao khoâng?
Phillips laø:
e) Giaû söû hieän taïi moïi ngöôøi ñeàu kyø voïng
πt = πte- α(ut - un) Ñaûng Daân chuû seõ thaéng cöû. Giaû ñònh
Ñaûng Daân chuû thaät söï thaéng cöû, ñieàu gì seõ
vaø coù chöùng cöù cho thaáy ngöôøi daân hình
xaûy ra cho laïm phaùt vaø thaát nghieäp naêm
thaønh nhöõng kyø voïng hôïp lyù?
tôùi? Haõy giaûi thích.
4. ÑOÁI PHOÙ VÔÙI NHÖÕNG KEÛ KHUÛNG BOÁ *6. CAÉT GIAÛM NGAÂN SAÙCH: TÌNH
Baïn seõ aùp duïng nhöõng bieän phaùp naøo HUOÁNG KHOÙ XÖÛ CUÛA NGÖÔØI TUØ
(nhöõng söûa ñoåi hieán phaùp, caùc thuû tuïc phaùp Giaû söû coù moät khoaûn thaâm huït ngaân saùch,
lyù, caùc thieát bò kyõ thuaät) nhaèm ñoái phoù vôùi vaø khoaûn thaâm huït naøy coù theå ñöôïc laøm giaûm
nhöõng keû khuûng boá cöôùp maùy bay? baèng caùch caét giaûm chi tieâu quoác phoøng hay
caùc chöông trình phuùc lôïi hay caû hai.
5. NHÖÕNG NGÖÔØI THEO ÑAÛNG DAÂN
CHUÛ VAØ ÑAÛNG COÄNG HOØA Ñaûng Daân chuû phaûi quyeát ñònh lieäu coù
neân uûng hoä caùc khoaûn caét giaûm ñoái vôùi caùc
Coù hai ñaûng phaùi: Ñaûng Daân chuû, goàm chöông trình phuùc lôïi hay khoâng. Coøn Ñaûng
nhöõng ngöôøi quan taâm raát nhieàu ñeán thaát Coäng hoøa phaûi caân nhaéc lieäu coù neân uûng hoä
nghieäp hôn laø laïm phaùt, vaø Ñaûng Coäng hoøa, caùc khoaûn caét giaûm trong chi tieâu quoác phoøng.
goàm nhöõng ngöôøi quan taâm raát nhieàu ñeán laïm Moãi phe phaûi quyeát ñònh ñieàu caàn laøm nhöng
phaùt hôn laø thaát nghieäp. khoâng bieát quyeát ñònh cuûa phe kia laø gì.
Phöông trình ñöôøng Phillips ñöôïc cho nhö Nhöõng keát quaû khaû dó coù theå ñöôïc theå
sau: hieän trong baûng döôùi ñaây.
πt = πte- α(ut - un) Ñeå hieåu caùch ñoïc baûng naøy, baïn haõy nhìn
vôùi πte laø kyø voïng laïm phaùt cuûa naêm t – 1 ñoái vaøo goùc döôùi beân traùi baûng. Neáu Ñaûng Daân
vôùi naêm t. chuû (kyù hieäu D) uûng hoä caét giaûm chi tieâu phuùc
lôïi, vaø Ñaûng Coäng hoøa (kyù hieäu R) uûng hoä
Vaøo cuoái naêm nay seõ coù caùc cuoäc baàu cöû.
caùc khoaûn caét giaûm trong chi tieâu quoác phoøng,
Caû hai Ñaûng Daân chuû vaø Coäng hoøa ñeàu coù cô
keát quaû seõ laø Ñaûng Coäng hoøa raát phaán khôûi vì
hoäi ñaéc cöû vaø leân naém quyeàn trong naêm tôùi
ñöôïc 3 ñieåm (ñieåm soá toái ña coù theå ñöôïc),
nhö nhau.
Ñaûng Daân chuû khoâng vui chuùt naøo vì phaûi
a) Moâ taû caùch ngöôøi daân seõ hình thaønh neân nhaän –2 ñieåm. Haõy ñaûm baûo raèng baïn hieåu
kyø voïng laïm phaùt cho naêm tôùi. taát caû boán keát quaû naøy.
b) Vôùi nhöõng kyø voïng naøy, haõy moâ taû ñieàu
gì seõ xaûy ra cho laïm phaùt vaø thaát nghieäp
naêm tôùi neáu Ñaûng Daân chuû thaéng cöû.

Caét giaûm chi tieâu phuùc lôïi

UÛng hoä Khoâng
UÛng hoä (R = 1, D = 1) (R = -2, D = 3)

Caét giaûm chi tieâu
quoác phoøng
Khoâng (R = 3, D = -2) (R = -1, D = -1)
phaûn öùng naøy, Ñaûng Coäng hoøa seõ coù ñöôïc

a) Ñaûng Coäng hoøa quyeát ñònh caét giaûm trong
bao nhieâu ñieåm?
chi tieâu quoác phoøng, phaûn öùng toát nhaát
cuûa Ñaûng Daân chuû laø gì? Vôùi phaûn öùng c) Ñaûng Coäng hoøa seõ laøm gì? Ñaûng Daân chuû
naøy, Ñaûng Coäng hoøa seõ coù ñöôïc bao seõ laøm gì? Lieäu thaâm huït ngaân saùch seõ
nhieâu ñieåm? ñöôïc caét giaûm? Taïi sao coù vaø taïi sao
khoâng? (ñaây laø moät ví duï veà moät troø chôi
b) Ñaûng Coäng hoøa quyeát ñònh khoâng caét
ñöôïc bieát ñeán vôùi caùi teân laø tình huoáng
giaûm trong chi tieâu quoác phoøng, phaûn öùng
khoù xöû cuûa ngöôøi tuø trong lyù thuyeát troø
toát nhaát cuûa Ñaûng Daân chuû laø gì? Vôùi
chôi). Coù caùch naøo caûi thieän keát quaû
khoâng?

Chapter 26
Trôû laïi Chính saùch
CHÖÔNG 26
Chính saùch tieàn teä: Moät Chöông Toång Keát
Gaàn nhö chöông naøo cuõng coù ñieàu noùi veà chính saùch tieàn teä.
Chöông naøy toång keát nhöõng ñieàu ñaõ noùi vaø lieân keát nhöõng choã coøn
loûng leûo.
Ñaàu tieân chuùng ta haõy vaén taét oân laïi nhöõng ñieàu ñaõ hoïc (hoäp
Tieâu ñieåm “Chính Saùch Tieàn Teä: Chuùng Ta Ñaõ Hoïc Ñöôïc Gì vaø ÔÛ
Ñaâu” ñöa ra moät toùm taét chi tieát hôn):
• Trong ngaén haïn, chính saùch tieàn teä aûnh höôûng ñeán saûn löôïng
cuõng nhö thaønh phaàn caáu taïo cuûa noù: moät söï gia taêng tieàn daãn
ñeán giaûm laõi suaát vaø giaûm giaù (maát giaù) ñoàng tieàn. Nhöõng ñieàu
naøy daãn ñeán gia taêng caàu haøng hoùa vaø gia taêng saûn löôïng.
• Trong trung haïn vaø daøi haïn, chính saùch tieàn teä mang tính trung
hoøa: nhöõng thay ñoåi trong möùc tieàn cuoái cuøng seõ daãn ñeán nhöõng
gia taêng caân xöùng veà giaù caû trong khi saûn löôïng vaø thaát nghieäp
khoâng bò aûnh höôûng. Nhöõng thay ñoåi trong tyû leä taêng tröôûng tieàn
teä daãn ñeán nhöõng thay ñoåi töông öùng trong tyû leä laïm phaùt.
Vì vaäy chuùng ta coù theå nghó veà chính saùch tieàn teä nhö laø bao
haøm hai quyeát ñònh cô baûn. Thöù nhaát laø quyeát ñònh tyû leä taêng
tröôûng tieàn teä trung bình, vaø ñieàu naøy cuõng haøm yù tyû leä laïm phaùt
trung bình, neân laø bao nhieâu. Thöù hai laø quyeát ñònh phaûi ñi leäch
khoûi tyû leä taêng tröôûng tieàn teä trung bình naøy bao nhieâu haàu giaûm
bôùt nhöõng dao ñoäng veà saûn löôïng. Trong boái caûnh ñoù, chöông naøy
nghieân cöùu hai vaán ñeà:
1. Tyû leä laïm phaùt toái öu. Khoâng coù nghi ngôø gì raèng laïm phaùt
cao laø phaûi traû giaù ñaét. Nhöng laïm phaùt neân thaáp ñeán möùc
naøo. Lieäu caùc ngaân haøng trung öông neân nhaém ñeán moät tyû leä
laïm phaùt trung bình, thí duï 4%, hay nhaém ñeán giaù caû oån ñònh,
hay thaäm chí nhaém ñeán giaûm phaùt (laïm phaùt aâm)?

Chapter 26
2. Vieäc thieát laäp chính saùch tieàn teä. Moät khi ngaân haøng trung
öông ñaõ quyeát ñònh tyû leä laïm phaùt muoán thöïc hieän, noù neân
thieát laäp chính saùch tieàn teä nhö theá naøo? Trong ñieàu kieän ngaân
haøng trung öông tröïc tieáp kieåm soaùt söï taêng tröôûng tieàn teä, lieäu
noù coù neân loan baùo moät tyû leä muïc tieâu cho taêng tröôûng tieàn teä
khoâng? Hay noù neân loan baùo moät tyû leä laïm phaùt muïc tieâu vaø
coá gaéng ñaït ñeán möùc toát nhaát coù theå ñöôïc? Trong ngaén haïn, noù
neân saün loøng ñi cheäch khoûi muïc tieâu maø noù ñaõ loan baùo bao
nhieâu, neáu nhö neàn kinh teá ñi vaøo suy thoaùi?
Sau khi nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà treân, chöông naøy keát thuùc baèng
caùch xem ngaân haøng trung öông Hoa Kyø – töùc laø Heä thoáng Döï tröõ
Lieân bang (Fed) – thöïc söï haønh ñoäng ra sao, noù thieát laäp vaø thi
haønh chính saùch tieàn teä nhö theá naøo, vaø keát quaû noù ñaõ thöïc hieän
ñöôïc trong thôøi gian gaàn ñaây.
TIEÂU ÑIEÅM
Chính Saùch Tieàn Teä: Chuùng Ta Ñaõ Hoïc Ñöôïc Gì vaø ÔÛ Ñaâu
• Trong chöông 4, chuùng ta xem xeùt • Trong chöông 7, chuùng ta xem xeùt
vieäc xaùc ñònh caàu tieàn vaøø cung tieàn, nhöõng taùc ñoäng cuûa caùc thay ñoåi veà
vaø nhöõng taùc ñoäng cuûa chính saùch tieàn tieàn teä ñoái vôùi saûn löôïng vaø giaù caû
teä ñoái vôùi laõi suaát. khoâng nhöõng trong ngaén haïn maø coøn
Chuùng ta ñaõ thaáy gia taêng cung trong trung haïn.
tieàn (ñöôïc thöïc hieän qua moät hoaït Chuùng ta ñaõ thaáy raèng trong trung
ñoäng thò tröôøng môû) daãn ñeán giaûm laõi haïn, tieàn teä mang tính trung hoøa:
suaát nhö theá naøo. Nhöõng thay ñoåi veà tieàn teä ñöôïc phaûn
• Trong chöông 5, chuùng ta xem xeùt aùnh ñaày ñuû trong nhöõng thay ñoåi veà
nhöõng taùc ñoäng trong ngaén haïn cuûa giaù caû.
chính saùch tieàn teä ñoái vôùi saûn löôïng. • Trong chöông 9, chuùng ta xem xeùt
Chuùng ta ñaõ thaáy baèng caùch naøo moái quan heä giöõa taêng tröôûng tieàn teä,
gia taêng tieàn daãn ñeán taêng chi tieâu, vaø laïm phaùt vaø thaát nghieäp.
taêng saûn löôïng, thoâng qua suït giaûm laõi Chuùng ta ñaõ thaáy trong trung haïn,
suaát. taêng tröôûng tieàn teä ñöôïc phaûn aûnh
theo tyû leä moät - moät trong laïm phaùt,

Chapter 26
trong khi tyû leä thaát nghieäp khoâng bò • Trong chöông 20, chuùng ta xem xeùt
aûnh höôûng. Chuùng ta ñaõ xem xeùt nhöõng taùc ñoäng cuûa chính saùch tieàn teä
nhöõng chieán löôïc giaûm laïm phaùt khaùc trong moät neàn kinh teá vôùi nhöõng thò
nhau (caét giaûm tyû leä laïm phaùt). Caên tröôøng haøng hoùa vaø taøi chính môû.
cöù vaøo vieäc giaûm laïm phaùt ôû Hoa Kyø Chuùng ta ñaõ thaáy trong moät neàn
ñaàu thaäp nieân 1980 vaø nhöõng keá kinh teá môû, chính saùch tieàn teä aûnh
hoaïch giaûm laïm phaùt khaùc treân theá höôûng ñeán chi tieâu vaø saûn löôïng
giôùi, chuùng ta ñaõ keát luaän nhöõng keá khoâng nhöõng qua laõi suaát maø coøn qua
hoaïch giaûm laïm phaùt thöôøng phaûi traû tyû giaù hoái ñoaùi nhö theá naøo. Gia taêng
giaù baèng thaát nghieäp cao hôn trong tieàn daãn ñeán giaûm laõi suaát laãn giaûm
moät thôøi gian. giaù ñoàng tieàn, vaø caû hai ñieàu naøy laøm
• Trong chöông 14, chuùng ta ñöa ra söï taêng chi tieâu laãn saûn löôïng.
phaân bieät giöõa laõi suaát danh nghóa vaø • Trong chöông 21, chuùng ta thaûo luaän
laõi suaát thöïc. veà nhöõng laäp luaän uûng hoä vaø phaûn ñoái
Chuùng ta ñaõ thaáy baèng caùch naøo caùc cheá ñoä chính saùch tieàn teä khaùc
taêng töôûng tieàn teä cao hôn daãn ñeán laõi nhau, cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït
suaát danh nghóa thaáp hôn trong ngaén so vôùi coá ñònh. Chuùng ta cuõng thaûo
haïn, nhöng laïi daãn ñeán laõi suaát danh luaän nhöõng laäp luaän uûng hoä vaø phaûn
nghóa cao hôn – vaø laõi suaát thöïc ñoái vieäc chaáp nhaän moät ñoàng tieàn
khoâng ñoåi – trong trung haïn. chung nhö ñoàng Euro.
• Trong chöông 17, chuùng ta trôû laïi Trong phaàn phuï luïc, chuùng ta xem
nhöõng taùc ñoäng ngaén haïn cuûa chính xeùt theâm nhöõng taùc ñoäng cuûa chính
saùch tieàn teä ñoái vôùi saûn löôïng, coù xeùt saùch tieàn teä ñoái vôùi laõi suaát vaø tyû giaù
ñeán nhöõng taùc ñoäng cuûa chính saùch hoái ñoaùi, coù xeùt ñeán vai troø cuûa nhöõng
tieàn teä ñoái vôùi caùc kyø voïng. kyø voïng trong caùc thò tröôøng taøi chính
Chuùng ta ñaõ thaáy chính saùch tieàn vaø ngoaïi hoái.
teä aûnh höôûng ñeán laõi suaát danh nghóa • Trong chöông 22, chuùng ta xem xeùt
ngaén haïn, nhöng chi tieâu laïi tuøy thuoäc chính saùch tieàn teä trong cuoäc Ñaïi Suy
chuû yeáu vaøo caû laõi suaát thöïc ngaén haïn Thoaùi. Chuùng ta ñaõ thaáy söï thu heïp
hieän taïi laãn laõi suaát thöïc ngaén haïn tieàn danh nghóa, ngaân haøng vôõ nôï, vaø
ñöôïc kyø voïng cho töông lai. Chuùng ta giaûm phaùt, taát caû ñeàu laø nhöõng
ñaõ thaáy keát quaû laø nhöõng taùc ñoäng cuûa nguyeân nhaân quan troïng ñöa ñeán söï
chính saùch tieàn teä ñoái vôùi saûn löôïng suït giaûm lôùn veà saûn löôïng töø 1929 ñeán
phuï thuoäc vaøo caùch maø caùc kyø voïng 1933 nhö theá naøo. Sau ñoù, nghieân cöùu
phaûn öùng vôùi chính saùch. naïn thaát nghieäp ôû AÂu chaâu, chuùng ta
ñaõ xem xeùt laäp luaän cho raèng vieäc

Chapter 26
giaûm laïm phaùt khoâng nhöõng coù theå Chuùng ta ñaõ thaáy raèng vì nhöõng taùc
laøm taêng tyû leä thaát nghieäp leân treân tyû ñoäng cuûa chính saùch laø khoâng chaéc
leä thaát nghieäp töï nhieân maø coøn coù theå chaén, cho neân caàn coù nhöõng chính
laøm taêng tyû leä thaát nghieäp töï nhieân saùch thaän troïng hôn. Chuùng ta ñaõ thaáy
trong moät thôøi gian. raèng ngay caû caùc nhaø hoaïch ñònh
• Trong chöông 23, chuùng ta nghieân cöùu chính saùch coù yù ñònh roõ raøng ñoâi khi
nhöõng thôøi kyø sieâu laïm phaùt (laïm phaùt cuõng khoâng laøm ñöôïc ñieàu toát nhaát vaø
phi maõ) vaø xem xeùt caùc ñieàu kieän thaáy raèng coù lyù leõ bieän minh cho vieäc
khieán nhöõng thôøi kyø ñoù khôûi phaùt vaø aùp ñaët nhöõng haïn cheá ñoái vôùi caùc nhaø
cuoái cuøng chaám döùt. hoaïch ñònh chính saùch. Chuùng ta cuõng
xem xeùt lyù leõ bieän minh cho vieäc laøm
Chuùng ta ñaõ chuù troïng ñeán moái cho ngaân haøng trung öông ñoäc laäp, vaø
quan heä giöõa thaâm huït ngaân saùch, taêng boå nhieäm moät ngöôøi phuï traùch ngaân
tröôûng tieàn teä vaø laïm phaùt. Chuùng ta haøng trung öông baûo thuû.
ñaõ thaáy thaâm huït ngaân saùch lôùn coù theå
daãn ñeán tyû leä taêng tröôûng tieàn teä cao • Trong chöông naøy, chuùng ta seõ thaûo
vaø ñeán sieâu laïm phaùt ra sao. luaän nhöõng vaán ñeà veà tyû leä laïm phaùt
toái öu, söï löïa choïn vaø söû duïng nhöõng
• Trong chöông 25, chuùng ta xem xeùt muïc tieâu cho chính saùch tieàn teä.
nhöõng vaán ñeà khoù khaên maø chính saùch Chuùng ta seõ keát thuùc chöông baèng
kinh teá vó moâ noùi chung, vaø chính saùch caùch xeùt xem Heä thoáng Döï tröõ Lieân
tieàn teä noùi rieâng phaûi ñoái maët. bang (Fed) thöïc söï thi haønh chính saùch
tieàn teä ôû Hoa Kyø ngaøy nay ra sao.
26-1 Tyû leä laïm phaùt toái öu

Baûng 26-1 cho thaáy laïm phaùt ñaõ giaûm ñeàu ñaën ôû nhöõng quoác gia
giaøu coù töø nhöõng naêm ñaàu thaäp kyû 1980. Naêm 1998, laïm phaùt
trung bình ôû caùc nöôùc thuoäc Toå chöùc Hôïp taùc vaø Phaùt trieån Kinh teá
OECD laø 3,3%, giaûm töø 10,5% naêm 1981. Trong soá 29 quoác gia
thì 24 nöôùc coù tyû leä laïm phaùt döôùi 5%; trong khi naêm 1981 chæ
coù 2 nöôùc.
Phaûi chaêng ñieàu treân haøm yù laø phaàn lôùn caùc ngaân haøng trung
öông giôø ñaây ñaõ ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa hoï? Hay hoï coøn neân nhaém
tôùi moät tyû leä thaáp hôn, coù leõ laø 0%. Caâu traû lôøi phuï thuoäc vaøo caùc
chi phí vaø lôïi ích cuûa laïm phaùt.

Chapter 26
Caùc chi phí cuûa laïm phaùt

Trong chöông 23, chuùng ta thaáy laïm phaùt cao, thí duï 30% moät
thaùng hay cao hôn, coù theå laøm ngöng treä hoaøn toaøn hoaït ñoäng kinh
teá nhö theá naøo. Tuy nhieân cuoäc tranh luaän taïi caùc nöôùc OECD
ngaøy nay laïi khoâng phaûi laø veà caùc chi phí cuûa tyû leä laïm phaùt moãi
thaùng töø 30% trôû leân. Thay vaøo ñoù, cuoäc tranh luaän taäp trung vaøo
nhöõng lôïi ích cuûa, ví duï nhö, laïm phaùt 0% so vôùi 4% moät naêm.
Trong khoaûng bieán thieân ñoù, caùc nhaø kinh teá xaùc ñònh boán chi phí
chính cuûa laïm phaùt: chi phí da giaøy, nhöõng boùp meùo veà thueá, aûo
Trong trung haïn, laõi töôûng tieàn teä vaø tính hay thay ñoåi cuûa laïm phaùt.
suaát thöïc khoâng bò
Chi phí da giaøy: Trong trung haïn, tyû leä laïm phaùt cao hôn daãn ñeán
aûnh höôûng bôûi laïm
phaùt. Nhö vaäy, gia
laõi suaát danh nghóa cao hôn, vaø nhö vaäy daãn ñeán chi phí cô hoäi cuûa
taêng laïm phaùt ñöôïc vieäc naém giöõ tieàn cao hôn. Keát quaû laø ngöôøi ta laøm giaûm soá dö tieàn
phaûn aùnh moät öùng göûi cuûa mình baèng caùch ñi tôùi ngaân haøng thöôøng hôn – vì theá môùi
vôùi moät trong gia coù thuaät ngöõ chi phí da giaøy (hay chi phí goùt giaøy). Ngöôøi ta seõ
taêng laõi suaát danh traùnh ñöôïc nhöõng vieäc ñi laïi naøy neáu laïm phaùt thaáp hôn, vaø thay
nghóa (Chöông 14).
vaøo ñoù ngöôøi ta coù theå laøm nhöõng vieäc khaùc, lao ñoäng nhieàu hôn
hay höôûng thuï nhieàu thì giôø nhaøn roãi hôn.
Trong nhöõng thôøi kyø sieâu laïm phaùt, caùc chi phí da giaøy coù theå
trôû neân raát lôùn. Nhöng taàm quan troïng cuûa chuùng trong nhöõng thôøi
kyø laïm phaùt vöøa phaûi thì raát ít. Neáu tyû leä laïm phaùt 4% khieán moãi
thaùng ngöôøi ta ñi tôùi ngaân haøng theâm moät laàn, hoaëc moãi thaùng thöïc
hieän theâm moät giao dòch giöõa quyõ thò tröôøng tieàn teä cuûa hoï vaø taøi
khoaûn tieàn göûi khoâng kyø haïn coù theå vieát seùc (checking account)
cuûa hoï, thì ñieàu naøy khoù ñöôïc coi laø moät chi phí chính cuûa laïm
phaùt.
Nhöõng boùp meùo veà thueá. Chi phí thöù hai cuûa laïm phaùt laø do söï
taùc ñoäng qua laïi giöõa heä thoáng thueá vaø laïm phaùt. Ví duï xeùt vieäc
ñaùnh thueá nhöõng lôïi töùc töø voán (laõi voán). Thueá ñaùnh vaøo nhöõng lôïi
töùc töø voán thöôøng ñöôïc döïa treân söï thay ñoåi giaù tính baèng ñoâ–la
cuûa taøi saûn giöõa thôøi ñieåm mua vaø thôøi ñieåm baùn. Ñieàu naøy haøm yù
raèng tyû leä laïm phaùt caøng cao thì thueá caøng cao. Ñeå laøm saùng toû
vaán ñeà naøy, haõy xem ví duï sau ñaây:
Giaû söû laïm phaùt ñang ôû möùc π moät naêm trong 10 naêm
vöøa qua. Giaû söû baïn ñaõ mua caên nhaø vôùi giaù 50.000$ caùch ñaây

Chapter 26
10 naêm, vaø baây giôø baïn baùn noù vôùi giaù 50.000 $ nhaân (1+π)10 –
nhö theá trò giaù thöïc cuûa noù khoâng thay ñoåi. Neáu thueá ñaùnh vaøo lôïi
töùc töø voán laø 30%, thì thueá suaát hieäu duïng (thueá suaát thöïc teá) ñaùnh
vaøo vieäc baùn caên nhaø– ñöôïc ñònh nghóa laø tyû soá giöõa thueá phaûi traû
vaø giaù baùn caên nhaø – laø :
Töû soá cuûa phaân soá
baèng giaù baùn tröø giaù 50.000(1 + π ) 10 − 50.000
(30%)
mua. Maãu soá laø giaù 50.000(1 + π ) 10
baùn.
Vì baïn baùn caên nhaø vôùi cuøng caùi giaù thöïc maø baïn ñaõ mua,
neân lôïi töùc töø voán thöïc laø khoâng (0) vaø ñaùng leõ baïn khoâng phaûi traû
moät ñoàng thueá naøo. Thöïc vaäy, neáu π = 0 – töùc neáu khoâng coù laïm
phaùt – thì thueá suaát hieäu duïng baèng khoâng. Nhöng neáu π = 4%,
khi ñoù thueá suaát hieäu duïng laø 9,7%: Baát keå lôïi töùc töø voán thöïc laø
khoâng, cuoái cuøng baïn vaãn phaûi traû moät soá tieàn thueá cao.
Baûng 26–1 Tyû leä laïm phaùt ôû caùc nöôùc OECD, 1981–1998
Naêm 1981 1985 1990 1995 1998
Trung bình1 OECD 10,5% 6,5% 5,9% 5,1% 3,3%
Soá nöôùc coù laïm phaùt 2 11 16 20 24
döôùi 5% 2
1
Trò soá trung bình cuûa caùc tyû leä laïm phaùt duøng laøm chæ soá khöû laïm phaùt GDP,
söû duïng caùc GDP lieân quan laøm troïng soá.
2
Trong soá 29 nöôùc
Nhöng vaán ñeà coøn vöôït ra ngoaøi nhöõng khoaûn thueá ñaùnh vaøo
lôïi töùc töø voán. Maëc duø suaát sinh lôïi thöïc töø moät taøi saûn laø laõi suaát
thöïc chöù khoâng phaûi laõi suaát danh nghóa, nhöng thu nhaäp duøng ñeå
tính thueá thu nhaäp laïi bao goàm caùc khoaûn traû laõi danh nghóa, chöù
khoâng phaûi caùc khoaûn traû laõi thöïc. Hay laø, xeùt moät ví duï khaùc, maõi
cho tôùi ñaàu thaäp nieân 1980 ôû Hoa Kyø, nhöõng möùc thu nhaäp töông
öùng vôùi caùc thueá suaát thueá thu nhaäp khaùc nhau khoâng ñöôïc töï ñoäng
gia taêng theo laïm phaùt. Keát quaû laø, coâng chuùng bò ñaåy leân nhöõng
baäc thueá cao hôn khi thu nhaäp danh nghóa – nhöng khoâng nhaát
thieát laø thu nhaäp thöïc cuûa hoï – taêng leân theo thôøi gian, moät heä quaû
ñöôïc goïi laø leân baäc töø töø (bracket creep).

Chapter 26
Baïn coù theå laäp luaän chi phí naøy khoâng phaûi laø moät chi phí cuûa
Moät soá kinh teá gia chính laïm phaùt, maø laø keát quaû cuûa moät heä thoáng thueá ñöôïc thieát keá
laäp luaän raèng caùi
toài. Trong thí duï veà caên nhaø chuùng ta vöøa baøn, chính phuû coù theå
giaù phaûi traû cuûa
vieäc leân baäc töø töø loaïi boû vaán ñeà naøy neáu hoï laäp chæ soá giaù mua theo möùc giaù – nghóa
trong thöïc teá lôùn laø ñieàu chænh giaù mua theo laïm phaùt keå töø thôøi ñieåm mua – vaø tính
hôn nhieàu. Khi caùc thueá treân söï cheânh leäch giöõa giaù baùn vaø giaù mua coù ñieàu chænh.
soá thu thueá taêng ñeàu Theo tính toaùn nhö vaäy, seõ khoâng coù lôïi töùc töø voán vaø vì theá khoâng
ñaën, khoâng coù maáy
phaûi traû thueá ñaùnh treân lôïi töùc töø voán. Nhöng vì caùc boä luaät thueá ít
söùc eùp khieán chính
phuû phaûi kieåm soaùt
khi cho pheùp söï ñieàu chænh coù heä thoáng nhö vaäy neân tyû leä laïm phaùt
chi tieâu. Hoï cho vaãn coù taùc ñoäng vaø daãn ñeán nhöõng boùp meùo veà thueá.
raèng, keát quaû cuûa
AÛo töôûng tieàn teä. Chi phí thöù ba xuaát phaùt töø aûo töôûng tieàn teä, ñoù
vieäc naøy laø qui moâ
cuûa chính phuû taêng
laø khaùi nieäm ngöôøi ta döôøng nhö maéc phaûi nhöõng laàm laãn coù heä
leân lôùn quaù möùc thoáng khi öôùc löôïng caùc thay ñoåi danh nghóa so vôùi thay ñoåi thöïc.
mong muoán trong Nhieàu söï tính toaùn ñôn giaûn khi giaù caû oån ñònh trôû neân phöùc taïp
thaäp nieân 1960 vaø hôn khi coù laïm phaùt. Khi so saùnh thu nhaäp naêm nay vôùi thu nhaäp
1970. trong quaù khöù cuûa mình, ngöôøi ta phaûi tham chieáu quaù trình laïm
phaùt. Khi löïa choïn giöõa caùc taøi saûn khaùc nhau hay khi quyeát ñònh
tieâu duøng bao nhieâu, tieát kieäm bao nhieâu, hoï phaûi tham chieáu möùc
cheânh leäch giöõa laõi suaát thöïc vaø laõi suaát danh nghóa. Baèng chöùng
tình côø cho thaáy laø coù nhieàu ngöôøi thaáy nhöõng tính toaùn ñoù khoù
khaên vaø thöôøng khoâng vaïch ra ñöôïc nhöõng söï phaân bieät caàn thieát.
Caùc nhaø kinh teá vaø caùc nhaø taâm lyù ñaõ thu thaäp ñöôïc baèng chöùng
chính thöùc hôn cho thaáy raèng laïm phaùt thöôøng khieán coâng chuùng
vaø doanh nghieäp coù nhöõng quyeát ñònh sai laàm (xem hoäp Tieâu ñieåm
“AÛo töôûng Tieàn teä”). Neáu ñuùng nhö vaäy thì chæ coù moät giaûi phaùp
ñôn giaûn laø ñöøng ñeå xaûy ra laïm phaùt.
Tính hay thay ñoåi cuûa laïm phaùt. Chi phí cuoái cuøng xuaát phaùt töø
söï kieän laø laïm phaùt cao hôn thöôøng ñi lieàn vôùi laïm phaùt hay thay
ñoåi hôn. Vaø laïm phaùt hay thay ñoåi hôn coù nghóa laø nhöõng taøi saûn
taøi chính nhö traùi phieáu, voán höùa heïn caùc khoaûn thanh toaùn danh
nghóa coá ñònh trong töông lai, trôû neân ruûi ro hôn.
Moät traùi phieáu traû 1.000 $ trong 10 naêm. Vôùi laïm phaùt khoâng
ñoåi trong 10 naêm tôùi, giaù trò thöïc cuûa traùi phieáu trong 10 naêm ñöôïc
bieát moät caùch chaéc chaén. Nhöng vôùi laïm phaùt hay thay ñoåi, giaù trò
thöïc cuûa 1.000 $ trong 10 naêm trôû neân khoâng chaéc chaén. Tieát kieäm
cho thôøi höu trí trôû neân khoù khaên hôn. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ ñaàu

Chapter 26
tö vaøo traùi phieáu, laïm phaùt thaáp hôn möùc kyø voïng coù nghóa laø thôøi
höu trí toát hôn; nhöng laïm phaùt cao hôn möùc kyø voïng coù theå coù
nghóa laø ngheøo khoå. Ñoù laø moät trong nhöõng lyù do khieán ngöôøi nghæ
höu, nhöõng ngöôøi maø moät phaàn thu nhaäp coá ñònh theo ñoàng ñoâ la,
thöôøng lo laéng veà laïm phaùt hôn nhöõng nhoùm ngöôøi khaùc trong
xaõ hoäi.
Baïn coù theå laäp luaän laø, nhö trong tröôøng hôïp veà thueá, caùc chi
phí naøy khoâng baét nguoàn töø chính laïm phaùt maø do caùc thò tröôøng
taøi chính khoâng coù khaû naêng cung caáp nhöõng taøi saûn coù theå baûo veä
nhöõng ngöôøi sôû höõu choáng laïi laïm phaùt. Thay vì chæ phaùt haønh
nhöõng traùi phieáu danh nghóa (traùi phieáu höùa heïn moät khoaûn tieàn
danh nghóa coá ñònh trong töông lai), caùc chính phuû hay doanh
nghieäp cuõng coù theå phaùt haønh nhöõng traùi phieáu chæ soá hoùa – traùi
phieáu höùa heïn moät khoaûn tieàn danh nghóa ñöôïc ñieàu chænh theo
laïm phaùt, nhö theá coâng chuùng khoâng coøn phaûi lo ngaïi veà giaù trò
thöïc cuûa traùi phieáu khi hoï nghæ höu. Quaû thöïc, nhö ta ñaõ thaáy ôû
Chöông 15, hieän nay moät soá chính phuû ñaõ phaùt haønh nhöõng traùi
phieáu nhö vaäy. Traùi phieáu chæ soá hoùa hieän nay ñoùng moät vai troø
quan troïng ôû Anh quoác, nôi maø töø 20 naêm nay, ngöôøi ta ngaøy caøng
söû duïng chuùng ñeå tieát kieäm cho thôøi höu trí. Maõi ñeán 1997 traùi
phieáu chæ soá hoùa môùi ñöôïc phaùt haønh ôû Hoa Kyø. Maëc duø hieän nay
chuùng chæ chieám moät tyû leä nhoû trong caùc traùi phieáu chính phuû,
nhöng vai troø cuûa chuùng chaéc chaén seõ taêng leân trong töông lai.
Nhöõng lôïi ích cuûa laïm phaùt
Laïm phaùt thöïc ra laø khoâng hoaøn toaøn xaáu. Ta coù theå xaùc ñònh ba
lôïi ích cuûa laïm phaùt: (1) thu nhaäp töø vieäc in ñuùc tieàn (seignorage:
ñaëc quyeàn thu lôïi töø vieäc in ñuùc tieàn hoaëc laø thueá ñuùc tieàn) (2) söï
löïa choïn laõi suaát thöïc aâm cho chính saùch kinh teá vó moâ, vaø (3) (coù
phaàn nghòch lyù) vieäc söû duïng taùc ñoäng qua laïi giöõa aûo töôûng tieàn teä
vaø laïm phaùt nhaèm taïo thuaän lôïi cho vieäc ñieàu chænh möùc löông
(tieàn coâng) thöïc.

Chapter 26
TIEÂU ÑIEÅM
AÛo töôûng Tieàn teä
Coù nhieàu baèng chöùng mang tính giai • Trong thôøi gian Ben sôû höõu caên nhaø,
thoaïi cho thaáy raèng trong nhöõng tính toaùn khoâng coù laïm phaùt hay giaûm phaùt –
taøi chính, nhieàu ngöôøi khoâng theå ñieàu giaù caû moïi haøng hoùa vaø dòch vuï
chænh theo laïm phaùt moät caùch thích öùng. khoâng thay ñoåi ñaùng keå trong naêm.
Gaàn ñaây, caùc nhaø kinh teá gia vaø taâm lyù Moät naêm sau khi Ben mua nhaø, anh
hoïc ñaõ baét ñaàu xem xeùt kyõ hôn vaán ñeà aûo baùn noù vôùi giaù 198.000 $ (thaáp hôn soá
töôûng tieàn teä. Trong moät cuoäc nghieân cöùu tieàn ñaõ traû 1%).
môùi ñaây, hai nhaø taâm lyù hoïc, Eldar Shafir • Trong thôøi gian Carl sôû höõu caên nhaø,
ôû Princeton vaø Amos Tversky ôû Stanford, coù laïm phaùt 25% – giaù caû moïi haøng
vaø moät nhaø kinh teá, Peter Diamon ôû MIT hoùa vaø dòch vuï taêng khoaûng 25%.
ñaõ thieát keá moät cuoäc ñieàu tra nhaèm tìm ra Moät naêm sau khi Carl mua nhaø, anh
söï hieän dieän vaø nhöõng yeáu toá daãn ñeán aûo baùn noù vôùi giaù 246.000 $ (cao hôn soá
töôûng tieàn teä. Trong soá nhieàu caâu hoûi ñaët tieàn ñaõ traû 23%).
ra cho nhöõng ngöôøi thuoäc caùc nhöõng
nhoùm khaùc nhau (ngöôøi ôû Phi tröôøng Haõy xeáp haïng Adam, Ben, vaø Carl xeùt
Quoác teá Newark, ngöôøi ôû hai trung taâm theo söï thaønh coâng trong giao dòch mua
mua saém ôû New Jersey, vaø moät nhoùm baùn nhaø cuûa hoï. Ñaùnh soá 1 cho ngöôøi coù
sinh vieân ôû Princeton), coù caâu sau ñaây: doanh vuï toát nhaát vaø soá 3 cho ngöôøi coù
doanh vuï teä nhaát.
Giaû duï Adam, Ben, vaø Carl moãi ngöôøi
ñöôïc höôûng thöøa keá 200.000 $ vaø ngöôøi Roõ raøng laø xeùt theo giaù trò danh nghóa
naøo cuõng duøng ngay soá tieàn ñoù ñeå mua thì Carl ñaõ ñöôïc lôïi nhaát, roài ñeán Ben, roài
moät caên nhaø. Giaû söû moãi ngöôøi ñeàu baùn môùi ñeán Adam. Nhöng ñieàu quan troïng laø
caên nhaø cuûa mình sau khi mua moät naêm. hoï ñaõ laøm aên ra sao xeùt theo giaù trò thöïc
Tuy nhieân, ñieàu kieän kinh teá thì khaùc – nghóa laø ñieàu chænh theo laïm phaùt. Vaø
nhau trong moãi tröôøng hôïp: xeùt theo giaù trò thöïc, thöù töï xeáp haïng phaûi
ngöôïc laïi: Adam, vôùi laõi thöïc 2%, ñaõ coù
• Trong thôøi gian Adam sôû höõu caên doanh vuï toát nhaát, roài ñeán Ben (vôùi 1%
nhaø, coù giaûm phaùt 25% – giaù caû moïi loã), tieáp theo laø Carl (vôùi 2% loã).
haøng hoùa vaø dòch vuï ñeàu giaûm
khoaûng 25%. Moät naêm sau khi Adam Nhöõng caâu traû lôøi trong cuoäc ñieàu
mua caên nhaø, anh baùn noù vôùi giaù tra laø:
154,000 $ (thaáp hôn soá tieàn ñaõ traû
23%).

Chapter 26
Carl ñöôïc 48% soá ngöôøi traû lôøi xeáp

Thöù haïng Adam Ben Carl haïng nhaát, coøn Adam tôùi 53% soá ngöôøi
xeáp haïng ba. Nhöõng caâu traû lôøi cho thaáy
Nhaát 37% 17% 48%
roõ aûo töôûng tieàn teä. Noùi caùch khaùc, ngöôøi
Nhì 10% 73% 16%
ta gaëp khoù khaên khi ñieàu chænh theo
Ba 53% 10% 36%
laïm phaùt.
Thu nhaäp töø vieäc in ñuùc tieàn (seignorage). Vieäc taïo ra tieàn –
nguoàn laïm phaùt cô baûn – laø moät trong nhöõng bieän phaùp ñeå chính
phuû coù theå cung caáp tieàn cho chi tieâu cuûa mình. Noùi caùch khaùc,
vieäc taïo ra tieàn laø moät giaûi phaùp thay theá cho vieäc vay möôïn tieàn
cuûa coâng chuùng hay taêng thueá.
Thoâng thöôøng, chính phuû khoâng “taïo ra” tieàn ñeå traû cho chi
tieâu cuûa mình. Thay vaøo ñoù, chính phuû phaùt haønh vaø baùn traùi phieáu
roài duøng tieàn thu ñöôïc ñeå chi tieâu. Nhöng neáu traùi phieáu ñöôïc mua
bôûi ngaân haøng trung öông, nôi taïo ra tieàn ñeå traû, thì keát quaû vaãn
Kyù hieäu H laø cô sôû nhö vaäy: Moïi yeáu toá khaùc khoâng ñoåi, thu nhaäp töø vieäc taïo ra tieàn –
tieàn teä. Thì: töùc laø seignorage – cho pheùp chính phuû vay möôïn ít tieàn cuûa coâng
Seignorage
=
∆H chuùng hôn hoaëc haï thaáp thueá.
Y PY
∆H H
Trong thöïc teá, thu nhaäp töø vieäc in ñuùc tieàn (seignorage) lôùn ñeán
=
H PY
bao nhieâu? Khi xeùt vaán ñeà sieâu laïm phaùt ôû chöông 23, ta ñaõ thaáy raèng
∆H/H: Tæ leä taêng thu nhaäp töø vieäc in ñuùc tieàn (seignorage) thöôøng laø moät nguoàn quan
tröôûng cô sôû troïng cho taøi chính cuûa chính phuû ôû nhöõng nöôùc coù tyû leä laïm phaùt thaät
tieàn teä cao. Nhöng trong nhöõng neàn kinh teá thuoäc OECD ngaøy nay vaø vôùi
H/PY: Tyû soá giöõa cô khoaûng bieán thieân tyû leä laïm phaùt chuùng ta ñang nghieân cöùu thì taàm
sôû tieàn teä vaø
quan troïng cuûa noù bò giôùi haïn hôn nhieàu. Laáy tröôøng hôïp Hoa Kyø: tyû
GDP (danh
nghóa) soá cuûa cô sôû tieàn teä – laø tieàn do Fed phaùt haønh (xem chöông 4) – treân
GDP laø khoaûng 6%. Möùc taêng tröôûng tieàn gia taêng 4% moät naêm (cuoái
Seignorage: thu
nhaäp töø vieäc in ñuùc
cuøng seõ daãn ñeán gia taêng laïm phaùt 4%) do vaäy seõ daãn ñeán taêng thu
tieàn. nhaäp töø vieäc in ñuùc tieàn (seignorage) coù 4% x 6%, hay laø 0,24% GDP.
Ñaây laø löôïng thu nhaäp nhoû ñeå ñoåi laáy vieäc laïm phaùt taêng theâm 4%.
Do ñoù, maëc duø laäp luaän veà vaán ñeà thu nhaäp töø vieäc in ñuùc
tieàn (seignorage) ñoâi khi coù taàm quan troïng (ví duï, trong caùc neàn
r = i – πe
i ≥ 0 ⇒ r ≥ – πe kinh teá chöa coù saün heä thoáng taøi chính toát), noù laïi coù veû chaúng
πe<0 (giaûm phaùt) ⇒ quan troïng gì trong vieäc thaûo luaän xem caùc nöôùc OECD ngaøy nay
r> 0 neân coù laïm phaùt, ví duï nhö, 0% hay 4%.

Chapter 26
Söï löïa choïn laõi suaát thöïc aâm. Moät tyû leä laïm phaùt döông cho pheùp
cô quan quyeàn löïc veà tieàn teä ñaït ñöôïc laõi suaát thöïc aâm, moät söï löïa
Caùc quoác gia khaùc choïn coù theå raát “höõu ích cho chính saùch kinh teá vó moâ khi neàn kinh
coù theå phaûi ñöông teá ñang bò suy thoaùi. Ta haõy xeùt vaán ñeà naøy thaáu ñaùo hôn.
ñaàu vôùi cuøng moät
vaán ñeà nhö theá Laõi suaát danh nghóa cuûa moät traùi phieáu khoâng theå aâm. Neáu noù
trong töông lai. Vaøo aâm, nhöõng ngöôøi coù traùi phieáu seõ coù lôïi hôn neáu naém giöõ tieàn. Vì
ñaàu naêm 1999, haàu vaäy laõi suaát danh nghóa thaáp nhaát coù theå xaûy ra laø khoâng.
heát caùc quoác gia
OECD coù tyû leä laïm Laõi suaát thöïc baèng laõi suaát danh nghóa tröø ñi laïm phaùt kyø
phaùt gaàn baèng voïng (xem chöông 14). Neáu laïm phaùt vaø laïm phaùt kyø voïng döông,
khoâng, vaø laõi suaát laõi suaát thöïc coù theå aâm. Nhöng neáu chuùng baèng khoâng thì giaù
danh nghóa thaáp – ít
trò thaáp nhaát maø laõi suaát thöïc coù theå coù laø khoâng. Vaø neáu coù giaûm
hôn 5%. Neáu xaûy
ra söï suït giaûm caàu phaùt thöïc teá vaø kyø voïng, thì laõi suaát thöïc vaãn phaûi laø döông. Vì vaäy
nghieâm troïng, caùc tyû leä laïm phaùt caøng thaáp, möùc saøn ñoái vôùi laõi suaát thöïc caøng cao,
ngaân haøng trung vai troø cuûa chính saùch tieàn teä trong vieäc taêng caàu vaø chaám döùt söï
öông coù theå giaûm suy thoaùi caøng bò giôùi haïn.
laõi suaát danh nghóa
– vaø cuõng haøm yù laø Nhö chuùng ta ñaõ thaûo luaän ôû chöông 22, ñaây quaû thöïc laø moät
laõi suaát thöïc – trong nhöõng aûnh höôûng coù haïi cuûa giaûm phaùt trong cuoäc Ñaïi Suy
nhieàu nhaát laø 5% thoaùi: giaûm phaùt kyø voïng haøm yù laõi suaát thöïc cao, maëc duø laõi suaát
hay ít hôn. Ñieàu danh nghóa thaáp. Vaø ngaøy nay, vì laïm phaùt raát thaáp ôû nhieàu quoác
naøy coù theå khoâng
gia, neân vaán ñeà laïi noåi coäm. Thöïc vaäy, ñaây laø moät trong nhöõng vaán
ñuû ñeå traùnh moät
cuoäc suy thoaùi. ñeà maø ngaøy nay Nhaät Baûn phaûi ñöông ñaàu. Ñoái maët vôùi moät söï
(Trong cuoäc suy giaûm suùt maïnh veà hoaït ñoäng kinh teá, ngaân haøng trung öông ñaõ haï
thoaùi 1990 – 1991, laõi suaát danh nghóa ngaén haïn xuoáng gaàn baèng khoâng. Nhöng vôùi söï
FED ñaõ giaûm laõi giaûm suùt hoaït ñoäng, laïm phaùt ñaõ trôû thaønh giaûm phaùt, daãn ñeán laõi
suaát danh nghóa
suaát thöïc döông. Neàn kinh teá Nhaät seõ ñöôïc lôïi neáu laõi suaát thöïc
7%. Ñieàu naøy vaãn
coøn khoâng ñuû ñeå
thaáp hôn. Nhöng Nhaät Baûn khoâng theå löïa choïn phöông aùn ñoù:
traùnh suy thoaùi.) Ngaân haøng trung öông Nhaät khoâng theå haï laõi suaát danh nghóa
xuoáng döôùi khoâng.
Xeùt laïi AÛo töôûng tieàn teä. Thöïc nghòch lyù, söï hieän dieän cuûa aûo
töôûng tieàn teä taïo ra ít nhaát laø moät laäp luaän uûng hoä vieäc coù tyû leä laïm
phaùt döông.
Moät cuoäc chieán Muoán bieát taïi sao, haõy xeùt hai tình huoáng. Trong tình huoáng
giöõa caùc pheùp aån
thöù nhaát, laïm phaùt laø 4% vaø löông tính baèng ñoâ la cuûa moät ngöôøi
duï: Vì laïm phaùt laøm
cho vieäc ñieàu chænh naøo ñoù taêng 1%. Trong tình huoáng thöù hai, laïm phaùt laø 0%
tieàn löông thöïc ñöôïc vaø löông tính baèng ñoâ la bò giaûm 3%. Caû hai daãn ñeán cuøng moät

Chapter 26
deã daøng hôn, moät soá möùc giaûm suùt tieàn löông thöïc, (real wage) ôû ñaây laø 3%. Tuy nhieân,
kinh teá gia noùi laïm coù baèng chöùng cho thaáy nhieàu ngöôøi chaáp nhaän tieàn löông thöïc bò
phaùt “boâi trôn caùc
caét giaûm trong tröôøng hôïp ñaàu moät caùch deã daøng hôn tröôøng hôïp
baùnh xe” cuûa neàn
kinh teá. Nhöõng thöù hai.
ngöôøi khaùc, nhaán Taïi sao ví duï naøy laïi lieân quan ñeán thaûo luaän cuûa chuùng ta.
maïnh heä quaû tieâu
Bôûi vì, nhö chuùng ta thaáy ôû chöông 13, tieán trình thay ñoåi thöôøng
cöïc cuûa laïm phaùt
leân giaù töông ñoái, xuyeân – ñaëc ñieåm cuûa nhöõng neàn kinh teá hieän ñaïi – coù nghóa laø
noùi raèng laïm phaùt moät soá coâng nhaân ñoâi khi phaûi chaáp nhaän söï caét giaûm tieàn löông
thay vaøo ñoù “boû thöïc. Nhö theá, ngöôøi ta lyù luaän raèng söï hieän dieän cuûa laïm phaùt cho
caùt” vaøo neàn kinh pheùp coù theå ñieàu chænh tieàn löông thöïc xuoáng thaáp moät caùch deã
teá.
daøng hôn khi khoâng coù laïm phaùt. Laäp luaän naøy thaät hôïp lyù. Caùc
nhaø kinh teá chöa chöùng minh ñöôïc taàm quan troïng cuûa noù; nhöng
vì quaù nhieàu neàn kinh teá hieän coù laïm phaùt raát thaáp, chaúng bao laâu
nöõa coù theå chuùng ta seõ coù khaû naêng kieåm ñònh noù.
Tyû leä Laïm phaùt Toái öu: Cuoäc Tranh luaän Hieän nay
ÔÛ giai ñoaïn naøy, cuoäc tranh luaän taïi caùc quoác gia thuoäc OECD laø
giöõa nhöõng ngöôøi nghó raèng coù moät ít laïm phaùt (ví duï 4%) thì cuõng
toát roài vaø nhöõng ngöôøi muoán ñaït ñöôïc söï oån ñònh giaù caû – nghóa laø
laïm phaùt 0%.
Nhöõng ngöôøi haøi loøng vôùi tyû leä laïm phaùt khoaûng 4% nhaán
maïnh raèng chi phí cuûa laïm phaùt 4% so vôùi laïm phaùt 0% laø nhoû vaø
nhöõng lôïi ích cuûa moät ít laïm phaùt ñaùng ñöôïc giöõ. Hoï lyù luaän raèng
ngöôøi ta coù theå traùnh ñöôïc moät soá chi phí cuûa laïm phaùt baèng caùch
chæ soá hoùa heä thoáng thueá vaø phaùt haønh nhieàu traùi phieáu chæ soá hoùa
hôn. Hoï cuõng noùi raèng ñi töø tyû leä laïm phaùt hieän nay xuoáng laïm
phaùt baèng khoâng seõ laøm gia taêng thaát nghieäp moät thôøi gian, vaø chi
phí chuyeån tieáp naøy coù theå vöôït haún nhöõng lôïi ích sau cuøng.
Nhöõng ngöôøi muoán tieán tôùi khoâng coù laïm phaùt lyù luaän raèng
neáu laïm phaùt laø xaáu thì phaûi bò loaïi tröø, vaø khoâng coù lyù do gì ngöng
ôû laïm phaùt 4% chæ bôûi vì hieän nay tình côø ta ñang ôû möùc ñoù. Hoï
nhaán maïnh raèng 0% laø moät tyû leä muïc tieâu raát khaùc vôùi nhöõng muïc
tieâu khaùc: noù töông öùng vôùi söï bình oån giaù caû. Chính baûn thaân
ñieàu naøy thaät ñaùng mong muoán. Vieäc bieát raèng möùc giaù vaãn
nhö hieän nay trong 10 hay 20 naêm nöõa seõ ñôn giaûn hoùa
nhieàu quyeát ñònh phöùc taïp vaø loaïi tröø khaû naêng aûo töôûng tieàn teä.

Chapter 26
Ngoaøi ra, vì caùc ngaân haøng trung öông phaûi ñöông ñaàu vôùi vaán ñeà
nhaát quaùn theo thôøi gian (thaûo luaän ôû Chöông 25), ñoä tín nhieäm vaø
söï ñôn giaûn cuûa tyû leä laïm phaùt muïc tieâu thaät quan troïng. Söï oån
ñònh veà giaù caû coù theå ñaït ñöôïc nhöõng muïc ñích naøy toát hôn tyû leä
laïm phaùt muïc tieâu 4%.
Cuoäc tranh luaän chöa ngaõ nguõ. Trong thôøi gian hieän nay, phaàn
lôùn caùc ngaân haøng trung öông coù veû nhö nhaém tôùi möùc laïm phaùt
thaáp nhöng döông – nghóa laø laïm phaùt trong khoaûng 2% ñeán 4%.
26-2 Vieäc thieát laäp chính saùch tieàn teä

Moät khi ngaân haøng trung öông ñaõ quyeát ñònh tyû leä laïm phaùt muoán
ñaït ñöôïc, noù vaãn coøn phaûi ñoái phoù vôùi hai vaán ñeà:
Ngaân haøng trung öông neân loan baùo muïc tieâu naøo? Noù neân
loan baùo tyû leä taêng tröôûng tieàn teä muïc tieâu (maø noù kieåm soaùt)
hay noù neân loan baùo muïc tieâu laïm phaùt (laø ñieàu noù quan taâm
nhöng khoâng tröïc tieáp kieåm soaùt )?
Moät khi ñaõ löïa choïn muïc tieâu, noù neân coá gaéng ñaït ñöôïc gaàn saùt
muïc tieâu ñeán möùc naøo? Ví duï nhö trong ngaén haïn, noù neân xem
troïng ñeán möùc naøo vieäc ñaït muïc tieâu so vôùi vieäc ñöa neàn kinh
teá ra khoûi cuoäc suy thoaùi?
Xeùt laïi Vaán ñeà Taêng tröôûng Tieàn teä vaø Laïm phaùt
Haõy xeùt hai ñònh ñeà sau: (1) Trong trung haïn vaø daøi haïn, laïm phaùt
ñöôïc quyeát ñònh bôûi tyû leä taêng tröôûng cuûa toång löôïng tieàn (money
stock). (2) Ngaân haøng trung öông kieåm soaùt tyû leä taêng tröôûng cuûa
toång löôïng tieàn.
Hai ñònh ñeà naøy cho thaáy moät qui taéc ñôn giaûn cho chính
saùch tieàn teä: tính toaùn tyû leä taêng tröôûng cuûa toång löôïng tieàn phuø
hôïp vôùi tyû leä laïm phaùt mong muoán, vaø loan baùo tyû leä taêng tröôûng
naøy laøm muïc tieâu. Baèng caùch ñaït ñöôïc muïc tieâu taêng tröôûng tieàn
teä, ngaân haøng trung öông roài seõ ñaït ñöôïc tyû leä laïm phaùt maø noù
mong muoán.
Qui taéc naøy nghe thaät haáp daãn nhöng laïi coù moät vaán ñeà
nghieâm troïng: noù khoâng hoaït ñoäng ñöôïc! Ngay caû qua nhöõng thôøi

Chapter 26
Töø Chöông 4: M1 laø gian daøi, ngöôøi ta thaáy treân thöïc teá khoâng coù moái quan heä chaët cheõ
toång cuûa tieàn maët giöõa tyû leä taêng tröôûng toång löôïng tieàn vaø tyû leä laïm phaùt. Ñuùng laø
(ñoàng tieàn) vaø tieàn
hai tyû leä naøy thöôøng dòch chuyeån cuøng nhau: neáu taêng tröôûng tieàn
göûi coù theå vieát seùc.
FED khoâng tröïc tieáp teä cao thì laïm phaùt cuõng cao; vaø neáu taêng tröôûng tieàn teä thaáp thì
kieåm soaùt M1. Caùi laïm phaùt cuõng thaáp. Haõy nhôù laïi vieäc laïm phaùt vaø taêng tröôûng tieàn
maø noù kieåm soaùt laø teä dòch chuyeån cuøng nhau nhieàu nhö theá naøo trong nhöõng thôøi kyø
H, cô sôû tieàn teä; sieâu laïm phaùt (Chöông 23). Nhöng moái quan heä naøy khoâng ñuû chaët
nhöng noù coù theå
cheõ khieán cho, baèng caùch löïa choïn moät tyû leä taêng tröôûng tieàn teä,
choïn H ñeå ñaït baát
cöù giaù trò naøo cuûa
ngaân haøng trung öông coù theå ñaït ñöôïc chính xaùc tyû leä laïm phaùt maø
M1 maø noù muoán. Vì noù mong muoán.
vaäy, vaãn hôïp lyù khi Hình 26-1 cho thaáy nhaän ñònh noùi treân, hình naøy veõ trò soá
nghó raèng FED kieåm trung bình 10 naêm cuûa tyû leä laïm phaùt (söû duïng Chæ soá Giaù tieâu
soaùt M1. duøng (CPI) laøm chæ soá giaù caû) ñoái chieáu vôùi trò soá trung bình 10
naêm cuûa tyû leä taêng tröôûng toång löôïng tieàn (M1) töø 1970 ñeán 1998
(ví duï trò soá cuûa tyû leä laïm phaùt naêm 1998 laø tyû leä laïm phaùt trung
bình cho giai ñoaïn 1989-1998). Lyù do söû duïng nhöõng trò soá trung
bình 10 naêm coù leõ laø roõ raøng: trong ngaén haïn, nhöõng thay ñoåi veà
taêng tröôûng tieàn teä phaàn lôùn aûnh höôûng ñeán saûn löôïng chöù khoâng
phaûi ñeán laïm phaùt. Chæ coù trong trung haïn thì moái quan heä giöõa
taêng tröôûng tieàn teä vôùi laïm phaùt môùi noåi leân.
HÌNH 26 –1
Taêng tröôûng M1 vaø Laïm phaùt (%)
Taêng tröôûng M1 Taêng tröôûng M1

vaø Laïm phaùt:
Trò soá trung bình
10–naêm, 1970–
1998 Laïm phaùt
Khoâng coù moái

quan heä chaët cheõ
giöõa taêng tröôûng
M1 vaø laïm phaùt,
ngay caû trong
trung haïn.

Chapter 26
Laáy trò soá trung bình 10 naêm cuûa caû tieàn teä laãn laïm phaùt laø moät
caùch nhaèm tìm kieám xem moái quan heä trung haïn nhö theá coù hieän
dieän khoâng. Hình 26-1 cho thaáy raèng ñoái vôùi Hoa Kyø töø 1970, moái
quan heä giöõa taêng tröôûng M1 vaø laïm phaùt khoâng chaët cheõ laém.
Ñuùng laø caû hai ñeàu ñi leân vaøo ñaàu thôøi kyø vaø roài caû hai ñeàu ñi
xuoáng keå töø ñoù. Nhöng caàn löu yù, ví duï nhö, laïm phaùt baét ñaàu giaûm
töø ñaàu thaäp nieân 1980 ra sao, trong khi taêng tröôûng tieàn teä vaãn coøn
cao theâm moät thaäp nieân nöõa vaø chæ ñi xuoáng trong thaäp nieân 1990.
Töø Tieàn ñeán caùc Toång goäp Tieàn teä (Monetary aggregates)
Taïi sao khoâng coù moái quan heä chaët cheõ giöõa taêng tröôûng tieàn teä vaø
laïm phaùt? Caâu traû lôøi laø vì coù nhöõng söï dòch chuyeån trong caàu ñoái
vôùi tieàn. Thí duï sau ñaây seõ giuùp ta hieåu roõ. Giaû söû raèng vôùi keát quaû
cuûa vieäc ñöa vaøo söû duïng caùc theû tín duïng, coâng chuùng quyeát ñònh
chæ giöõ moät nöûa soá tieàn tröôùc ñoù hoï vaãn giöõ; noùi khaùc ñi, caàu thöïc veà
tieàn giaûm ñi moät nöûa. Trong trung haïn, toång löôïng tieàn thöïc cuõng
Töø Chöông 5, ñaúng
thöùc (5.3) (ñaúng
phaûi giaûm moät nöûa. Vôùi moät toång löôïng tieàn danh nghóa cho tröôùc,
thöùc LM): Cung tieàn möùc giaù phaûi taêng gaáp ñoâi. Vì vaäy, ngay caû khi toång löôïng tieàn danh
thöïc (veá traùi) phaûi nghóa khoâng ñoåi, vaãn seõ coù moät thôøi kyø laïm phaùt vì möùc giaù taêng
baèng caàu tieàn thöïc gaáp ñoâi. Trong thôøi kyø naøy seõ khoâng coù moái quan heä chaët cheõ giöõa
(veá phaûi) taêng tröôûng tieàn teä (baèng khoâng) vôùi laïm phaùt (döông).
M
= Y L(i)
P Lyù do khieán caàu tieàn dòch chuyeån qua thôøi gian coøn vöôït ra
Neáu vieäc ñöa vaøo ngoaøi vieäc ñöa vaøo söû duïng theû tín duïng. Ñeå hieåu taïi sao, chuùng ta
söû duïng theû tín phaûi thaùch thöùc moät giaû ñònh maø chuùng ta vaãn duy trì cho ñeán nay,
duïng daãn ñeán keát ñoù laø giaû ñònh raèng coù söï phaân bieät roõ reät giöõa tieàn vaø caùc taøi saûn
quaû laø caàu tieàn thöïc
khaùc. Thöïc ra coù nhieàu taøi saûn taøi chính gaàn gioáng tieàn. Ngöôøi ta
giaûm ñi moät nöûa, thì
M 1 khoâng theå söû duïng chuùng trong caùc giao dòch – ít nhaát laø khi khoâng
= Y L (i) coù nhöõng haïn cheá ñaùng keå – nhöng coù theå ñoåi chuùng thaønh tieàn vôùi
P 2
Vôùi möùc saûn löôïng moät chi phí nhoû. Noùi caùch khaùc, chuùng coù tính thanh khoaûn cao;
cho tröôùc vaø laõi suaát ñieàu naøy laøm cho chuùng trôû thaønh thöù thay theá haáp daãn ñaày tieàm
cho tröôùc, M/P cuõng naêng cho tieàn. Nhöõng söï dòch chuyeån giöõa tieàn vaø caùc taøi saûn naøy
phaûi giaûm moät nöûa.
laø yeáu toá chính ñaèng sau nhöõng dòch chuyeån veà caàu tieàn.
M cho tröôùc, ñieàu
naøy cho thaáy P phaûi Ta haõy laáy ví duï caùc coå phaàn quyõ thò tröôøng tieàn teä. Caùc quyõ thò
taêng gaáp ñoâi. tröôøng tieàn teä laø nhöõng trung gian taøi chính naém giöõ caùc chöùng
khoaùn ngaén haïn (thöôøng laø tín phieáu (traùi phieáu ngaén haïn) kho baïc)

Chapter 26
laøm taøi saûn coù vaø caùc khoaûn tieàn gôûi (hay laø coå phaàn, nhö ngöôøi ta
goïi) laøm taøi saûn nôï. Caùc quyõ thò tröôøng tieàn teä traû cho ngöôøi gôûûi
tieàn moät laõi suaát gaàn vôùi laõi suaát tín phieáu kho baïc tröø ñi caùc chi
phí haønh chính quaûn lyù quyõ. Caùc khoaûn tieàn gôûi coù theå ñöôïc
chuyeån thaønh tieàn khi thoâng baùo vaø vôùi chi phí raát thaáp. Phaàn lôùn
caùc quyõ thò tröôøng tieàn teä cho pheùp ngöôøi göûi vieát seùc (chi phieáu)
nhöng chæ treân moät ñònh möùc naøo ñoù, thöôøng laø 500 $. Vì söï haïn
cheá naøy, neân caùc quyõ thò tröôøng tieàn teä khoâng naèm trong M1. Khi
nhöõng quyõ naøy ñöôïc ñöa vaøo hoaït ñoäng vaøo giöõa thaäp nieân 1970,
laàn ñaàu tieân coâng chuùng coù theå giöõ moät taøi saûn coù tính thanh khoaûn
Ñeå so saùnh, tieàn göûi
cao trong khi vaãn nhaän ñöôïc moät laõi suaát gaàn baèng laõi suaát tín
coù theå vieát seùc baèng
560 tyû $ trong naêm
phieáu kho baïc. Caùc quyõ thò tröôøng tieàn teä nhanh choùng trôû neân raát
1989. haáp daãn, taêng töø khoâng coù gì naêm 1973 leân 321 tyû ñoâ la naêm 1989.
Nhieàu ngöôøi giaûm bôùt soá dö taøi khoaûn ngaân haøng cuûa hoï vaø
chuyeån sang quyõ thò tröôøng tieàn teä. Noùi caùch khaùc, ñaõ coù moät söï
dòch chuyeån aâm lôùn trong caàu tieàn.
Söï hieän dieän cuûa nhöõng dòch chuyeån giöõa tieàn vaø caùc taøi saûn
coù tính thanh khoaûn khaùc ñaõ khieán caùc ngaân haøng trung öông xaây
döïng nhöõng thöôùc ño bao goàm khoâng nhöõng tieàn maø coøn nhöõng taøi
saûn coù tính thanh khoaûn khaùc. Nhöõng thöôùc ño toång goäp naøy ñöôïc
goïi laø nhöõng toång goäp tieàn teä (monetary aggregates)*, vaø thöôøng
laø döôùi caùc teân goïi M2, M3, v.v.... ÔÛ Hoa Kyø, M2 – ñoâi khi ñöôïc
goïi laø tieàn roäng (tieàn theo ñònh nghóa roäng) – bao goàm M1 (tieàn
maët vaø caùc khoaûn tieàn gôûi coù theå vieát seùc), coäng vôùi coå phaàn cuûa
caùc quyõ hoã töông treân thò tröôøng tieàn teä, caùc taøi khoaûn tieàn gôûi treân
thò tröôøng tieàn teä (gioáng nhö caùc coå phaàn thò tröôøng tieàn teä, nhöng
ñöôïc phaùt haønh bôûi caùc ngaân haøng chöù khoâng phaûi bôûiø caùc quyõ thò
tröôøng tieàn teä), vaø caùc khoaûn tieàn gôûi kyø haïn (caùc khoaûn tieàn gôûi
Trong naêm 1998, coù thôøi gian ñaùo haïn roõ raøng töø vaøi thaùng ñeán vaøi naêm, vaø coù qui
M2 baèng khoaûng ñònh khoaûn phaït neáu ruùt tröôùc haïn).
4,4 tyû $, so vôùi 1,1
tyû $ cuûa M1. Vieäc xaây döïng M2 vaø caùc toång goäp tieàn teä (monetary
aggregates) khaùc döôøng nhö coù theå ñöa ra ñöôïc moät giaûi phaùp cho
vaán ñeà ñònh muïc tieâu laïm phaùt tröôùc ñaây cuûa chuùng ta. Neáu phaàn
*
Ghi chuù: monetary aggregate: Giaù trò thò tröôøng cuûa moät toång caùc taøi saûn coù tính
thanh khoaûn. M1 laø moät monetary aggregate chæ goàm nhöõng taøi saûn coù tính thanh
khoaûn cao nhaát.

Chapter 26
lôùn nhöõng dòch chuyeån veà caàu tieàn laø giöõa M1 vaø caùc taøi saûn khaùc
trong M2, thì caàu M2 phaûi oån ñònh hôn caàu M1, vaø nhö vaäy moái
quan heä giöõa taêng tröôûng M2 vaø laïm phaùt phaûi chaët cheõ hôn laø
giöõa taêng tröôûng M1 vaø laïm phaùt. Nhö theá, ngaân haøng trung öông
neân ñònh muïc tieâu veà möùc taêng tröôûng M2. Maëc duø ñaây laø phöông
phaùp ñöôïc nhieàu ngaân haøng trung öông aùp duïng, noù khoâng phaûi laø
khoâng coù vaán ñeà:
• Quan heä giöõa möùc taêng tröôûng M2 vaø laïm phaùt chaët cheõ hôn
quan heä giöõa möùc taêng tröôûng cuûa M1 vaø laïm phaùt; nhöng noù
vaãn khoâng chaët cheõ laém. Ñieàu naøy ñöôïc chæ roõ trong Hình 26-2,
hình naøy veõ trò soá trung bình 10 naêm cuûa tyû leä laïm phaùt vaø cuûa
tyû leä taêng tröôûng M2. Tieán trình taêng tröôûng M2 thì gaàn gioáng
vôùi tieán trình taêng tröôûng laïm phaùt hôn laø tröôøng hôïp cuûa taêng
tröôûng M1. Nhöng moái lieân keát vaãn chöa chaët cheõ. Ví duï, haõy
löu yù möùc taêng tröôûng M2 cao hôn laïm phaùt ñeán 5% trong thaäp
nieân 1970, vaø söï khaùc bieät naøy ñaõ bieán maát ra sao qua thôøi gian.
Noùi caùch khaùc, moät tyû leä taêng tröôûng M2 cho tröôùc gaén lieàn vôùi
vieäc laïm phaùt taêng theâm 5% so vôùi trong thaäp nieân 1970.
HÌNH 26 –2
Taêng tröôûng M2
Taêng tröôûng M2 vaø Laïm phaùt (%)
vaø Laïm phaùt: Trò Taêng tröôûng M2

soá Trung bình 10
–naêm, 1970 –1998
Laïm phaùt
Maëc duø quan heä
giöõa taêng tröôûng
M2 vaø laïm phaùt
chaët cheõ hôn quan
heä giöõa taêng
tröôûng M1 vaø laïm
phaùt, moái quan heä
naøy vaãn khoâng
ñöôïc chaët cheõ laém.
Nöôùc ñaàu tieân chaáp Ñieàu quan troïng hôn laø maëc duø Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang
nhaän vieäc ñònh muïc (FED) kieåm soaùt M1, nhöng laïi khoâng kieåm soaùt M2. Ví duï,
tieâu veà laïm phaùt laø
neáu ngöôøi daân quyeát ñònh chuyeån töø vieäc tröïc tieáp giöõ tín phieáu
New Zealand vaøo
naêm 1990, nöôùc naøy kho baïc sang vieäc giaùn tieáp giöõ chuùng thoâng qua caùc quyõ thò

Chapter 26
aán ñònh moät khoaûng tröôøng tieàn teä, ñieàu naøy seõ laøm taêng M2. Tuy nhieân, FED
muïc tieâu cho laïm chaúng theå laøm gì nhieàu veà ñieàu ñoù. Nhö vaäy, M2 laø moät muïc
phaùt töø 0% tôùi 2%,
tieâu laï: noù khoâng naèm döôùi söï kieåm soaùt tröïc tieáp cuûa FED vaø
veà sau môû roäng
thaønh töø 0% tôùi 3%. cuõng khoâng phaûi laø ñieàu ñeå FED cuoái cuøng phaûi quan taâm ñeán.
Keá tieáp laø Canada Hai vaán ñeà naøy ñaõ ñöa ñeán vieäc ngaøy caøng coù nhieàu ngaân
vaøo naêm 1991, aán
haøng trung öông chuyeån töø vieäc ñònh muïc tieâu veà moät toång goäp
ñònh khoaûng muïc
tieâu cho laïm phaùt laø tieàn teä (monetary aggregate) naøo ñoù sang ñònh muïc tieâu laïm phaùt.
töø 0% tôùi 2%. Keå töø Laäp luaän cuõng ñôn giaûn: laïm phaùt coù theå khoâng naèm döôùi söï kieåm
ñoù, moät hình thöùc soaùt cuûa ngaân haøng trung öông, nhöng ít nhaát noù laø ñieàu maø cuoái
naøo ñoù cuûa vieäc cuøng ngaân haøng trung öông vaø coâng chuùng quan taâm ñeán.
ñònh muïc tieâu veà
laïm phaùt ñaõ ñöôïc Quy taéc Taylor
chaáp nhaän bôûi moät
Moät khi ngaân haøng trung öông ñaõ löïa choïn vaø coâng boá moät muïc
soá nöôùc, trong ñoù coù
Hoa Kyø, Thuïy tieâu, ví duï nhö, muïc tieâu laïm phaùt, thì noù neân coá gaéng ñaït muïc tieâu
Ñieån, Israel, vaø Taây ñoù chaët cheõ tôùi möùc naøo?
Ban Nha.
Giaû söû laïm phaùt muïc tieâu laø 2%, nhöng tyû leä laïm phaùt hieän
taïi laø 5%. Lieäu ngaân haøng trung öông coù neân gaéng heát söùc ñeå
nhanh choùng giaûm laïm phaùt xuoáng 2%, hay laø neân töø töø giaûm laïm
phaùt? Vì thöïc teá laø trong ngaén haïn taêng tröôûng tieàn teä aûnh höôûng
ñeán caû saûn löôïng laãn laïm phaùt, caâu traû lôøi neân laø: khoâng neân quaù
nhanh choùng. Giaûm laïm phaùt nhanh choùng raát coù khaû naêng caàn coù
Nhö chuùng ta thaáy
moät söï suy thoaùi naëng neà, moät thöù maø ngaân haøng trung öông neân
trong chöông 14:
Trong trung haïn, laõi traùnh. Nhö vaäy, ngaân haøng trung öông neân ñi ñeán muïc tieâu naøy
suaát thöïc khoâng ñoåi, nhanh hay chaäm côõ naøo? Traû lôøi caâu hoûi naøy, John Taylor cuûa
do vaäy laõi suaát danh Tröôøng ñaïi hoïc Stanford ñaõ ñeà nghò moät quy taéc maø ngaân haøng
nghóa dòch chuyeån trung öông coù theå muoán aùp duïng. Quy taéc Taylor nhö sau:
moät öùng vôùi moät
theo tyû leä laïm phaùt: Kyù hieäu π laø tyû leä laïm phaùt, vaø π* laø tyû leä laïm phaùt muïc tieâu.
neáu r = 3% vaø tyû leä Kyù hieäu i laø laõi suaát danh nghóa vaø i* laø laõi suaát danh nghóa muïc
laïm phaùt muïc tieâu tieâu – ñoù laø laõi suaát danh nghóa ñi ñoâi vôùi tyû leä laïm phaùt muïc tieâu
π* = 2%, thì laõi suaát
π* trong trung haïn. Kyù hieäu u laø tyû leä thaát nghieäp, vaø un laø tyû leä
danh nghóa muïc tieâu
i* = 3% + 2% = 5%. thaát nghieäp töï nhieân.
Neáu tyû leä laïm phaùt Haõy nghó ñeán vieäc ngaân haøng trung öông coù theå choïn löïa laõi
muïc tieâu π* laø 0%,
suaát danh nghóa i (nhôù laïi töø chöông 5 raèng baèng caùch kieåm soaùt
thì i* = 3% + 0%
= 3%
toång löôïng tieàn, ngaân haøng trung öông coù theå ñaït ñöôïc moïi laõi
suaát danh nghóa ngaén haïn maø noù muoán). Taylor laäp luaän raèng ngaân
haøng trung öông neân theo qui taéc sau

Chapter 26
i = i* + a(π - π*) – b(u - un)

trong ñoù a vaø b laø nhöõng heä soá döông. Chuùng ta haõy xem quy taéc
treân noùi leân ñieàu gì:
Neáu laïm phaùt baèng laïm phaùt muïc tieâu (π = π*), vaø tyû leä thaát
nghieäp laø baèng tyû leä töï nhieân (u = un) thì ngaân haøng trung öông
neân ñaët laõi suaát danh nghóa i baèng giaù trò muïc tieâu cuûa noù i*.
Baèng caùch naøy, neàn kinh teá coù theå vaãn ñi ñuùng ñöôøng, vôùi laïm
phaùt baèng laïm phaùt muïc tieâu, vaø thaát nghieäp baèng tyû leä töï nhieân.
Neáu laïm phaùt cao hôn laïm phaùt muïc tieâu ( π > π* ), ngaân haøng
trung öông neân taêng laõi suaát danh nghóa leân cao hôn i*. Laõi suaát
cao hôn naøy seõ laøm taêng thaát nghieäp, vaø thaát nghieäp taêng leân seõ
laøm giaûm laïm phaùt.
Heä soá a do vaäy phaûi phaûn aùnh möùc ñoä quan taâm cuûa ngaân
Ñieàu naøy khoâng xeùt
haøng trung öông ñoái vôùi thaát nghieäp so vôùi laïm phaùt. Heä soá a caøng
tôùi söï khaùc bieät cao, ngaân haøng trung öông seõ caøng taêng laõi suaát ñeå ñaùp öùng vôùi
giöõa laïm phaùt kyø laïm phaùt; nhö vaäy neàn kinh teá seõ caøng chaäm laïi; laïm phaùt seõ trôû veà
voïng vaø laïm phaùt muïc tieâu caøng nhanh choùng hôn.
thöïc teá. Moät caùch
noùi chính xaùc hôn laø Taylor chæ ra raèng trong baát cöù tröôøng hôïp naøo, a phaûi lôùn hôn
laõi suaát danh nghóa moät. Taïi sao? Bôûi vì ñoái vôùi chi tieâu thì ñieàu quan troïng laø laõi suaát
phaûi taêng hôn moät thöïc, chöù khoâng phaûi laõi suaát danh nghóa. Khi laïm phaùt taêng, ngaân
öùng vôùi moät theo haøng trung öông – neáu muoán giaûm chi tieâu vaø saûn löôïng – phaûi
laïm phaùt kyø voïng:
taêng laõi suaát thöïc. Noùi caùch khaùc, noù phaûi taêng laõi suaát danh nghóa
i ↑ > πe ↑ ⇒
r (≡ i - πe ) ↑ hôn tyû leä moät-moät so vôùi laïm phaùt.
Neáu thaát nghieäp lôùn hôn tyû leä töï nhieân (u > un), ngaân haøng
trung öông neân giaûm laõi suaát danh nghóa. Laõi suaát danh nghóa
Ngaân haøng trung
öông neân löïa choïn thaáp hôn seõ laøm taêng hoaït ñoäng, daãn ñeán giaûm thaát nghieäp.
giaù trò naøo cuûa a vaø Cuõng gioáng nhö heä soá a, heä soá b phaûi phaûn aùnh möùc ñoä quan
b neáu nhö noù chæ taâm cuûa ngaân haøng trung öông ñoái vôùi thaát nghieäp so vôùi laïm
quan taâm ñeán laïm phaùt. Heä soá b caøng cao, ngaân haøng trung öông seõ caøng muoán
phaùt? laïm phaùt caùch xa laïm phaùt muïc tieâu nhaèm giöõ cho thaát nghieäp
gaàn vôùi tyû leä töï nhieân.
Khi neâu qui taéc naøy, Taylor khoâng cho laø neân aùp duïng
noù moät caùch muø quaùng: nhieàu söï kieän khaùc – ví duï nhö moät cuoäc
khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi hay yeâu caàu phaûi thay ñoåi thaønh phaàn

Chapter 26
cuûa chi tieâu, vaø nhö vaäy laø söï keát hôïp giöõa chính saùch tieàn teä vaø
chính saùch ngaân saùch – lyù giaûi vieäc thay ñoåi laõi suaát danh nghóa vì
nhöõng lyù do khaùc, chöù khoâng phaûi vì nhöõng lyù do neâu trong quy taéc
naøy. Nhöng oâng laäïp luaän, quy taéc naøy mang laïi moät caùch suy nghó
höõu ích veà chính saùch tieàn teä: choïn moät tyû leä laïm phaùt muïc tieâu, vaø
roài gaéng ñaït muïc tieâu ñoù trong khi xem xeùt khoâng chæ laïm phaùt hieän
taïi maø caû thaát nghieäp hieän taïi. Ñieàu thuù vò laø khi caùc nhaø nghieân cöùu
xem xeùt haønh vi cuûa Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang (Ngaân haøng Trung
öông) ôû Hoa Kyø laãn Ngaân haøng Trung öông Ñöùc, hoï thaáy maëc duø caû
hai ngaân haøng trung öông naøy chaéc chaén khoâng nghó raèng hoï ñang
aùp duïng quy taéc Taylor, song quy taéc naøy laïi moâ taû haønh vi cuûa hoï
trong voøng 15 ñeán 20 naêm qua moät caùch khaù chính xaùc.
26-3 Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang (Ngaân haøng

Trung öông cuûa Hoa Kyø) trong Haønh ñoäng
Sau khi ñaõ thaûo luaän vieäc thieát laäp chính saùch tieàn teä noùi chung,
Ñòa chæ web cuûa chuùng ta haõy keát thuùc chöông naøy baèng caùch xem FED thöïc söï thi
FED haønh chính saùch tieàn teä ôû Hoa Kyø nhö theá naøo.
(http://www.federal
reserve.gov/) cung
caáp nhieàu thoâng tin Nhieäm vuï cuûa Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang
veà caùch toå chöùc vaø
nhöõng vieäc laøm cuûa Nhieäm vuï cuûa Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang ñöôïc xaùc ñònh gaàn ñaây
FED.
nhaát trong Ñaïo luaät Humphrey- Hawkins ñöôïc Quoác hoäi thoâng
qua naêm 1978. Ñaïo luaät yeâu caàu FED phaûi
Duy trì söï taêng tröôûng trong daøi haïn cuûa caùc toång goäp
tieàn teä vaø tín duïng caân xöùng vôùi tieàm naêng gia taêng saûn
xuaát trong daøi haïn cuûa neàn kinh teá, nhaèm thuùc ñaåy moät
caùch coù hieäu quaû caùc muïc tieâu veà möùc vieäc laøm toái ña,
giaù caû oån ñònh, vaø laõi suaát daøi haïn vöøa phaûi.
Coù moät ñieàu quan troïng ñaèng sau ngoân ngöõ chính thöùc naëng
neà naøy: FED khoâng nhöõng coù traùch nhieäm ñaït ñöôïc laïm phaùt thaáp
maø coøn coù traùch nhieäm oån ñònh hoaït ñoäng kinh teá.
Toå chöùc Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang

Chapter 26
Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang goàm coù 3 phaàn:

• Moät taäp hôïp goàm 12 Khu vöïc Döï tröõ Lieân bang, moãi khu vöïc
coù moät Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang Khu vöïc. Caùc chöùc naêng
chính cuûa nhöõng ngaân haøng khu vöïc naøy laø quaûn lyù vieäc thanh
toaùn chi phieáu vaø giaùm saùt caùc hoaït ñoäng ngaân haøng vaø taøi
chính trong khu vöïc.
• Ban Thoáng ñoác ñaët truï sôû taïi Washington, D.C. Ban coù baûy
thaønh vieân, bao goàm caû chuû tòch cuûa FED. Moãi thoáng ñoác do
Toång thoáng Hoa Kyø boå nhieäm trong moät nhieäm kyø 14 naêm
khoâng gia haïn vaø phaûi ñöôïc Thöôïng vieän Hoa Kyø thoâng qua.
Chuû tòch do Toång thoáng Hoa Kyø boå nhieäm trong moät nhieäm kyø
4 naêm coù gia haïn. Ban Thoáng ñoác phuï traùch vieäc thieát laäp
chính saùch tieàn teä.
• UÛy ban Thò tröôøng Môû Lieân bang (FOMC), cuõng ñaët truï sôû
taïi Washington. UÛy ban coù 12 thaønh vieân. Naêm ngöôøi laø caùc
chuû tòch Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang Khu vöïc vaø baûy ngöôøi
kia laø caùc thoáng ñoác noùi treân. Nguyeân lyù cuûa cô caáu naøy laø caùc
chuû tòch Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang thöôøng gaén vôùi tình hình
kinh teá trong khu vöïc cuûa hoï, trong khi caùc thoáng ñoác thì gaén
vôùi caùc xu höôùng vaø dieãn bieán cuûa quoác gia hôn. Hoaït ñoäng
chính cuûa uûy ban laø ra chæ thò cho Vuï Thò tröôøng Môû, nôi phuï
traùch caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû – vieäc mua vaø baùn caùc traùi
phieáu bôûi FED – ôû thaønh phoá New York.
Moâ taû treân coù theå cho thaáy raèng FED laø moät toå chöùc phöùc
taïp vôùi nhieàu trung taâm quyeàn löïc. Thöïc teá thì ñôn giaûn hôn: chuû
tòch ñaëc bieät raát coù quyeàn löïc. Vaø nhöõng quyeát ñònh quan troïng
nhaát do UÛy ban Thò tröôøng Môû Lieân bang ñöa ra.
Chuùng ta ñaõ thaûo luaän trong chöông 25 veà taàm quan troïng cuûa
söï ñoäc laäp cuûa ngaân haøng trung öông. FED laø moät trong nhöõng
Xem Hình 25-3
ngaân haøng trung öông ñoäc laäp nhaát treân theá giôùi. Phöông caùch ñieàu
khieån chuû yeáu cuûa Toång thoáng vaø Quoác hoäi Hoa Kyø laø söï ñeà cöû vaø
thoâng qua chöùc vuï chuû tòch cöù boán naêm moät laàn. Nhöng trong
nhieäm kyø boán naêm cuûa mình, vò chuû tòch haàu nhö ñöôïc töï do löïa
choïn chính saùch tieàn teä maø mình cho laø toát nhaát. Ngaân saùch cuûa
FED khoâng chòu söï giaùm saùt cuûa Quoác hoäi, do vaäy Quoác hoäi khoâng

Chapter 26
theå ñaët aùp löïc leân FED baèng caùch ñe doïa caét giaûm nguoàn tieàn cuûa
FED. Chuû tòch cuûa FED phaûi ñieàu traàn tröôùc Quoác hoäi hai laàn
trong moät naêm ñeå giaûi thích quan ñieåm cuûa chính saùch tieàn teä. Caùc
thaønh vieân Quoác hoäi thöôøng than phieàn vaø caèn nhaèn veà nhöõng
quyeát ñònh cuûa FED, nhöng hoï khoù coù theå thöïc söï laøm ñöôïc gì
nhieàu veà ñieàu ñoù.
Nhöõng Coâng cuï cuûa Chính saùch Tieàn teä

Chuùng ta ñaõ thaáy trong chöông 4 raèng ta coù theå coi laõi suaát ñöôïc
quyeát ñònh bôûi caàu vaø cung tieàn ngaân haøng trung öông (tieàn do
ngaân haøng trung öông phaùt haønh). Nhôù laïi ñieàu kieän caân baèng
(ñaúng thöùc [4.11]) ñöôïc cho bôûi
H = [c + θ (1 – c)] Y$L(i) (26.1)
Veá traùi laø H, cung tieàn ngaân haøng trung öông – hay cô sôû tieàn
teä. Veá phaûi laø caàu tieàn ngaân haøng trung öông – bao goàm caàu cuûa
ngöôøi daân ñoái vôùi tieàn vaø caàu cuûa caùc ngaân haøng ñoái vôùi döï tröõ .
Haõy nghó veà ñieàu naøy theo caùch sau:
Xem Chöông 4 • Baét ñaàu vôùi Y$L(i), toång caàu ñoái vôùi tieàn (tieàn maët vaø tieàn göûi
coù theå vieát seùc). Loaïi caàu naøy phuï thuoäc vaøo thu nhaäp vaø chi
phí cô hoäi cuûa vieäc naém giöõ tieàn – ñoù laø laõi suaát traùi phieáu.
• Tham soá c laø tyû leä tieàn maø ngöôøi daân muoán naém giöõ döôùi hình
thöùc tieàn maët. Nhö vaäy, c Y$L(i), laø caàu tieàn maët cuûa ngöôøi daân.
• Phaàn maø ngöôøi daân khoâng giöõ baèng tieàn maët, seõ ñöôïc hoï giöõ
döôùi hình thöùc tieàn göûi coù theå vieát seùc. Tieàn göûi coù theå vieát seùc
vì vaäy laø phaàn (1 – c) cuûa toång caàu ñoái vôùi tieàn, hay (1 – c)
Y$L(i). Tham soá θ kyù hieäu tyû soá giöõa döï tröõ do caùc ngaân haøng
giöõ vaø tieàn göûi coù theå vieát seùc. Caàu ñoái vôùi döï tröõ cuûa ngaân
haøng laø θ ( 1 – c ) Y$L (i).
• Coäng caàu tieàn maët, c Y$L(i), vaø caàu döï tröõ cuûa caùc ngaân haøng,
θ (1 – c) Y$L(i), ta coù toång caàu tieàn ngaân haøng trung öông –
töùc laø veá phaûi cuûa ñaúng thöùc ôû treân.
Laõi suaát caân baèng laø sao cho cung vaø caàu tieàn ngaân haøng trung
öông baèng nhau. Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang coù ba coâng cuï coù theå söû

Chapter 26
duïng ñeå taùc ñoäïng ñeán laõi suaát naøy. Thöù nhaát, döï tröõ baét buoäc, aûnh
höôûng ñeán caàu döï tröõ, vaø nhö vaäy ñeán caàu tieàn ngaân haøng trung
öông. Hai coâng cuï kia, vieäc cho caùc ngaân haøng vay vaø caùc hoaït ñoäng
thò tröôøng môû, aûnh höôûng ñeán cung tieàn ngaân haøng trung öông.
Gia taêng θ laøm taêng Döï tröõ Baét buoäc. Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang quyeát ñònh döï tröõ
caàu döï tröõ cuûa caùc
ngaân haøng, khieán
baét buoäc, töùc löôïng döï tröõ toái thieåu maø caùc ngaân haøng phaûi giöõ
taêng caàu tieàn ngaân tính theo moät tyû leä cuûa tieàn göûi coù theå vieát seùc. Ngay caû khi khoâng
haøng trung öông. coù yeâu caàu naøy, caùc ngaân haøng vaãn muoán giöõ moät soá döï tröõ nhaèm
Vôùi cung khoâng ñoåi, coù theå thoûa maõn nhu caàu ruùt tieàn maët cuûa ngöôøi göûi tieàn. Nhöng
laõi suaát phaûi taêng FED thöôøng aán ñònh döï tröõ baét buoäc cao hôn möùc maø caùc ngaân
ñeå giaûm caàu tieàn
haøng muoán choïn. Yeâu caàu hieän taïi laø caùc ngaân haøng giöõ löôïng döï
ngaân haøng trung
öông vaø duy trì caân tröõ baèng 10% löôïng tieàn göûi coù theå vieát seùc cuûa hoï.
baèng. Baèng caùch thay ñoåi döï tröõ baét buoäc, FED thay ñoåi löôïng döï
tröõ maø caùc ngaân haøng phaûi giöõ ñoái vôùi moät löôïng tieàn göûi khoâng
kyø haïn cho tröôùc, vaø nhö vaäy thay ñoåi caàu tieàn ngaân haøng trung
öông. Taêng döï tröõ baét buoäc daãn ñeán taêng caàu tieàn ngaân haøng trung
öông, daãn ñeán taêng laõi suaát caân baèng. Moät caùch ñoái xöùng, giaûm döï
tröõ baét buoäc daãn ñeán giaûm laõi suaát.
Taêng döï tröõ baét buoäc coù theå buoäc caùc ngaân haøng coù nhöõng
haønh ñoäng quyeát lieät nhaèm gia taêng döï tröõ cuûa hoï nhö laø thu hoài
moät soá khoaûn cho vay maø hoï ñaõ thöïc hieän. Vì lyù do naøy, FED ngaøy
caøng ngaïi duøng döï tröõ baét buoäc nhö laø moät coâng cuï cuûa chính saùch
kinh teá vó moâ, maø thay vaøo ñoù laø muoán döïa vaøo nhöõng coâng cuï
khaùc cuûa noù.
Vieäc Cho caùc Ngaân haøng Vay. FED cuõng coù theå cho caùc ngaân
haøng vay (moät coâng cuï maø chuùng ta ñaõ boû qua trong chöông 4). Noù
cho vay bao nhieâu vaø vôùi nhöõng ñieàu kieän naøo ñöôïc goïi laø chính
saùch chieát khaáu cuûa FED. Laõi suaát aùp duïng khi cho caùc ngaân haøng
vay ñöôïc goïi laø laõi suaát chieát khaáu. Khi FED cho caùc ngaân haøng
vay thì ñöôïc goïi laø cho vay qua cöûa soå chieát khaáu.
Treân quan ñieåm cuûa FED, vieäc cho caùc ngaân haøng vay raát
töông töï vôùi vieäc mua traùi phieáu trong moät hoaït ñoäng thò
tröôøng môû. Trong caû hai tröôøng hôïp, FED taïo ra tieàn vaø do vaäy
laøm taêng H, cô sôû tieàn teä. Trong vieäc cho caùc ngaân haøng vay, noù
nhaän laïi moät traùi quyeàn (claim) ñoái vôùi ngaân haøng. Trong caùc hoaït

Chapter 26
ñoäng thò tröôøng môû, noù nhaän moät traùi phieáu chính phuû, töùc laø moät
traùi quyeàn ñoái vôùi chính phuû.
Chính saùch chieát khaáu ñaõ laø coâng cuï chuû yeáu cuûa FED maõi
cho ñeán khi caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû ñöôïc ñöa vaøo hoaït ñoäng
Töø chöông 15: caùc trong thaäp nieân 1930. Theá nhöng vai troø cuûa noù daàn daàn suy giaûm,
laõi suaát trung haïn
vaø caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû ñöôïc öa chuoäng hôn. FED thöôøng
vaø daøi haïn laø trò soá
trung bình coù troïng khoâng khuyeán khích caùc ngaân haøng vay töø cöûa soå chieát khaáu, ngoaïi
tröø vì nhöõng lyù do ngaén haïn hay theo thôøi vuï. Nhöõng thay ñoåi trong
soá cuûa caùc laõi suaát
ngaén haïn ñöôïc kyø laõi suaát chieát khaáu vaãn coøn ñoùng moät vai troø, nhöng chuû yeáu laø moät
voïng. Laõi suaát chieát
daáu hieäu veà yù ñònh cuûa FED. Caùc thò tröôøng taøi chính thöôøng dieãn
khaáu giaûm, ñieàu
dòch vieäc giaûm laõi suaát chieát khaáu laø daáu hieäu cho thaáy FED seõ theo
naøy khieán cho caùc
thaønh vieân trong thò
ñuoåi moät chính saùch môû roäng hôn nöõa. Thoâng qua taùc ñoäng ñoái vôùi
tröôøng taøi chính kyø caùc kyø voïng veà laõi suaát töông lai, giaûm laõi suaát chieát khaáu thöôøng
voïng laõi suaát ngaén daãn ñeán giaûm caùc laõi suaát trung haïn vaø daøi haïn.
haïn thaáp hôn, daãn
ñeán giaûm laõi suaát
Caùc Hoaït ñoäng Thò tröôøng Môû. Coâng cuï thöù ba vaø cuõng laø coâng
daøi haïn. cuï chuû yeáu cuûa FED laø caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû, trong ñoù FED
mua vaø baùn caùc traùi phieáu treân thò tröôøng traùi phieáu. Caùc hoaït ñoäng
thò tröôøng môû thöôøng do Vuï Thò tröôøng Môû ôû New York thöïc hieän
Ñeå coù theâm thoâng
tin veà caùc hoaït ñoäng vaø thöôøng ñöôïc tieán haønh treân thò tröôøng tín phieáu Kho baïc ngaén
thò tröôøng môû, haõy haïn.
oân chöông 4.
Khi FED mua traùi phieáu, noù thanh toaùn baèng caùch taïo ra tieàn,
laøm taêng H; khi noù baùn traùi phieáu, noù giaûm H. Qua nhieàu naêm,
FED thaáy caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû laø phöông caùch tieän duïng
vaø linh hoaït nhaát ñeå thay ñoåi cung tieàn ngaân haøng trung öông, vaø
nhö vaäy ñeå thay ñoåi laõi suaát. Ngaøy nay, caùc hoaït ñoäng thò tröôøng
môû laø coâng cuï chuû yeáu cuûa chính saùch tieàn teä Hoa Kyø.
Thöïc haønh Chính saùch
Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang laøm sao ñeå quyeát ñònh aùp duïng chính
saùch naøo? Ta neân baét ñaàu töø caùc cuoäc hoïp cuûa UÛy ban Thò tröôøng
Môû Lieân bang (FOMC), dieãn ra cöù khoaûng saùu tuaàn moät laàn. Ñeå
phuïc vuï cho caùc buoåi hoïp naøy, nhaân vieân cuûa FED chuaån bò caùc döï
baùo vaø caùc moâ phoûng veà nhöõng taùc ñoäng cuûa caùc chính saùch tieàn teä
khaùc nhau. Caùc döï baùo cho thaáy ñieàu gì raát coù theå xaûy ra cho neàn
kinh teá döôùi chính saùch tieàn teä khoâng thay ñoåi vaø nhöõng nguyeân
nhaân quan troïng cuûa tình traïng khoâng chaéc chaén coù veû laø nhöõng

Chapter 26
ñieàu gì? Caùc döï baùo cuõng cho thaáy söï tieán trieån cuûa neàn kinh teá
döôùi nhöõng chính saùch tieàn teä khaùc nhau (ví duï, döôùi nhöõng giaû
ñònh khaùc nhau veà möùc taêng cô sôû tieàn teä)
UÛy ban Thò tröôøng Môû Lieân bang FOMC keá ñoù seõ quyeát ñònh
con ñöôøng chính saùch tieàn teä. Moãi naêm moät laàn, uûy ban naøy coâng
boá khoaûng bieán thieân muïc tieâu ñoái vôùi möùc taêng tröôûng cuûa moät soá
toång goäp tieàn teä cho naêm tieáp theo. Hieän nay, FED coâng boá
khoaûng muïc tieâu ñoái vôùi hai toång goäp tieàn teä laø M2 vaø M3.
Khoaûng muïc tieâu ñoái vôùi M2 khoâng ñoåi töø naêm 1994, töø 1% ñeán
5%. Sau ñoù, taïi moãi cuoäc hoïp trong naêm FED ñöa ra moät höôùng
daãn chung cho vuï thò tröôûng môû veà nhöõng gì phaûi laøm trong 6 tuaàn
keá tieáp. Vieäc tieán haønh caùc hoaït ñoäng thò tröôûng môû giöõa caùc kyø
hoïp cuûa FOMC ñöôïc giao cho giaùm ñoác Vuï Thò tröôøng Môû. Vò
giaùm ñoác naøy taäp trung vaøo laõi suaát treân thò tröôøng tieàn ngaân haøng
trung öông, töùc thò tröôøng lieân ngaân haøng. Trong thò tröôøng ñoù, caùc
ngaân haøng coù döï tröõ doâi dö (döï tröõ treân möùc baét buoäc phaûi giöõ) cho
caùc ngaân haøng khoâng coù ñuû döï tröõ vay qua ñeâm. Laõi suaát trong thò
tröôøng naøy ñöôïc goïi laø laõi suaát lieân ngaân haøng (laõi suaát quyõ lieân
bang). Khi xuaát hieän nhöõng thoâng tin môùi cho thaáy, ví duï nhö, neàn
kinh teá ñang maïnh hôn hoaëc yeáu hôn kyø voïng, vò giaùm ñoác naøy (coù
tham khaûo caùc thaønh vieân cuûa FOMC) seõ can thieäp nhaèm thay ñoåi
laõi suaát lieân ngaân haøng theo höôùng maø oâng hay baø ta nghó laø toát
nhaát, trong khi chôø ñôïi ñeán cuoäc hoïp keá tieáp cuûa FOMC.
Lieäu coù theå caûi tieán vieäc tieán haønh chính saùch tieàn teä cuûa
Hoa Kyø khoâng?
Theo nhö thaûo luaän cuûa chuùng ta veà caùc nhöôïc ñieåm cuûa vieäc ñònh
muïc tieâu ñoái vôùi caùc toång goäp tieàn teä trong phaàn 26-2, ta phaûi hoûi
xem FED ñaõ ñaït gaàn ñeán vieäc giöõ caùc toång goäp tieàn teä naèm trong
khoaûng muïc tieâu cuûa chuùng ñöôïc bao nhieâu? Caâu traû lôøi ñöôïc tìm
thaáy trong Hình 26 –3, hình naøy veõ giaù trò thöïc teá möùc taêng tröôûng
cuûa M2 trong moãi naêm keå töø 1975, cuõng nhö khoaûng muïc tieâu aán
ñònh cho möùc taêng tröôûng M2 vaøo ñaàu naêm.

Chapter 26
HÌNH 26 – 3
Taêng tröôûng M2 thöïc teá vaø khoaûng muïc tieâu (%)

Taêng tröôûng M2,
1975 – 1998: Tyû leä
Taêng tröôûng Thöïc Caän treân cuûa
teá vaø Khoaûng khoaûng muïc tieâu
Taêng tröôûng Muïc Taêng tröôûng
tieâu M2
Caän döôùi cuûa
Taêng tröôûng M2 khoaûng muïc tieâu
thöïc teá ñaõ vöôït ra
ngoaøi khoaûng muïc
tieâu trong 9 treân
toång soá 24 naêm.
Roõ raøng FED khoâng luoân luoân ñaït ñöôïc khoaûng muïc tieâu cuûa
noù: möùc taêng M2 thöïc teá ñaõ vöôït ra ngoaøi khoaûng muïc tieâu trong 9
treân toång soá 24 naêm vöøa qua. Caàn ñaëc bieät löu yù laø vaøo cuoái thaäp
nieân 1990, möùc taêng tröôûng M2 ñaõ taêng töø caän döôùi cuûa khoaûng
muïc tieâu leân xa beân treân khoaûng naøy. Vôùi laïm phaùt tieáp tuïc ôû möùc
raát thaáp, vieäc taêng quaù muïc tieâu ñaõ khoâng laøm caùc thaønh vieân cuûa
thò tröôøng taøi chính lo laéng, nhöõng ngöôøi naøy xem tyû leä taêng tröôûng
cao cuûa M2 laø keát quaû cuûa nhöõng thay ñoåi caàu ñoái vôùi M2. Nhöng
nhöõng dao ñoäng maïnh trong möùc taêng M2 chaéc chaén cuûng coá lyù leõ
bieän minh cho vieäc chuyeån sang ñònh muïc tieâu laïm phaùt maø chuùng
ta ñaõ baøn tröôùc ñaây. Lieäu coâng boá moät khoaûng muïc tieâu cho M2
coøn coù yù nghóa gì neáu nhö ta tröôït ra ngoaøi khoaûng aáy thöôøng
xuyeân ñeán theá?
Toång quaùt hôn, chuùng ta coù theå hoûi: lieäu coù theå caûi tieán vieäc
tieán haønh chính saùch tieàn teä cuûa Hoa Kyø khoâng? Vaøo thôøi ñieåm
vieát baøi naøy, gaàn nhö taát caû caùc nhaø kinh teá ñeàu ñoàng yù raèng thaønh
tích veà chính saùch tieàn teä trong voøng 20 naêm vöøa qua ôû Hoa Kyø
thaät laø xuaát saéc. Keå töø ñaàu thaäp nieân 1980, FED ñaõ söû duïng chính
saùch tieàn teä thaønh coâng, ñaàu tieân nhaèm ñaït ñöôïc vaø sau ñoù duy
trì laïm phaùt thaáp, vaø oån ñònh saûn löôïng. Phaàn lôùn lôøi khen ngôïi ñeàu
daønh cho Alan Greenspan, vò chuû tòch ñöông nhieäm cuûa FED. Tuy

Chapter 26
khoâng ñöa ra moät muïc tieâu laïm phaùt roõ raøng naøo, nhöng Greenspan
ñaõ thuyeát phuïc ñöôïc caùc thò tröôøng taøi chính raèng FED cam keát giöõ
laïm phaùt thaáp. Ñoàng thôøi, oâng ñaõ chöùng toû yù muoán duøng laõi suaát ñeå
oån ñònh hoaït ñoäng baát cöù khi naøo caàn thieát. Laõi suaát giaûm maïnh vaøo
ñaàu thaäp nieân 1990 chaéc haún ñaõ laøm giaûm möùc ñoä nghieâm troïng cuûa
thôøi kyø suy thoaùi 1990 -1991. Vaøo cuoái naêm 1998, khi maø söï khoâng
chaéc chaén gaén lieàn vôùi cuoäc khuûng hoaûng chaâu AÙ döôøng nhö ñaõ laøm
suy giaûm loøng tin cuûa ngöôøi tieâu duøng vaø doanh nghieäp Hoa Kyø, thì
vieäc giaûm laõi suaát lieân ngaân haøng ñöôïc nhieàu ngöôøi dieãn giaûi laø söï
cam keát veà phía FED seõ giuùp duy trì hoaït ñoäng neáu nhö ñieàu naøy trôû
neân caàn thieát. Möùc giaûm naøy xem ra ñoùng vai troø trung taâm trong
vieäc khoâi phuïc loøng tin. Vaøo cuoái naêm 1998, Greenspan ñaõ ñöôïc
nhieàu ngöôøi hoan ngheânh laø moät trong nhöõng anh huøng trong naêm,
ñôn thöông ñoäc maõ chòu traùch nhieäm traùnh xaûy ra moät cuoäc suy
thoaùi treân toaøn theá giôùi.
Moät soá lôøi khen ngôïi coù theå phoùng ñaïi, nhöng khoâng coù nghi ngôø
gì raèng thaønh tích veà chính saùch tieàn teä döôùi thôøi Alan Greenspan
thì raát toát. Ta coù neân ñeå yeân nhö theá chaêng? Moät soá kinh teá gia
khoâng nghó nhö vaäy. Hoï laäp luaän raèng ñeå cho chính saùch phuï thuoäc
quaù nhieàu vaøo moät caù nhaân laø khoâng khoân ngoan, raèng ngöôøi ta
khoâng theå chaéc chaén raèng vò chuû tòch keá tieáp cuûa FED seõ coù theå
ñaït ñöôïc caû söï tín nhieäm vaø söï linh ñoäng töông töï hay khoâng.
Nhöõng caûi tieán trong vieäc thieát keá chính saùch, ví duï nhö vieäc
chuyeån sang ñònh muïc tieâu laïm phaùt, coù theå vaø neân laøm. Coù theå
baây giôø chöa caàn ñeán chuùng, nhöng nhöõng caûi tieán ñoù khoâng theå
gaây toån haïi vaø coù theå höõu ích trong töông lai

Chapter 26
TOÙM TAÉT
Veà Tyû leä Laïm phaùt Toái öu thaáp hôn ôû caùc nôi khaùc. Tuy
• Laïm phaùt hieän xuoáng möùc raát thaáp ôû nhieân, laäp luaän naøy khoâng quan
haàu heát caùc quoác gia thuoäc OECD. troïng veà maët ñònh löôïng khi so
Caùc ngaân haøng trung öông ñang ñoái saùnh laïm phaùt ôû tyû leä 0% vôùi, giaû
maët vôùi moät vaán ñeà laø lieäu hoï coù neân duï nhö, 4%.
gaéng ñaït ñöôïc laïm phaùt baèng khoâng -  Laïm phaùt thöïc teá vaø kyø voïng
coù nghóa laø, giaù caû oån ñònh. döông cho pheùp ngaân haøng trung
• Nhöõng laäp luaän chính uûng hoä laïm phaùt öông ñaït ñöôïc laõi suaát thöïc aâm,
baèng khoâng laø: moät söï choïn löïa coù theå laø höõu ích
khi phaûi choáng laïi tình traïng suy
 Laïm phaùt, cuøng vôùi moät heä thoáng thoaùi.
thueá chæ soá hoùa khoâng hoaøn haûo,
daãn ñeán nhöõng boùp meùo.  Laïm phaùt döông cho pheùp doanh
nghieäp coù theå caét giaûm ñöôïc tieàn
 Vì aûo töôûng tieàn teä, laïm phaùt khieán löông thöïc khi caàn thieát maø khoâng
ngöôøi daân vaø doanh nghieäp ñöa ra caàn phaûi caét giaûm löông danh nghóa.
nhöõng quyeát ñònh khoâng ñuùng.
 Giaûm hôn nöõa tyû leä laïm phaùt töø
 Laïm phaùt cao hôn thöôøng ñi ñoâi döông trong hieän taïi xuoáng baèng
vôùi tính thay ñoåi nhieàu hôn cuûa khoâng coù leõ ñöa ñeán gia taêng thaát
laïm phaùt, keát quaû laø taïo neân nhieàu nghieäp trong moät thôøi gian, vaø caùi
söï khoâng chaéc chaén hôn vaø khieán giaù chuyeån tieáp naøy coù theå cao hôn
cho ngöôøi daân vaø doanh nghieäp nhöõng lôïi ích coù ñöôïc töø laïm phaùt
caøng khoù ñöa ra nhöõng quyeát ñònh baèng khoâng.
ñuùng ñaén veà töông lai.
Veà Vieäc Thieát laäp Chính saùch Tieàn teä
 Khi söï bình oån giaù caû laø moät muïc
tieâu, noù coù tính ñôn giaûn vaø ñoä tín • Moät khi ngaân haøng trung öông ñaõ
nhieäm maø moät muïc tieâu laïm phaùt quyeát ñònh tyû leä laïm phaùt muoán ñaït
döông khoâng coù ñöôïc. ñöôïc, noù phaûi ñoái maët vôùi hai vaán ñeà.
Thöù nhaát, lieäu noù neân choïn moät muïc
• Cuõng coù nhöõng laäp luaän uûng hoä vieäc tieâu cho möùc taêng tieàn teä hay cho laïm
duy trì laïm phaùt thaáp nhöng döông phaùt? Thöù hai, noù neân coá gaéng ñaït
 Thu nhaäp coù ñöôïc töø taêng tröôûng muïc tieâu ñoù chaët cheõ ñeán möùc naøo?
tieàn teä (thu nhaäp töø vieäc in ñuùc • Vì nhöõng dòch chuyeån trong caàu tieàn
tieàn (seignorage)) cho pheùp thueá teä neân moái quan heä giöõa möùc taêng M1

Chapter 26
vaø laïm phaùt khoâng ñöôïc chaët cheõ. UÛy ban Thò tröôøng Môû Lieân bang bao
Nhö vaäy, vieäc ñònh muïc tieâu ñoái vôùi goàm baûy thaønh vieân cuûa Ban Thoáng
möùc taêng M1 seõ daãn tôùi nhöõng chuyeån ñoác vaø naêm chuû tòch cuûa Ngaân haøng
ñoäng lôùn veà laïm phaùt. Döï tröõ Lieân bang Khu vöïc. Caùc hoaït
• Tyû leä taêng tröôûng caùc toång goäp tieàn teä ñoäng thò tröôøng môû laø coâng cuï chuû
– bao goàm tieàn vaø caùc taøi saûn coù tính yeáu cuûa chính saùch tieàn teä. Hai coâng
thanh khoaûn cao khaùc – nhö M2, cuï kia, döï tröõ baét buoäc vaø chính saùch
chuyeån ñoäng saùt hôn cuøng vôùi laïm chieát khaáu, ñöôïc söû duïng khoâng
phaùt. Nhöng moái quan heä naøy vaãn thöôøng xuyeân.
khoâng phaûi laø raát chaët cheõ. Vaø quan • Moäi naêm moät laàn, UÛy ban Thò tröôøng
troïng hôn laø nhöõng toång goäp tieàn teä Môû Lieân bang coâng boá khoaûng muïc
roäng hôn naøy khoâng naèm döôùi söï tieâu cho caùc toång goäp tieàn teä. Nhöõng
kieåm soaùt cuûa ngaân haøng trung öông. khoaûng muïc tieâu naøy ñöôïc söû duïng ñeå
• Nhöõng vaán ñeà naøy ñaõ khieán cho moät baùo hieäu con ñöôøng chung cuûa chính
soá ngaân haøng trung öông chuyeån sang saùch tieàn teä. Heä thoáng Döï tröõ Lieân
ñònh muïc tieâu laïm phaùt. Khi ñoù vaán bang khoâng caûm thaáy bò raøng buoäc bôûi
ñeà laø ngaân haøng trung öông neân coá nhöõng khoaûng naøy vaø thöôøng keát thuùc
gaéng ñeán gaàn muïc tieâu ñeán côõ naøo. beân ngoaøi khoaûng muïc tieâu, neáu nhö
noù caûm thaáy tình hình ñoøi hoûi ñieàu ñoù.
• Quy taéc Taylor cho ta moät caùch suy
nghó höõu ích veà vieäc ngaân haøng trung • Nhöõng quyeát ñònh veà con ñöôøng chính
öông neân hoaït ñoäng nhö theá naøo. saùch tieàn teä ñöôïc UÛy ban Thò tröôøng
Ngaân haøng trung öông neân thay ñoåi Môû Lieân bang ñöa ra cöù saùu tuaàn moät
laõi suaát cuûa mình ñaùp öùng vôùi hai yeáu laàn. Nhöõng quyeát ñònh haøng ngaøy veà
toá chính: söï cheânh leäch giöõa tyû leä laïm caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû ñöôïc giao
phaùt vaø muïc tieâu cuûa noù, vaø söï cheânh cho giaùm ñoác Vuï Thò tröôøng Môû taïi
leäch giöõa tyû leä thaát nghieäp vaø tyû leä thaønh phoá New York, coù tham khaûo yù
thaát nghieäp töï nhieân. Ngaân haøng trung kieán caùc thaønh vieân cuûa UÛy ban Thò
öông naøo aùp duïng quy taéc naøy seõ oån tröôøng Môû Lieân bang.
ñònh hoaït ñoäng vaø ñaït ñöôïc tyû leä laïm • Thaønh tích veà chính saùch tieàn teä ôû
phaùt muïc tieâu trong trung haïn. Hoa Kyø trong thôøi gian gaàn ñaây raát
Ve Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang (FED) toát: Töø ñaàu thaäp nieân 1980, Ngaân
haøng Döï tröõ Lieân bang ñaõ söû duïng
• Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang ñöôïc caáu chính saùch tieàn teä moät caùch thaønh
thaønh bôûi ba phaàn: 12 Khu vöïc Döï tröõ coâng, thoaït tieân ñeå ñaït ñöôïc laïm phaùt
Lieân bang; moät Ban Thoáng ñoác vôùi thaáp, vaø roài oån ñònh saûn löôïng.
baûy thaønh vieân keå caû vò chuû tòch; vaø

Chapter 26
• Phí toån da giaøy, 503 • Ban Thoáng ñoác, 511

• Coù tính thanh khoaûn (deã chuyeån thaønh • UÛy ban Thò tröôøng Môû Lieân bang
tieàn maët, 508 (FOMC), 511
• Caùc toång goäp tieàn teä, 508 • Döï tröõ baét buoäc, 512
• Tieàn roäng (M2), 508 • Vuï Thò tröôøng Môû, 511
• Ñònh muïc tieâu laïm phaùt, 509 • Chính saùch chieát khaáu. 512
• Quy taéc Taylor, 509 • Laõi suaát chieát khaáu, 512
• Ñaïo luaät Humphrey – Hawkins, 510 • Cöûa soå chieát khaáu, 512
• Caùc Khu vöïc Döï tröõ Lieân bang, 511
[Web] nghóa laø caâu hoûi yeâu caàu vieäc truy caäp Internet
1-ÑUÙNG/ SAI/ KHOÂNG CHAÉC

a- Laäp luaän quan troïng nhaát uûng hoä moät 2- NHÖÕNG SÖÏ DÒCH CHUYEÅN CAÀU
tyû leä laïm phaùt döông ôû caùc quoác gia TIEÀN TEÄ
thuoäc OECD laø thu nhaäp töø vieäc in Moãi tình huoáng sau ñaây seõ aûnh höôûng
ñuùc tieàn (seignorage). ñeán caàu ñoái vôùi M1 vaø M2 nhö theá naøo?
b- Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang neân laáy a- Caùc ngaân haøng giaûm möùc phaït ñoái vôùi
möùc taêng tröôûng M2 laøm muïc tieâu. vieäc ruùt sôùm caùc khoaûn tieàn göûi coù kyø
c- Choáng laïm phaùt neân laø muïc ñích duy haïn.
nhaát cuûa Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang. b- Chính phuû caám vieäc söû duïng caùc quyõ
d- Coâng boá caùc khoaûng muïc tieâu veà möùc thò tröôøng tieàn teä vaøo muïc ñích vieát
taêng töôûng tieàn teä seõ haïn cheá söï linh seùc.
hoaït vaø do vaäy söï höõu ích cuûa chính c- Chính phuû Hoa Kyø ban haønh thueá
saùch tieàn teä. ñaùnh vaøo taát caû caùc giao dòch qua maùy
e- Chuùng ta cuõng seõ coù thaønh tích toát nhö giao dòch töï ñoäng (ATM).
vaäy neáu chuùng ta thay chuû tòch FED d- Quoác hoäi quyeát ñònh ñaùnh thueá
baèng quy taéc Taylor. vaøo taát caû giao dòch veà caùc chöùng
f- Tyû leä laïm phaùt caøng cao, thueá suaát khoaùn chính phuû ngaén haïn.
hieäu duïng ñaùnh vaøo thu nhaäp caøng
cao.

Chapter 26
3- LAÕI SUAÁT DANH NGHÓA, LAÏM 5- CHÍNH SAÙCH TIEÀN TEÄ VAÄN
PHAÙT, VAØ THUEÁ HAØNH
Giaû söû baïn coù moät khoaûn vay theá Duøng ñaúng thöùc (26.1), haõy chæ ra ba
chaáp 50.000 ñoâ la. Xeùt hai tröôøng hôïp: caùch maø chính saùch tieàn teä coù theå laøm
i. Laïm phaùt kyø voïng laø 0%; laõi suaát danh giaûm laõi suaát, vôùi möùc saûn löôïng saün coù.
nghóa treân khoaûn vay theá chaáp cuûa Trong moãi tröôøng hôïp, giaûi thích noù dieãn
baïn laø 4%. ra nhö theá naøo.
ii. Laïm phaùt kyø voïng laø 10%; laõi suaát
danh nghóa treân khoaûn vay theá chaáp 6- LAÕI SUAÁT THÖÏC AÂM
cuûa baïn laø 14%. “Noãi lo ngaïi raèng vôùi giaûm phaùt, laõi
a- Laõi suaát thöïc maø baïn ñang traû cho suaát thöïc khoâng theå aâm, thì khoâng ñuùng
khoaûn vay theá chaáp cuûa mình trong choã. Chính saùch thu chi ngaân saùch coù theå
moãi tröôøng hôïp laø bao nhieâu? laøm giaûm chi phí cuûa vieäc vay möôïn bao
b- Giaû söû baïn coù theå khaáu tröø tieàn traû laõi nhieâu cuõng ñöôïc, baèng caùch cung caáp caùc
danh nghóa cho khoaûn vay theá chaáp ra khoaûn trôï caáp cho ngöôøi ñi vay.” Haõy
khoûi thu nhaäp cuûa mình tröôùc khi baïn thaûo luaän veà lôøi phaùt bieåu naøy.
traû thueá thu nhaäp (nhö laø ñoái vôùi
tröôøng hôïp ôû Hoa Kyø). Giaû söû thueá 7- BIEÂN BAÛN CUÛA UÛY BAN THÒ
suaát laø 25%. Nhö vaäy, ñoái vôùi moãi ñoâ TRÖÔØNG MÔÛ LIEÂN BANG [Web]
la baïn traû laõi vay theá chaáp, baïn traû Haõy truy caäp vaøo trang web cuûa Ban
thueá ít ñi 25 xu, thöïc teá laø baïn coù ñöôïc Thoáng ñoác cuûa Heä thoáng Döï tröõ Lieân
khoaûn trôï caáp cuûa chính phuû cho phí bang vaø ñoïc nhöõng bieân baûn môùi nhaát
toån khoaûn vay theá chaáp cuûa baïn. Trong cuûa UÛy ban Thò tröôøng Môû Lieân bang (taïi
moãi tröôøng hôïp, haõy tính laõi suaát thöïc http://www.bog.frb.fed.us/fomc/)
baïn ñang traû cho khoaûn vay theá chaáp, a- Ñieàu gì ñaõ xaûy ra cho möùc taêng
coù xeùt ñeán khoaûn trôï caáp naøy. tröôûng M2 keå töø laàn hoïp vöøa qua?
c- “ Taïi Hoa Kyø, laïm phaùt thì toát cho caùc b- Coù phaûi UÛy ban Thò tröôøng Môû Lieân
chuû sôû höõu nhaø ôû”. Haõy thaûo luaän veà bang (FOMC) coù veû lo ngaïi veà taêng
lôøi phaùt bieåu naøy. tröôûng chaäm laïi nhieàu hôn lo ngaïi veà
toác ñoä laïm phaùt taêng leân hay khoâng,
4- M2 vaø M1 hay laø ngöôïc laïi?
Giaû söû raèng möùc taêng M1 raát cao, c- Ñieàu gì ñang xaûy ra cho moác laõi suaát
nhöng möùc taêng M2 baèng khoâng. Baïn coù lieân ngaân haøng?
neân lo ngaïi veà laïm phaùt khoâng? Haõy giaûi d- Haønh ñoäng cuûa uûy ban naøy coù ñöôïc
thích. taát caû caùc thaønh vieân nhaát trí thoâng
qua khoâng? Neáu khoâng, taïi sao moät soá
thaønh vieân khoâng ñoàng yù?

Chapter 26
CAÙC BAØI ÑOÏC THEÂM
Ñeå coù baèng chöùng veà tính cöùng ngaéc cuûa eds., (Cambridge: Nhaø Xuaát baûn tröôøng
tieàn löông danh nghóa vaø khaû naêng thuùc Ñaïi hoïc Cambridge, 1995), cung caáp moät
ñaåy caùc ñieàu chænh tieàn löông thöïc cuûa cuoäc baøn luaän raát hay veà nhöõng vaán ñeà
laïm phaùt, haõy xem keát quaû moät cuoäc hieän taïi cuûa ngaân haøng trung öông. Cuõng
khaûo saùt caùc nhaø quaûn lyù do Alan Blinder neân ñoïc “Nhöõng ñieàu caùc Nhaø Ngaân
vaø Don Choi thöïc hieän, trong “Moät Baèng haøng Trung öông Coù theå Hoïc töø Giôùi
chöùng Soi saùng Caùc Lyù thuyeát veà Tính Hoïc thuaät - Vaø Ngöôïc laïi,” cuûa Alan
cöùng ngaéc cuûa Tieàn löông,” trong Taïp chí Blinder, Taïp Chí Quan ñieåm Kinh teá,
Kinh teá Haøng Quyù, 1990, 1003 – 1016. Xuaân 1997, 3 –19.
Ñeå bieát thaûo luaän veà nhöõng laäp luaän uûng Veà vieäc ñònh muïc tieâu laïm phaùt, haõy ñoïc
hoä vaø phaûn baùc laïm phaùt thaáp, haõy xem “Ñònh muïc tieâu Laïm phaùt: Moät Khuoân
baøi cuûa George Akerlof, William khoå môùi cho Chính saùch Tieàn teä?” cuûa
Dickens, vaø George Perry “ Kinh teá Vó Ben Bernanke vaø Frederic Mishkin, Taïp
moâ veà Laïm phaùt Thaáp”, trong Caùc Baøi chí Quan ñieåm Kinh teá, Xuaân 1997, 97 –
vieát veà Hoaït ñoäng Kinh teá cuûa Brookings, 116.
1996 –1. Ñeå bieát theâm veà Quy taéc Taylor, haõy ñoïc
Ñeå coù theâm chi tieát veà caùch hoaït ñoäng John Taylor, “Söï Tuøy yù Ñoái chieáu vôùi
cuûa FED, haõy ñoïc Glenn Hubbard, Tieàn Nhöõng Quy taéc Chính saùch trong Thöïc
teä, Heä thoáng Taøi chính, vaø Neàn Kinh teá tieãn,” Loaït Baøi Hoäi thaûo Carnegie
(Reading, MA: Addison-Wesley, 1997). Rochester veà Chính saùch Coâng 39
(Amsterdam: North – Holland, 1993), 195
“Ngaân Haøng Trung öông Hieän ñaïi”, ñöôïc
-214
Stanley Fischer vieát cho dòp kyû nieäm laàn
thöù 300 Ngaân haøng Anh quoác, xuaát baûn
trong Töông lai cuûa Ngaân haøng Trung
öông, cuûa Forest Capie, Stanley Fischer.
Charles Goodhart vaø Norbert Schnadt,

Chapter 27
CHÖÔNG 27
Chính saùch thu chi ngaân saùch: Moät Chöông
Toång Keát
Trong chöông naøy, ñoái vôùi chính saùch thu chi ngaân saùch chuùng ta
seõ laøm y nhö ñoái vôùi chính saùch tieàn teä trong chöông 26 – nghóa laø
toång keát nhöõng ñieàu ñaõ hoïc vaø lieân keát nhöõng choã coøn loûng leûo.
Tröôùc heát chuùng ta haõy oân laïi vaén taét nhöõng ñieàu ñaõ hoïc (hoäp
Tieâu ñieåm “Chính saùch Thu chi Ngaân saùch : Chuùng Ta Ñaõ Hoïc
Ñöôïc Gì Vaø ÔÛ Ñaâu” trình baøy moät toùm taét chi tieát hôn).
• Trong ngaén haïn, thaâm huït ngaân saùch (ví duï nhö bò kích hoaït
bôûi giaûm suùt thueá) laøm taêng caàu vaø saûn löôïng. Ñieàu gì xaûy ra
cho ñaàu tö thì mô hoà.
• Trong trung haïn, saûn löôïng trôû laïi möùc saûn löôïng töï nhieân. Tuy
nhieân, laõi suaát vaø thaønh phaàn cuûa chi tieâu laïi khaùc. Laõi suaát
cao hôn, ñaàu tö thaáp hôn.
• Trong daøi haïn, ñaàu tö thaáp hôn haøm yù löôïng toàn voán (capital
stock) thaáp hôn, vaø vì vaäy möùc saûn löôïng thaáp hôn.
Tuy nhieân khi ruùt ra nhöõng keát luaän naøy, chuùng ta ñaõ khoâng
chuù yù nhieàu ñeán giôùi haïn ngaân saùch (budget constraint) cuûa chính
phuû, nghóa laø ñeán quan heä giöõa nôï, thaâm huït, chi tieâu chính phuû vaø
thueá. Vieäc ñaàu tieân cuûa chöông naøy laø laøm ñieàu ñoù, xem xeùt giôùi
haïn veà ngaân saùch cuûa chính phuû vaø nhöõng yù nghóa cuûa noù. Sau ñoù,
chuùng ta xem xeùt moät soá vaán ñeà veà chính saùch thu chi ngaân saùch
maø trong ñoù giôùi haïn ngaân saùch naøy ñoùng moät vai troø quan troïng,
töø ñònh ñeà cho laø thaâm huït khoâng thöïc söï quan troïng ñeå phaûi lo
laéng, ñeán nhöõng nguy hieåm cuûa vieäc tích luõy nhöõng möùc nôï coâng
(nôï nhaø nöôùc) quaù cao. Cuoái cuøng, chuùng ta trôû laïi ngaân saùch Hoa
Kyø vaø nhöõng vaán ñeà khoù khaên saép xaûy ra.

Chapter 27
TIEÂU ÑIEÅM
Chính saùch Thu chi Ngaân saùch: Chuùng Ta Ñaõ Hoïc Ñöôïc Gì Vaø ÔÛ Ñaâu
• Trong chöông 3, chuùng ta xem xeùt vai Chuùng ta ñaõ thaáy moät khi xeùt ñeán
troø cuûa chi tieâu chính phuû vaø thueá vieäc tích luõy voán thì thaâm huït lôùn hôn seõ
trong vieäc xaùc ñònh caàu vaø saûn löôïng laøm giaûm tích luõy voán, daãn ñeán möùc saûn
trong ngaén haïn. löôïng thaáp hôn trong daøi haïn.
Chuùng ta ñaõ thaáy trong ngaén haïn, • Trong chöông 17, chuùng ta xem xeùt
caû taêng chi tieâu chính phuû laàn giaûm nhöõng taùc ñoäng ngaén haïn cuûa chính
thueá ñeàu laøm taêng saûn löôïng. saùch thu chi ngaân saùch, coù tính ñeán
• Trong chöông 5, chuùng ta xem xeùt khoâng nhöõng caùc taùc ñoäng tröïc tieáp
nhöõng taùc ñoäng ngaén haïn cuûa chính cuûa noù thoâng qua thueá vaø chi tieâu
saùch thu chi ngaân saùch ñoái vôùi saûn chính phuû maø coøn ñeán nhöõng taùc ñoäng
löôïng vaø laõi suaát. cuûa noù ñoái vôùi caùc kyø voïng.
Chuùng ta ñaõ thaáy söï thu heïp ngaân Chuùng ta ñaõ thaáy nhöõng taùc ñoäng
saùch daãn ñeán giaûm caû saûn löôïng laãn cuûa vieäc caét giaûm thaâm huït ñoái vôùi
laõi suaát nhö theá naøo. Chuùng ta cuõng saûn löôïng tuøy thuoäc ra sao vaøo nhöõng
ñaõ thaáy chính saùch thu chi ngaân saùch kyø voïng veà chính saùch thu chi ngaân
vaø tieàn teä coù theå ñöôïc söû duïng ra sao saùch vaø tieàn teä töông lai. Chuùng ta
ñeå taùc ñoäng ñeán caû möùc saûn löôïng laãn cuõng ñaõ thaáy trong moät soá tình huoáng,
thaønh phaàn cuûa noù. vieäc giaûm bôùt thaâm huït coù theå mang
tính môû roäng ra sao, ngay caû trong
• Trong chöông 7, chuùng ta xem xeùt ngaén haïn.
nhöõng taùc ñoäng cuûa chính saùch thu chi
ngaân saùch trong ngaén haïn vaø trung haïn. • Trong chöông 19, chuùng ta xem
xeùt nhöõng taùc ñoäng cuûa chính saùch
Chuùng ta ñaõ thaáy raèng trong trung thu chi ngaân saùch khi neàn kinh teá
haïn (vôùi löôïng toàn voán cho tröôùc), nhöõng ñöôïc môû cöûa ñoái vôùi ngoaïi thöông.
thay ñoåi trong chính saùch thu chi ngaân
saùch khoâng aûnh höôûng ñeán saûn löôïng vaø Chuùng ta ñaõ thaáy chính saùch thu
chæ ñôn giaûn laø ñöôïc phaûn aùnh baèng söï chi ngaân saùch aûnh höôûng ñeán caû saûn
thay ñoåi thaønh phaàn cuûa chi tieâu. löôïng laãn caùn caân thöông maïi vaø
chuùng ta ñaõ xem xeùt moái quan heä giöõa
• Trong chöông 11, chuùng ta xem xeùt tieát thaâm huït ngaân saùch vaø thaâm huït
kieäm, vaø do vaäy thaâm huït ngaân saùch, thöông maïi. Chuùng ta ñaõ thaáy chính
aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán möùc tích luõy saùch thu chi ngaân saùch vaø söï ñieàu
voán vaø möùc saûn löôïng trong daøi haïn. chænh tyû giaù hoái ñoaùi coù theå ñöôïc söû

Chapter 27
duïng nhö theá naøo ñeå taùc ñoäng ñeán caû taïo ra tieàn. Khi vieäc taïo ra tieàn trôû
möùc saûn löôïng laãn thaønh phaàn cuûa noù. thaønh nguoàn cung caáp taøi chính chuû
• Trong chöông 20, chuùng ta xem yeáu thì thaâm huït lôùn seõ ñöa ñeán keát
xeùt vai troø cuûa chính saùch thu chi quaû laø taêng tröôûng tieàn teä cao vaø sieâu
ngaân saùch trong moät neàn kinh teá laïm phaùt.
vôùi caùc thò tröôøng haøng hoùa vaø taøi • Trong chöông 25, chuùng ta xem xeùt
chính môû cöûa. nhöõng vaán ñeà maø nhöõng nhaø hoaïch
Chuùng ta ñaõ thaáy, vôùi söï hieän dieän ñònh chính saùch thu chi ngaân saùch phaûi
cuûa söï löu ñoäng voán quoác teá, nhöõng ñoái phoù, töø söï khoâng chaéc chaén veà taùc
taùc ñoäng cuûa chính saùch thu chi ngaân ñoäng cuûa chính saùch ñeán nhöõng vaán
saùch phuï thuoäc vaøo cheá ñoä tyû giaù hoái ñeà veà söï nhaát quaùn theo thôøi gian vaø
ñoaùi nhö theá naøo. Döôùi cheá ñoä tyû giaù ñoä tín nhieäm.
hoái ñoaùi coá ñònh, chính saùch thu chi Chuùng ta ñaõ thaûo luaän nhöõng laäp
ngaân saùch coù taùc ñoäng ñoái vôùi saûn luaän uûng hoä vaø phaûn baùc caùc haïn cheá
löôïng maïnh hôn nhieàu so vôùi döôùi cheá ñoái vôùi vieäc tieán haønh chính saùch thu
ñoä tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït. chi ngaân saùch, ví duï nhö vieäc söûa ñoåi boå
• Trong chöông 23, chuùng ta xem xeùt moái sung hieán phaùp ñeå caân baèng ngaân saùch.
quan heä giöõa chính saùch thu chi ngaân • Trong chöông naøy, chuùng ta seõ xem xeùt
saùch, taêng tröôûng tieàn teä vaø laïm phaùt. theâm veà nhöõng yù nghóa cuûa giôùi haïn
Chuùng ta ñaõ thaáy thaâm huït ngaân ngaân saùch maø chính phuû phaûi ñoái phoù
saùch phaûi ñöôïc buø ñaép ra sao hoaëc vaø thaûo luaän caùc vaán ñeà hieän taïi cuûa
baèng caùch vay möôïn hoaëc baèng caùch chính saùch thu chi ngaân saùch ôû Hoa Kyø.
27 – 1 Giôùi Haïn Ngaân Saùch cuûa Chính Phuû

Giaû söû baét ñaàu töø moät ngaân saùch caân baèng, chính phuû caét giaûm
thueá, taïo ra thaâm huït. Qua thôøi gian, ñieàu gì seõ xaûy ra cho nôï?
Lieäu veà sau chính phuû coù caàn taêng thueá khoâng? Neáu caàn thì taêng
bao nhieâu?
Ñeå traû lôøi nhöõng caâu hoûi treân, chuùng ta phaûi baét ñaàu vôùi ñònh
nghóa veà thaâm huït ngaân saùch. Chuùng ta coù theå vieát thaâm huït ngaân
saùch trong naêm t laø
thaâm huït = rBt-1 + Gt – Tt (27.1)
Taát caû nhöõng bieán soá ñeàu tính theo giaù trò thöïc. Bt-1 laø nôï cuûa
chính phuû vaøo cuoái naêm t –1, hay töông ñöông laø vaøo ñaàu naêm t; r

Chapter 27
laø laõi suaát thöïc, maø ôû ñaây toâi coi laø khoâng ñoåi. Nhö theá, rBt-1 baèng
caùc khoaûn thanh toaùn laõi thöïc ñoái vôùi soá nôï hieän höõu cuûa chính
phuû. Gt laø chi tieâu cuûa chính phuû veà haøng hoùa vaø dòch vuï trong
naêm t. Tt laø thueá ñaõ tröø chuyeån giao trong naêm t. Dieãn ñaït baèng
lôøi: thaâm huït ngaân saùch baèng chi tieâu, chi tieâu naøy bao goàm caû caùc
khoaûn thanh toaùn laõi ñoái vôùi nôï, tröø ñi thueá (thueá ñaõ tröø caùc khoaûn
chuyeån giao).
Ñöøng nhaàm laãn hai töø
“thaâm huït” vaø “nôï” Haõy löu yù hai ñaëc ñieåm cuûa ñaúng thöùc (27.1):
(Nhieàu phoùng vieân vaø
chính trò gia ñaõ nhaàm
• Chuùng ta ño löôøng caùc khoaûn thanh toaùn laõi nhö laø caùc khoaûn
laãn.) Nôï laø moät löôïng thanh toaùn laõi thöïc – töùc laø tích soá cuûa laõi suaát thöïc vaø soá nôï
toàn, töùc soá löôïng maø hieän höõu – chöù khoâng phaûi caùc khoaûn thanh toaùn laõi thöïc teá –
chính phuû nôï do keát
töùc laø tích soá cuûa laõi suaát danh nghóa vaø soá nôï hieän höõu. Nhö
quaû cuûa nhöõng khoaûn
thaâm huït trong quaù chuùng ta thaûo luaän trong hoäp Tieâu Ñieåm “Tính Toaùn Laïm Phaùt
khöù. Thaâm huït laø moät vaø Ño Löôøng Thaâm Huït”, ñaây laø caùch ñuùng ñaén ñeå ño löôøng
löôïng doøng, töùc soá caùc khoaûn thanh toaùn laõi. Tuy nhieân, caùc soá ño chính thöùc veà
löôïng maø chính phuû
vay möôïn trong moät thaâm huït laïi bao goàm caùc khoaûn thanh toaùn laõi thöïc teá (danh
naêm naøo ñoù. nghóa) vaø vì vaäy laø khoâng ñuùng. Soá ño ñuùng cuûa thaâm huït ñoâi
khi ñöôïc goïi laø thaâm huït ñöôïc ñieàu chænh theo laïm phaùt.
• Ñeå nhaát quaùn vôùi ñònh nghóa tröôùc ñaây cuûa chuùng ta veà G laø
chi tieâu vaøo haøng hoùa vaø dòch vuï, G khoâng bao goàm nhöõng
khoaûn chi chuyeån giao. Thay vaøo ñoù, caùc khoaûn chuyeån giao
Cho G kyù hieäu chi ñöôïc tröø khoûi T, vì vaäy T bieåu thò cho thueá tröø chuyeån giao.
tieâu vaøo haøng hoùa vaø Trong caùc soá ño chính thöùc veà chi tieâu chính phuû, ngöôøi ta laïi
dòch vuï, Tr kyù hieäu
caùc khoaûn chuyeån
coäng chuyeån giao vaøo chi tieâu veà haøng hoùa vaø dòch vuï, vaø ñònh
giao, vaø Thueá kyù hieäu nghóa thu nhaäp laø thueá, chöù khoâng phaûi thueá ñaõ tröø chuyeån
toång thueá. Khi ñoù, giao. Ñaây chæ laø nhöõng qui öôùc veà keá toaùn. Vieäc caùc khoaûn
Thaâm huït =
chuyeån giao coù ñöôïc coäng vaøo chi tieâu hoaëc coù ñöôïc tröø khoûi
G+ Tr – Thueá
Ñaúng thöùc naøy coù theå thueá hay khoâng seõ aûnh höôûng ñeán vieäc ño löôøng G vaø T, nhöng
ñöôïc vieát laïi theo hai roõ raøng khoâng aûnh höôûng ñeán soá ño thaâm huït.
caùch (töông ñöông):
Thaâm huït = Khi ñoù giôùi haïn ngaân saùch cuûa chính phuû ñôn giaûn noùi raèng
G–(Thueá–Tr) söï thay ñoåi veà nôï cuûa chính phuû trong naêm t baèng vôùi thaâm huït
Thaâm huït baèng chi trong naêm t
tieâu vaøo haøng hoùa vaø
dòch vuï, tröø ñi thueá Bt – Bt-1 = thaâm huït
roøng – töùc toång thueá
Neáu chính phuû coù thaâm huït, nôï cuûa chính phuû taêng. Neáu chính phuû
tröø caùc khoaûn chuyeån
coù thaëng dö, nôï cuûa chính phuû giaûm.

Chapter 27
giao. Ñaây laø caùch Söû duïng ñònh nghóa cuûa thaâm huït, chuùng ta coù theå vieát laïi giôùi
chuùng ta vieát trong
baøi:
haïn ngaân saùch cuûa chính phuû nhö sau
Thaâm huït = Bt – Bt-1 = rBt-1 + Gt – Tt (27.2)
(G+Tr)– Thueá
Giôùi haïn ngaân saùch cuûa chính phuû noái keát söï thay ñoåi veà nôï
Thaâm huït baèng toång
vôùi möùc nôï khôûi ñaàu (möùc nôï naøy aûnh höôûng ñeán caùc khoaûn thanh
chi tieâu – töùc chi tieâu
vaøo haøng hoùa vaø dòch toaùn laõi) vaø vôùi chi tieâu chính phuû vaø thueá hieän haønh.
vuï coäng vôùi chuyeån
Ñeå thuaän tieän, nhieàu khi neân phaân chia thaâm huït thaønh toång
giao – tröø ñi toång
thueá. Ñaây laø caùch soá cuûa hai soá haïng:
chính phuû baùo caùo chi
tieâu vaø thu nhaäp.
• Caùc khoaûn thanh toaùn laõi ñoái vôùi soá nôï, rBt-1
• Cheânh leäch giöõa chi tieâu vaø thueá, Gt – Tt. Soá haïng thöù hai naøy
ñöôïc goïi laø thaâm huït cô baûn (thaâm huït ban ñaàu) (töông ñöông
nhö theá, Tt – Gt ñöôïc goïi laø thaëng dö cô baûn (thaëng dö ban
ñaàu)).
Söû duïng söï phaân chia naøy, ta coù theå vieát laïi ñaúng thöùc (27.2)
nhö sau
Thay ñoåi veà nôï Caùc khoaûn thanh toaùn laõi Thaâm huït cô baûn

Bt − Bt −1 = rBt −1 + Gt − Tt
Hoaëc, chuyeån Bt-1 sang veá phaûi vaø saép xeáp laïi
Thaâm huït cô baûn

Bt = (1+r)Bt-1 + Gt − Tt (27.3)
Nôï vaøo cuoái naêm t baèng (1+r) nhaân cho nôï vaøo cuoái naêm t –1
coäng vôùi thaâm huït cô baûn trong naêm t, (Gt – Tt ). Moái lieân heä naøy
chöùng toû laø raát coù ích trong phaàn tieáp theo.
TIEÂU ÑIEÅM
Tính Toaùn Laïm Phaùt vaø Ño Löôøng Thaâm huït
Nhöõng soá ño chính thöùc veà thaâm huït ngaân ñi thueá ñaõ tröø nhöõng khoaûn chuyeån giao,
saùch ñöôïc xaây döïng baèng caùch laáy caùc (toâi ñaõ boû nhöõng chæ soá veà thôøi gian vì
khoaûn thanh toaùn laõi danh nghóa, iB, coäng khoâng caàn thieát ôû ñaây)
vôùi chi tieâu veà haøng hoùa vaø dòch vuï G, tröø soá ño chính thöùc veà thaâm huït = iB+G–T
Chapter 27
Ñaây laø moät soá ño chính xaùc veà söï moät caùch chính xaùc hôn laø “laõi suaát thöïc
thay ñoåi nôï danh nghóa. Neáu noù döông, ñöôïc thöïc hieän” ñeå phaân bieät noù vôùi laõi
chính phuû ñang chi nhieàu hôn thu, vaø vì suaát thöïc – töùc baèng laõi suaát danh nghóa
vaäy phaûi phaùt haønh theâm nôï môùi. Neáu noù tröø laïm phaùt kyø voïng.)
aâm, chính phuû mua laïi nôï. Cheânh leäch giöõa soá ño chính thöùc veà
Nhöng ñaây khoâng phaûi laø moät soá ño thaâm huït vaø soá ño ñuùng veà thaâm huït baèng
chính xaùc veà thay ñoåi nôï thöïc, töùc thay πB. Do vaäy, tyû leä laïm phaùt π caøng cao,
ñoåi trong soá löôïng chính phuû nôï ñöôïc hay möùc nôï B caøng cao, thì soá ño chính
bieåu hieän baèng haøng hoùa thay vì baèng thöùc caøng thieáu chính xaùc. Trong nhöõng
ñoâ la. Ñeå bieát taïi sao khoâng, haõy giaû söû quoác gia maø caû laïm phaùt laãn nôï ñeàu cao,
soá ño chính thöùc veà thaâm huït baèng zero, soá ño chính thöùc coù theå ghi nhaän moät
nhö vaäy chính phuû khoâng phaùt haønh theâm khoaûn thaâm huït ngaân saùch raát lôùn, khi maø
maø cuõng khoâng mua laïi nôï, vaø soá löôïng trong thöïc teá nôï chính phuû thöïc laïi ñang
nôï danh nghóa vaãn khoâng thay ñoåi. Giaû söû thöïc söï giaûm. Ñaây laø lyù do taïi sao baïn
laïm phaùt döông vaø baèng 10%. Khi ñoù neân luoân luoân ñieàu chænh theo laïm phaùt
vaøo cuoái naêm, giaù trò thöïc cuûa nôï ñaõ giaûm tröôùc khi ñi ñeán nhöõng keát luaän veà quan
10%. Neáu ta ñònh nghóa – nhö ta seõ laøm – ñieåm cuûa chính saùch thu chi ngaân saùch.
thaâm huït laø söï thay ñoåi giaù trò thöïc cuûa nôï Hình 1 veõ soá ño chính thöùc vaø soá ño
chính phuû, thì thöïc ra chính phuû ñang coù ñaõ ñieàu chænh theo laïm phaùt veà thaâm huït
thaëng dö ngaân saùch baèng 10% nhaân vôùi ngaân saùch taïi Hoa Kyø töø naêm 1968 – 1998.
möùc nôï ban ñaàu. Soá ño chính thöùc cho thaáy thaâm huït trong
Toång quaùt hôn, neáu B laø nôï vaø π laø taát caû moïi naêm ngoaïi tröø hai naêm 1969 vaø
laïm phaùt thì soá ño chính thöùc veà thaâm huït 1998. Thay vì theá, soá ño ñöôïc ñieàu chænh
ñaõ theå hieän quaù cao thaâm huït, cao hôn soá theo laïm phaùt laïi cho thaáy caùc khoaûn thaâm
ño ñuùng moät löôïng baèng πB. Noùi caùch huït vaø thaëng dö xen keõ cho tôùi cuoái thaäp
khaùc, ta coù soá ño ñuùng veà thaâm huït baèng nieân 1970. Tuy nhieân, caû hai soá ño naøy ñeàu
caùch tröø πB ra khoûi soá ño chính thöùc. cho thaáy thaâm huït ñaõ trôû neân teä haïi ñeán theá
soá ño ñuùng veà thaâm huït = iB+G–T–πB naøo keå töø sau 1980, vaø ñaõ ñöôïc caûi thieän
= (i–π)B+G–T nhö theá naøo trong thaäp nieân 1990. Ngaøy
= rB+G–T nay, vôùi laïm phaùt ôû khoaûng 2% moät naêm,
trong ñoù r = i – π laø laõi suaát thöïc. Soá ño vaø tyû soá nôï/GDP cuûa Hoa Kyø baèng khoaûng
ñuùng veà thaâm huït do vaäy baèng caùc khoaûn 40% thì cheânh leäch giöõa hai soá ño naøy
thanh toaùn laõi thöïc coäng vôùi chi tieâu khoaûng baèng 2% nhaân 40%, hay 0,8%
chính phuû tröø ñi thueá ñaõ tröø chuyeån giao, GDP. Noùi caùch khaùc, moät söï thaâm huït ngaân
ñoù laø soá ño chuùng ta ñaõ duøng trong baøi. saùch chính thöùc laø 0,0% GDP trong thöïc teá
(Löu yù raèng ôû ñaây r baèng laõi suaát danh töông öùng vôùi thaëng dö ngaân saùch laø 0,8%
nghóa tröø laïm phaùt thöïc teá, vaø ta caàn goïi GDP.
Chapter 27
Thaâm huït
chính thöùc
Tyû soá thaâm huït treân GDP (%)
Thaâm huït
ñöôïc ñieàu chænh
theo laïm phaùt
HÌNH 1: Thaâm huït chính thöùc vaø thaâm huït ñöôïc ñieàu chænh theo laïm phaùt cuûa Hoa Kyø, 1968–1998
Thueá Hieän taïi so vôùi Thueá Töông lai

Chuùng ta haõy xeùt nhöõng yù nghóa cuûa vieäc giaûm thueá moät naêm ñoái
vôùi con ñöôøng cuûa nôï vaø thueá trong töông lai. Ta haõy baét ñaàu töø
moät tình traïng maø cho ñeán naêm 1 chính phuû ñaõ caân baèng ngaân saùch
ñeå cho soá nôï baèng khoâng. Trong naêm 1, chính phuû giaûm thueá moät
löôïng baèng 1 trong moät naêm. Nhö vaäy, soá nôï vaøo cuoái naêm 1, töùc
B1, baèng 1. Vieäc gì seõ xaûy ra sau ñoù? Ta haõy xeùt nhöõng tröôøng hôïp
khaùc nhau.
Hoaøn Traû Heát Nôï Trong Naêm 2. Giaû söû chính phuû quyeát ñònh
hoaøn traû heát nôï trong naêm 2. Töø ñaúng thöùc (27.3), giôùi haïn ngaân
saùch cho naêm 2 ñöôïc tính nhö sau
B2 = (1 + r)B1 + (G2 – T2)
Neáu nôï ñöôïc hoaøn traû heát trong naêm 2, thì nôï vaøo cuoái naêm 2
baèng khoâng: B2 = 0. Thay B1 baèng 1 vaø B2 baèng 0 vaøo ñaúng thöùc
treân, ta coù
T2 – G2 = (1 + r)

Chapter 27
Ñeå hoaøn traû heát nôï trong naêm 2, chính phuû phaûi coù thaëng dö cô
baûn baèng (1 + r). Noù coù theå ñaït ñöôïc ñieàu ñoù baèng moät trong hai
caùch: giaûm chi tieâu hay taêng thueá. Toâi giaû ñònh ôû ñaây vaø ôû phaàn
tieáp theo laø söï ñieàu chænh ñeán töø thueá, ñeå cho con ñöôøng chi tieâu
khoâng bò aûnh höôûng. Nhö theá, keát quaû laø vieäc giaûm thueá moät
löôïng baèng 1 döôùi möùc bình thöôøng trong naêm 1 phaûi ñöôïc buø ñaép
Hoaøn traû heát nôï
trong naêm 2: baèng taêng thueá moät löôïng baèng (1 + r) treân möùc bình thöôøng trong
T1 ↓ moät löôïng baèng 1 naêm 2. Con ñöôøng thueá vaø nôï töông öùng vôùi tröôøng hôïp naøy ñöôïc
⇒ T2 ↑ moät löôïng cho thaáy trong Hình 27-1 (a) (giaû ñònh giaù trò cuûa r laø 10%). Nhöõng
baèng (1+ r)
thanh maøu ñen bieåu thò thueá trong moãi naêm – döôùi hình thöùc möùc
cheânh leäch so vôùi möùc thueá khôûi ñaàu – vaø nhöõng ñöôøng maøu ñoû
bieåu thò möùc nôï vaøo cuoái moãi naêm.
Hoaøn Traû Heát Nôï Trong Naêm t. Baây giôø giaû söû chính phuû quyeát
ñònh ñôïi ñeán naêm t môùi taêng thueá vaø hoaøn traû nôï. Nhö vaäy töø naêm
2 ñeán naêm t – 1, thaâm huït cô baûn baèng khoâng. Ta haõy xeùt xem
ñieàu naøy coù yù nghóa gì ñoái vôùi möùc nôï vaøo ñaàu naêm t (töông ñöông
laø cuoái naêm t – 1).
Trong naêm 2, thaâm huït cô baûn baèng khoâng. Nhö vaäy, töø ñaúng
thöùc (27.3), nôï vaøo cuoái naêm 2 laø
B2 = (1 + r)B1 + 0 = (1 + r)
trong ñoù ñaúng thöùc thöù hai ñöôïc suy ra töø vieäc B1 = 1.
Vôùi thaâm huït cô baûn vaãn baèng khoâng trong naêm 3, nôï vaøo cuoái
naêm 3 laø
B3 = (1 + r)B2 + 0 = (1 + r) (1 + r) = (1 + r)2
Giaûi ñeå tính nôï vaøo cuoái naêm 4 vaø cöù theá tieáp tuïc, roõ raøng laø
chöøng naøo maø chính phuû coøn giöõ thaâm huït cô baûn baèng khoâng thì
nôï taêng vôùi tyû leä baèng laõi suaát, vaø nhö vaäy nôï vaøo cuoái naêm t – 1
seõ laø
Bt–1 = (1 + r)t–2 (27.4)
Maëc duø thueá chæ ñöôïc caét giaûm trong naêm 1, nôï tieáp tuïc taêng
theo thôøi gian vôùi moät tyû leä baèng laõi suaát. Lyù do thaät ñôn giaûn: maëc
duø thaâm huït cô baûn baèng khoâng, nhöng baây giôø nôï laø soá döông, vaø
caùc khoaûn thanh toaùn laõi ñoái vôùi nôï cuõng nhö vaäy. Moãi naêm, chính
phuû phaûi phaùt haønh theâm nôï ñeå traû laõi cho soá nôï hieän höõu.

Chapter 27
Vaøo naêm t, naêm maø chính phuû quyeát ñònh hoaøn traû nôï, giôùi haïn
ngaân saùch laø
Bt = (1 + r)Bt–1 + (Gt – Tt)
Neáu nôï ñöôïc hoaøn traû heát trong naêm t, thì Bt (töùc nôï vaøo cuoái
naêm t) baèng khoâng.Thay Bt baèng khoâng vaø Bt-1 baèng bieåu thöùc cuûa
Coäng soá muõ: noù töø ñaúng thöùc (27.4), ta coù
(1+r) (1+r)t-2 = (1+r)t-1
(xem Phuï luïc 2) 0 = (1+r)(1 + r)t-2 + (Gt – Tt)
Saép xeáp laïi vaø mang Gt – Tt sang veá traùi ta coù
Tt – Gt = (1 + r)t-1
Ñeå traû nôï, chính phuû phaûi coù thaëng dö cô baûn baèng (1+r)t-1
Hoaøn traû heát nôï vaøo trong naêm t. Neáu söï ñieàu chænh ñöôïc thöïc hieän qua thueá, vieäc
naêm t:
T1 ↓ moät löôïng baèng 1
giaûm thueá ban ñaàu moät löôïng baèng 1 trong naêm 1 daãn ñeán vieäc
⇒ Tt ↑ moät löôïng taêng thueá moät löôïng baèng (1+r)t-1 trong naêm t. Con ñöôøng thueá vaø
baèng (1+r)t-1 nôï töông öùng vôùi tröôøng hôïp naøy ñöôïc bieåu thò trong Hình 27-1 (b).
Ví duï naøy cho ta keát luaän cô baûn thöù nhaát. Neáu chi tieâu khoâng
thay ñoåi, vieäc giaûm thueá cuoái cuøng phaûi ñöôïc buø ñaép baèng vieäc
taêng thueá trong töông lai. Chính phuû ñôïi caøng laâu môùi taêng thueá
hoaëc laõi suaát thöïc caøng cao thì möùc taêng thueá cuoái cuøng caøng cao.
Nôï Vaø Thaëng Dö Cô baûn

Cho ñeán ñaây chuùng ta ñaõ giaû ñònh laø chính phuû hoaøn traû heát nôï.
Baây giôø ta haõy xeùt ñieàu gì seõ xaûy ra cho thueá neáu chính phuû chæ oån
ñònh nôï. (OÅn ñònh nôï nghóa laø thay ñoåi thueá hay chi tieâu ñeå cho soá
nôï khoâng ñoåi.)
Giaû söû chính phuû quyeát ñònh oån ñònh nôï töø naêm 2 trôû ñi. OÅn
ñònh nôï töø naêm 2 trôû ñi nghóa laø nôï vaøo cuoái naêm 2 vaø veà sau vaãn ôû
cuøng möùc nhö cuoái naêm 1.
Töø ñaúng thöùc (27.3), giôùi haïn ngaân saùch cho naêm 2 laø
B2 = (1+r)B1 + (G2 – T2)
Vôùi giaû ñònh cuûa chuùng ta laø nôï ñöôïc oån ñònh trong naêm 2, B2 =
B1 = 1. Thay theá vaøo ñaúng thöùc treân
1 = (1+ r) + (G2 – T2)

Chapter 27
Ñem G2 – T2 sang veá traùi vaø saép xeáp laïi

T2 – G2 = (1+ r) –1 = r
(a) Hoaøn traû nôï trong naêm 2
Nôï cuoái naêm
Thueá
Thueá
HÌNH 27 –1
Caét giaûm thueá, Hoaøn (b) Hoaøn traû nôï trong naêm 6
traû nôï vaø OÅn ñònh Nôï
(a) Neáu nôï ñöôïc hoaøn

Thueá
traû heát trong naêm 2,
vieäc giaûm thueá moät
löôïng baèng 1 trong Nôï cuoái naêm
naêm 1 ñoøi hoûi taêng
thueá moät löôïng baèng Thueá
(1 + r) trong naêm 2.
(b) Neáu nôï ñöôïc hoaøn
traû heát trong naêm t,
vieäc giaûm thueá moät (c) OÅn ñònh nôï vaøo naêm 2 (töø naêm 2 trôû ñi)
löôïng baèng 1 trong
Nôï cuoái naêm
naêm 1 ñoøi hoûi taêng
thueá moät löôïng baèng
(1+r)t-1 trong naêm t.
(c) Neáu nôï ñöôïc oån
ñònh töø naêm 2 trôû ñi, Thueá
thì thueá phaûi lieân tuïc
Thueá
cao theâm moät löôïng
baèng r töø naêm 2 trôû ñi.

Chapter 27
Ñeå traùnh taêng theâm nôï trong naêm 1, chính phuû phaûi coù thaëng
dö cô baûn baèng vôùi caùc khoaûn thanh toaùn laõi thöïc ñoái vôùi nôï hieän
höõu. Chính phuû cuõng phaûi ñaït ñöôïc nhö theá trong nhöõng naêm tieáp
theo: moãi naêm thaëng dö cô baûn phaûi ñuû ñeå trang traûi caùc khoaûn
thanh toaùn laõi, vaø nhö vaäy möùc nôï seõ khoâng thay ñoåi. Con ñöôøng
thueá vaø nôï ñöôïc bieåu thò trong Hình 27-1(c). Nôï vaãn ôû möùc 1 töø
naêm 1 trôû ñi. Thueá töø naêm 1 trôû ñi lieân tuïc cao hôn moät löôïng
baèng r; hay noùi caùch khaùc laø töø naêm 1 trôû ñi, chính phuû coù thaëng dö
OÅn ñònh nôï töø naêm 2 cô baûn baèng r.
trôû ñi :
Logic cuûa laäp luaän naøy aùp duïng thaúng vaøo tröôøng hôïp chính
T1↓ moät löôïng baèng 1
⇒ T2, T3, … ↑ moät phuû ñôïi cho ñeán naêm t môùi oån ñònh. Baát cöù khi naøo chính phuû oån
löôïng baèng r ñònh, thì keå töø luùc ñoù chính phuû phaûi coù thaëng dö cô baûn ñuû ñeå traû
laõi ñoái vôùi nôï.
Ví duï naøy ñöa ñeán keát luaän cô baûn thöù hai. Di saûn cuûa nhöõng
thaâm huït trong quaù khöù laø nôï cuûa chính phuû cao hôn. Ñeå oån ñònh
nôï, chính phuû phaûi loaïi tröø thaâm huït. Ñeå laøm vieäc ñoù, chính phuû
phaûi coù thaëng dö cô baûn baèng vôùi caùc khoaûn thanh toaùn laõi cho soá
nôï hieän höõu.
Tieán Trieån Cuûa Tyû Soá Nôï treân GDP

Cho tôùi luùc naøy chuùng ta ñaõ taäp trung vaøo söï tieán trieån cuûa möùc nôï.
Nhöng trong moät neàn kinh teá maø saûn löôïng taêng tröôûng theo thôøi
gian, thieát nghó seõ coù yù nghóa hôn neáu thay vì chuùng ta taäp trung vaøo
tyû soá cuûa nôï treân saûn löôïng. Ñeå bieát khi troïng taâm cuûa chuùng ta
thay ñoåi nhö theá naøy thì keát luaän cuûa chuùng ta thay ñoåi nhö theá naøo,
chuùng ta caàn ñi töø ñaúng thöùc (27.3) ñeán moät ñaúng thöùc theå hieän söï
tieán trieån cuûa tyû soá nôï treân GDP, hay noùi ngaén goïn laø tyû soá nôï.
Ñeå laøm vieäc naøy, tröôùc heát ta haõy chia caû hai veá cuûa ñaúng thöùc
(27.3) cho saûn löôïng thöïc Yt ñeå ñöôïc
Bt B G − Tt
= (1 + r ) t −1 + t
Baét ñaàu töø Yt Yt Yt
Yt = (1+g)Yt-1
Chia caû 2 veá cho Yt Keá tieáp, vieát laïi Bt-1/Yt laø (Bt/Yt-1) (Yt-1/Yt) (noùi caùch khaùc, nhaân
ñeå coù töû vaø maãu soá vôùi Yt-1)
1 = (1+g) Yt-1/Yt
Saép xeáp laïi ñeå coù: Bt Y  B G − Tt
Yt-1 / Yt = 1/(1+g) = (1 + r ) t −1  t −1 + t
Yt  Yt  Yt −1 Yt

Chapter 27
Chuùng ta ñaõ ñeán gaàn choã chuùng ta muoán: taát caû caùc soá haïng
trong ñaúng thöùc naøy baây giôø ñaõ coù daïng tyû soá treân GDP. Chuùng ta
coù theå ñôn giaûn hôn nöõa. Giaû ñònh möùc taêng tröôûng saûn löôïng
khoâng ñoåi vaø kyù hieäu tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng baèng g thì Yt-1/Yt
coù theå ñöôïc vieát laïi laø 1/(1+g). Söû duïng pheùp xaáp xæ (1+ r)/(1+ g) =
1 + r – g. Khi ñoù chuùng ta coù theå vieát laïi ñaúng thöùc naøy nhö sau
Pheùp xaáp xæ naøy ñöôïc
ruùt ra nhö laø ñònh ñeà 6 Bt B G − Tt
trong Phuï luïc 2 ôû cuoái = (1 + r − g ) t −1 + t
saùch
Yt Yt −1 Yt
Cuoái cuøng, chuyeån Bt-1/Yt-1 sang veá traùi ñeå ñöôïc
Bt Bt −1 B G − Tt
− = (r − g ) t −1 + t (27.5)
Yt Yt −1 Yt −1 Yt
Söï thay ñoåi trong tyû soá nôï baèng toång soá cuûa hai soá haïng. Soá
haïng thöù nhaát laø hieäu soá giöõa laõi suaát thöïc vaø tyû leä taêng tröôûng
nhaân vôùi tyû soá nôï ban ñaàu. Soá haïng thöù hai laø tyû soá cuûa thaâm huït cô
baûn treân GDP.
So saùnh ñaúng thöùc (27.5), voán theå hieän söï tieán trieån cuûa tyû soá
nôï treân GDP, vôùi ñaúng thöùc (27.2), voán theå hieän söï tieán trieån cuûa
chính soá nôï. Söï khaùc bieät laø söï hieän dieän cuûa r – g trong ñaúng thöùc
Neáu hai bieán soá (ôû
ñaây laø nôï vaø GDP) (27.5) so vôùi r trong ñaúng thöùc (27.2). Lyù do cuûa söï khaùc bieät naøy
taêng vôùi tyû leä laàn löôït thaät ñôn giaûn: giaû söû thaâm huït cô baûn baèng khoâng. Khi ñoù nôï seõ
laø r vaø g, thì tyû soá cuûa taêng vôùi moät tyû leä baèng laõi suaát thöïc r. Nhöng neáu GDP cuõng taêng
chuùng (ôû ñaây laø tyû soá
nôï treân GDP) seõ taêng
thì tyû soá nôï treân GDP seõ taêng chaäm hôn; noù seõ taêng tröôûng vôùi tyû
vôùi tyû leä (r–g). Xem leä baèng laõi suaát thöïc tröø ñi tyû leä taêng tröôûng cuûa saûn löôïng, r – g.
ñònh ñeà 8 trong Phuï
luïc 2. Tieán trieån cuûa Tyû soá Nôï taïi caùc Nöôùc OECD. Ñaúng thöùc (27.5)
haøm yù raèng söï gia taêng tyû soá nôï treân GDP seõ caøng lôùn
• khi laõi suaát thöïc caøng cao
• khi tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng caøng thaáp
• khi tyû soá nôï ban ñaàu caøng cao
• khi tyû soá thaâm huït cô baûn treân GDP caøng cao
Caû boán yeáu toá treân ñaõ coù vai troø trong söï tieán trieån cuûa tyû soá
nôï treân GDP trong boán thaäp nieân vöøa qua taïi caùc nöôùc OECD.

Chapter 27
Thaäp nieân 1960: • Thaäp nieân 1960 laø moät thaäp nieân taêng tröôûng maïnh, maïnh ñeán
g cao, r thaáp ⇒ B/Y↓ möùc tyû leä taêng tröôûng trung bình vöôït quaù laõi suaát thöïc trung
bình taïi phaàn lôùn caùc nöôùc. Keát quaû laø, (r – g) laø soá aâm, vaø haàu
heát caùc nöôùc coù theå giaûm tyû soá nôï maø khoâng caàn coù thaëng dö
cô baûn lôùn.
Thaäp nieân 1970:

• Thaäp nieân 1970 laø moät thôøi kyø taêng tröôûng thaáp hôn, nhöng laõi
g thaáp hôn, r raát thaáp suaát thöïc cuõng raát thaáp (thöôøng laø aâm). (Laõi suaát danh nghóa
⇒ B/Y↓ cao trong thaäp nieân 1970. Nhöng laïm phaùt coøn cao hôn, daãn
ñeán laõi suaát thöïc aâm.) Nhö theá, moät laàn nöõa (r – g) tính trung
bình laø soá aâm vaø keát quaû laø söï giaûm theâm nöõa tyû soá nôï taïi haàu
heát caùc nöôùc OECD.
• Tình hình thay ñoåi maïnh vaøo ñaàu thaäp nieân 1980. Laõi suaát thöïc
Thaäp nieân 1980:
g thaáp, r cao taêng vaø tyû leä taêng tröôûng giaûm. Ñeå traùnh cho tyû soá nôï cuûa mình
⇒ B/Y↑ gia taêng, caùc nöôùc OECD ñaùng leõ ñaõ phaûi coù thaëng dö cô baûn
lôùn. Hoï ñaõ khoâng coù thaëng dö nhö vaäy vaø tyû soá nôï taêng nhanh.
• Trong thaäp nieân 1990, laõi suaát thöïc vaãn cao vaø tyû leä taêng
Thaäp nieân 1990: tröôûng vaãn thaáp. Ngaøy caøng trôû neân roõ raøng laø phaàn lôùn caùc
g thaáp, r cao, thaëng dö nöôùc khoâng coøn caùch thay theá naøo khaùc ñeå oån ñònh tyû soá nôï
ban ñaàu >0
⇒B/Y →
cuûa mình ngoaøi vieäc coù thaëng dö cô baûn lôùn hôn. Phaàn lôùn caùc
nöôùc OECD baây giôø ñaõ ñaït ñöôïc nhö vaäy. Vaøo cuoái thaäp nieân
1990, haàu heát caùc nöôùc giôø ñaây ñang coù thaëng dö cô baûn ñuû lôùn
ñeå cho tyû soá nôï cuûa mình suït giaûm ñeàu ñaën.
Baûng 27-1 trình baøy söï tieán trieån cuûa tyû soá nôï treân GDP cuûa
Hoa Kyø, Lieân minh Chaâu AÂu cuõng nhö cuûa YÙ, Bæ vaø Hy Laïp töø
1981 ñeán 1998, cuøng vôùi döï baùo cho naêm 2000.

Chapter 27
BAÛNG 27-1 Nôï vaø Thaëng dö Cô baûn cuûa Hoa Kyø, Lieân minh Chaâu AÂu,
vaø caùc Quoác gia Choïn loïc, 1981-2000 (phaàn traêm GDP)
Nôï / GDP
Quoác gia 1981 1998 2000 Thaëng dö cô
(döï baùo) baûn / GDP 1998
Hoa Kyø 21,6 42,0 36,0 3,5
Lieân minh Chaâu AÂu 24,0 56,7 55,6 2,3
YÙ 56,4 107,0 102,8 5,0
Bæ 82,2 114,7 109,0 5,8
Hy Laïp 27,1 108,7 104,7 6,8
Ngoaïi tröø Hy Laïp, “Nôï” laø nôï roøng, nghóa laø, caùc taøi saûn nôï taøi chính cuûa chính phuû tröø ñi
caùc taøi saûn taøi chính do chính phuû naém giöõ.
Nguoàn: Vieãn caûnh Kinh teá OECD, Thaùng 12/1998, Baûng 32,34,35
Haõy löu yù laø tyû soá nôï ñaõ taêng nhieàu caû ôû Hoa Kyø laãn Lieân
minh Chaâu AÂu töø ñaàu thaäp nieân 1980, nhöng cuõng löu yù laø moïi
vieäc baây giôø ñaõ ñaûo ngöôïc vaø tyû soá nôï giôø ñaây ñang giaûm. Nhö ta
thaáy trong coät cuoái, lyù do cuûa söï ñaûo ngöôïc laø caû Hoa Kyø laãn caùc
nöôùc Lieân minh Chaâu Aâu baây giôø ñeàu coù thaëng dö cô baûn.
Ñeå bieát theâm veà söï caét
giaûm thaâm huït ôû Aâu
Cuõng löu yù laø tyû soá nôï ñaõ taêng raát maïnh ôû YÙ, Bæ vaø Hy Laïp. Caû
chaâu, haõy xem phaàn baøn ba nöôùc naøy baây giôø ñeàu coù tyû soá nôï vöôït quaù 100% GDP. Nhöng
luaän veà hieäp öôùc
Maastricht – hieäp öôùc
ngay caû ôû nhöõng nöôùc naøy, moïi vieäc ñaõ ñaûo ngöôïc, vaø thaëng dö cô
ñaët möùc thaâm huït toái ña baûn lôùn cuõng ñang daãn ñeán moät söï suït giaûm ñeàu ñaën tyû soá nôï.
(möùc traàn) cho caùc quoác
gia chaâu AÂu – trong Ñeå toùm taét: Chuùng ta ñaõ xem xeùt giôùi haïn ngaân saùch cuûa chính
Chöông 21. Ñeå bieát phuû. Chuùng ta ñaõ thaáy laø söï thay ñoåi tyû soá nôï treân GDP coù theå
theâm veà söï caét giaûm
thaâm huït ôû Hoa Kyø, haõy ñöôïc bieåu hieän baèng toång cuûa thaâm huït cô baûn treân GDP coäng vôùi
xem chöông 25. tæ soá nôï treân GDP nhaân vôùi hieäu soá cuûa laõi suaát thöïc tröø ñi tyû leä
taêng tröôûng. Trong thaäp nieân 1980, laõi suaát cao, taêng tröôûng thaáp
vaø thaâm huït cô baûn, taát caû ñeàu goùp phaàn laøm gia taêng soá nôï trong
haàu heát caùc nöôùc OECD. Trong thaäp nieân 1990, caùc quoác gia ñaõ
phaûn öùng laïi baèng caùch coù thaëng dö cô baûn lôùn, vaø tyû soá nôï treân
GDP giôø ñaây ñang giaûm xuoáng taïi haàu heát caùc nöôùc OECD.

Chapter 27
27-2 Boán Vaán ñeà trong Chính saùch Thu chi Ngaân saùch
Sau khi ñaõ xem xeùt qui trình cuûa giôùi haïn ngaân saùch chính phuû,
baây giôø chuùng ta coù theå nghieân cöùu boán vaán ñeà trong ñoù giôùi haïn
naøy ñoùng vai troø quan troïng.
Töông ñöông cuûa Ricardo
Vieäc tính ñeán giôùi haïn ngaân saùch cuûa chính phuû coù aûnh höôûng nhö
theá naøo ñeán caùch chuùng ta nghó veà nhöõng taùc ñoäng cuûa thaâm huït
ñoái vôùi saûn löôïng?
Moät quan ñieåm cöïc ñoan laø moät khi tính ñeán giôùi haïn naøy thì caû
thaâm huït laãn nôï ñeàu khoâng coù aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng kinh teá!
Laäp luaän naøy ñöôïc goïi laø ñònh ñeà töông ñöông cuûa Ricardo. David
Ricardo, moät kinh teá gia cuûa nöôùc Anh vaøo theá kyû 19, laø ngöôøi ñaàu
tieân trình baøy roõ raøng logic cuûa noù. Laäp luaän cuûa oâng ñöôïc phaùt trieån
theâm vaø ñöôïc ñeà cao vaøo nhöõng naêm 1970 bôûi Robert Barro, luùc ñoù
ôû ñaïi hoïc Chicago, nay ôû ñaïi hoïc Harvard. Vì lyù do naøy, laäp luaän
Maëc duø Ricardo neâu ra naøy cuõng ñöôïc goïi laø ñònh ñeà Ricardo – Barro.
logic cuûa laäp luaän naøy,
oâng laïi tin raèng coù nhieàu Caùch toát nhaát ñeå hieåu logic cuûa ñònh ñeà naøy laø duøng ví duï veà
lyù do khieán noù khoâng nhöõng thay ñoåi thueá trong phaàn 27-1. Giaû söû chính phuû giaûm thueá
ñuùng trong thöïc teá.
Nguôïc laïi, Barro cho moät löôïng baèng 1 trong naêm nay. Vaø cuøng luùc ñoù, chính phuû loan
raèng laäp luaän naøy khoâng baùo seõ taêng thueá leân moät löôïng baèng (1 + r) trong naêm tôùi ñeå hoaøn
chæ ñuùng veà logic maø
coøn moâ taû ñuùng thöïc teá. traû nôï.
Taùc ñoäng cuûa vieäc caét giaûm thueá ban ñaàu ñoái vôùi tieâu duøng laø
gì? Caâu traû lôøi hôïp lyù laø noù khoâng coù taùc ñoäng gì caû. Taïi sao? Vì
nhöõng ngöôøi tieâu duøng bieát raèng vieäc giaûm thueá chaúng phaûi laø moät
moùn quaø. Thueá thaáp hôn trong naêm nay ñöôïc buø ñaép ñaày ñuû theo
giaù trò hieän taïi, baèng thueá cao hôn trong naêm tôùi. Noùi caùch khaùc,
cuûa caûi con ngöôøi cuûa hoï – töùc giaù trò hieän taïi cuûa thu nhaäp töø lao
ñoäng sau thueá – khoâng chòu aûnh höôûng. Thueá hieän höõu giaûm xuoáng
moät löôïng baèng 1 nhöng giaù trò hieän taïi cuûa thueá naêm tôùi laïi taêng
Xem chöông 16 ñeå leân moät löôïng baèng (1 + r) / (1 + r) = 1, vaø aûnh höôûng roøng (thuaàn)
bieát ñònh nghóa veà cuûa
cuûa hai söï thay ñoåi naøy ñuùng baèng khoâng.
caûi con ngöôøi vaø vieäc
baøn luaän veà vai troø Chuùng ta coù theå xem xeùt cuøng keát quaû ñoù baèng moät caùch khaùc,
cuûa noù ñoái vôùi tieâu
baèng caùch xeùt ñeán tieát kieäm thay vì tieâu duøng. Noùi raèng nhöõng
duøng.
ngöôøi tieâu duøng khoâng thay ñoåi tieâu duøng khi ñaùp öùng vôùi vieäc

Chapter 27
giaûm thueá thì cuõng gioáng nhö noùi raèng tieát kieäm tö nhaân taêng leân
moät öùng vôùi moät theo thaâm huït. Nhö theá, ñònh ñeà töông ñöông cuûa
Ricardo noùi raèng neáu chính phuû taøi trôï (hay huy ñoäng tieàn) cho moät
loä trình chi tieâu cho tröôùc thoâng qua thaâm huït, thì tieát kieäm tö nhaân
seõ gia taêng moät öùng vôùi moät cuøng vôùi suït giaûm tieát kieäm coâng,
khieán cho toång soá tieát kieäm khoâng thay ñoåi. Toång soá tieàn ñeå laïi
cho ñaàu tö seõ khoâng bò aûnh höôûng. Theo thôøi gian, qui trình cuûa söï
giôùi haïn ngaân saùch cuûa chính phuû haøm yù raèng nôï cuûa chính phuû seõ
taêng leân. Theá nhöng, söï gia taêng naøy xaûy ra khoâng laøm haïi ñeán
tích luõy voán.
Theo ñònh ñeà töông ñöông cuûa Ricardo thì chuoãi daøi nhöõng
khoaûn thaâm huït vaø söï gia taêng nôï chính phuû – ñaëc ñieåm cuûa caùc
nöôùc OECD trong phaàn lôùn 20 naêm qua – khoâng phaûi laø lyù do ñeå lo
ngaïi. Theo laäp luaän naøy thì khi caùc chính phuû tieâu xaøi tieàn tieát
kieäm, ngöôøi daân seõ tieát kieäm nhieàu hôn ñeå phoøng tröôùc thueá cao
hôn saép tôùi. Giaûm suùt tieát kieäm coâng ñöôïc buø ñaép vöøa ñuùng baèng
gia taêng tieát kieäm tö. Toång soá tieát kieäm nhö vaäy khoâng thay ñoåi vaø
ñaàu tö cuõng vaäy. Ngaøy nay, nhöõng neàn kinh teá cuûa OECD coù cuøng
löôïng toàn (tröõ löôïng) voán maø hoï haún laø ñaõ coù neáu nhö khoâng coù
vieäc taêng nôï. Do vaäy, nôï cao khoâng phaûi laø lyù do ñeå quan taâm.
Baïn neân coi troïng ñònh ñeà töông ñöông cuûa Ricardo nhö theá
naøo? Ña soá kinh teá gia seõ traû lôøi: “Coi troïng, nhöng khoâng coi
troïng ñeán ñoä nghó raèng thaâm huït vaø nôï khoâng quan troïng gì caû”.
Moät chuû ñeà chính cuûa cuoán saùch naøy laø caùc kyø voïng coù taàm quan
troïng, nhöõng quyeát ñònh tieâu duøng khoâng nhöõng phuï thuoäc vaøo thu
nhaäp hieän taïi maø coøn vaøo thu nhaäp töông lai. Neáu ngöôøi ta tin
töôûng roäng raõi raèng moät söï caét giaûm thueá naêm nay seõ bò noái tieáp
baèng taêng thueá ñeå buø ñaép vaøo naêm tôùi thì aûnh höôûng ñoái vôùi tieâu
duøng chaéc haún seõ nhoû. Nhieàu ngöôøi tieâu duøng seõ tieát kieäm phaàn
lôùn hay taát caû soá tieàn thueá ñöôïc giaûm ñeå ñeà phoøng thueá cao hôn
vaøo naêm tôùi. (Thay “naêm” baèng “thaùng” hay “tuaàn” thì laäp luaän
naøy caøng trôû neân thuyeát phuïc hôn nöõa.)
Tuy nhieân, vieäc caét giaûm thueá hieám khi ñi cuøng vôùi vieäc loan
baùo taêng thueá moät naêm sau ñoù. Ngöôøi tieâu duøng phaûi phoûng ñoaùn
xem thueá cuoái cuøng seõ taêng bao nhieâu vaø vaøo luùc naøo.

Chapter 27
Ñieàu naøy töï noù khoâng laøm cho laäp luaän töông ñöông cuûa
Ricardo maát giaù trò: khoâng caàn bieát khi naøo thueá seõ taêng, giôùi haïn
ngaân saùch chính phuû vaãn haøm yù raèng giaù trò hieän taïi cuûa nhöõng
Khoaûn Gia taêng thueá
trong naêm t laø (1+r)t-1.
khoaûn taêng thueá trong töông lai luoân luoân phaûi baèng vôùi khoaûn
Heä soá chieát khaáu cho giaûm thueá hoâm nay. Haõy laáy ví duï thöù hai maø chuùng ta ñaõ xeùt
moät ñoâ-la trong naêm t trong phaàn 27-1 (xem Hình 27-1b) trong ñoù chính phuû ñôïi t naêm
laø 1/(1+r)t-1. Nhö vaäy,
môùi taêng thueá, vaø do vaäy, taêng thueá moät löôïng baèng (1 + r)t-1.
giaù trò hieän taïi cuûa
khoaûn gia taêng thueá Giaù trò hieän taïi trong naêm 0 cuûa khoaûn taêng thueá kyø voïng naøy laø
trong naêm t laø: (1+r)t-1 / (1 + r)t-1 = 1 – ñuùng baèng khoaûn caét giaûm thueá ban ñaàu.
(1+r)t-1/(1+r)t-1 = 1.
Vieäc caét giaûm thueá khoâng laøm thay ñoåi cuûa caûi con ngöôøi.
Nhöng trong chöøng möïc vieäc taêng thueá trong töông lai coù veû xa
xoâi hôn vaø thôøi ñieåm taêng thueá ít chaéc chaén hôn thì ngöôøi tieâu
duøng raát coù theå seõ khoâng coøn ñeå yù ñeán chuùng. Ñieàu naøy coù theå
xaûy ra bôûi vì ngöôøi ta döï kieán seõ nghæ höu tröôùc khi thueá taêng leân
hay ñuùng hôn laø bôûi vì ngöôøi ta khoâng nghó veà töông lai xa ñeán theá.
Haõy löu yù söï töông Duø trong tröôøng hôïp naøo thì ñònh ñeà töông ñöông cuûa Ricardo vaãn
ñoàng vôùi chính saùch coù khaû naêng khoâng ñuùng.
tieàn teä: vieäc taêng
tröôûng tieàn teä cao hôn Vì vaäy seõ an toaøn khi keát luaän raèng thaâm huït ngaân saùch coù taùc
daãn ñeán laïm phaùt cao ñoäng quan troïng ñeán hoaït ñoäng kinh teá. Trong ngaén haïn, thaâm huït
hôn trong daøi haïn lôùn hôn coù khaû naêng daãn ñeán caàu cao hôn vaø saûn löôïng lôùn hôn.
khoâng haøm yù raèng ta
khoâng bao giôø neân söû Trong daøi haïn, nôï chính phuû cao hôn seõ haï thaáp tích luõy voán vaø
duïng taêng tröôûng tieàn nhö vaäy haï thaáp saûn löôïng.
teä cao hôn ñeå oån ñònh
saûn löôïng. Thaâm huït, OÅn ñònh saûn löôïng, vaø Thaâm huït ñöôïc Ñieàu
chænh theo Chu kyø
Vieäc thaâm huït coù nhöõng haäu quaû coù haïi trong daøi haïn ñoái vôùi tích
Trong phaàn naøy ta
luõy voán vaø saûn löôïng khoâng haøm yù laø khoâng neân söû duïng thaâm huït
khoâng xeùt taêng tröôûng ñeå oån ñònh saûn löôïng. Ñuùng hôn, noù haøm yù laø thaâm huït trong caùc
saûn löôïng, vaø do vaäy thôøi kyø suy thoaùi neân ñöôïc buø ñaép baèng thaëng dö trong caùc thôøi kyø
boû qua söï phaân bieät
buøng noå kinh teá, nhaèm khoâng daãn ñeán söï taêng nôï ñeàu ñaën.
giöõa oån ñònh nôï vaø oån
ñònh tyû soá nôï / GDP. Ñeå giuùp ñaùnh giaù lieäu chính saùch thu chi ngaân saùch coù ñi ñuùng
(Neáu muoán, baïn haõy
ñöôøng khoâng, caùc nhaø kinh teá ñaõ xaây döïng caùc soá ño thaâm huït coù
kieåm tra raèng laäp luaän
ôû ñaây aùp duïng moät theå cho hoï bieát thaâm huït seõ nhö theá naøo döôùi nhöõng qui ñònh veà
caùch tröïc tieáp cho thueá vaø chi tieâu hieän höõu, neáu nhö saûn löôïng ôû möùc töï nhieân.
tröôøng hôïp saûn löôïng
Nhöõng soá ño ñoù mang nhieàu teân goïi, töø thaâm huït toaøn duïng lao
ñang taêng leân.
ñoäng, ñeán thaâm huït giöõa chu kyø, ñeán thaâm huït vôùi möùc vieäc laøm

Chapter 27
chuaån hoùa, ñeán thaâm huït cô caáu (thuaät ngöõ ñöôïc OECD duøng).
Toâi seõ duøng cuïm töø thaâm huït ñöôïc ñieàu chænh theo chu kyø, maø
toâi thaáy deã hieåu baèng tröïc giaùc nhaát. Soá ño nhö vaäy cho ta moät
chuaån möïc ñôn giaûn ñeå xem xeùt chieàu höôùng cuûa chính saùch thu
chi ngaân saùch: neáu thaâm huït thöïc teá lôùn nhöng thaâm huït ñöôïc ñieàu
chænh theo chu kyø baèng khoâng, thì chính saùch thu chi ngaân saùch
hieän taïi nhaát quaùn vôùi vieäc nôï seõ khoâng taêng moät caùch heä thoáng
theo thôøi gian. Nôï seõ taêng chöøng naøo saûn löôïng coøn ôû döôùi möùc töï
nhieân; nhöng khi saûn löôïng trôû laïi möùc töï nhieân cuûa noù, thaâm huït
seõ bieán maát vaø nôï seõ oån ñònh.
Ñieàu naøy khoâng haøm yù muïc tieâu phaûi laø duy trì thaâm huït ñöôïc
ñieàu chænh theo chu kyø luoân baèng khoâng vaøo moïi luùc. Trong thôøi kyø
suy thoaùi, chính phuû coù theå muoán coù thaâm huït ñuû lôùn ñeå ngay caû
thaâm huït ñöôïc ñieàu chænh theo chu kyø cuõng döông. Trong tröôøng hôïp
ñoù, thöïc teá thaâm huït ñöôïc ñieàu chænh theo chu kyø döông cho ta moät
lôøi caûnh baùo roõ raøng: vieäc saûn löôïng trôû laïi möùc töï nhieân cuûa noù seõ
khoâng ñuû ñeå oån ñònh nôï vaø chính phuû seõ phaûi coù nhöõng bieän phaùp cuï
theå ñeå laøm giaûm thaâm huït vaøo moät luùc naøo ñoù trong töông lai.
Lyù thuyeát veà thaâm huït ñöôïc ñieàu chænh theo chu kyø thì ñôn
giaûn. Trong thöïc tieãn laïi toû ra raéc roái. Ñeå bieát taïi sao, chuùng ta caàn
xeùt xem caùc soá ño thaâm huït ñöôïc ñieàu chænh theo chu kyø ñöôïc xaây
döïng ra sao. Vieäc xaây döïng ñoøi hoûi hai böôùc. Thöù nhaát, ñònh xem
thaâm huït seõ giaûm ñi bao nhieâu neáu saûn löôïng, ví duï, cao hôn 1%.
Thöù hai, ñònh xem saûn löôïng ñi cheäch khoûi möùc töï nhieân cuûa noù
bao nhieâu.
Böôùc thöù nhaát thaät roõ raøng. Moät kinh nghieäm thöïc teá ñaùng tin
caäy laø saûn löôïng giaûm 1% töï ñoäng daãn ñeán thaâm huït taêng 0,5%
GDP. Söï gia taêng naøy xaûy ra vì haàu heát thueá tyû leä vôùi saûn löôïng,
trong khi haàu heát chi tieâu chính phuû khoâng phuï thuoäc vaøo möùc saûn
löôïng. Ñieàu naøy coù nghóa laø söï suït giaûm saûn löôïng, voán daãn ñeán
giaûm thu nhaäp vaø khoâng maáy thay ñoåi veà chi tieâu, daãn ñeán thaâm
huït lôùn hôn moät caùch töï nhieân. Neáu saûn löôïng, ví duï, thaáp hôn
möùc töï nhieân 5%, thì thaâm huït döôùi hình thöùc tyû soá treân GDP trong
tröôøng hôïp naøy seõ lôùn hôn trong tröôøng hôïp saûn löôïng ôû möùc töï
nhieân khoaûng 2,5%. (AÛnh höôûng naøy cuûa hoaït ñoäng ñoái vôùi thaâm

Chapter 27
huït ñöôïc goïi laø Coâng cuï OÅn ñònh Töï ñoäng: söï suy thoaùi gaây ra
thaâm huït moät caùch töï nhieân, vaø do vaäy ñöa ñeán moät söï môû roäng
ngaân saùch goùp phaàn choáng laïi söï suy thoaùi.)
Böôùc thöù hai khoù khaên hôn. Nhôù laïi töø chöông 6 raèng möùc saûn
löôïng töï nhieân laø möùc saûn löôïng seõ ñöôïc saûn xuaát neáu neàn kinh teá
ñang vaän haønh taïi tyû leä thaát nghieäp töï nhieân. Öôùc löôïng veà tyû leä
Haõy xem phaàn thaûo thaát nghieäp töï nhieân quaù thaáp seõ daãn tôùi öôùc löôïng veà möùc saûn
luaän tröôùc ñaây cuûa löôïng töï nhieân quaù cao, vì vaäy, daãn tôùi moät soá ño quaù laïc quan veà
chuùng ta veà söï tieán
trieån tyû soá nôï taïi caùc
thaâm huït ñöôïc ñieàu chænh theo chu kyø. Ñieàu naøy phaàn naøo giaûi
nöôùc OECD. thích nhöõng gì ñaõ xaûy ra ôû chaâu AÂu trong thaäp nieân 1980. Döïa treân
giaû ñònh laø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân khoâng ñoåi, thaâm huït ñöôïc
ñieàu chænh theo chu kyø troâng khoâng toài trong thaäp nieân 1980. Neáu
nhö thaát nghieäp ôû chaâu AÂu ñaõ trôû laïi möùc cuûa thaäp nieân 1970 thì söï
gia taêng saûn löôïng leõ ra ñaõ ñuû ñeå taùi laäp caân baèng ngaân saùch ôû haàu
heát caùc quoác gia. Nhöng hoùa ra laø phaàn lôùn söï gia taêng thaát nghieäp
Haõy xem phaàn thaûo
luaän veà thaát nghieäp phaûn aùnh söï gia taêng tyû leä thaát nghieäp töï nhieân, vaø thaát nghieäp vaãn
cao ôû chaâu Aâu trong tieáp tuïc ôû möùc raát cao trong suoát thaäp nieân 1980. Keát quaû laø gaàn
chöông 22. heát thaäp kyû naøy coù ñaëc tröng laø thaâm huït cao vaø tyû soá nôï treân GDP
taêng raát nhieàu.
Chieán tranh vaø thaâm huït
Chieán tranh thöôøng mang ñeán thaâm huït ngaân saùch lôùn. Nhö chuùng ta
Haõy xem hai ñænh ñaõ thaáy trong chöông 25, hai thôøi kyø gia taêng nôï cuûa chính phuû Hoa
ñieåm ñi ñoâi vôùi Chieán Kyø nhieàu nhaát trong theá kyû hai möôi laø trong Chieán tranh Theá giôùi I
tranh Theá giôùi I vaø vaø Chieán tranh Theá giôùi II. (Chuùng ta seõ nghieân cöùu theâm tröôøng
Chieán tranh Theá giôùi
II trong Hình 25–4.
hôïp Chieán tranh Theá giôùi II trong hoäp Tieâu ñieåm “Thaâm huït, Tieâu
duøng, vaø Ñaàu tö ôû Hoa Kyø Trong Chieán tranh Theá giôùi II.”)
TIEÂU ÑIEÅM
Thaâm huït, Tieâu duøng, vaø Ñaàu tö ôû Hoa Kyø trong Chieán tranh Theá giôùi II
Vaøo naêm 1939, tyû phaàn chi tieâu cuûa chính Ñoái phoù vôùi söï gia taêng chi tieâu oà aït
phuû Hoa Kyø vaøo haøng hoùa vaø dòch vuï laø ñoù, chính phuû Hoa Kyø phaûn öùng baèng
15% GDP. Vaøo naêm 1944, noù taêng leân caùch taêng maïnh thueá. Laàn ñaàu tieân trong
45%! Söï gia taêng naøy laø do taêng chi tieâu lòch söû Hoa Kyø, thueá thu nhaäp caù nhaân ñaõ
vaøo quoác phoøng – voán taêng töø 1% GDP trôû thaønh moät nguoàn thu nhaäp chính; thu
naêm 1939 leân ñeán 36% naêm 1944. nhaäp töø thueá thu nhaäp caù nhaân baèng

Chapter 27
1% GDP naêm 1939 taêng leân ñeán 8,5% Caùc khoaûn chuyeån giao töø chính phuû Hoa
naêm 1944. Nhöng gia taêng thueá naøy vaãn Kyø ra nöôùc ngoaøi baèng 6% GDP cuûa Hoa
coøn ít hôn haún gia taêng chi tieâu. Gia taêng Kyø vaøo naêm 1944.)
thu nhaäp cuûa lieân bang töø 7,2% GDP naêm Tyû phaàn mua saém cuûa chính phuû trong
1939 leân ñeán 22,7% naêm 1944, chæ môùi GDP taêng 30% ñöôïc thöïc hieän phaàn lôùn
baèng hôi cao hôn moät nöûa cuûa gia taêng nhôø tyû phaàn cuûa tieâu duøng trong GDP
chi tieâu. giaûm 23%– töùc töø 74% xuoáng 51%. Giaûm
Keát quaû laø moät chuoãi thaâm huït ngaân tieâu duøng moät phaàn coù theå laø do ñeà
saùch lôùn. Ñeán naêm 1944, thaâm huït cuûa phoøng vieäc taêng thueá sau chieán tranh;
lieân bang ñaït ñeán 22% GDP. Tyû soá nôï treân moät phaàn cuõng laø keát quaû cuûa vieäc khoâng
GDP, voán ñaõ cao ôû möùc 53% naêm 1939 do coù nhieàu haøng tieâu duøng laâu beàn; vaø tinh
nhöõng thaâm huït cuûa chính phuû trong cuoäc thaàn aùi quoác coù leõ cuõng ñoùng moät vai troø
Ñaïi Suy Thoaùi, ñaõ ôû möùc 110%. trong vieäc laøm cho coâng chuùng tieát kieäm
Lieäu taêng chi tieâu chính phuû ñöôïc thöïc hôn vaø mua traùi phieáu chieán tranh do
hieän vôùi caùi giaù phaûi traû baèng tieâu duøng chính phuû phaùt haønh ñeå trang traûi cho
hay ñaàu tö tö nhaân? (Nhö chuùng ta ñaõ cuoäc chieán. Nhöng taêng mua saém chính
thaáy trong Chöông 18, taêng chi tieâu chính phuû cuõng ñöôïc thöïc hieän nhôø tyû phaàn cuûa
phuû veà nguyeân taéc coù theå xuaát phaùt töø ñaàu tö (tö nhaân) trong GDP giaûm 6% - töø
nhaäp khaåu nhieàu hôn vaø thaâm huït taøi 10% xuoáng coøn 4%. Moät phaàn gaùnh naëng
khoaûn vaõng lai. Nhöng Hoa Kyø khoâng theå chieán tranh ñöôïc chuyeån sang nhöõng
vay möôïn ai trong chieán tranh. Thöïc ra, ngöôøi soáng sau chieán tranh döôùi daïng tích
Hoa Kyø laïi cho moät soá ñoàng minh vay: luõy voán thaáp hôn.
Vieäc chính phuû döïa nhieàu ñeán theá vaøo thaâm huït ñeå trang traûi
cho chieán tranh coù ñuùng khoâng? Suy cho cuøng thì nhöõng neàn kinh
teá trong chieán tranh thöôøng vaän haønh ôû möùc thaát nghieäp thaáp, do
vaäy laáy lyù do oån ñònh saûn löôïng ñeå chòu thaâm huït nhö ta ñaõ xem
Giaû ñònh neàn kinh teá xeùt ôû treân laø khoâng phuø hôïp. Daãu sao, caâu traû lôøi laø ñuùng. Thöïc ra
ñoùng cöûa, sao cho Y =
C + I + G. Giaû söû G
coù hai lyù do xaùc ñaùng ñeå chòu thaâm huït trong chieán tranh. Lyù do
taêng leân, vaø Y khoâng thöù nhaát mang tính phaân phoái: taøi trôï (hay huy ñoäng tieàn) baèng
ñoåi. Khi ñoù C + I phaûi caùch chòu thaâm huït laø moät caùch ñeå chuyeån moät phaàn gaùnh naëng
giaûm xuoáng. Neáu thueá
khoâng taêng, phaàn lôùn
chieán tranh sang nhöõng ngöôøi soáng sau chieán tranh, vaø döôøng nhö
söï suït giaûm ñeàu do cuõng coâng baèng khi ñeå cho caùc theá heä töông lai chia seû nhöõng hy
giaûm I. Neáu thueá sinh maø chieán tranh ñoøi hoûi. Lyù do thöù hai thì thuaàn tuùy kinh teá
taêng, phaàn lôùn söï suït
hôn: chi tieâu baèng caùch chòu thaâm huït giuùp giaûm nhöõng söï boùp
giaûm ñeàu do giaûm C.
meùo veà thueá. Ta haõy xem xeùt töøng lyù do.

Chapter 27
Chuyeån Gaùnh naëng cuûa Chieán tranh sang caùc theá heä töông lai.
Chieán tranh laøm cho chi tieâu chính phuû taêng leân nhieàu. Ta haõy xeùt
nhöõng yù nghóa cuûa vieäc taøi trôï (hay huy ñoäng tieàn) cho chi tieâu gia
taêng naøy hoaëc baèng thueá gia taêng hoaëc baèng thaâm huït cao hôn. Ñeå
phaân bieät tröôøng hôïp naøy vôùi phaàn thaûo luaän tröôùc cuûa chuùng ta veà
oån ñònh saûn löôïng, chuùng ta haõy giaû ñònh laø saûn löôïng ñöôïc coá ñònh
ôû tyû leä töï nhieân.
Giaû söû chính phuû döïa treân taøi trôï baèng caùch chòu thaâm huït. Vôùi chi
tieâu chính phuû taêng maïnh, caàu haøng hoùa seõ taêng raát lôùn. Vôùi giaû ñònh
cuûa chuùng ta laø saûn löôïng khoâng taêng, thì laõi suaát seõ phaûi taêng ñuû ñeå
duy trì caân baèng. Ñaàu tö, voán phuï thuoäc vaøo laõi suaát, seõ giaûm maïnh.
Thay vaøo ñoù ta giaû söû chính phuû taøi trôï cho taêng chi tieâu thoâng
qua taêng thueá thu nhaäp. Tieâu duøng seõ giaûm maïnh. Giaûm chính xaùc
bao nhieâu phuï thuoäc vaøo caùc kyø voïng cuûa ngöôøi tieâu duøng. Hoï kyø
Haõy xem hoäp Vó moâ voïng chieán tranh keùo daøi caøng laâu, thì thôøi gian thueá cao hôn maø
Toaøn caàu “Thoáng hoï kyø voïng caøng daøi, vaø hoï seõ giaûm tieâu duøng caøng nhieàu. Trong
nhaát Nöôùc Ñöùc vaø
baát cöù tröôøng hôïp naøo, taêng chi tieâu chính phuû seõ ñöôïc buø ñaép moät
Cuoäc chieán Gay go
Tieàn teä – Ngaân saùch phaàn baèng giaûm tieâu duøng. Laõi suaát seõ taêng ít hôn laø trong tröôøng
cuûa Ñöùc” trong hôïp taøi trôï baèng caùch chòu thaâm huït. Ñaàu tö seõ giaûm ít hôn.
Chöông 5.
Toùm laïi, vôùi möùc saûn löôïng cho tröôùc, taêng chi tieâu chính phuû
ñoøi hoûi hoaëc giaûm tieâu duøng hoaëc giaûm ñaàu tö. Vieäc chính phuû döïa
vaøo taêng thueá hay vaøo thaâm huït seõ quyeát ñònh vieäc tieâu duøng hay
ñaàu tö ñieàu chænh nhieàu nhaát.
Taát caû nhöõng ñieàu naøy aûnh höôûng ra sao ñeán vieäc ai seõ chòu gaùnh
naëng chieán tranh? Chính phuû caøng döïa vaøo thaâm huït, thì tieâu duøng
trong chieán tranh giaûm caøng ít, vaø ñaàu tö giaûm caøng nhieàu. Ñaàu tö
thaáp hôn coù nghóa laø löôïng toàn (tröõ löôïng) voán thaáp hôn sau chieán
tranh, vaø do vaäy saûn löôïng thaáp hôn sau chieán tranh. Thoâng qua caùch
giaûm tích luõy voán, thaâm huït trôû thaønh moät phöông caùch chuyeån moät
phaàn gaùnh naëng cuûa chieán tranh sang caùc theá heä töông lai.
Giaûm Bôùt Nhöõng Boùp Meùo Veà Thueá. Coù moät laäp luaän nöõa uûng
hoä vieäc chaáp nhaän thaâm huït , khoâng nhöõng trong chieán tranh, maø
coøn toång quaùt hôn, trong nhöõng thôøi gian maø chi tieâu chính phuû ñaëc
bieät cao. Ví duï, haõy nghó ñeán vieäc taùi thieát sau traän ñoäng ñaát, hay
phí toån trong cuoäc thoáng nhaát nöôùc Ñöùc vaøo ñaàu thaäp nieân 1990.

Chapter 27
Laäp luaän naøy nhö sau: neáu chính phuû taêng thueá töông ñöông
vôùi taêng chi tieâu, thì thueá suaát seõ phaûi raát cao. Thueá suaát raát cao coù
theå daãn ñeán nhöõng boùp meùo raát lôùn. Ñoái maët vôùi thueá suaát cuûa
thueá thu nhaäp raát cao, ngöôøi ta laøm vieäc ít hôn hay tham gia vaøo
caùc hoaït ñoäng baát hôïp phaùp, khoâng bò ñaùnh thueá. Thay vì thay ñoåi
thueá suaát leân xuoáng ñeå duy trì ngaân saùch caân baèng, toát hôn laø neân
(treân quan ñieåm giaûm bôùt nhöõng boùp meùo veà thueá) duy trì moät
thueá suaát töông ñoái oån ñònh, töùc laø daøn ñeàu thueá. Daøn ñeàu thueá
haøm yù coù thaâm huït lôùn khi chi tieâu chính phuû cao ñaëc bieät vaø coù
thaëng dö nhoû trong phaàn thôøi gian coøn laïi.
Nhöõng Nguy Hieåm Cuûa Nôï Raát Cao
Giôø ñaây chuùng ta ñaõ thaáy hai chi phí cuûa nôï chính phuû cao – tích
luõy voán thaáp hôn, vaø thueá suaát cao hôn cuøng vôùi nhöõng boùp meùo
veà thueá nhieàu hôn. Kinh nghieäm gaàn ñaây cuûa moät soá quoác gia chæ
ra theâm moät chi phí nöõa: möùc nôï cao coù theå daãn ñeán voøng luaån
quaån vaø laøm cho vieäc tieán haønh chính saùch thu chi ngaân saùch cöïc
kyø khoù khaên.
Ñeå thaáy taïi sao, ta haõy trôû laïi ñaúng thöùc (27.5) trình baøy söï
tieán trieån cuûa tyû soá nôï qua thôøi gian:
Bt Bt −1 B G − Tt
− = (r − g ) t −1 + t
Yt Yt −1 Yt −1 Yt
Haõy laáy moät nöôùc coù tyû soá nôï cao, ví duï, 100%. Giaû söû laõi suaát
thöïc laø 3%, tyû leä taêng tröôûng laø 2%. Soá haïng ñaàu cuûa veá phaûi laø
(3% – 2%) x 100% = 1% GDP. Giaû söû theâm laø chính phuû ñang coù
thaëng dö cô baûn 1%, nhö vaäy vöøa ñuû ñeå giöõ tyû soá nôï khoâng ñoåi
[veá phaûi cuûa ñaúng thöùc noùi treân baèng 1% + (– 1%) = 0% ].
Baây giôø giaû söû caùc nhaø ñaàu tö taøi chính baét ñaàu ñoøi hoûi laõi suaát
cao hôn môùi naém giöõ traùi phieáu chính phuû. Ñieàu naøy coù theå vì hoï
khoâng bieát chaéc lieäu chính phuû coù theå giöõ thaâm huït trong voøng
kieåm soaùt vaø thanh toaùn traùi phieáu trong töông lai hay khoâng.
Lyù do cuï theå khoâng quan troïng ôû ñaây. Ñeå cho cuï theå hôn, giaû söû
laõi suaát trong nöôùc taêng töø 3% leân ñeán, ví duï, 6%.
Baây giôø ñaùnh giaù tình hình taøi chính: r – g giôø ñaây laø
6% – 2% = 4%. Vôùi r – g taêng töø 1% leân ñeán 4%, chính phuû

Chapter 27
phaûi taêng thaëng dö cô baûn töø 1 % leân ñeán 4% GDP ñeå giöõ tyû soá nôï
treân GDP khoâng ñoåi. Baây giôø coù khaû naêng baét ñaàu voøng luaån quaån.
Giaû söû chính phuû tieán haønh nhöõng böôùc nhaèm traùnh gia taêng tyû
soá nôï . Caét giaûm chi tieâu hay taêng thueá coù theå toû ra phaûi traû giaù ñaét
veà maët chính trò, thaäm chí gaây neân tình traïng khoâng chaéc chaén veà
chính trò nhieàu hôn nöõa, vaø yeâu caàu laõi suaát coøn cao hôn nöõa.
Ngoaøi ra, söï thu heïp ngaân saùch maïnh coù khaû naêng daãn ñeán moät söï
suy thoaùi, laøm giaûm tyû leä taêng tröôûng. Caû taêng laõi suaát laãn giaûm
taêng tröôûng laøm taêng r – g theâm nöõa, khieán cho vieäc oån ñònh tyû soá
nôï caøng khoù khaên hôn.
Moät khaû naêng khaùc laø giaû söû chính phuû toû ra khoâng theå hoaëc
khoâng muoán taêng thaëng dö ngaân saùch cô baûn theâm 3% GDP. Khi
ñoù nôï baét ñaàu taêng, laøm cho thò tröôøng taøi chính thaäm chí coøn lo
ngaïi hôn vaø ñoøi hoûi laõi suaát coøn cao hôn. Laõi suaát cao hôn daãn ñeán
thaâm huït coøn lôùn hôn, tyû soá nôï gia taêng coøn nhanh hôn, vaø cöù theá
tieáp tuïc.
Noùi toùm laïi, tyû soá nôï treân GDP caøng cao thì khaû naêng xaûy ra
tính ñoäng (dynamics) cuûa nôï mang tính buøng noå caøng lôùn. Ngay caû
nhöõng moái lo ngaïi khoâng coù cô sôû luùc ban ñaàu raèng chính phuû coù
theå khoâng hoaøn traû heát nôï cuõng coù theå deã daøng trôû thaønh töï thaân
thöïc hieän (self-fulfilling): Baèng caùch taêng laõi suaát chính phuû phaûi
traû ñoái vôùi caùc khoaûn nôï cuûa mình, nhöõng moái lo ngaïi naøy coù theå
khieán chính phuû khoâng kieåm soaùt ñöôïc ngaân saùch, vaø daãn ñeán gia
taêng nôï ñeán moät möùc maø chính phuû khoâng theå hoaøn traû nôï, vì vaäy
Caùc cuoäc khuûng
chöùng nhaän nhöõng lo ngaïi ban ñaàu laø ñuùng.
hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi Neáu ñieàu naøy gôïi cho baïn nhôù laïi thaûo luaän cuûa chuùng ta veà
ñöôïc nghieân cöùu ôû
Chöông 21. caùc cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù hoái ñoaùi, vaø khaû naêng xaûy ra caùc
cuoäc khuûng hoaûng töï thaân thöïc hieän theo kyø voïng, thì baïn ñuùng.
Moät cô cheá raát töông töï ñang vaän haønh: caùc kyø voïng veà moät vaán
ñeà khoù khaên coù theå phaùt sinh daãn ñeán söï xuaát hieän vaán ñeà khoù
khaên ñoù, chöùng nhaän caùc kyø voïng ban ñaàu laø ñuùng. Thöïc vaäy,
trong moät soá cuoäc khuûng hoaûng, caû hai cô cheá ñeàu vaän haønh.
Trong cuoäc khuûng hoaûng ôû Brazil naêm 1998, noãi lo laéng ñoàng real
(tieàn Brazil) seõ bò phaù giaù ñaõ buoäc Brazil phaûi taêng laõi suaát leân
möùc raát cao. Nhöõng laõi suaát naøy daãn ñeán thaâm huït ngaân saùch lôùn

Chapter 27
hôn nhieàu, laøm xuaát hieän caâu hoûi lieäu chính phuû Brazil coù theå hoaøn
traû nôï hay khoâng, nhö vaäy caøng laøm taêng laõi suaát. Cuoái cuøng,
Brazil khoâng coù söï löïa choïn naøo khaùc laø phaûi phaù giaù. Brazil ñaõ
laøm nhö vaäy vaøo ñaàu naêm 1999.
Neáu moät chính phuû quyeát ñònh raèng tyû soá nôï quaù cao, noù neân
giaûm nôï baèng caùch naøo vaø nhanh ñeán möùc naøo? Caâu traû lôøi laø
baèng thaëng dö trong nhieàu naêm, thaäm chí nhieàu thaäp nieân. Tham
chieáu lòch söû ôû ñaây laø tröôøng hôïp cuûa nöôùc Anh trong theá kyû möôùi
chín. Khi keát thuùc cuoäc chieán choáng Napoleon vaøo ñaàu thaäp nieân
1800, Anh quoác ñaõ coù tyû soá nôï vöôït quaù 200% GDP. Nöôùc Anh ñaõ
phaûi duøng gaàn heát theá kyû möôøi chín ñeå giaûm tyû soá naøy, khieán cho
vaøo khoaûng naêm 1900, tyû soá naøy chæ coøn baèng 30% GDP.
Vieãn caûnh nhieàu thaäp nieân thaét löng buoäc buïng veà maët ngaân
saùch khoâng laáy gì laøm deã chòu. Do vaäy, khi tyû soá nôï raát cao, moät
giaûi phaùp thay theá cöù xuaát hieän – ñoù laø töø choái traû nôïï. Laäp luaän
thaät laø ñôn giaûn. Töø choái traû nôï – quît nôï moät phaàn hay toaøn phaàn
– toát cho neàn kinh teá. Noù cho pheùp giaûm thueá vaø nhö vaäy giaûm
nhöõng boùp meùo. Noù laøm giaûm nguy cô xaûy ra voøng luaån quaån. Tuy
nhieân vaán ñeà cuûa vieäc töø choái traû nôï laø vaán ñeà cuûa tính khoâng nhaát
quaùn theo thôøi gian maø chuùng ta ñaõ nghieân cöùu trong chöông 25.
Neáu chính phuû khoâng giöõ lôøi höùa hoaøn traû nôï, thì trong moät thôøi
gian daøi trong töông lai noù coù theå gaëp nhieàu khoù khaên trong vieäc
vay möôïn moät laàn nöõa; caùc thò tröôøng taøi chính seõ nhôù ñieàu gì ñaõ
xaûy ra vaø mieãn cöôõng cho vay moät laàn nöõa. Ñieàu maø hoâm nay coù
veû laø hay nhaát thì coù theå khoâng maáy haáp daãn veà laâu daøi. Töø choái
traû nôï vaãn chæ laø moät phöông keá cuoái cuøng, ñöôïc söû duïng khi maø
moïi caùch khaùc ñaõ thaát baïi.
Toùm laïi: Chuùng ta ñaõ nghieân cöùu boán vaán ñeà tröïc tieáp lieân
quan ñeán giôùi haïn ngaân saùch cuûa chính phuû:
1- Töông ñöông cuûa Ricardo – ñònh ñeà cho raèng thaâm huït lôùn hôn
seõ ñöôïc buø ñaép bôûi gia taêng ngang baèng trong tieát kieäm tö
nhaân, do vaäy thaâm huït khoâng taùc ñoäng ñeán caàu vaø saûn löôïng.
Chuùng ta ñaõ keát luaän raèng Töông ñöông cuûa Ricardo thöôøng
khoâng ñuùng, vaø thaâm huït laøm giaûm tích luõy voán vaø saûn löôïng
trong daøi haïn.

Chapter 27
2- Vieäc söû duïng thaâm huït ñöôïc ñieàu chænh theo chu kyø – nhöõng
soá ño cho chuùng ta bieát thaâm huït seõ laø bao nhieâu, döôùi nhöõng
qui ñònh veà thueá vaø chi tieâu hieän taïi, neáu nhö saûn löôïng ôû möùc
töï nhieân. Neáu thaâm huït ñöôïc ñieàu chænh theo chu kyø döông,
ñieàu naøy baùo hieäu raèng chaúng sôùm thì muoän, nhöõng qui ñònh
veà thueá vaø chi tieâu seõ phaûi thay ñoåi.
3- Vieäc söû duïng phöông thöùc taøi trôï baèng caùch chòu thaâm huït
trong thôøi gian chieán tranh. Chuùng ta ñaõ thaáy baèng caùch naøo
thaâm huït trong chieán tranh chuyeån moät phaàn gaùnh naëng cuûa
cuoäc chieán töø nhöõng ngöôøi soáng trong chieán tranh sang nhöõng
ngöôøi soáng sau chieán tranh. Thaâm huït cuõng giuùp daøn ñeàu thueá
vaø laøm giaûm nhöõng boùp meùo veà thueá.
4- Nhöõng nguy hieåm cuûa tyû soá nôï raát cao. Chuùng ta ñaõ thaáy baèng
caùch naøo tyû soá nôï cao laøm taêng nguy cô khuûng hoaûng taøi chính,
vôùi laõi suaát cao daãn tôùi thaâm huït lôùn, vaø thaâm huït lôùn ñeán löôït
noù laïi daãn tôùi laõi suaát cao hôn.
27 –3 Thaâm huït Ngaân saùch Hoa Kyø

Chuùng ta haõy keát thuùc chöông naøy baèng caùch xem xeùt ngaân saùch
Hoa Kyø. Baûng 27 –2 cho ta nhöõng soá lieäu ngaân saùch cô baûn cho
naêm 1998.
Moät vaøi soá lieäu coù theå khoâng gioáng nhöõng soá lieäu baïn ñaõ troâng
thaáy trong baùo chí. Lyù do laø coù nhieàu ñònh nghóa khaùc nhau veà “chi
tieâu”, “thu nhaäp”, vaø “thaâm huït” . Moät soá soá lieäu chæ ñeà caäp ñeán
ngaân saùch cuûa chính phuû lieân bang, vaø moät soá khaùc hôïp nhaát caùc taøi
Nhieàu bang vaän haønh khoaûn cuûa chính phuû lieân bang, tieåu bang vaø chính quyeàn ñòa
döôùi nhöõng qui ñònh
phöông. Tính chung thì caùc chính phuû tieåu bang vaø chính quyeàn ñòa
khoâng cho hoï coù thaâm
huït. phöông thöôøng coù thaëng dö: naêm 1998, toång thaëng dö cuûa chính phuû
tieåu bang vaø chính quyeàn ñòa phöông laø 145 tyû $, hay khoaûng 1,7%
GDP. Thaëng dö cuûa toaøn boä chính phuû – lieân bang, tieåu bang, vaø ñòa
phöông – vì vaäy baèng thaëng dö cuûa chính phuû lieân bang, 0,8% GDP,
coäng vôùi thaëng dö cuûa chính phuû tieåu bang vaø chính quyeàn ñòa
phöông, 1,7%, nhö vaäy baèng 0,8% + 1,7% = 2,5% GDP.
ÔÛ ñaây toâi chæ taäp trung vaøo ngaân saùch lieân bang. Ngay caû ôû
ñaây, cuõng coù hai taäp hôïp soá lieäu:

Chapter 27
• Chính phuû söû duïng heä thoáng keá toaùn rieâng cuûa mình, vaø vì heä
thoáng naøy ñöôïc söû duïng ñeå trình baøy vaø thaûo luaän ngaân saùch ôû
Quoác hoäi, neân ñaây laø nhöõng soá lieäu baïn thöôøng gaëp nhaát khi
ñoïc baùo.
BAÛNG 27-2 Ngaân saùch Lieân bang Hoa Kyø: Thu nhaäp vaø Chi tieâu,
1998 (phaàn traêm GDP)
Thu nhaäp 21,7

Thueá caù nhaân 10,1
Thueá lôïi töùc coâng ty 2,4
Thueá giaùn thu 1,1
Ñoùng goùp baûo hieåm xaõ hoäi 8,1
Chi tieâu, khoâng tính caùc khoaûn thanh toaùn laõi 18,2
Chi tieâu duøng 5,4
Quoác phoøng 3,5
Ngoaøi Quoác phoøng 1,9
Chuyeån giao 9,6
Trôï caáp cho chính phuû tieåu bang/chính quyeàn ñòa phöông 2,7
Chi tieâu khaùc 0,5
Thaëng dö cô baûn (1) 3,5
Caùc khoaûn thanh toaùn laõi thuaàn (2) 2,7
Caùc khoaûn thanh toaùn laõi thöïc (3) 1,9
Yeáu toá laïm phaùt 0,8
Thaëng dö chính thöùc: (1) tröø (2) 0,8
Thaëng dö ñöôïc ñieàu chænh theo laïm phaùt: (1) tröø (3) 1,6
Haïng muïc ghi nhôù: Tæ soá Nôï / GDP 42,0
Thaùng 4, 1999, Nguoàn: Survey of Current Business, caùc baûng 3-2 vaø 3-7.
Ñeå coù theâm chi tieát veà • Moät heä thoáng keá toaùn khaùc ñöôïc söû duïng trong caùc taøi khoaûn
nhöõng söï khaùc bieät, saûn phaåm vaø thu nhaäp quoác daân (NIPA); noù cung caáp moät taäp
haõy ñoïc Kinh teá vaø hôïp caùc soá lieäu ngaân saùch coù yù nghóa veà kinh teá hôn. Soá lieäu
Vieãn caûnh Ngaân saùch:
Caùc Naêm taøi chính trong Baûng 27 – 2 laø soá lieäu NIPA.
2000-2009
Sau ñaây laø nhöõng khaùc bieät chính giöõa soá lieäu cuûa chính phuû
(Washington DC: Vaên
phoøng Ngaân saùch vaø soá lieäu NIPA:
Quoác hoäi, Thaùng
• Soá lieäu ngaân saùch chính phuû ñöôïc trình baøy cho naêm taøi chính.
Gieâng 1999), Phuï luïc
D (hay truy caäp taïi ñòa Naêm taøi chính baét ñaàu töø ngaøy 1 thaùng 10 cuûa naêm döông lòch
chæ web: tröôùc ñeán ngaøy 31 thaùng 9 cuûa naêm döông lòch hieän haønh. Soá
http://www.cbo.gov/).
lieäu NIPA laø cho naêm döông lòch.

Chapter 27
• Soá lieäu ngaân saùch chính phuû ñöôïc trình baøy thaønh hai phaân loaïi:
“trong ngaân saùch” vaø “ngoaøi ngaân saùch”. Muïc ngoaøi ngaân saùch
quan troïng nhaát laø An sinh Xaõ hoäi. Trong naêm taøi chính 1998
thaâm huït trong ngaân saùch laø 30 tyû $. Khoaûn thaâm huït naøy ñöôïc
buø ñaép nhieàu hôn baèng thaëng dö ngoaøi ngaân saùch 99 tyû $, daãn
tôùi thaëng dö keát hôïp laø 99$ – 30$ = 69 tyû $; nguoàn thaëng dö
ngoaøi ngaân saùch chuû yeáu laø phaàn vöôït troäi cuûa thueá An sinh Xaõ
hoäi so vôùi trôïï caáp An sinh Xaõ hoäi.
• Baèng caùch taùch rôøi heä thoáng An sinh Xaõ hoäi ra khoûi phaàn coøn
laïi cuûa ngaân saùch, söï phaân bieät trong ngaân saùch / ngoaøi ngaân
saùch phuïc vuï moät muïc tieâu chính trò höõu ích. Tuy nhieân, ñöùng
treân quan ñieåm kinh teá thì ñoù laø söï phaân bieät voâ nghóa. Phöông
phaùp NIPA khoâng phaân bieät nhö theá; thaâm huït NIPA töông öùng
saùt nhaát vôùi toång cuûa thaâm huït trong vaø ngoaøi ngaân saùch.
Chuùng ta ñaõ thaáy • Hai heä thoáng keá toaùn naøy khaùc nhau ôû caùch chuùng xöû lyù vieäc
trong chöông 25 raèng baùn taøi saûn chính phuû. Taøi khoaûn chính phuû coi tieàn baùn taøi saûn
nhöõng khoaûn tieàn baùn
laø thu nhaäp. Taøi khoaûn NIPA coâng nhaän moät caùch ñuùng ñaén
taøi saûn chính phuû naøy
ñöôïc söû duïng ñeå laøm raèng tieàn baùn taøi saûn ñem laïi thu nhaäp ngaøy hoâm nay, nhöng
cho con soá thaâm huït laøm giaûm thu nhaäp trong töông lai; do vaäy, tieàn baùn taøi saûn
nhaát quaùn vôùi nhöõng khoâng ñöôïc goäp trong thu nhaäp cuûa taøi khoaûn NIPA.
giôùi haïn Gramm –
Rudman – Hollings • Hai heä thoáng keá toaùn naøy khaùc nhau ôû caùch chuùng xöû lyù ñaàu tö
vaøo cuoái thaäp nieân
chính phuû. Taøi khoaûn chính phuû tính taát caû moïi chi tieâu, keå caû
1980.
mua saém cho ñaàu tö nhö taøu ñaäu maùy bay. Taøi khoaûn NIPA,
voán ño löôøng nhöõng chi tieâu thöôøng xuyeân chöù khoâng phaûi chi
tieâu cho tö baûn, khoâng tính ñaàu tö nhöng tính khaáu hao cuûa tö
baûn do chính phuû hieän sôû höõu.
Vì vaäy khi baïn nghe Cuoái cuøng, baïn raát coù theå gaëp hai con soá veà nôï chính phuû (lieân
moät con soá thaâm huït,
haõy töï hoûi ñoù laø soá cuûa bang). Soá ñaàu tieân laø toång nôï, töùc toång caùc taøi saûn nôï taøi chính cuûa
Lieân bang hay soá cuûa chính phuû lieân bang. Khi Quoác hoäi boû phieáu ñeå taêng möùc traàn cuûa
lieân bang, tieåu bang vaø nôï thì ñaây laø con soá aùp duïng möùc traàn nôï. Vaøo cuoái naêm 1998,
ñòa phöông? Caùc taøi
khoaûn chính phuû hay
toång nôï baèng 5.500 tyû $, hay 65% GDP. Con soá thöù hai vaø quan
caùc taøi khoaûn NIPA? troïng hôn, laø nôï roøng, hay noùi caùch khaùc laø nôï vay töø coâng chuùng
Neáu laø caùc taøi khoaûn (nôï do coâng chuùng naém giöõ). Vaøo cuoái naêm 1998, nôï roøng chæ laø
chính phuû thì trong
3.600 tyû $, hay 42% GDP. Söï cheânh leäch naøy do ñaâu maø coù?
ngaân saùch, ngoaøi ngaân
saùch, hay toång cuûa caû 1.900 tyû $ nôï chính phuû khoâng phaûi laø nôï vay töø coâng chuùng maø laø
hai?

Chapter 27
nôï vay töø caùc cô quan chính phuû; ví duï, khoaûng 800 tyû $ laø nôï vay
töø Quyõ UÛy thaùc An sinh Xaõ hoäi.
Baây giôø chuùng ta haõy xeùt nhöõng soá lieäu trong Baûng 27–2.
Naêm 1998, thu nhaäp lieân bang laø 21,7% GDP. Chi tieâu khoâng keå
caùc khoaûn thanh toaùn laõi laø 18,2% GDP, nhö vaäy chính phuû lieân
bang coù thaëng dö cô baûn baèng 3,5% GDP.
Caùc khoaûn thanh toaùn laõi ñoái vôùi nôï vay töø coâng chuùng laø
2,7%. Thaëng dö chính thöùc do vaäy baèng 3,5% - 2,7% = 0,8%. Tuy
nhieân, chuùng ta bieát soá ño naøy khoâng ñuùng (xem phaàn 27 – 1 vaø
hoäp Tieâu ñieåm trong phaàn naøy). Soá ño ñuùng, ñoù laø thaëng dö cô
baûn tröø laõi suaát thöïc, laø 3,5% - 1,9% = 1,6%. Chính phuû coù thaëng
dö 1,6%. Lieäu thaëng dö naøy coù toàn taïi laâu daøi khoâng? Lieäu ngaân
saùch Lieân bang coù thöïc söï vöõng chaõi khoâng, hay vaãn coù lyù do ñeå lo
laéng? Trong 10 naêm tôùi, vieãn caûnh ngaân saùch lieân bang döôøng nhö
raát toát. Nhöng, nhìn veà daøi haïn hôn, ví duï nhö 60 naêm tôùi, thì coù
nhöõng vaán ñeà saép xaûy ra. Ñôïi cho nhöõng vaán ñeà naøy xuaát hieän thì
nguy hieåm; caàn phaûi baét ñaàu laøm moät ñieàu gì ñoù ngay baây giôø.
Chuùng ta haõy nghieân cöùu kyõ hôn nhöõng vaán ñeà naøy.
Vieãn caûnh Ngaân saùch Cho tôùi Naêm 2009

Moãi naêm, Vaên phoøng Ngaân saùch Quoác hoäi cuûa Quoác hoäi Hoa Kyø
(CBO) xaây döïng vaø phaùt haønh caùc döï phoùng ngaân saùch cho 10
naêm tieáp theo. Caùc döï phoùng naøy döïa treân nhöõng döï baùo veà caùc
bieán soá kinh teá vó moâ chuû yeáu cuøng vôùi giaû ñònh raèng nhöõng qui
ñònh veà thueá vaø chi tieâu hieän höõu seõ tieáp tuïc ñöôïc aùp duïng trong
töông lai. Caùc döï phoùng cuûa CBO veà thaëng dö ngaân saùch vaø möùc
nôï cuûa chính phuû lieân bang cho caùc naêm taøi chính töø 1998 – 2009
ñöôïc trình baøy trong Baûng 27 – 3.
BAÛNG 27-3 Thaëng dö vaø Möùc nôï ñöôïc döï phoùng, Chính phuû Lieân bang:
Caùc naêm taøi chính 1998-2009 (phaàn traêm GDP)
1998 2003 2009

(thöïc teá) (döï phoùng) (döï phoùng)
Thaëng dö 0,8 2,0 2,8
Nôï 42,0 29,0 9,0
Nguoàn: Vieãn caûnh Kinh teá vaø Ngaân saùch: Naêm Taøi chính: 2000-2009, Vaên phoøng Ngaân
saùch Quoác hoäi, Baûng 2-3.

Chapter 27
Nhöõng con soá naøy laø

nhöõng döï phoùng Nhöõng con soá trong Baûng 27–3 cho thaáy ngaân saùch lieân bang trong
(projections) (ñöôïc tình traïng raát toát. Vôùi nhöõng qui ñònh veà thueá vaø chi tieâu hieän taïi, toång
xaây döïng vôùi nhöõng thaëng dö (chính thöùc) ñöôïc döï phoùng seõ taêng töø 0,8% GDP naêm 1998
giaû ñònh veà caùc qui
ñònh thueá vaø chi tieâu
leân ñeán 2,8% GDP vaøo naêm 2009. Keát quaû laø nôï vay töø coâng chuùng
hieän taïi), chöù khoâng ñöôïc döï phoùng seõ giaûm töø 42% GDP naêm 1998 xuoáng coøn 9% GDP
phaûi laø nhöõng döï baùo vaøo naêm 2009. Neáu söï suït giaûm naøy thöïc söï xaûy ra thì seõ laøm giaûm tyû
(forecasts) (tieân ñoaùn
xem nhöõng qui ñònh
soá nôï xuoáng möùc thaáp nhaát keå töø Chieán tranh Theá giôùi I.
coù theå thay ñoåi nhö
theá naøo): neáu nhöõng Baát keå nhöõng con soá gaây aán töôïng naøy, moät soá kinh teá gia laäp
döï phoùng cho thaáy luaän raèng chính phuû caàn phaûi ñi xa hôn nöõa vaø taïo ra thaëng dö
thaâm huït raát lôùn trong thaäm chí lôùn hôn nöõa. Hoï döïa treân hai laäp luaän rieâng bieät. Thöù
töông lai, raát coù theå laø
Quoác hoäi seõ phaûn öùng nhaát laø tyû leä tieát kieäm cuûa Hoa Kyø vaãn coøn raát thaáp vaø neân ñöôïc
vaø seõ giaûm thaâm huït taêng leân. Moät caùch ñeå taêng noù leân laø taêng tieát kieäm coâng – hay
xuoáng thaáp hôn nhöõng töông ñöông laø coù thaëng dö ngaân saùch lôùn hôn. Laäp luaän thöù hai laø
döï phoùng naøy. Neáu
nhöõng döï phoùng cho
nhöõng soá lieäu trong Baûng 27 – 3 phaûn aùnh söï laëng yeân tröôùc côn
thaáy thaëng dö raát lôùn, doâng baõo. Nhìn xa hôn vaøo töông lai, nhöõng thay ñoåi veà daân soá
Quoác hoäi raát coù theå haøm yù taêng maïnh veà chi tieâu trong moät soá chöông trình chính phuû,
khoâng cöôõng noåi söï
caùc khoaûn taêng maø chính phuû neân baét ñaàu ñaùp öùng ngay baây giôø.
haáp daãn cuûa vieäc
giaûm thueá hoaëc taêng Chuùng ta haõy tuaàn töï xeùt caû hai laäp luaän.
chi tieâu leân vöôït quaù
möùc theo qui ñònh Thaëng dö vaø Tyû leä Tieát kieäm Thaáp cuûa Hoa Kyø
hieän taïi vaø nhö vaäy seõ
laøm giaûm thaëng dö Tyû leä tieát kieäm cuûa Hoa Kyø laø moät trong nhöõng tyû leä thaáp nhaát
xuoáng thaáp hôn nhöõng
trong soá caùc nöôùc thuoäc OECD: naêm 1998, tyû leä tieát kieäm cuûa Hoa
döï phoùng naøy.
Kyø laø 17,2% GDP, khoaûng 3 ñieåm phaàn traêm döôùi möùc trung bình
cuûa OECD. Lieäu tyû leä tieát kieäm thaáp naøy coù phaûi laø moät vaán ñeà
ñaùng lo ngaïi khoâng? Chuùng ta ñaõ thaûo luaän vaán ñeà naøy moät caùch
toång quaùt trong chöông 11. Tyû leä tieát kieäm quaû coù aûnh höôûng tôùi
Veà nhöõng aûnh höôûng möùc voán vaø möùc saûn löôïng trong daøi haïn. Moät tyû leä tieát kieäm cao
cuûa tyû leä tieát kieäm ñoái
hôn, qua thôøi gian seõ daãn ñeán möùc soáng cao hôn trong töông lai.
vôùi saûn löôïng trong
daøi haïn, haõy oân
chöông 11. Neáu chuùng ta tin raèng Hoa Kyø, vôùi tö caùch laø moät nöôùc, ñang
khoâng tieát kieäm ñuû cho töông lai, thì coù moät laäp luaän maïnh meõ uûng
hoä vieäc thi haønh nhöõng bieän phaùp nhaèm taêng tieát kieäm tö nhaân,
hoaëc buø ñaép tieát kieäm tö nhaân thaáp baèng tieát kieäm coâng cao hôn.
Ñaây chính laø laäp luaän thöù nhaát uûng hoä neân coù thaëng dö ngaân saùch
lôùn hôn möùc ñöôïc döï phoùng hieän nay.

Chapter 27
Tuy nhieân, lôøi khuyeân naøy neâu leân moät vaán ñeà khaùc thöôøng.
Neáu chính phuû coù thaëng dö coøn lôùn hôn möùc ñöôïc döï phoùng trong
Baûng 27-3, thì vò theá nôï roøng cuûa chính phuû seõ giaûm coøn nhanh hôn
öôùc tính trong Baûng 27 – 3, vaø coøn coù theå trôû thaønh aâm. Lieäu ñieàu
naøy coù khaû thi khoâng? Lieäu chính phuû coù theå ôû vò theá nôï roøng aâm
khoâng? Caâu traû lôøi laø coù. Khi chính phuû coù thaëng dö, ñaàu tieân noù coù
theå mua laïi taát caû nôï naàn cuûa mình, vaø roài sau ñoù, baét ñaàu mua traùi
phieáu hay coå phieáu tö nhaân. Hoaëc – vaø ñaây chính laø ñieàu coù theå xaûy
ra – noù coù theå laøm caû hai vieäc cuøng luùc, nghóa laø, ñeå moät löôïng nôï
chính phuû trong neàn kinh teá, vaø duøng thaëng dö ñeå mua traùi phieáu
hay coå phieáu tö nhaân. Duø trong tröôøng hôïp naøo, chính phuû cuõng
Coù moät soá quoác gia
OECD maø chính phuû chuyeån töø vò trí moät con nôï roøng sang vò trí moät chuû nôï roøng. Ñieàu
laø moät chuû nôï roøng: naøy coù leõ laø ñieàu baát thöôøng trong lòch söû, nhöng hoaøn toaøn khaû thi.
Tyû soá nôï roøng / GDP
baèng Thaëng dö vaø Söï Laõo hoùa cuûa Hoa Kyø
– 6% ôû Phaàn Lan,
Vaøo khoaûng moät nöûa chi tieâu lieân bang ôû Hoa Kyø laø vaøo nhöõng
–24% ôû Haøn Quoác, vaø
–43% ôû Na-uy. chöông trình trôï caáp (entitlement programs). Ñaây laø nhöõng chöông
trình buoäc phaûi traû caùc trôï caáp (phuùc lôïi) cho taát caû nhöõng ai hoäi ñuû
caùc yeâu caàu theo luaät ñònh. Ba chöông trình lôùn nhaát laø An sinh Xaõ
hoäi (cung caáp trôï caáp cho ngöôøi höu trí), Chaêm soùc Y teá
(Medicare) (cung caáp dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe cho ngöôøi höu
trí), vaø Trôï giuùp Y teá (Medicaid) (cung caáp dòch vuï chaêm soùc söùc
khoûe cho ngöôøi ngheøo).
Baûng 27 – 4 cho thaáy chi tieâu hieän taïi vaø döï phoùng cho moãi
chöông trình, tính baèng phaàn traêm cuûa GDP, töø 1998 ñeán 2060.
Moät laàn nöõa, nhöõng döï phoùng naøy laø töø Vaên phoøng Ngaân saùch
Quoác hoäi, ñöôïc xaây döïng baèng caùch söû duïng nhöõng döï baùo kinh teá
vaø nhöõng qui ñònh hieän taïi (keå caû nhöõng thay ñoåi töông lai trong
qui ñònh neáu nhö nhöõng thay ñoåi naøy ñaõ ñöôïc ñöa vaøo luaät) cuûa
moãi chöông trình.
Nhöõng con soá thaät aán töôïng. Theo nhöõng qui ñònh hieän haønh,
trôï caáp An sinh Xaõ hoäi ñöôïc döï phoùng seõ taêng töø 4% GDP naêm 1998
leân ñeán 7% vaøo naêm 2060. Chaêm soùc Y teá (Medicare) ñöôïc döï
phoùng seõ taêng töø 2% leân 7%, Trôï giuùp Y teá (Medicaid) töø 1% leân
3%. Neáu nhö khoâng coù gì thay ñoåi thì tyû soá cuûa chi tieâu cho trôï caáp
so vôùi GDP ñöôïc öôùc tính taêng hôn 10% GDP trong 60 naêm tôùi.

Chapter 27
Söï gia taêng ñöôïc döï phoùng naøy coù hai nguyeân nhaân:
• Nguyeân nhaân thöù nhaát vaø chuû yeáu laø söï laõo hoùa cuûa Hoa Kyø,
ñoù laø söï gia taêng nhanh choùng tyû leä nhöõng ngöôøi treân 65 seõ
dieãn ra khi theá heä Buøng Noå Treû Sô Sinh (Baby Boom) baét ñaàu
böôùc vaøo tuoåi höu trí töø naêm 2010 trôû ñi. Tyû soá phuï thuoäc do
tuoåi giaø – töùc tyû soá giöõa soá daân töø 65 tuoåi trôû leân vaø soá daân
giöõa 20 vaø 64 tuoåi – ñöôïc döï phoùng seõ taêng töø khoaûng 20%
naêm 1998 leân ñeán hôn 40% naêm 2060. Söï tieán trieån naøy giaûi
thích söï taêng tröôûng döï phoùng veà trôï caáp An sinh Xaõ hoäi, vaø
giaûi thích moät phaàn lôùn söï gia taêng veà Chaêm soùc Y teá.
• Nguyeân nhaân thöù hai, giaûi thích noát söï gia taêng veà Chaêm soùc Y
teá (Medicare) vaø phaàn lôùn söï gia taêng veà Trôï giuùp Y teá
(Medicaid), laø vieäc chi phí chaêm soùc söùc khoûe taêng leân ñeàu ñaën.
Lieäu chi tieâu vaøo trôï caáp taêng leân coù theå ñöôïc buø ñaày ñuû baèng
vieäc giaûm caùc chi tieâu khaùc hay khoâng? Caâu traû lôøi laø khoâng. Töø
Baûng 27 –2, baïn coù theå thaáy ngay caû khi loaïi boû taát caû nhöõng khoaûn
chi tieâu khaùc ngoaøi caùc khoaûn chuyeån giao, thì cuõng vaãn khoâng ñuû
ñeå trang traûi cho söï gia taêng ñöôïc döï phoùng veà chi cho trôï caáp: Naêm
1998, neáu khoâng keå traû laõi vaø chuyeån giao thì toång chi baèng 18,2%
– 9,6% = 8,6% GDP, ít hôn soá döï phoùng 10% taêng chi cho trôï caáp.
Vì vaäy roõ raøng laø ngöôøi ta seõ phaûi thöïc hieän nhöõng thay ñoåi
lôùn trong caùc chöông trình trôï caáp. Trôï caáp An sinh Xaõ hoäi coù theå
phaûi ñöôïc giaûm xuoáng (so vôùi döï phoùng), vieäc cung caáp dòch vuï
chaêm soùc y teá seõ phaûi ñöôïc giôùi haïn (cuõng so vôùi döï phoùng).
Khoâng coù maáy nghi ngôø raèng thueá, nhö laø thueá treân tieàn löông
duøng ñeå trang traûi cho An sinh Xaõ hoäi seõ phaûi taêng leân.
Cuõng roõ raøng raèng chôø cho tôùi khi chi tieâu baét ñaàu taêng môùi
haønh ñoäng thì laø chôø ñôïi quaù laâu. Khoaûn caét giaûm trôï caáp hay
khoaûn gia taêng thueá suaát caàn ñeå trang traûi nhöõng chöông trình trôï
caáp seõ laø quaù lôùn. Chæ ñeå trang traûi trôï caáp An sinh Xaõ hoäi ñöôïc döï
phoùng thì thueá suaát treân löông seõ phaûi taêng töø khoaûng 12% ngaøy
nay leân ñeán khoaûng 20% vaøo naêm 2060. Trang traûi cho vieäc taêng
Chaêm soùc Y teá vaø Trôï giuùp Y teá seõ ñoøi hoûi tieáp tuïc taêng thueá suaát
cao hôn nöõa. Do vaäy, noùi chung ngöôøi ta ñoàng yù raèng chính phuû
khoâng neân ñôïi, maø neân baét ñaàu coù caùc bieän phaùp ngay.

Chapter 27
BAÛNG 27-4 Chi tieâu döï phoùng cho An sinh Xaõ hoäi, Chaêm soùc Y teá, vaø Trôï
giuùp y teá, 1998-2060 (phaàn traêm GDP)
1998 2010 2040 2060

An sinh Xaõ hoäi 4,0 5,0 7,0 7,0
Chaêm soùc y teá 2,0 3,0 6,0 7,0
Trôï giuùp y teá 1,0 2,0 3,0 3,0
Toång coäng 7,0 10,0 16,0 17,0
Nguoàn: Vieãn caûnh Kinh teá vaø Ngaân saùch: Caùc naêm Taøi chính 1998-2060, Vaên
phoøng Ngaân saùch Quoác hoäi, Thaùng 1/1999, Baûng 2-5
Nhöõng bieän phaùp naøy neân laøm ñieàu gì? Baây giôø chuùng phaûi
keát hôïp taêng thueá vaø giaûm trôï caáp ñeå taêng thaëng dö vaø tích luõy taøi
saûn döï phoøng cho chi tieâu trong töông lai. Ñaây laø phöông phaùp ñaõ
ñöôïc thöïc hieän ñeå giaûi quyeát An sinh Xaõ hoäi. Keå töø naêm 1983,
ñoùng goùp An sinh Xaõ hoäi ñaõ vöôït trôï caáp An sinh Xaõ hoäi, daãn ñeán
Xem hoäp Tieâu ñieåm thaëng dö vaø tích luõy taøi saûn trong moät quyõ uûy thaùc An sinh Xaõ hoäi.
“An sinh Xaõ hoäi, Caûi
caùch An sinh Xaõ hoäi,
Nhöõng taøi saûn trong quyõ uûy thaùc naøy giôø ñaây baèng khoaûng
vaø Tích luõy Voán ôû 10% GDP.
Hoa Kyø” trong
chöông 11.
Vieäc tích luõy nhö theá giuùp giaûi quyeát taêng chi tieâu töông lai
nhö theá naøo? Vieäc söû duïng nhöõng taøi saûn tích luõy naøy veà sau coù
theå laøm trì hoaõn caùi ngaøy phaûi taêng thueá hay phaûi giaûm trôï caáp.
Thöïc vaäy, neáu tích luõy trong quyõ ñuû lôùn, coù theå traùnh ñöôïc vieäc
phaûi taêng thueá laãn giaûm trôï caáp. Xin ñôn cöû moät ví duï ñeå giuùp laøm
saùng toû. Giaû söû laõi suaát thöïc baèng 3%. Khi ñoù, neáu quyõ uûy thaùc tích
luõy taøi saûn baèng 100% GDP, tieàn traû laõi thöïc seõ baèng 3% GDP, soá
löôïng naøy ñuû ñeå trang traûi khoaûn gia taêng döï phoùng tính baèng phaàn
traêm GDP trong trôï caáp An sinh Xaõ hoäi töø 1998 – 2060.
Tuy nhieân, döôùi nhöõng giaû ñònh hieän taïi, quyõ uûy thaùc naøy chöa gaàn
Phaàn naøy taäp trung ñaït ñöôïc möùc ñoù. Noù ñöôïc döï phoùng seõ ñaït khoaûng 20% GDP vaøo
vaøo Hoa Kyø. Nhöng naêm 2020, roài giaûm xuoáng vaø baèng khoâng vaøo naêm 2030. Nhö vaäy,
caùc vaàn ñeà töông töï,
cuï theå laø söï laõo hoùa caàn phaûi laøm hôn nöõa, khoâng chæ cho An sinh Xaõ hoäi, maø nhö
daân soá vaø söï gia taêng chuùng ta ñaõ thaáy, coøn cho caùc chöông trình Chaêm soùc Y teá vaø Trôï
chi phí y teá ñang aûnh giuùp Y teá nöõa. Laøm gì vaø laøm nhö theá naøo vaãn coøn laø nhöõng haïng
höôûng tôùi taát caû caùc
nöôùc OECD.
muïc chính trong nghò trình veà ngaân saùch trong töông lai coù theå thaáy
tröôùc ñöôïc.

Chapter 27
TOÙM TAÉT
• Giôùi haïn ngaân saùch cuûa chính phuû tích luõy voán thaáp hôn, vaø nhö vaäy ñeán
bieåu hieän söï tieán trieån nôï chính phuû saûn löôïng thaáp hôn trong daøi haïn.
nhö laø moät haøm soá cuûa chi tieâu vaø • Ñeå oån ñònh neàn kinh teá, chính phuû
thueá. Moät caùch dieãn taû giôùi haïn naøy laø phaûi coù thaâm huït trong thôøi kyø suy
söï thay ñoåi soá nôï (töùc thaâm huït) baèng thoaùi vaø thaëng dö trong thôøi kyø taêng
thaâm huït cô baûn coäng caùc khoaûn thanh tröôûng. Thaâm huït ñieàu chænh theo chu
toaùn laõi ñoái vôùi nôï. Thaâm huït cô baûn kyø cho ta bieát thaâm huït seõ laø bao
laø cheânh leäch giöõa chi tieâu chính phuû nhieâu döôùi nhöõng qui ñònh veà thueá vaø
vaøo haøng hoùa vaø dòch vuï, G, vaø thueá chi tieâu hieän höõu, neáu nhö saûn löôïng ôû
ñaõ tröø chuyeån giao, T. möùc töï nhieân.
• Neáu chi tieâu chính phuû khoâng ñoåi, • Thaâm huït ñöôïc bieän minh laø xaùc ñaùng
giaûm thueá phaûi ñöôïc buø ñaép baèng taêng vaøo nhöõng thôøi gian phaûi chi tieâu cao
thueá trong töông lai. Chính phuû caøng nhö laø chieán tranh. So vôùi taêng thueá,
ñôïi laâu môùi taêng thueá hoaëc laõi suaát thaâm huït daãn ñeán tieâu duøng cao hôn
thöïc caøng cao thì taêng thueá cuoái cuøng vaø ñaàu tö thaáp hôn trong chieán tranh.
seõ caøng cao. Do vaäy, chuùng chuyeån moät soá gaùnh
• Di saûn cuûa thaâm huït trong quaù khöù laø naëng cuûa chieán tranh töø nhöõng ngöôøi
nôï cao hôn. Ñeå oån ñònh nôï, chính phuû soáng trong cuoäc chieán sang nhöõng
phaûi loaïi tröø thaâm huït. Ñeå laøm ñieàu ngöôøi soáng sau cuoäc chieán. Chuùng
ñoù, noù phaûi coù thaëng dö cô baûn baèng cuõng giuùp daøn ñeàu thueá vaø giaûm bôùt
caùc khoaûn thanh toaùn laõi ñoái vôùi soá nôï nhöõng boùp meùo veà thueá.
hieän taïi. • Moät soá quoác gia chaâu AÂu coù tyû soá nôï
• Theo ñònh ñeà töông ñöông cuûa treân GDP raát cao. Ngoaøi vieäc laøm
Ricardo, thaâm huït lôùn hôn daãn ñeán gia giaûm voán vaø ñoøi hoûi thueá cao hôn vaø
taêng tieát kieäm tö nhaân cuõng ngang nhö vaäy nhöõng boùp meùo veà thueá
baèng nhö vaäy. Bôûi theá, thaâm huït nhieàu hôn, tyû soá nôï cao coøn laøm taêng
khoâng coù aûnh höôûng ñoái vôùi caàu vaø nguy cô khuûng hoaûng taøi chính.
saûn löôïng. Tích luõy nôï khoâng aûnh
höôûng ñeán tích luõy voán. Trong thöïc teá, • Vaøo naêm 1998, ngaân saùch Hoa Kyø cho
ñònh ñeà töông ñöông cuûa Ricardo thaáy coù thaëng dö nhoû. Döï baùo cho 10
khoâng ñuùng, vaø thaâm huït lôùn hôn daãn naêm tieáp theo cho thaáy thaëng dö taêng
ñeán caàu cao hôn vaø saûn löôïng cao hôn leân. Tuy nhieân, moät soá nhaø kinh teá tin
trong ngaén haïn. Tích luõy nôï daãn ñeán raèng chính phuû neân coù thaëng dö lôùn
hôn nöõa. Hoï döïa treân hai laäp luaän:

Chapter 27
– Tyû leä tieát kieäm cuûa Hoa Kyø thaáp. suoát 70 naêm tôùi ôû Hoa Kyø. Ñieàu
Tieát kieäm coâng lôùn hôn (töùc thaëng naøy haøm yù raèng chi tieâu vaøo moät
dö lôùn hôn) seõ taêng tieát kieäm quoác soá chöông trình trôï caáp seõ taêng
gia, taêng tích luõy voán, vaø taêng saûn nhieàu trong töông lai, vaø raèng Hoa
löôïng trong daøi haïn. Kyø neân baét ñaàu taêng thueá ngay
– Hoa Kyø ñang bò laõo hoùa. Tyû leä hoâm nay.
ngöôøi höu trí seõ taêng ñeàu ñaën trong
• Thaâm huït ñöôïc ñieàu chænh theo laïm • Thaâm huït giöõa chu kyø, 526
phaùt, 519 • Thaâm huït cô caáu, 526
• Giôùi haïn ngaân saùch cuûa chính phuû, • Thaâm huït ñöôïc ñieàu chænh theo chu
519 kyø, 526
• Thaâm huït cô baûn hay thaëng dö cô baûn, • Coâng cuï oån ñònh töï ñoäng, 527
519 • Daøn ñeàu thueá, 528
• Tyû soá nôï treân GDP hay tyû soá nôï , 523 • Töø choái traû nôï, 529
• Ñònh ñeà töông ñöông cuûa Ricardo hay • Vaên phoøng Ngaân saùch Quoác hoäi
Ñònh ñeà Ricardo - Barro, 525 (CBO), 531
• Thaâm huït toaøn duïng lao ñoäng, 526 • Caùc chöông trình trôï caáp, 532
• Thaâm huït vôùi möùc vieäc laøm chuaån • Quyõ UÛy thaùc An Sinh Xaõ hoäi, 534
hoùa, 526
1- ÑUÙNG / SAI / KHOÂNG CHAÉC c- Thaëng dö ngaân saùch hieän taïi cuûa Hoa
a- Daøn ñeàu thueá vaø taøi trôï baèng caùch Kyø seõ khoâng keùo daøi.
chòu thaâm huït giuùp daøn traûi gaùnh naëng d- Neáu ñònh ñeà töông ñöông cuûa Ricardo
chieán tranh qua caùc theá heä. ñuùng, taêng thueá thu nhaäp seõ khoâng
b- Chính phuû khoâng bao giôø coù theå ôû vò aûnh höôûng ñeán caû tieâu duøng laãn tieát
theá nôï aâm. kieäm.

Chapter 27
e- Tyû soá nôï treân GDP khoâng theå vöôït a- Neáu laõi suaát nöôùc ngoaøi tieáp tuïc baèng
quaù 100%. Neáu noù vuôït quaù, thì seõ 10%, ñieàu gì seõ xaûy ra cho laõi suaát
phaûi caàn nhieàu hôn GDP ñeå traû tieàn trong nöôùc?
laõi cuûa nôï. b- Giaû söû laïm phaùt vaãn nhö cuõ. Ñieàu gì
2- CAÙC SOÁ LIEÄU NGAÂN SAÙCH xaûy ra cho laõi suaát thöïc trong nöôùc?
Ñieàu gì coù theå xaûy ra cho tyû leä taêng
Haõy xeùt moät neàn kinh teá coù thaâm tröôûng?
huït ngaân saùch chính thöùc laø 4% GDP; tyû
soá nôï treân GDP laø 100%; laõi suaát danh c- Ñieàu gì xaûy ra cho thaâm huït ngaân
nghóa laø 10%; vaø tyû leä laïm phaùt laø 7%. saùch chính thöùc? Cho thaâm huït ñöôïc
ñieàu chænh theo laïm phaùt?
a- Thaâm huït / thaëng dö cô baûn laø bao
nhieâu? d- Giaû söû tyû leä taêng tröôûng giaûm töø 2%
xuoáng coøn –2%. Ñieàu gì xaûy ra cho
b- Thaäm huït / thaëng dö ñöôïc ñieàu chænh söï thay ñoåi veà tyû soá nôï?
theo laïm phaùt laø bao nhieâu?
e- Lieäu caùc nhaø ñaàu tö coù ñuùng khi lo
c- Giaû söû tyû leä thaát nghieäp cao hôn tyû leä laéng khoâng?
töï nhieân 2%. Thaâm huït / thaëng dö
ñöôïc ñieàu chænh theo chu kyø, ñöôïc 4- CHIEÁN TRANH VAØ THAÂM HUÏT
ñieàu chænh theo laïm phaùt laø bao “Thaâm huït trong moät cuoäc chieán tranh
nhieâu? coù theå laø ñieàu hay. Thöù nhaát, thaâm huït laø
d- Giaû söû tyû leä thaát nghieäp baèng tyû leä töï taïm thôøi, vì vaäy sau khi noù qua ñi, chính
nhieân. Giaû söû tyû leä taêng tröôûng bình phuû coù theå trôû ngay laïi möùc thueá vaø chi
thöôøng laø 2%. Tyû soá nôï treân GDP ñi tieâu tröôùc ñoù. Thöù hai, do baèng chöùng
leân hay ñi xuoáng? uûng hoä ñònh ñeà töông ñöông cuûa Ricardo,
e- Neáu tình hình cöù tieáp tuïc nhö trong thaâm huït seõ kích thích neàn kinh teá trong
(d), tyû soá nôï treân GDP sau 10 naêm seõ thôøi chieán, giuùp giöõ cho tyû leä thaát nghieäp
laø bao nhieâu? thaáp.” Haõy xaùc ñònh 4 loãi roõ raøng trong
laäp luaän naøy.
3- KHUÛNG HOAÛNG TAØI CHÍNH
5- GIAÛI QUYEÁT CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ AN
Giaû söû trong neàn kinh teá moâ taû SINH XAÕ HOÄI
trong baøi taäp treân, caùc nhaø ñaàu tö taøi
chính lo ngaïi möùc nôï quaù cao, vaø vieäc “Coù theå hôïp lyù trong thaäp nieân 1930
phaù giaù ñoàng tieàn coù theå xaûy ra. Hoï baét khi buoäc coâng chuùng tieát kieäm ñeå ñaûm
ñaàu kyø voïng ñoàng tieàn seõ bò phaù giaù 20% baûo raèng hoï coù ñuû ñeå soáng trong tuoåi giaø.
vôùi xaùc suaát 0,5 trong voøng 1 naêm. Nhöng giôø ñaây, ngöôøi ta ñaõ nhaän bieát
nhieàu hôn veà yeâu caàu tieát kieäm cho tuoåi

Chapter 27
höu trí. Khoâng coøn hôïp lyù khi chính phuû caùch khaùc, haõy ñeå hoï ra ngoaøi heä thoáng
tieáp tuïc ñoùng vai “nguôøi anh caû” An sinh Xaõ hoäi. Khi ñoù, ñieàu gì xaûy ra
Vì vaäy giaûi phaùp cho vaán ñeà An sinh cho hoï seõ laø vaán ñeà cuûa hoï. Vaø khoâng
Xaõ hoäi trong thöïc teá raát ñôn giaûn. Haõy coøn coù vaán ñeà phaûi taïo nguoàn tieàn cho An
cho pheùp nhöõng ngöôûi treû tuoåi, ví duï moïi sinh Xaõ hoäi.”
ngöôøi maø hoâm nay döôùi 25 tuoåi, tieát kieäm Haõy baøn luaän.
thöù hoï muoán vaø theo caùch hoï muoán; noùi
CAÙC BAØI ÑOÏC THEÂM
Phaùt bieåu môùi veà ñònh ñeà töông ñöông ñeán 2009). Taøi lieäu trình baøy roõ raøng vaø
cuûa Ricardo trong Robert Barro, “Traùi khoâng thieân leäch veà ngaân saùch hieän taïi,
Phieáu Chính Phuû Coù Phaûi Laø Cuûa caûi nhöõng vaán ñeà ngaân saùch hieän taïi, vaø xu
Roøng Khoâng?” Taïp chí Kinh teá Chính trò, höôùng ngaân saùch. (Taøi lieäu naøy cuõng coù ôû
thaùng 12 /1974, 1095 – 1117. http://www.cbo.gov/)
Höôùng daãn veà Ngaân saùch Lieân bang, cuûa Caûi caùch An sinh xaõ hoäi, do Steven Sass
Stanley Collender, xuaát baûn haøng naêm vaø Robert Triest bieân taäp, xuaát baûn bôûi
bôûi Nhaø xuaát baûn Urban Institute Press, ôû Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang ôû Boston
Washington D.C., laø moät trong nhöõng thaùng 6/1997, laø moät giôùi thieäu hay veà
mieâu taû höõu ích nhaát veà quaù trình ngaân caùc vaán ñeà caûi caùch An sinh Xaõ hoäi.
saùch vaø nhöõng soá lieäu ngaân saùch. Ñeå coù moät thaûo luaän veà ñieàu gì coù theå
Moãi naêm, Vaên phoøng Ngaân saùch Quoác xaûy ra cho thaëng dö ngaân saùch trong
hoäi, moät vaên phoøng cuûa Quoác hoäi Hoa töông lai, haõy ñoïc Alberto Alesina, “Kinh
Kyø, xuaát baûn Vieãn caûnh Kinh teá vaø Ngaân teá Chính trò veà Thaëng dö Ngaân saùch ôû
saùch cho caùc naêm taøi chính hieän taïi vaø Hoa Kyø”. Taïp chí Quan ñieåm Kinh teá, soá
töông lai (aán baûn thaùng gieâng 1999 cung naêm 2000 saép tôùi.
caáp vieãn caûnh cho caùc naêm taøi chính 1999
Chuùng toâi môøi baïn xem trang Blanchard ôû ñòa chæ Web cuûa Prentice Hall taïi:
ñeå xem nhöõng baøi taäp treân trang web cuûa chöông naøy.

Chapter 28
Chöông 28
Phaàn keát: Caâu chuyeän veà Kinh teá Vó moâ
Toâi ñaõ ñi qua hai möôi baûy chöông saùch trình baøy khuoân khoå maø
haàu heát caùc nhaø kinh teá duøng ñeå suy nghó veà nhöõng vaán ñeà kinh teá
vó moâ, caùc keát luaän chính hoï ruùt ra, cuõng nhö nhöõng vaán ñeà maø hoï
baát ñoàng. Caùch thöùc ngöôøi ta xaây döïng khuoân khoå naøy theo thôøi
gian quaû laø moät caâu chuyeän haáp daãn. Ñoù laø caâu chuyeän maø toâi
muoán keå trong chöông naøy.
28-1. Keynes vaø Cuoäc Ñaïi Suy Thoaùi
Lòch söû kinh teá vó moâ hieän ñaïi baét ñaàu vaøo naêm 1936 baèng aán
phaåm cuûa Keynes Lyù thuyeát Chung veà Vieäc laøm, Laõi suaát vaø Tieàn
teä. Khi ñang vieát quyeån Lyù thuyeát Chung naøy, Keynes giaõi baøy
cuøng moät ngöôøi baïn: “Toâi tin raèng mình ñang vieát moät quyeån saùch
veà lyù thuyeát kinh teá maø noùi chung seõ caùch maïng hoùa caùch thöùc suy
nghó cuûa theá giôùi veà nhöõng vaán ñeà kinh teá – toâi cho raèng khoâng
phaûi ngay laäp töùc, maø trong voøng möôøi naêm tôùi.”
Keynes ñaõ noùi ñuùng. Thôøi ñieåm ra ñôøi quyeån saùch naøy laø moät
trong nhöõng lyù do taïo neân thaønh coâng töùc thôøi cuûa noù. Cuoäc Ñaïi
Suy Thoaùi khoâng chæ laø moät thaûm hoïa kinh teá, maø coøn laø moät thaát
baïi veà maët tri thöùc cuûa nhöõng nhaø kinh teá ñang trieån khai Lyù
thuyeát Chu kyø Kinh teá – nhö teân goïi cuûa kinh teá vó moâ thôøi baáy
giôø. Khoâng moät nhaø kinh teá naøo coù ñöôïc moät caùch giaûi thích maïch
laïc veà cuoäc suy thoaùi, veà möùc ñoä saâu saéc cuõng nhö söï keùo daøi cuûa
noù. Caùc bieän phaùp kinh teá trong Chính saùch Kinh teá Xaõ hoäi Môùi
ñöôïc chính quyeàn Roosevelt thöïc hieän döïa treân baûn naêng chöù
chaúng phaûi döïa vaøo lyù thuyeát kinh teá. Lyù thuyeát Chung ñaõ ñöa ra
moät caùch lyù giaûi veà caùc bieán coá, moät khuoân khoå tri thöùc, vaø moät
laäp luaän roõ raøng cho söï can thieäp cuûa chính phuû.
Blanchard 862 Ngöôøi Dòch: Kim Chi

Chapter 28
Lyù thuyeát Chung nhaán maïnh vaøo caàu hieäu duïng – maø baây giôø
chuùng ta goïi laø toång caàu. Keynes laäp luaän raèng, trong ngaén haïn,
caàu hieäu duïng xaùc ñònh saûn löôïng. Ngay caû neáu sau cuøng saûn löôïng
quay trôû veà möùc saûn löôïng töï nhieân, thì quaù trình ñoù toát laém cuõng
chæ laø chaäm chaïp. Quaû thöïc, moät trong nhöõng caâu trích daãn noåi
tieáng nhaát cuûa Keynes laø “Trong daøi haïn, chuùng ta ñeàu cheát caû.”
Trong quaù trình suy ra caàu hieäu duïng, Keynes giôùi thieäu nhieàu
keát khoái (building blocks) cuûa kinh teá vó moâ hieän ñaïi:
• Soá nhaân, voán giaûi thích caùch thöùc caùc cuù soác ñoái vôùi caàu coù theå
ñöôïc phoùng ñaïi vaø daãn ñeán nhöõng dòch chuyeån lôùn hôn trong
saûn löôïng.
• Söï öa thích thanh khoaûn (thuaät ngöõ cuûa Keynes veà caàu tieàn),
voán giaûi thích caùch thöùc chính saùch tieàn teä coù theå taùc ñoäng ñeán
laõi suaát vaø caàu hieäu duïng.
• Taàm quan troïng cuûa caùc kyø voïng trong vieäc aûnh höôûng ñeán tieâu
duøng vaø ñaàu tö; vaø yù töôûng cho raèng tính khí soâi noåi (nhöõng
thay ñoåi cuûa kyø voïng) laø yeáu toá chính aån chöùa ñaèng sau söï dòch
chuyeån cuûa caàu vaø saûn löôïng.
Cuoái cuøng, Lyù thuyeát Chung coøn hôn caû moät baûn luaän thuyeát
cho caùc nhaø kinh teá. Noù ñöa ra nhöõng yù nghóa roõ raøng veà maët
chính saùch, vaø noù hôïp thôøi. Ngoài chôø cho neàn kinh teá töï noù trôû veà
möùc saûn löôïng töï nhieân laø voâ traùch nhieäm. Ngay giöõa cuoäc suy
thoaùi maø coá gaéng caân baèng ngaân saùch chaúng nhöõng daïi doät, maø
coøn nguy hieåm. Söû duïng chính saùch thu chi ngaân saùch moät caùch
tích cöïc laø vieäc laøm thieát thöïc ñeå ñöa ñaát nöôùc trôû laïi tình traïng coù
nhieàu coâng vieäc laøm.
28-2. Toång Hôïp Taân Coå Ñieån
Trong voøng vaøi naêm, Lyù thuyeát Chung ñaõ bieán ñoåi kinh teá vó moâ.
Chaúng phaûi moïi ngöôøi ñeàu quay sang tin theo noù, vaø khoâng ai
ñoàng yù vôùi noù hoaøn toaøn. Nhöng ngöôøi ta baét ñaàu toå chöùc haàu heát
caùc cuoäc thaûo luaän xung quanh noù.
Cho ñeán ñaàu thaäp nieân 1950, ngöôøi ta ñaõ ñaït ñöôïc söï nhaát trí
roäng raõi döïa treân söï hoøa nhaäp nhieàu yù töôûng cuûa Keynes vaø nhöõng

Chapter 28
yù töôûng cuûa caùc nhaø kinh teá tröôùc ñoù. Söï nhaát trí naøy ñöôïc goïi laø
Toång hôïp Taân Coå Ñieån. Trích lôøi cuûa Paul Samuelson trong
quyeån Kinh teá hoïc xuaát baûn naêm 1955, quyeån saùch giaùo khoa kinh
teá hoïc hieän ñaïi ñaàu tieân:
Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, 90 phaàn traêm caùc nhaø kinh teá Myõ ñaõ
thoâi khoâng coøn laø “caùc nhaø kinh teá theo Keynes” hay “caùc nhaø kinh
teá choáng Keynes”. Thay vì theá, hoï hoaït ñoäng höôùng tôùi söï toång hôïp
baát luaän nhöõng gì ñaùng giaù trong kinh teá hoïc coå ñieån vaø trong
nhöõng lyù thuyeát hieän ñaïi veà xaùc ñònh thu nhaäp. Keát quaû coù theå ñöôïc
goïi laø kinh teá hoïc taân coå ñieån vaø veà ñaïi theå ñaõ ñöôïc taát caû chaáp
thuaän, ngoaïi tröø khoaûng naêm phaàn traêm nhöõng taùc giaû cöïc ñoan
thuoäc caùnh taû vaø caùnh höõu.
Toång hôïp Taân Coå Ñieån vaãn laø quan ñieåm chi phoái trong hai
möôi naêm sau nöõa. Söï tieán boä thaät laø kinh ngaïc, vaø thôøi kyø töø ñaàu
thaäp nieân 1940 ñeán ñaàu thaäp nieân 1970 coù theå ñöôïc goïi laø kyû
nguyeân vaøng cuûa kinh teá vó moâ.
Tieán boä treân moïi maët traän
Coâng vieäc ñaàu tieân sau khi coâng boá Lyù thuyeát Chung laø xaây döïng
coâng thöùc toaùn hoïc cho nhöõng gì yù Keynes muoán noùi. Duø Keynes
am hieåu toaùn hoïc nhöng oâng ñaõ traùnh söû duïng toaùn trong Lyù thuyeát
Chung. Moät haäu quaû laø nhöõng cuoäc tranh caõi baát taän veà nhöõng
ñieàu Keynes muoán noùi vaø veà vieäc lieäu coù nhöõng khieám khuyeát veà
loâ gíc trong moät vaøi luaän ñieåm cuûa oâng chaêng.
Moâ hình IS-LM. Ngöôøi ta ñaõ ñöa ra vaøi coâng thöùc cho nhöõng yù
töôûng cuûa Keynes. Coâng thöùc coù aûnh höôûng nhieàu nhaát laø moâ hình
IS-LM do John Hicks vaø Alvin Hansen xaây döïng trong thaäp nieân
1930 vaø ñaàu thaäp nieân 1940. Phieân baûn ñaàu tieân cuûa moâ hình IS-
LM – voán thöïc söï raát gaàn vôùi phieân baûn ñöôïc trình baøy trong
chöông 5 cuûa quyeån saùch naøy – ñaõ bò pheâ phaùn vì caét xeùn ñi nhieàu
yù töôûng thaáu ñaùo cuûa Keynes: caùc kyø voïng khoâng ñoùng vai troø gì
vaø khoâng coù söï ñieàu chænh cuûa giaù vaø löông. Tuy theá, moâ hình IS-
LM ñaõ taïo ra cô sôû ñeå töø ñoù ngöôøi ta baét ñaàu phaùt trieån theâm vaø ñaõ
heát söùc thaønh coâng hieåu theo caùch thoâng thöôøng. Ngöôøi ta toå chöùc

Chapter 28
nhöõng cuoäc thaûo luaän xung quanh ñoä doác cuûa caùc ñöôøng IS vaø LM,
nhöõng bieán soá naøo coøn thieáu trong hai moái quan heä naøy, vaø neân boå
sung vaøo moâ hình nhöõng phöông trình gì veà giaù vaø löông, v.v…
Caùc lyù thuyeát veà tieâu duøng, ñaàu tö vaø caàu tieàn. Keynes ñaõ nhaán
maïnh vaøo taàm quan troïng cuûa haønh vi tieâu duøng vaø ñaàu tö, vaø cuûa
söï choïn löïa giöõa tieàn vaø caùc taøi saûn taøi chính khaùc. Chaúng bao laâu
sau, ngöôøi ta ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng tieán boä lôùn treân ba maët traän naøy.
Vaøo thaäp nieân 1950, Franco Modigliani (luùc baáy giôø ñang ôû
Carnegie Mellon vaø hieän ôû MIT – Vieän Coâng ngheä
Massachussette) vaø Milton Friedman (luùc baáy giôø ñang ôû tröôøng
Ñaïi hoïc Chicago vaø hieän ôû Vieän Hoover ôû Stranford) ñaõ ñoäc laäp
trieån khai lyù thuyeát tieâu duøng maø chuùng ta thaáy trong chöông 16.
Caû hai ñeàu khaúng ñònh taàm quan troïng cuûa caùc kyø voïng trong vieäc
xaùc ñònh caùc quyeát ñònh tieâu duøng hieän taïi.
James Tobin ôû Yale ñaõ phaùt trieån lyù thuyeát ñaàu tö döïa treân moái
quan heä giöõa hieän giaù cuûa lôïi nhuaän vaø ñaàu tö. Lyù thuyeát naøy sau
ñoù ñöôïc Dale ôû Harvard phaùt trieån theâm vaø kieåm ñònh. Chuùng ta
ñaõ xem xeùt lyù thuyeát naøy trong chöông 16.
Tobin cuõng phaùt trieån lyù thuyeát caàu tieàn, vaø toång quaùt hôn laø lyù
thuyeát choïn löïa giöõa caùc taøi saûn khaùc nhau, döïa treân tính thanh
khoaûn, lôïi suaát vaø ruûi ro. Coâng trình cuûa oâng khoâng nhöõng trôû
thaønh cô sôû cho caùch xöû lyù caùc thò tröôøng taøi chính toát hôn trong
kinh teá vó moâ, maø coøn laø cô sôû cho lyù thuyeát taøi chính noùi chung.
Lyù thuyeát taêng tröôûng. Song song vôùi coâng trình nghieân cöùu veà
nhöõng bieán ñoäng, ngöôøi ta cuõng tieáp tuïc chuù troïng trôû laïi vaøo taêng
tröôûng. Traùi vôùi söï ñình treä vaøo thôøi tröôùc theá chieán thöù II, haàu heát
caùc quoác gia ñeàu taêng tröôûng nhanh trong caùc thaäp nieân 1950 vaø
1960. Cho duø coù traûi qua nhöõng bieán ñoäng nhöng möùc soáng cuõng
vaãn taêng nhanh. Moâ hình taêng tröôûng do Robert Solow ôû MIT
phaùt trieån vaøo naêm 1956, maø chuùng ta ñaõ xem trong caùc chöông 11
vaø 12, ñöa ra moät khuoân khoå ñeå suy nghó veà caùc yeáu toá xaùc ñònh
taêng tröôûng. Noù ñöôïc tieáp theo bôûi söï buøng noå nghieân cöùu veà vai
troø cuûa tieát kieäm vaø tieán boä coâng ngheä ñoái vôùi taêng tröôûng.

Chapter 28
Caùc moâ hình kinh teá löôïng vó moâ. Taát caû nhöõng ñoùng goùp naøy
ñöôïc keát hôïp vaøo caùc moâ hình kinh teá löôïng vó moâ ngaøy caøng ñoà
soä. Moâ hình kinh teá löôïng vó moâ ñaàu tieân cuûa Hoa Kyø do
Lawrence Klein ôû Ñaïi hoïc Pennsylvania trieån khai vaøo ñaàu thaäp
nieân 1950, laø moät quan heä IS môû roäng, goàm 16 phöông trình.
Cuøng vôùi vieäc phaùt trieån heä thoáng Caùc Taøi khoaûn Thu nhaäp vaø Saûn
phaåm Quoác daân (giuùp coù saün nhöõng döõ lieäu toát hôn) vaø vieäc phaùt
trieån kinh teá löôïng vaø maùy tính, caùc moâ hình naøy nhanh choùng
taêng tröôûng veà ñoä lôùn. Noã löïc quan troïng nhaát laø vieäc xaây döïng
moâ hình MPS (MPS laø chöõ vieát taét cuûa MIT-Penn-SSRC, teân cuûa
hai tröôøng ñaïi hoïc vaø moät ñònh cheá nghieân cöùu – Hoäi ñoàng Nghieân
cöùu Khoa hoïc Xaõ hoäi – coù lieân quan trong vieäc xaây döïng moâ hình
naøy), ñöôïc trieån khai trong nhöõng naêm 60 bôûi moät nhoùm ngöôøi daãn
ñaàu laø Franco Modigliani. Caáu truùc cuûa noù laø moät daïng môû roäng
cuûa moâ hình IS-LM, coäng vôùi cô cheá ñöôøng cong Phillips. Nhöng
caùc thaønh phaàn cuûa noù – tieâu duøng, ñaàu tö vaø caàu tieàn – taát thaûy
ñeàu phaûn aùnh söï tieán boä lôùn lao veà lyù thuyeát vaø thöïc nghieäm ñaït
ñöôïc keå töø thôøi cuûa Keynes.
Tröôøng phaùi Keynes so vôùi Phaùi Troïng Tieàn
Vôùi söï tieán trieån nhanh choùng nhö theá, nhieàu nhaø kinh teá vó moâ ñi
ñeán choã tin raèng töông lai thaät laø saùng suûa. Ngöôøi ta ngaøy caøng
hieåu roõ baûn chaát cuûa nhöõng bieán ñoäng; vieäc trieån khai caùc moâ hình
cho pheùp ngöôøi ta söû duïng chính saùch toát hôn. Thôøi ñieåm maø neàn
kinh teá coù theå ñöôïc tinh chænh vaø caùc cuoäc suy thoaùi gaàn nhö ñöôïc
loaïi tröø xem ra chaúng coøn bao xa nöõa.
Tinh thaàn laïc quan naøy gaëp phaûi söï hoaøi nghi cuûa moät nhoùm
thieåu soá, tuy nhoû nhöng coù aûnh höôûng, ñoù laø nhöõng ngöôøi theo
thuyeát Troïng Tieàn. Ngöôøi daãn ñaàu veà tö töôûng cuûa nhoùm naøy laø
Milton Friedman. Cho duø Friedman chöùng kieán nhieàu tieán boä ñaõ
ñaït ñöôïc – vaø chính oâng laø cha ñeû cuûa moät trong nhöõng ñoùng goùp
lôùn, lyù thuyeát tieâu duøng – nhöng oâng khoâng chia xeû tinh thaàn phaán
khôûi chung. OÂng tin raèng nhöõng hieåu bieát veà neàn kinh teá vaãn coøn
raát haïn cheá. OÂng nghi ngôø ñoäng cô cuûa chính phuû cuõng nhö quan
nieäm cho raèng chính phuû thöïc söï am hieåu ñuû ñeå caûi thieän ñöôïc caùc
keát quaû kinh teá vó moâ.

Chapter 28
Vaøo thaäp nieân 1960, caùc cuoäc tranh luaän giöõa “phaùi Keynes”
vaø “phaùi Troïng Tieàn” chieám lónh caùc chuû ñeà kinh teá. Caùc cuoäc
tranh luaän xoay quanh ba vaán ñeà: tính höõu hieäu cuûa chính saùch
tieàn teä so vôùi chính saùch thu chi ngaân saùch, ñöôøng cong Phillips vaø
vai troø cuûa chính saùch.
Chính saùch tieàn teä so vôùi chính saùch thu chi ngaân saùch. Keynes
nhaán maïnh chính saùch thu chi ngaân saùch chöù khoâng phaûi chính
saùch tieàn teä laø bieän phaùp then choát ñeå choáng laïi suy thoaùi. Vaø
quan ñieåm naøy vaãn coøn laø moät nhaän thöùc phoå bieán. Nhieàu ngöôøi
laäp luaän, ñöôøng IS khaù doác ñöùng: nhöõng thay ñoåi veà laõi suaát haàu
nhö khoâng aûnh höôûng ñeán caàu vaø saûn löôïng. Nhö vaäy, chính saùch
tieàn teä khoâng coù taùc duïng gì cho laém. Chính saùch thu chi ngaân
saùch aûnh höôûng ñeán caàu moät caùch tröïc tieáp neân coù theå aûnh höôûng
ñeán saûn löôïng nhanh hôn vaø ñaùng tin caäy hôn.
Friedman cöïc löïc thaùch thöùc keát luaän naøy. Trong moät quyeån
saùch xuaát baûn naêm 1963 nhan ñeà Lòch söû tieàn teä Hoa Kyø 1867-
1960, Friedman vaø Anna Schwartz ñaõ caàn cuø raø soaùt laïi nhöõng
baèng chöùng veà chính saùch tieàn teä vaø moái quan heä giöõa löôïng tieàn
vaø saûn löôïng ôû Hoa Kyø suoát moät theá kyû. Keát luaän cuûa hoï khoâng
nhöõng laø chính saùch tieàn teä coù taùc duïng raát maïnh, maø nhöõng thay
ñoåi trong löôïng tieàn coøn thöïc söï giaûi thích cho haàu heát nhöõng bieán
ñoäng cuûa saûn löôïng. Hoï lyù giaûi Cuoäc Ñaïi Suy Thoaùi laø haäu quaû
cuûa moät sai laàm bi thaûm trong chính saùch tieàn teä, ñoù laø vieäc giaûm
cung tieàn do nhöõng thaát baïi cuûa ngaân haøng – söï giaûm suùt maø Fed
(Heä thoáng Döï tröõ Lieân bang Hoa Kyø) leõ ra ñaõ coù theå traùnh ñöôïc
baèng caùch taêng cô sôû tieàn, nhöng hoï ñaõ khoâng laøm. (Chuùng ta ñaõ
thaûo luaän caùch lyù giaûi naøy trong chöông 22).
Thaùch thöùc cuûa Friedman vaø Schwarts ñöôïc tieáp theo bôûi moät
cuoäc tranh luaän döõ doäi vaø nhöõng nghieân cöùu saâu xa veà caùc aûnh
höôûng rieâng bieät cuûa chính saùch tieàn teä vaø chính saùch thu chi ngaân
saùch. Cuoái cuøng, ngöôøi ta cuõng thöïc söï ñaït ñöôïc söï nhaát trí. Caû
chính saùch thu chi ngaân saùch laãn chính saùch tieàn teä roõ raøng ñeàu coù
taùc ñoäng. Vaø neáu ngöôøi ta quan taâm ñeán thaønh phaàn cuûa saûn
löôïng vaø xem xeùt ñeán ñoä môû cöûa cuûa neàn kinh teá, thì chính saùch
toát nhaát thöôøng laø moät hoãn hôïp cuûa caû hai loaïi chính saùch naøy.

Chapter 28
Ñöôøng cong Phillips. Cuoäc tranh luaän thöù hai taäp trung vaøo ñöôøng
cong Phillips. Ñöôøng Phillips chaúng phaûi laø moät phaàn trong moâ
hình cuûa Keynes ban ñaàu. Nhöng vì noù mang ñeán moät phöông
thöùc tieän lôïi (vaø xem ra laø ñaùng tin caäy) ñeå giaûi thích söï thay ñoåi
cuûa tieàn löông vaø giaù caû theo thôøi gian, neân noù trôû neân moät phaàn
cuûa Toång Hôïp Taân Coå Ñieån. Trong thaäp nieân 1960, döïa treân baèng
chöùng thöïc nghieäm cho ñeán luùc baáy giôø, nhieàu nhaø kinh teá theo
Keynes tin raèng coù moät söï ñaùnh ñoåi ñaùng tin caäy giöõa thaát nghieäp
vaø laïm phaùt, ngay caû trong daøi haïn.
Milton Friedman vaø Edmund Phelps (ôû Ñaïi hoïc Columbia) cöïc
löïc phaûn ñoái. Hoï laäp luaän raèng, söï toàn taïi cuûa söï ñaùnh ñoåi daøi haïn
nhö theá roõ raøng ñi ngöôïc laïi lyù thuyeát kinh teá cô baûn. Hoï laäp luaän
raèng söï ñaùnh ñoåi bieåu kieán ñoù coù theå nhanh choùng bieán maát neáu
caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch thöïc söï coá gaéng khai thaùc noù –
nghóa laø, neáu hoï coá gaéng ñaït ñöôïc thaát nghieäp thaáp baèng caùch
chaáp nhaän laïm phaùt cao hôn. Nhö chuùng ta ñaõ thaáy trong chöông 8
khi nghieân cöùu veà söï tieán trieån cuûa ñöôøng cong Phillips, Friedman
vaø Phelps döùt khoaùt laø ñuùng. Thaät vaäy, cho ñeán giöõa thaäp nieân
1970, ngöôøi ta ñaõ nhaát trí raèng khoâng coù söï ñaùnh ñoåi trong daøi haïn
giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp.
Vai troø cuûa chính saùch. Cuoäc tranh luaän thöù ba taäp trung vaøo vai
troø cuûa chính saùch. Ngöôøi ta ít chaéc chaén hôn nhieàu veà vieäc lieäu
caùc nhaø kinh teá coù ñuû hieåu bieát ñeå oån ñònh saûn löôïng hay khoâng vaø
lieäu ta coù theå tin laø caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch thöïc hieän ñöôïc
ñieàu ñuùng ñaén hay khoâng. Friedman laäp luaän uûng hoä vieäc söû duïng
nhöõng qui taéc ñôn giaûn, chaúng haïn nhö möùc taêng cung tieàn moät
caùch ñeàu ñaën (moät qui taéc maø chuùng ta ñaõ thaûo luaän trong chöông
26). Ñaây laø nhöõng gì oâng noùi vaøo naêm 1958:
Moät tyû leä taêng tröôûng cung tieàn ñeàu ñaën seõ khoâng coù nghóa laø
moät söï oån ñònh hoaøn haûo cho duø noù coù theå ngaên chaën ñöôïc
kieåu bieán ñoäng maïnh maø chuùng ta thænh thoaûng vaãn traûi qua
trong quaù khöù. Noù xui khieán ngöôøi ta coá gaéng ñi xa hôn vaø
duøng nhöõng thay ñoåi veà tieàn teä ñeå buø tröø nhöõng yeáu toá khaùc
voán laøm cho neàn kinh teá ñi tôùi tình traïng môû roäng vaø thu heïp

Chapter 28
. . . Baèng chöùng saün coù cho thaáy nhöõng moái nghi ngôø traàm
troïng veà khaû naêng taïo ra ñöôïc söï ñieàu chænh tinh teá trong
hoaït ñoäng kinh teá thoâng qua söï ñieàu chænh tinh teá trong chính
saùch tieàn teä – ít ra laø trong tình traïng hieåu bieát hieän nay. Do
vaäy, coù nhöõng haïn cheá nghieâm troïng ñoái vôùi khaû naêng cuûa
moät chính saùch tieàn teä tuøy yù; vaø ñieàu nguy hieåm hôn nhieàu laø
moät chính saùch nhö theá coù theå coøn laøm cho vaán ñeà trôû neân toài
teä hôn chöù khoâng phaûi toát ñeïp hôn.
Nhöõng aùp löïc chính trò buoäc phaûi “laøm ñieàu gì ñoù” khi
ñöùng tröôùc söï taêng giaù töông ñoái nheï, hoaëc söï giaûm giaù vaø
giaûm coâng vieäc laøm töông ñoái nheï quaû thöïc roõ raøng laø raát
maïnh trong tình traïng thaùi ñoä coâng chuùng hieän nay. Baøi hoïc
chính ruùt ra töø hai luaän ñieåm noùi treân laø: vieäc nhöôïng boä
tröôùc nhöõng aùp löïc naøy khoâng chöøng laïi thöôøng laøm haïi hôn
laø laøm lôïi.
Nguoàn: Milton Friedman, “Cung tieàn vaø nhöõng thay ñoåi veà
giaù vaø saûn löôïng,” Ñieàu traàn tröôùc Quoác hoäi, 1958.
Nhö chuùng ta ñaõ thaáy trong chöông 25, cuoäc tranh luaän naøy veà
vai troø cuûa chính saùch kinh teá vó moâ vaãn chöa ngaõ nguõ. Baûn chaát
cuûa caùc laäp luaän ñaõ thay ñoåi ít nhieàu, nhöng vaãn coøn toàn taïi vôùi
chuùng ta ngaøy nay.
28-3. Söï pheâ phaùn döïa treân kyø voïng hôïp lyù
Baát chaáp nhöõng tranh caõi giöõa tröôøng phaùi Keynes vaø phaùi Troïng
Tieàn, kinh teá vó moâ khoaûng naêm 1970 xem ra vaãn nhö moät lónh vöïc
tröôûng thaønh vaø thaønh coâng. Noù coù veû thaønh coâng trong vieäc giaûi
thích caùc bieán coá, trong vieäc höôùng daãn nhöõng choïn löïa chính
saùch. Phaàn lôùn caùc cuoäc tranh luaän chæ ñoùng khung trong khuoân
khoå tri thöùc chung. Nhöng trong voøng moät ít naêm, lónh vöïc naøy ñaõ
laâm vaøo khuûng hoaûng. Cuoäc khuûng hoaûng coù hai nguoàn goác:
Moät laø caùc bieán coá. Cho ñeán giöõa thaäp nieân 1970, phaàn lôùn caùc
nöôùc traûi qua tình traïng laïm phaùt ñi ñoâi vôùi suy thoaùi, stagflation,
moät töø ñöôïc saùng cheá ra vaøo thôøi baáy giôø ñeå dieãn taû söï toàn taïi
ñoàng thôøi giöõa thaát nghieäp cao vaø laïm phaùt cao. Tröôùc ñoù, caùc nhaø
kinh teá vó moâ ñaõ khoâng tieân ñoaùn ñöôïc söï laïm phaùt ñi ñoâi vôùi suy

Chapter 28
thoaùi naøy. Sau khi söï vieäc xaûy ra vaø sau moät vaøi naêm nghieân cöùu,
ngöôøi ta ñöa ra moät caùch giaûi thích coù tính thuyeát phuïc döïa treân
aûnh höôûng cuûa nhöõng cuù soác cung baát lôïi ñoái vôùi giaù caû vaø saûn
löôïng. (Chuùng ta ñaõ thaûo luaän aûnh höôûng cuûa nhöõng cuù soác nhö
theá trong chöông 7.) Nhöng ñaõ quaù muoän neân khoâng theå xoùa boû
ñöôïc nhöõng thieät haïi cho hình aûnh cuûa ngaønh kinh teá vó moâ.
Hai laø nhöõng yù töôûng. Vaøo ñaàu thaäp nieân 1970, moät nhoùm nhoû
caùc nhaø kinh teá – Robert Lucas töø Chicago; Thomas Sargent, luùc
baáy giôø ñang ôû Minnesota vaø hieän ôû Chicago; vaø Robert Barro, luùc
baáy giôø ñang ôû Chicago vaø hieän ôû Harvard – daãn ñaàu moät cuoäc
taán coâng döõ doäi vaøo traøo löu kinh teá vó moâ ñang thònh haønh. Hoï
khoâng chuùt khoan nhöôïng trong ngoân ngöõ. Trong moät baøi vieát
naêm 1978, Lucas vaø Sargent phaùt bieåu:
Vieäc nhöõng tieân ñoaùn [cuûa kinh teá hoïc tröôøng phaùi Keynes] laø
cöïc kyø khoâng ñuùng, vaø vieäc hoïc thuyeát maø hoï döïa vaøo laø sai
laàm veà cô baûn hieän nay laø nhöõng söï thaät hoaøn toaøn, chaúng ñoøi
hoûi söï phaân bieät tinh vi naøo trong lyù thuyeát kinh teá. Nhieäm vuï
cuûa caùc sinh vieân ñöông ñaïi tìm hieåu veà chu kyø kinh teá laø choïn
loïc ra trong ñoáng ñoå naùt aáy, xaùc ñònh xem nhöõng ñaëc ñieåm
naøo cuûa söï kieän tö töôûng khaùc thöôøng voán ñöôïc goïi laø Cuoäc
Caùch maïng Keynes aáy coù theå coøn taän duïng ñöôïc vaø ñöa vaøo söû
duïng toát, vaø nhöõng ñaëc ñieåm naøo phaûi ñöôïc vöùt boû ñi.
Nguoàn: “Sau kinh teá hoïc theo Keynes” trong Sau ñöôøng cong
Phillips: Söï toàn taïi dai daúng cuûa laïm phaùt cao vaø thaát
nghieäp cao (Boston: ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang
Boston, 1978).
Ba yù nghóa cuûa caùc kyø voïng hôïp lyù
Laäp luaän chính cuûa Lucas vaø Sargent laø Kinh teá hoïc tröôøng phaùi
Keynes ñaõ boû qua nhöõng yù nghóa ñaày ñuû cuûa aûnh höôûng cuûa caùc
kyø voïng ñoái vôùi haønh vi. Lucas vaø Sargent laäp luaän raèng caùch
thöùc tieán haønh laø giaû ñònh daân chuùng hình thaønh nhöõng kyø voïng
moät caùch hôïp lyù ñeán möùc coù theå ñöôïc, döïa treân nhöõng thoâng tin
maø hoï coù. Vieäc suy nghó veà daân chuùng nhö laø hoï coù nhöõng kyø voïng
hôïp lyù coù ba yù nghóa chính, caû ba ñeàu gaây thieät haïi cho kinh teá vó
moâ tröôøng phaùi Keynes.

Chapter 28
Chæ trích cuûa Lucas. YÙ nghóa thöù nhaát laø caùc moâ hình kinh teá vó
moâ hieän höõu khoâng theå söû duïng ñöôïc ñeå giuùp thieát keá chính saùch.
Cho duø nhöõng moâ hình naøy thöøa nhaän raèng caùc kyø voïng aûnh höôûng
ñeán haønh vi, nhöng chuùng khoâng ñöa caùc kyø voïng aáy vaøo moät caùch
roõ raøng. Moïi bieán soá ñeàu ñöôïc giaû ñònh laø phuï thuoäc vaøo caùc giaù
trò hieän taïi vaø quaù khöù cuûa caùc bieán khaùc, keå caû bieán chính saùch.
Nhö vaäy, nhöõng gì caùc moâ hình naøy theå hieän ñöôïc laø taäp hôïp
nhöõng moái quan heä giöõa caùc bieán soá kinh teá nhö chuùng ñaõ xaûy ra
trong quaù khöù, döôùi nhöõng chính saùch quaù khöù. Lucas laäp luaän,
neáu chính saùch thay ñoåi, thì caùch thöùc daân chuùng hình thaønh caùc kyø
voïng cuõng seõ thay ñoåi, laøm cho nhöõng moái quan heä öôùc löôïng – vaø
theo haøm yù, caùc moâ phoûng ñöôïc taïo ra baèng caùch söû duïng caùc moâ
hình kinh teá löôïng vó moâ hieän höõu – ñeàu trôû thaønh nhöõng höôùng
daãn keùm coûi veà nhöõng ñieàu seõ xaûy ra döôùi caùc chính saùch môùi naøy.
Vieäc pheâ phaùn caùc moâ hình kinh teá löôïng vó moâ naøy ñöôïc goïi laø
Chæ trích cuûa Lucas. Moät laàn nöõa, laáy lòch söû ñöôøng Phillips laøm
ví duï, soá lieäu cho ñeán ñaàu thaäp nieân 1970 ñaõ cho thaáy söï ñaùnh ñoåi
giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp. Khi caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch
coá gaéng khai thaùc söï ñaùnh ñoåi ñoù, noù laïi bieán maát.
Caùc kyø voïng hôïp lyù vaø ñöôøng cong Phillips. YÙ nghóa thöù hai laø
nhö sau: khi caùc kyø voïng hôïp lyù ñöôïc ñöa vaøo caùc moâ hình
Keynes, nhöõng moâ hình naøy thöïc söï laïi ñöa ñeán nhöõng keát luaän
heát söùc khoâng gioáng Keynes: nhöõng sai leäch cuûa saûn löôïng ra khoûi
möùc saûn löôïng töï nhieân chæ toàn taïi trong moät thôøi gian ngaén, ngaén
hôn nhieàu so vôùi nhaän ñònh cuûa caùc nhaø kinh teá theo Keynes. Laäp
luaän naøy döïa treân vieäc xem xeùt laïi moái quan heä toång cung.
Trong caùc moâ hình Keynes, vieäc quay trôû laïi möùc saûn löôïng töï
nhieân moät caùch chaäm chaïp xuaát phaùt töø söï ñieàu chænh chaäm chaïp
cuûa giaù vaø löông thoâng qua cô cheá ñöôøng cong Phillips. Laáy ví duï,
söï gia taêng löôïng tieàn tröôùc tieân daãn ñeán saûn löôïng cao hôn vaø thaát
nghieäp thaáp hôn. Sau ñoù, thaát nghieäp thaáp hôn daãn ñeán tieàn löông
danh nghóa cao hôn vaø giaù cao hôn. Söï ñieàu chænh tieáp dieãn cho
ñeán khi giaù vaø löông taêng theo cuøng tyû leä nhö löôïng tieàn danh
nghóa, cho ñeán khi thaát nghieäp vaø saûn löôïng trôû veà möùc töï nhieân
cuûa chuùng.

Chapter 28
Lucas chæ ra raèng, söï ñieàu chænh naøy phuï thuoäc nhieàu vaøo
nhöõng kyø voïng veà laïm phaùt döïa treân vieäc nhìn laïi quaù khöù cuûa
nhöõng ngöôøi ñònh löông. Laáy ví duï, trong moâ hình MPS, tieàn
löông chæ ñaùp öùng tröôùc laïm phaùt hieän taïi vaø quaù khöù, vaø tröôùc thaát
nghieäp hieän taïi. Nhöng moät khi ta giaû ñònh raèng nhöõng ngöôøi ñònh
löông coù caùc kyø voïng hôïp lyù, thì söï ñieàu chænh coù theå nhanh hôn
nhieàu. Nhöõng thay ñoåi trong löôïng tieàn, trong chöøng möïc maø
ngöôøi ta döï ñoaùn ñöôïc, coù theå seõ chaúng aûnh höôûng gì ñeán saûn
löôïng. Laáy ví duï, döï ñoaùn raèng löôïng tieàn seõ taêng 5% trong naêm
tôùi, nhöõng ngöôøi aán ñònh tieàn löông seõ taêng möùc löông danh nghóa
aán ñònh trong caùc hôïp ñoàng löông naêm tôùi theâm 5%. Caùc coâng ty
ñeán löôït mình seõ taêng giaù theâm 5%. Keát quaû laø seõ khoâng coù gì
thay ñoåi trong toång löôïng tieàn thöïc, vaø khoâng coù thay ñoåi gì veà caàu
hay saûn löôïng.
Do ñoù, Lucas laäp luaän, theo loâgic cuûa caùc moâ hình Keynes, chæ
coù nhöõng thay ñoåi khoâng döï ñoaùn ñöôïc cuûa löôïng tieàn môùi aûnh
höôûng ñeán saûn löôïng. Nhöõng bieán chuyeån coù theå döï ñoaùn ñöôïc
cuûa löôïng tieàn seõ khoâng aûnh höôûng gì ñeán hoaït ñoäng. Noùi toång
quaùt hôn, neáu nhöõng ngöôøi ñònh löông coù caùc kyø voïng hôïp lyù, thì
nhöõng dòch chuyeån caàu raát coù theå chæ coù aûnh höôûng ñeán saûn löôïng
trong khoaûng thôøi gian maø tieàn löông ñaõ ñöôïc aán ñònh theo giaù trò
danh nghóa, moät naêm hoaëc khoaûng chöøng ñoù. Ngay caû trong
nhöõng ñieàu kieän rieâng cuûa noù, moâ hình Keynes cuõng khoâng mang
laïi moät lyù thuyeát coù söùc thuyeát phuïc veà nhöõng aûnh höôûng keùo daøi
cuûa caàu ñoái vôùi saûn löôïng.
Kieåm soaùt toái öu so vôùi lyù thuyeát troø chôi. YÙ nghóa thöù ba cuûa
caùc kyø voïng hôïp lyù laø nhö sau: neáu daân chuùng vaø caùc coâng ty coù
nhöõng kyø voïng hôïp lyù, thaät sai laàm neáu nghó veà caùc chính saùch nhö
laø vieäc kieåm soaùt moät heä thoáng tuy phöùc taïp nhöng thuï ñoäng. Ñuùng
ra, caùch thöùc ñuùng ñaén laø suy nghó veà chính saùch nhö moät troø chôi
giöõa nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch vaø neàn kinh teá. Coâng cuï
ñuùng ñaén chaúng phaûi laø kieåm soaùt toái öu, maø laø lyù thuyeát troø chôi.
Vaø lyù thuyeát troø chôi daãn ñeán moät taàm nhìn veà chính saùch khaùc haún.
Moät ví duï ñaày aán töôïng laø vaán ñeà maâu thuaãn veà thôøi gian do Finn
Kydland vaø Edward Prescott (baáy giôø ñang ôû Carnegie Mellon vaø

Chapter 28
hieän ôû Ñaïi hoïc Minnesota) thaûo luaän, moät vaán ñeà maø chuùng ta ñaõ
thaûo luaän trong chöông 25: nhöõng yù ñònh toát veà phía caùc nhaø hoaïch
ñònh chính saùch coù theå thöïc söï daãn ñeán thaûm hoïa.
Toùm taét: Khi ngöôøi ta ñöa vaøo caùc kyø voïng hôïp lyù, (1) khoâng
theå söû duïng caùc moâ hình Keynes ñeå xaùc ñònh chính saùch, (2) caùc
moâ hình Keynes khoâng theå giaûi thích ñöôïc söï sai leäch keùo daøi cuûa
saûn löôïng so vôùi möùc saûn löôïng töï nhieân vaø (3) lyù thuyeát chính
saùch caàn ñöôïc thieát keá laïi baèng caùch söû duïng nhöõng coâng cuï cuûa lyù
thuyeát troø chôi.
Söï hoäi nhaäp cuûa caùc kyø voïng hôïp lyù
Nhö baïn coù theå phoûng ñoaùn töø gioïng ñieäu cuûa lôøi trích daãn cuûa
Lucas vaø Sargent, baàu khoâng khí tö töôûng trong kinh teá vó moâ thaät
laø caêng thaúng vaøo ñaàu thaäp nieân 1970. Nhöng trong voøng vaøi naêm,
moät quaù trình hoäi nhaäp (cuûa yù töôûng, chöù khoâng phaûi cuûa con
ngöôøi, vì nhöõng côn thònh noä vaãn coøn cao) ñaõ baét ñaàu vaø noù trôû
neân chi phoái thaäp nieân 1970 vaø 1980.
Moät caùch khaù nhanh, yù töôûng cho raèng caùc kyø voïng hôïp lyù laø
moät giaû ñònh taïm thôøi ñuùng ñaén ñaõ ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi. Ñieàu
naøy chaúng phaûi xaûy ra vì taát caû caùc nhaø kinh teá tin raèng daân chuùng,
caùc coâng ty vaø nhöõng ngöôøi tham gia thò tröôøng taøi chính luoân luoân
hình thaønh caùc kyø voïng moät caùch hôïp lyù. Maø vì caùc kyø voïng hôïp
lyù döôøng nhö laø moät tieâu chuaån töï nhieân, chí ít cho ñeán khi caùc nhaø
kinh teá ñaït ñöôïc söï tieán boä hôn nöõa trong vieäc tìm hieåu xem lieäu
nhöõng kyø voïng thöïc teá coù khaùc moät caùch heä thoáng so vôùi caùc kyø
voïng hôïp lyù hay khoâng vaø khaùc nhö theá naøo.
Roài thì coâng vieäc baét ñaàu ñeå giaûi quyeát nhöõng thaùch thöùc maø
Lucas vaø Sargent ñöa ra.
Nhöõng yù nghóa cuûa caùc kyø voïng hôïp lyù. Thöù nhaát, ngöôøi ta ñaõ
tìm hieåu moät caùch heä thoáng veà vai troø vaø yù nghóa cuûa nhöõng kyø
voïng hôïp lyù treân caùc thò tröôøng haøng hoùa, taøi chính vaø lao ñoäng.
Phaàn lôùn nhöõng ñieàu khaùm phaù ra ñaõ ñöôïc trình baøy trong quyeån
saùch naøy roài. ÔÛ ñaây xin ñöa ra hai ví duï:

Chapter 28
• Robert Hall, luùc baáy giôø ôû MIT vaø hieän ôû Stanford, chæ ra raèng
neáu ngöôøi tieâu duøng raát bieát lo xa (theo yù nghóa ñaõ ñöôïc ñònh
nghóa trong chöông 16), thì nhöõng thay ñoåi trong tieâu duøng seõ
khoâng theå tieân ñoaùn ñöôïc: döï baùo toát nhaát veà tieâu duøng naêm tôùi
chính laø tieâu duøng naêm nay! Noùi caùch khaùc, raát khoù tieân ñoaùn
ñöôïc nhöõng thay ñoåi trong tieâu duøng. Keát quaû naøy xuaát hieän
nhö moät ñieàu gaây ngaïc nhieân cho phaàn lôùn caùc nhaø kinh teá vó
moâ luùc baáy giôø, nhöng thaät ra noù döïa treân moät nhaän xeùt tröïc
quan ñôn giaûn: neáu ngöôøi tieâu duøng raát bieát lo xa, hoï chæ thay
ñoåi möùc tieâu duøng khi naøo hoï bieát ñöôïc ñieàu gì ñoù môùi veà
töông lai. Nhöng theo ñònh nghóa, nhöõng tin töùc nhö theá khoâng
theå tieân ñoaùn ñöôïc. Haønh vi tieâu duøng naøy, ñöôïc goïi laø böôùc
ngaãu nhieân cuûa tieâu duøng, ñoùng vai troø nhö moät tieâu chuaån
trong vieäc nghieân cöùu tieâu duøng suoát töø ñoù.
• Rudiger Dornbusch ôû MIT chæ ra raèng nhöõng dao ñoäng lôùn cuûa
tyû giaù hoái ñoaùi döôùi cô cheá tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït, maø tröôùc
ñaây vaãn ñöôïc cho laø keát quaû cuûa söï ñaàu cô cuûa nhöõng nhaø ñaàu
tö coù suy nghó phi lyù, laø hoaøn toaøn nhaát quaùn vôùi söï suy nghó
hôïp lyù. Chuùng ta ñaõ xem xeùt phaân tích cuûa oâng trong chöông
21: nhöõng thay ñoåi trong chính saùch tieàn teä coù theå daãn ñeán
nhöõng thay ñoåi keùo daøi cuûa laõi suaát; nhöõng thay ñoåi cuûa nhöõng
möùc cheânh leäch veà laõi suaát kyø voïng vaø laõi suaát hieän taïi giöõa hai
quoác gia coù theå daãn ñeán nhöõng thay ñoåi lôùn cuûa tyû giaù hoái ñoaùi.
Moâ hình cuûa Dornbusch ñöôïc goïi laø moâ hình tyû giaù hoái ñoaùi
taêng voït ñaõ trôû neân tieâu chuaån trong nhöõng cuoäc thaûo luaän veà
söï chuyeån bieán cuûa tyû giaù hoái ñoaùi.
Vieäc ñònh giaù vaø löông. Thöù nhì, ngöôøi ta ñaõ tìm hieåu moät caùch
coù heä thoáng veà vieäc xaùc ñònh giaù vaø löông, vöôït haún ra ngoaøi moái
quan heä ñöôøng cong Phillips. Stanley Fischer ôû MIT vaø John
Taylor, luùc baáy giôø ôû Ñaïi hoïc Columbia vaø hieän ôû Stanford, ñaõ coù
hai ñoùng goùp quan troïng. Caû hai ñaõ chæ ra raèng söï ñieàu chænh giaù
vaø löông ñaùp öùng tröôùc nhöõng thay ñoåi cuûa thaát nghieäp coù theå
chaäm chaïp ngay caû khi coù nhöõng kyø voïng hôïp lyù.
Hoï chæ ra moät ñaëc tính quan troïng cuûa caû vieäc ñònh giaù laãn ñònh
löông, ñoù laø söï daøn traõi ñan xen cuûa nhöõng quyeát ñònh veà giaù vaø

Chapter 28
löông. Ngöôïc vôùi caâu chuyeän ñôn giaûn maø chuùng ta keå treân ñaây,
trong ñoù toaøn boä giaù vaø löông ñeàu gia taêng ñoàng thôøi khi ngöôøi ta
döï ñoaùn coù söï gia taêng löôïng tieàn, caùc quyeát ñònh veà giaù vaø löông
treân thöïc teá ñöôïc daøn traõi ñan xen qua thôøi gian. Vì theá, khoâng coù
moät söï ñieàu chænh ñoàng boä ñoät ngoät cuûa toaøn boä giaù vaø löông tröôùc
söï gia taêng cuûa löôïng tieàn. Maø ñuùng hôn, söï ñieàu chænh ñoù raát coù
theå laø chaäm chaïp, vôùi giaù vaø löông ñieàu chænh tröôùc möùc tieàn môùi
thoâng qua moät quaù trình nhaûy coùc (nhaûy cöøu) theo thôøi gian. Nhö
vaäy, Fischer vaø Taylor chæ ra raèng vaán ñeà thöù hai phaùt sinh bôûi söï
pheâ phaùn döïa treân kyø voïng hôïp lyù coù theå giaûi quyeát ñöôïc, raèng söï
trôû veà möùc saûn löôïng töï nhieân moät caùch chaäm chaïp laø nhaát quaùn
vôùi nhöõng kyø voïng hôïp lyù treân thò tröôøng lao ñoäng.
Lyù thuyeát veà chính saùch. Thöù ba, vieäc suy nghó veà chính saùch
theo lyù thuyeát troø chôi daãn ñeán söï buøng noå caùc nghieân cöùu veà baûn
chaát cuûa nhöõng troø chôi ñang dieãn ra, khoâng nhöõng giöõa nhöõng nhaø
hoaïch ñònh chính saùch vaø neàn kinh teá maø coøn giöõa nhöõng nhaø
hoaïch ñònh chính saùch vôùi nhau – giöõa caùc ñaûng phaùi chính trò hay
giöõa ngaân haøng trung öông vaø chính phuû, hay giöõa chính phuû cuûa
caùc quoác gia khaùc nhau. Moät trong nhöõng thaønh töïu chính cuûa
nghieân cöùu naøy laø söï phaùt trieån moät caùch suy nghó chính xaùc hôn
veà nhöõng khaùi nieäm môø nhaït nhö “söï tín nhieäm”, “danh tieáng” vaø
“cam keát”. Ñoàng thôøi, ñaõ coù söï thay ñoåi roõ raøng trong troïng taâm
nghieân cöùu, töø “nhöõng gì chính phuû neân laøm” sang “nhöõng gì chính
phuû thöïc söï laøm”, vaø do vaäy, cuõng coù söï chuù troïng vaøo nhöõng raøng
buoäc chính trò maø caùc nhaø kinh teá neân tính ñeán khi coá vaán cho caùc
nhaø hoaïch ñònh chính saùch.
Toùm taét: Cho ñeán cuoái thaäp nieân 1980, nhöõng thaùch thöùc phaùt
sinh bôûi söï pheâ phaùn döïa treân kyø voïng hôïp lyù ñaõ daãn ñeán vieäc tu
chænh kyõ löôõng toaøn boä kinh teá vó moâ. Caáu truùc cô baûn ñaõ ñöôïc môû
roäng ñeå tính ñeán nhöõng yù nghóa cuûa caùc kyø voïng hôïp lyù, hay noùi
toång quaùt hôn, yù nghóa cuûa haønh vi nhìn veà töông lai cuûa daân
chuùng vaø caùc coâng ty. Quaû thöïc, nhöõng gì toâi trình baøy trong
quyeån saùch naøy laø ñieàu maø toâi xem laø söï toång hôïp ñaõ xuaát hieän, vaø
giôø ñaây noù taïo thaønh khuoân khoå chung cuûa kinh teá vó moâ. Trong
phaàn cuoái cuûa chöông naøy, toâi seõ toùm taét laïi nhöõng gì toâi xem laø
heä thoáng caùc nhaän ñònh cô baûn maø haàu heát caùc nhaø kinh teá vó moâ

Chapter 28
ñaõ ñoàng yù. Nhöng tröôùc khi laøm theá, toâi muoán chuyeån sang trình
baøy nhöõng nghieân cöùu hieän taïi moät caùch ngaén goïn. Phaàn lôùn
nhöõng nghieân cöùu ñoù vaãn coøn coù tính chaát quaù suy ñoaùn, thuyeát lyù
neân khoâng theå ñöa vaøo quyeån saùch naøy ñöôïc, nhöng ta chaúng nghi
ngôø gì vieäc moät soá trong ñoù seõ ñöôïc ñöa vaøo nay mai.
28-4. Nhöõng phaùt trieån hieän taïi

Ngaøy nay, ba nhoùm chieám lónh caùc chuû ñeà nghieân cöùu laø: nhöõng
ngöôøi theo thuyeát coå ñieån môùi, nhöõng ngöôøi theo Keynes môùi, vaø
caùc nhaø lyù thuyeát taêng tröôûng môùi. (Löu yù caùch söû duïng roäng raõi
cuûa töø “môùi”. Khoâng nhö nhöõng nhaø saûn xuaát boät giaët quaàn aùo,
caùc nhaø kinh teá khoâng ñeán ñoä duøng heát cuïm töø “môùi vaø caûi tieán,”
nhöng thoâng ñieäp ngaàm cuõng gioáng nhö theá.)
Kinh teá hoïc Coå ñieån Môùi vaø lyù thuyeát Chu kyø Kinh teá Thöïc
Söï pheâ phaùn döïa treân kyø voïng hôïp lyù khoâng ñôn thuaàn chæ laø pheâ
phaùn kinh teá hoïc tröôøng phaùi Keynes. Noù coøn ñöa ra caùch lyù giaûi
rieâng veà caùc bieán ñoäng. Lucas laäp luaän, thay vì döïa vaøo nhöõng
khieám khuyeát treân thò tröôøng lao ñoäng, vaøo söï ñieàu chænh chaäm
chaïp cuûa giaù vaø löông v.v. ñeå giaûi thích caùc bieán ñoäng, caùc nhaø
kinh teá vó moâ neân xem thöû hoï coù theå ñi ñöôïc bao xa trong vieäc giaûi
thích caùc bieán ñoäng nhö laø nhöõng aûnh höôûng cuûa caùc cuù soác treân
caùc thò tröôøng caïnh tranh coù giaù vaø löông hoaøn toaøn linh hoaït.
Ñaây laø chöông trình nghieân cöùu maø phaùi coå ñieån môùi theo ñuoåi.
Nhaø laõnh ñaïo tinh thaàn laø Edward Prescott, vaø caùc moâ hình maø
oâng vaø nhöõng ngöôøi uûng hoä oâng trieån khai ñöôïc goïi laø moâ hình chu
kyø kinh teá thöïc (RBC). Caùc moâ hình naøy giaû ñònh raèng saûn löôïng
luoân luoân ôû möùc töï nhieân. Nhö vaäy, moïi bieán ñoäng cuûa saûn löôïng
laø nhöõng dòch chuyeån cuûa möùc saûn löôïng töï nhieân, chöù khoâng phaûi
nhöõng dòch chuyeån xa rôøi möùc saûn löôïng töï nhieân.
Nhöõng dòch chuyeån naøy xuaát phaùt töø ñaâu? Caâu traû lôøi do
Prescott ñeà xuaát laø tieán boä coâng ngheä. Khi caùc khaùm phaù môùi
ñöôïc thöïc hieän, naêng suaát gia taêng daãn ñeán taêng saûn löôïng. Taêng
saûn löôïng daãn ñeán taêng löông, ñieàu naøy laøm cho söï laøm vieäc haáp
daãn hôn, khieán coâng nhaân laøm vieäc nhieàu hôn. Do ñoù, naêng suaát
Chapter 28
taêng daãn ñeán taêng caû saûn löôïng vaø coâng vieäc laøm, nhö chuùng ta
quaû thöïc vaãn quan saùt thaáy trong ñôøi thöïc.
Caùch tieáp caän RBC bò pheâ phaùn treân nhieàu khía caïnh. Nhö
chuùng ta ñaõ thaûo luaän trong chöông 12, tieán boä coâng ngheä laø keát
quaû cuûa raát nhieàu söï ñoåi môùi, moãi söï ñoåi môùi phaûi maát moät thôøi gian
daøi ñeå phoå bieán. Thaät khoù maø hieåu ñöôïc laøm theá naøo quaù trình naøy
coù theå taïo ra baát luaän thöù gì ñaïi loaïi nhö nhöõng bieán ñoäng lôùn trong
ngaén haïn cuûa saûn löôïng maø chuùng ta vaãn thaáy trong thöïc tieãn. Cuõng
khoù maø nghó veà nhöõng cuoäc suy thoaùi nhö nhöõng thôøi kyø thoaùi boä
cuûa coâng ngheä, nhöõng thôøi kyø maø trong ñoù caû naêng suaát vaø saûn
löôïng ñeàu ñi xuoáng. Cuoái cuøng, nhö chuùng ta ñaõ thaáy, coù nhöõng
baèng chöùng maïnh meõ raèng nhöõng thay ñoåi löôïng tieàn, voán khoâng
aûnh höôûng gì ñeán saûn löôïng trong moâ hình RBC, thaät ra laïi coù
nhöõng aûnh höôûng lôùn ñoái vôùi saûn löôïng trong ñôøi thöïc.
ÔÛ thôøi ñieåm naøy, haàu heát caùc nhaø kinh teá khoâng tin raèng caùch
tieáp caän RBC mang laïi moät caùch giaûi thích thuyeát phuïc veà nhöõng
bieán ñoäng lôùn trong saûn löôïng. Tuy nhieân, caùch tieáp caän naøy toû ra
coù ích. Noù xoaùy vaøo moät quan ñieåm ñuùng ñaén laø: khoâng phaûi moïi
bieán ñoäng trong saûn löôïng ñeàu laø söï sai leäch khoûi möùc saûn löôïng
töï nhieân. ÔÛ möùc ñoä chuyeân moân hôn, noù ñem ñeán vaøi kyõ thuaät
môùi ñeå giaûi caùc moâ hình phöùc taïp, maø ngaøy nay ñöôïc söû duïng roäng
raõi trong nghieân cöùu. Noù coù khaû naêng tieán trieån chöù khoâng phaûi
bieán maát. Moät soá moâ hình RBC gaàn ñaây ñaõ baét ñaàu ñöa vaøo tính
raøng buoäc cöùng nhaéc theo giaù trò danh nghóa, cho pheùp coù caùc aûnh
höôûng cuûa löôïng tieàn ñoái vôùi saûn löôïng.
Kinh teá hoïc tröôøng phaùi Keynes môùi
Thuaät ngöõ phaùi Keynes môùi chæ moät nhoùm nhöõng nhaø nghieân cöùu
tuy coù lieân keát loûng leûo nhöng chia xeû moät nieàm tin chung raèng söï
toång hôïp ñaõ xuaát hieän khi ñaùp öùng tröôùc söï pheâ phaùn döïa treân kyø
voïng hôïp lyù veà cô baûn laø ñuùng. Nhöng hoï cuõng chia xeû nieàm tin
raèng ngöôøi ta vaãn coøn phaûi tìm hieåu nhieàu veà baûn chaát cuûa nhöõng
khieám khuyeát treân caùc thò tröôøng khaùc nhau, vaø veà nhöõng yù nghóa
cuûa nhöõng khieám khuyeát naøy ñoái vôùi söï tieán hoùa cuûa kinh teá vó moâ.

Chapter 28
Moät maïch nghieân cöùu cuûa tröôøng phaùi naøy chuù troïng vaøo vieäc
xaùc ñònh tieàn löông treân thò tröôøng lao ñoäng. Chuùng ta ñaõ thaûo
luaän trong chöông 6 khaùi nieäm tieàn löông hieäu quaû – ñoù laø yù töôûng
raèng neáu caùc coâng nhaân nhaän thaáy tieàn löông quaù thaáp, ñieàu ñoù coù
theå daãn ñeán laån traùnh coâng vieäc, nhöõng vaán ñeà veà tinh thaàn nhueä
khí trong coâng ty, nhöõng khoù khaên trong vieäc tuyeån duïng hay giöõ laïi
caùc coâng nhaân gioûi v.v… Moät nhaø nghieân cöùu coù aûnh höôûng trong
lónh vöïc naøy laø George Akerlof ôû Berkeley, ngöôøi ñaõ tìm hieåu vai
troø cuûa caùc “chuaån möïc”, ñoù laø caùc qui taéc phaùt trieån trong moät toå
chöùc baát kyø – trong tröôøng hôïp naøy laø coâng ty – ñeå ñaùnh giaù xem
ñieàu gì laø coâng baèng hay khoâng coâng baèng. Nghieân cöùu naøy ñaõ ñöa
oâng vaø nhöõng ngöôøi khaùc ñeán choã tìm hieåu nhöõng vaán ñeà tröôùc ñaây
coøn ñeå laïi cho vieäc nghieân cöùu trong xaõ hoäi hoïc vaø taâm lyù hoïc, vaø
xem xeùt nhöõng yù nghóa veà kinh teá vó moâ cuûa chuùng.
Moät maïch nghieân cöùu khaùc cuûa phaùi Keynes môùi tìm hieåu vai
troø cuûa nhöõng khieám khuyeát treân thò tröôøng tín duïng. Ngoaïi tröø
moät baøi thaûo luaän veà vai troø cuûa ngaân haøng trong cuoäc Ñaïi Suy
thoaùi vaø trong cuoäc suy thoaùi hieän taïi cuûa Nhaät, trong quyeån saùch
naøy toâi thöôøng giaû ñònh raèng aûnh höôûng cuûa chính saùch tieàn teä vaän
haønh thoâng qua laõi suaát, vaø raèng caùc coâng ty vaø daân chuùng coù theå
vay möôïn töï do vôùi möùc laõi suaát nieâm yeát. Trong thöïc tieãn, ña soá
daân chuùng vaø nhieàu coâng ty chæ coù theå vay töø ngaân haøng. Vaø ngaân
haøng thöôøng gaït boû nhöõng ngöôøi vay tieàm naêng, baát chaáp vieäc hoï
saün loøng chi traû laõi suaát nieâm yeát. Taïi sao ñieàu naøy xaûy ra, vaø noù
aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán nhaän ñònh cuûa chuùng ta veà caùch vaän
haønh cuûa chính saùch tieàn teä – ñoù laø chuû ñeà cuûa nhieàu nghieân cöùu,
ñaëc bieät laø nghieân cöùu cuûa Ben Bernanke ôû Princeton.
Laïi moät chieàu höôùng nghieân cöùu khaùc nöõa laø nghieân cöùu veà
nhöõng raøng buoäc cöùng nhaéc theo giaù trò danh nghóa. Nhö chuùng
ta ñaõ thaáy treân ñaây trong chöông naøy, Fischer vaø Taylor ñaõ chæ ra
raèng vôùi söï daøn traõi ñan xen cuûa nhöõng quyeát ñònh veà giaù vaø
löông, saûn löôïng coù theå sai leäch khoûi möùc saûn löôïng töï nhieân trong
moät thôøi gian daøi. Keát luaän naøy laøm phaùt sinh ra vaøi vaán ñeà. Neáu
quaû thöïc söï daøn traõi ñan xen naøy laø nguyeân nhaân cuûa caùc bieán
ñoäng, chí ít chæ moät phaàn ñi nöõa, thì taïi sao nhöõng ngöôøi ñònh
löông/nhöõng ngöôøi ñònh giaù laïi khoâng laøm cho nhöõng quyeát ñònh

Chapter 28
cuûa hoï ñoàng boä? Taïi sao giaù vaø löông khoâng ñöôïc ñieàu chænh
thöôøng xuyeân hôn? Taïi sao toaøn boä giaù vaø löông khoâng ñöôïc thay
ñoåi vaøo ngaøy ñaàu tieân cuûa moãi tuaàn chaúng haïn? Khi giaûi quyeát
nhöõng vaán ñeà naøy, Akerlof vaø N. Gregory Mankiw töø Ñaïi hoïc
Harvard ñaõ suy ra moät keát quaû ñaùng ngaïc nhieân vaø quan troïng,
thöôøng ñöôïc goïi laø caùch giaûi thích caùc bieán ñoäng saûn löôïng theo
chi phí thöïc ñôn.
Moãi ngöôøi ñònh giaù vaø ñònh löông noùi chung baøng quang vôùi
vieäc khi naøo anh ta thay ñoåi tieàn löông vaø giaù cuûa rieâng mình vaø
vieäc thay ñoåi ñoù thöôøng xuyeân ñeán möùc naøo (ñoái vôùi moät ngöôøi
baùn leû, vieäc thay ñoåi giaù baùn treân keä moãi ngaøy hay moãi tuaàn
khoâng aûnh höôûng nhieàu ñeán lôïi nhuaän). Ngay caû nhöõng chi phí
nhoû cuûa vieäc thay ñoåi giaù – nhö nhöõng chi phí lieân quan ñeán vieäc
in moät thöïc ñôn môùi chaúng haïn – coù theå daãn ñeán vieäc ñieàu chænh
giaù khoâng thöôøng xuyeân vaø bò daøn traõi ñan xen. Söï daøn traõi ñan
xen naøy daãn ñeán vieäc chaäm ñieàu chænh möùc giaù, vaø daãn ñeán nhöõng
bieán ñoäng lôùn cuûa toång saûn löôïng khi ñaùp öùng tröôùc nhöõng thay
ñoåi trong toång caàu. Noùi vaén taét, nhöõng quyeát ñònh khoâng quan
troïng laém ôû caáp ñoä caù nhaân (thöôøng xuyeân thay ñoåi giaù hay löông
ñeán möùc naøo) daãn ñeán nhöõng aûnh höôûng lôùn ôû caáp ñoä toång theå
(chaäm ñieàu chænh möùc giaù, vaø nhöõng aûnh höôûng lôùn cuûa söï dòch
chuyeån toång caàu ñoái vôùi saûn löôïng).
Lyù thuyeát Taêng tröôûng Môùi
Sau khi laø moät trong nhöõng chuû ñeà nghieân cöùu soâi noåi nhaát cuûa
thaäp nieân 60, lyù thuyeát taêng tröôûng ñaõ traûi qua moät giai ñoaïn yeáu
keùm veà maët tri thöùc. Tuy nhieân, töø giöõa thaäp nieân 80, lyù thuyeát
taêng tröôûng laïi naùo nöùc quay trôû laïi. Nhöõng ñoùng goùp môùi ñöôïc
goïi laø lyù thuyeát taêng tröôûng môùi.
Hai nhaø kinh teá, Robert Lucas (cuõng chính oâng Lucas daãn ñaàu
vieäc pheâ phaùn döïa treân kyø voïng hôïp lyù) vaø Paul Romer (töø
Berkeley), ñaõ ñoùng moät vai troø quan troïng trong vieäc xaùc ñònh caùc
vaán ñeà. Khi lyù thuyeát taêng tröôûng môø nhaït daàn vaøo cuoái thaäp nieân
1960, coøn laïi hai vaán ñeà haàu nhö chöa giaûi quyeát ñöôïc. Thöù nhaát
laø nhöõng yeáu toá xaùc ñònh tieán boä coâng ngheä. Thöù hai laø vai troø cuûa

Chapter 28
sinh lôïi taêng daàn theo qui moâ – chaúng haïn nhö, lieäu taêng gaáp ñoâi
voán vaø lao ñoäng coù theå thöïc söï daãn ñeán hôn gaáp ñoâi saûn löôïng
khoâng. Ñoù laø hai vaán ñeà chính maø lyù thuyeát taêng tröôûng môùi taäp
trung vaøo. Caùc baøi thaûo luaän veà tieán boä coâng ngheä trong chöông
12 vaø veà söï töông taùc giöõa tieán boä coâng ngheä vaø thaát nghieäp trong
chöông 13 phaûn aùnh moät soá tieán boä maø caùc nhaø kinh teá ñaõ ñaït
ñöôïc treân maët traän naøy. Coâng trình cuûa Alwyn Young (ôû Ñaïi hoïc
Chicago) veà taêng tröôûng taïi caùc quoác gia chaâu AÙ taêng tröôûng
nhanh maø chuùng ta ñaõ thaûo luaän trong chöông 12 laø moät ví duï toát
veà vieäc nghieân cöùu môùi naøy.
Toùm taét: coâng vieäc nghieân cöùu hieän taïi ñang ñöôïc tieán haønh
chuû yeáu treân ba maët traän. Thöù nhaát (phöông phaùp Coå ñieån Môùi):
Nhaän ra xem ngöôøi ta coù theå suy nghó veà caùc bieán ñoäng nhö laø
nhöõng chuyeån ñoäng cuûa möùc saûn löôïng töï nhieân vaø tyû leä thaát
nghieäp töï nhieân ñeán möùc ñoä naøo. Thöù nhì (phöông phaùp Keynes
Môùi): Nhaän dieän baûn chaát chính xaùc cuûa nhöõng khieám khuyeát treân
thò tröôøng vaø söï raøng buoäc cöùng nhaéc theo giaù trò danh nghóa daãn
ñeán söï sai leäch cuûa saûn löôïng ra khoûi möùc saûn löôïng töï nhieân.
Thöù ba (Lyù thuyeát Taêng tröôûng Môùi): Nhaän ra nhöõng yeáu toá naøo laø
nguyeân nhaân cuûa tieán boä coâng ngheä vaø taêng tröôûng trong daøi haïn.
28-5. Nhöõng nieàm tin chung

Ñeå keát thuùc cuoán saùch naøy, cho pheùp toâi ñöôïc neâu leân nhöõng nhaän
ñònh cô baûn maø phaàn lôùn caùc nhaø kinh teá vó moâ ñeàu ñoàng yù:
• Trong ngaén haïn, nhöõng dòch chuyeån trong toång caàu aûnh höôûng
ñeán saûn löôïng. Nieàm tin cuûa ngöôøi tieâu duøng caøng cao, thaâm
huït ngaân saùch caøng lôùn, vaø taêng tröôûng tieàn teä caøng nhanh thaûy
ñeàu coù khaû naêng caøng laøm taêng saûn löôïng vaø coâng vieäc laøm, vaø
caøng laøm giaûm thaát nghieäp.
• Trong trung haïn, saûn löôïng quay trôû veà möùc saûn löôïng töï
nhieân. Möùc saûn löôïng töï nhieân naøy phuï thuoäc vaøo tyû leä thaát
nghieäp töï nhieân (tyû leä naøy cuøng vôùi qui moâ cuûa löïc löôïng lao
ñoäng seõ xaùc ñònh ñöôïc möùc coâng vieäc laøm), phuï thuoäc vaøo tröõ
löôïng (löôïng toàn) voán vaø vaøo tình traïng coâng ngheä.

Chapter 28
• Trong daøi haïn, coù hai yeáu toá chính xaùc ñònh söï tieán trieån cuûa
möùc saûn löôïng. Thöù nhaát laø söï tích luõy voán, thöù hai laø toác ñoä
tieán boä coâng ngheä.
• Chính saùch tieàn teä aûnh höôûng ñeán saûn löôïng trong ngaén haïn,
nhöng khoâng coù aûnh höôûng trong trung haïn hay daøi haïn. Moät
tyû leä taêng tröôûng tieàn cao hôn cuoái cuøng seõ chuyeån hoùa thaønh
moät tyû leä laïm phaùt cao hôn, theo tyû leä moät-moät.
• Chính saùch thu chi ngaân saùch coù aûnh höôûng ngaén haïn, trung haïn
vaø daøi haïn ñeán hoaït ñoäng kinh teá. Thaâm huït ngaân saùch cao hôn
raát coù theå laøm taêng saûn löôïng trong ngaén haïn. Tuy nhieân, noù raát
coù theå laøm giaûm tích luõy voán vaø saûn löôïng trong daøi haïn.
Nhöõng nhaän ñònh naøy coøn coù choã ngöôøi ta vaãn baát ñoàng:
• Moät laø ñoä daøi cuûa ngaén haïn, ñoù laø khoaûng thôøi gian maø toång
caàu aûnh höôûng ñeán saûn löôïng. ÔÛ moät thaùi cöïc, caùc nhaø lyù thuyeát
chu kyø kinh teá thöïc baét ñaàu töø giaû ñònh raèng saûn löôïng luoân luoân
ôû möùc töï nhieân: ngaén haïn laø raát ngaén. ÔÛ moät thaùi cöïc khaùc, lyù
thuyeát ñoä treã trong thaát nghieäp (maø chuùng ta ñaõ tìm hieåu trong
chöông 22) haøm yù raèng nhöõng aûnh höôûng cuûa caàu coù theå cöïc kyø
keùo daøi, raèng ngaén haïn coù theå thöïc söï raát daøi.
• Hai laø vai troø cuûa chính saùch. Cho duø khaùc nhau veà maët khaùi
nieäm, ñieåm baát ñoàng naøy noùi chung coù lieân quan ñeán ñieåm baát
ñoàng thöù nhaát. Nhöõng ngöôøi naøo tin raèng saûn löôïng nhanh
choùng quay trôû veà möùc töï nhieân thöôøng saün loøng aùp ñaët nhöõng
qui taéc chaët cheõ leân caû hai chính saùch tieàn teä vaø thu chi ngaân
saùch, töø möùc taêng tröôûng cung tieàn khoâng ñoåi cho ñeán yeâu caàu
ngaân saùch caân baèng. Nhöõng ngöôøi naøo tin raèng söï ñieàu chænh
coù tính chaát chaäm chaïp thöôøng tin raèng caàn phaûi coù nhöõng
chính saùch bình oån hoùa coù tính linh hoaït hôn.
Nhöng, ñaèng sau nhöõng ñieåm baát ñoàng naøy, vaãn coù moät khuoân
khoå chung maø trong ñoù phaàn lôùn caùc nghieân cöùu ñöôïc toå chöùc vaø
thöïc hieän. Khuoân khoå naøy cho ta moät caùch thöùc lyù giaûi caùc bieán coá
vaø thaûo luaän veà chính saùch. Ñaáy laø ñieàu maø toâi ñaõ laøm trong
quyeån saùch naøy.

Chapter 28
TOÙM TAÉT
• Lòch söû kinh teá vó moâ hieän ñaïi baét ñaàu ngöôøi uûng hoä oâng chæ ra raèng khi ñöa vaøo
vaøo naêm 1936 baèng taùc phaåm Lyù thuyeát caùc kyø voïng hôïp lyù, (1) caùc moâ hình
chung veà coâng vieäc laøm, laõi suaát vaø tieàn Keynes khoâng theå söû duïng ñöôïc ñeå xaùc
teä cuûa Keynes. Ñoùng goùp cuûa Keynes ñònh chính saùch, (2) caùc moâ hình Keynes
ñöôïc John Hicks vaø Alvin Hansen laäp khoâng theå giaûi thích ñöôïc söï sai leäch keùo
thaønh coâng thöùc trong moâ hình IS-LM daøi cuûa saûn löôïng ra khoûi möùc saûn löôïng
trong thaäp nieân 1930 vaø ñaàu thaäp nieân töï nhieân, vaø (3) lyù thuyeát veà chính saùch
1940. caàn ñöôïc thieát keá laïi baèng caùch söû duïng
caùc coâng cuï cuûa lyù thuyeát troø chôi.
• Thôøi kyø töø ñaàu thaäp nieân 1940 ñeán ñaàu
thaäp nieân 1970 coù theå ñöôïc goïi laø kyû • Trong phaàn lôùn thaäp nieân 1970 vaø thaäp
nguyeân vaøng cuûa kinh teá vó moâ. Moät soá nieân 1980, ngöôøi ta ñaõ hoøa nhaäp caùc kyø
phaùt trieån chính laø: phaùt trieån nhöõng lyù voïng hôïp lyù vaøo kinh teá vó moâ. Nhö
thuyeát veà tieâu duøng, ñaàu tö, caàu tieàn vaø phaûn aùnh trong quyeån saùch naøy, kinh teá
choïn löïa danh muïc ñaàu tö; phaùt trieån lyù vó moâ hieän ñaõ yù thöùc nhieàu hôn veà vai
thuyeát taêng tröôûng; vaø phaùt trieån caùc moâ troø cuûa caùc kyø voïng trong vieäc xaùc ñònh
hình kinh teá löôïng vó moâ lôùn. caùc aûnh höôûng cuûa nhöõng cuù soác vaø
chính saùch, vaø veà tính phöùc taïp cuûa chính
• Cuoäc tranh luaän chính trong nhöõng naêm saùch so vôùi hai thaäp nieân tröôùc ñaây.
1960 laø giöõa tröôøng phaùi Keynes vaø phaùi
Troïng Tieàn. Nhöõng ngöôøi theo Keynes • Nhöõng nghieân cöùu hieän taïi veà lyù thuyeát
tin raèng nhöõng phaùt trieån trong lyù thuyeát kinh teá vó moâ ñöôïc tieán haønh theo ba
kinh teá vó moâ cho pheùp ngöôøi ta kieåm höôùng. Caùc nhaø kinh teá Coå Ñieån Môùi
soaùt neàn kinh teá toát hôn. Phaùi Troïng ñang khaùm phaù xem ngöôøi ta coù theå giaûi
Tieàn, ñöùng ñaàu laø Milton Friedman, hoaøi thích caùc bieán ñoäng laø nhöõng chuyeån
nghi hôn veà khaû naêng giuùp oån ñònh neàn ñoäng cuûa möùc saûn löôïng töï nhieân ñeán
kinh teá cuûa chính phuû. möùc ñoä naøo, chöù khoâng phaûi laø nhöõng
chuyeån dòch xa rôøi möùc saûn löôïng töï
• Trong thaäp nieân 1970, kinh teá vó moâ traûi nhieân. Caùc nhaø kinh teá hoïc tröôøng phaùi
qua moät cuoäc khuûng hoaûng. Coù hai lyù Keynes Môùi ñang tìm hieåu vai troø cuûa
do. Thöù nhaát laø söï xuaát hieän cuûa hieän nhöõng khieám khuyeát cuûa thò tröôøng trong
töôïng laïm phaùt cao ñi ñoâi vôùi thaát caùc bieán ñoäng. Caùc nhaø lyù thuyeát Taêng
nghieäp cao, xaûy ra nhö moät ñieàu baát ngôø Tröôûng Môùi ñang thaêm doø vai troø cuûa
ñoái vôùi haàu heát caùc nhaø kinh teá. Thöù hai R&D (nghieân cöùu vaø phaùt trieån) vaø cuûa
laø cuoäc taán coâng veà maët lyù thuyeát do sinh lôïi taêng daàn theo qui moâ trong söï
Robert Lucas daãn ñaàu. Lucas vaø nhöõng taêng tröôûng.
Chapter 28
• Baát chaáp nhöõng khaùc bieät, vaãn coøn moät löôïng. Trong trung haïn, saûn löôïng quay
taäp hôïp nhöõng nhaän ñònh maø haàu heát caùc trôû veà möùc saûn löôïng töï nhieân.
nhaø kinh teá ñeàu ñoàng yù. Hai nhaän ñònh
chính laø: Trong ngaén haïn, nhöõng dòch
chuyeån cuûa toång caàu aûnh höôûng ñeán saûn
• Lyù thuyeát chu kyø kinh teá

• Caàu hieäu duïng • Phaùi Coå ñieån Môùi
• Söï öa thích thanh khoaûn • Moâ hình chu kyø kinh teá thöïc (RBC)
• Toång hôïp Taân Coå ñieån • Phaùi Keynes Môùi
• Phaùi Troïng Tieàn • Söï raøng buoäc cöùng nhaéc theo giaù trò danh
• Chæ trích cuûa Lucas nghóa
• Böôùc ngaãu nhieân cuûa tieâu duøng • Chi phí thöïc ñôn
• Söï daøn traõi ñan xen • Lyù thuyeát taêng tröôûng môùi
Hai taùc phaåm kinh ñieån laø J. M. Keynes, Lyù Trong phaàn giôùi thieäu cho quyeån Nhöõng
thuyeát chung veà vieäc laøm, tieàn teä vaø laõi suaát nghieân cöùu trong Lyù thuyeát Chu kyø Kinh teá
(London: Macmillan Press, 1936) vaø Milton (Cambridge, MA: MIT Press, 1981), Robert
Friedman vaø Anna Schwartz, Lòch söû tieàn teä Lucas trieån khai caùch tieáp caän cuûa oâng ñoái
cuûa Hoa Kyø, 1867-1960 (Princeton, NJ: vôùi kinh teá vó moâ vaø chæ daãn veà nhöõng ñoùng
Princeton University Press, 1963). Xin baùo goùp cuûa oâng.
tröôùc: Quyeån thöù nhaát laø saùch khoù ñoïc,
quyeån thöù hai laø moät taùc phaåm daøy naëng. Baøi baùo phaùt ñoäng lyù thuyeát chu kyø kinh teá
thöïc laø cuûa Edward Prescott, “Lyù thuyeát daãn
Ñeå tìm hieåu söï lyù giaûi veà kinh teá vó moâ tröôùc veà ño löôøng chu kyø kinh teá” Federal
trong nhöõng quyeån saùch giaùo khoa töø thaäp Reserve Bank of Minneapolis Review, Thu
nieân 40, ñoïc Paul Samuelson “Cöông lónh 1986, 9-22. Noù ñaëc bieät khoâng deã ñoïc.
cuûa moät taùc giaû saùch giaùo khoa may maén”
Ñeå tìm hieåu theâm veà kinh teá hoïc Keynes
Journal of Economic Perspectives, xuaân
Môùi, ñoïc David Romer, “Toång hôïp Keynes
1997, 153-160.
Môùi”, Journal of Economic Perspectives,
Ñoâng 1993, 5-22.

Chapter 28
Ñeå hieåu theâm veà lyù thuyeát taêng tröôûng môùi, baøi baùo, khoâng ñi saâu vaøo chuyeân moân, veà
ñoïc Paul Romer, “Nguoàn goác cuûa taêng coâng cuoäc nghieân cöùu vaø nhöõng vaán ñeà kinh
tröôûng noäi sinh”, Journal of Economic teá hieän nay. Tôø Brookings Papers on
Perspectives, Ñoâng 1994, 3-22. Vaán ñeà Economic Activity, xuaát baûn moãi naêm hai
ñöôïc xem xeùt hoaøn chænh hôn trong Charles kyø, phaân tích nhöõng vaán ñeà kinh teá vó moâ
Jones, Giôùi thieäu veà Taêng tröôûng Môùi (New hieän taïi. Tôø Economic Policy phaùt haønh ôû
York: W.W. Norton, 1997). chaâu AÂu cuõng theá, nhöng chuù troïng nhieàu
hôn vaøo nhöõng vaán ñeà thuoäc chaâu AÂu.
Ñeå coù ñöôïc moät loaït baøi tham luaän ñöôïc
vieát raát hay veà nhieàu nhaø kinh teá vaø caùc yù Haàu heát caùc Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang
töôûng cuûa hoï vôùi moät theå thöùc nheï nhaøng thuoäc khu vöïc cuõng xuaát baûn caùc taïp chí vôùi
hôn, haõy ñoïc David Warsh, Caùc nguyeân taéc nhöõng baøi baùo deã ñoïc; caùc taïp chí naøy mieãn
kinh teá: Caùc baäc thaày vaø caùc hoïc giaû cuûa phí. Trong soá ñoù coù Economic Review do
kinh teá hoïc hieän ñaïi, (New York: Free Press, Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang Cleveland
1993). xuaát baûn, Economic Review do Ngaân haøng
Döï tröõ Lieân bang thaønh phoá Kansas xuaát
Ñeå tìm hieåu theâm veà caùch thöùc nhìn nhaän baûn, New England Economic Review do
kinh teá vó moâ cuûa caùc nhaø kinh teá vó moâ töø Ngaân haøng Döï tröõ Lieân bang Boston xuaát
Robert Solow cho ñeán Robert Lucas, haõy baûn, vaø Review do Ngaân haøng Döï tröõ Lieân
ñoïc Brian Snowdown vaø Howard Vane, bang Minneapolis xuaát baûn.
“Ñoái thoaïi vôùi caùc nhaø kinh teá haøng ñaàu, lyù
giaûi Kinh teá vó moâ hieän ñaïi” (Northampton, Lyù thuyeát kinh teá vó moâ hieän taïi ñöôïc xem
MA: Edward Elgar, 1999). xeùt moät caùch naâng cao hôn – ñaïi theå ôû caáp
ñoä giaùo trình sau ñaïi hoïc naêm thöù nhaát veà
Neáu baïn muoán tìm hieåu theâm veà lyù thuyeát kinh teá vó moâ – trong David Romer, Kinh teá
vaø nhöõng vaán ñeà kinh teá vó moâ: vó moâ naâng cao (New York: McGraw-Hill,
1995) vaø trong Olivier Blanchard vaø
Phaàn lôùn caùc taïp chí kinh teá naëng veà toaùn
Standley Fischer, Baøi giaûng Kinh teá vó moâ
vaø khoù ñoïc. Nhöng coù moät vaøi taïp chí coá
(Cambridge, MA:MIT Press, 1989).
gaéng trôû neân gaàn guõi hôn. Ñaëc bieät laø tôø
Journal of Economic Perspectives coù nhöõng


Macroeconomics 2nd PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Macroeconomics 2nd PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bản dịch quyển

Oliver Blanchard, 2000, Macroeconomics, 2nd Edition, Prentice Hall

(Bản quyền của Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright)

Phaàn môû ñaàu

CHÖÔNG 1. MOÄT CHUYEÁN THAM QUAN THEÁ GIÔÙI

OLiver Blanchard 1 Ngöôøi Dòch Kim Chi

(phaàn traêm) 1960-1998 1997 1998 1999 (döï baùo)

Tæ leä taêng tröôûng saûn löôïng 3,1 3,9 3,9 3,6

OLiver Blanchard 2 Ngöôøi Dòch Kim Chi

Thaát nghieäp coù quaù thaáp chaêng?

OLiver Blanchard 3 Ngöôøi Dòch Kim Chi

Taïi sao ñaø taêng tröôûng giaûm suùt?

Hình 1-2. Taêng

Tyû leä taêng

Taïi sao baát bình ñaúng veà löông gia taêng?

OLiver Blanchard 5 Ngöôøi Dòch Kim Chi

OLiver Blanchard 6 Ngöôøi Dòch Kim Chi

Laøm sao ñeå giaûm tæ leä thaát nghieäp cao?

OLiver Blanchard 7 Ngöôøi Dòch Kim Chi

Hình 1-3. Lieân minh chaâu AÂu

OLiver Blanchard 8 Ngöôøi Dòch Kim Chi

noùi laø lôùn nhaát theá giôùi.

1-3/ Nhaät Baûn vaø Ñoâng AÙ

OLiver Blanchard 10 Ngöôøi Dòch Kim Chi

Hình 1-5. Ñoâng AÙ

OLiver Blanchard 12 Ngöôøi Dòch Kim Chi

1 9 7 0 -1 9 9 7 1997 1998 1999

OLiver Blanchard 13 Ngöôøi Dòch Kim Chi

Hình 1-7. Suït

OLiver Blanchard 14 Ngöôøi Dòch Kim Chi

Hình 1-7. (tieáp theo).

1-4/ Nhìn veà phía tröôùc

OLiver Blanchard 15 Ngöôøi Dòch Kim Chi

Thu thaäp Döõ lieäu vó moâ

Nhöõng thuaät ngöõ chính:

OLiver Blanchard 17 Ngöôøi Dòch Kim Chi

CAÂU HOÛI & BAØI TAÄP

OLiver Blanchard 19 Ngöôøi Dòch Kim Chi

TÌM SOÁ LIEÄU ÔÛ ÑAÂU

OLiver Blanchard 22 Ngöôøi Dòch Kim Chi

Phaàn môû ñaàu

Olivier Blanchard 23 Ngöôøi Dòch: Nam An

2-1/ Toång Saûn löôïng (Aggregate Output)

GDP, Giaù trò gia taêng, vaø Thu nhaäp

Olivier Blanchard 24 Ngöôøi Dòch: Nam An

Coâng ty saûn xuaát theùp

Coâng ty saûn xuaát xe hôi

Olivier Blanchard 25 Ngöôøi Dòch: Nam An

Olivier Blanchard 26 Ngöôøi Dòch: Nam An

Olivier Blanchard 27 Ngöôøi Dòch: Nam An

GDP danh nghóa vaø GDP thöïc

Olivier Blanchard 28 Ngöôøi Dòch: Nam An

Naêm Soá löôïng xe Giaù xe GDP danh nghóa

Olivier Blanchard 29 Ngöôøi Dòch: Nam An

ÑOÀ THÒ 2–1

Töø 1960 ñeán 1998

leân gaáp 16 laàn. GDP GDP thöïc

GDP danh nghóa

Olivier Blanchard 30 Ngöôøi Dòch: Nam An

Olivier Blanchard 31 Ngöôøi Dòch: Nam An

2-2/ Caùc Bieán Kinh teá vó moâ Quan troïng Khaùc

Tæ leä Thaát nghieäp

Olivier Blanchard 32 Ngöôøi Dòch: Nam An