Wykonała:

Julia Sowińska

Podstawowe i potoczne teorie emocji

_______________________________________________________________________________________________

Czym są emocje?
Cechy psychologiczne = cechy latentne (ukryte, nie widać ich ale widać ich wpływ)

Elementy niezbędne do wystąpienia emocji:

A. Ocena zdarzeń
B. Uruchomienie priorytetów w działaniu
C. Zespół zmian psychicznych i fizycznych
Te 3 elementy składają się na podstawową definicję emocji

Subiektywny stan psychiczny uruchamiający priorytet dla związanego z nią programu działania. Towarzyszą mu
zmiany somatyczne, behawioralne i poznawcze.

Czym są emocje?

- Bentley (1928) „Czy ‘emocja’ to coś więcej nić tytuł rozdziału?”

- Czy mamy wpływ na kształt i przebieg emocji? CZĘŚCIOWO
- Czy emocje mogą wziąć się „z niczego”? NIE BO MUSI BYĆ ŹRÓDŁO ZEW. LUB WEW.
- Czy emocje są stałe w czasie? EMOCJA STAŁA W CZASIE ALE JAK SIĘ KOŃCZY TO NASTRÓJ
- czy emocjami można się „zarazić”? TAK empatia też w tym bierze udział

Co towarzyszy odczuwaniu emocji?

- zmiany somatyczne (np. Wyrzut adrenaliny czy dopaminy. Gęsia skórka)
- Myśli towarzyszące sytuacji, która emocje wywołała
- Tendencja do podejmowania określonego działania
-Ekspresja twarzy i reszty ciała

Trochę historii
-Platon (emocje przeszkadzają)
-Arystoteles
-Epikur
-Św. Tomasz i Św. Augustyn
-Kartezjusz (pierwsza rewolucja z tymi emocjami, ogarnął szyszynke, emocje są potrzebne żeby się
doskonalić)

Bardziej współcześnie
- Spinoza
- Condillac
- Watson
- Freud
- Skinner/Gray

Klasyczne teorie emocji

Teoria Williama Jamesa i Carla Langego

Widzę szarżującego dzika → Interpretuję bodziec - powstają zmiany w moim organizmie → Dostrzegam i
interpretuje te zmiany → Powstaje odpowiednia emocja
 Nacisk na organizm i jego (objawy somatyczne) reakcje bo inaczej nie ma emocji

Teoria Cannona - Barda

Widzę szarżującego dzika → wzgórze przetwarza informacje i przesyła ją do kory i ciała →Reagujemy na
bodziec. Oceniamy wydarzenie → powstaje odpowiednia emocja

Jeżeli emocja się pojawia to na pełnej

„walcz albo uciekaj” wszystko albo nic Badania na kotach bez
kory mózgowej

Aktywacyjna teoria emocji

• Poziom pobudzenia OUN (jeśli OUN pobudzony to jest emocja, a jeśli nie to nie ma)
• Badania na szczurach (podpięli im elektrody do mózgu z przyjemnością i wstrętu)
• Intensywność emocji
• Elizabeth Duffy i Donald O.Hebb

Teoria Magdy Arnold

Neutralna recepcja (obraz na siatkówce) → Ocena (= lub -) → Tendencja do działania (zbliżanie lub unikanie →
Wystąpienie emocji (subiektywne i cielesne przeżycia) → Działanie sterowane przez emocje

EMOCJE I PROCESY POZNAWCZE ZAWSZE RAZEM. OD TEGO MOMENTU WSPÓŁCZESNE TEORIE.

Dwuczynnikowa teoria emocji Schachtera i Singera

Znalezienie się w stanie pobudzenia → Poznawcza analiza zmian fizjologicznych oraz sytuacji zewnętrznej
→ Nazwanie stanu w jakim się znalazło

Dzielili ludzi na 2 grupy i wstrzykiwano placebo albo adrenalinę potem jeszcze na 2...
I. Most stabilny i most chwiejny, na końcu pani z ankietą Działa dobrze z
fobiami

Koncepcja Richarda Lazarusa

Żeby emocja się pojawiła musi być ważna dla osoby, wzbudzająca zainteresowanie

Ocena 1 rzędu - podział na emocje negatywne i pozytywne Jak bodziec

niesprzyjający to negatywna i na odwrót
Ocena 2 rzędu - ocena wtórna
Czy mam wpływ na sytuację, jakie są skutki . Odpowiedzialność, techniki kontroli napięcia, przewidywanie
skutków

Zbudował na podstawie stresu. Definicja - emocja pojawi się kiedy mamy integracje ze środowiskiem i ta
integracja jest dla nas ważna

Teoria Nico Frijdy

- Określa emocje ze względu na pełnione przez nie funkcje adaptacyjne
-Emocje pełnią funkcję sygnalizacyjną w procesie regulacji zachowania (jeśli negatywne emocje to znak że
masz coś zrobić z tym, a jak masz pozytywne to spoko superowo)
- Klasyfikacja stanów afektywnych

Stany negatywne się kumulują. Stany pozytywne minimalnym bodźcem się przyzwyczajamy.

PRAWA EMOCJI FRIJDY (10)

 I. Prawo znaczenia sytuacyjnego ,„konstytucja emocji”
emocje powstają w odpowiedzi na różne zdarzenia, źródłem emocji pozytywnych są zdarzenia, które realizują
dążenia jednostki, źródłem emocji negatywnych są zdarzenia zagrażające lub szkodzące interesom jednostki.
Źródłem emocji są także zdarzenia nowe i nieoczekiwane. Prawo zostało sformułowane w oparciu o teorię
emocji według Lazarusa.

II. Prawo zaangażowania

emocje są odpowiedzią na takie zdarzenia, które są ważne dla jednostki (np. ze względu na chęć osiągnięcia
danego celu), emocjonalne znaczenie nadawane jest zdarzeniom w oparciu zaangażowanie w nie jednostki.

III. Prawo bezpośrednio spostrzeganej rzeczywistości

zdarzenia, które wywołują emocje muszą być spostrzegane jako rzeczywiste, a ich intensywność jest tożsama ze
stopniem poczucia tej rzeczywistości. Emocje powoduje to, co jednostka odbiera jako rzeczywiste, nawet jeśli
rzeczywistym nie jest np. zaburzone postrzeganie własnego ciała u osób chorych na anoreksję.

IV. Prawo zmiany przyzwyczajenia i odczuwania porównawczego

ocena zdarzenia zależy od układu odniesienia w jakim zdarzenie się odbywa (korzystne lub niekorzystne
warunki). Im większa zmiana od oczekiwanych warunków, tym silniejsza emocja.

V. Prawo hedonistycznej asymetrii

przyjemność zanika szybko (wraz ze stopniem zaspokojenia), a przykrość może się utrzymać długo – można
przywyknąć do zdarzeń, które wzbudzają emocje pozytywne, ale nie przywyknie się do zdarzeń, które
wywołują negatywne emocje.

VI. Prawo zachowania emocjonalnego momentu

odnosi się do trwałości śladów pamięciowych związanych z odczuwaniem emocji. Kolejne doświadczenia
emocjonalne są tak samo mocne, jak w pierwotnej sytuacji, która je wywołała. Prawo zamknięcia się w sobie –
dominujący stan emocjonalny ma tendencję do podporządkowania myśli i ciała jednostki – gotowość do
działania spowodowana emocjami wybija się ponad inne działania i cele jednostki.
VII. Prawo zamknięcia się w sobie
dominujący stan emocjonalny ma tendencję do podporządkowania myśli i ciała jednostki – gotowość do
działania spowodowana emocjami wybija się ponad inne działania i cele jednostki.

VIII. Prawo zważania na konsekwencje

rekcja emocjonalna zawiera w sobie element kontroli, kontrola emocji opiera się na przewidywaniu
negatywnych konsekwencji reakcji emocjonalnej.

IX. Prawo minimalnego obciążenia

opiera się na współdziałaniu procesów emocjonalnych i poznawczych – współpraca ta ma prowadzid do takiej
oceny sytuacji, w której napięcie emocjonalne będzie jak najmniejsze.

X. Prawo maksymalnego zysku

dotyczy oceny sytuacji w taki sposób, by uzyskad jak największy zysk emocjonalny – przeżywanie emocji daje
jednostce określone zyski psychologiczne, które przyczyniają się do budowania jej poczucia wartości.

Podstawowe zagadnienia związane z motywacją

_____________________________________________________________________________________________

Motywacja = wszelkie mechanizmy odpowiedzialne za:

⚫ Uruchomienie
⚫ Ukierunkowanie
 ⚫ Podtrzymanie
⚫ Zakończenie

Mechanizmy proste i złożone/wewnętrzne i zewnętrzne/ afektywne i poznawcze

Pojęcia podstawowe związane z motywacją

Uruchomienie zachowania

Pintrich i DeGroot – model zawierający trzy komponenty motywacyjne:

- komponent wartości
- dlaczego chcę to robić albo dlaczego to robię
- komponent możliwości – w jakim stopniu jestem w stanie to zrobić oraz czy i w jakim stopniu jestem
w stanie to osiągnąć
- komponent afektu – jakie emocje wzburza we mnie założony wynik i zakładane działanie

Heckhausen i Kuhl – czteroelementowy model czynników uruchamiających działanie:

- wartość zakładanych wyników
- oczekiwania - odpowiedniość między celem a możliwościami jednostki
- pobudzenie emocjonalne

Podtrzymanie zachowania
- długoterminowe działanie
- odwracanie uwagi od gratyfikacji
- skupienie się na poznawczym aspekcie gratyfikacji
- segmentyzacja i zwielokrotnienie gratyfikacji
- mechanizm „Magicznej połowy” (połowa już jest za mną)
- feedback (informacja zwrotna)
- wielokrotne szacowanie prawdopodobieństwa sukcesu (czy aby na pewno warto dążyć do celu)

Zaniechanie działania
- wycofanie nacisku
- brak oczekiwanych gratyfikacji
- znudzenie/spadek zainteresowania
- pojawienie się ważnego zadania alternatywnego
- brak poczucia kontroli
- brak informacji o wyniku
- spostrzegany brak postępu
- spadek prawdopodobieństwa sukcesu
- atrybucja „na zewnątrz”
- nasycenie zwielokrotnionymi gratyfikacjami
- wypalenie
- lęk przed niepowodzeniem i sukcesem

Modele teoretyczne motywacji ludzkiej (próba systematyzacji)

Modele homeostatyczne – przywracanie zaburzonej homeostazy

Modele podnietowe – źródłem zachowania są bodźce
Modele humanistyczne – źródło zachowania – procesy wewnętrzne
Modele poznawcze – źródło zachowania – przetwarzanie informacji
Podstawowe podejścia do motywacji

A. Ewolucyjne podejście do motywacji

Nurt etologiczny
• Motywacja – gotowość do wykonania pewnego utrwalonego wzorca zachowania
• Instynkt – struktura biologiczna i hierarchiczna (macierzyoski, ojcowski)
Etap narastania instynktu -> etap apetytywny -> etap konsumpcyjny (pobudzeniowy)(rozładowanie instynktu)
Sam instynkt nie wystarczy do uruchomienia zachowania ukierunkowanego
Wrodzony mechanizm wyzwalający
Zasada podwójnej kwantyfikacji – uruchomienie zachowania jest interakcyjnym efektem działania dwóch
czynników:
Uruchomienie zachowania = siła działająca popędu + siła bodźca wyzwalającego

Nurt socjobiologiczny
• Nadrzędny motywator = tendencja do rozprzestrzeniania genów
• Okazja
• Eliminacja czynników zmniejszających prawdopodobieństwa genów
• Dobór partnera
• Wady podejścia – wszystko to seks

Psychodynamiczne podejście do motywacji

Teoria redukcji napięcia związana z działaniem popędów
• Wszelkie zachowania są zdeterminowane
• Źródło zachowania – energia psychiczna
• Zachowaniem rządzą wrodzone instynkty (popędy)
• Motywy ludzkiego zachowania mają charakter nieświadomy

Karen Horney – istnienie dwóch mechanizmów motywacji:

- potrzeba bezpieczeństwa i lęku podstawowego
- ja realne vs ja idealne

Erich Fromm
- dążenie do integralności własnej osoby
- przezwyciężenie czynników organizujących lub uderzających integralność JA

Behawiorystyczne podejście do motywacji

Popęd
- mniej lub bardziej ukierunkowany niepokój pojawiający się w organizmie i uruchamiający
czynniki ukierunkowane na usunięcie tego niepokoju
Pobudka (przynęta)
- obiekt mający zdolność redukowania lub zmniejszania wielkości popędu
- niekiedy pobudka uruchamia popęd a niekiedy popęd stwarza pobudkę
Wzmocnienie
- Wielkość / częstość otrzymywania / regularność otrzymywania nagrody

Humanistyczne podejście do motywacji Abraham Maslow

• Dotyczy tylko ludzi
• Dwa mechanizmy motywacji: potrzeby niedoboru i potrzeby wzrostu
• Potrzeby typu chcę (potrzeby nieświadome) i potrzeby typu muszę
• Hierarchia potrzeb
 Poznawcze podejście do motywacji

Deprywacja sensoryczna (konsekwencje zaburzenia percepcji, procesów myślowych, pamięci, halucynacje,

negatywne napięcie, lęki)
Zachowania eksploracyjne - Daniel Berlyne
• nowość zmiana, dziwność, niezgodność, złożoność, wieloznaczność
• ciekawość poznawcza
Dysonans poznaczy - Leon Festinger
• Konsonans
• Dysonans
- od czego zależy wielkość dysonansu/konsonansu
- rozbieżność negatywna i rozbieżność pozytywna

Dysonans poznawczy – niezgodność informacji które do nas dopływają Konsonans – z treści jednego elementu
poznawczego wynika treść drugiego

Motywacja w psychologii topologicznej

• Kurt Lewin
• Propulsja (dążenie), repulsja (unikanie)
• Lewin akceptował dwa ważne fakty:
(1) dynamikę zjawisk psychicznych i ich znaczną zmienność w czasie oraz
(2) systemowy charakter zjawisk i procesów psychicznych
• Dwa fakty legły u podstaw koncepcji tzw koncepcji życiowej – przestrzeń życiowa (pole psychologiczne)
tworzy człowiek i jego środowisko jako całość
• Czynniki decydujące o motywacji do określonego zachowania są intensywność działającej siły, walencja
pozytywna bądź negatywna, dystans między podmiotem a obszarem o określonej walencji

Konflikty motywacyjne
 Konflikt dążenie-dążenie –> dążenie wiąże się z sytuacją, w której podmiot zmuszony jest wybierać między
dwiema pozytywnymi możliwościami, mającymi zbliżony stopień atrakcyjności (np. waham się czy spędzić
kilkudniowy urlop w górach, czy nad morzem – mam zbyt krótki urlop by spędził go tu i tu więc muszę coś
wybrał)
Konflikt unikanie-unikanie –> podmiot zmuszony jest do wyboru między dwiema negatywnymi możliwościami,
mającymi zbliżony stopień awersyjności (np. drobny przestępca – wybiera między zapłaceniem wysokiej
grzywny, a spędzeniem miesiąca w areszcie)
Konflikt dążenie-unikanie –> unikanie dotyczy sytuacji, w których określona możliwość decyzyjna
wywołuje u podmiotu zarówno uczucia pozytywne jak i negatywne. (np. decyduje się na ślub – z jednej
strony spoko, bo koniec z staropaostwem, a z drugiej koniec imprez, chlania itd.)

Pobudzenie emocjonalne
określimy jako chwilowy stan organizmu, charakteryzujący się energetyzacją somatyczną i zmianami
świadomości, polegającymi na zwężeniu jej pola.
Apter:
Teoria zmiany ukierunkowanej
• Orientacja wobec zewnętrznej rzeczywistości
• Stan teliczny vs. parateliczny
• Poziom pobudzenia a stan teliczny vs. parateliczny

Stan metamotywacyjny jest zależny od:

• Sytuacji
• Czynników osobowościowych

Anatomiczno-fizjologiczne struktury związane z

motywacją i emocjami
______________________________________________________________________________________________

Koncepcja 3 poziomów regulacji emocji:

Wzgórze
• Największa część międzymózgowia
• centralna stacja przekaźnikowa
 • połączona z korą mózgu i z jądrami podstawy i podwzgórzem.
• Odpowiada za akcje czuciowe, ruchowe i procesy uwagi

Podwzgórze
• ośrodek podkorowy AUN,
• zależy od niego homeostaza organizmu,
• ośrodek preferencji seksualnych.
• Element pośredniczący między układem nerwowym i hormonalnym.

Odpowiada za:
-Gospodarkę wodna organizmu
-Termoregulacje
-Gruczoły wewnątrz-wydalnicze
-Głód, sytość
-Sen, czuwanie
-Reakcje emocjonalne Związek z przysadką mózgową

Przysadka mózgowa
gruczoł dokrewny zbudowany z dwóch płatów. Jej funkcją jest wytwarzanie i wydzielanie hormonów.
Przednia- hormon wzrostu, prolaktyna, ACTH, TSH, folio tropowy, endorfiny
Tylna (nerwowa) magazynuje: oksytocyne, wazopresyne
Środkowa wydziela: melanotropine

Układ limbiczny
korowe i podkorowe struktury limbiczne stanowią funkcjonalną całość.
Zasadnicza rola w wyzwalaniu i regulacji zachowań motywacyjno- emocjonalnych.
Zalicza się do niej:
• Opuszka węchowa
• Ciało suteczkowate
• Zakręt obręczy
• Sklepienie
• Wzgórze
• Hipokamp
• Ciało migdałowate
• Podwzgórze

Funkcje:
• Kontrola czynności ośrodków podwzgórza
• Odbieranie wrażeń węchowych
• Zmiany ciśnienia, oddychanie
• Zachowania seksualne, strach, motywacja

Hipokamp
- Struktura ulokowana w płacie skroniowym,
- Bierze udział w regulacji procesów poznawczych i emocjonalnych.
- Reguluje przetwarzanie bodźców przyjemnych i nie.
- Razem z podwzgórzem odpowiada za popęd płciowy i wydzielanie hormonów.
- Umożliwia warunkowanie reakcji strachu

Ciało migdałowate
znajduje się w głębi płatów skroniowych
Funkcje:
- Wywoływanie emocji
- Rozpoznawanie ekspresji strachu i wściekłości
- Reagowanie na bodźce znane
 - Regulowanie zachowao seksualnych
- Reakcje wegetatywne
- Zapamiętywanie

Uszkodzenie prowadzi do utraty zdolności do właściwej oceny pozytywnej i negatywnej, zaburzenia

emocji, strachu, trudności w rozpamiętywaniu emocji.

Korowe mechanizmy emocji

Najnowszy filogenetyczny poziom regulacji emocjonalnej
Regulacyjna funkcja kory mózgowej przejawia się w:
- Dostosowaniem wielości i cech reakcji emocjonalnych do sytuacji
- Tworzeniu Bi przechowywaniu sposobów zachowania się służących redukcji stanów emocjonalnych
- Pośredniczeniu w wywoływaniu reakcji emocjonalnych
- Reguluje czynności niżej leżących centrów ( limbicznego, podwzgórza)
- Pozwala nam żywić emocjonalny stosunek do przedmiotów abstrakcyjnych
- dzięki procesom korowym możliwe jest wygaszanie nieuzasadnionych reakcji
emocjonalnych
- odpowiada na bodźce przestrzenne
- analizuje znaczenie nowych bodźców
- uszkodzenia w tym systemie mogą skutkować impulsywnością i społecznie nieadekwatnym
zachowaniem

Czy różne emocje angażują różne struktury?

Związek istnieje ale nie jest jednoznaczny.
Przyśrodkowa kora przedczołowa pełni istotną rolę w różnych emocjach pozytywnych i
negatywnych.
• Smutek- zakręt obręczy
• Radość, wstręt- zwoje podstawy
• Gniew, strach - ciało migdałowate
• Radość – płat czołowy
• Wstręt- wyspa

Neuroprzekaźniki i hormony
Biologiczne mechanizmy emocji opierają się na działaniu poszczególnych części OUN, ale znaczący wpływ
na zachowanie mają:
• Neuroprzekaźniki
• Hormony
• Neuromodulatory
serotonina Niski poziom - zły nastrój (depresja)
Wysoki poziom - dobry nastrój (euforia)
dopamina Niski poziom - zły nastrój (depresja)
Wysoki poziom - dobry nastrój (euforia)
noradrenalina Niski poziom - zły nastrój (depresja)
Wysoki poziom - dobry nastrój (euforia)
adrenalina Pobudzenie mózgu ( nie wiąże się
bezpośrednio z nastrojem)

Docieranie informacji do mózgu

Informacje docierają najpierw do wzgórza, z wzgórza do ciała migdałowatego.
Może docierać dwoma drogami :
Niska – bezpośrednio do ciała migdałowatego w którym następuje przypisanie emocjonalne bodźcom
Wysoka- przez korę mózgową w której informacja dopiero przetwarzana jest w ciele migdałowatym
Asymetria półkul mózgowych
PRAWA : Emocje negatywne
Uszkodzenie – lek płacz , niepokój, agresywności, niewiara, przecenianie negatywne Odczuwanie i ekspresja
pozytywnych emocji
LEWA: emocje pozytywne, odpowiada za odczuwanie emocji ( gdy prawa półkula jest nie aktywna ludzie często
słabo doświadczają silnych emocji )
Uszkodzenie prowadzi do podwyższonego nastroju, oraz do apatii, ignorowania, wesołkowatości, wiara w
możliwości

Funkcje Emocji
_______________________________________________________________________________________________
Podejście teoretyczne:
Levenson: Każda emocja pełni swoją funkcję adaptacyjną w zakresie motywowania, organizowania i regulowania
zachowania:
• Rozwój osobowości i różnic indywidualnych
• Intencjonalne procesy regulacyjne
Oatley i Jenkins: Funkcją emocji jest zmiana priorytetów w hierarchii celów jednostki
Averill: Funkcje emocji to konsekwencje do jakich ma ona doprowadzić:
• Zamierzone i niezamierzone
• Krótkofalowe i długofalowe
• Szczególne i typowe
• Indywidualne i grupowe
+Każda emocja może pełnić wiele funkcji.
Frijda: Emocje sygnalizują, że dzieje się coś ważnego z punktu dobrostanu jednostki oraz zadań realizowanych przez
system poznawczy i zachowanie.

Funkcje emocji wg. Maruszewskiego:

1. Orientacyjna
Emocje dostarczają informacji o otoczeniu z punktu zaspokajania potrzeb. Zaburzenie tej funkcji prowadzi do
zmian w funkcjonowaniu psychicznym i zachowaniu.
2. Aktywacyjna
Emocje dostarczają energii, są układem zasilania procesów poznawczych. Procesy emocjonalne i motywacyjne
mogą wpływać na łatwość uzyskiwania dostępu do różnych kategorii zapisanych w pamięci.
 3. Modulacyjna
Emocje modulują ilość energii potrzebnej do optymalnego funkcjonowania poznawczego. Dotyczy związku
między emocjami a funkcjonowaniem poznawczym.
4. Metapoznawcza:
Emocje zapewniają orientację we własnych procesach poznawczych i wybór takich procesów, które mogą być
efektywne w danej sytuacji. Dostarczają informacji na temat wyników procesów poznawczych.

Model poszerzania umysłu i budowy zasobów osobistych Fredrickson:

Emocje negatywne:
Sygnalizują konieczność zachowania się w określony, sprawdzony, stereotypowy sposób - wywołują zawężenie pola
myśli i działań. Wygasają w momencie osiągnięcia celu.
Emocje pozytywne:
Pojawiają się w warunkach bezpiecznych. Poszerzają zakres myśli i działań jakie możemy podjąć. Wywołują
niespecyficzne tendencje w myśleniu i zachowaniu. Mają charakter samo wyzwalający.
Emocje w czasie:
• W krótkiej perspektywie: poszerzenie/zawężenie zakresu myśli i działań
• W długiej perspektywie: budowa trwałych zasobów osobistych i wzrost odporności na zranienie

Radość i jej funkcje

Zwiększa motywacje do wysiłku umysłowego oraz podjęcia aktywności fizycznej.
Wzmaga otwartość na doświadczenia, która w sytuacjach społecznych prowadzi m.in. do zachowań afiliacyjnych i do
wzmacniania więzi z innymi.
Ma właściwości integrujące, regenerujące i może służyć jako antidotum na stres (Davidson, Jackson i Kalin).
->podejście hedonistyczne
->podejście eudajmonistyczne

Smutek i jego funkcje

Spowalnianie systemu poznawczego i motorycznego:
• Przekierowanie uwagi z zewnątrz do wewnątrz
• Zachowanie energii
• Sprzyja uważniejszemu szukaniu źródła problemu i głębszej refleksji nad porażką czy niesatysfakcjonującymi
wynikami
Wzmacnia więzi społeczne:
• Empatia, altruizm, współczucie
• Prosołeczność (gdy smutek nie jest skierowany na Ja, tylko na zewnątrz)
Smutek w sytuacji złości:
• Rozpacz (utrata czegoś ważnego lub nie osiągnięcie celu)
• Złość na własne Ja
• Triada wrogości w depresji (złość-wstręt-pogarda)

Złość i jej funkcje

Zneutralizowanie źródła złośći.
Mobilizowanie energii i utrzymanie jej na wysokim poziomie:
• Obniżenie progu pobudzenia na bodźce
• Nie musi prowadzić do zachowań agresywnych ( !! )
• Krew napływa do mięśni a odpływa z narządów wewnętrznych
• Interpersonalnie niekorzystna

Strach i jego funkcje

Ważne jest rozróżnienie: strach vs. lęk.
Motywuje do ucieczki z zagrażającej (fizycznie lub psychicznie) sytuacji lub neutralizowania okoliczności, które ją
wywołują.
Powoduje spowolnienie systemu motorycznego (zastygnięcie w bezruchu) - atawistyczna reakcja.
Wywołuje duże zawężenie uwagi i percepcji.
Wstyd i jego funkcje
Czynnik zmuszający do społecznego podporządkowania się i społecznej jedności. Można też odczuwać wstyd “za
kogoś”.
Fizycznym objawem jest rumieniec i “skurcze” ciała.
Wywołuje zakłócenie bieżącego działania, splątanie myśli i niemożność wysłowienia się.
Prawdopodobieństwo pojawienia się rośnie w sytuacjach publicznych.
Odgrywa znaczącą rolę w rozwoju kompetencji.
Wywołany nie przez bodziec, ale przez interakcje zdarzenia ( !! ).

Obrzydzenie i jego funkcje:

Pełna jego postać pojawia się pomiędzy 4 a 8 rokiem życia.
Samo wyobrażenie lub wspomnienie rzeczy może wywołać pojawienie się wstrętu, razem z całą aktywacją afektywną
(Ekman).
Emocja ma doprowadzić do jak najszybszego pozbycia się bodźca wywołującego ten stan:
• Reakcja emocjonalna: wstręt
• Reakcja behawioralna: skrzywienie się
• Reakcja fizjologiczna: mdłości i ślinienie się.

Definicja i mechanizmy wzbudzania emocji

_______________________________________________________________________________________________
Definicja emocji
Wśród badaczy brak jest zgody na temat tego czym są emocje. Istnieje jednak zgoda co do: aktywacji emocji, funkcji
emocji oraz ich regulacji (sposobów, możliwości).
Jeszcze kilka dekad temu uważano, że emocje są pojęciem zbędnym i fikcyjnym (Skinner), gdyż nie można ich zbadać
i zmierzyć.

Emocje
Dawniej nazywane były: pasją, wrzeniem.
Termin “emocje” wprowadzony został przez Kartezjusza w 1649r. Wcześniej zajmował się nimi również Platon, chodź
nie przypisał im nazwy (metafora 2 koni).
Frijda twierdzi, że zjawiska kryjące się pod tym terminem nie mają wspólnego rdzenia.
Casirer definiuje emocje jako pojęcie o charakterze substancyjalnym - luźny zbiór zjawisk, bez wyraźnych granic.

Natura emocji
Emocje są terminem kłopotliwym dla nauki, której celem jest opis, wyjaśnienie i przewidywanie zjawisk – potrzebuje
więc pojęć funkcyjnych - opisujących zjawiska za pomocą leżących u ich podstaw mechanizmów i procesów.
Pojęcie emocji jest podobne do pojęcia duszy (pojęcie substancjalne – nie ma mechanizmów ani procesów, łączących
elementy w całość).
Arystoteles uważał, że dusza ma następujące cechy: odżywianie, spostrzeganie, wyobraźnia, intelekt, dobrowolny
ruch, pożądanie. Głosił, że dusza odróżnia człowieka od zwierząt i kamieni.
Frijda: emocje odróżniają ludzi i niektóre zwierzęta od innych istot żywych.
Emocje pojawiły się jako konsekwencja ewolucyjna.
Cechy organizmów żywych wg. Frijdy
1. Autonomia
2. Poruszanie się
3. Ocenianie/wartościowanie
4. Percepcja
• Pozwala odpowiadać na bodźce płynące ze środowiska
• Odpowiada za świadomość
• Zawiera w sobie oczątek aktywności
• Specyficznie ludzka jej forma to wyobraźnia (“Otwiera ludzi na to, co nie istnieje, ale co jest możliwe” -
Oatley)
5. Troski/obawy
Wartości rozumiane jako stany świata, które jednostka chce utrzymać lub osiągnąć
• Część z nich ma charakter wyuczony, a część wrodzony
Te 5 właściwości istot żywych wg. Frijdy stanowi rdzeń emocji. Procesy emocjonalne mogą mieć swój początek w
tych fundamentach życia.
Zasady te ewoluowały w stronę tego, co dziś wielu uznaje za podstawę emocji: gotowość do działania, dążenie,
intencje i uczucia.
Tak więc, np. Bakteria wg. Frijdy nie posiada emocji, pomimo spełniania wszystkich 5 kryteriów, ale posiada ich
zaczątki.

Ewolucja emocji
Darwin przeprowadził kilka prac na temat stanów emocjonalnych - “O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt”. Został
skrytykowany za antropomorfizm (w odniesieniu do zwierząt używał określeń odnoszących się do ludzi: afekt, lęk,
miłość). Po latach potwierdzono główne założenie Darwina:
( ! ) Emocje to wynik ewolucji i prymitywnych skłonności do reagowania na sytuacje w najbliższym otoczeniu.
Przykład potwierdzający: Badania porównawcze Chevalier-Sokolnikoff - porównywali oni miny prymitywnych
naczelnych z bardziej zaawansowanymi ewolucyjnie i z ludźmi.
Wnioski: forma i okoliczności wyrażania emocji wykazują ciągłość u naczelnych. Podobieństwa dotyczą ekspresji
emocji i fizjonomi. Podobieństw nie znaleziono u: ryb, płazów i gadów.

Adaptacyjne właściwości emocji

Bogactwo ludzkich ekspresji wymaga uczenia się. Korzenie ludzkich emocji tkwią głęboko w ewolucji naczelnych i
ssaków np. Niektóre formy lęku, takie jak: lęk wysokości (Buss, 2008).

Lęk jako adaptacja

Lęk wysokości i lęk przed obcymi pojawia się ok. 6 miesiąca życia, gdy dziecko odłączy się od matki.
Lęk przed zwierzętami pojawia się około. 2 roku życia.
Agorafobia, lęk przed opuszczeniem rodziny pojawia się w wieku młodzieńczym.
“Łatwiej warunkować strach przed wężem niż przed odkurzaczem”- Seligman, Hager 1972.
Badania Susan Mineki (1992) - małpy bojące się węża i bojące się kwiatków.

Wstręt jest adaptacją chroniącą nas przed zakażeniem bakteryjnym:

-kał i inne wydzieliny --> wyłączony u matek
-krew --> wyłączony, gdy trzeba komuś pomóc
-ludzkie mięso --> gdy grozi śmierć głodowa

Cechy emocji wg. Frijdy

• Gotowość do działania (wiąże się z zamiarem uzyskania jakiegoś efektu, oczekiwaniem wyniku, czyli ze
stanem motywacji rozumianym jako dążenie)
• Intencjonalność - rozumiana jako w teorii umysłu (Tomasello i in. 2007), nieosiągalna dla innych gatunków
(spostrzeganie innych i siebie jako sprawców).
• Uczucia - świadome stany mogące zostać zwerbalizowanymi
Emocje zawsze są świadome, w sensie “obecność w świadomości”, ale nie są uświadamiane stale, czyli są jako stany
nie poddawane refleksji.
Doświadczenia zmysłowe zazwyczaj nie są wyjaśniane, kodowane i śledzone. Prowadzą jedynie do zainicjowania
działania.

Definicje emocji:
Frijda:
emocje są wynikiem oceny zdarzenia jako pozytywnego lub negatywnego; szczególnym rodzajem stanu, któremu
towarzyszą zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i reakcje behawioralne; uruchamiają odpowiedni program
działania.
Makuszewski, Doliński, Łukaszewski, Marszał-Wiśniewski:
emocje są subiektywnym stanem psychicznym, uruchamiającym priorytet dla związanego z nim programu działania.
Odczuwaniu emocji towarzyszą zwykle zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz specyficzne
zachowania.
Subiektywny stan psychiczny = ludzie mogą różnić się pod względem odczuwanych stanów emocjonalnych.
Uruchamiany priorytet = funkcjonalizm (Frijda).
Zmiany somatyczne = orientacja biologiczna.
Ekspresje mimiczne = społeczny charakter emocji.

Emocje a inne zjawiska afektywne

Nastrój
Stan afektywny o niewielkiej intensywności, charakteryzujący się określonym znakiem (pozytywnym lub
negatywnym) i zawierającym mniej lub bardziej konkretne oczekiwania co do wystąpienia w przyszłości podmiotu
stanów zgodnych z tym znakiem (Makuszewski, Doliński, Łukaszewski, Marszał-Wiśniewska).

Frijda
Nastrój jest stanem nieintencjonalnym. Konsekwencje nastroju: uogólnione zmiany progów pobudzenia i treści
sądów:
• Nastrój negatywny obniża zadowolenie z życia, ale nie zmienia przekonań (mogą to zrobić emocje!)
• Łatwiej przypominamy sobie treści zgodne z nastrojem (Bower)
Lazarus
Emocje dotyczą oceny konkretnej sytuacji, nastrój dotyczy oceny całego życia:
• Ocena odnosi się egzystencjalnego tła naszego życia
• Dotyczy tego kim jesteśmy (obecnie, jak i ogólnie) - ocena jak ogólnie przebiega nasze życie.
Nastrój, chodź słabo określany jest przemożny --> nie jest związany z pojedynczym doświadczeniem, chodź czasem
można wskazać jego przyczynę (np. utrata pracy).
Watson i Clark
Emocje trwają od kilku sekund do kilkunastu minut, nastrój trwa znacznie dłużej.
Większość czasu czuwania spędzamy w stanach nie emocjonalnych, ale w każdym momencie życia doświadczamy
jakiegoś nastroju.

Zaburzenia emocjonalne
Zaburzenia nerwicowe i związane ze stresem (F40-48, ICD10)
• Fobie
• Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
• Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne
• Zaburzenia dyssocjacyjne
• Inne
Zaburzenia nastroju (F30-39, ICD10)
• Epizod maniakalny
• Epizod depresyjny
• Epizod maniakalno-depresyjne
Sławni fobicy: Woody Allen, N. Bonaparte, J. Cezar, A. Hitler, G. Washington

Emocje a temperament i osobowość

Temperament - trwałe, wrodzone właściwości człowieka, będące zrębem do kształtującej się osobowości. To jak
bardzo emocjonalnie reagujemy na pewne sytuacje jest w dużym stopniu zależne od tego co odziedziczyliśmy po
rodzicach.
Teoria PEN (Eysenck)
• P - psychotyczność
• E - ekstrawersja
• N - neurotyczność
Teoria EAS (Buss i Plomin)
• E - emocjonalność
• A - aktywność
• S - toważyskość

Biologiczne mechanizmy powstawania emocji (trójpoziomowa teoria mózgu):

1. Mózg gadzi
2. Mózg ssaczy (układ limbiczny)
Odpowiada za emocje i uczucia. Składa się z ciała migdałowatego (kontrola docierających do mózgu sygnałów i
uruchamianie szeregu procesów mających na celu obronę organizmu), hipokampu (orientacja przestrzenna i
pamięć) i podwzgórza (dystrybucja hormonów).
3. Kora nowa
Odpowiada za czynności związane z myśleniem (posługiwanie się językiem, rozwiązywanie problemów,
planowanie). Gromadzi i interpretuje docierające do mózgu informacje.

Psychologiczne mechanizmy wzbudzania emocji

Koncepcja oceny poznawczej wg. Lazarusa
Ocena zdarzenia jako istotnego dla celów i interesów jednostki. Ma ona trzy poziomy, 2 pierwsze są pierwotne i
odpowiadają na pytanie: czy zdarzenie ma związek z moimi celami i czy jest to związek pozytywny czy negatywny, zaś
drugi to ocena możliwości (ocena negatywna – czy poradzę sobie z daną sytuacją / ocena pozytywna – czy będę
umiał wykorzystać te sytuację). Następuje ocena zasobów osobistych (kompetencji) oraz środowiskowych (czy
otoczenie może mi pomóc).
Warunek konieczny i wystarczający do powstania emocji.

Społeczne mechanizmy powstania emocji

Zarażanie się emocjami (Hatfield i wsp.)
Emocje są zaraźliwe (Jung).
Badania polegające na filmowaniu klientów baru, siedzących przy jednym stoliku --> naśladowanie, synchronizacja.
Empatyczne współodczuwanie - “To myślenie, czucie, działanie jak inna osoba” - Allport. Wymaga zaawansowanych
funkcji poznawczych. Jest spoiwem społecznym wykrztałtowanym w celu przetrwania grupy. Teoria umysłu (TOM) -
Premack.

Próba syntezy - różne generatory emocji

System poznawczy – ocenianie, kategoryzowanie, wnioskowanie, atrybucje, przypominanie sobie, antycypowanie.
System poznawczy nie jest w stanie wzbudzić emocji samodzielnie (konieczny system neuronalny).
System neuronalny – impulsy nerwowe, neurotransmitery. Jest warunkiem wystarczającym i koniecznym do
wzbudzenia emocji.
System sensomotoryczny
System motywacyjny.

Emocje, poznanie i zachowanie

_______________________________________________________________________________________________
Ocena poznawcza a emocja
Ocena poznawcza ma kluczowe znaczenie dla powstania emocji, jednak procesy poznawcze różnią się stopniem
złożoności, np. Wstręt czy strach nie wymagają złożonej oceny, z kolei emocja taka jak poczucie winy czy wstyd
muszą być dogłębniej zanalizowane.

Ocena poznawcza (Lazarus)

Ocena pierwotna:
Znaczenie: Czy zdarzenie wgl wzbudzi emocje?
Zbieżność z celami: Jaki znak będą miały emocje?
Sposób zaangażowania ego: Czy zdarzenie jest ważne dla ideałów ego, wartości, norm moralnych, bliskich osób..?
• Szacunek do innych i samego siebie
• Zasady i wartości moralne
• Ideały ego
• Znaczenia i idee
• Inne osoby i ich dobrostan
• Cele życiowe

Ocena wtórna:
Wina czy zasługa: Jaka jest moja rola?
Możliwości radzenia sobie: Czy umiem poradzić sobie z tą sytuacją? Jakie są moje zasoby? Czy jestem w stanie ją
wykorzystać do własnych celów?
Oczekiwania na przyszłość: Czy ta sytuacja będzie się w przyszłości powtarzać?

Proces tej oceny ma charakter dynamiczny.

Ocena jest wieloetapowa, ale nie zawsze można wyróżnić z niej wszystkie elementy.
Ocena nie ma charakteru sekwencyjnego ani równoległego.
Ocena może być uruchamiana automatycznie (jeśli zdarzenie pojawiało się odpowiednio często i wzorce oceny
zostały wyuczone).
Ocena wymaga wiedzy, ale nie są to pojęcia tożsame.
Wiedza to ogólne rozumienie rzeczywistości, czyli idei i przekonań. Sama wiedza nie wywoła emocji, dopiero ocena
na niej oparta.

Teoria atrybucji (Friz Heider)

Atrybucja to zdroworozsądkowe przekonanie na temat zachowania się innych osób. Odbywa się na trzech etapach:
Umiejscowienie – Czy przyczyna danego zachowania tkwi w osobie czy poza nią?
Kontrola – Czy osoba ma wpływ na daną sytuację i to co się z nią dzieje?
Stabilność - Czy przyczyna jest trwała czy incydentalna?

Badania Bernarda Weinera

“Jak rodzi się współczucie, a jak niechęć?”
Badania wykazują, że to jakie uczucia pojawią się w kontekście danej sytuacji zależą od naszej atrybucji. Przykład:
ocena stanu osoby leżącej na chodniku: osoba zasłabła --> współczucie (umiejscowienie zewnętrzne lub wewnętrzne
i niekontrolowane), osoba jest pijana --> złość (wewnętrzne i kontrolowane). z
Stabilność nie ma wpływu na charakter emocji, a tylko na jej siłę.

Pierwszeństwo poznania – Lazarus

Twierdził on, że emocje są reakcją na znaczenie. Jeżeli ocena relacji z otoczeniem ma określony charakter (temat
relacyjny) emocje zawsze się pojawią.

Niezależność poznania i emocji (Zajonc, Izard)

Emocje mają pierwszeństwo ontogenetyczne i filogenetyczne. Emocji nie można przerwać, a procesy poznawcze tak.
Niektóre emocje mogą być pozbawione treści poznawczych, ale tylko w wyjątkowych przypadkach. Proste afekty nie
potrzebują złożonego przetwarzania. Występuje trwałość i pewność preferencji opartych na afekcie, mimo braku
poznania. Udowadniają to wyniki eksperymentów Zajonca.
Efekt czystej ekspozycji
To zmiana oceny atrakcyjności bodźca w skutek częstości kontaktu z nim. Cokolwiek co z założenia nie budzi wstrętu,
co powtarzamy wystarczająco często wpłynie na lubienie tej rzeczy bardziej. Częstość kontaktu ma wpływ na
preferencje. Efekt ten występuje w warunkach, w których bodziec ten eksponuje się przez tak krótki czas, że nie
możliwe jest jego świadome przetwarzanie.
Efekt ten został zbadany przez Zajonca i Murphy’ego w 1994 w badaniach nad wpływem emocjonalnego primingu
(torowania) na poznanie. Eksperyment polegał na tym, że przed pokazaniem bodźca właściwego, wyświetlano im
bodziec torujący w sposób subliminarny (na tyle krótko, że nie mógł być uświadamiany). Następnie badani wybierali
bardziej preferowane bodźce neutralne.

Polska: Rafał Ohme

Polski badacz pracujący w tym paradygmacie, zajmujący się mikro ekspresjami. Twierdził on, że mikro ekspresja jest
wysyłana i odbierana w sposób automatyczny i nieuświadomiony.

Podkorowa komunikacja analizatora wzrokowego

Udowodniono, że siatkówka oka jest bezpośrednio połączona z podwzgórzem. Podwzgórze łączy się z ciałem
migdałowatym (komputer emocjonalny) a więc reaguje znacznie szybciej niż hipokamp.

Błąd ontologiczny sporu Lazarusa i Zajonca

1. Inne definiowanie emocji:
Lazarus: emocje to konstrukty poznawczo-motywacyjno-relacyjne
Zajonc: emocje jako afekty
2. Inne definiowanie procesów poznawczych
Lazarus: procesy złożone, oparte na wiedzy i podlegające ocenie (droga wysoka)
Zajonc: procesy elementarne - odbiór i koordynacja bodźca, tworzenie jego reprezentacji (droga niska)
Bezsprzecznym pozostaje fakt, że emocje i poznanie wchodzą z sobą w ścisłe związki.

Nastrój a poznanie
Zasada podtrzymania pozytywnego nastroju (Isenck)
Pozytywny stan emocjonalny stanowi dla ludzi wartość, kiedy go osiągną chcą go podtrzymać i nie angażują się w
działania, które mogłyby zakończyć się jego utratą. Skłonność do podejmowania ryzyka wzrasta tylko wtedy, gdy coś
jest dla ludzi niezbyt ważne.

Pamięć a nastrój - teoria sieci skojarzeń Bowera

Zgodnie z nią stany emocjonalne są powiązane z jednostkami poznawczymi w obrębie jednej sieci asocjacyjnej.
Określony nastrój ma wpływ na uczenie się i zapamiętywnie.

Spostrzeganie a nastrój
Badanie Niedenthal i Sttrerlund
Udowodniono wpływ nastroju na spostrzeganie. Osoby w nastroju radosnym spostrzegają świat bardziej pozytywnie.

Myślenie i analizowanie a nastrój

Badania Worth i Mackie.
Pozytywny nastrój sprzyja heurystycznemu myśleniu, a zaburza systematyczne postrzeganie informacji. Negatywny
nastrój sprzyja analizowaniu (źródła problemu) i rozmyślaniom.

Negatywny nastrój a racjonalność

Badania Sadder byt Wieser: Alloy, Abramson
Negatywne emocje o niewielkim nasileniu sprzyjają bardziej pogłębionym sądom o sobie i świecie. Autorki badania
stwierdziły, że osoby depresyjne cechują się większym realizmem sądu, niż osoby zdrowe.
Badania Bodenhausen, Kramer, Sussex
Negatywny nastrój może zwiększać skłonności ludzi do posługiwania się stereotypami, zaś pozytywny nastrój
zwiększa zauważanie podobieństw między 2 grupami społecznymi.
Pamięć tunelowa
Dotyczy tego co człowiek pamięta, zaraz po jakimś konkretnym wydarzeniu, ale nie obejmuje wszystkiego co
rzeczywiście widział i doświadczył.
Hipoteza Easterbrook’a mówi, że w stanie silnego pobudzenia fizjologicznego podmiot koncentruje się na tym co jest
w centrum pola uwagi i lepiej to pamięta.
Badania: Safer, Chistianson, Autry, Osterlund, Steblay

Model infuzji afektu

Infuzja to proces, w trakcie którego informacja niosąca ładunek emocjonalny wywiera wpływ na procesy poznawcze i
zostaje przez nie wchłonięta, wpływając na przebieg tych procesów oraz na ocenę poznawczą.
Infuzja silna – to sytuacja, w której infuzja zachodzi.
Infuzja słaba - to sytuacja, w której infuzja nie zachodzi.
Silnej infuzji sprzyja szczegółowe, uważne przetwarzanie informacji, jest możliwa w trakcie heurystycznego
przetwarzania informacji.
Słabej infuzji sprzyja bezpośrednie wyszukiwanie informacji, bez dodatkowej obróbki czy przetwarzania, oraz
warunki przetwarzania zmotywowanego, czyli ukierunkowanego na cel.

Model infuzji afektu zakłada, że nastrój może wywołać efekt informacyjny:

Stan afektywny wpływa na treści poznawcze, tzn. na to o czym ludzie myślą oraz na to jak ludzie myślą.

Infuzja słaba
Infuzja a przeszukiwanie:
Występuje, gdy podmiot szuka istniejącej już wcześniej odpowiedzi, korzystając z posiadanej już, skrystalizowanej
wiedzy. Nie możliwa jest tutaj infuzja afektu, bo nie ma możliwości torowania afektywnego, które mogłoby
prowadzić do pewnej tendencyjności poznawczej.
Infuzja a przetwarzanie zmotywowane:
Występuje, gdy człowiek ma silną motywację do osiągnięcia jakiegoś stanu (np. Poprawy samooceny, nawiązania
przyjaźni). Gdy jesteśmy ukierunkowani na dany cel, afekt nie przeszkodzi w jego realizacji.

Infuzja silna
Strategia heurystyczna:
Stosowana jest w niejasnych sytuacjach, kiedy podmiot chce osiągnąć pożądany stan, ale wkładając w to minimum
wysiłku. Ludzie unikają systematycznego przetwarzania informacji, “myślą na skróty”. Jest prawdopodobna, gdy
zaangażowanie człowieka jest małe, a przedmiot oceny prosty lub typowy. Wtedy nastrój uznaje się za dobre źródło
informacji.
Strategia systematyczna lub rzeczowa:
Przedmiot oceny jest nowy lub nietypowy, ale nie jesteśmy tak zmotywowani na osiągnięcie celu, używaniu tej
strategii sprzyjają duże możliwości poznawcze podmiotu i sytuacja wymagająca trafnego wykonania jakiegoś zadania.
Człowiek musi “chcieć to zrobić i móc to zrobić”. Afekt działa tutaj na zasadzie torowania afektywnego. Nastrój nie
jest źródłem informacji, ale ją ukierunkowuje.

Wyrażanie emocji
_______________________________________________________________________________________________
Uniwersalne ekspresje emocji
Badania Ekmana i Frisena w Nowej Gwinei są jednymi z kluczowych analiz potwierdzających tezę o uniwersalności
emocji podstawowych. Wg. Ekmana ekspresje emocji podstawowych są niezależne od grupy etnicznej, fenotypu,
statusu i wieku.

Kulturowe zróżnicowanie emocji

Badania Gendrom i wsp. Świadczą o kulturowym zróżnicowaniu emocji. Badania te prowadzone były w
paradygmacie antropologicznym: porównywano w nim plemie Himba i amerykanów. W przeciwieństwie do badań
Ekmana – nie użyto wskazówek słownych. Wyniki wykazały, że lud Himba wskazał właściwie jedynie strach i uśmiech.

Kulturowe formy ekspresji emocji

Gesty: w psychologii nazywane emblematami. Są one bardzo zróżnicowane kulturowo. Jedne emblematy mogą mieć
zupełnie przeciwstawne znaczenie w różnych krajach. Mają charakter indywidualny.
Ilustratory, czyli gesty używane w trakcie rozmowy, zmieniają się wraz ze zmieniającym się podnieceniem i
zaangażowaniem. Pomagają przekazać komunikat, wzmacniają przekaz werbalny.
Regulatory to sygnały, które wysyłamy by podtrzymać rozmowę i okazać, że słuchamy, np. Kiwanie głową.
Adaptory to manipulacje całym ciałem, wyrażają nasze napięcie. Inaczej nazywane czynnościami przemieszczonymi.
Afekt to wyrażone emocje, czyli okazywanie afektu. Przybieranie określonego wyrazu twarzy, niosącego jakiś
komunikat.

Różnice pomiędzy wschodem a zachodem:

Wschód: częściej okazuje się emocje negatywne.
Zachód: częściej okazuje się emocje pozytywne.

Wpływ kultury na ekspresję emocji

Badania Marsh i in. Wskazują, że chodź ekspresja niektórych emocji jest uniwersalna kulturowo, to na bardziej
subtelnym poziomie kultura ma wpływ na szczegóły. Ludzie mogą oceniać tło kulturowe poprzez niewerbalne
akcenty.

Inne czynniki wpływające na rozpoznawanie emocji

Wskazówki ciała (postawa) - badania Alzevier, Trope i Todorov
Wokalizacja (ton głosu) - badania japończyków i holendrów, Tonaka i Et.Al.

Rozwój ekspresji emocji

Ekspresję takich emocji jak: strach, gniew, radość, wstręt, smutek i zaskoczenie można zauważyć u dzieci ok 6
miesiąca życia.
Noworodki odczuwają tylko dwie emocje: przyjemność lub przykrość.
Dystres (niezadowolenie) jest pierwszą emocją pojawiającą się u człowieka, a jego ekspresją jest płacz.
Uśmiech jako reakcja odruchowa pojawia się ok 3-4 tyg. Życia. Uśmiech społeczny pojawia się ok 6-10 tyg. życia.
Ekspresja smutku i złości pojawia się w wieku 3-4 miesięcy i ma to związek z dojrzewaniem zdolności poznawczych.
Ekspresja strachu pojawia się w 7 miesiącu życia i ma dwa rodzaje: strach przed obcymi i strach przed separacją
(badania lęku przed separacją - M. Ainsworth - wyróżniła 3 style przywiązania: bezpieczny, unikający, ambiwalentny).
Ok 1 roku życia dziecko wykorzystuje ekspresje innych do regulowania własnego zachowania, np. lęk przed obcymi
spada, gdy dziecko widzi, że opiekun ufa obcemu oraz gdy dziecko uczy się rozpoznawać ekspresje emocji innych
(chodź nie posiada jeszcze teorii umysłu, więc jest to reakcja warunkowa).
W wieku 18mies do 2 lat pojawiają się emocje świadomościowe, takie jak: wstyd, duma i zażenowanie. Jest to
możliwe, ponieważ u dziecka powstaje poczucie odrębności Ja, może więc porównywać swoje zachowanie ze
standardami wewnętrznymi lub zewnętrznymi.
Ok 3 roku życia można mówić o występowaniu pełnego repertuaru emocji.

Rozpoznawanie emocji
Ludziom najłatwiej rozpoznać emocje złości, na co wskazują badania Hasen. Kolejną łatwo rozpoznawalną emocją
jest strach (tylko po oczach i brwiach) wg. badań J. Fox.
Rozpoznanie emocji w dużej mierze zależy od kontekstu sytuacyjnego. Na zależność emocji od kontekstu wskazują
badania Marian i Skiba - udowadniają one istnienie złudzenia percepcyjnego w zakresie emocji, które oznacza, że
kiedy patrzymy na innych, liczy się dynamika emocji, a nie ich pojedyncza ekspresja.

Komunikowanie emocji
Spontaniczne i automatyczne: wyrazy emocjonalne mimowolne, kierowane przez drogi pozapiramidowe.
Celowe i instrumentalne: wyrazy emocjonalne intencjonalne, kierowane przez drogi piramidowe.

Regulacje emocji
Reakcje kontroli emocji mają charakter wrodzony, w miarę rozwoju stają się coraz bardziej świadome (Walden,
Smith).
Mechanizmy Freudowskie: mają charakter automatyczny i niekontrolowany, np. zaprzeczenie i wyparcie.
Regulacja podmiotowa = świadoma.

Świadoma regulacja emocji

Regulacja podmiotowa i intencjonalna, polegająca na czynnościach i procesach regulacyjnych.
1. Pierwszy poziom – unikanie:
Czynności polegające na unikaniu przykrości i dążeniu do przyjemności. Wiąże się też z blokowaniem dopływu
negatywnych bodźców.
2. Drugi poziom – operacje poznawcze
Oceniamy dopływające informacje w sposób racjonalny lub nieracjonalny (np. mechanizm izolacji).
3. Trzeci poziom – kierowanie własną ekspresją emocjonalną
Kontrolujemy to jakie emocje okazujemy, pomagają nam w tym emocje kontrolujące takie jak: wstyd, poczucie
winy, strach. Takie powstrzymywanie się od reakcji emocjonalnych ma charakter bierny i reaktywny.

Poprawa złego nastroju

Kobiety częściej preferują metody pasywne lub hedonistyczne takie jak: picie kawy, jedzenie słodyczy czy zakupy.
Mężczyźni częściej preferują metody aktywne lub dystraktory takie jak: sport, majsterkowanie lub alkohol, mecz.

Opisywanie i kategoryzowanie emocji

_______________________________________________________________________________________________
Czy istnieją emocje podstawowe?

Koncepcja różnicowa:
Tak, istnieją - emocje to oddzielne byty.
Badacze: Darwin, Tomkins, Izard, Ekman, Tobby, Cosmides

Koncepcja wymiarowa:
Nie, nie ma czegoś takiego – emocje są miarą afektu i pobudzenia.
Badacze: Wundt, Russel, Tellegen, Watson, Clark, Barret

Podejście różnicowe (dyskretne)

Zakłada, że ludzie posiadają małą liczbę jakościowo różnych emocji.
Badania Ekmana – kryterium ekspresji emocji:
• Podstawą różnych emocji są charakterystyczne ekspresje mimiczne
• Jako podstawowe Ekman wymienia: strach, smutek, złość, wstręt, radość, zaskoczenie (lub pogarda)
• Różnym emocją odpowiadają charakterystyczne dla nich procesy neuronalne
 • Wszystkie emocje są podstawowe (równorzędne - mają te same właściwości ogólne), nie odkryliśmy tylko ich
neuronalnych wzorców
Caroll Izard :
• Emocje podstawowe to nie tylko ekspresja, odpowiada im substrat neuronalny i odróżnia subiektywne
poczucie
• Do emocji podstawowych zalicza jeszcze: wstyd i poczucie winy (emocje samoświadomościowe) oraz
zainteresowanie (wspólne ludziom i zwierzętom)
Robert Plutchnik – koncepcja psychoewolucyjna:
• Emocje opisane są wg zasady: podobieństwa, dwubiegunowości i natężenia (intensywności)
• Jako emocje podstawowe wymienia: strach, smutek, złość, wstręt, radość, zaskoczenie + akceptacja,
antycypacja
• Podstawą emocji są problemy ewolucyjne naszych przodków, a odpowiedzią na nie – podstawowe wzorce
adaptacyjne zachowań
• Wzorce zachowań: Emocje odpowiadające:
Włączanie ---> akceptacja
Odrzucanie ---> wstręt
Ochrona ---> strach
Destrukcja ---> gniew
Reprodukcja i seks ---> zbliżanie i radość
Reintegracja ---> smutek
Orientacja ---> zaskoczenie
Eksploracja ---> oczekiwanie
Cosmides i Toobby - podejście ewolucyjne:
• Emocje odzwierciedlają problemy środowiska, z którymi mierzyli się nasi przodkowie
• Część z tych emocji dotyczyła trafnego odczytywania stanów umysłowych innych ludzi, np. Czy ktoś chce
mnie skrzywdzić
• Wzbudzanie u siebie odpowiednich emocji, np. Strachu przed wężem
• W ciągu ewolucji naszego gatunku jedne obwody neuronalne, odpowiedzialne za powstawanie różnych
stanów emocjonalnych, stawały się bardziej funkcjonalne niż inne: optymalizowały możliwość rozwiązywania
różnych stanów adaptacyjnych, wykształtowało się wiele takich obwodów
• Ewolucja sprawiła, że reagujemy konkretnymi emocjami nim jeszcze nauczymy się rozpoznawać, że coś jest
szkodliwe lub niebezpieczne: płacz dziecka w skutek rozłąki z opiekunem - lęk; wypluwanie gorzkich potraw -
wstręt; unikanie stosunków kazirodczych – odraza (efekt Westermarcka – negatywne wdrukowanie)
• W kontekście ewolucyjnym mówimy o algorytmach emocjonalnych, które pozwalają na błyskawiczne
reakcje, często z pominięciem kory mózgowej a z centralną rolą ciała migdałowatego - tak jak przy
wdrukowaniu klasycznym.
• Np. Strach – reakcja adaptacyjna, wytwarza 4 odpowiedzi: zastygnięcie w bezruchu, ucieczka lub unik,
agresywna obrona/obrona bezwzględna, posłuszeństwo lub ustępstwa (silnie społeczne).

Emocje jako wymiary

Rusell:
Regułą jest raczej różnicowanie ( inter- (między innymi) i intraindywidualnych (ja sam) ) niż stałość reakcji
emocjonalnych, spójność jest wyjątkiem. Potrzebujemy teorii emocji, która zakłada te różnice i cechuje ją podejście
idiograficzne. Emocje jako stany dyskretne to tylko bardziej usystematyzowana wiedza potoczna.
W koncepcji Rusella ludzie różnią się pod względem reakcji emocjonalnych (nie ma większej liczby emocji
podstawowych, bo każdy “przeżywa inaczej”) a te różnice najlepiej opisują dwa wymiary: afektywny (walencja) i
pobudzenie. Wymiary te mają charakter ponadkulturowy: porządkowanie etykiet z nazwami emocji.
Co do ich istnienia zgadza się większość badaczy.
Afekt rdzeniowy Rusella
• Składają się na niego dwa wymiary: afektu i pobudzenia
• Chodź dwuwymiarowy, odczuwany jest jako jedno doznanie
• Stan nieświadomy, “pod pojęciowy” - czyli prymitywny, chodź może być uświadomiony
• Kiedy powiążemy go z jakąś treścią, zyska on przedmiot – staje się częścią prototypowej emocji
• Przy braku powiązania z jakimkolwiek obiektem i trwaniu staje się nastrojem ( !! )
• Opisany jest na wymiarach: przyjemność - nieprzyjemność i aktywacja – dezaktywacja
 • Kombinacja dwóch stanów daje jedno doznanie, np. przyjemność i pobudzenie daje ekstazę

Emocje jako punkt w przestrzeni dwuwymiarowej (Watson, Tellegen)

Osie: subiektywnie odczuwana przyjemność i subiektywnie odczuwana przykrość
Lub emocje jako punkt w przestrzeni trójwymiarowej (Watson, Tellegen + Clark)
Z dodatkową osią: poziom aktywności - od pasywności do pobudzenia

Panksepp i Biven – kryterium biologiczne:

Emocji podstawowych jest tyle ile specyficznych czuciowo-ruchowych obwodów w mózgu.
Istnieje 7 takich obwodów, a więc 7 emocji podstawowych.
Systemy neuronalne to obwody podkorowe, a więc prymitywne i podobne u wszystkich ssaków (nie identyczne, ale
podobne).
Lista obwodów wg, Pankseppa:
• Poszukiwania ---> oczekiwanie
• Wściekłości ---> gniew
• Strachu ---> lęk
• Rządzy ---> pobudzenie seksualne
• Troski ---> opieka
• Paniki/żalu ---> smutek
• Zabawy ---> radość społeczna

Hierarchiczna struktura procesów emocjonalnych – Panksepp:

Procesy pierwszorzędowe:
Pierwotne afekt, związane ze strukturami podkorowymi:
• Emocje podstawowe: 7 pierwotnych emocji mających u podłoża obwody neuronalne
• Afekty homeostatyczne: głód, pragnienie itp.
• Afekty sensoryczne: ból, wstręt ( ! ), inne z osi: przyjemność-nieprzyjemność, w tym reakcja na smak, zapach
i dotyk
Procesy drugorzędowe:
Oparte na procesach pierwszorzędowych, związane z uczeniem się u jądra podstawy, prowadzą do powstania
bardziej zróżnicowanych uczuć w wyniku zbierania rozmaitych doświadczeń, są efektem procesów uczenia się i
kształtowania nawyków emocjonalnych, Są powiązane “ze smakiem” swoich emocjonalnych prototypów, np. Irytacja
– pochodna gniewu.
• Warunkowanie klasyczne
• Warunkowanie instrumentalne
• Nawyki emocjonalne
Procesy trzeciorzędowe:
Związane z korą nową i świadomością, są najbardziej złożone i prowadzą do powstania emocji wyższego rzędu.
Powstają w wyniku zaawansowanych procesów poznawczych.
• Funkcje wykonawcze: myślenie i planowanie
• “Wolna wola” lub intencja do działania
• Ruminacje i regulacje emocji
• Emocje takie jak: samotność, wstyd, poczucie winy, obraza społeczna

Procesy 1 rzędowe odpowiadają emocją podstawowym Ekmana.

Procesy 2 i 3 rzędowe odpowiadają bardziej złożonym emocjom.
Istnieją diady 2 i 3 rzędu - emocjach powstałych w wyniku zbierania doświadczeń i uczenia. We wczesnym etapie
życia doświadczenia ludzi są podobne, a emocje bardziej uniwersalne. W miarę dorastania i rozwoju osobowości
pojawiają się coraz bardziej złożone sposoby doświadczania emocji. W zależności od stopnia rozwoju
psychologicznego różne będą doświadczenia emocjonalne ludzi (im bardziej złożony - tym bardziej złożone emocje).

Kryterium neuronalne
Jest najbardziej obiektywne, redukuje rozbieżności wynikające z przyjęcia koncepcji psychologicznych.
Pozwala wyodrębnić 3 rodzaje procesów afektywnych:
• Prymitywne, pierwotne reakcje: wstręt, ból (odruchy afektywne); emocje podstawowe: strach, gniew, radość
• Uczucia powstałe w wyniku prostego uczenia się
 • Uczucia wyższe: poczucie winy, współczucie, zawiść

Klasyczne wymiary emocji

Walencja (znak)
Wiąże się z dążeniem lub unikaniem.
Znak dodatni: dążenie, np. miłość, radość. Ps. Gniew = dążenie.
Znak ujemny: unikanie i awersja, np. złość, smutek.
Walencja uważana jest za najważniejszą właściwość emocji. Ujawnia się we wszystkich analizowanych emocjach.
Istnieją 3 stany emocjonalne, którym nie można przypisać jednoznacznej wartości (Lazarus): nadzieja, współczucie,
emocje estetyczne --> wg. Clark, Watsona i Tellegan te 2 pierwsze mają jednocześnie afekt pozytywny i negatywny.
Przedmiot
Wiąże się z tym co je wywołuje, emocje są ukierunkowane na coś (na ich przedmiot).
Istnieją emocje wolno bujające (bezprzedmiotowe):
Radość, smutek, gniew i strach. Ale pojawiają się zazwyczaj u osób chorych, np. W padaczce skroniowej
Intensywność
To jak silnego doświadcza jednostka. Pojęcie to jest problematyczne, ponieważ:
Różne aspekty procesu emocjonalnego mogą różnić sie pod względem intensywności, np. Czas trwania, zmiany
somatyczne.
Pojęcie jedno lub wielowymiarowe (nie boję się, ale bije mi serce).
Problem niskiej korelacji subiektywnego odczucia i obiektywnych reakcji fizjologicznych.
Problem porównywania intensywności różnych emocji.
Czas trwania
Emocje są krótkotrwałe (nastrój- długi).
Same emocje różnią się od siebie czasem trwania.
Problem z uwzględnieniem czasu trwania polega na tym, że nie wiadomo jaki aspekt emocji uwzględnić: ekspresje
mimiczne, aspekt behawioralny.
Możliwość klasyfikacji na emocje wzbudzane i wygaszone szybko i wolno.

Mechanizmy motywacji
_______________________________________________________________________________________________
1.Związek emocji i motywacji
W definicję emocji wpisane są stany motywacyjne, takie jak: gotowość do działania i uruchamianie
odpowiedniego programu działania lub tendencje behawioralne (dążenie i unikanie).
Bez emocji nie ma motywacji.

Motyw – sytuacja w której człowiek uświadamia sobie jaki ma cel i wie jak ten cel osiągnąć (program)/
Do motywu nie potrzeba emocji.

Emocje - są konieczne by motyw przekształcić w działania.

Kiedy człowiek wie, co chce zrobić, to znaczy jaki ma cel i jak do niego dążyć, ale nie odczuwa w związku z
tym żadnych emocji, to nie podejmuje się danej czynności.

Emocje w motywacji:
-> emocje zawierają programy działania (Frijda),
decydują o tym co robimy w danej chwili (np. Walka/ucieczka)
-> pomagają ustalić priorytety (Tomkins)
decydują o naszych celach/planach na przyszłość, pomagają ustalić plany na przyszłość

-> informują o realizacji podmiot - środowisko (Schwartz i Clore) ~ informują o zagrożeniu lub jego braku
oraz o osiągnięciu (lub nie) lub zbliżaniu się do celu

-> walencja informuje o wartości bodźca, pobudzenie o jego ważności lub pilności (Clore)

2. Pobudzenie:
to chwilowy stan organizmu charakteryzujący się energetyzacją somatyczną i zmianami świadomości,
polegającymi na zawężeniu pola uwagi.
Poziom pobudzenia regulowany jest przez siatkowaty układ aktywizujący i autonomiczny układ nerwowy.

Hebb (1955) - wprowadził pojęcie pobudzenia

Zależność pomiędzy pobudzeniem, a wykonaniem zadania ma zdaniem Hebba kształt odwróconej litery U.
Zarówno pobudzenie niskie, jak i wysokie nie sprzyja wykonywaniu zadań (Hebb, 1973). Najlepsze jest więc
pobudzenie umiarkowane:
-> gdy rośnie aktywność mózgu przetwarzanie informacji powinno być sprawniejsze
-> jeśli zewnętrzna stymulacja jest zbyt silna następuje przeciążenie informacyjne, a układ siatkowaty
“odcina dopływ prądu”.

Prawo Yerkesa – Dodsona:

to krzywoliniowa zależność między poziomem pobudzenia, a efektywnością funkcjonowania.
W miarę wzrostu pobudzenia czynność wykonywana jest coraz lepiej, po czym po przekroczeniu punktu
krytycznego zaczyna spadać.
Poziom krytyczny jest niższy dla zadań trudnych.

3. Teoria psychologicznej zmiany ukierunkowania. -> Apter

Stany metamotywacyjne – stan nastawienia wobec problemu

1) stan teliczny:
stan, w którym człowiek ukierunkowany jest na realizację określonego celu i odczuwa zobowiązanie, żeby
go osiągnąć, uwaga skoncentrowana jest na cel, satysfakcja pojawia się dopiero po osiągnięciu celu. Sprzyja
mu niższy poziom pobudzenia.

2) stan parateliczny:
wiąże się z nastawieniem na samą aktywność a nie na cel, satysfakcja odczuwana jest w trakcie.
Sprzyja mu wysoki poziom pobudzenia: człowiek odczuwa przyjemny stan pobudzenia, myśli szybko i
sprawnie, nie rozprasza się, nie musi rozładowywać napięcia - całe pobudzenie ukierunkowane jest na
realizację zadania.
Wykonuje zadanie, które mu się podoba, więc pobudzenie nie dezorganizuje jego pracy.
W stanie paratelicznym bez pobudzenia pojawia się znudzenie.

Różnice sytuacyjne:
-> człowiek może przełączać się między stanem telicznym a paratelicznym (przykład z kolejką górską)
-> czasem to warunki zewnętrzne decydują o tym stanie
-> ludzie znajdują się w stanie telicznym zorientowani sąą na unikanie pobudzenia
-> ludzie w stanie paratelicznym poszukują pobudzenia

Róznice indywidualne (Martin, Kupier, Olinger i Dobbin, 1987):

-> ludzie różnią się od siebie ze względu na trwałe funkcjonowanie w trybie telicznym lub paratelicznym,
co determinuje ich sprawność w czasie doświadczania pobudzenia emocjonalnego
-> ludzi zorientowanych telicznie możemy sobie wyobrazić jako poważnych i unikających pobudzenia

4. Poznawcze mechanizmy motywacji:

Ciekawość, oczekiwania, aspiracje.

5. Ciekawość
to preferencja nowości.
Ciekawość jako reakcja na zmianę - jest właściwością jakiejś sytuacji, np. ciekawa sytuacja, ciekawy
problem.
Ciekawość jako właściwość pewnej osoby – jest gotowością do reagowania na zmiany i innowacje, ludzie
mogą mieć niski (chętni do nowości) lub wysoki próg tej gotowości.
Sukcesy zależą nie tyle od zdolności, ile od motywu ciekawości i wytrwałego dążenia do jej zaspokojenia.

6. Potrzeba poznania (PP):

traktowana jest jako cecha osobowości, różnicująca ludzi pod względem skłonności do wysiłku
poznawczego oraz w natężeniu odczuwanej w wyniku tego wysiłku przyjemności (Cacioppo i Petty).
-> ludzie o niskim poziomie PP unikają wysiłku intelektualnego, mimo, że są do niego porównywalnie
zdolne (mogą być podobnie inteligentni.

WPP – ludzie rozrzutni poznawczo:

bardziej pozytywne nastawienie wobec bodźców i sytuacji, które wymagają rozumowania lub
rozwiązywania problemu
NPP – ludzie skąpi poznawczo
czerpią mniejszą satysfakcję z rozwiązywania problemu
*Brak różnic w motywacji do aktywności poza intelektualną

Skąd się bierze PP?

-> charakter popędowy - napięcie wynikające z nietolerancji rozbieżności i wynikająca z niego chęć
ustrukturyzowania wiedzy (Cohen, Stotland i Wolfe).
-> motywacyjny charakter PP nie może w całości pochodzić z takich źródeł jak potrzeby, popędy i
instynkty.
PP powstaje w wyniku rozwinięcia poczucia kompetencji i satysfakcji z własnych umiejętności: umożliwiają
to powtarzanie i doświadczanie przez dłuższy czas sytuacji efektywnego rozwiązywania poznawczo
wymagających problemów (Cacioppo, Petty).
Pojęcie pokrewne to: motywacja epistemiczna czy motywacja efektywnościowa.
Korelaty potrzeby poznania:
-> słaby, ale pozytywny związek z inteligencją
-> umiarkowany, pozytywny związek z otwartością na doświadczenia i sumiennością (Big 5!)
-> ujemny związek z zamkniętością umysłową: potrzeba domknięcia poznawczego -> przeciwieństwo PP.

7. Oczekiwania:
a) dwa rodzaje sytuacji:
-> losowe (np. loteria) -> konsekwencje nie zależą od sprawności podmiotu -> mowa tu o przewidywaniu
-> sprawnościowe (np. kolos) -> podmiot ma wpływ na konsekwencje -> mowa tu o oczekiwaniu
b) rola oczekiwań:
dzięki wysokim lub niskim oczekiwaniom szacujemy prawdopodobieństwo osiągnięcia celu.
Wysoki poziom oczekiwań sprzyja osiąganiu celu, ale tylko gdy mieszczą się w granicach maksymalnej
wykonalności zadań.
Zbyt duże oczekiwania wiążą się ze spadkiem motywacji, człowiek zmienia interpretację i szuka obronnych
atrybucji.

8. Aspiracje
a) aspiracje a marzenia:
marzenia ~ nie zakładają żadnej aktywności
aspiracja ~zakłada koncentrację na aktywności by osiągnąc jakiś cel
b) aspiracje mogą być generatorem zachowania (Czapiński)
c) wyobrażenia demotywują do aktywności (Oettingen):
-> tworzenie wyobrażeń pozytywnych nie ma wpływu na motywację do zerwania z nawykiem
-> antyaspiracje - wyobrażenia “czego nie chcesz”
d) aspiracje uruchamiają motywację wtedy gdy:
-> dotyczy to sytuacji sprawnościowych, czyli takich gdzie wynik zależy od naszego działania
-> wyobrażenia zostają przekształcone w cele działania, czyli człowiek zadaje sobie pytanie: do czego dążę,
co chcę osiągnąć?
-> marzenia mogą zmienić się w przejawy nierealistycznego optymizmu (Doliński):
* lepiej jest być defensywnym pesymistą niż nierealistycznym optymistą

9. Pasja – motywacja wewnętrzna

tendencja podmiotu do podejmowania się działania i kontynuowania go tylko ze względu na treść tego
działania.
Im więcej jest potencjalnych czynników jakiegoś zachowania tym mniejsze znaczenie jednostka przypisuje
każdemu z nich i jest mniej pewna który czynnik wywołuje zachowanie. Nagroda osłabia motywację
wewnętrzną (badania na naczelnych i dzieciach).
Pochwały są jednak szczególnym rodzajem nagrody (Deci):
Istnieją nagrody o charakterze:
-> informacyjnym – podtrzymuje motywację wewnętrzną
-> sterującym - hamuje motywację wewnętrzną
Jeśli nagroda ma charakter niespodzianki to nie obniża motywacji wewnętrznej.
Inna klasyfikacja nagród wg. Krugalskiego:
-> endogenne - mają pozytywny wpływ na motywację, jest nagroda, która bezpośrednio wynika z naszej
pracy, np. wypłata
-> egzogenne - mają negatywny wpływ na motywację, nie są bezpośrednim rezultatem pracy, a
“dodatkiem” np. rower za naukę

10. Główne demotywatory motywacji:

-> deadline, ściśle określony termin
-> instrumentalność kar i nagród (tak – by kimś sterować)
-> kontrola
-> rywalizacja

11. Motywacja osiągnięć wg. McClellanda:

to skłonność do osiągania i przekraczania standardów doskonałości, związana z odczuwaniem
pozytywnych emocji w sytuacjach zadaniowych, podlegających zewnętrznym ocenom i spostrzeganych
jako wyzwanie.
Hipoteza Maxa Webera: istnieje wpływ religii na szybszy rozwój kapitalizmu w krajach Europy zachodniej.
McClelland: etap wyższego rozwoju ekonomicznego poprzedza wyższy poziom orientacji na osiągnięcia
(świadomość kształtuje byt). Podstawą rozwoju gospodarczego jest konkretna zmienna psychologiczna!

12. Motywacja osiągnięć wg. Atkinsona:

Motywacja osiągnięć = tendencja do sukcesu + tendencja do unikania niepowodzeń
Tendencja do sukcesu – to iloczynowa zależność między subiektywnym prawdopodobieństwem sukcesu i
jego wartością gratyfikacyjną.
Im większe prawdopodobieństwo sukcesu tym mniejsza jego wartość.
Tendencja do unikania niepowodzeń - to iloczyn subiektywnego prawdopodobieństwa niepowodzenia i
ujemnej wartości niepowodzenia.
Zarówno w pierwszym iloczynie jak i w drugim najbardziej pożądane są wartości umiarkowane.

Ambicja:
-> osoby nastawione na sukces wybierają zadania o umiarkowanym stopniu trudności (ani za łatwe ani za
trudne)
-> osoby nastawione na unikanie porażki wybiorą zadania albo łatwe, albo trudne
* łatwe zadania to wysokie prawdopodobieństwo sukcesu, niska wartość nagradzająca
* trudno zadani to niska szansa na sukces, wynik zależy w dużym stopniu od przypadku

Zadania o umiarkowanym stopniu trudności:

-> najbardziej diagnostyczne
-> ludzie czerpią więcej satysfakcji z sukcesu na który sami zapracowali
-> takie zadania wybierają ludzie o dużej motywacji osiągnięć (chcą się “sprawdzić”)
13. Motywacja osiągnięć - Dweck:
Orientacja na mistrzostwo:
tendencja do rozwoju własnych kompetencji, orientacja na proces, wiąże się z motywacją wewnętrzną,
samorozwój, nawet pry odroczonej gratyfikacji
Orientacja na wykazanie:
tendencja do wykazania się przed innymi, orientacja na rezultat, wiązana była z motywacją zewnętrzną

14. Czteroczynnikowa teoria motywacji osiągnięć (Eliot i in.):

jest najbardziej współczesnym modelem motywacji osiągnięć
1) dążenie do mistrzostwa jako drogi do sukcesu
2) dążenie do wykazania się - wykonanie zadania tak samo lub lepiej od innych
3) unikanie działania - unikanie wykonania zadania w obawie przed kompromitacją, mimo, że inni zadanie
potrafią wykonać i wykonują
4) unikanie mistrzostwa – spowodowane przewidywaniem porażki, mimo posiadania wysokich
kompetencji w jakiejś dziedzinie (obawa o nie wykorzystane na maxa swojego potencjału)

Znaczenie poczucia kontroli i samooceny w motywacji

_______________________________________________________________________________________________
Samoocena

Niska
• Wstyd wynikający z przekonania o braku zdolności
• Osoby wybierają neutralne, niezobowiązujące autoprezentacje: mają problem z pokazywaniem siebie jak
bardzo pozytywnych / negatywnych
• Osoby skupiają się na swoich niedociągnięciach oraz na próbach zaradzenia im, ta skupiona uwaga może
sprawić, że nie są oni w stanie funkcjonować w sposób optymalny
• Osoby nie odwołują się do strategii samoutrudnienia (nie szukają “sztucznych kłopotów” dla
usprawiedliwienia porażek - winę przypisują sobie)
• Główny motywator --> unikanie wstydu
Wysoka
• Osoby dumne z siebie świadome swoich zalet i wad, słabości
• Często zbyt pewnie siebie
• Trwają przy nierozwiązywalnych zadaniach lub słabo funkcjonują pod presją (‘kto jak nie ja?’)
• W sytuacji porażki odwołują się do strategii samoutrudniania i wytłumaczeń chroniących ego
• Główny motywator --> odczuwanie dumy, wzmocnienie samooceny

Samoocena stabilna i niestabilna

Stabilna wysoka
Cechy: niezmienna w pozytywnych przekonaniach o sobie, niełatwo jej zagrozić
Objawy: nie bardzo podatna na sytuacje pozytywnej lub negatywnej oceny.
Niestabilna wysoka
Cechy: wrażliwe przekonanie o sobie; łatwo im zagrozić
Objawy: silne, niekorzystne reakcje na negatywną ocenę (porażek)- które odbierają jako zagrażające, podejmują
próby reinterpretacji, przesadnie przyjmowanie implikacji ocen pozytywnych
Niestabilna niska
Cechy: próby unikania ciągłych negatywnych przekonań o sobie, bardziej elastyczne niż osoba ze stabilną niska
Objawy: mniej niekorzystne reakcje na negatywne oceny, wzrost używania strategii przeciwdziałających
niekorzystnym wpływem zagrażających wydarzeń; nie reaguje szczególnym pochlebianiem sobie; brak działań
mających na celu podwyższenie samooceny, “sukces był losowy, nie był moją zasługą.”
Stabilna niska
Cechy: ciągłe, negatywne przekonanie na swój temat
Objawy: mała liczba prób przeciwdziałania niekorzystnym wynikom negatywnych wydarzeń oraz przyswajania
pozytywnych wydarzeń; sukces interpretują jako losowy

*Stabilność samooceny:
To jak łatwo podlega ona wpływom zewnętrznym

Źródła samooceny

Ocenianie siebie:
Wysoka: dumna z osiąganych sukcesów, poczucie sprawstwa i kompetencji; porażki nie są oceniane jako ujma, a jako
lekcja (bez wstydu).
Niska: wstyd z doświadczanych porażek, obwinianie siebie; sukcesy- bez dumy, nie wynikają z naszych kompetencji

Sukcesy w cenionych dziedzinach

Samoocena globalna: myślenie o sobie w sposób ogólny, uwzględniając wszystkie aspekty życia
Samoocena szczegółowa: myślenie o sobie w kategoriach szczegółowych, np. W jednej dziedzinie jestem dobry, a w
innej gorszy.
Skuteczność działania: rozpatrywanie osiągania celu w kategoriach strat i zysków. Sukces= wyższa samoocena. Brak
sukcesu/ porażka = niska samoocena lub ochrona ego.
Skuteczność kontaktów międzyludzkich: to w jaki sposób jesteśmy postrzegani przez innych, jak odnajdujemy się w
kontaktach międzyludzkich.
Wygląd: chęć bycia postrzeganym dobrze przez innych, negatywny wpływ uwag na temat wyglądu.

Wartości społeczne
Życie zgodne z normami i wartościami grupy społecznej, w której żyje jednostka (zagrożenie wykluczeniem).

Motywacja do samo aktualizacji i samorozwoju

Człowiek dąży do pełnego rozwoju, ale zewnętrzne środowisko może go w tym dążeniu powstrzymać:
• Bezwarunkowa miłość i akceptacja rodziców = człowiek otwarty na nowe doświadczenia
• Warunkowa miłość i akceptacja rodziców = człowiek lękliwy o postawie obronnej wobec świata
Przejawy funkcjonowania człowieka nastawionego na samorealizację (Rogers)
• Otwartość na nowe doświadczenia
• Koncentracja na teraźniejszości
• Zaufanie do samego siebie i swojej intuicji
• Poczucie wolności
• Kreatywność

Teoria kontroli działania

Efektywna realizacja działania wymaga kontroli wolicjonalnej (Kuhl). Jeśli jednostka posiada zdolności, a nie
podejmie działania --> zabrakło kontroli wolicjonalnej. Aby taka się pojawiła:
• Wzmacnianie aktywizującej siły zamiaru + hamowanie konkurencyjnych schematów (emocjonalnych, np.
Lękowych i nawykowych -> picie kawy zawsze o 16:00)

Schemat działania jest ZAMIAREM jeśli zawiera poczucie zobowiązania do działania. Wiąże się to przede wszystkim
z zaangażowaniem jednostki, jeśli ono nie wystąpi działania pozostaną na etapie planowania, a nie realizacji.
Realizacja sformułowanego zamiaru zależy od:
-> trudności jakie spostrzegamy w jego realizacji
-> efektywności mechanizmów wolicjonalnych (kontroli):
• Uwagi (selektywność)
• Zamiaru (zgodność)
• Pobudzenia (wysokie czy niskie)
 • Emocji i motywacji (pozytywne emocje wzmacniają)
• Działania (blokowanie konkurencyjnych impulsów)
• Kodowania (metakontrola = planowanie + refleksyjne myślenie)

Strategie samoregulujące są zróżnicowane na poziomie nieświadomym i neurologicznym. Źródło ich aktywności

mieści się w korze przedczołowej (Kuhl).
Wielkość wkładanego w działanie wysiłku zależy od:
-> liczby i siły konkurencyjnych tendencji do działania
-> wielkości nacisku zewnętrznego przeciw aktualnemu zamiarowi

Typy kontroli w danej sytuacji

Orientacja na działanie:
Uwaga jest skoncentrowana na stanie teraźniejszym (T) + stanie przyszłym (P) + różnicy pomiędzy T i P + chodź jednej
możliwości redukującej tą rozbieżność

Orientacja na stan:
Brak jednego z podanych elementów, uporczywe myśli o stanie przeszłym, teraźniejszym lub przyszłym, brak myśli
logicznie łączących się z daną sytuacją, niedoczynność systemu inicjującego działanie.

Orientacja na zmienność:
Nadczynność systemu inicjującego działanie (wiele różnych celów).

Nie działają one tak samo przy krótko i długoterminowych celach.

Krótkoterminowe - nastawienie na działanie, szybkie przetwarzanie, szybkie dążenie do celu.
Długoterminowe - głównie orientacja na stan, długa analiza, dłuższy czas realizacji celu.

Potrzeba sprawowania kontroli:

Potrzeba sprawowania kontroli pomaga normalnie funkcjonować i odnosić sukcesy
• Pomaga zredukować lęki
• Ludzie o silniejszym poczuciu kontroli zazwyczaj żyją dłużej
• Przywrócenie władzy nad bodźcami stresowymi redukuje poziom stresu (Glass)
• Poczucie kontroli jest ważniejsze niż sama kontrola
• Brak poczucia sprawowania kontroli upośledza funkcjonowanie układu odpornościowego

Umiejscowienie poczucia kontroli (LOCus) Rottera:

Wewnętrzne:
Dotyczy doświadczania i kontroli własnych zachowań; poczucia samodzielności, zaradności itp.
Zewnętrzne:
Poczucie, że wyniki naszej pracy zależą od innych ludzi lub zdarzeń losowych.

Wyuczona bezradność
To stan w którym jednostka poddaje się i zaprzestaje działania. Wynika on z jej przekonania, że cokolwiek zrobi, nie
będzie miało to żadnego znaczenia (Selingman).
Skutki wyuczonej bezradności:
• Deficyty poznawcze
• Deficyty motywacyjne (bierność, rezygnacja)
• Deficyty emocjonalne (apatia, lęk, agresja, wrogość)
• Deficyty społeczne (wycofanie, izolacja)
Stresujące wydarzenia, których nie jesteśmy w stanie uniknąć prowadzą także do:
• Przyspieszenia rozwijania się chorób (np. Raka)
• Szybszej śmierci w domach opieki i domach starców
• Obniżenia wyników uczenia się u dzieci
 Zaburzenia emocjonalne
_______________________________________________________________________________________________
Zaburzenie
klinicznie znaczący syndrom, wzorzec behawioralny lub psychologiczny który obserwujemy u danej jednostki i który
ma związek z odczuwaniem w danym momencie:
• cierpieniem, silnym niepokojem, szkodliwymi lub autodestrukcyjnymi zachowaniami,
• niesprawiedliwością, upośledzeniem rzutującym na funkcjonowanie,
• zwiększonym ryzykiem np. śmierci/bólu,
• znacznym ograniczeniem lub utratą swobody działania
Jeśli dane upośledzenie nie przejawia się bezpośrednio w zachowaniu, ale sprawia jednostce duży dyskomfort i
cierpienie -> JUŻ można mówić o zaburzeniu emocjonalnym.
Z punktu widzenia prawa, orzeczenie o świadomości czynów i zaburzeniach emocjonalnych może być czynnikiem
wpływającym na złagodzenie (lub wręcz przeciwnie - zaostrzenie) wyroku sądowego.
Wszystkie kryteria zaburzeń zawarte w podręcznikach do ich diagnozy (ICD-10 i DSM) zależą od kontekstu
występowania danych czynników.

Kategorie zaburzeń emocjonalnych

1. Zaburzenia, w których emocje doświadczane są zbyt często, zbyt intensywnie lub zbyt łatwo są wywoływane
2. Zaburzenia, w których mamy do czynienia z osłabieniem lub spłyceniem reagowania emocjonalnego; osoby
doświadczają emocji rzadziej, a jeśli już się takie pojawią to mają bardzo niskie natężenie i są trudno
rozpoznawalne, nawet przez samą jednostkę
3. Zaburzenia związane z dezorganizacją emocji, polegającą na chwiejności, labilności lub nieadekwatności
emocji

Zaburzenia nastroju

Zaburzenia jednobiegunowe
To takie, które dotyczą tylko jednego znaku stanów emocjonalnych
• Depresja
• Mania
• Dystymia
• Hipomania
• Zaburzenia przystosowania z obniżeniem nastroju
Dotyczą 2 kategorii zaburzeń (jeśli chodzi o walencję stanu emocjonalnego): epizodów maniakalnych i epizodów
depresyjnych.
Epizody maniakalne - dotyczą występowania wzniosłych stanów i dużego nasilenia pozytywnych emocji.
Epizody depresyjne - dotyczą występowania obniżonych stanów emocjonalnych.

Zaburzenia dwubiegunowe
To takie w których jednostka przechodzi z jednego stanu o jednym znaku do drugiego stanu o innym znaku
• Zespół maniakalno-depresyjny
• Cyklotymia
Osoby przenoszą się z jednego stanu w drugi:
Zaburzenia afektywne-dwubiegunowe
Uporczywe zaburzenia nastroju
Depresja duża wg. DSM-IV
• znaczne osłabienie zainteresowania lub przyjemności czerpanych ze wszystkich bądź prawie wszystkich
czynności wykonywanych w ciągu dnia
• znaczna utrata lub przyrost wagi, niezwiązane z dietą jednostki
• bezsenność lub nadmierna senność
• zmęczenie lub utrata energii, zahamowanie psycho-motoryczne
• poczucie bezwartościowości lub nadmiernie nieuzasadnione poczucie winy, brak stanowczości w działaniu
• spadek zdolności myślenia i koncentracji
• powracające myśli na temat śmierci lub rozważenia na temat samobójstwa (redukcja cierpienia)
• wszystkie wymienione objawy występują niemal codziennie

Dystymia
Tzw “łagodna forma depresji”. Rozpoznanie dystymii uzasadnia stale obniżony nastrój utrzymujący się przez
większość dni w ciągu nie mniej niż dwóch lat.
Objawy 2 z 6 (nie występują codziennie)
• brak apetytu lub nadmierne łaknienie
• zakłócenie snu
• niski poziom energii
• niskie poczucie własnej wartości
• trudności z koncentracją lub podejmowaniem decyzji
• poczucie beznadziejności
• Nie muszą pojawiać się codziennie

Zaburzenie przystosowania z obniżeniem nastroju

Pod względem zachowań TRUDNE do odróżnienia od dystymii
RÓŻNICA:
• Trwa nie dłużej niż pół roku
• Jego wystąpienie zawsze poprzedza wydarzenie będące stresorem psychospołecznym które miało miejsce w
okresie trzech miesięcy przed pojawieniem się objawów depresji
• Występuje pogorszenie frakcjonowania społecznego lub zawodowego
• Zaburzenie to cofa się po ustaniu działania stresora lub gdy osoba osiąga nowy poziom przystosowania
(akceptacja stanu i powrót do normalnego funkcjonowania)

Zaburzenia dwubiegunowe
Epizody depresji pojawiają się na przemian z epizodami manii. Depresja jest poważniejsza, nasilenie objawów
większe (niż epizodów maniakalnych).
Do rozpoznania tego zaburzenia upoważnia co najmniej jeden epizod maniakalny.
W FAZIE MANIAKALNEJ ( trwające co najmniej tydzień):
• Widoczny wzrost samooceny, poczucia własnej wartości
• Zwiększone pobudzenia objawiające się małym zapotrzebowaniem na sen
• Gadatliwość, gonitwa myśli, trudności w koncentracji uwagi
• Nadmierna aktywność (od zawodowej po seksualnej)
• Utrata krytycyzmu, ostrożności (zachowania lekkomyślne i ryzykowane)
• Euforyczny podwyższony nastrój ale też częste rozdrażnienie, płaczliwość, gniew
 • W momencie gdy faza dobiega końca, człowiek jest wyczerpany

Cyklotymia
łagodna forma zaburzenia dwubiegunowego.
Przebiega bez objawów skrajny i cech psychotycznych oraz bez wyraźnego pogorszenia sprawiedliwości.:
• nastrój przygnębienia, nieodczuwanie przyjemności, utrata zainteresowania zwykłymi czynnościami i
rozrywkami
• zaburzenia snu, niski poziom energii, gadatliwość, przewrażliwienie, unikanie przyjemności, skłonność do
płaczu
• brak widocznej przyczyny zmiany nastroju między epizodami mogę wstępować okresy normalnego dobrze
przystosowanego funkcjonowania
• wahania nastroju które jednak nie są aż tak nasilone, aby uzasadniało to rozpoznanie poważnego zaburzenia

Zaburzenia nerwicowe
• Fobie
• Stany lękowe
• Zaburzenia adaptacyjne

Fobie
Wyraźny stan strachu, wyolbrzymiony, nieuzasadniony wywołany przez obecność lub przewidywanie obecności
określonego przedmiotu bądź sytuacji
• Kontakt z obiektem wywołuje natychmiastową reakcję strachu i paniki
• Osoba ma świadomość, że strach jest nadmierny i nieuzasadniony w stosunku do zagrożenia
• Osoba unika tego typu przedmiotów lub sytuacji
• Unikanie wyraźnie przeszkadza w normlanym życiu, aktywności zawodowej, szkolnej, kontaktach
społecznych
• Leczenie konieczne jest tylko wtedy, gdy dana fobia uniemożliwia nam normalne funkcjonowanie i polega na
wygaszaniu reakcji niepożądanych
Rodzaje fobii :
• Zwierzęca
• Związana ze środowiskiem naturalnym
• Krew/zastrzyk/rana
• Sytuacyjna
• Nietypowa
• Społeczna
Przyczyny:
• Warunkowanie klasyczne
• Projekcja wypartych emocji na obiekty
• Reakcje przystosowawcze
• Czynniki genetyczne

Lęk paniczny
Ekstremalna trwoga o swoje życie które występuje bez wyraźnego powodu.
Nagłym napadom paniki towarzyszą (brak tchu, zawroty głowy, drżenie, uczucie dławienia się, dreszcze lub nagłe
uczucia gorąca, nudności lub nieprzyjemne doznania w jamie brzusznej, kołatanie serca, ból w klatce piersiowej)
Objawy krótkotrwałe i intensywne.
Uogólnione zaburzenia lękowe
• Przewlekły lęk, niepokój (przez co najmniej 6 miesięcy)
• Złe samopoczucie
• Rozdrażnienie, napięcie
• Problemy w pracy i funkcjonowaniu społecznym
• Chroniczny lęk utrzymujący się przez wiele miesięcy nie powiązany z jakimś określonym zagrożeniem
• Można uchwycić obserwując utrzymujące się napięciem niektórych mięśni oraz trudności ze snem, problemy
z koncentracją uwagi
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (zwane nerwicami)
Obsesje:
natrętne i nawracające myśli mogące występować w formie wyobrażeń, impulsów, budzą one przykre uczucia i
często ciężko z nimi “walczyć”
Kompulsje:
• Przymusowe, czynności, zachowania stereotypowe, rytuały
• Celem jest zmniejszenie napięcia lub zapobieganie przerażającym wydarzeniom i sytuacjom
• Próby zaprzestania wzbudzają lęk i wywołują nieprzyjemne sygnały ze strony układu wegetatywnego
• Zachowania i myśli kompulsywne stanowią źródło cierpienia i w znacznym stopniu dezorganizują codzienne
funkcjonowanie
• Prawie 70% osób cierpiących na te zaburzenia jednocześnie cierpi na zaburzenia depresyjne

Aleksytymia
upośledzenie w zakresie uświadamiania sobie własnych emocji (rozpoznawania i rozróżniania) co przejawia się w
ograniczonym dostępie do własnych procesów emocjonalnych we wszystkich aspektach.
Charakteryzuje się:
• niezdolność do werbalizacji emocji oraz odróżnienia pobudzenia fizjologicznego od emocji (np. Zwykła osoba
-> bije mi serce –> ok … Aleksytymik -> bije mi serce -> nie wiem czy ze zmęczenia, czy ze strachu czy po
prostu sobie bije)
• niezdolność modulacji emocji przez procesy poznawcze
• wysokie natężenie emocji negatywnych a niskie pozytywnych
• operacyjny styl myślenia (koncentrowanie się na powierzchniowych aspektach zjawisk)
• brak zdolności do marzeń i fantazji, uboga wyobraźnia
• niezdolność do radzenia sobie ze stresem przy jednoczesnym braku motywacji do szukania i korzystania ze
wsparcia innych osób

Osobowość borderline
Jest zaburzeniem osobowości na pograniczu psychozy i nerwicy które charakteryzuje dezorganizacja emocji
• Charakteryzuje się niestabilnością w zakresie nastroju, samooceny, poczucia tożsamości, relacji z innymi
• Towarzyszą jej skłonności do zachowań ryzykowanych, niebezpiecznych stosunków seksualnych, hazardu lub
szybkiej jazdy samochodem, samookaleczenia i tendencje samobójcze, niemożność opanowania gniewu,
chroniczne poczucie pustki (dlatego szukają bodźców, które im te bodźce wypełnią)
• Przyczyną jest niemożność lub poważne trudności w wykształceniu spójnego pojęcia, przebyte urazy mózgu,
zaburzenia pracy neurotransmiterów
• Żeby postawić diagnozę, stan musi się utrzymywać dłuższy czas i muszą występować: gorączkowe wysiłki
usunięcia rzeczywistego lub nierealnego odrzucenia ze strony środowiska, niestabilne związki
interpersonalne, zaburzenia tożsamości polegające na wyraźnym i uporczywym próbą ustabilizowania
obrazu własnej osoby oraz impulsywność (autodestrukcyjna)

Stres
Zmiana wymagań przystosowania wywołująca reakcję psychiczną i fizjologiczną. Podział wg Selye:
• Eustress
• Dystress
Rodzaje stresów
• Frustracyjne - pojawiają się, kiedy dążenie do celu jest utrudnione lub brak jest określonego celu, prowadzą
do niej czynniki zewnętrzne (uprzedzenia, dyskryminacje, śmierć bliskiej osoby) lub wewnętrzne (niska
samoocena, niepełnosprawność, poczucie winy)
• Konflikty – sytuacje, gdy pojawia się wiele celów, które są nie do pogodzenia (jeden cel wyklucza drugi),
zadaniem jednostki jest wybranie tylko 1 opcji
• Przymus – sytuacje w których osiągnięcie celu jest narzucone, pochodzi albo z zewnątrz (np. Polecenie szefa)
albo z wewnątrz (sami zmuszamy się do większej ilości pracy).
Radzenie sobie ze stresem:
 • Na poziomie biologicznym dysponujemy systemem odpornościowym i mechanizmami odnowy, które mają
zdolność do regeneracji
• Na poziomie psychicznym i między ludzkim nabytymi wzorcami radzenia sobie mechanizmami obronnymi
oraz wsparciem ze strony rodziny i przyjaciół
• Na poziomie społeczno-kultorowym wypierają nas zasoby grupy, takich jak związki zawodowe, organizacje
religijne i insytucje dbające o przestrzeganie prawa

Zaburzenia stresowe
Osoba przeżyła dramatyczną sytuacje lub była jej świadkiem, zetknęła się ze śmiercią, bezpośrednim zagrożeniem
życia, poważnym okaleczeniem albo doświadczyła zagrożenia własnej integralności fizycznej i integralności fizycznej
osób trzecich.
Jednocześnie jej reakcją był silny strach, poczucie bezradności i przerażenie.
ZABURZENIE STRESU OSTEGO I ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO (PTSD)
Zaburzenia te nie są wynikiem bezpośredniego fizycznego działania substancji psychoaktywnych, skutkiem ogólnego
stanu zdrowia.

ZABURZENIA STRESU OSTREGO PTSD

• Występuje w okresie 4tyg od traumatycznego
wydarzenia
• Trwa minimum 2 dni i max 4 tygodnie
• Przeżywa dramatyczne wydarzenie
(nawracające wspomnienia).
• Unikanie bodźców przypominających
dramatyczne wydarzenie
(myśli,uczuć,rozmów,czynności,miejsc,l udzi).
• Zdradza wyraźne objawy niepokoju lub
pobudzenie.
• Upośledzenie lub osłabienie zdolności do
kontaktów społecznych.
• Nawracające wspomnienia, wszystko
przypomina o tym wydarzeniu
• Objawy utrzymują się ponad miesiąc
• Nawracające niechciane wspomnienia
wydarzenia zawierające obrazy, dźwięki,i inne
wyrażenia zmysłowe
• Uporczywie unika bodźców związanych z
urazem
• Może ustawicznie odczuwać objawy
pobudzenia (złudzenia,halucynacje,oderwani e
migawki ze zdarzenia)
• Może odczuwać osłabienie zdolności
koncentracji (przez nadmierną czujność)
• Brak oczekiwań związanych z przyszłością
• Może odczuwać depresję (przygnębiające
sny,uczucie zobojętnienie i obecności wobec
innych)

Zaburzenia przystosowania
Reakcja na pospolite stresory takie jak ślub, rozwód, separacja, narodziny dziecka czy utrata pracy bliskiej osoby
• Reakcje nieproporcjonalnie silne w stosunku do stresora lub uniemożliwiające normalne funkcjonowanie
• Świadczy o braku adaptacji i pojawia się w kresie trzech miesięcy od ich zadziałania Konsekwencje
• Wycofaniem z konfliktów z otoczeniem, trudnościami skupienia się
• Drażliwością lub agresywnością
• Rozpaczą
• Zaburzeniami snu
• Obniżeniem nastroju lub przeżywaniem lęku

Wykonała: Julia Sowińska