INTELIGENCJA EMOCJONALNA

 1995 rok Amerykańskie Stowarzyszenie Dialektyczne uznało inteligencję emocjonalną za najbardziej użyteczne
nowe pojęcie
 John Mayer i Peter Salovey w 1990 roku zaprezentowali wyniki swych badań, które sugerowały, że przetwarzanie
info o emocjach wymaga innych umiejętności od tych, jakie są potrzebne do przetwarzania info o werbalnych,
matematycznych czy wzrokowo-przestrzennych problemach zawartych w tradycyjnych testach na inteligencję (to
był taki początek – potem tylko Goleman spopularyzował w swojej książce)

INTELIGENCJA EMOCJONALNA: ZDOLNOŚĆ CZY CECHA OSOBOWOŚCI

Na dwa różne sposoby: jako zestaw zdolności do przetwarzania informacji emocjonalnych albo jako zestaw cech
osobowości

 ZDOLNOŚCIOWY MODEL INTELIGENCJI EMOCONALNEJ MAYERA, SALOVEYA I CARUSO (tu możesz wkleić to ich
koło na prezentację albo sama zrobić coś w tym stylu – rys. 4.1)
 Inteligencja emocjonalna odnosi się do zdolności używanych do przetwarzania informacji o własnych
emocjach i emocjach innych
 Model z czterema gałęziami
 Percepcja emocjonalna  umiejętność rejestrowania, obejmowania uwagą i rozszyfrowywania
wiadomości emocjonalnych, gdy są wyrażane w różnorodnych kontekstach obejmujących wyraz twarzy,
ton głosu i dzieła sztuki (czyli jeżeli ktoś umie odbierać emocje to lepiej ogarnia swoje środowisko i może
się lepiej przez to do niego zaadaptować + jeżeli mogę dostrzec jakieś subtelne wyrazy twarzy, które
świadczą np. o irytacji, to mam większe szanse, by poradzić sobie z potencjalnie konfliktową sytuacją)
 Integracja emocji  zdolność dostępu do uczuć i generowania emocji, które wspomagają myśli (czyli
emocje mogą sobie wejść do naszego systemu poznawczego jako już uświadomione myśli o specyficznych
uczuciach ‘jestem szczęśliwy’ + jako zmienione treści poznawcze, które są zgodne ze stanem
emocjonalnym, np. szczęśliwa osoba myśli sobie ‘dziś wszystko pójdzie po mojej myśli’ – w ten sposób
emocje mogą wspomagać nasze myśli przez dostarczenie informacji o naszym nastroju oraz przez
zmuszanie nas do myślenia w sposób, który jest zgodny z naszym nastrojem)(czyli jak mam tą zdolność to
prawdopodobnie widzę rzeczy z perspektywy optymistycznej, gdy jestem szczęśliwa, a z pesymistycznej,
gdy jestem smutna itp. – więc postrzegam sobie różne rzeczy inaczej w zależności od mojego nastroju – i
mówi się że jak tak mam to może to wspomagać twórcze rozwiązywanie problemów i moją kreatywność)
(stopień, do którego wahania nastroju są pod kontrolą wolicjonalną, zależy od zarządzania emocjami)
 Rozumienie emocjonalne  umiejętność pojmowania konsekwencji emocji (lepiej rozumiem sobie jak
jedna emocja prowadzi do innej, jak emocje zmieniają się w czasie i jak te wzorce czasowe emocji mogą
mieć wpływ na związki)(rozumiem, że złość wyrażana przez agresję, która rani innych, może doprowadzić
do wyrzutów sumienia przy braku odwetu albo do eskalacji gniewu)
 Zarządzanie emocjami  zdolność regulowania emocji, otwartość na doświadczanie nowych emocji i
kontrolowanie sposobu, w jaki są one wyrażane (potrafię wybierać przeżywane emocje lub blokować
niektóre z nich – w jednej sytuacji zrobię tak, w drugiej inaczej + mogę sobie generalnie wybrać stopień,
w jakim jestem otwarta na doświadczanie emocji i ich ekspresję)
 Nawet jeżeli posiadam te zdolności, to nie znaczy że będę ich rutynowo używać – właśnie dlatego miara
inteligencji emocjonalnej jako zdolności nie wykazuje wysokiej korelacji emocjonalnej jako cechy osobowości,
która wyraża to, co ludzie mówią na temat swoich typowych zachowań posiadanie ≠ używanie
 Zdolności te można mierzyć Wieloczynnikową Skalą Inteligencji Emocjonalnej lub Testem Inteligencji
Emocjonalnej Mayera, Saloveya i Caruso – testy te mają wysoką rzetelność i trafność
 Percepcja emocjonalna – OB. Identyfikują dominujące emocje pokazane/wywołane przez serie twarzy,
krajobrazów, projektów
 Integracja emocjonalna – OB. Oceniają prawdopodobieństwo między uczuciami takimi jak miłość a
innymi odczuciami wewnętrznym (temperatura, smak) – synestezja
 Rozumienie emocjonalne – OB. Oceniają zbiór pozycji ,,Jamie czuł się coraz szczęśliwszy, radośniejszy i
podekscytowany. Jeżeli to uczucie stałoby się bardziej intensywne, było by najbliższe
wyzwaniu/podziwowi/dumie/spokojowi/ekstazie’’
  Zarządzanie emocjonalne - OB. Oceniają przez pozycje typu ,,jeśli smutna osoba chciałaby się pocieszyć,
to których sposób postępowania byłby najlepszy? Rozmowa z przyjaciółmi/obejrzenie brutalnego
filmu/spożycie obfitego posiłku/samotny spacer)

 OSOBOWOŚCIOWY MODEL INTELIGENCJI SPOŁECZNEJ I EMOCJONALNEJ BAR-ONA (też możesz wkleić rys 4.2,
albo sobie sama to rozrysować jak chcesz – nie musisz tu przepisywać podkreślonego tylko możesz zrobić
podobny rysunek i ja sobie to rozwinę tym co mam napisane już mówiąc)
 Rozróżnia się tu 5 obszarów – każdy z tych obszarów zawiera określone umiejętności, które zbiorowo składają
się na to, co autor nazywa inteligencją emocjonalną i społeczną
 Intrapersonalny
 Emocjonalna samoświadomość = rozpoznaje i rozumiem własne emocje
 Asertywność = umiem wyrażać własne myśli, przekonania i uczucia w nieagresywny sposób, by bronić
własnych praw
 Niezależność = umiem w samoukierunkowanie i w samokontrolę myślenia i działania, tak by pozostać
wolną od emocjonalnej zależność
 Szacunek dla samego siebie = rozumiem, akceptuje i szanuje siebie samą
 Samoaktualizacja = umiem realizować własny potencjał i osiągać cele, które chcę zrealizować
 Interpersonalny
 Empatia = jestem świadoma, rozumiem i doceniam uczucia innych
 Odpowiedzialność społeczna = współpracuję i konstruktywnie uczestniczę w grupie społecznej
 Zarządzanie relacjami interpersonalnymi = tworzę i utrzymuję przyjaźnie, które charakteryzują się
bliskością emocjonalną i psychologiczną intymnością
 Adaptacyjny
 Rozwiązywanie problemów = identyfikuję społeczne i interpersonalne problemy, definiuję je w
rozwiązywalny sposób i generuje plus wprowadzam w życie rozwiązania
 Testowanie rzeczywistości = oceniam zależność między subiektywnymi przeżyciami i zewnętrznie
obiektywnymi sytuacjami
 Elastyczność = modyfikuję własne myśli, uczucia, zachowania, żeby dostosować się do zmian sytuacji
 Radzenia sobie ze stresem
 Tolerancja na stres = zdolność znoszenia narastających przeciwności losu, wyzwać, stresu i silnych
emocjo bez dekompensacji i emocjonalnego ‘rozpadu’
 Kontrolowanie impulsów = umieć powstrzymać lub odroczyć działanie impulsywne i kontroluję
własne emocje
 Nastroju
 Utrzymywanie szczęścia = umiem cieszyć się sobą i innymi, oddawać się zabawie, wyraża pozytywne
uczucia i satysfakcję z życia
 Optymizm = umiem dostrzegać pozytywne strony rzeczy czy nawet w obliczu przeciwności losu
 Inwentarz Ilorazu Emocjonalnego – służy do oceny inteligencji emocjonalnej – rzetelny i w znacznym stopniu
trafny
 133 pozycje testowe
 Krótkie stwierdzenia
 Zaznaczanie stopnia na 5-punktowej skali
 Daje wynik ogólny dla obszarów i wyniki dla specyficznych zdolności
 Bar-On wykazał że ludzie w różnym wieku i różnej płci mają inne ilorazy emocjonalne

 MODEL INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ GOLEMANA (też można wkleić/zrobić – tabela 4.3)

 Wersja samoopisowa albo ocena przez znajomych
 Cel = ocena kompetencji inteligencji emocjonalnej istotnej dla wyróżniających się wyników w biznesie
 Rozróżnia się kompetencje potrzebne do
 Samoświadomości  emocjonalna samoświadomość, dokładna samoocena i pewność siebie
 samoświadomości społecznej  empatia, świadomość organizacyjna, posiadanie orientacji pomocowej
  kierowania sobą  samokontrola, solidność, sumienność, adaptacyjność, orientacja na osiągnięcia i
inicjatywa
 umiejętności społecznych  zdolności przywódcze, nauczania i wpływu na innych, komunikacji,
katalizowanie zmian, zarządzanie konfliktem, budowanie więzi i umiejętność pracy zespołowej

 MAPA EQ COOPERA (możesz znów wkleić albo zrobić – tabela 4.4)

 Mapa Ilorazu Emocjonalnego/ Mapa EQ
 Ocenia:
 aktualne środowisko badanego  wymiar presji życiowych i satysfakcji życiowej
 umiejętność rozpoznawania emocji  wymiary emocjonalnej samoświadomości, emocjonalnej ekspresji
i emocjonalnej świadomości innych
 kompetencje EQ  intencjonalność, kreatywność, odporność, kontakty interpersonalne i konstruktywne
niezadowolenie
 wartości i postawy EQ  nastawienie, współczucie, intuicja, krąg zaufania, osobista moc, zintegrowane Ja
 wyniki EQ  ogólny stan zdrowia, jakość życia, współczynnik relacji, optymalne wykonanie

Ponieważ badania trafności miar inteligencji emocjonalnej jako kompetencji i jako cechy osobowości są w bardzo
wczesnym stadium – kwestia które podejście jest bardziej użyteczne i w jakich warunkach nie jest rozstrzygnięta

ZWIĘKSZENIE INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ W DOROSŁYM ŻYCIU

 powstało wiele programów, które mają zwiększać inteligencję emocjonalną – empiryczne badanie efektywności
tych programów jest we wczesnym stadium rozwoju
 dane empiryczne sugerują, że nauka umiejętności samoobserwacji, samoregulacji, porozumiewania się i
rozwiązywania problemów może być tu efektywnie wykorzystywana

Samoobserwacja w celu zwiększenia świadomości emocjonalnej

 samoobserwacja zwiększa świadomość emocji, sytuacji, które je wywołują, oraz towarzyszących im myśli i
przekonań – jest to prowadzenie dziennika epizodów emocjonalnych zmieniających nastrój, które ma kolumny:
 aktywność, która prowadziła do zmiany nastroju
 przekonania, które prowadziły do zmiany nastroju
 wywołana zmiana nastroju na 10-stopniowej skali
 lektura takiego dziennika pozwala stwierdzić, że do negatywnych zmian nastroju przyczyniają się głównie nasze
przekonania lub interpretacje wydarzeń

Samoregulacja w celu zarządzania negatywnymi emocjami

 depresja:
 unikanie przykrych sytuacji albo skupianie się na jej nieprzygnębiających aspektach
 asertywne poproszenie innych (których zachowanie jest dla nas przygnębiające) aby zachowywali się w mniej
stresujący dla nas sposób  asertywność
 klucz do asertywności = jasne określenie własnych preferencji + dokładny opis dokuczliwej sytuacji +
nieobwiniające określenie swoich uczuć tym wywołanych + wyraźne określenie swoich oczekiwań
 stawianie czoła pesymistycznym i perfekcjonistycznym przekonaniom, które obniżają nastrój i szukanie
dowodów wspierające postrzeganie bardziej optymistycznych stron każdej sytuacji
 zwiększenie poziomu swojej aktywności (ćwiczenia fizyczne, planowanie wydarzeń, które są stymulujące i
przyjemne), regularne spotkania z bliskimi przyjaciółmi i członkami rodziny, na których wsparcie możemy
liczyć  aktywność i ludzie
 lęk:
 stawianie czoła przekonaniom nastawionym na zagrożenie, a zidentyfikowanym w wyniku samoobserwacji
 szukanie dowodów wspierających mniej zagrażające sposoby interpretacji przykrych sytuacji
 ćwiczenie odwagi przez udział w sytuacjach, które nas przerażają i pozostawanie w nich aż lęk ustąpi (ważne
żeby nie wychodzić z nich gdy lęk nadal rośnie) – warto poprosić bliskich o wsparcie i potem świętować
 sukces + dobrze przygotować się do wyzwań przez ćwiczenie strategii radzenia sobie (ćwiczenia relaksacyjne,
uspokajająca muzyka…)
 złość:
 rozpoznać rodzaj sytuacji, które wywołują gniew i unikanie ich
 jeśli to nie możliwe to skupić się na niestresujących aspektach sytuacji lub używanie asertywnego stylu
 jeżeli zaczyna się czuć złość, to można oddalić się fizycznie i psychicznie i pozwolić żeby wzbudzenie opadło
(wtedy można myśleć bardziej efektywnie) – potem wysłuchaj, zrozum, okaż empatię (wymaga to skilli
komunikowania się)

Komunikowanie się

 problemy omawiaj po kolei i zwięźle

 powiedz rozmówcy że chcesz poznać jego pogląd na daną kwestię/sytuację i wysłuchaj tego uważnie
 jeżeli coś jest niejasne, poproś o więcej szczegółów
 podsumuj co zrozumiałeś z wypowiedzi i sprawdź czy jest to poprawne
 jeśli nie, wysłuchaj info zwrotnych i powtórz proces podsumowania do momentu aż wszystko zrozumiesz
 słuchaj, nie oceniaj (czyli powstrzymujemy opinie i emocje), skupiaj się na dokładnym zapamiętaniu
 unikaj przypisywania rozmówcy negatywnych intencji, układania swojej odpowiedzi, bronienia się, przerywania
lub atakowania drugiej osoby
 gdy zrozumiesz przekonania i spojrzysz na sytuacje z perspektywy rozmówcy, okazałeś empatię
 poproś by rozmówca wysłuchał i ciebie
 gdy mówisz, skup się na punktach, które chcesz wskazać i uporządkuj je w logiczny sposób, oczywiście przedstaw
je jasno i sprawdzaj czy ty też zostałeś zrozumiany właściwie
 dobrze używać formy typu ‘Ja…’ – swój punkt widzenia bez atakowania czy obwiniania rozmówcy

Rozwiązywanie problemów

 korzystaj z umiejętności komunikowania się, gdy współpracujesz z innymi

 umiejętność rozwiązywania problemów interpersonalnych do rozwijania i wprowadzania w życie efektywnych
wspólnych planów działania
 miejsce, gdzie nikt nie będzie przeszkadzał
 duże problemy podzielone na mniejsze konkretne
 definiuj w możliwych do rozwiązania terminach
 wiele rozwiązań bez oceniania wartości (potem badaj za i przeciw, koszty i korzyści przed wyborem
najlepszego)
 zgadzaj się na wprowadzenie planu w życie i zaplanuj czas na sprawdzenie postępów
 jeżeli problem pozostanie nierozwiązany – powtórz proces po tym jak ustalisz co nie wyszło
 zakomunikuj ludziom że to sytuacja jest frustrująca, problem, a nie oni jako inni ludzie

ROZWÓJ KOMPETENCJI EMOCJONALNEJ (wklej albo zrób coś na wzór – tabela 4.5)

Niemowlęctwo

 1 r.ż.
 Regulacja emocji: samouspokajanie się (kołysanie, karmienie)
 Regulacja uwagi: one i ich opiekunowie mogą koordynować działania uspokajające w sytuacjach stresujących
(ufają opiekunom, że będą oni wsparciem wtedy)
 Stopniowy rozwój niewerbalnych reakcji emocjonalnych
 Zaraz po narodzinach – zainteresowanie = utrzymywanie uwagi + wstręt = reakcja na nieprzyjemne smaki
i zapachy
 4 tygodnie – uśmiech, który odzwierciedla uczucie przyjemności i pojawia się w odpowiedzi na ludzki głos
 4 miesiące – smutek i gniew w odpowiedzi na zabranie gryzaka
 9 miesięcy – strach wywołany osamotnieniem
 Coraz większa i bardziej złożona zdolność rozróżniania pozytywnych i negatywnych emocji wyrażanych przez
innych
Drugi rok życia

 Zwiększona świadomość swych reakcji emocjonalnych

 Irytacja gdy rodzice ustalają granice w wyrażaniu ich potrzeb autonomii i eksploracji (bunt dwulatków)
 Zwiększona ekspresja werbalna stanów emocjonalnych i zwiększona ekspresja emocji związanych z
samoświadomością i samooceną (wstyd, duma, nieśmiałość)
 W związkach coraz lepsze przewidywanie uczuć, jakie będą odczuwać w stosunku do innych w konkretnych
sytuacjach
 Podstawowa empatia i zachowania altruistyczne

Wiek przedszkolny (2-5 lat)

 Coraz lepiej używają języka to regulowania emocji (mowa wewnętrzna i konwersacja z innymi)
 Udawanie wyrażania emocji, gdy dokuczają innym lub inni dokuczają im
 Wyraźne wyczuwanie emocji przeżywanych przez innych
 Świadomość tego, że mogą wprowadzać w błąd innych co do swych uczuć poprzez nieprawdziwe wyrażanie
emocji
 Bardziej złożone zachowania altruistyczne

Zerówka (5-7 lat)

 Lepsza regulacja emocji związanych z samoświadomością (zakłopotanie)

 Większa niezależność od opiekunów w regulowaniu emocji
 Spokój emocjonalny prezentują rówieśnikom
 Lepiej wykorzystują skille społeczne żeby radzić sobie z emocjami swoimi i innych
 Umiejętność rozumienia powszechnie przyjętych skryptów emocjonalnych i ich roli w tych skryptach

Okres środkowego dzieciństwa (7-10 lat)

 Wolą samodzielnie regulować swoje stany emocjonalne

 Aby radzić sobie z emocjami używają strategii dystansujących (jeśli nie mają pełnej kontroli nad sytuacją)
 W celu regulowania bliskości dystansu w związkach częściej stosują ekspresję emocjonalna
 Świadomość że można odczuwać wiele sprzecznych emocji wobec jednej osoby
 Wykorzystują info i wspomnienia o emocjach jako pomoc do tworzenia i utrzymywania przyjaźni

Przed okresem dojrzewania (10-13 lat)

 Coraz sprawniej stosują strategie do samodzielnego regulowania emocji i radzenia sobie ze stresem
 Odróżniają autentyczne ekspresje emocjonalne bliskich znajomych od stereotypowych wizerunków
emocjonalnych innych osób
 Lepiej rozumieją znaczenie społecznych ról i skryptów emocjonalnych w tworzeniu i utrzymywaniu przyjaźni

Dojrzewanie (13-20 lat)

 Zwiększająca się świadomość złożonych cykli emocjonalnych (poczucie winy za wybuch gniew, wstyd, strach)
 Złożone strategie regulowania emocji
 Poparte zasadami moralnymi i przekonaniami odnośnie tego co dobre a co złe
 Moralne strategie autoprezentacji częściej wykorzystywane do kierowania wrażeniem
 Stopniowa świadomość znaczenia wzajemnego i odwzajemnionego emocjonalnego odkrywania się w tworzeniu i
utrzymywaniu przyjaźni