UNIVERZITET “UNION – NIKOLA TESLA”

FAKULTET ZA INENJERSKI MENADZMENT

Seminarski rad: EKOLOŠKO INŽINJERSTVO

Tema: PROIZVODNJA ORGANSKE HRANE

Profesor: Student:

dipl. inž. Luka Latinović Vukašin Popović

br. indeksa V6Fim

Beograd/Vranje 2023
 SADRŽAJ

1. Uvod……………………………………………………………………………………..3
2. Počeci proizvodnje organske hrane u Srbiji…………………………………………4
3. Osvajanje novih proizvoda – opravdanost organske proizvodnje………………...6
4. Zašto konzumirati organske proizvode ?...............................................................7
5. Ispitivanje uslova proizvodnje………………………………………………………....8
6. Ekonomski aspekti organske proizvodnje…………………………………………...9
7. Mane ili nedostaci organske proizvodnje……………………………………………10
8. Podsticaji u organskoj proizvodnji……………………………………………………11
9. Tražnja za organskim proizvodima…………………………………………………..12
10. Izvozno tržište…………………………………………………………………………13
11. Primer preračuna ukupnog prihoda………………………………………………...14
12. Zaključak……………………………………………………………………………….17
13. Literatura……………………………………………………………………………….18

2
 1. UVOD

U poslednje vreme sve se više govori o organski uzgajanoj hrani i o njenim

prednostima, u odnosu na onu koja je proizvedena na konvencionalan način.

Šta uopšte znači “organska hrana” ? Misli se na specifičnu proizvodnju hrane,

bez upotrebe pesticida, veštačkih đubriva, raznih aditiva i ostalih hemikalija.
Namirnice dobijene na ovaj način, bez sumnje su najzdravije.

Uglavnom se pod organskom hranom misli na voće i povrće, žitarice,

industrijsko i aromatično bilje, ali i za hranu životinjskog porekla ( kada su životinje
othranjene na zdrav i prirodan način ).

Namirnice proizvedene na organski način sadrže mnogo viši nivo hranljivih

sastojaka, kao što su proteini, vitamin C i mnogi drugi minerali.

Zbog načina i procesa dobijanja, koji je u harmoniji sa prirodom, organski

proizvodi imaju veću životnu energiju i snagu, a ona je potrebna za održavanje
imuniteta, regeneracionih procesa i održavanja vitalnosti ljudskog organizma.

3
2. POČECI PROIZVODNJE ORGANSKE HRANE
U SRBIJI

Prema podacima soel-survey cit. Fruhvald za 2004 godinu, pod organskom

proizvodnjom nalazi se 24 miliona hektara širom sveta. Najveći deo tih površina
nalazi se u Australiji ( 10 miliona hektara ), Argentini ( 2,9 miliona hektara ) i Italiji
( 1,2 miliona hektara ). U Srbiji i Crnoj Gori, neki vid organske proizvodnje obavlja se
na oko 6000 hektara, a u prelaznom periodu nalazi se oko 9000 hektara, što zbirno
iznosi 15000 hektara. To je u odnosu na ukupnu obradivu površinu koja u Srbiji
iznosi 4,2 miliona hektara, samo 0,3%. Sve ovo je prikazano u tabeli 1.

Tabela 1. Površina pod organskom proizvodnjom u svetu

Država Površina pod organskom poljoprivredom (ha)
Australija 10.000.000
Argentina 2.960.000
Italija 1.168.212
SAD 950.000
Brazil 841.769
Nemacka 696.978
4
 Austrija 297.000
Švajcarska 107.000
Madarska 103.672
Srbija i Crna Gora 15.200
Bosna i Hercegovina 1.113
Hrvatska 120

Razvoj organske poljoprivrede u jugoistočnoj Evropi, je međunarodni projekat

koji se realizovao 2006 godine, a aktivnosti su bile usmerene na razvoj organske
poljoprivrede i sprovodio se uz podršku Humanitarnog instituta za saradnju sa
zemljama u jugoistočnoj Evropi i Avalon fondacije iz Holandije.

Zakon o organskoj proizvodnji u Srbiji, usvojen je prvi put u republičkom

parlamentu jula 2006 godine , a novi Zakon o organskoj proizvodnji i organskim
proizvodima usvojen je u maju 2010. godine, a stupio je na snagu 1 januara 2011
godine.

Istraživanje koje je sprovedeno u Srbiji , 2010 godine, pokazalo je da je u

zemlji oko 230.000 hektara sertifikovano za organsku proizvodnju.
Od ove površine 96% su regioni sertifikovani za prikupljanje plodova iz prirode, a
poljoprivredna proizvodnja se odvija na svega 4%. Najveći deo površina je pod
višegodišnjim kulturama, zatim pod pašnjacima i livadama, a najmanje pod ratarsko-
povrtarskim kulturama. Ova istraživanja se vide u grafičkom prikazu 1.

Grafički prikaz 1

5
3. OSVAJANJE NOVIH PROIZVODA –
OPRAVDANOST ORGANSKE PROIZVODNJE

Da bi se uveo novi proizvod, mora se prvo ispitati tržište, da se utvrdi da li

postoji potreba za ovim proizvodima organske proizvodnje i da li je njihova
proizvodnja opravdana.
Istraživanjem “ Zašto organska proizvodnja” , utvrđeno je da postoje četiri
glavne grupe razloga za organsku proizvodnju, a to su:

1. Zdravstveni
2. Ekološki
3. Ekonomski
6
 4. Politički

Zdravstveni razlozi – organska hrana ne sadrži pesticide i herbicide –

uzročnike brojnih oboljenja. Po svom sastavu organska hrana sadrži, na primer, u
proseku 63% više kalijuma, 73% više gvožđa i 125% više kalcijuma, od proizvoda
dobijenih konvencionalnom proizvodnjom.
Ekološki razlozi – organska proizvodnja ne koristi pesticide, herbicide i
veštačka đubriva, te ne zagađuje vodu, zemljište i vazduh.
Ekonomski razlozi – povećanje organske poljoprivredne proizvodnje donelo bi
Srbiji:
- optimalno korišćenje poljoprivrednih resursa
- višu stopu ekonomskog rasta
- povećanje izvoza
- povećanje lokalne poljoprivredne proizvodnje
- poboljšanje standarda stanovništva u ruralnim regionima
- razvoj sela
- očuvanje i uvećanje seoske populacije

Politički razlozi – pitanje organske poljoprivredne proizvodnje je pitanje

očuvanja nacionalnog suvereniteta. Organska poljoprivreda sa prirodnim i
ukrštenim varijetetima sorti i semena, koje poljoprivredni proizvođači od
ovogodišnjeg roda ostavljaju za sledeću sezonu, čini proizvođače i nacionalnu
poljoprivredu nezavisnim i manje osetljivim na fluktuacije tržišta

4. ZAŠTO KONZUMIRATI ORGANSKE PROIZVODE ?

Organske proizvode treba konzumirati:

-Zato što su zdravi za Vas i Vašu porodicu. Sadrže korisne i hranljive

materije, bogati su vitaminima, mineralima i drugim biološki aktivnim materijama.

-Zato što imaju veću biološku vrednost. Proizvodnja u harmoniji sa

zakonitostima prirode daje proizvodu veću životnu snagu koja je direktno odgovorna
za imunitet i vitalnost ljudskog organizma.

7
 - Zato što ovi proizvodi imaju izvanredan ukus, boju i aromu.

-Zato što poštuje prirodnu ekološku ravnotežu, a osnovni princip glasi: zdravo
zemljište – zdrava biljka i životinja – zdrav čovek.

5. ISPITIVANJE USLOVA PROIZVODNJE

Nakon upoznavanja tržišta pristupa se ispitivanju uslova proizvodnje.

Uslovi za otpočinanje organske proizvodnje su izuzetno strogi. Da bi zemljište

dobilo sertifikat za proizvodnju organske hrane, potrebno je da najmanje tri godine
ne bude tretirano hemikalijama, a dozvoljena je jedino upotreba stajskog đubriva.
Zemljišta i farme moraju da budu izolovane i daleko od otpadnih voda ili polena
genetski modifikovanih useva. Važno je i da voda za navodnjavanje i vazduh budu

8
čisti i kvalitetni. Potrebo je udaljiti se od fabrika, autoputeva i parcela na kojima se
poljoprivredne kulture uzgajaju na konvencionalan način.

Da bi proizvođač ispunjavao sve uslove, procenjuje ovlašćena sertifikaciona

organizacija na osnovu čijeg izveštaja se izdaje odobrenje.

Proizvodi koji su dobili sertifikat označavaju se oznakom “organski proizvod”.

6. EKONOMSKI ASPEKTI ORGANSKE PROIZVODNJE

Poslednjih deset godina proizvodnja i prerada organskih proizvoda postaje

sve popularnija i ekonomski značajna. Činjenica je da se u organskoj proizvodnji
može postići jednak ekonomski uspeh, kao i u konvencionalnoj. U nekim
slučajevima organska proizvodnja ostvaruje čak i veći profit. Tržišta za organske
proizvode su stabilna ili rastu, uprkos finansijskoj krizi.

9
 Ipak u organskoj proizvodnji neophodna su veća ulaganja neposrednog rada.
Razlog za to je što usevi, zbog ograničene upotrebe sredstava za zaštitu bilja i
đubriva, zahtevaju više ručnog rada. Takođe, prelazni period predstavlja teško
vreme za proizvođače.

Prinosi u organskoj proizvodnji biljaka mogu biti 20-40% manji nego u

konvencionalnoj proizvodnji, dok je u stočarstvu ova razlika manja. Premije u
cenama su neophodne kako bi se kompenzovao pad prinosa. Da bi se postigle
dobre cene, mnogi organski proizvođači su uključeni u direktni marketing, na primer
prodaja na sopstvenom gazdinstvu, prodaja na pijacama ili dostava korpi
potrošačima na kućnu adresu.U cilju većeg ekonomskog profita i održivosti,
neophodan je multifunkcionalni pristup organskoj proizvodnji. To podrazumeva
proizvodnju hrane, kao i usluge edukacije agro, eko, etno i ruralnog turizma.

U započinanju agrobiznisa u organskoj proizvodnji, efekti organske

proizvodnje, se ne mogu posmatrati kratkoročno, već je za to potreban duži niz
godina.

7. MANE ILI NEDOSTACI ORGANSKE PROIZVODNJE

“Glavni razlog za malu proizvodnju organske hrane u Srbiji je visoka cena

sertifikacije organskih proizvoda, neuređeno tržište repromaterijala, naročito
semenske robe i sredstava zaštite, kao i nedovoljna finansijska pomoć
proizvođačima i nedovoljno sazrela svest potošača” , rekao je predsednik
Zadružnog saveza Beograda, Velimir Radojević, na okruglom stolu “ Organska
proizvodnja – budućnost poljoprivrede Srbije”, održanom u Privrednoj komori
Beograda.

10
 Predsednica Nacionalne asocijacije za razvoj organske proizvodnje “ Serbia
organica”, Nada Mišković, rekla je da je oko 65% zemljišta u Srbiji organskog
kvaliteta. Pored toga, mali zemljišni posedi u Srbiji prosečne površine od oko 3,5
hektara, kao i tradicionalan način proizvodnje, idealni su za razvoj organske
proizvodnje. Miškovićeva je naglasila da tražnja za organskim proizvodima u svetu
svake godine raste za 20%.

8. PODSTICAJI U ORGANSKOJ PROIZVODNJI

Podsticaj organske proizvodnje predviđen je Zakonom o organskoj

proizvodnji (Službeni glasnik R.S. broj 30/2010 ) i “Uredbom o korišćenju
podsticajnih sredstava za podršku razvoja organske proizvodnje”. Proizvođačima
koji se nalaze u periodu konverzije, u 2011 godini pripadaju podsticajna sredstva –
subvencije :
- za ratarstvo u iznosu od 36000 dinara po hektaru (tu spadaju žitarice,
industrijsko bilje, lekovito i aromatično bilje)

11
 - za povrtarsto 50400 dinara po hektaru
- za voćarstvo i vinogradarstvo 64800 dinara po hektaru.

Proizvođačima koji imaju sertifikat za organsku proizvodnju u 2011 godini

pripadaju podsticajna sredstva :

- za ratarstvo 30000 dinara po hektaru

- za povrtarstvo 42000 dinara po hektaru
- za voćarstvo i vinogradarstvo 54000 dinara po hektaru

Pravo na ova podsticajna sredstva iz budžeta Republike Srbije imaju

proizvođači koji imaju sklopljene ugovore sa sertifikacionim organizacijama
ovlašćenim od strane Ministarstva.
Organizacije za sertifikaciju organske proizvodnje u Srbiji su:

1. SSS – Beograd
2. Evrocert – Beograd
3. Organic Control System – Subotica
4. Bioagricert Beograd
5. Jugoinspekt Beograd
6. Ekocert Balkan – Beograd
7. Pancert – Novi Sad
8. Suolo Salute Balkan Beograd

9. TRAŽNJA ZA ORGANSKIM PROIZVODIMA

Ukupna tražnja u zapadnim državama, za organskom hranom je velika, pa

tako i u Evropi, i sad proizvodnja nikako ne podmiruje potrebe kupaca. Zato su u
Privrednoj komori Srbije saglasni da organska hrana može da bude izvozna šansa
Srbije.

Već u 2002 godini je u zemljama Evropske unije, prodaja organskih proizvoda

utrostručena. Sada je u zemljama EU i Rusiji povećana potrošnja organskih
proizvoda od oko 20% na godišnjem nivou.
12
 Iako je ukupna tražnja za organskim voćem i povrćem na beogradskom
tržištu prošle godine bila veća od ponude, na žalost, Srbija je u ovoj oblasti tek na
početku. Srbija ima veliki potencijal rasta tržišta, jer je neminovno da će ljudi sve
više prihvatiti ekološke proizvode. Nepoverenje koje prati svaki novi proizvod
nestaće sa razvojem svesti o tome da je neophodno da budemo zdravi i da nas
hrana koju unosimo uništava ( prema podacima Svetske zdravstvene organizacije ,
oko 3 miliona ljudi se otruje pesticidima svake godine).

10. IZVOZNO TRŽIŠTE

Većina organskih proizvoda iz Srbije izvozi se na tržište EU, SAD i Japana.

Tražnja za određenim brojem srpskih proizvoda ( bobičasto voće, prerađeno voće i
povrće, pečurke ) premašuju ponudu.

Jedan deo proizvedenog organskog voća i povrća se plasira i kod nas i to

preko prodavnica, restorana zdrave hrane i direktna prodaja na gazdinstvu ili pijaci.

13
11. PRIMER PRERAČUNA UKUPNOG PRIHODA

Na primeru preračuna ukupnog prihoda u proizvodnji organskog paradajza

( što može da se preračuna i na ostalim proizvodima ), dolazimo do sledećih
rezultata:

Na površini 14,4 ara planira se proizvodnja od 30 kg organskog paradajza po

m2 što iznosi 43200 kg u prolećnom zasadu i oko 10% manje ( 38880 kg ) u
14
jesenjem zasadu. To čini ukupnu godišnju proizvodnju paradajza od oko 82080 kg.
Prosečna cena po 1 kg iznosi 90 dinara pa je proračun za godinu dana
82080 kg x 90 din. = 7387200,00 dinara.

Tabela 2. Ukupni prihodi u svakoj godini

Proizvod ukupan prihod u I ukupan prihod u II ukupan prihod u III

godini projekta godini projekta godini projekta
Paradajz
7,387,200.00 14,774,400.00 14,774,400.00

Struktura svih troškova:

Tabela 3. Direktan materijal

Iznos troškova u I Iznos troškova u II Iznos troškova u III

Naziv god. projekta god. projekta god. projekta
Seme-rasad
paradajza 150,000.00 300,000.00 300,000.00
stajsko đubrivo 8,000.00 16,000.00 16,000.00

životinjsko đubrivo 18,000.00 36,000.00 36,000.00

zaštitna sredstva 35,000.00 70,000.00 70,000.00
ambalaža 20,000.00 40,000.00 40,000.00
ukupno 231,000.00 462,000.00 462,000.00

Tabela 4. Energija i gorivo

Električna energija 22,000.00 24,000.00 28,000.00

Dizel gorivo 91,000.00 100,000.00 110,000.00
Benzin 101,000.00 111,000.00 120,000.00
Lož ulje 9,000.00 10,000.00 11,000.00
Ukupno 223,000.00 245,000.00 269,000.00

Amortizacija:

15
 -Stopa za plastenike iznosi 20%, a je godišnja amortizacija dva plastenika
3866033, 90 x 20/100 = 773206,28.
-Stopa amortizacije sistema za navodnjavanje “kap po kap” iznosi 25%, pa je
godišnji utrošak 91500 x 25/100 = 22875,00 dinara.
-Stopa za transportna sredstva je 10% i godišnji trošak amortizacije kamiona
iznosi 823500 x 10/100 = 82350,00 dinara.
Ukupni godišnji trošak amortizacije iznosi : 878431,78 dinara.

Radna snaga:

Troškovi zarade radnika: dva stalna radnika iznose 4800000,00 din. a dva
sezonska 80000 x 20000 x 2 meseca.
Ukupni godišnji troškovi plata planiraju se u iznosu od 1530000 din.

Tabela 5. Troškovi investicionog održavanja

Opis Nabavna cena godišnji trošak

investicionog održavanja
Plastenici 4,561,920.00 22,809.60
Skladišni prostor 70,000.00 350.00
Poslovni prostor 7,500,000.00 37,500.00
Sistem za navodnjavanje 100,000.00 1,000.00
Kamion 900,000.00 27,000.00
Ukupan trošak investicionog održavanja 88,659.60

Troškovi marketinga: 300000 dinara.

Ostali troškovi poslovanja: u godišnjem iznosu od 700000 dinara.

Tabela 6. Bilans uspeha

Naziv I god. Projekta II god. Projekta III god. Projekta

I ukupni prihod 7,387,200.00  14,774,400.00 14,774,400.00
II ukupni rashod 4,105,161.38 4,299,334.80 4,264,508.08

trošak sirovina,materijala,ambalaže 231,000.00 462,000.00 462,000.00

16
 troškovi energenata 233,000.00 245,000.00  269,000.00
amortizacija 878,431.79 878,431.78 878,431.78
troškovi plata 1,530,000.00 1,530,000.00 1,530,000.00

investiciono održavanje 88,309.60 88,309.60 88,309.60

troškovi marketinga 300,000.00 300,000.00 300,000.00

ostali troškovi 700,000.00 700,000.00 700,000.00
kamata 154,420.00 95,593.42 36,766.70
bruto dobitak (I-II) 3,282,038.62 10,475,165.20 10,509,891.92

porez na dobit 10% 328,203.86 1,047,516.52 1,050,989.19

neto dobitak 2,953,834.76 9,427,648.68 9,458,902.73

kumulativni dobitak 2,953,834.76 12,381,483.44 21,840,386.17

Iz bilansa uspeha vidimo da proizvodnja organskog paradajza u zaštićenom

prostoru, ima svoju punu društvenu i ekonomsku opravdanost. Sumirajući rezultate
do kojih se došlo u oceni efektivnosti investicionog projekta može se doći do sledećih
zaključaka:

-projekat je ekonomičan
-projekat je akumulativan
-projekat je rentabilan
-vreme povraćaja investicije je nešto manje od godinu i po dana.

12. ZAKLJUČAK

Iz svega prethodno iznetog, donosi se zaključak, da je organska proizvodnja,

iako je tek na početku, naša budućnost. Ne zagađuje životnu sredinu ( vodu,

17
vazduh, zemljište ), pošto njeni proizvodi imaju veću biološku i nutritivnu vrednost,
koja se ogleda u povećanju sadržaja vitamina, minerala, kalcijuma, gvožđa,
magnezijuma, omega 3 kiselina i antioksidanata. Ona ljudima daje veću životnu
snagu, ojačava imunitet i vitalnost ljudskog organizma.

Farme organske hrane imaju manje količine otpada, ne ispuštaju pesticide u

okolinu, ne narušavaju postojeće ekosisteme i biljni i životinjski svet u njima, a to
znači čistija okolina.

U tržišnoj ekonomiji poljoprivreda je biznis, kao i svaki drugi, ali organska

poljoprivreda predstavlja biznis čije vreme tek dolazi.

Na kraju bih citirala Anu Tomanovu Makanovu, koja je na “ Petom forumu o

organskoj proizvodnji u Selenči”, koji je održan 21 septembra 2011 godine u Novom
Sadu, istakla da vlada Vojvodine niz godina pruža podršku i podstiče programe
poljoprivredne proizvodnje, a posebnu zainteresovanost iskazuje za organsku
hranu i naglasila: “Razlozi leže u tome što je reč o zdravoj i bezbednoj hrani koja je
bitna za čoveka i što ova proizvodnja pruža mogućnost da se zemljište kao naš
najvredniji resurs iskoristi za proizvodnju, posebno kada je reč o malim parcelama.
Razlika po obimu i profitu između velikih kompanija i malih proizvođača biće sve
veća po rečima eksperata, koji poručuju da je šansa za male proizvođače upravo
organska proizvodnja i da na taj način vlasnici zemlje mogu izbeći da i sami ne
upadnu u grupu siromašnih. “

13. LITERATURA

- Bilten “Pijaca moj salaš” , izdavač “ Zelena mreža Vojvodine” Novi Sad.

18
 - “Kako do sertifikovanog organskog proizvoda” , autorke dipl. ing.-mastera
Ivane Simić i Snežane Ognjenović.
- “Organsko povrtarstvo” – Dr. Branka Lazić, Beograd 2011.
- “Organska bašta” – grupa autora Beograd 2004.
- “Organska proizvodnja jagodastog voća” – Dr.Slobodan Milenković,
Beograd 2011.
- “Proizvodnja povrća u zaštićenom prostoru” – Prof. dr. Petar S.
Maksimović
- Pravilnik o uslovima i načinu prometa organskih proizvoda “Službeni
glasnik RS” broj 07/08.
- Pravilnik o izgledu oznake i nacionalnog znaka organskih proizvoda –
“Službeni glasnik RS” , broj 62/2006
- Zakon o organskoj proizvodnji “Službeni glasnik RS”, broj 30/2010
- Zakon o organskoj proizvodnji i organskim proizvodima “Službeni glasnik
RS”, broj 62/2006
- Uredba o korišćenju podsticajnih sredstava za podršku razvoja organske
proizvodnje za 2010 godinu “Službeni glasnik RS”, broj 33/2010

19