TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11.

SINIF

ELEŞTİRİ

ELEŞTİRİ (TENKİT)
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

NELER ÖĞRENECEĞİZ?

 Eleştiri türünün özelliklerini

 Eleştiri türlerini ve özelliklerini

Türk edebiyatında eleştirinin dönemlere göre gelişimini ve

başlıca temsilcilerini
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

ELEŞTİRİNİN ÖZELLİKLERİ

 -------------------------------------------------------------------- öğretici
metinlerden biridir.

Bir sanat eserini bütün yönleriyle incelemek, değerlendirmek

amacıyla yazılan metinlerdir.

Eskiden “ ” gibi adlarla

anılmıştır.

Eleştiri yazarına “ ” ya da “ ” denir.

Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

 Gazete ve dergilerde yayımlanır.

Eleştiriler şu amaçlar doğrultusunda yazılır:

Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

 Eleştirilerde sade bir dil; açık, anlaşılır bir anlatım kullanılır.

 Eleştirmen, eseri ön yargı geliştirmeden ele almalıdır.

 Eleştirmen, inceleyip değerlendireceği eser ve eserin

benzerleri hakkında bilgi sahibi olmalıdır.

 Eleştirmen; sanat eserine karşı tarafsız olabileceği gibi,

eseri kendi beğeni ve bakış açısı doğrultusunda da
değerlendirebilir.
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

 Nitelikli bir eleştiri; sanatçının kendini, sanatını

değerlendirmesini ve geliştirmesini sağlar.

 İyi bir eleştiri okuyucuya da katkı sağlar, onun estetik ve

sanat anlayışının gelişmesine katkıda bulunur.

 Şuara tezkireleri, Türk edebiyatında eleştiri türünün ilk

örnekleri olarak kabul edilir.
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

SOSYOLOJİK ELEŞTİRİ TARİHÎ ELEŞTİRİ

Sanatçı, sanatsever ve eser Her sanat eseri, ortaya

toplumsal yaşantıdan izler konulduğu dönemin
taşır. Sosyolojik eleştiride özelliklerinden izler taşır. Tarihî
eser, bu doğrultuda eleştiride eser, bu çerçevede
değerlendirilir. değerlendirilir.
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

YAPISALCI ELEŞTİRİ İZAFİ (GÖRECELİ) ELEŞTİRİ

Eleştirmen sadece sanat Sanat eserinin

eseriyle ilgilenir; eseri her değerlendirilmesinde bireysel
şeyden bağımsız, tek başına yaklaşımların önem kazandığı
bir yapı olarak kabul eder. eleştiri türüdür.
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

I. DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI’NDA ELEŞTİRİ

 Batılı anlamda ilk eleştiri bu dönemde yazılmıştır.

 Eleştiriler, dil alanında yapılan çalışmalarda ve edebiyatın

çağdaşlaşmasında önemli bir etkiye sahiptir.

 Divan edebiyatı sanat ve dil anlayışıyla eleştiri yazarlarının

başlıca konusudur.
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

I. DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI’NDA ELEŞTİRİ

 Eleştiri yazıları, yazı dilinin konuşma diline yaklaştırılması

gerektiği düşüncesini ve sözlük çalışmalarını beraberinde
getirmiştir.

 Tanzimat I. Dönem Edebiyatı eleştiri yazarları:

 Namık Kemal
 Şinasi
 Ahmet Mithat Efendi
 Necip Asım
 Ali Suavi
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

II. DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI’NDA ELEŞTİRİ

 “Sanat için sanat” anlayışı etrafında şekillenmiştir.

 Konusunu eski-yeni tartışması ve edebî eserlerin özellikleri

oluşturur.

 Zemzeme ve Demdeme bu alandaki iki önemli eserdir.

 Recaizade Mahmut Ekrem, Muallim Naci, Abdülhak Hamit

Tarhan, Samipaşazade Sezai eleştiri türünde yazılar kaleme
almışlardır.
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI’NDA ELEŞTİRİ

 Eleştiri; eserin kıymetini, önemini göstermek amacıyla

yazılmalıdır.” anlayışını benimsemişlerdir.

 Eleştiride de Batı’yı örnek almışlardır.

 Hippolyte Taine’in görüşlerini benimsemişlerdir.

 Edebî eserin zaman, ırk, çevre bağlamında değerlendirilmesi

gerektiği anlayışıyla hareket etmişlerdir.
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI’NDA ELEŞTİRİ

 Eleştirinin kesin kurallara bağlanamayacağını, kişisel

değerlendirmeler içereceğini savunmuşlardır.

 Servetfünun sanatçılarının pek çoğu eleştiri türünde yazlar

kaleme almışladır.

 Dönemin sadece eleştiri türünde eser veren sanatçısı,

Ahmet Şuayp’tır.
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

Ahmet Şuayp Hayat ve Kitaplar, Esmar-ı Matbuat

Tevfik Fikret Lisân-ı Şi’r, Evzân-ı Aruz, Tasfiye-i Lisân
Cenap Şahabettin Yeni Ta’bîrât, Yeni Eflâz
Ali Ekrem Bolayır Şiirimiz
Mehmet Rauf Bizde Hikâye, Bizde Roman
Hüseyin Cahit Yalçın Kavgalarım, Romanlara Dair
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ’NDE ELEŞTİRİ

 Sanatçılar dil anlayışları nedeniyle fazlaca eleştirilmişlerdir.

 Dönemin en önemli tartışmalarından biri Ali Canip Yöntem

ile Cenap Şahabettin arasında gerçekleşmiştir.

 Cenap Şahabettin, Millî Edebiyat sanat ve dil anlayışına kaşı

çıkmış, Ali Canip’te ona cevaben yazılar kaleme almıştır.
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

Ali Canip Yöntem Millî Edebiyat Meselesi ve Cenap Bey’le

Münakaşalarım-
Edebiyat, Epope ve Edebî Nevilerle Mesleklere
Dair Malumat
Fuat Köprülü Malumat-ı Edebiyye,
Hayat-ı Fikriyye

Raif Necdet Hisler ve Fikirler

Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE ELEŞTİRİ

 Hem eleştiri türünün hem de eleştirmenin niteliklerinin

belirlenmeye çalışıldığı dönemdir.

 Edebiyat konusunda yetkin kalemlerin varlığı, eleştiri

türünün önemsenmesinde etkilidir.

 En çok değerlendirilen ve incelenen tür şiir olmuş, onu olay

çevresinde gelişen metinler izlemiştir.
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE ELEŞTİRİ

 Özellikle “Varlık” dergisi etrafında şekillenir.

 İlk yıllarında öznel eleştiriler, sonraki yıllarda da nesnel

eleştiriler yoğunluktadır.

 Akademik çevrelerce esere yönelik eleştiri yöntemleri

geliştirilmiş ve uygulanmıştır.
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE ELEŞTİRİ

 Dönemin başlıca yazarları:
 Nurullah Ataç
 Cemil Meriç
 Yaşar Nabi Nayır
 Berna Moran
 Tahsin Yücel
 Mehmet Kaplan
 Gürsel Aytaç
 Şerif Aktaş
 Fethi Naci
 Suut Kemal Yetkin
 Asım Bezirci
Eleştiri (Tenkit) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

Orhan Şaik Gökyay Destursuz Bağa Girenler

Mehmet Kaplan Şiir Tahlilleri
Berna Moran Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış
Fethi Naci Yüz Yılın 100 Türk Romanı
Gürsel Aytaç Çağdaş Türk Romanı Üzerine İncelemeler