NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI

- Lê Minh Khuê -
I. Vài nét về tác giả, tác phẩm:
1. Tác giả:
- Lê Minh Khuê, cây bút nữ chuyên viết truyện ngắn, quê Tĩnh Gia – Thanh Hoá
- Là thanh niên xung phong trên đường Trường Sơn.
- Thuộc thế hệ nhà văn thời kỳ chống Mĩ, bắt đầu viết văn vào đầu những năm 70.
- Sở trường: Viết truyện ngắn với ngòi bút miêu tả tinh tế, đặc sắc (đặc biệt là nhân vật nữ).
2. Tác phẩm:
a) Hoàn cảnh sáng tác: Năm 1971 – trong lúc cuộc KCCM đang diễn ra ác liệt.
b) Đề tài: Viết về cuộc sống, chiến đấu của TNXP, bộ đội trên tuyến đường Trường Sơn trong thời kỳ kháng
chiến chống Mỹ.
c) Ngôi kể: ngôi thứ nhất, người kể là Phương Định- nhân vật chính trong tác phẩm.
d) Chủ đề: Khẳng định, ca ngợi vẻ đẹp giản dị về tinh thần, tính cách và phẩm chất anh hùng của tuổi trẻ VN nói
chung, của những thanh niên xung phong nói riêng trong kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
e) Nhân vật của truyện:
- Tổ trinh sát mặt đường gồm: Phương Định, Nho, chị Thao.
- Nhân vật chính: Phương Định
f) Ý nghĩa nhan đề:
- Nhan đề hay, độc đáo mang tính lãng mạn của văn học thời kì KCCM.
- Hình ảnh “NNSXX” là những vì tinh tú luôn lấp lánh, tỏa sáng, góp phần làm nên vẻ đẹp của bầu trời đêm.
- Tác giả sử dụng hình ảnh những ngôi sao xa xôi như một ẩn dụ, gợi liên tưởng đến vẻ đẹp phẩm chất và tâm
hồn của ba nữ TNXP trên tuyến đường TS. Nét đẹp tỏa sáng của các cô chính là sự trẻ trung, hồn nhiên, dũng
cảm, lạc quan, yêu đời. Các cô ở những nơi xa xôi, ít ai biết đến nhưng công việc của các cô đã góp phần làm
nên chiến thắng chung của cả dân tộc trong cuộc KCCM thần thánh.
=> Cách đặt nhan đề góp phần bộc lộ chủ đề của tác phẩm: Khẳng định, ca ngợi vẻ đẹp giản dị về tinh thần,
tính cách và phẩm chất anh hùng của tuổi trẻ VN nói chung, của những thanh niên xung phong nói riêng
trong kháng chiến chống Mĩ cứu nước.

II. Phân tích:

1. Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong
a. Hoàn cảnh sống và công việc:
- Họ sống trong một cái hang, dưới chân một cao điểm, giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường
Sơn, nơi tập trung nhất bom đạn, sự hiểm nguy và ác liệt: Đường bị đánh lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn.
Hai bên đường không có lá xanh, chỉ có những thân cây bị tước khô cháy, những cây nhiều rễ nằm lăn lóc, những
tảng đá to, một vài cái thùng xăng hoặc thành ô tô méo mó, han gỉ nằm trong đất.
- Nhiệm vụ của các cô – “tổ trinh sát mặt đường”: đo khối lượng đất đá cần phải san lấp vào hố bom, đếm
bom chưa nổ và phá bom.
=> Công việc:
- Vất vả, gian khổ:
 Chạy trên cao điểm dưới cái nóng “trên 30 độ”
 Một ngày phá bom ít nhất 3 lần, nhiều nhất 5 lần
 Thường xuyên bị bom vùi nên từ trên cao điểm trở về, nhìn ai cũng chỉ thấy “hai con mắt lấp lánh”,
“cười thì hàm răng trắng lóa lên khuôn mặt lem luốc”
- Đặc biệt nguy hiểm:
  Phải chạy ở trên cao cả ban ngày, phơi mình giữa vùng trọng điểm bắn phá của máy bay địch, có thể
trúng bom đạn của kẻ thù bất kì lúc nào.
 Phải đối mặt với thần chết nhiều lần trong ngày khi phá bom.
 Luôn ở trong tình trạng hồi hộp, căng thẳng: thần kinh căng như chão, tim đập bất chấp nhịp điệu, chân
chạy mà vẫn biết rằng khắp chung quanh có nhiều quả bom chưa nổ.
 Công việc của các cô vô cùng quan trọng nhưng cũng đầy gian khổ, hi sinh. Nó thể hiện phần nào hiện
thực khốc liệt của chiến tranh. Từ đó, ta thấy ở các cô gái ngời sáng tinh thần yêu nước, dũng cảm, gan dạ...

b. Những nét đẹp chung của ba cô gái TNXP: Tuy ba cô gái mỗi người một cá tính, hoàn cảnh riêng khác nhau
nhưng họ đều có phẩm chất chung của người chiến sĩ xung phong ở chiến trường.
* Phẩm chất:
- Yêu nước, có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc:
 Có lệnh là họ lên đường, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ, phá bom mở đường cho những đoàn xe nối
nhau ra tiền tuyến.
 Có những lúc họ nghĩ đến cái chết nhưng điều ấy chỉ thoáng qua, mờ nhạt nhường chỗ cho ý nghĩ: làm
thế nào để những quả bom kia phải nổ.
 Đặt nhiệm vụ lên trên cả tính mạng.
- Dũng cảm, gan dạ:
 Thần chết có thể ập đến bất cứ lúc nào, nhưng, đối với họ, chưa bao giờ là ám ảnh, chưa bao giờ họ
phải “trằn trọc đêm đêm”. Họ sẵn sàng nhận nhiệm vụ phá bom mà không cần sự trợ giúp của đơn vị
 Với PĐ, cái chết là một điều gì đó mờ nhạt, không cụ thể. Cô hiên hang, đàng hoàng đi giữa những bãi
đất trống chứ nhất định không chịu “đi khom”.
 Ở chị Thao, đó là sự dũng cảm, là cái tính cương quyết, bình tĩnh đến phát bực “Nghe thấy tiếng...thong
thả nhai”.
 Còn Nho, “máu túa ra thấm đỏ lòng đất, bị choáng bởi vết thương nhưng vẫn điềm tĩnh, không tiếng rên,
không cho ai được khóc”
- Lạc quan:
 Họ nói về cái chết nhẹ nhàng và thường gọi nhau là “những con quỷ mắt đen”
 Không biết bao nhiêu lần bị bom vùi, nhưng sau mỗi trận bom, vượt qua cái chết, các cô lại say sưa hát
những bài hát tươi vui
=> Biết chết mà vẫn xông tới, sợ mà không bao giờ lùi bước, chỉ nghĩ tới nhiệm vụ phải hoàn thành, đó là
phẩm chất anh hùng của một thế hệ thời chống Mĩ được tôi rèn trong lửa đạn chiến tranh
- Tình đồng đội gắn bó, thân thiết:
 Họ coi nhau như chị em ruột thịt, luôn yêu thương, lo lắng, quan tâm chăm sóc nhau rất chu đáo:
 Khi T&N đi trinh sát trên cao điểm, PĐ lo lắng, bồn chồn. Thậm chí, đã có lúc cô nghĩ
“ có gì lí thú đâu, nếu các bạn tôi không quay về...”
 Khi Nho bị thương: Phương Định lo lắng, băng bó chăm sóc Nho cẩn thận với một niềm xót xa
như chị em ruột thịt. Chị Thao thì luống cuống, cố ghìm nước mắt. Cảm nhận được tình cảm ấm
áp ấy, Nho an ủi bằng một câu bông đùa “không chết được đâu mà sợ”, “người ở ngoài cảm
thấy đau hơn người bị thương mà”
 Chân thành, dứt khoát khi ai cũng muốn giành phần gian khổ về mình. Quyền hạn phân công công
việc là của chị Thao nhưng chị đã yêu cầu PĐ ở hang trực điện thoại để chị và Nho đi trinh sát.
 Hiểu được tính tình, sở thích, cảm xúc, nội tâm của nhau:
 PĐ hiểu rõ chị Thao là một người cương quyết, táo bạo mỗi khi làm nhiệm vụ nhưng lại rất sợ
máu và vắt... Còn Nho là một cô bé có tính cách rất trẻ con, thích ăn kẹo và sạch sẽ. Sau mỗi lần
hoàn thành nhiệm vụ cô đều phải đi tắm.
 Chị Thao cũng hiểu PĐ rất thích hát
- Tình yêu, niềm cảm phục mà các cô dành cho những người lính trên đường
=> Chính tình đồng chí, đồng đội đã động viên, tiếp thêm cho các cô sức mạnh để vượt qua những khó khăn,
gian khổ nơi chiến trường.
*Tâm hồn:
- Ở họ còn có nhiều nét chung của các cô gái trẻ:
 Đó là ba cô gái trẻ với cuộc sống nội tâm phong phú. Các cô có nhiều nét chung của những cô
gái hay mơ mộng, dễ xúc động, dễ vui, dễ buồn.
 Họ cũng rất nữ tính, thích làm đẹp dù ở nơi chiến trường khói lửa. Nho thích thêu thùa, Thao
chăm chép bài hát, Phương Định thích ngắm mình trong gương, bó gối mơ màng và thích hát.
 Cuộc sống chiến đấu ở chiến trường rất gian khổ nhưng các cô vẫn luôn lạc quan yêu đời. Trong
hang vẫn luôn vang lên tiếng hát với những dự định về tương lai. Đó còn là phút giây các cô nhớ
về gia đình, về những kỉ niệm. Đó là niềm vui của Phương Định và Nho khi đón trận mưa đá.
Chiến tranh bom đạn không thể giết chết được những giây phút hồn nhiên thơ mộng ấy.
 Họ là những cô gái sống thật giản dị, hồn nhiên, yêu đời, có tâm hồn trong sáng và là những anh hùng
phá bom trên tuyến đường Trường Sơn.

c. Những nét riêng:

Đặc Thao Nho Phương Định
điểm
1. Vị trí, - Là em út trong tổ- Nhân vật trung tâm của tác phẩm
xuất - Là tổ trưởng tổ trinh sát mặt đường- Là con gái HN, từng có thời học sinh vô tư, hồn nhiên
thân, trinh sát mặt - Trẻ trung, đáng yêu,
bên mẹ
hình đường, lớn tuổi trông “mát mẻ như - Có vẻ bề ngoài đáng yêu, trẻ trung, xinh xắn (dẫn
thức nhất một que kem trắng” chứng)
- Thích hát và - Ưa sạch sẽ, cứ hoàn
- Tự tin, ý thức được bản thân mình:
chép bài hát mặc thành nhiệm vụ là Thường quan tâm đến hình thức (tự đánh giá mình là
dù hát “sai nhạc phải đi tắm. một cô gái khá...);
be bét” - Hồn nhiên, ngây thơ
Biết mình được nhiều người để ý, thấy tự hào nhưng
2. Tính – sự ngây thơ của trẻ
không vồn vã mà tỏ ra kín đáo, tưởng như kiêu kì.
cách-sở - Thích tỉa lông con: - Nhạy cảm, mơ mộng:
thích mày nhỏ như “vừa tắm ở suối  Thích ngồi bó gối mơ màng
que tăm, áo lót lên...Cứ quần áo ướt,  Hay nhớ về kỷ niệm (kỷ niệm luôn sống lại
cái nào cũng Nho ngồi, đòi ăn kẹo” trong cô ngay giữa chiến trường ác liệt; chỉ một
cơn mưa đá vụt qua là kỷ niệm lại thức dậy
thêu chỉ màu Đang bị thương
trong cô...)  Nó vừa là khao khát, vừa là liều
nhưng vẫn xòe tay xin
thuốc tinh thần động viên cô nơi tuyến lửa.
- Rất sợ máu và mấy viên đá  Hay mơ mộng, tìm thấy sự thú vị trong cuộc
vắt => Bom đạn chiến sống, trong cả công việc đầy nguy hiểm (“Việc
=> là người yêu tranh không làm nào cũng có cái thú vị của nó. Có ở đâu như thế
đời, thích làm mất đi sự yêu đời, này hay không...”)  Nó như thách thức thần
đẹp và mềm yếu hồn nhiên của cô gái kinh con người để rồi lúc vượt qua nó, chiến
như bất kì cô trẻ thắng nó, cô cảm thấy thú vị.
- Hồn nhiên, yêu đời:
gái nào.
 Thích hát, thuộc rất nhiều bài hát (từ bài hành
khúc bộ đội...), thậm chí bịa ra lời mà hát.
 Dưới cơn mưa đá, cô “vui thích cuống cuồng”,
say sưa tận hưởng cơn mưa hồn nhiên như chưa
hề nghe thấy tiếng bơm rơi đạn nổ.
- Cương quyết, - Gan dạ, dũng cảm - Có tinh thần trách nhiệm với công việc.
táo bạo và luôn “ trong chiến đấu: - Dũng cảm, gan dạ, lạc quan.
bình tĩnh đến  Khi máy bay - Bình tĩnh, tự tin và rất tự trọng. Khi thực hiện
 phát bực”. Máy địch đến, cô nhiệm vụ phá bom, ban đầu cô cũng thấy căng thẳng,
bay địch đang “cuộn tròn cái hồi hộp, nhưng cảm thấy có ánh mắt của các chiến sĩ
3. Phẩm gối, cất nhanh
đến gần nhưng đang dõi theo động viên, khích lệ, lòng tự trọng trong
chất vào túi”...“
chị vẫn móc cô đã thắng cả bom đạn  cô không đi khom mà đàng
chụp cái mũ
bánh quy “thong sắt hoàng bước tới; bình tĩnh, tự tin thực hiện từng thao tác
thả nhai” lên đầu” phá bom, chạy đua với thời gian để vượt qua cái chết.
=> Chi tiết nhỏ  Có trách - Thương yêu những người đồng đội của mình:
này làm sáng lên nhiệm khi làm  Chăm sóc Nho chu đáo.
phẩm chất hiên nhiệm vụ. Bị  Hiểu rõ tâm trạng lo lắng của Thao khi Nho bị
ngang, dũng cảm thương nhưng thương mặc dù Thao đã cố che giấu bằng việc
luôn tỏ ra cứng bảo cô hát.
của chị
cỏi, không cho  Với đại đội trưởng, chỉ tiếp xúc qua điện thoại
- Ở chị có sự kết ai khóc nhưng biết rõ từ cách ăn nói đến đặc điểm
hợp giữa cái => Ở Nho có sự kết riêng.
mềm yếu, nữ hợp hợp giữa sự hồn  Quý trọng và cảm phục tất cả những chiến sĩ
tính của một cô nhiên, ngây thơ của mà cô đã gặp trên tuyến đường Trường Sơn.
gái với sự gan một cô gái trẻ với
dạ, dũng cảm phẩm chất gan dạ,
của người chiến dũng cảm của người
sĩ. lính trong chiến đấu

=> Cả ba cô gái đều có những nét tính cách đẹp đẽ, đáng yêu. Họ là những con người từ cuộc sống thực
bước vào tác phẩm một cách tự nhiên, sinh động. Ở họ có sự kết hợp hài hoà giữa cái chung và cái riêng. Lê
Minh Khuê miêu tả những nữ anh hùng phá bom nhưng họ không mang cái vẻ gân guốc, cứng nhắc giả tạo,
ngược lại, họ là những cô gái bình dị, có cá tính và cô cùng đáng yêu. Tổ quốc cần, họ sẵn sàng đón nhận
những nguy hiểm. Và cuộc sống ác liệt nơi chiến trường đã biến họ thành những anh hùng.

2. Nhân vật Phương Định: Là người kể chuyện, là nhân vật chính để lại ấn tượng sâu đậm.
- Có tâm hồn trong sáng Có phẩm chất anh hùng:
- Qua dòng suy tư của Phương Định, người đọc không chỉ thấy sự toả sáng của phẩm chất anh hùng mà còn hình
dung được thế giới nội tâm phong phú ở cô.
- Sự khốc liệt của chiến tranh đã tôi luyện tâm hồn vốn nhạy cảm yếu đuối thành bản lĩnh kiên cường của người
anh hùng cách mạng.
- Nét điệu đà, hồn nhiên, duyên dáng của một cô gái càng tôn thêm vẻ đáng yêu của cô TNXP gan dạ, dũng cảm.
- Phương Định (và Nho,Thao) là hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam thời chống Mỹ cứu nước.
3. Nghệ thuật:
- Truyện được kể bằng ngôi thứ nhất, điểm nhìn bên trong từ nhân vật Phương Định. Điều này làm cho thế giới
tâm hồn của nhân vật hiện lên phong phú, đậm nét. Ngôi kể này cũng làm cho câu chuyện chân thực hơn.
- Người kể chuyện là một cô gái trẻ trung, vì thế giọng điệu cũng sôi nổi và đầy nữ tính.
- Lời kể rất linh hoạt. Có khi dùng những câu văn ngắn, câu tỉnh lược, câu đặc biệt tạo nhịp nhàng phù hợp với
không khí căng thẳng, khẩn trương nơi chiến trường. Những đoạn hồi tưởng, giọng kể chậm rãi.
- Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật rất tinh tế, sống động.