REVIEW

ENGLISH

RESEARCH PROCESS
 Research is an integral part of academic ang professional life. writing research paper is one of the
most difficult tasks you have to accomplish as a student
 Research process starts with the identification and formulation of the research problem.

RESEARCH

 CHAPTER1: research problem and it’s background

 CHAPTER2: review of related literature
 CHAPTER3: research methodology
 CHAPTER4: presentation, analysis, and interpretation
 CHAPTER5: summary of findings, conclusion, and recommendation.

CONCCEPTS RELATED TO RESEARCH

 ANALYSIS- is the ability to conduct a systematic investigation to establish facts; principles or to

collect information on subject.
 RESEARCH DOCUMENTATION- means any and all documents, records, accounts, notes, reports,
and other data documenting research activities, whether in written, electronic, video or other
platforms.
 RESEARCH METHODS- are strategies, processes or techniques utilized in the collection of data for
analysis in order to uncover new information.
 THESIS STATEMENT- is the sentence that states the main idea of a writing assignment and helps
control the ideas within the paper.
 HYPOTHESIS-Is a specific, clear, and testable proposition or predictive statement about the
possible outcome of a scientific research study based on a particular property of a population.
 INTERVIEW- Is a qualitative research method that relies on asking question in order to collect
data.
TYPES OF ASSERTION
 Assertion is a statement used to make a declaration to express strong belief on a particular topic.

Can be formulated after reading a story or a poem, and even after watching a play.

 FUNCTION OF ASSERTION
Is to let readers to feel that they should not disagree or dispute what they read or hear.
 PURPOSE OF WRITING ASSERTION

For writer to convey directly an idea or feeling and to convince the reader to accept the writer’s
interpretation of a particular literary work.

TYPES

 BASIC ASSERTION- simple expression of standing up for personal rights, beliefs, or opinion

 EMPATHIC ASSERTION- feelings followed by another statement standing up for speaker’s rights
  ESCALATING ASSERTION- “MINIMAL” …others fails to respond…. increasingly firm without being
aggressive.

 CONFRONTIVE ASSERTION- describe what was to be done.... express what you want

 LANGUAGE ASSSERTION- EXAMPLE: “When you shout the effect is I am unable to work with you and I
feel angry. Therefore, I would like for you to stop shouting and tell me what you want.”

 POSITIVE ASSERTION- Expressing positive feelings

 REPEATED ASSERTION- sometimes called “broken record.” ….. simple, calm, repetition, saying what
you what over and over again.

 FOGGING ASSERTION- acknowledging possibility of truth to what other person saying---agreeing in

concept but not necessarily in fact.

 OPINION- statements that cannot be proven

 FACT- statements that can be proven

 ASSERTIONS- statements that sounds true based on common opinion. These common referred to as
stereotypes.

PUBLIC SPEAKING

IMPORTANCE OF PUBLIC SPEAKING

Even if you don’t need to make regular presentation in front of a group, there are plenty of situations
where good public speaking skills can help you advance your career and create opportunities.
STRATIGIES FOT BECOMING BETTER SPEAKER
 PLAN APPROPRIATELY- make sure that you plan your communication appropriately.
 PRACTICE- there’s a good reason that we say, “PRACTICE MAKES PERFECT”. YOU SIMPLY CANNOT BE
CONFIDENT, COMPELLING SPEAKER WITHOUT PRACTICE.
 ENGAGE WITH AUDIENCE- when you speak, try to engage your audience. This makes you feel less isolated
as a speaker and keeps everyone involved with your message.
 PAY ATTENTION WITH YOUR BODY LANGUAGE- your body language will give your audience constant,
subtle clues about your inner state.
 THINK POSITIVE- positive thinking can make a huge difference to the success of your communication,
because it helps you feel more confident.
 COPE WITH NERVES-when we have to speak in front of others, we can envision terrible things happening.
 WATCH RECORDINGS OF YOUR SPEECHES- record your presentation and speeches, you can improve your
speaking skills dramatically by watching yourself later.
 KEY POINTS- chances that you’ll sometimes have to speak in public as part of your role.
 TLE
SEAFOOD is any form of sea life regarded as a food by humans. SEAFOOD includes fish and shellfish.
FAT- TUNA
LEAN-GALUNGGONG, EEL, DALAGANG BUKID
CLASSIFICATION OF SEAFOOD-
FIN FISH- fish with fins and internal skeleton
a. SALT WATER: salmon, tuna, mackerel, clown fish, rockfish
b. FRESH WATER: tilapia, eel, catfish, mudfish, janitor fish
SHELL FISH- fish with external shell but no internal bone structure.
2 Classification of shellfish
a. MOLLUSKS- are soft sea animal
1. BIVALVES- have pair of hinged shells (mussels, oysters, scallops)
2. UNIVALVES- they have single shell (abalone, winkle, whelk)
3. CEPHALOPODS- (octopus, squid,
b. CRUSTACEANS- animals with segmented shells and jointed legs (shrimps, crabs, lobster,
starfish)
MARKET FORMS-
1. WHOLE, ROUND: completely intact
2. DRAWN: viscera removed
3. DRESSED: viscera, scales, head, tail and fins remove
4. STEAKS: cross section, each containing a section of backbone
5. FILLETS: boneless side of fish with or without skin.
6. BUTTERFLIED FILLET: both sides of a fish still joined but with bones removed.
7. STICKS: slices of fillet.
PARTS OF FISH
 ESP
MAKATAONG KILOS- KILOS NA ISINASAGAWA NG TAO NANG MAY KAALAMAN, MALAYA AT KUSA.
Sinasadya at kinusa isinasagawa ito ng tao sa panahon na siya ay responsible

Pagkukusang kilos (VOLUNTARY ACT)

Ang kilos ay may kapanagutan (imputable)
(degree of willfulness) ay nasa ilalim mg kaalaman at kalayan.

TATLONG URI NG KILOS AYON SA KAPANAGUTAN (ACCOUNTABILITY)

KUSANG LOOB- kilos na may kaalaman at pagsang-ayon. Ang gumagawa ng kilos ay may lubos na
pagkaunawa sa kalikasan at kahihinatnan nito.

DI KUSANG LOOB: dito ay may paggamit ng kaalaman ngunit kulang sa pagsang-ayon .

Makikita ito sa kilos na hindi isinasagawa bagaman may kaalaman sa Gawain na dapat isakatuparan.

WALANG KUSANG LOOB: ditto ang tao ay walang kaalaman kaya’t walng pag sang-ayon sa kilos. Ang
kilos na ito ay hindi pananagutan ng tao hindi niya alam kaya’t walang pagkukusa.

Ang papel namn ng kilos loob ay tumutungo sa layunin o intension ng isip. Ang panloob na kilos ay
nagmumula sa isip at kilos loob . ang panlabas na kilos ay pamamaraan na ginagamit upang
isakatuparan ang panloob na kilos.

Unang layunin tumutukoy sa panloob na kilos kung saan nakatuon ang kilos loob. Ito ay tumutukoy din
sa taong gumagawa ng kilos (doer).

Ikalawa ito ay ang panlabas na kilos na kasangkapan o paraan upang makamit ang layunin.

katlo, sirkumstansya. Tumutukoy sa isang kondisyon o kalagayan ng kilos na nakababawas o

nakadaragdag sa kabutihan o kasamaan ng isang kilos

Ibat ibang sirkumstansiya:

1. Sino- tumutukoy sa tao na nagsasagawa ng kilos o sa taong maaaring maaapektuhan ng kilos.
2. Ano- tumutukoy sa lugar kung saan ginagawa ang kilos
3. Saan- tumutukoy sa lugar kung saan ginagawa ang kilos.
4. Paano- tumutukoy sa paraan kung paano isinasagawa ang kilos.
5. Kalian – tumutukoy kung kalian isinasagawa ang kilos.

Ikaapat, kahihinatnan. Ang lahat ng ginagawang kilos ng tao ay may dahilan, batayan, at may kaakibat
na pananagutan. Anuman gawing kilos ay may kahihinatnan.
 P.E.

TRADITIONAL TEAM SPORTS

BENEFITS FROM SPORTS

Engaging in sports offers you more than just physical benefits. Sports help you academically and
socially as well

People involved in sports are less likely to take drugs.

TEAM SPORTS- a team sport is an activity in which a group of individuals, on a same team, work
together to achieve a common goal which is to win.

Benefits

1. Physical health- is a known fact that playing sport makes a person energetic
2. Social- person needs the company of other people
3. Moral and emotional- every person has an ego that is hidden inside him and which pops up like
a devil most of the time one of the best things about playing team sport is that it kills your ego
and converts it into self-respect talking is very important, however listening is the most
important when you belong into a group.

PATINTERO

Patintero is a traditional team sports which is very much alive and played daily in the community just
like other traditional games like tumbang preso, piko, sipa, trumpo, luksong tinik, luksong baka. Playing
patintero in court 6 meter by 4 meters.

YOGA

Yoga and meditation are Hinduism’s unique gift to the world. They strengthen your body and mind
providing mental peace and physical power help you fight disease and live longer and healthier.

Reduce stress derive from yoga:

1. Controlled breathing
2. Mental imaginary
3. Stretching
4. Meditation
5. Physical movement

Yoga which got his name from the word “yoke” means to bring together, it brings together the body,
mind, and spirit.

rag doll corpse mountain pose

pose pose

Child pose
 Downward dog pose

Chair pose
Happy baby
pose

Crescent moon pose

Tree pose butterfly pose

MUSIC

AFRICAN MUSIC- traditional music of Africa is rich and diverse. Most of the continent is passed down
orally and is not written.

Example of African traditional music:

1. Apala- a musical genre from Nigerian that used to wake up worshippers after the Ramadan.
2. Axe- a musical genre from Salvador, Bahia and brazil.
3. Jit- a fast and hard dance in music from Zimbabwe played on the drums with guitar
accompaniment.
4. Jive- a lively variation of jitterbug.
5. Juju- a popular style from Nigeria relying on traditional Yoruba rhythms.
6. Marabi- an extended dance in vamping patters and repeatedly harmony.
7. Reggae- a Jamaican sound dominated by bass and guitar.
8. Kwassa kwassa- a booty dance style from Zaire.
9. Salsa- afro-Cuban music
10. Samba- Brazilian music

VOCAL FORMS

a. MARACATU -can be traced back to the coronation of the black king’s ceremony.
b. BLUES- a musical form and genre that originated in African-American communities in deep south
of united states
c. SPIRITUAL- form of religious song with its roots in the camp meetings of the great awakening of
the early 19th century. Spiritual is a passionate song form.
d. SOUL- music genre that combines rhythms and blues, gospel music and jazz that originated in
the united states.
CHORDOPHONES

KORA-a long necked harp lute with 21 leather

ADUNGU-African harm and considered as the most striking string.

UHADI- single string instrument traditionally made from wood and dried gourd.

AEROPHONES

NYANGA- African pan pipes

KUDU HORN- used in Jewish ceremonies similar to a shofar.

IDIOPHONES

BALAFON- a wooden xylophone plays melodic tunes and usually gas between 16 to 27 keys.

TALKING DRUMS- drums whose pitch can be regulated depending upon how player strikes the head of
the drum and changes its tension.

RASPS- sounds is produced by scraping the instrument

SLIT- drum made from hollowed piece of wood, narrow groove serves as a sound opening.

MEMBRANOPHONE

DJEMBE- a rope tuned skin covered goblet drum played with bare hands.

KALIMBA- (thumb piano)

SHEKERE- a gourd shaker with gourd pieces.

LATIN AMERICAN MUSIC

Music style and genres that have emerged over time. Latin American music incorporates African music
brought by slaves who were transported to the America by European settles.

Historical background

a. Indigenous- was largely functional in nature, used in religious worships.

b. Afro- its varied and rich rhythmic pattern as performed by the drums and other percussions
instrument.
c. Euro- southern Chile and Colombian pacific used renaissance melodies while Hispanic and
Moorish influence areas like Venezuela and Colombia used step wise melodies.

1. Samba- dance form of African origin which later involved into an African Brazilian invention
among the working class and slum district of Rio de Janeiro.
2. Son- it had its origin from Cuba. Usually played on three guitar, contrabass, bongos, maracas,
and claves.
3. Salsa- social dance of Cuban and Puerto Rican influence. Dance forms PACHANGA AND
GUAGUANCO.
 4. Vocal and dance forms- these include cumbia, tango, cha-cha, rumba, bossa nova, reggae,
foxtrot, and passo doble.]

Cumbia is derived from the african word cumbe, means dance.

Tango its Spanish origin “taner” means to play instruments. Tango comes from Africa, India,
France, Spain and Latin America.
Cha-cha is a breakaway from the usual accent of the fourth eight bote of the mambo
Rumba was originally another way to say “party”.
Bossa nova means “new trend” in Portuguese or “something charming”.
Reggae started in Jamaica, but has its root in New Orleans r&b.
Foxtrot typically dance to big band swing-style music written 4/4 time.
Passo doble means “two steps” in Spanish.
Instruments
Zampona-series of hallow “pipes” made from hallow reeds.
Guiro-played by rubbing a stick or tines along the notches to produce a ratchet sound.
Maracas- called rumba shakers
Bongo drums-percussion instrument. Larger drum called a hembra (Spanish female) and smaller
drum called macho (Spanish male).
Conga drums- also known as tumbadora
Claves- pair of a short thick dowels.
Cowbell made out of har metal and used to play strong rhythms.

CALABARZON HYMN

AP

Isang seryosong isyung politikal ang mga suliraning may kinalaman sa teritoryo at hangganan
(territorial dispute and border conflict) ng mga bansa. Ito ay tumutukoy sa pagtatalo ukol sa kung
aling nationstate ang tunay na may-ari o dapat magkaroon ng kontrol sa isang bahagi ng lupa o
karagatan sa mga dakong walang malinaw na pagtatakda ng mga hangganan.
MGA PANDAIGDIGANG BATAS UKOL SA TERITORYO Ang teritoryo ay ang bahagi ng lupa,
tubig, at himpapawid na nasasakop ng isang bansa o nation-state. Ang border naman ay
tumutukoy sa hangganan ng sakop na teritoryo ng isang bansa.

Ayon sa sa Montevideo Convention (1933), ang isang nation-state ay itinuturing na “persona”

Artikulo 1 ng Montevideo Convention on Rights and Duty of States ay isinasaad na ang persona ay
marapat magtaglay ng (a) permanenteng populasyon; (b) tiyak na teritoryo; (c) gobyerno; at (d)
kapasidad na makipag-ugnayan sa ibang nation-states.

ang dating prinsipyong ginagamit ukol sa pandaigdigang kasunduan ay ang “freedom of the seas”
concept. Nagpasimulang umiral noong ika-17 siglo, ito ay nagsasaad na ang teritoryong pantubig ng
isang bansa ay limitado sa tatlong nautical miles mula sa coastline. Ito ay ibinatay sa cannon shot rule
na mula sa Dutch jurist na si Cornelius van Bynkershoek.

Ang katubigan naman na lampas sa teritoryong pantubig ay kinikilalang international waters. Batay sa
“mare liberum principle” ng isa pang Dutch jurist na si Hugo Grotius, sa international waters ay
malaya ang sinoman na maglayag, mangisda, at magsaliksik.

Ang Law of the Sea Convention, o the Law of the Sea Treaty, na lalong kilala sa tawag na United Nations
Convention on the Law of the Sea (UNCLOS), ang humalili sa lumang prinsipyong ‘freedom of the
seas.’Ang pandaigdigang kasunduang ito ay tinatawag na UNCLOS III dahil ito ay bunga ng ikatlong
UN Conference on the Law of the Sea noong 1973 sa New York. Sinimulan itong ipatupad noong 1994
matapos pirmahan ng 120 bansa, kasama ang Pilipinas at Tsina.

Nilinaw sa kasunduan ang maraming aspeto gaya ng ukol sa territorial waters at exclusive economic
zones (EEZs). Ang territorial waters ay hanggang 12 nautical miles (22 kilometro) mula sa baseline,
kung saan, ang coastal state ang makapagtatakda ng mga batas at regulasyon ukol sa mga resources
na nakapaloob dito.

sa territorial waters ay binibigyan ang mga sasakyan ng right of innocent passage, ang malayang
paglalakbay basta’t hindi nakagagambala at hindi nakapagdudulot ng banta sa seguridad ng daraanang
bansa.

Ang exclusive economic zones (EEZs) ay tumutukoy sa buong katubigan sa loob ng 200 nautical miles
mula sa pampang ng teritoryo ng isang bansa. Nilinaw ng UNCLOS III na sa lahat ng yamang dagat sa EEZ,
ang coastal nation ang may sole exploitation rights. Sa EEZ ay may espesyal na karapatan ang
nagmamayaring bansa na tuklasin, linangin, at gamitin ang mga yamang marino, kasama na ang
enerhiya sa tubig at hangin na sakop nito.

MGA SANHI NG MGA SULIRANING TERITORYAL AT HANGGANAN

1. Pang-ekonomiyang interes

Pangkabuhayang interes ang hayag na sanhi ng territorial and border dispute sa West Philippine Sea, o
ang pag-aagawan sa mga isla ruon kabilang na ang Paracel islands, Pratas Islands, Scarborough Shoal,
Spratly group of islands, Natuna Islands, at maritime boundaries sa Gulf of Tonkin.
2. Pagpapakita ng lakas

Sinasabi ng mga analyst na nais makuha ng Tsina ang mga teritoryo sa West Philippine Sea dahil nais rin
nitong magpakita ng lakas sa buong mundo, lalo na sa rehiyong malapit rito, ang Timog Silangang Asya.

3. Hindi pagtupad sa nilagdaang kasunduan

Ang halimbawa nito ay ang ginawa ng Germany na territorial expansion sa pamumuno ni Adolf Hitler.
Ang ginawa ng Nazi Germany na pagsakop sa mga teritoryo sa pamamagitan ng puwersa ay tahasang
paglabag sa isinasaad sa nilagdaan nitong Treaty of Versailles noong matapos ang World War I.

4. Pagkakaiba ng kultura, relihiyon, etnikong grupo, o sistemang pampulitika

Ang ilang hindi pagkakaunawaan sa hangganan ay mula sa pagkakaiba-iba ng mga kultura, relihiyon,
etnikong grupo, o mga sistemang pampulitika. Ang halimbawa nito ay ang labanan ng Israel at Palestina
na nagsimula noon pang 1948. Sinasabi ng Israel na simula pa noong “panahon ng Biblia,” pag-aari na
nito ang lupain sa silangan ng dagat Mediterranean.

5. Walang malinaw na hangganan

Ang isa pang dahilan ng territorial dispute and border conflict ay ang kawalan ng malinaw na mga
hangganan

ANG EPEKTO NG MGA SULIRANING TERITORYAL AT HANGGANAN (TERRITORIAL AND

BORDER CONFLICTS)

1. Epektong Panlipunan (Mga epekto ng mga suliraning teritoryal at hangganan (territorial and
border conflicts) sa aspektong panlipunan) Ang territorial and border conflicts ay nagiging sanhi ng
migrasyon o paglipat sa ibang lalawigan o bansa ng mga apektadong mamamayan.

2. Epektong Pampulitika (Mga epekto ng mga suliraning teritoryal at hangganan (territorial and
border conflicts) sa aspektong pampulitika) Apektado ng mga suliraning teritoryal at hangganan ang
mga batas at pampolitikang programa ng mga bansang nag-aagawan.

3. Epektong Pangkabuhayan (Mga epekto ng mga suliraning teritoryal at hangganan

(territorial and border conflicts) sa aspektong pangkabuhayan)

Apektado ang ekonomiya kapag ang isang bansa ay sangkot sa suliraning teritoryal. Tiyak na may
negatibong epekto ito sa international investment decisions ng mga namumuhunan.

4. Epektong Pangkapayapaan (Mga epekto ng mga suliraning teritoryal at hangganan

(territorial and border conflicts) sa aspektong pangkapayapaan) Anomang oras ay maaaring sumiklab
ang gulo o digmaan sa mga nag-aagawan ng teritoryo, Israel at Palestine, North and South Korea, Russia at Ukraine,
at maging sa pagitan ng Tsina at Amerika na nagtatalo sa umano’y panghihimasok ng Tsina sa mga teritoryo sa West Philippine
Sea.

GRAFT AND CORRUPTION

Ang corruption ay isang mali, ilehitimo, illegal o imoral na gawi o kasanayan ng isang opisyal o taong
nasa awtoridad sa isang pribado o pampublikong institusyon. Ang korapsiyon ay maaaring nasa anyo ng
panunuhol o bribery, pandaraya o fraud, paglustay o embezzlement, at pangingikil o extortion.
Karaniwang bunsod ito ng kagustuhang magkamit ng mga pakinabang gamit ang katungkulan.
MGA URI AT PAMAMARAAN NG GRAFT AND CORRUPTION
1. Embezzlement
Ang embezzlement ay isang uri ng pagnanakaw. Nangyayari ito kapag ang isang taong pinagkatiwalaan
na pamahalaan o ingatan ang pera o pag-aari ng iba (gaya ng pondo ng bayan) ay nagnakaw o ginamit
ang lahat o bahagi ng pera o pag-aaring iyon para sa kaniyang personal na pakinabang.

2. Malversation of public resources

Ito ay kaugnay ng embezzlement. Ito ay nagaganap kapag winawaldas ng mga pampublikong opisyal ang
salapi ng bayan o ginagamit sa hindi naman makabuluhan, gaya ng para lamang sa kanilang sariling
interes sa tuwiran o hindi tuwirang paraan. Nagagawa rin ito sa pamamagitan ng hindi wastong
paggamit ng oras ng mga sumasahod sa pamahalaan.

3. “Lagay” at “Kotong” (Bribery and Extortion)

Ang pangongotong, pangingikil, paglalagay, o panunuhol ay nagaganap kapag ang isang tao ay lumabag
sa isang batas at nakalusot sa parusa sa pamamagitan ng pagbibigay sa isang tagapagpatupad ng batas o
opisyan ng pamahalaan ng suhol o kotong, na karaniwang nasa anyo ng salapi.
Ang “kotong” ay karaniwang hinihingi ng isang law enforcer sa mga nahuling lumabag sa batas, subalit
maaari ding kusang inialok ng nanunuhol.

4. “Tong” o protection money

Ang isang kauri o kaugnay ng panunuhol ay ang pagbibigay ng ‘tong’ o ‘protection money’.

5. Kickbacks
Ang isang uri pa ng korapsyon na may kaparusahan ay ang pagkuha ng “kickback” o labag sa batas na
bayad o kapalit para sa pagpapadali ng pag-apruba ng mga transaksiyon sa gobyerno.

Karaniwan, ang mga kickback ay isinasama sa “overpriced” na kontrata sa gobyerno. Ang “pork barrel
scam” na naisiwalat noong 2013 ay may maraming mga testimonya ukol sa kickbacks para umano sa
mga kongresista at kanilang “ahente”.

6. Fraud at scam
Tinatawag na fraud ang gawaing may pandaraya, pamemeke, at panlilinlang sa hangaring makakuha ng
salapi o anomang pakinabang. May mga taong gumagawa nito sa pamamagitan ng scam
7. Pag-iwas sa buwis (tax evation)
Ang mga itinuturing na kurakot na pulitiko ay nagnanakaw at ginagamit sa maling paraan ang salapi ng
bayan; subalit ang mga umiiwas sa buwis ay nagnanakaw ng publikong salapi bago pa man ito
makarating at makapasok sa pondo ng bayan.

8. Ghost projects at ghost payrolls Sa kabilang banda, ang ‘ghost payroll’ ay mga kunwaring
manggagawa o empleyado na tumatanggap ng suweldo at ‘allowances’ kahit hindi nagtatrabaho.

9. “Bidding-biddingan”
Ito ay tumutukoy sa pag-iwas sa makatotohanang public bidding para makatanggap ng kontrata para sa
mga proyekto ng pamahalaan. May mga proyektong sinasabing ‘awarded’ na sa mga pinapaborang
kontraktor bago pa man magsagawa ng “bidding.

10. Lihim na pasahan ng naipanalong kontrata

Ang passing of contracts ay nagaganap kapag nagkaroon ng lihim na pasahan ng naipanalong kontrata
mula sa kontraktor na may legal na dokumento at lisensiyang madaling magpanalo ng malalaking
proyekto patungo sa sa isang subkontraktor na siyang tunay na gagawa ng proyekto.

11. Padrino system

Tinitiyak ng Republic Act 3019 ang maraming anyo ng korapsyon na nasa ilalim ng sistema ng “padrino.”
Ito ay labag sa batas sa ilalim ng RA 3019.

12. Nepotismo at paboritismo

Kaugnay ng sistemang padrino, ang nepotismo o paboritismo ay ang pagkiling ng isang may
kapangyarihan sa kaniyang kapamilya, kamag-anak, kaibigan, o kakilala, lalo na sa paglalagay sa kanila
sa sa magagandang puwesto sa pamahalaan at sa iba pang sangay nito.
13. Pag-abuso sa kapangyarihan at awtoridad
Labag sa mga pampublikong opisyal na gamitin ang kanilang awtoridad para isulong ang anomang
pansariling interes .
Upang maiwasan ang graft at corruption
1.Wakasan ang iksempsiyon sa parusa Mahalaga ang mabisang pagpapatupad ng batas upang masiguro
na ang mga kurakot ay mapaparusahan at matitigil na ang siklo ng iksempsiyon sa parusa, o pagiging
ligtas mula sa paglilitis at pagpaparusa..
2. Ireporma ang pampublikong administrasyon at ang pangasiwaan ng pananalapi Ang mga
pagbabagong nakasentro sa pagpapabuti ng pangangasiwang pinansiyal at pagpapatatag sa gampanin ng
mga ahensiyang nag-o-audit ay napatunayang mabisa sa maraming bansa sa paghadlang sa korapsyon.

3. Itaguyod ang transparency at akses sa impormasyon

Ang mga bansang matagumpay sa paghadlang sa korapsyon ay may mahabang tradisyon ng pagiging
transparent ng gobyerno, freedom of the press, at may akses sa impormasyon.

4. Bigyang kapangyarihan ang mga mamamayan

Ang pagbibigay ng kapangyarihan sa mga mamamayan (empowering citizens) na papanagutin ang

pamahalaan sa korapsiyon ay makatutulong upang mabuo ang tiwala sa pagitan ng mga mamamayan at
ng gobyerno.

5. Magkaroon ng dayalogo ang mga mamamayan at gobyerno -Makatutulong sa pagpuksa ng

korapsiyon ang pagkakaroon ng regular na dayalogo sa pagitan ng mamamayan at gobyerno. Maaaring
lumikha ng sistema kung paano maihahayag nang maayos ng mga tao ang kanilang mga hinaing,
pagdududa, at suhestiyon ukol sa paggamit ng mga pondo ng bayan.
6. Mag-ulat sa bayan- Maaaring magkaroon ng regular na pag-uulat sa bayan ang gobyerno ukol sa
badyet, mga pinaglalaanan nito, at paano ito nagugol. Maaari ring gumawa ng lathalain ukol rito upang
maberipika ng mga mamamayan ang mga nakalathalang ulat ng pamahalaan.

7. Magkaroon ng sistema ng gantimpala at parusa

Lumikha ng makatarungang sistema ng gantimpala at parusa sa mga naglilingkod sa pamahalaan. Kung
may akmang pasahod, premyo, at insentibo sa mga tapat at maayos na gumagawa ng kanilang tungkulin,
maaaring maiwasan ang pandaraya, kapabayaan, at korapsiyon.

8. Tumulong ang mahahalagang institusyon

Makatutulong ang mga pamilya, relihiyon, at paaralan sa pagtuturo ng ukol sa kasamaan ng graft and
corruption. Maaaring isama sa kurikulum ng mga paaralan ang pagtuturo ukol rito.

9. Simulan sa sarili ang pagbabago

Ang pagsugpo sa korapsiyon ay nangangailangan ng pagtutulungan ng lahat ng sektor ng lipunan.

Ganunpaman, ang mabuting layunin na ito ay makakamit lamang kung ang pagbabago tungo sa
integridad ay magsisimula sa kani-kaniyang sarili.