3η Εργασία

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΛΛΙΑΣ

Σύμβουλος Καθηγητής: Πασσάς Ανάργυρος

ΑΘΗΝΑ 2023
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή...............................................................................................................σελ.3
Ιστορική αναδρομή.......................................................................................................σελ.3
H γέννηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.....................................................................σελ.3
Οι λειτουργίες και ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου....................................σελ.4
Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου...........................................................................σελ.4
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και Δημοκρατία.......................................................................σελ.5
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το καθεστώς έκτακτης ανάγκης................................σελ.6
Επίλογος.................................................................................................................σελ.7
Βιβλιογραφία.........................................................................................................σελ.8
Εισαγωγή
Ιστορική αναδρομή
Στην εργασία που ακολουθεί θα ασχοληθούμε με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το πως αυτό
συνέβαλε ως θεσμός στην ανάπτυξη και την παραγωγή πολιτικής από την άτυπη δημιουργία του το
1974, έως και σήμερα. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ιδρύθηκε το 1974 όπως αναφέρθηκε και
παραπάνω. Έχει έδρα της Βρυξέλλες και αποτέλεσε ένα άτυπο φόρουμ συνάντησης των πολιτικών
αρχηγών και πρωθυπουργών των κρατών-μελών, και σκοπό είχε την ανταλλαγή απόψεων και
συζητήσεων σε αυτό το ανώτατο κυβερνητικό επίπεδο, χωρίς καμία περ'εταίρο επιρροή και
αρμοδιότητα. Μέτα τη συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα αποκτήσει
και επίσημη μορφή, αποκτώντας επίσημη υπόσταση και ρόλους. Από το 1992 και έπειτα το
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποκτά ρόλο στην διαμόρφωσή της ΕΕ, χωρίς παρόλα αυτά να έχει καμία
παρεμβατική και νομοθετική αρμοδιότητα1, με τον ρόλο του να περιορίζεται στο να καθορίζει τους
γενικούς πολιτικούς προσανατολισμούς της ΕΕ, και να προτείνει κάποιες γενικές στρατηγικές και
σχεδιασμούς, ενώ παράλληλα να δίνει ώθηση στην ΕΕ σε περιόδους κρίσεων2.
Το 2009 με την συνθήκη της Λισαβόνας το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα γίνει ένα από τα επτά (7)
θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης3.
H γέννηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου
Το 1961 πραγματοποιείται για πρώτη φορά στο Παρίσι συνδιάσκεψη κορυφής των ηγετών των
κρατών-μελών της Ένωσης την οποία όπως γίνεται αντιληπτό την πλαισίωσαν οι ανώτατοι
άρχοντες των χωρών που συμμετείχαν, αλλά συνεχίζουν να πυκνώνουν από το 1969 και έπειτα.
Ενώ από το 1974 πάλι στο Παρίσι, λαμβάνεται η απόφαση ότι αυτές οι συνδιασκέψεις κορυφής να
πυκνώσουν και να πραγματοποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, υπό την ονομασία
“Ευρωπαικό Συμβουλίου”, ώστε να υπάρχει ένας πιο άμεσος συντονισμός και μια πιο ορθή
αντιμετώπιση των προβλημάτων της ΕΕ4. Πλέον από το 2009 και μετά ο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
συνεδριάζει 4φορές τον χρόνο και κατά κανόνα δύο φορές το εξάμηνο,ίσως και παραπάνω.
Από το 1974 και μετά ακολούθησαν μια σειρά από συνθήκες του Μάαστριχ και της Λισσαβόνας
όπως αναφέραμε και παραπάνω οι οποίες, κατέστησαν το Ευρωπαϊκό Συμβουλίου επίσημο θεσμό
της ΕΕ.

1 Bale T., (2011). Πολιτική στις χώρες της Ευρώπης: Πολυεπίδεδη διακυβέρνηση και αλληλεπιδράσεις. Αθήνα: Κριτική.
σελ.189
2 www.consilium.europa.eu
3 Ο.π
4 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Θεματικά Δελτία, www.europarl.europa.eu
Οι λειτουργίες και ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου
Το Ευρωπαϊκό συμβούλιο αποτελείται από τους αρχηγούς των 27 κρατών-μελών της ΕΕ, οι οποίοι
συνεδριάζουν υπό τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο οποίος συγκαλεί και προεδρεύει
των συναντήσεων του συμβουλίου. Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου εκλέγεται κατά
πλειοψηφία κάθε 2,5 χρόνια, από τα μέλη του συμβουλίου, και έχει το δικαίωμα επανεκλογής για
δύο (2) θητείες και ουσιαστικά αλλά και πρακτικά είναι ο εκπρόσωπος του συμβουλίου στον έξω
κόσμο5.
Επίσης ,το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορεί να συγκαλείται και να συνεδριάζει επίσημα ή άτυπα υπό
την μορφή των Διακυβερνητικές διασκέψεις των μελών της. Μέσα από της Διακυβερνητικές
Διασκέψεις οι αντιπρόσωποι των κρατών-μελών αποφασίζουν για μια σειρά από ζητήματα όπως τη
τροποποιήσει της Συνθήκης της ΕΕ, ενώ πριν το 2009 η Διακυνερμητική Διάσκεψη ήταν η
μοναδική διαδικασία η οποία μπορούσε να τροποποιήσει την Συνθήκη της ΕΕ. Για οποιαδήποτε
αλλαγή και τροποποιήσει της Συνθήκης της ΕΕ6.
Παράλληλα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι αρμόδιο ώστε να διορίζει μετά από ψηφοφορία μια
σειρά από εκπρόσωπους στις θέσεις του Ύπατου Εκπροσώπου της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής
Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας και του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, αλλά
και να επιλέγει ανάμεσα στους υποψήφιους για την εκλογή του Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής, όπως και τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου7.

Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου

Το Ευρωπαϊκό συμβούλιο από το 2009 και μετά αποτελεί επίσημο θεσμικό όργανο της
ΕΕ,λειτουργεί ανεξάρτητα από τα υπόλοιπα όργανα . Ο ρόλος του είναι κυρίως συμβουλευτικός,
δεν λαμβάνει αποφάσεις και ούτε νομοθετεί. Ως όργανο είναι επιφορτισμένο με το να θέτει τους
στόχους, την κατεύθυνση και τον προσανατολισμό γενικότερα της ΕΕ, όπως γράφεται στο άρθρο
15 παράγραφος 1 του ΣΕΕ “ Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παρέχει στην ΕΕ «την αναγκαία για την
ανάπτυξή της ώθηση» και καθορίζει «τους γενικούς της πολιτικούς προσανατολισμούς και
προτεραιότητες»” . Όταν συνεδριάζει οι συζητήσεις που πραγματοποιούνται έχουν αυτόν το σκοπό
και το έγγραφο πόρισμα με τα πρακτικά και τα συμπεράσματα κάθε συνεδρίασής παραδίδεται στο
Συμβούλιο της Ευρώπης, το οποίο αποτελείται από τους αρμόδιους υπουργούς ώστε με την σειρά
του να λάβει τις κατάλληλες αποφάσεις σύμφωνα με τους προσανατολισμούς που έχει θέσει το
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Παρόλα αυτά και κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποκτά θεσμικές

5 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Θεματικά Δελτία, www.europarl.europa.eu

6 Πώς λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, Ο οδηγός σας στα θεσμικά όργανα της ΕΕ, (2014). Λουξεμβούργο: Υπηρεσία
Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, www.europarl.europa.eu
7 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Θεματικά Δελτία, www.europarl.europa.eu
εξουσίες και μπορεί να λάβει δεσμευτικές αποφάσεις. Ενώ μπορεί να προτείνει την αποπομπή από
την Ένωση ενός κράτους μέλους, εάν αυτό έχει πραγματοποιήσει σοβαρές παραβιάσεις των αρχών
της ΕΕ8. Ειδικότερα, μετά την θερμοποίηση του το 2009 με την συνθήκη της Λισσαβόνας, το
Ευρωπαικό συμβούλιο έμελε να λειτουργήσει σε περιόδους κρίσεις, οι οποίες απείλησαν και
επηρέασαν δομικά την ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πιστώνεται ως το όργανο το οποίο μπόρεσε
ως ένα μεγάλο βαθμό να να συνεισφέρει, ώστε να ξεπεραστεί η σκόπελος εκείνων των κρίσεων, και
το οικοδόμημα της ΕΕ να μην γκρεμιστεί.9. Ένας από αυτούς τους κινδύνους ήταν και η
χρηματοπιστωτική κρίση του 2009 που απείλησε την νομισματική ένωση της ζώνης του ευρώ, αλλά
και συνολικά το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, όπως και επίσης σε μικρότερο βαθμό, η αποχώρηση της
Μεγάλης Βρετανίας το 2020 το λεγόμενο και BREXIT. Μέσα σε αυτή την περίοδο κρίσης το
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, έδρασε σε μια συνεχόμενη κατάσταση έκτακτης ανάγκης και
λειτουργώντας ως εκτελεστικό όργανο έλαβε αποφάσεις για καθημερινά ζητήματα της Ένωσης,
υπό την επίβλεψη των κοινοβουλίων των κρατών-μελών 10. Καταφέροντας με αυτό τον τρόπο όπως
προαναφέραμε να σώσει την ΕΕ, και να συντομεύσει χρονικά και διαδικαστικά τις διαδικασίες.

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και Δημοκρατία

Η διεύρυνση του ρόλου και των αρμοδιοτήτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ιδίως κατά την
περίοδο της οικονομικής κρίσης και μετέπειτα εγείρει ζητήματα δημοκρατίας σύμφωνα με αρκετές
φωνές εντός της ΕΕ. Και αυτό διότι η συνεχόμενη συγκέντρωση αρμοδιοτήτων σε έναν τόσο
ολιγομελή και κλειστό θεσμό, ο οποίος έχει ρόλο λήψης αποφάσεων και εκτελεστικό ταυτόχρονο,
οδηγεί σε ένα προβληματικό μοντέλο συγκέντρωσης εξουσιών 11 με την εφαρμογή του οποίου τείνει
να χαθεί η θεσμική ισορροπία και ο δημοκρατικός έλεγχος των αποφάσεων.
Εν αντιθέση με τα παραπάνω, η αντιμετώπιση της δεκαετούς σχεδόν οικονομικής κρίσης στην ΕΕ,
από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κρίνεται επιτυχημένη και η αποτελεσματικότητα της ανδιαμφισβητη,
παρά της βαριές θυσίες που χρειάστηκε να γίνουν και τις δύσκολες απόφασης που έπρεπε να
ληφθούν, όπως έγινε στην περίπτωσή της χώρας μας, ώστε να ξεπεράσουμε την δημοσιονομική
κρίση. Ξεπερνώντας αυτόν τον δομικό κίνδυνο για την ΕΕ, προέκυψαν επιμέρους ζητήματα και
προβλήματα τα οποία έχουν κυρίως να κάνουν με την συγκέντρωση εξουσιών του Ευρωπαϊκού
Συμβουλίου. Από την μια πλευρά ζώντας στην εποχή της πληροφορίας,της παγκοσμιοποίησης και
της ταχύτητας, η διαδικασία λήψης αποφάσεων πρέπει να είναι γρήγορη και αποτελεσματική. Από
την άλλη πλευρά πρέπει οι αποφάσεις να τείθενται προς έγκριση στα αρμόδια όργανα, τα οποία
είναι εκλεγμένα από τις κοινωνίες και τους λαούς των κρατών-μελών. Διαδικασία,η οποία είναι

8 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Θεματικά Δελτία, www.europarl.europa.eu

9 Hix, S. (2009). Το πολιτικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αθήνα: Μεταίχμιο, σελ.260
10 Nugent, N. (2012). Πολιτική και διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αθήνα: Σαββάλας.σελ.128
11 Στεφάνου, ΚΑ. (2020) (Επιμ.). Το Σύστημα Διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αθήνα : Νομική Βιβλιοθήκη
χρονοβόρα και πολλές φορές μπορεί να μην καταλήγει σε κάποια απόφαση και συμπέρασμα, μιας
και η ΕΕ είναι πολυσυλλεκτική, πολυτασική και το κάθε κράτος-μέλος προσπαθεί να εξυπηρετήσει
τα δικά του συμφέροντα, ανάλογα με την ισορροπία δυνάμεων. Με αυτά τα δεδομένα και ιδίως
κατά την λεγόμενη περίοδο των μνημονίων είχαν δημιουργηθεί δύο επιμέρους στρατόπεδα, αυτό
του βιομηχανοποιημένου βορρά και εκείνο του Νότου, το οποίο οι πρώτοι το χαρακτήριζαν ως
προβληματικό. Και οι αποφάσεις που έπρεπε να ληφθούν και να εφαρμοστούν πολλές φορές
εξυπηρετούσαν σε γενικές γραμμές τα συμφέροντα της ΕΕ, αλλά δεν ήταν ακριβώς αυτό που
εννοούμε δημοκρατικές, ενώ παράλληλα δεν είχαν την συναίνεση των λαών, και προκάλεσαν
σοβαρές κοινωνικές αντιδράσεις. Ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις οδήγησαν στην πτώση
κυβερνήσεων12.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το καθεστώς έκτακτης ανάγκης

Με την πάροδο των χρόνων και με τις ολοένα και αυξανόμενες προκλήσεις των καιρών μας,τείνει
να παγιωθεί το αφήγημα των καταστάσεων έκτακτης ανάγκη. Βάση του οποίου το Ευρωπαϊκό
Συμβούλιο λαμβάνει αποφάσεις χωρίς κάποιον δημοκρατικό έλεγχο. Με αυτόν τον τρόπο
λειτουργίας αυξάνονται συνεχώς οι φωνές οι οποίες μιλάνε για έλλειμμα δημοκρατίας εντός της
Ευρωπαϊκής ένωσης και για λήψη αποφάσεων χωρίς την συγκατάθεση των λαών της Ευρώπης. Οι
φωνές αυτές ενισχύθηκαν κατακόρυφα μετά την εφαρμογή του άρθρου 50 από την Μεγάλη
Βρετανία και το Brexit13. Το γεγονός αυτό απομάκρυνε τους λαούς της Ευρώπης από το όραμα της
Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και ολοκλήρωσης. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι το όραμα της
ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μπορεί να γίνει περισσότερο αισθητό σε χώρες της κεντρικής και
Βορείου Ευρώπης, παρά σε χώρες της περιφέρειας της ΕΕ, όπως η χώρα μας.
Το Brexit, η μεταναστευτική κρίση, η νομισματική κρίση, αλλά και συγκυρίες όπως αυτές του
Ρωσο-ουκρανικού πολέμου, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο αποφασίζει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
αυξάνουν την πεποίθηση ότι δημιουργείται έλλειμμα δημοκρατίας, ενώ παράλληλα δεν υπάρχει
κοινοβουλευτικός έλεγχος των αποφάσεων εντός της ευρωζώνης, την ίδια στιγμή υποδαυλίζεται ο
ρόλος του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου. Το οποίο αποτελεί ένα από τους ελεγκτικούς και
εκτελεστικούς θεσμούς της ΕΕ.
Στο ίδιο μοτίβο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πίεσε τους νομοθετικούς φορείς ώστε να εισαγάγουν
νομοθεσία για την γρήγορη λήψη αποφάσεων. Υπερβαίνοντας για ακόμα μια φορά τα όρια της
εξουσίας της οποίας ασκεί. Και αυτό διότι μια από τις βασικές συνθήκες της ΕΕ απαγορεύει στο
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να έχει νομοθετικές εξουσίες έστω και άτυπα.

12 Λιαργκόβας, Π. και Παπαγεωργίου, Χ. (2017-2021). Το ευρωπαϊκό φαινόμενο. Η ενοποίηση και οι προσπάθειες

υλοποίησης της ιδέας. Αθήνα: Τζιόλας
13Τσιπούρη, Λ., (2015),Ευρωπαϊκή Οικονομική Ενοποίηση. Μεταξύ σφύρας και άκμονος, Αθήνα:ΕΚΠΑ- Τμήμα
Οικονομικών Επιστημών/ Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Επίλογος
Tο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο από την άτυπη συγκρότηση του και έπειτα, έχει επηρεάσει και
διαμορφώσει την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αρχικά ως άτυπο συμβούλιο έχοντας κυρίως
συμβουλευτικό ρόλο και μετέπειτα αποκτώντας ένα θεσμικό ρόλο, θα ξεφύγει από τα πλαίσια του
κλειστού φόρουμ συζήτησης των αρχηγών κρατών της ΕΕ. Ετσι καταλήγοντας στην συνθήκη της
Λισσαβόνας θα αποκτήσει κυρίαρχο ρόλο και θεσμικό όργανο της Ένωσης. Από την Λισσαβόνα
και μετά ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ολοένα και γιγαντώνεται, και κάτω από
συγκεκριμένες συνθήκες και κυρίως κρίσεις, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, διευρύνει τις αρμοδιότητες
του και επηρεάζει ολοκληρωτικά την ζωή των πολιτών της Ένωσης. Με την πάροδο των ετών ο
ρόλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου γίνεται συνεχώς και πιο διακριτός στα μάτια των ευρωπαϊκών
πολιτών, και αυτό διότι καλείται να επιλύσει τάχιστα μια σειρά από προβλήματα τα οποία
απασχολούν την Ένωση. Ενώ όπως αναφέραμε και προηγουμένως, για χάρη αυτής της ταχύτητας
και αποτελεσματικής λύσης κάποιων ζητημάτων της Ένωσης, θυσιάζεται ο δημοκρατικός έλεγχος
και η συγκατάθεση των λαών της Ευρώπης και των κοινοβουλίων της.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ
1. Bale T., (2011). Πολιτική στις χώρες της Ευρώπης: Πολυεπίδεδη διακυβέρνηση και
αλληλεπιδράσεις. Αθήνα: Κριτική.
2. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Θεματικά Δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση, διαθέσιμα στο
https://www.europarl.europa.eu/factsheets/el/home
3. Hix, S. (2009). Το πολιτικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αθήνα: Μεταίχμιο.
4. Nugent, N. (2012). Πολιτική και διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αθήνα:
Σαββάλας.
5. Στεφάνου, ΚΑ. (2020) (Επιμ.). Το Σύστημα Διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
Αθήνα : Νομική Βιβλιοθήκη.
6. Πώς λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, Ο οδηγός σας στα θεσμικά όργανα της ΕΕ,
(2014). Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. προσβάσιμο στο
http://www.europarl.europa.eu/greece/resource/static/files/---------
-----------------------.pdf
7. Λιαργκόβας, Π. και Παπαγεωργίου, Χ. (2017-2021). Το ευρωπαϊκό φαινόμενο. Η
ενοποίηση και οι προσπάθειες υλοποίησης της ιδέας. Αθήνα: Τζιόλας.
8. Τσιπούρη, Λ., (2015)Ευρωπαϊκή Οικονομική Ενοποίηση. Μεταξύ σφύρας και άκμονος,
Αθήνα:ΕΚΠΑ- Τμήμα Οικονομικών Επιστημών/ Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Προσβάσιμο στοhttp://ebooks.epublishing.ekt.gr/index.php/econ/catalog/book/3
9. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Προσβάσιμο στο http://www.consilium.europa.eu/