Rekenmodellen Aanleg en Exploitatie

Voedselbossen Welna

Lelystad, 1 oktober 2018

www.voedselbosbouw.org

1
Referentie

Titel: Rekenmodellen Aanleg en Exploitatie Voedselbossen Welna

Datum: 30-09-2018

Uitgave: Stichting Voedselbouwbouw Nederland (VBNL)

Contactadres: Hollandse Hout 186, 8244 GH Lelystad

Mail: stichting@voedselbosbouw.org

Internet: www.voedselbosbouw.org

Omslagfoto:

Foto’s: …

2
INHOUD
1 Rekenmodellen Voedselbossen Welna ................................................................................. 4
1.1 Uitgangspunten bij thema Volumeproductie ........................................................................... 4

1.2 Uitgangspunten bij thema Gastronomie .................................................................................. 6

1.3 Uitgangspunten bij thema Biodiversiteit .................................................................................. 7

1.4 Uitgangspunten bij thema Beleving.......................................................................................... 8

1.5 Prognoses bedrijfsresultaten ............................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

3
1 Rekenmodellen Voedselbossen Welna
1.1 Uitgangspunten bij thema Volumeproductie
Bij de calculaties rond de aanleg en exploitatie van het bosvak met het thema ‘Volumeproductie’ zijn de
volgende uitgangspunten gehanteerd.

1) De calculaties hebben betrekking op een bosvak met een oppervlakte van ca. 4 hectare waaruit in het
eerste jaar 80% van de bestaande bomen wordt gekapt om ruimte te maken voor de aanplant van 20
eetbare soorten. Deze houtoogst wordt verkocht en de houtopbrengst wordt gebruikt voor dekking van een
deel van de investeringskosten die zijn gemoeid met het ontwerp en de aanleg van het voedselbos.

2) Het voedselbos wordt gefaseerd aangelegd, mede vanwege de beperkte beschikbaarheid van gewenst
plantgoed. In verband met deze gefaseerde aanleg worden de investeringen verdeeld over drie jaar. De
totale investeringskosten voor 80% van 4 hectare voedselbos ‘Volumeproductie’ bestaan uit:
ü Aanschaf plantgoed: € 32.000,-
ü Grondverzet (o.a. voor aanleg/uitbreiding waterpartijen): € 12.800,-
ü Ontwerp en Aanleg (mede met behulp van vrijwilligers): € 20.000,-

3) De kosten en baten van de exploitatie zijn gebaseerd op één ‘standaardhectare voedselbos

Volumeproductie’ met 20 eetbare soorten bomen, struiken en planten die rationeel zijn ingedeeld in
stroken om het groenbeheer en het oogsten te vereenvoudigen. Het betreft de soorten: zoete kers, tamme
kastanje, pecannoot, walnoot, larix, valse acacia (robinia), Koreaanse pijnboom, hazelnoot, appel, peer,
mispel, kweepeer, pruim, framboos, duindoorn, honingbes, olijfwilg, blauwe bes, appelbes en wijndruif.
Omdat het voedselbos ook niet-eetbare soorten omvat, zal het totaalaantal soorten hoger uitkomen. Aan
de opbrengstenkant wordt gerekend met een productief oppervlak van 3 hectare, om aldus rekening te
kunnen houden met de ruimte voor paden en niet-eetbare soorten.

4) Voor de exploitatie van het bosvak ‘Volumeproductie’ op landgoed Welna is rekening gehouden met de
volgende kostenposten:
a) Schouw en Inspectie – o.a. op loshangende takken en zwerfvuil;
b) Groenbeheer – o.a. verwijderen ongewenste boomopslag en beperken woekerende bramen;
c) Voedseloogsten – o.a. van vruchten, noten en bladeren uit het voedselbos;
d) Houtoogsten in jaar 1, jaar 20 en jaar 40 – voor jaar 1 zijn geen kosten in rekening gebracht omdat deze
al zijn ingecalculeerd bij de opbrengsten
e) Organisatie en Administratie – o.a. van groenbeheer, oogsten, opslag, transport en verkoop;
f) Marketing & Verkoop – dit betreft de kosten voor ontwikkeling en instandhouding van een (regionale)
afzetmarkt voor de voedselbosproducten uit het landgoed Welna;
g) Pacht – de pacht is vastgesteld op € 0,- omdat de grond in eigendom is van landgoed Welna;
h) Premies – voor verzekeringspremies, met name voor verzekering van plantgoed, is een stelpost van €
100,- per hectare per jaar opgenomen;
i) Opslag – voor opslag van o.a. gereedschappen, materialen en oogsten uit het voedselbos is vanaf jaar 6
een stelpost van € 1000,- per jaar opgenomen;
j) Onvoorzien – omdat de bedrijfsmatige exploitatie van een voedselbos helemaal nieuw is, is rekening
gehouden met een substantiële kostenpost ‘onvoorzien’ van 10% van de totale kosten.

4
5) Bij de calculaties van de baten van het voedselbos is rekening gehouden met inkomsten uit:
a) verkoop van vers geplukte oogsten tegen groothandelprijzen en
b) verkoop van geoogst hout in jaar 1, jaar 20 en jaar 40
c) een toeslag voor natuurbeheer
d) verkoop van CO2-rechten – vanaf jaar 4 voor € 20,- per ton CO21 – op markten voor vrijwillige CO2-
compensatie en CO2-emissiehandel. Uitgangspunt hierbij is dat de (voedsel-)bosbouw binnen
afzienbare termijn CO2-rechten kan gaan verkopen bij (her-)bebossing. In dit geval is er sprake van
herbebossing met eetbare soorten die resulteert in een netto vastlegging van CO2 vanaf het eerste jaar
na de aanleg van het voedselbos. Daarnaast wordt ervan uitgegaan dat de CO2-prijs in de loop der jaren
geleidelijk toeneemt onder invloed van de voortgaande klimaatverandering en nieuw klimaatbeleid (zie
verder punt 6).

6) In vergelijking met één- en meerjarige teelten in de land- en tuinbouw hebben voedselbossen een
veelbelovend mitigatiepotentieel. Volgens een recente meta-analyse2 behoren houtige polyculturen met
meerdere vegetatielagen – dat zijn o.a. voedselbossen – tot de agrarische teeltsystemen met de hoogste
potentiële koolstofsvastlegging per hectare per jaar. Terwijl eenjarige teelten in de akkerbouw en
vollegrondstuinbouw jaarlijks netto vrijwel geen koolstof uit de atmosfeer vastleggen, of zelfs netto CO2
uitstoten naar de atmosfeer, kan een hectare voedselbos ieder jaar gemiddeld zo’n 7 ton koolstof uit de
atmosfeer vastleggen. Wanneer we dit kengetal vertalen naar een mitigatiepotentieel, dan kan het beoogde
bosvak ‘Volumeproductie’ (80% van 4 ha.) jaarlijks 0,8*4*7 = 22,4 ton koolstof uit de atmosfeer vastleggen.
Dat komt overeen met een reductiepotentieel van (3,66*22,4) = 82 ton CO2 per jaar.3

7) Voor de berekening van de verkoopbare oogsten is uitgegaan van in totaal 3 productieve hectares (zie punt
3). Bovendien is bij elke soort rekening gehouden met oogstverliezen van gemiddeld 40% in jaar 1 t/m 10 en
25% in jaar 11 t/m 50. Door rekening te houden met forse oogstverliezen in jaar 1 t/m 10 wordt het effect
van de relatief arme bosbodem op Welna ingecalculeerd. Vanaf jaar 11 worden de oogstverliezen beperkter
ingeschat, op grond van de verwachting dat de bosbodem tegen die tijd voldoende is verrijkt onder invloed
van het voedselrijke strooisel van het voedselbos.

8) De groei- en opbrengstgegevens van de standaardhectare zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek4,

deskundige inschattingen en ervaringsgegevens uit onder meer voedselbos Ketelbroek in Groesbeek.

9) Pas wanneer een soort voldoende tijd heeft gehad om ‘aan te slaan’, meestal enkele jaren na de eerste
aanplant, worden er opbrengsten uit verkoop van vers geplukte oogsten ingecalculeerd. Bij iedere soort
wordt rekening gehouden met het soortspecifieke groeitempo en vruchtdragend vermogen. Met name de
notenbomen (kastanje, pecan, walnoot) komen traag op gang; daardoor duurt het ca. 10 jaar voordat de
eerste notenoogsten verkocht kunnen worden.

1 De huidige (sept. 2018) marktprijs van een CO2-recht schommelt tussen de 18 en 22 euro per ton CO2.
2
E. Toensmeier (2016), The Carbon Farming Solution: A Global Toolkit of Perennial Crops and Regenerative Agricultural Practices for Climate
Change Mitigation and Food Security, Eric Toensmeier, Chelsea Green Publishing, 2016.
3 De voor deze berekening benodigde omrekenfactor (van koolstof naar kooldioxide) is als volgt berekend: molecuulgewicht CO /
2

atoomgewicht C = (12,01 + (2*16,00)) / 12,01 = 3,66 (=omrekenfactor).

4 Boulestreau, Y., Design and performance evaluation of 1 ha theoretical productive food forest. Wageningen University, Wageningen, 2016

5
1.2 Uitgangspunten bij thema Gastronomie
Bij de calculaties rond de aanleg en exploitatie van het bosvak met het thema ‘Gastronomie’ zijn over het
algemeen dezelfde uitgangspunten gehanteerd als voor het bosvak ‘Volumeproductie’. Hieronder worden
daarom alleen de uitgangspunten toegelicht die daarvan afwijken.

1) De calculaties hebben betrekking op een bosvak met een oppervlakte van ca. 4 hectare waaruit in het
eerste jaar 50% van de bestaande bomen is gekapt om ruimte te maken voor de aanplant van 61 eetbare
soorten. Deze houtoogst wordt verkocht en de houtopbrengst wordt gebruikt voor dekking van een deel
van de investeringskosten die zijn gemoeid met het ontwerp en de aanleg van het voedselbos.

2) Het voedselbos wordt gefaseerd aangelegd, mede vanwege de beperkte beschikbaarheid van gewenst
plantgoed. In verband met deze gefaseerde aanleg worden de investeringen verdeeld over drie jaar. De
totale investeringskosten voor 50% van 4 hectare voedselbos ‘Gastronomie’ bestaan uit:
ü Aanschaf plantgoed: € 20.000,- (vanwege het grotere aantal soorten is rekening gehouden met relatief
hogere kosten voor het plantgoed)
ü Grondverzet (o.a. voor aanleg/uitbreiding waterpartijen): € 8.000,-
ü Ontwerp en Aanleg (mede met behulp van vrijwilligers): € 20.000,-

3) In vergelijking met het bosvak ‘Volumeproductie’ (20 eetbare soorten) bevat het bosvak ‘Gastronomie’
ongeveer drie keer zoveel eetbare soorten (61 eetbare soorten). Omdat het ondoenlijk is om voor al deze
soorten apart de opbrengsten over 50 jaar te berekenen, worden de kosten en baten van de exploitatie van
het bosvak ‘Gastronomie’ afgeleid uit de exploitatie van de ‘standaardhectare voedselbos Volumeproductie’
met 20 eetbare soorten bomen, struiken en planten (zie paragraaf 1.1).

4) Bij de calculaties van de exploitatiekosten van het bosvak ‘Gastronomie’ is rekening gehouden met de
volgende afwijkingen:
a) Voedseloogsten – de oogsten uit het bosvak ‘Gastronomie’ zijn arbeidsintensiever vanwege het grotere
aantal soorten;
b) Rondleidingen Botanische Gastronomie – vanaf jaar 2 worden in de periode van april t/m september
wekelijks exclusieve rondleidingen in de ‘Botanische Gastronomie’ (1 dagdeel) BC POP Welna -
Belevingverzorgd door een medewerker van het landgoed die expert is (geworden) op dit nieuwe
terrein
c) Organisatie en Administratie; Marketing & Verkoop – vanwege de rondleidingen en kookworkshops zijn
er meer arbeidskosten op het gebied van organisatie, administratie, marketing en verkoop;
d) Materiële kosten – naast reguliere materiële kosten zoals kopieer- en bureaukosten brengen ook de
rondleidingen en kookworkshops materiële kosten zich mee zoals drukwerk, versnaperingen en
kookfaciliteiten; hiervoor zijn stelposten opgenomen.

5) Bij de calculaties van de baten van het bosvak ‘Gastronomie’ is rekening gehouden met de volgende
afwijkingen.
a) Vanwege de vele nicheproducten in het vak ‘Gastronomie’ liggen de inkomsten uit verkoop van vers
geplukte oogsten naar verwachting gemiddeld 10% hoger dan de inkomsten uit de ‘Volumeproductie’;
b) De houtopbrengsten uit het bosvak ‘Gastronomie’ in jaar 1 zijn lager omdat er minder bestaande
bomen worden gekapt (50%);
c) Vanaf jaar 2 worden er inkomsten gegenereerd uit de rondleidingen ‘Botanische Gastronomie’
waarvoor deelnemers een behoorlijke prijs betalen vanwege het exclusieve karakter van de rondleiding
(vergelijkbaar met een masterclass);
d) Naast de rondleidingen worden er vanaf jaar 4 ook inkomsten gegenereerd uit de verhuur van een
locatie in het voedselbos voor kookworkshops die worden verzorgd door derden.

6
1.3 Uitgangspunten bij thema Biodiversiteit
Bij de calculaties rond de aanleg en exploitatie van het bosvak met het thema ‘Biodiversiteit’ zijn over het
algemeen dezelfde uitgangspunten gehanteerd als voor het bosvak ‘Volumeproductie’. Hieronder worden
daarom alleen de uitgangspunten toegelicht die daarvan afwijken.

1) De calculaties hebben betrekking op een bosvak met een oppervlakte van ca. 3 hectare waaruit in het
eerste jaar 50% van de bestaande bomen is gekapt om ruimte te maken voor de aanplant van 29 eetbare
soorten. Deze houtoogst wordt verkocht en de houtopbrengst wordt gebruikt voor dekking van een deel
van de investeringskosten die zijn gemoeid met het ontwerp en de aanleg van het voedselbos.

2) Het voedselbos wordt gefaseerd aangelegd, mede vanwege de beperkte beschikbaarheid van gewenst
plantgoed. In verband met deze gefaseerde aanleg worden de investeringen verdeeld over drie jaar. De
totale investeringskosten voor 50% van 3 hectare voedselbos ‘Biodiversiteit’ bestaan uit:
ü Aanschaf plantgoed: € 15.000,-
ü Grondverzet (o.a. voor aanleg/uitbreiding waterpartijen): € 6.000,-
ü Ontwerp en Aanleg (mede met behulp van vrijwilligers): € 15.000,-

3) Bij de calculaties van de exploitatiekosten van het bosvak ‘Biodiversiteit’ is rekening gehouden met de
volgende afwijkingen:
a) Voedseloogsten – afgezien van bezoekers die plukmandjes kunnen oogsten vanaf jaar 6, is verder géén
rekening gehouden met voedseloogsten uit het bosvak ‘Biodiversiteit’; frequente oogstactiviteiten
staan immers op gespannen voet met de gewenste natuurwaarden; er zijn daarom ook geen
arbeidskosten voor voedseloogsten ingecalculeerd;
b) Rondleidingen Voedselbos & Natuur – vanaf jaar 2 worden in de periode van april t/m september
wekelijks exclusieve rondleidingen in de ‘Voedselbos & Natuur’ (1 dagdeel) verzorgd door een
medewerker van het landgoed die expert is (geworden) op dit nieuwe terrein
c) Organisatie en Administratie – omdat er geen grote hoeveelheden voedsel worden geoogst, brengen de
organisatie en administratie ook minder arbeidskosten met zich mee;
d) Marketing & Verkoop – vanwege de rondleidingen ‘Voedselbos & Natuur’ brengen de marketing en
verkoop wel wat meer arbeidskosten met zich mee;
e) Materiële kosten – naast reguliere materiële kosten zoals kopieer- en bureaukosten brengen ook de
rondleidingen ‘Voedselbos & Natuur’ materiële kosten zich mee zoals drukwerk en versnaperingen;
hiervoor zijn stelposten opgenomen.

4) Bij de calculaties van de baten van het bosvak ‘Biodiversiteit’ is rekening gehouden met de volgende
afwijkingen:
a) Afgezien van bezoekers die plukmandjes kunnen oogsten vanaf jaar 6, is géén rekening gehouden met
voedseloogsten uit het bosvak ‘Biodiversiteit’; er zijn daarom ook geen andere voedselinkomsten
ingecalculeerd dan de inkomsten uit verkoop van verkoop van plukmandjes;
b) De houtopbrengsten uit het bosvak ‘‘Beleving’ in jaar 1 zijn lager omdat er ook minder bestaande
bomen worden gekapt (50%);
c) Vanaf jaar 2 worden er inkomsten gegenereerd uit de rondleidingen ‘Voedselbos & Natuur’ waarvoor
deelnemers een behoorlijke prijs betalen vanwege het exclusieve karakter van de rondleiding
(vergelijkbaar met een masterclass).

7
1.4 Uitgangspunten bij thema Beleving
Bij de calculaties rond de aanleg en exploitatie van het bosvak met het thema ‘Beleving’ zijn over het algemeen
dezelfde uitgangspunten gehanteerd als voor het bosvak ‘Volumeproductie’. Hieronder worden daarom alleen
de uitgangspunten toegelicht die daarvan afwijken.

1) De calculaties hebben betrekking op een bosvak met een oppervlakte van ca. 4 hectare waaruit in het
eerste jaar 20% van de bestaande bomen is gekapt om ruimte te maken voor de aanplant van 20 eetbare
soorten. Deze houtoogst wordt verkocht en de houtopbrengst wordt gebruikt voor dekking van een deel
van de investeringskosten die zijn gemoeid met het ontwerp en de aanleg van het voedselbos.

2) Het voedselbos wordt gefaseerd aangelegd, mede vanwege de beperkte beschikbaarheid van gewenst
plantgoed. In verband met deze gefaseerde aanleg worden de investeringen verdeeld over drie jaar. De
totale investeringskosten voor 20% van 4 hectare voedselbos ‘Beleving’ bestaan uit:
ü Aanschaf plantgoed: € 8.000,-
ü Grondverzet (o.a. voor aanleg/uitbreiding waterpartijen): € 3.200,-
ü Ontwerp en Aanleg (mede met behulp van vrijwilligers): € 10.000,-

3) Bij de calculaties van de exploitatiekosten van het bosvak ‘Beleving’ is rekening gehouden met de volgende
afwijkingen:
a) Voedseloogsten – afgezien van bezoekers die vanaf jaar 6 plukmandjes kunnen oogsten, is verder géén
rekening gehouden met voedseloogsten uit het bosvak ‘Beleving’; daarvoor wordt het bosvak te
intensief benut en is de verwachte oogst te gering; er zijn daarom ook geen arbeidskosten voor
voedseloogsten ingecalculeerd;
b) Organisatie en Administratie; Marketing & Verkoop – vanwege de verhuur van een locatie in het
voedselbos voor dagevents zijn er meer arbeidskosten op het gebied van organisatie, administratie en
marketing;
c) Materiële kosten – de dagevents brengen ook materiële kosten zich mee zoals drukwerk,
versnaperingen en ‘belevingsfaciliteiten’ (bv. touwen); hiervoor zijn stelposten opgenomen.

5) Bij de calculaties van de baten van het bosvak ‘Beleving’ is rekening gehouden met de volgende afwijkingen:
a) Afgezien van bezoekers die plukmandjes kunnen oogsten vanaf jaar 6, is géén rekening gehouden met
voedseloogsten uit het bosvak ‘Beleving’; daarvoor wordt het bosvak te intensief benut en is de
verwachte oogst te gering; er zijn daarom ook geen andere voedselinkomsten ingecalculeerd dan de
inkomsten uit verkoop van verkoop van plukmandjes;
b) de houtopbrengsten uit het bosvak ‘‘Beleving’ in jaar 1 zijn veel lager omdat er ook veel minder
bestaande bomen worden gekapt (20%);
c) Vanaf jaar 4 worden er inkomsten gegenereerd uit ‘culinaire rondleidingen’; deze rondleidingen leveren
relatief forse inkomsten op vanwege het uitgangspunt dat ze worden verzorgd door een medewerker
van het landgoed met veel specialistische kennis in huis op het gebied van culinaire botanie;
d) naast de rondleidingen worden er vanaf jaar 4 ook inkomsten gegenereerd uit de verhuur van een
locatie in het voedselbos voor kookworkshops die worden verzorgd door derden.