Professional Documents
Culture Documents
Ορθόδοξη
Ομάδα
Δογματικής Ορθοδοξία και Ιστορικά θέματα
Έρευνας
Κεντρική Σελίδα
Οι πληγές τού Δυτικού Διαφωτισμού στη νεόκοπη Ελλάδα τού 19ου αιώνα * Ο Σκοτεινός διαφωτισμός του Κοραή *
Φράγκικη προπαγάνδα του Κοραή * Περί Διαφωτισμού και Ορθόδοξης Παράδοσης * Πρόσωπα που αντιστάθηκαν στη
επέλαση Δυτικών ιδεών κατά τον 16ο και 17ο αιώνα * Η κατάρα της Βαυαροκρατίας στην Ελλαδική Εκκλησία * Τα
«σχίσματα τών Εκκλησιών» * Η σχισματική Σκοπιανή εκκλησία και η ιστορία τού σχίσματος * Ο πολιτικός Καποδίστριας,
μάρτυρας της Ρωμηοσύνης * Η δράση τών Προτεσταντών στην Ελλάδα μέσω Βιβλικών Εταιριών
Το Ελλαδικό
Αυτοκέφαλο
Προϋποθέσεις και συνέπειες
Τού π. Γεωργίου Μεταλληνού
https://www.oodegr.com/oode/orthod/sxismata/elliniko_autokefalo_1.htm 1/21
5/1/23, 4:16 PM Το Ελλαδικό Αυτοκέφαλο. Προϋποθέσεις και συνέπειες
https://www.oodegr.com/oode/orthod/sxismata/elliniko_autokefalo_1.htm 2/21
5/1/23, 4:16 PM Το Ελλαδικό Αυτοκέφαλο. Προϋποθέσεις και συνέπειες
https://www.oodegr.com/oode/orthod/sxismata/elliniko_autokefalo_1.htm 3/21
5/1/23, 4:16 PM Το Ελλαδικό Αυτοκέφαλο. Προϋποθέσεις και συνέπειες
https://www.oodegr.com/oode/orthod/sxismata/elliniko_autokefalo_1.htm 4/21
5/1/23, 4:16 PM Το Ελλαδικό Αυτοκέφαλο. Προϋποθέσεις και συνέπειες
https://www.oodegr.com/oode/orthod/sxismata/elliniko_autokefalo_1.htm 11/21
5/1/23, 4:16 PM Το Ελλαδικό Αυτοκέφαλο. Προϋποθέσεις και συνέπειες
https://www.oodegr.com/oode/orthod/sxismata/elliniko_autokefalo_1.htm 12/21
5/1/23, 4:16 PM Το Ελλαδικό Αυτοκέφαλο. Προϋποθέσεις και συνέπειες
Σημειώσεις
https://www.oodegr.com/oode/orthod/sxismata/elliniko_autokefalo_1.htm 13/21
5/1/23, 4:16 PM Το Ελλαδικό Αυτοκέφαλο. Προϋποθέσεις και συνέπειες
https://www.oodegr.com/oode/orthod/sxismata/elliniko_autokefalo_1.htm 15/21
5/1/23, 4:16 PM Το Ελλαδικό Αυτοκέφαλο. Προϋποθέσεις και συνέπειες
9. Βλέπε Αθαν. Γρ. Γερομιχαλού, Ίδρυσις και Διοίκησις της Εκκλησίας της
Ελλάδος, στην επιστ. Επετηρίδα της Θεολ. Σχολής του Παν/μίου
Θεσσαλονίκης, τ. 11 (1967), σ. 356 ε.ε. Χρ. Παπαδοπούλου, Ιστορία…,
όπου παρ., σ. 53 έ.
10. Βλέπε σχετικά στου Χρ. Παπαδοπούλου, Ιστορία…. , όπου παρ., σ. 54-
55. Παράβαλλε Στ. Σαχπελίδου, μν. έργ., σ. 24.
19. Ένα σχέδιο υπέβαλε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και δύο ο Τριπόλεως
Δανιήλ. Βλέπε Εμμ. I. Κωνσταντινίδου, Η εν Ελλάδι Εκκλησία…, όπου παρ.,
σ. 43.
24. Γ. Κονιδάρη, όπου παρ., σ. 229 ε.ε. Εμμ. Κωνσταντινίδου, μν. έργ., σ.
70 ε.ε.
https://www.oodegr.com/oode/orthod/sxismata/elliniko_autokefalo_1.htm 16/21
5/1/23, 4:16 PM Το Ελλαδικό Αυτοκέφαλο. Προϋποθέσεις και συνέπειες
τη θεμελίωση της Φιλικής Εταιρείας «ουχί επί της εθνότητος, αλλά επί της
ευρείας και ζώσης Ορθοδόξου Εκκλησίας, προτείνων να μορφωθώσιν οι
Ιερείς ως διδάσκαλοι του λαού και δι' αυτών να μορφωθή ο λαός». Χρυσ. Α.
Παπαδοπούλου, Η Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως και η Μεγάλη
επανάστασις του 1821, «Θεολογία» ΚΑ (1950), σ. 316.
30. Θ. Φαρμακίδου, Απολογία, όπου παρ., σ. 14. Γενικότερα τις ιδέες του
Φαρμακίδη για το πρόβλημα αυτό βλέπε αυτόθι, σ. 35 ε. Και του ιδίου,
Συνοδικός Τόμος, όπου παρ., σ. 177 ε.ε. Παράβαλλε στου Χρυσ.
Παπαδοπούλου, Ιστορία…, όπου παρ., σ. 64 ε.ε. και Στ. Σαχπελίδου, μν.
έργ., σ. 35. ε. ε.
31. Παγκόσμιος Ιστορία (έκδ. Ελευθερουδάκη), τ. 2β, εκδ. Β΄, Αθήναι χ. χρ.,
σ. 864 έ. Στ. Θ. Λάσκαρι, Διπλωματική Ιστορία της Ελλάδος (1821-1914), εν
Αθήναις 1947, σ. 36 ε.ε. Μιχ. Θ. Λάσκαρι, Το Ανατολικόν Ζήτημα (1800-
1923), τ. Α', Θεσσαλονίκη 1978 (= 1948), σ. 71 ε.ε.
32. Για τον αντιρωσισμό του Φαρμακίδη [βλ. Στ. Σαχπελίδου, μν. έργ., σ. 27
ε. Παράβαλλε Γ. Δ. Μεαλληνού, Το Ζήτημα…, όπου παρ., σ. 374. Frazee,
μν. έργ., σ. 104 ε. Κρίνουμε σκόπιμο να παραθέσουμε εδώ αποσπάσματα
από ένα ανέκδοτο κείμενο του Θ. Φαρμακίδη, που ερμηνεύει ριζικά το φόβο
του απέναντι στον Πανσλαβισμό: «… Μόλις ανηγέρθη Ελληνικόν Βασίλειον,
και ευθύς εγεννήθη μείζων άλλη Ιδέα, και αυτή είναι όλως αντίθετος και
αντιπολέμιος τη παρ' ημίν λεγομένη Μεγάλη Ιδέα και εις πραγματοποίησιν
αυτής γίνεται αδιαλείπτως μεγίστη ενέργεια. Και τίς η μείζων αυτή ιδέα; Η
ιδέα του πανσλαβισμού! Ο σλαβισμός υποβλέπων και φθονών τον
Ελληνισμόν, ωπλίσθη ευθύς εις τελείαν αυτού καταστροφήν, όχι εις κώλυσιν
των προόδων αυτού. Τι δε εστί πανσλαβισμός; Ένωσις όλων των
πολυπληθών σλαβικών εθνών υπό έν και το αυτό σκήπτρον, και αν ποτε η
ιδέα αυτή γενή πράγμα, τρέχει μέγιστον κίνδυνον αυτός ο ευρωπαϊσμός!
Αλλ' αν η εις έν μέγα σλαβικόν έθνος ένωσις των υπό άλλα έθνη τελούντων
σλαβικών εθνών είναι νυν δύσκολος, δεν είναι όμως δύσκολος και η ένωσις
των εν τη Οθωμανική επικράτεια σλαβικών εθνών. Τούτο
προπαρασκευάζεται, και η προπαρασκευή αυτή ενεργείται αφ' ης ημέρας
υπεγράφη του Ελληνικού Βασιλείου η ανέγερσις. Ώστε άμα δοθή
κατάλληλος αφορμή, όλα τα υπό την οθωμανικήν δεσποτείαν σλαβικά έθνη
ευρίσκονται ηνωμένα υπό το ισχυρότατον σλαβικόν σκήπτρον [… ]»,
(Υπάρχει Εταιρεία του Πανσλαβισμού), «ορμητήριον δε της Εταιρείας του
Πανσλαβισμού είναι το κατ' αντίφρασιν άγιον λεγόμενον Όρος. Εκεί υπάρχει
καθιδρυμένον το σχολείον των Αποστόλων του Πανσλαβισμού, και ούτοι δεν
είναι μόνον Σλάβοι, αλλά και Έλληνες το γένος. Το αργύριον και το χρυσίον
τι δεν κατορθώνουσιν; Και δεν είναι απόστολοι μόνον λαϊκοί, αλλά και
https://www.oodegr.com/oode/orthod/sxismata/elliniko_autokefalo_1.htm 17/21
5/1/23, 4:16 PM Το Ελλαδικό Αυτοκέφαλο. Προϋποθέσεις και συνέπειες
κληρικοί και πολλώ περισσότεροι και του λεγομένου αγγελικού, ήτοι του
μοναχικού τάγματος, διότι οι άγγελοι ούτοι έχουσι προ παντός άλλου την
επιτηδειότητα και ικανότητα εις το μεταβάλλεσθαι κατά τους πολύποδας [… ]
Επειδή δε ο σλαβισμός τον Ελληνισμόν φοβείται, τούτον πολεμεί πανταχού
της οθωμανικής επικρατείας, και όπου ούτος ήτον προ ετών πολλών
ριζωμένος δια την επιμιξίαν, εκριζόνεται νυν ως φυτόν ξένον. Εξορίζεται η
Ελληνική γλώσσα εκ των κατά την Θράκην, Βουλγαρίαν, Μακεδονίαν,
Βοσσνίαν, Ιλλυρίαν και όλους τους παρά σλαβικών εθνών εν Τουρκία
κατοικημένους τόπους Εκκλησιών, ουδ' ανέχεται πλέον αυτή, και μόνη η
σλαβική συνίσταται [… ]» (Ο πανσλαβισμός θεωρεί την Ελλάδα) «εμπόδιον
εις την επιτυχίαν του μεγάλου αυτού σκοπού [… ]. Θέλει να εκταθή μέχρι
Μεθώνης και δεν θέλει ησυχάσει ποτέ, εν όσω υπάρχει Ελληνικόν Βασίλειον
[… ]. Τίνος έργον ήτον εφέτος τα Φλαμιατικά [σημ. γρ. 1852] ή
Χριστοφορικά, ει μη της Εταιρείας του Πανσλαβισμού; [… ] Οδηγείται δε και
διευθύνεται η Εταιρεία εκ Κωνσταντινουπόλεως [… ] Εκείθεν συχναί
μεταβάσεις και επισκέψεις εις το λεγόμενον άγιον όρος και εκείσε
μεταβάσεις και επισκέψεις αιδεσίμων κληρικών εξ Αθηνών. Τώρα
εξηγούνται πολλά, τα οποία, ότε εγίνοντο, ενομίζοντο αθώα». (Αρχείον
Φαρμακίδου, όπου παρ., Χφον 15, χ. αρ. ).
Γίνεται φανερό, ότι ο αγώνας των δυο μερίδων είχε βαθύ ιδεολογικό και
καθαρά πολιτικό υπόβαθρο, παράλληλα με την υπόθεση της Ορθοδοξίας,
που δεν έπαυε και τις δύο πλευρές να ενδιαφέρει. Ήταν αντίθεση ανάμεσα
στους φορείς της ευρωπαϊκής ιδέας (Φαρμακίδης) και τους υποστηρικτές
της ρωσικής (όχι δε πάντοτε και της πανσλαβιστικής) πολιτικής. Έφθαναν
βέβαια σε υπερβολές, με το να θεωρούν οι μεν τους δε ως προδότες, όπως
είχαν επίσης και μια τραγική μονομέρεια: Οι «ρωσίζοντες» εντόπισαν τον
κίνδυνο στη «μασονία», ενώ οι «δυτικίζοντες» στον πανσλαβισμό. Δεν
γνωρίζουμε, πόσοι μπόρεσαν τελικά να δουν αντικειμενικά και τις δύο
πλευρές. Για τον Πανσλαβισμό και τα σχέδιά του βλέπε Γ. Κονιδάρη, Η
άρσις του βουλγάρικου σχίσματος εν τω πλαισίω της καθολικής Ορθοδοξίας
του Ελληνισμού, έκδ. Γ' επηυξημένη, Αθήναι 1971, σ. 30 ε.ε. Ευρύτερο
χαρακτήρα έχει η μελέτη: Ιω. Ν. Μοσχοπούλου, Πανσλαβισμός και
Ελληνισμός…, Μέρος Α', από του 1840 έως του 1917, Αθήναι 1978.
33. «In the Russian view the Bond with Constantinople was an important
link between independent Greece and the tsar because of the great
influence exercised by Russia in the Ottoman Empire» Ch. Frazee, όπου
παρ., σ. 109.
https://www.oodegr.com/oode/orthod/sxismata/elliniko_autokefalo_1.htm 18/21
5/1/23, 4:16 PM Το Ελλαδικό Αυτοκέφαλο. Προϋποθέσεις και συνέπειες
40. Βλέπε Αποστ. Β. Δασκαλάκη, "Ο Αδαμ. Κοραής και η Ελευθερία των
Ελλήνων", Αθήναι 21979, σ. 94-101 (όπου και βιβλιογρ. για το έργο).
Παράβαλλε Ph. Sherrard, μν. έργ., σ. 294. ε. ε.
42. Βλέπε Αποστ. Β. Δασκαλάκη, Κείμενα Πηγαί της Ιστορίας της Ελληνικής
Επαναστάσεως, τ. Α', Αθήναι 1966, σ. 128 ε.ε.
43. Γ. Κονιδάρη, Εκκλησιαστική Ιστορία της Ελλάδος, Τόμος Β΄, όπου παρ.,
σ. 228.
45. Για τα προβλήματα αυτά παραπέμπουμε γενικά στα έργα: Ph. Sherrand,
«Εκκλησία, Κράτος και ο Ελληνικός Αγώνας της Ανεξαρτησίας» στον Τόμο:
Δοκίμια για τον Νέο Ελληνισμό, Αθήνα 1971, σ. 294-323. Γ. I. Κονιδάρη,
Εκκλησιαστική Ιστορία της Ελλάδος, τ. Β΄, Εν Αθήναις 21970, σ. 232 ε.ε. Μ.
Θ. Λάσκαρι, Το ανατολικό Ζήτημα (1800-1923), τ. Α' (1800-1878),
Θεσσαλονίκη 1978 (=1948). Μ. S. Anderson, The Eastern Question,
London Ν. York 1966· π. Ιωάννου Ρωμανίδου, Η Ρωμηοσύνη του 1821 και
αι Μεγάλαι Δυνάμεις, έκτ. έκδοση της εφημ. «Ορθ. Τύπος», αρ. 309, 25
Μαρτίου 1978.
49. «At the end of 1833 the Church of Greece had gone through a great
tranformation», Ch. Frazee, μν. έργ., σ. 124.
https://www.oodegr.com/oode/orthod/sxismata/elliniko_autokefalo_1.htm 19/21
5/1/23, 4:16 PM Το Ελλαδικό Αυτοκέφαλο. Προϋποθέσεις και συνέπειες
50. Κατά τον Ch. Frazee, «instead of helping the Church to make the
necessary internal improvements, Maurer's Constitution simply made it an
agency of an authoritarian state and a poor one at that. On this score,
Georg von Maurer stands condemned». Μν. έργ., σ. 124.
59. Βλέπε Π. Καρολίδου, Σύγχρονος Ιστορία των Ελλήνων και των λοιπών
λαών της Ανατολής από 1821 μέχρι 1921, τ. Β΄, σ. 31.
62. 27. 12. 1845. Δ. Σ. Μπαλάνου, Ανέκδοτοι επιστολαί Κων. Οικονόμου του
εξ Οικονόμων, Πραγμ. της Ακαδημ. Αθηνών, τ. Ε', αρ. 1, εν Αθήναις 1936,
σ. 14.
https://www.oodegr.com/oode/orthod/sxismata/elliniko_autokefalo_1.htm 20/21
5/1/23, 4:16 PM Το Ελλαδικό Αυτοκέφαλο. Προϋποθέσεις και συνέπειες
ΕΠΑΝΩ
https://www.oodegr.com/oode/orthod/sxismata/elliniko_autokefalo_1.htm 21/21