ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK MİMARLIK FAKÜLTESİ

İnşaat Mühendisliği Bölümü

Taşıyıcı
Sistem
Düzensizlikleri

Yanlışlar (fotoğraflar-yorumlar)
Derz hasarları

Gereken derz bırakılmazsa, deprem derz açar!

72
 Yetersiz derz hasarları

Derz
hasar

çatlak

Yetersiz
derz

?
C
B

A
Mayıs 2006, KIBRIS
Plan
Derz var, fakat çok yetersiz ve doldurulmuş

Depremde ağır hasar alması

Planda büyük girinti-çıkıntılar kuvvetle muhtemel bölge

Boşluk

Mayıs 2006, KIBRIS

Plan

Süreksizlik yaratan boşluklar (yapının dört cephesinde de aynı boşluk var) Bir okulun planında büyük boşluklar(mavi koyu bölge)
73
 Burulma hasarları

Hasar

Meksika
Deprem derzi olmayan Z tipi yapı hasarı U tipi yapı hasarı

Ümitsiz bir yapı kurtarılmaya çalışılıyor.

Rijitlik dağılımı kötü(arka cephe dolgu duvar, diğerleri boş.
Merdiven evi arka sağ köşede).

Yapı çok dar, devrilme riski taşıyor. Bu riski azaltmak için:

Yapının dar kenarı: B>H/3

Deprem derzi olmayan L tipi yapı hasarı Gelişigüzel yerleştirilmiş kolonlar, saplama ve süreksiz kiriş Temel derinliği>H/6
düzensizliği burulmaya neden olur. Hasar gören yapı çelik
direkler ile askıya alınmış. uygu olur.

74
Kirişsiz balkon döşemeler, saçaklar 

Kirişsiz balkon döşemeler betonarme yapıların en riskli bölgesidir, sadece bir kenarından
yapıya bağlıdır. Hata kaldırmaz. Özenli projelendirme ve yapım ister. Geçit töreni, düğün
ve spor izlemek amacıyla insanların balkonlara yığılması veya depo olarak kullanılması
sonucu öngörülenin üzerinde yüklenirler.
Çökmüş balkon. Bir bayan şalından asık
Uygulamada en çok karşılaşılan sorun, üstte olması gereken donatının ortaya veya alta duruyor.
konmasıdır. Sehpa kullanılmadığı takdirde beton dökümü sırasında da donatı alta kayar.
Kalıp alınır alınmaz veya zaman içinde aşırı yük, donma-çözülme ve paslanma sonucu,
çökerler.

Çökmüş balkon. Usta balkon plağı altında

cansız yatıyor.

Ağır giriş saçağı, Şili, 2007.

Düşey deprem kuvvetinden çökmüş.

İskele-kalıp sökülürken çökmüş balkon

Vezirköprü, 17.03.2007

Samsun, 03.09.2006: Gelin uğurlamak için balkonlara çok sayıda insan yığılınca çöktü. 2 can kaybı, 16 yaralı
(Fotoğrafların kullanım izni İhlas Haber Ajansından alınmıştır. 06.09.2006 Mert BALÇIK). Depremde çökmüş balkonlar

Düğünde Çöken balkon, Bursa, 02.08.2007 75

Deprem yokken çöken balkonlar:

Donatıların altta olduğuna

dikkat ediniz

Donatıların altta olduğuna

dikkat ediniz

Tek bir donatı dahi yok

Balkon döşemesi alt

balkona düşmüş

İzmir-2017

76
 Yapışık kirişler

Hasar

Foto: Mehmet Gökhan KOCABAŞ, 2006

Süreksiz kiriş. Soldaki kiriş kolona, sağdaki kiriş de soldaki kirişe
Kirişler kolona yapıştırılmış Foto: Hakan ORAKOĞLU, 2006 yapıştırılmış

Kolona yapışık ve yapı

içinde devamı
olmayan konsol

Foto: Yunus ÖZÇELİKÖRS, 2007

Kirişler kolona iç taraftan

yapıştırılmış. Bağlantı çok
zayıf. Rijit kiriş-zayıf kolon
düzensizliği de oluşmuş

Yapışık kiriş hasarı

Foto: Mehmet Gökhan KOCABAŞ, 2006

77
 Süreksiz Kiriş: Girintili-çıkıntılı/ zig-zag kirişler

Burada kolonları bağlayan sürekli

bir kiriş deprem için şart

Foto: Gökhan KOCABAŞ, 2006

Foto: Gökhan KOCABAŞ, 2005

78
 Burada kolonları birleştiren sürekli
bir kiriş deprem için şart

Bu cephede düzgün
çerçeve oluşturulmuş(İYİ)

Bu cephede çerçeve
yok(KÖTÜ)

Burada kolonları birleştiren sürekli

Konsol kolona yapıştırılmış. bir kiriş deprem için şart
Yapı içinde devamı yok

Foto: Gökhan KOCABAŞ, 2006

Bu kiriş nereye oturuyor?
Döşemeye!

Yanlış

Sadece duvarlar altına kiriş koymak mühendislik değildir!

79
 Ek kuvvet üreten zayıf birleşim noktaları

Foto: Betül İLHAN, 2007

Üstteki kolon ekseni

Alttaki kolon ekseni

Dış merkezlik
Kolon eksenleri çakışmıyor

80
 Çakışmayan kolon aksı ve süreksizlikler
Gönderen: Saltuk Gürsoy-2015

Kolon yönü değişmiş

Kolonlar konsola oturuyor

Foto: Hakan ORAKOĞLU

Foto: Hakan ORAKOĞLU

Foto: Hakan ORAKOĞLU 81

 ~ 75 cm

Foto: Mahmut YALÇIN, E 46th St., Manhattan, New York, 2011

Bu düşey çizgi üstteki kolonların

düşeyden ne denli kaçtığını gösteriyor Kesit tipi değiştirilmiş

Foto: Mahmut YALÇIN, Manhattan, New York, 2011

82
 ?

?
Foto: Mahmut YALÇIN

?
? ?

?
83
Konsola oturan kolon-Guseli kolon (YASAK!)

Konsola oturan kolon !

?
Çok rijit

? Çok zayıf

?
RİZE
http://www.deprem.fikirgonul.com/makale-kadirguler.htm http://yapidanismani.googlegroups.com/web/DSC01430.JPG Gönderen: Yusuf Levent TOPÇU, 2016

84
 Hiçbir yerde kiriş yok!
Sadece dişler var

Kolon konsola oturuyor. YASAK

Foto: Ahmet DERVİŞOĞLU, 22.09..2008

Konsol kiriş yapı

içinde devam etmiyor

Köşe kolon üstten kesik

Foto: Ahmet DERVİŞOĞLU, 22.09.2008

85
Yumuşak kat 

Hasarlı 

Bant pencere
Hasarlı 

Kesiti küçültülmüş
kısa kolon Yumuşak kat

Foto: İbrahim TORUNOĞLU

Yumuşak kat örneği: Hata üstüne hata!
Hasarlı 

Aday 
Yumuşak kat

Bu kütlenin depremde ayakta kalması mümkün mü?

86
 Alt kolonlar üst
kolonlardan uzun

Kolonlarda mafsallaşma

Yukarıdaki her iki yapı da inşaat aşamasında iken deprem nedeniyle ağır hasar görmüş.
Soldaki yapının yumuşak kat nedeni: Alt katta duvar yok, üst katlarda var.
Sağdaki yapının yumuşak kat nedeni: Duvarlar değil, çünkü hiçbir katta duvar yok. Ancak alt kat kolonları üst kat kolonlarından çok daha daha uzun.

Yumuşak katı olan her yapı çöker. Ahşap, yığma, çelik, betonarme, az katlı, çok katlı; fark etmez.

87
 dt
d1
 0.74 d1
dt

Yumuşak katlı yapı ya tamamen çöker…

Veya yumuşak katlı yapı tamamen göçermese bile yumuşak kat seviyesinde çok büyük
yatay yer değiştirme yapar ( yaklaşık toplam yer değiştirmenin %70-80 i kadar). Üst
katlarda hemen hiç hasar oluşmaz fakat yumuşak kat seviyesinde ağır hasar oluşur. Bu
yapıda toplam yatay yer değiştirmenin %74 ü yumuşak katta oluşmuştur.
Ya da yumuşak kat tamamen yok olur, üst katlar hemen hiç hasarsız
olarak yumuşak katın enkazı üzerine oturur.
88
 Foto: Adnan ŞİRİN, 1999

Foto: Adnan ŞİRİN, 1999

Foto: Adnan ŞİRİN, 1999 Foto: Adnan ŞİRİN, 1999

89
Photo Credit: J. Dewey

Perdeler sayesinde yıkılmaktan kurtulmuş yumuşak

katlı yapı. Çevrede görülen molozlar devrilen kalkan duvarına ve
komşu yapılara aittir.
90
Kısa kolon 

Bant pencere

Kısa kolonlar
Kısa kolon

Buradaki hasar:
•Betonarme parapet yerine demir korkuluk yapılarak
•Betonarme parapet ile kolonlar arasında derz bırakılarak
önlenebilirdi.

Kısa kolon

91
 Ters kiriş

Kısa kolon

Kötü bir bağlantı noktası

92
 Çarpışma hasarları

çarpışma

çarpışma

çarpışma

Foto: Nejat BAYÜLKE

93
Diğer çarpışma örnekleri

12 Mayıs 2008 Çin depremi. Merkezden yaklaşık 300 km

uzaktaki yapıda çarpışma hasarı.
Anlamı: Deprem haritadaki sınırları tanımaz!
94
Sargısız kiriş-kolon birleşim noktaları

95
 Kuvvetli kiriş-Zayıf kolon
•Kiriş-kolon bağlantı noktası çok zayıf.
Kiriş yüksekliğince •Kiriş yüksekliğince kolonda etriye yok
kolonda etriye yok •Beton sıkıştırılmamış
•Net beton örtüsü, dolayısıyla kenetlenme
yetersiz

Kuvvetli kiriş

Zayıf kolon
Zayıf kolon

Zayıf kolon
Kuvvetli kiriş

Kuvvetli kiriş

Kolon aksları
çakışmıyor Yapışık kiriş

Zayıf
kolon

http://kisi.deu.edu.tr/huseyin.catal/anasayfa.html 96
 Çok kuvvetli kiriş

Zayıf kolon Kuvvetli kiriş

Zayıf kolon

Kuvvetli kiriş

Zayıf kolon

Kuvvetli kiriş

Kuvvetli kiriş - zayıf kolon

97
 Kirişe oturan kolon/perde ve süreksizlikler

Kiriş yok. Döşeme doğrudan

kolona oturuyor

Alttan kesik kolon

? ?
Alttan kesik kolon Foto: Devrim AKDAĞ, 2005
Üzerine kolon oturtulan yüksek Alttan kesik kolon Üstten kesik kolon
kiriş kısa kolon oluşumuna
neden oluyor

Foto: Hakan ORAKOĞLU, 2006

Konsola oturan kolonlar

Kirişe oturan kolon

http://forum.arkitera.com/projeler/4364-%C4%B0zmirde-bir-i%C5%9F-merkezi.html

Kolon var

Kolon yok

Kolon var

Yönü ve kesiti farklı

kolonlar
Üstten kesik perde

98
Son yılların modası: Garip kolonlu yapılar

99
100
101
 Yanlış perde uygulamaları

Kısa kolon

Perde süreksiz, konsola oturuyor

Muhtemelen arsa dışında perde

Akslar kaçık

Foto: Emre ERDEM, 2007

Gereksiz konsol

Perde süreksiz,
konsola oturuyor

Foto: Fikret BATUR, 2013

Onlarca hata. Taşıyıcı sistem bilgisinden yoksun bir mühendisin eseri (!)
Onlarca hata. Taşıyıcı sistem bilgisinden yoksun bir mühendisin eseri (!)

102
Foto: Ramazan ATALAY, 2006
Kolonlara oturran perde: YASAK
Bu perdenin yararı yok, zararı var.

Foto: Ramazan ATALAY, 2006

Onlarca hata! Bakü/AZERBAYCAN

103
 Saplama kirişler

Yorumsuz !

Foto: Onur KAPLAN

Foto: Gökhan KOCABAŞ, 2006

Oklar saplama kiriş yükünün yapı içinde akışını göstermektedir

Sarkan saplama, bağlantı çok zayıf

Foto: Yunus ÖZÇELİKÖRS, 2008

Foto: Yunus ÖZÇELİKÖRS, 2008

104
 Korkunç yapılar: Neylesin yönetmelik!
Tek akslı yapı ?

Foto: Ahmet DERVİŞ, 20014

Kirişe oturan
kolon
Kirişe oturan
kolon

Bu kiriş nereye
oturuyor?
Kolon
yok
Kolon
yok

Aşırı konsollar: Foto: Mizan DOĞAN

Kim kime saplanıyor ? BİLMECE!

Kim kimi taşıyor ? 105
 Kolon dibinde saplama

Kolon civarında saplama

Foto: Gökhan IRMAK, 2005

Taşınan taşıyandan yüksek:

Zayıf bağlantı

Foto: Mehmet Can Peker, 2014

Çatlak

Foto: Ahmet DERVİŞOĞLU, 2013

106
Foto: Yücel GÜNEY ve ekibi, 2011

107
 Çıkmalı yapılarda köşe kolon düzensizliği 

Burada kiriş olmalıydı !

Yanlış

Fotoğraflar: Ahmet DERVİŞOĞLU, 01.07.2005

Doğru
Aynı yapıda doğru ve yanlışlar

108
 Köşe kolon
?
?
Köşe kolona bağlı ve yapı

? ?
içinde devamı olmayan konsol Konsolun konsolu

Burada kolonları bağlayan

kirişler mutlaka olmalı

Doğru

Fotoğraflar: Ahmet DERVİŞOĞLU, .26.04.2009 Köşe kolon hasarı

109
 ? ?

Foto: Gökhan KOCABAŞ, 2006

Foto: Gökhan KOCABAŞ, 2006

Köşe kolon hasarı

Köşe kolon

Köşe kolon hasarı

Köşe kolon düzensizliği oluşturan; ya

mühendis değildir ya da mesleğini
Köşe kolon hasarı
Yücel GÜNEY ve ekibi, 2011 önemsememektedir! 110
 Kolonları bağlayan kiriş yok!
Duvar konsol döşemeye oturuyor

Kiriş yok!

Köşe kolon Kiriş var, fakat konsol yok

Kısa kolon!

Foto: Y. YILDIRIM, 2008

Bu yapıda:
Çıkmalı yapı düzensizliği var!
Yumuşak kat düzensizliği var!
Köşe kolon düzensizliği var!
Kısa kolon düzensizliği var!
Duvarlar konsol döşemeye oturuyor!

Pencereye bitişik elektrik direği?

111
 Zig-Zag kiriş yerine geniş bir kirişle kolonlar bağlanmalıydı

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11121314 15

10.25

12.75

14.75

15.25
4.15

5.25

7.65

8.65

14.5
1.2

6.5

15

16
1600

.5
Köşe kolon

0
50 70 295 110 125 115 100 160 250 175 25 25 25 75

0 0
A Saplama A
D101 Saplama D103
110

110
12cm 12cm
K103 (20/50) (20/50)
1.1 K102 (20/50) 1.1
B B

K138 (20/50)
K104
K101 (20/50) S104

K135 (20/50)
(60/30)
S102 S103

K126 (20/50)
D104

K128 (20/50)

K133 (20/50)
(30/60) (30/60) D102
12cm 12cm
K105 (20/50) D106 D107
S101 12cm 12cm
K124 (20/50)
(20/100) D105
300

300
Burada kiriş 12cm

olmalıydı

Saplama Saplama
C 4.1
Saplama K106 (20/50) (20/50)
K107
4.1
C
55

55
K110 (20/50) S106

K137 (20/50)
4.65 (60/30) 4.65
D K108 (20/60) K109 (20/60)
S105
D
D111

K134 (20/50)
S107 S108 (25/75)
(60/30) D110 12cm

K130 (20/50)

K132 (20/50)
(60/30)
1090

1090
D108 12cm
12cm D109
12cm
260

260
Burada kiriş
Saplama olmalıydı
Saplama Saplama
7.25 (20/50) K112 (20/50) K113 (20/50) 7.25
E K111 S109 S110
K114 (20/50) E
55

55
K123 (20/50)

K125 (20/50)

K127 (20/50)
(60/30) (25/80)
F 7.8
Saplama (20/50)
S111K115 S112
K116 (20/50) 7.8
F

K136 (20/50)
D112 D113 D114 D115 (20/100) (60/30)
115

115
12cm 12cm 12cm 12cm

8.95 K117 (20/60) 8.95

G S113 S114 G

K129 (20/50)

K131 (20/50)
(30/60) (30/60)

Saplama
195

195
Saplama Saplama

10.9 (20/50) K119 (20/50) K120 (20/50) K121 (20/50) (20/50) 10.9
H K118 S115 S116 S117 K122
S118 H
(60/30)
50 70 295 110 (60/30)125 115 100 (60/30) 160 250 175 (60/30)
25 25 25 75

10.25

12.75

14.75

15.25
1600
4.15

5.25

7.65

8.65

14.5
1.2

6.5

15

16
.5
0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11121314 15

17AĞUSTOS
17 Ağustos MARMARA
1999 Marmara DEPREMİNDE
depreminde YIKILAN
yıkıla bir binanın kalıp planı
BİR BİNANIN KALIP PLANI

112
 Burada kiriş
Köşe kolon olmalıydı !
Köşe kolon

Saplama Saplama
Burada kiriş
Burada kiriş olmalıydı !
olmalıydı ! Saplama
Saplama Saplama
Saplama

Saplama Saplama

Saplama Saplama
Saplama Saplama
Saplama
Saplama
Saplama

Saplama

Burada kiriş Köşe kolon

olmalıydı !

İzmit/Körfez ilçesinde 1999 depreminde hasar gören Bodrum+zemin+4 katlı ve 10 daireli bir yapının kalıp planı.
Binanın dört tarafında çıkma ve köşe kolon düzensizliği vardır. X-yönünde tek bir sürekli çerçevesi dahi yoktur. Temel sistemi bir yönde
süreklidir. Yapı hasar görmüş fakat yıkılmamış, güçlendirilmiştir. Yapının yıkılmamasının nedeni yumuşak katın bulunmamasına ve
depremin y yönünde etkimiş olmasına bağlanmaktadır.

113
Zayıf bağlantı

Bir önceki yapının temel kalıp planı

Bir yönde sürekli temel yapılmış. İki yönde sürekli olmalıydı.

114
Dişli, asmolen ve kirişsiz döşemeler-yatay rijitliği zayıf taşıyıcılı sistemler

Konsolun devamı yok

Zayıf bağlantı
Altında duvar bulunan akslarda yastık kiriş anlamsızdır. Normal
kiriş yapılmalıydı
Kolon ve perdelerin hepsi de aynı yönde

Depremde çerçeve bu yönde çok zayıf. Burada kiriş olmalıydı

Foto: Ahmet Dervişoğlu, 2009

115
 Zayıf bağlantı

Kirişsiz döşeme

Zayıf bağlantı

Perdesiz, yatay rijitliği zayıf taşıyıcılı sistem Asmolen döşeme

Kirişsiz, dişli ve asmolen döşemeli yapılar depreme dayanıklı değildir.

Deprem perdeli tasarlanmalıdırlar. (TBDY-2018, madde 4.3.4.3 ve 4.3.4.4 )

116
 Zayıf bağlantı

Kirişsiz döşeme çok ince

Foto: Gökhan KOCABAŞ

Kirişsiz döşeme çok

ince: zımbalama riski

Zayıf bağlantı:
zımbalama riski

Foto: Mahmut YALÇIN, Manhattan, New York, 2011 Foto: Mahmut YALÇIN, New York, 2011

117
 Kaset kiriş döşeme

Dört kenardaki ana kirişler

geniş olmalıydı(burulma)

Yetersiz ve üstelik hepsi

aynı yönde perdeler

Burada iki önemli hata vardır:

1.Dört kenardaki ana taşıyıcı kirişlerde büyük burulma momenti oluşur. Bu nedenle kenar kirişler geniş olmalıydı
2.Kaset-kiriş döşeme ağırdır. Zayıf kolonlara değil, rijit perdelere oturtulması zorunludur. Buradaki perdeler hem yetersiz hem de hepsi aynı yönde konulmuş.

118
 Konsol kirişler

Hasar

Yapı içinde devamı olmayan ve kirişe saplanan konsol burulmaya neden olur.

119
 Temeller

Deprem kuvveti aktaramayan gelişigüzel temeller

Foto: Adnan ŞİRİN, 1999

Yetersiz temel derinliği

120
 Tekil temeller arasında yatay
kuvveti aktaran bağ kirişleri yok

Üst yapıdan kaynaklanan bu düzensiz temel

yerine, zemin sağlam da olsa, radye temel yapmak
daha doğru olurdu.

121
 Temele oturmayan kolonlar

Hasar değil, insafsızca bir uygulama hatası. Yapım yılı: 1989

Mualla Zeyrek İlköğretim Okulunun temel üstü kolonları-ESKİŞEHİR, 2004

122
 http://www.guclendirmeprojeleri.
Temele oturmayan kolonlar

com/bina-yapim-hatalari.asp
Hasar değil, insafsızca bir uygulama hatası.
Yapım yılı: 1994-1998

http://www.milliyet.com.tr/Guncel/HaberDetay.aspx?aType=HaberDetay&Kategori
=guncel&ArticleID=976451&Date=09.08.2008&b=Temelden%20rezalet&ver=22
Temelsiz temel
Yetersiz tekil temel (pabuç küçük, bağ
kirişi yok)
Foto: Hakan ORAKOĞLU, 2006

Temelsiz 5 katlı yapı Temele oturmayan kolon

Atabey 75. Yıl Yatılı İlköğretim Bölge Okulu temel üstü kolonları-ISPARTA, 2008

Foto: Fatih Atasal, 2015

Temelsiz temel
123
 Merdiven hasarları

Kısa kolon

Foto: Gökhan KOCABAŞ, 2006

Merdiven ara sahanlığı kısa kolon oluşumuna neden olur Merdiven ara sahanlığının yarattığı kısa kolon davranışı sonucu oluşan hasarlar
124
 Şu işe bak!

Peynir tenekesi asmolen !

Donatılar bambu

TAYWAN

Gönderen: Mahmut YALÇIN, 2013 Gönderen: Mahmut YALÇIN, 2015 Gönderen: Mahmut YALÇIN, 2016

125
 Çerçeve dışına örülen duvar ve sandviç duvar

Çerçeve dışında ve Konsol

döşemeye oturtulmuş duvar

Çerçeve dışına örülen duvarların yatay rijitliğe

katkısı yoktur, depremde devrilirler

Duvar kirişe oturmuyor, örebilmek için

tahta ile desteklenmiş. Birkaç cm
hacim için!

Foto: Mizan DOĞAN, 2012

Sandviç duvarlar depremde devrilirler
126
 Kalkan ve parapet duvarlar, çatıda ek kat veya sıvı tankı

İnşasına özen gösterilmeyen kalkan duvar ve parapetler depremde ve rüzgârda yıkılır.

Yanlış inşa edilmiş

kalkan duvar

http://img296.imageshack.us/img296/5790/cimg1182vs9.jpg

Foto: Nejat BAYÜLKE

0.8 m den yüksek kalkan duvarlara düşey ve eğik hatıllar yapılmalıdır 1999: Bursa’da bir ilköğretim okulu: 80 km/saat hızla esen rüzgâr
(TBDY-2018, madde 11.5.11. yanlış inşa edilmiş kalkan duvarını yıktı. Yaşları 11-13 arasında
olan 6 öğrenci öldü, 10’ u yaralandı. Milliyet gazetesi arşivi.

Çatıya sonradan eklenen kat veya sıvı tankı

alt yapıdan farklı davranır 127
 Betonda boşluklar

Statik hesaplarda rijit bağlı

varsayılır. Sonuç: MAFSALLI

Foto: Ramazan YILDIZ, 2006

Foto: Yusuf Levent TOPÇU, 2016

Tuğla ile doldurulmuş

kiriş boşluğu

Foto: Yusuf Levent TOPÇU, 2016

128
 Kullanıcıların veya tesisatçıların verdiği hasarlar

Gönderen: Hüseyin ALBAYRAK, 2006

Hacim kazanmak amacıyla kesilip kaldırılmış kolon

129
 Çekme donatıları kesilmiş

Çatlak

Foto: Yunus ÖZÇELİKÖRS, 2007

sonuç
Foto: Yunus ÖZÇELİKÖRS, 2008

Çekme donatıları kesilmiş

Çekme donatıları kesilmiş

Foto: Yunus ÖZÇELİKÖRS, 2007

130
Yorumsuz

Foto: Yücel GÜNEY ve ekibi, 2011

Foto: Yücel GÜNEY ve ekibi, 2011

Foto: Yücel GÜNEY ve ekibi, 2011

Foto: Yücel GÜNEY ve ekibi, 2011

131
Foto: Yücel GÜNEY ve ekibi, 2011

Foto: Yücel GÜNEY ve ekibi, 2011

Foto: Yücel GÜNEY ve ekibi, 2011

Foto: Yücel GÜNEY ve ekibi, 2011

132
Kolon boyuna donatıları
kesilmiş

Foto: Mahmut YALÇIN, 2012

Foto: Özgül MAZLUM, 2015

Foto: Mizan DOĞAN, 2012

133
 Richter Sıfır, rüzgar Sıfır. Çöktüler ! Neden?

Hicret Apt., DİYARBAKIR, 4.01. 1983

Can kaybı : 93
Yaralı: ?
Can kaybı : 92
Zümrüt Apt., KONYA, 02 Şubat 2004 Yaralı:33
Çavdar Apt. ESKİŞEHİR, 04.05.1985
Can kaybı : 0
Yaralı: 0

Huzur Apt., Zeytinburnu/İSTANBUL, 21.02.2007.

Can kaybı: 2, yaralı: 28
134
Önce göçen köşe

Sonra : kapı , pencere kasaları

sökülürken, göçen köşe

Çavdar Apt., ESKİŞEHİR, 04.05.1985

135
 Çavdar Apartmanı neden çöktü? Derste anlatılmayacak

Sonra; kapı , pencere kasaları

Önce göçen köşe sökülürken, göçen köşe

Deprem yoktu, rüzgâr yoktu. Kendi yüküne dayanamadı, çöktü.

Şanslıydı orada oturanlar: Can kaybı yok, yaralı yok.
Çökme nedenleri:
•Çıkmalı yapı-köşe kolon düzensizliği(kirişsiz köşe kolon)
•Çok kötü taşıyıcı sistem (çok fazla saplama kiriş)
•Çok düşük beton kalitesi
•Gelişigüzel çelik kullanılması (aynı elemanlarda: nervürlü-düz, ince-kalın karışık)
•Kötü işçilik
•Diğer nedenler...

İşte diğer nedenler:

Binanın yapıldığı yıllarda, düşük dayanımlı ve bol kil içeren Eskişehir kumu-çakılı, yıkanmadan-elenmeden-
gelişigüzel karışım ile, kullanılıyordu. Hazır beton yoktu, şantiyede kas gücü ile hazırlanıyordu. Kıvamı
çorba gibi olurdu. Dökülen beton bakımsız bırakılır, ne sıcaktan nede soğuktan korunurdu. Betonun
dayanımı olması gerekenin yarısına bile varmazdı. Malzeme (örneğin inşaat çeliği ve çimento) temini çok
zordu(karaborsa). Bulunanın da standartlara uyup uymadığı bilinmezdi. Yapıda gelişigüzel çelik kullanılmış
olması buna bağlanabilir. O yıllarda yapı denetimi kavramı yoktu. Zemin etüdü yapılmıyordu. Eskişehir’in
zemini de aksi gibi çürük mü çürüktü ha. Fakat kimsenin umurunda değildi, zaten anlayan da yoktu.
Mühendisler kafadan bir şey kabul ederlerdi. Verimli tarlalar, kat karşılığı, dev “prematüre” yapılarla hızla
betonlaşıyordu.

Çavdar Apt., ESKİŞEHİR, 1985 Çavdar Apt. , ESKİŞEHİR, 1985

Üniversitelerde yeterli öğretim üyesi yoktu. Okumak isteyen çoktu, ha bire yeni üniversite açıklıyordu. Öğrenciler tek bir yönetmelik adı dahi duymadan, deprem dersi almadan mühendis oluveriyor, ertesi gün dev
binaların projelerine soyunuyorlardı. Üniversiteye kapağı atan mutlaka diplomaya kavuşuyordu. Öğrenci Af Yasası otomatiğe bağlanmıştı. Çağdaş yönetmelikler daha çok taze idiler. Taşıma gücünü bilen yoktu,
elastik yöntem kullanılıyordu. Bilgisayar Üniversitede bile yoktu. Mühendisler deprem hesabından kaçınırlardı. Yapı ile ilgisi olmayan bir çerçevenin deprem hesabı hemen her projenin içine göstermelik sokuşturulur,
dosya tamamlanırdı. “Cömert kesitli bol kolon, deprem perdesi, radye temel, nervürlü çelik de neymiş?, ne gereği var” düşüncesi pek yaygındı. Yapı sahibi Mimardan, Mimar Mühendisten ortasında hemen hiç kolonu
olmayan şöyle geniş-ferah, her tarafı camekan zemin kat-asma kat (yumuşak kat) olsun isterdi. Mimari proje Mimarın sanat eseriydi(!), dokunulamazdı. Mühendisin nadiren istediği mimari değişiklik asla kabul
görmezdi. Mimar da Mühendis de, ne arsayı ne yapım aşamasını nede tamamlanan yapıyı görürdü. Teknik Uygulama Sorumlusu inşaatın nerde yapıldığını bilmezdi bile. Ama çok anlayışlıydılar, yasal ücreti alır,
basarlardı imzayı.
Parası olan, okumuş-okumamış, isteyen herkes her yapının Müteahhidi olabilirdi. O yıllarda deneyimli eski ustalar da Almanya’ya-Fransa’ya-Belçika’ya gitmiş, oraları pek sevmiş, bir daha dönmemişlerdi. Değneğini-
kavalını-sürüsünü dağda bırakan çobanlar usta-kalfa oluvermişlerdi.
Kontrol-onay yetki ve sorumluluğu olanlar (Belediye-Meslek Odası, Teknik Uygulama Sorumlusu, v.b.) dosyada o var mı? Var! Bu var mı? Var! Bakar, projeler bir yığın mühür-kaşe ve imza ile dolardı. Lüks daire
satın alan vatandaş da sadece boya-fayans-ahşap parke-kapı ve pencere kalitesine bakardı. Bina iskan edilir, elektrik-su hizmetleri verilirdi. İskan ruhsatı nasıl olsa yıllar sonra bir şekilde alınabilirdi. O da olmazsa ,
en geç gelecek seçim döneminde, nasıl olsa bir imar affı daha çıkardı.
Eski konutlar da rahat bırakılmazdı. Bölme duvarları pervasızca kaldırılır, kolon-kiriş dahi kesilir, iş yerine dönüştürülürdü. Eski-yeni “prematüre” yapılar ağlamaya başlayınca, çatlaklar olunca-sesler gelince, ne
yapılırdı? “Aman kimse duymasın, binamızın değeri düşer. Çağır bir usta, mantolasın-sıvasın-boyasın, gizlesin. Boş ver, bir şey olmaz, kiraya verir yada satar gideriz” gibi bir şeyler denirdi. Peki, çökerse ne
yapılırdı? Ağlanır-sızlanılırdı. “İşini bilir bilirkişiler” türer, bu işten iş çıkarmaya çalışırlardı. Çok konuşulur, hiçbir şey değişmezdi. Sorumlu aranır, bir türlü belirlenemezdi. Bu nasıl iştir, asla anlayamazdık: Bu işin ne
suçlusu nede cezası vardı. Rüşvetin de belgesi olmuyordu.
Kısacası, o yıllarda herkes bilgisizdi, ilgisizdi, hemfikirdi: İster seçim ister para. Kazan! Nasıl olursa olsun, neye mal olursa olsun!
Peki, geçen zaman içinde bir şeyler değişti mi? Cevabı basit ve açık: Richter sıfır, rüzgar sıfır, Zümrüt Apartmanı çöktü. Konya, 2 ŞUBAT 2004, 93 can kaybı, 33 yaralı.

136

02 Şubat 2004 günü kendiliğinden çöktü
92 can kaybı, 33 yaralı
1.5 m kapalı çıkma
Köşe kolon
Bu kirişler mutlaka
konulmalıydı
Konya Zümrüt Apartmanı 1.kat kalıp planı(bina 11 katlı ve yaklaşık 36 m yüksekliğinde idi)
Planda kolonlar taranmamış, çok belirgin değiller. Dikkatle incelenirse görülebilirler. Kirişler sürekli değil, çok
sayıda saplama var. Yapıda boydan-boya uzanan tek bir düzgün çerçeve yok. Yapının her cephesinde 1.5 m
çıkma ve köşe kolon sorunu var. Kolon boyutları çok yetersizdi. Kiriş donatıları çok yoğundu, kenetlenme çok
zayıftı. Beton elle dökülmüştü. Dayanım C8-C10 civarında, hatta yer yer ölçülemeyecek kadar daha düşüktü.
137
 Derste anlatılmayacak

Bina çökeceğini haber

vermiş, kimse aldırmamış

ZÜMRÜT APARTMANI KAPICISINDAN DEHŞET SÖZLER!..

İşi bir saat erken bırakarak bayram ziyaretine gittiği için kurtulan Zümrüt Apartmanı’nın kapıcısı konuştu. ‘Binanın
karakutusu’ olarak nitelendirilen Yaşar Kıreli, “Çatlaklar bina yapıldığından beri vardı. Bu yüzden 95 milyara aldığı
daireyi 68 milyara satan bile oldu.” dedi. Konya’da bayramın ikinci günü çöken ve enkazından dün itibarıyla 89 kişinin
cesedinin çıkarıldığı Zümrüt Apartmanı’nda daha önce de çatlaklar oluştuğu belirtildi. Binada kapıcılık yapan Yaşar
Kıreli, apartmanda oturan bazı daire sahiplerinin, evlerinin duvarlarında oluşan çatlakları tablo ve perdelerle kapattığını
öne sürdü. Apartman çökmeden 10 dakika önce binadan ayrılan Kıreli’nin şu sözleri geride pek çok gözü yaşlı insan
bırakan facianın tek sorumlusunun müteahhit olmadığını gözler önüne seriyor: “Çatlakları misafirlerin görmesi
istenmezdi. Bunun için ev sahipleri çatlakların üzerine tablo yerleştirirdi.” Kapıcı Kıreli, olayın vahametini daha önce
sezen bazı daire sahiplerinin gayrimenkullerini zararına satma yoluna gittiğini de iddia etti. Buna göre Recep Yetişen,
Zümrüt Apartmanı’nın 9. katında 95 milyar lira karşılığında aldığı daireyi çatlakların artması yüzünden 68 milyar liraya
satmış. Apartman sakinlerinin duvarlarda oluşan çatlaklara karşı herhangi bir tedbir almadığını aktaran Kıreli, Zümrüt
Apartmanı ile ilgili Zaman’a ilginç açıklamalarda bulundu. Kıreli, bazı daire sahiplerinin de boyacı getirerek duvarlardaki
çatlakları silikon ve alçı sıva ile kapatmaya çalıştıklarını anlattı. Kendisinin de apartmanda çatlaklar olduğunu daire
sahiplerine ilettiğini belirten Kıreli, “Onlar da bana ‘bu çatlaklar binanın yapıldığı tarihten beri var’ demekle yetinmişti.”
açıklamasını yaptı. Binanın bodrum katındaki kolon sayısı ile üst katlardaki kolon sayısının farklı olduğunu iddia eden
Kıreli, “Bazı yerlerde alttaki kolonlarla üstteki kolonlar birbirini takip etmiyordu.” diye konuştu. Dairelerin fayanslarının
tamamının döküldüğünü, mutfak dolaplarının düştüğünü ifade eden Kıreli, binada bazı dairelerin el değiştirdiğini bildirdi.
Apartmanın 9. katında daire satın alan Recep Yetişen daireyi kendi isteğine göre dekore ettirdi. Kartonpiyerle-rin
dökülmesi üzerine Kıreli'den yardım istedi. Kıreli, dolabın kaldırılmasına yardım ederken Recep Yetişen’in eşi Serpil
Yetişen’in ağladığını da gördü. Kıreli’ne göre bu olaylardan sonra huzursuz olan Yetişen ailesi bina çökmeden 10 ay önce
95 milyar liraya aldıkları dairelerini 68 milyara satarak Zümrüt Apartmanı’ndan ayrıldı. Kapıcı Yaşar Kıreli, binanın
çökme nedenlerinden biri olarak gösterilen artezyen kuyu kullanımı iddialarını ise yalanladı. Kıreli, “Binada herhangi bir
kuyu veya artezyen suyu kullanımı yoktu. Binada şebeke suyu kullanılıyordu.” dedi. Apartmanın çökmesinden 10 dakika
önce binadan ayrılan Kıreli ailesi, faciadan sağ kurtulmalarını “Allah’ın bir takdiri” olarak nitelendirdi. Her Kurban
Bayramı’nı ailesiyle birlikte köyünde geçiren Kıreli, ilk defa bayramı şehirde geçirdiğini söyledi. Olay günü bina
yöneticisinin kendisinden merdivenleri yıkamasını istediğini belirten Kıreli, sonrasını şöyle anlatı: “Saat 19.00 sıralarında
merdivenleri yıkamaya başladım. Şaban Uysal, ‘Bayram günü de merdiven yıkanır mıymış? Senin de bayram yapma
hakkın var.’ dedi. Bunun üzerine merdiven yıkamayı bıraktım. Eniştemler bayram ziyaretine gelmişti. Evleri uzak olduğu
için hemen gitmek istediler. Eşim ve çocuklarımla misafirlerimi uğurlamak için evden ayrıldık. 64 yaşında olan annemin
de bizimle gelmesini söyledim. Ancak annem abdest alıp namaz kıldıktan sonra istirahat etmek istediğini söyledi. Yalnız
kalmamak için çocuklardan birinin yanında kalmasını istedi. Ancak çocuklar bana düşkün oldukları için bizimle geldiler.
Misafirleri uğurladıktan sonra saat 20.20 civarında evimizin bulunduğu sokağa girdiğimde toz bulutları içerisinde binanın
enkazını gördüm. Çocukları kenarda bırakıp enkaza koştum, annem evde kalmıştı, ancak sağ kurtarılamadı. Şaban
Uysal’ın ikazıyla işi bırakmasaydım ailem ve misafirlerimle birlikte enkaz altında kalacaktık. Ailemin ve misafirlerimin
kurtulmasına vesile olan Şaban Uysal maalesef kurtarılamadı.” 10.02.2004

138
 Derste anlatılmayacak

http://www.ntvmsnbc.com/news/417423.asp

Mühendis olarak mesleğinizin gereğini yapınız:

Ağlatmayın…
Ağlamayın…

Bu gözyaşlarında payınız olmasın istiyorsanız:

•Kolon boyutlarında cömert olun

•Perdeye ağırlık verin
•Bol kullanın
•Kirişsiz, dişli ve asmolen döşemeden kaçının, yada perdeli düzenleyin
•İnşa aşamasında taviz vermeyin

139
 Kapatırken

Kullandığınız malzemenin dilini konuşun. Auguste PERRET, (1874-1954), betonarmenin ilklerindendir.

Beton cilvelidir. Ne zaman ne yapacağını tam olarak hiç bir zaman bilemezsin. Uğur ERSOY.

Ara duvarları olmayan giriş katları BOMBA KAT‘tır, 21 Eylül 1999. Semih TEZCAN

Artık; esnek yapı, sünek yapı kalktı, böyle sağlam, pehlivan gibi yapı yapmak gerek.”, Mete SÖZEN, 2001

Çıkmalı yapı Türkiye’de başa beladır. Haluk SUCUOĞLU, 2007

Hatalar devam ediyor. Biz hatalardan ders almıyoruz. Mete SÖZEN, 2008

140