Geografi Ting 3 - 2 DRP 2

6.
1 Sumber Semula Jadi di Malaysia

Maksud Sumber Semula Jadi
Sumber semula jadi merujuk bahan atau punca yang terdapat di sekeliling kita, sama ada di
atas permukaan bumi, di dalam bumi atau di dalam air. Terdapat dua jenis sumber semula jadi,
iaitu sumber boleh baharu dan sumber tidak boleh baharu.
Sumber boleh baharu ialah

Sumber Boleh Baharu sumber semula jadi yang tidak
akan habis walaupun diambil
dan digunakan secara berterusan.
Sumber ini boleh diperbaharu
melalui beberapa kaedah.
Sumber boleh baharu
Hutan Suria Tanih Air
Hutan Hujan Laterit Sungai

Tropika
Hutan Pantai Gambut Paya
Hutan Gunung Aluvium Laut
Hutan Paya Beris Air bawah tanah
Hutan Paya Hutan Paya Pasir Empangan

Air Masin Air Tawar
Kolam
Portal Geografi
Layari laman sesawang yang berikut untuk Tasik
melihat video tentang tenaga boleh baharu:
Bab 6
http://bukutekskssm.my/Geografi/Tingkatan3/
Video6.mp4
100
Sumber tenaga alternatif
Berasaskan alam semula jadi seperti suria, air, angin,

ombak, kolam air panas, sisa tumbuhan dan tinja
haiwan untuk menghasilkan sumber kuasa elektrik
Bersifat mesra alam dan digunakan untuk

menggantikan penggunaan bahan api fosil seperti
minyak, gas dan arang batu
Sumber tenaga
Contoh tenaga alternatif ialah penjanaan kuasa
alternatif hidroelektrik, tenaga suria, biomas, ombak,
geoterma dan angin
Antara sumber tenaga alternatif di Malaysia:

• Tenaga hidroelektrik: Empangan Kenyir (Terengganu)
• Tenaga suria: Pemasangan panel solar pada bumbung
bangunan dan rumah
• Tenaga biomas: Miri dan Sri Aman (Sarawak)
• Tenaga angin: Pulau Layang-layang (Sabah)
Glosari
Panel solar pada bumbung rumah
Biomas: Tenaga yang
dihasilkan daripada
bahan buangan Portal Geografi
organisma hidup yang
terdapat di dalam
sesuatu ekosistem
atau kawasan
Geoterma: Tenaga yang
dihasilkan atau
Layari laman sesawang yang berikut untuk mendapatkan
Bab 6
berpunca daripada
maklumat tentang tenaga boleh baharu:
haba dalaman bumi
http://bukutekskssm.my/Geografi/Tingkatan3/Nota8.html
101
Sumber Tidak Boleh Baharu
Sumber tidak boleh baharu ialah sumber semula jadi yang akan
habis atau pupus dalam jangka waktu yang tertentu jika penerokaan
sesuatu sumber itu tidak dikawal dan dirancang dengan baik.
Sumber tidak boleh baharu antaranya terdiri daripada sumber mineral

yang diperoleh dengan menggali atau melombong permukaan dan kerak
bumi. Terdapat sumber mineral yang digali di dasar laut seperti petroleum
dan gas asli. Sumber mineral pula terbahagi kepada dua jenis, iaitu logam
dan bukan logam.
Emas
(Barangan kemas)
Bauksit Bijih timah

(Bahan asas aluminium) (Barangan piuter)
Contoh
sumber mineral
logam
Kuprum Bijih besi

(Wayar) (Barangan logam)
Portal Geografi
Layari laman sesawang yang berikut untuk mendapatkan

maklumat tentang sumber mineral di Malaysia:
Bab 6
102
Batu granit
(Industri
pembinaan)
Kaolin Gas asli
(Barangan (Industri
tembikar) kimpalan)
Contoh
sumber mineral
bukan logam
Arang batu Pasir
(Industri melebur (Barangan kaca)
besi)
Petroleum
(Bahan bakar)
Latih Diri A Kebanyakan negara telah

menggunakan tenaga
1. Jelaskan perbezaan antara sumber boleh baharu dengan nuklear untuk penjanaan
sumber tidak boleh baharu. tenaga elektrik. Berikan
Bab 6
2. Senaraikan empat contoh sumber boleh baharu. pendapat anda.

3. Senaraikan empat contoh sumber mineral bukan logam. Menganalisis
103
6.2 Taburan Sumber Boleh Baharu dan Sumber
Tidak Boleh Baharu di Malaysia
Bahagian ini memfokuskan taburan beberapa sumber boleh baharu dan sumber tidak boleh
baharu utama di Malaysia.
Sumber Semula Jadi Boleh Baharu: Air (Empangan Hidroelektrik)
100°T 105°T
Jumlah hujan kira-kira
2 600 mm setahun PETUNJUK
menjadikan Malaysia Sungai
amat berpotensi
membangunkan Stesen
kuasa hidroelektrik jana kuasa
hidroelektrik
2 1 Pergau
3 1 2 Temenggor
4 7 8 3 Bersia
5°U
5 6 4 Kenering
Empangan ialah tambak 5 Chenderoh
yang dibina untuk 6 Sg. Piah Bawah
menahan aliran air 7 Sg. Piah Atas
8 Kenyir
9 Batang Ai
10 Bakun
11 Murum
12 Tenom Pangi
Air sungai yang diempang,
apabila dilepaskan akan Se
memutarkan turbin lat
Me
dan menghasilkan lak
a
tenaga elektrik
Peta 6.1 Taburan beberapa stesen jana kuasa hidroelektrik di Malaysia

Bab 6
rak) Empangan Kenyir

Empangan Bersia (Pe (Terengganu)
104
Info Mengapakah empangan
Empangan Bakun merupakan empangan hidroelektrik yang terbesar hidroelektrik sesuai
di Malaysia. Empangan ini mampu menjana 2 400 MV tenaga elektrik. dibina di kawasan tanah
Pada tahun 2020, dianggarkan 60 peratus daripada penjanaan tenaga tinggi? Apakah risiko
pembinaan empangan
elektrik di Sarawak adalah bersumberkan hidroelektrik.
di kawasan ini?
(Sumber: The International Hydropower Association, 2017)
Menganalisis
110°T 115°T
U
Laut Sulu
Laut
China Selatan
12
Laut
Sulawesi
10
11
(Sumber: Diubah suai daripada Suruhanjaya Tenaga, 2015 dan Sarawak Integrated Water Resources, 2008) Bab 6
ngi (Sabah)
Empangan Bakun
(Sarawak) Empangan Tenom Pa
105
Sumber Semula Jadi Boleh Baharu: Hutan
Jadual 6.1 Contoh jenis hutan dan tanih, lokasi dan sumber hutan yang terdapat di Malaysia
Hutan Hujan Tropika Hutan Paya Air Tawar

Jenis hutan • Tanih aluvium • Tanih gambut
dan tanih
• Tanih laterit • Tanih aluvium
• Bahagian tengah • Sekitar Tasik Chini, Tasik Bera,
Semenanjung Malaysia Rompin dan Pekan (Pahang)
• Bahagian pedalaman • Sabak Bernam dan
Lokasi Sabah dan Sarawak Tanjung Karang (Selangor)
• Dataran Hilir Perak
• Sekitar Sungai Lupar dan
Sungai Rajang (Sarawak)
• Cengal, meranti, merbau, • Pokok mengkuang, nipah,
mersawa, jelutung, keruing, palma, keladi air, putat, palas,
nyatuh, buluh, rotan, keriang, meranti jaya
Sumber hutan orkid, paku-pakis dan semayur
dan tumbuhan herba • Ikan air tawar, katak, ular,
• Harimau, gajah, tapir, landak, biawak, buaya, burung
kancil dan monyet dan kera
Info
Berdasarkan Perlembagaan
Persekutuan, pengurusan
hutan berada di bawah
bidang kuasa kerajaan
negeri dan setiap negeri
dipertangungjawabkan
untuk menggubal dasar
dan undang-undang
perhutanan masing-masing.
(Sumber: Kementerian Sumber
Asli dan Alam Sekitar, 2017)
Bab 6
Pokok buluh Pokok mengkuang
106
Hutan Paya Air Masin Hutan Pantai Hutan Gunung
• Tanih gambut • Tanih berpasir • Tanih laterit
• Tanih aluvium
• Laut Matang (Perak) • Pantai Tanjung Rhu, Langkawi • Gunung Kinabalu (Sabah)
• Sebahagian pantai (Kedah) • Pergunungan Iran (Sarawak)
Kuala Selangor • Pulau Sipadan (Sabah) • Gunung Jerai (Kedah)
• Pantai Samarahan-Sadong • Pulau Talang-talang (Sarawak) • Gunung Tahan (Pahang)
(Sarawak) • Pantai Penarik (Terengganu)
• Delta Labuk-Sugut (Sabah)
• Pokok bakau: Bakau minyak, • Pokok ru, tapak kuda, • Rafflesia, periuk kera, pokok
api-api, perepat dan tumu mengkuang laut, renek, paku-pakis, lumut
• Ikan, siput, ketam, udang, bebaru, pokok kelapa dan kulampair
ular, burung, memerang, dan rumput pantai • Siamang, ular, burung,
keluang dan kera • Burung, tupai, ular, ketam, serangga, musang
siput dan serangga dan harimau dahan
Bab 6
Pokok bakau Pokok kelapa Pokok renek
107
Taburan Sumber Semula Jadi Tidak Boleh Baharu: Mineral
Info Temangan
Jabatan Mineral dan
Geosains Malaysia ialah
5°U Rusila
jabatan yang menyediakan
perkhidmatan
kepakaran dalam bidang
mineral, geosains dan
perlombongan bagi Kuala Lipis
Raub Laut
menggalakkan pelaburan China Selatan
dalam sektor mineral
dan perancangan
pembangunan negara.
Se
lat
Me
lak
a
Peta 6.2 Taburan sumber tidak boleh baharu di Malaysia

Jadual 6.2 Contoh lokasi dan kegunaan sumber tidak boleh baharu
Jenis Petroleum Gas asli Emas Arang batu
sumber
• Luar pesisir pantai • Luar pesisir pantai • Sekitar Raub • Silimpopon, Maliau
Kelantan dan Kelantan dan dan Kuala Lipis (Sabah)
Terengganu Terengganu (Pahang) • Bintulu, Mukah,
• Luar pesisir pantai • Luar pesisir pantai • Bau (Sarawak) Merit-Pila, Silantek,
Lokasi
Sabah Sabah • Sekitar Rusila Balingian (Sarawak)
• Luar pesisir pantai • Luar pesisir pantai (Terengganu)
Sarawak Sarawak
• Menjana • Bahan api • Jongkong • Menjana

tenaga elektrik domestik emas tenaga elektrik
• Bahan api • Industri • Barangan • Melebur besi
kenderaan petrokimia kemas
Kegunaan • Industri • Bahan api
petrokimia alternatif untuk
Bab 6
• Bahan bakar kenderaan
108
U
PETUNJUK
Petroleum Laut Sulu
Gas asli
Emas
Arang batu
Bandar
Silimpopon
Bintulu
Laut
Mukah Sulawesi
Merit-Pila
Bau Silantek
(Sumber: Diubah suai daripada Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia, 2016)
Aktiviti 6.1 PAK–21: Lawatan Galeri Latih Diri B

Tajuk: Sumber semula jadi boleh baharu dan tidak boleh baharu 1. Senaraikan dua
di Malaysia kawasan yang
dilitupi Hutan Paya
Objekif: Menyatakan taburan sumber semula jadi boleh baharu dan tidak
Air Tawar.
boleh baharu di Malaysia
Alatan: Sticky notes, kertas sebak, pen penanda, pelekat 2. Apakah tujuan
pembinaan
Langkah-langkah:
stesen jana kuasa
1. Murid membuat aktiviti dalam kumpulan.
hidroelektrik
2. Setiap kumpulan harus melukis sebuah peta Malaysia di atas kertas di Malaysia?
sebak yang disediakan.
3. Berikan dua contoh
3. Murid menggunakan pen penanda yang berbeza warna untuk
barangan yang
menandakan taburan sumber boleh baharu dan sumber tidak
diperbuat daripada
boleh baharu.
sumber petroleum.
4. Setiap kumpulan akan membina galeri mini berkenaan sumber semula
jadi yang terdapat di Malaysia dan membuat pembentangan berkenaan
Bab 6
peta yang dihasilkan.

5. Selepas pembentangan, setiap kumpulan akan bergerak ke setiap galeri
dan menambah maklumat yang berkaitan menggunakan sticky notes.
109
6.3 Kepentingan Sumber Semula Jadi dalam
Pembangunan Ekonomi di Malaysia
Menyediakan bahan mentah dan bahan

asas kepada industri hiliran:
• Petroleum - Industri petrokimia Sumber bahan
• Pasir - Industri pembinaan mentah
• Kayu balak - Industri pembuatan perabot
• Hasil hutan - Industri kraf tangan
Membuka peluang pekerjaan dalam

pelbagai bidang mengikut sektor:
• Perkhidmatan
• Pembuatan Peluang
Kepentingan
• Pembinaan pekerjaan sumber
• Pertanian
• Perlombongan
semula jadi
dan pengkuarian
Peratus Pekerja Mengikut Sektor pada Tahun 2015
4.6% 0.9%
PETUNJUK
Kemajuan
Perkhidmatan infrastruktur
15.0% Pembuatan
Pembinaan
55.3% Pertanian Membangunkan pelbagai

24.2% infrastruktur untuk memudahkan
Perlombongan pengurusan sumber:
dan pengkuarian
• Jalan raya
- Lebuhraya Utara-Selatan
(Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia, 2017)
- Lebuhraya Jerangau
Jumlah: 8.68 juta orang • Pelabuhan
- Pelabuhan Kemaman
- Pelabuhan Bintulu
Glosari
• Lapangan terbang
Industri hiliran: Industri yang berkembang daripada - Lapangan Terbang Kerteh
penggunaan bahan mentah yang • Landasan kereta api
telah diproses (dibina lewat kurun ke-19 untuk
Bab 6
Petrokimia: Bahan kimia yang terhasil daripada mengangkut bijih timah)

sumber petroleum dan gas asli - Taiping ke Kuala Sepetang
110
Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK) Mengikut Sektor
pada Tahun 2016 (RM juta)
Penjanaan pendapatan
KDNK (RM juta) PETUNJUK
negara melalui sektor yang
melibatkan bahan mentah: Perkhidmatan
800 000
601 341
• Petroleum Pembinaan
700 000 Pertanian
• Gas asli
• Kayu balak 600 000 Perlombongan
dan pengkuarian
500 000 Pembuatan
254 725
400 000
300 000
Menjana
97 563
89 465
pendapatan 200 000
50 103
negara 100 000
0 Sektor
(Sumber: Jabatan Perangkaan dan Kementerian Kewangan Malaysia, Jun 2018)
Membangunkan bandar-bandar baharu yang dilengkapi

Pembukaan dengan pelbagai kemudahan:
kawasan baharu • Kerteh dan Paka (Terengganu)
• Bintulu dan Miri (Sarawak)
• Sandakan (Sabah)
Latih Diri C
1. Berikan dua contoh industri
hiliran yang terdapat
di Malaysia.
2. Bagaimanakah sumber
semula jadi mempengaruhi
kemajuan infrastruktur?
Bab 6
Kerteh (Terengganu)
111
Imbas Kembali
Sumber Semula Jadi di Malaysia
Sumber boleh baharu Sumber tidak boleh baharu
• Hutan
Contoh sumber mineral logam
• Suria
• Tanih
• Air • Emas
• Bijih timah
Tanih • Bijih besi
• Kuprum
• Bauksit
Sumber tenaga boleh baharu Emas
• Hidroelektrik Contoh sumber mineral

• Suria bukan logam
• Biomas
• Angin • Batu granit
• Gas asli
Empangan Murum • Pasir
• Petroleum
Kuiz KENDIRI • Arang batu
• Kaolin
Kaolin
Kuiz Kendiri 6
Kepentingan sumber semula jadi
Sumber bahan Pembukaan Peluang

mentah kawasan baharu pekerjaan
Menjana Kemajuan
Bab 6
pendapatan negara infrastruktur
112
Cabaran Sumatif
Minda
1. Peta 1 menunjukkan lokasi empangan dan taburan mineral yang terdapat di Malaysia.
Berdasarkan peta yang diberi, jawab soalan-soalan yang berikut.
100°T 105°T 110°T 115°T
U
Laut
Sulu
5°U R
P Z
Laut
China Selatan
Se
X
la
tM
Y
el
ak
a
Peta 1
(a) Namakan empangan yang bertanda P, Q dan R.
(b) Apakah sumber mineral yang boleh didapati di kawasan yang bertanda X, Y dan Z?
2. Labelkan sumber mineral logam (L) dan sumber mineral bukan logam (BL).
(a) Pasir (f ) Kuprum
(b) Bauksit (g) Gas asli
(c) Emas (h) Bijih timah
(d) Petroleum (i) Bijih besi
(e) Batu granit (j) Arang batu

3. Pada pendapat anda, apakah sumber tenaga boleh baharu yang berpotensi dibangunkan dengan
lebih giat di Malaysia? Mengapa?
4. Jelaskan beberapa strategi penjimatan sumber di negara kita bagi menjamin bekalan sumber
yang berterusan.
5. Pendapatan negara kita banyak bergantung kepada hasil pengeluaran sumber semula jadi seperti
petroleum, gas asli dan kayu balak. Jelaskan kaedah yang boleh dilaksanakan untuk mengelakkan
Bab 6
kebergantungan pendapatan negara terhadap sumber-sumber tersebut.
113
Kegiatan Ekonomi
7
BAB
di Malaysia
Induksi Bab
M alaysia telah mengalami beberapa fasa perubahan struktur ekonomi sejak merdeka.
Kegiatan ekonomi memberi kesan terhadap pertumbuhan dan penguncupan ekonomi negara
serta kehidupan rakyat. Tahukah anda jenis kegiatan ekonomi yang terdapat di Malaysia?
Bagaimanakah bentuk taburan kegiatan ekonomi utama? Apakah faktor yang mempengaruhi
kegiatan ekonomi? Bolehkah anda jelaskan kepentingannya terhadap pembangunan negara?
N TOH
CO
Apakah yang akan anda pelajari? Info

3 Menjelaskan jenis kegiatan ekonomi primer, Kuala Lumpur adalah antara 10 bandar
sekunder dan tertier di Malaysia terbaik di dunia dari aspek pertumbuhan
3 Menjelaskan dengan contoh taburan kegiatan pelancongan oleh World Travel and
ekonomi utama di Malaysia Tourism Council (WTTC) pada tahun 2016.
3 Menghuraikan faktor yang mempengaruhi
kegiatan ekonomi di Malaysia (Sumber: Laporan Tahunan Program
Bab 7
Transformasi Negara, 2017)

3 Membahaskan kepentingan kegiatan ekonomi
di Malaysia
114
Sepintas lalu
1 Jenis kegiatan ekonomi di Malaysia
Sektor primer Sektor sekunder Sektor tertier
2 Taburan kegiatan ekonomi di Malaysia

100°T 105°T 110°T 115°T
PETUNJUK U
Getah Kudat
Kelapa sawit Laut Sulu
Nanas Tuaran
Alor Kota Bharu s Sayur-sayuran Kota Kinabalu
Setar Kundasang Sandakan
Lada hitam Papar
Kuala Bandar
Kulim Krai Tenom
5°U Kuala Berang Lahad
Datu
Ipoh
Cameron Miri
Tawau
Highlands
Laut
Kuala China Selatan
Selangor Bintulu Laut
Sulawesi
Se Segamat
lat Sibu
Me
lak Kluang Kapit
a
Kuching
Sri Aman
3 Faktor-faktor yang mempengaruhi kegiatan 4 Kepentingan

ekonomi di Malaysia kegiatan ekonomi
di Malaysia
Fizikal Manusia
Mewujudkan peluang
pekerjaan
Bentuk muka bumi Dasar kerajaan Peningkatan
taraf hidup
Tanih Infrastruktur
Kemajuan ekonomi
Iklim Teknologi negara
Peningkatan
Saliran Pasaran infrastruktur
Bahan mentah Modal Proses pembandaran

Bab 7
Buruh Pengurangan import
115
7.1 Jenis Kegiatan Ekonomi di Malaysia
Kegiatan ekonomi merupakan kegiatan manusia yang menghasilkan pendapatan. Kegiatan
ekonomi di Malaysia terbahagi kepada tiga sektor, iaitu primer, sekunder dan tertier.
Sektor primer
Jenis Merupakan kegiatan yang
Kegiatan mengeluarkan bahan mentah terus
daripada sumber semula jadi
Ekonomi
Terdiri daripada:
di Malaysia
Pertanian
Pembalakan
Perikanan
Perlombongan
Penternakan
Perikanan
Info
Pertumbuhan prestasi ekonomi
di Malaysia pada tahun 2017 didominasi
oleh peningkatan dalam sektor pembuatan Pertanian
dan perkhidmatan di samping pemulihan
Bab 7
dalam sektor pertanian.

(Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia, Mei 2018)
116
gan
Pembuatan sarung tan
Sektor sekunder
Merupakan aktiviti ekonomi yang
Pendidikan
berasaskan bahan mentah
Memberi keutamaan dalam menukarkan
bahan mentah kepada barangan siap
kepada pengguna Sektor tertier
Terdiri daripada:
Merupakan kegiatan ekonomi yang
Pembuatan atau perindustrian menawarkan pelbagai perkhidmatan
Disebut juga sebagai sektor perkhidmatan
Pembinaan
Sumbangannya memainkan peranan
penting kepada pembangunan negara
Terdiri daripada:
Pelancongan
Perdagangan
Pengangkutan
Kewangan
Pendidikan
Pembinaan
Latih Diri A
Bab 7
1. Nyatakan tiga jenis sektor ekonomi utama di Malaysia.

2. Senaraikan tiga kegiatan ekonomi sektor tertier di Malaysia.
117
7.2 Taburan Kegiatan Ekonomi Utama di Malaysia
Sektor Primer: Sektor Pertanian

Antara contoh tanaman utama di Malaysia ialah kelapa sawit dan getah
Kelapa sawit merupakan tanaman jualan terpenting di Malaysia manakala getah merupakan
tanaman jualan kedua terpenting
100°T 105°T
Kawasan tanaman getah
• Ipoh (Perak)
• Jasin dan Merlimau
Alor Kota Bharu
(Melaka) Setar
• Kluang, Labis, Segamat
dan Simpang Renggam Kuala
Kulim Krai
5°U Kuala Berang
(Johor)
• Kuala Lipis dan Segi Tiga Ipoh
Jengka (Pahang) Cameron
Highlands
• Sibu, Marudi dan Sri Aman
Laut
(Sarawak) Kuala China Selatan
• Lahad Datu, Tenom, Selangor
Keningau dan Kudat
(Sabah) Se Segamat
lat
Me
lak Kluang
a
“Kadar pertumbuhan
pengeluaran getah di Malaysia
meningkat kepada 880.6 ribu
tan pada tahun 2017”. Peta 7.1 Taburan tanaman pertanian di Malaysia
(Sumber: Majlis Promosi Eksport

Getah Malaysia, Mei 2018)
Bab 7
tah Pokok geta

Kawasan ladang ge h
118
• Teluk Intan (Perak)
Kawasan tanaman kelapa sawit • Kota Tinggi, Kulai dan Segamat (Johor)
• Muadzam Shah dan Segi Tiga Jengka (Pahang)
• Terengganu Tengah (Terengganu)
• Lahad Datu, Tawau dan Sandakan (Sabah)
• Bintulu dan Miri (Sarawak)
110°T 115°T
PETUNJUK
Getah Kudat
U
Info
Laut Sulu
Kelapa sawit Lembaga Minyak
Nanas Tuaran
Sawit Malaysia
s Sayur-sayuran Kota Kinabalu
(MPOB) merupakan
Kundasang Sandakan
Lada hitam
badan yang
Papar
bertanggungjawab
Bandar
Tenom Lahad merancang, menyelidik
Datu dan membangunkan
Miri industri minyak sawit
Tawau
dan kelapa sawit
di Malaysia.
Bintulu Laut
Sulawesi
Sibu
Kapit
Kuching
Sri Aman
Pokok kelapa sawit
“Industri sawit merupakan tunggak

kepada ekonomi Malaysia dan
memainkan peranan penting
membekal sumber makanan dan
tenaga kepada populasi global yang
semakin meningkat. Sehingga akhir
September 2017, kawasan tanaman
sawit negara meningkat kepada 5.79
juta hektar daripada 5.74 juta hektar
pada tahun 2016. Peningkatan tertinggi
dicatatkan di Sarawak”.
Bab 7
sawit
(Sumber: Lembaga Minyak Sawit Malaysia, 2017) Buah kelapa
119
Sektor Sekunder: Sektor Perindustrian
PETUNJUK 100°T 105°T

1 Langkawi 19 Batu Berendam
2 Kangar 20 Larkin
3 Alor Setar 21 Pasir Gudang 1 2

4 Gurun 22 Mu’adzam Shah 3
28
4
5 Kulim 23 Maran 6 27
5
6 Prai 24 Peramu 7
5°U 8
7 Bayan Lepas 25 Gebeng
9 10 26
8 Batu Kawan 26 Kerteh
9 Kamunting 27 Gong Badak 25

11
10 Tasek 28 Pengkalan Chepa 12 23 24
13
11 Tanjung Malim 29 Pending 14 15 22
12 Bukit Beruntung 16 17
30 Kidurong 18
Se
13 Shah Alam 31 Limbang
lat
Me 19
lak 20
14 Selat Klang Utara 32 Sepanggar a 21
15 Bangi 33 Inanam
16 Nilai 34 Sandakan
Peta 7.2 Taburan kawasan perindustrian di Malaysia
17 Senawang 35 Tawau
18 Alor Gajah
Perindustrian di Malaysia
Perindustrian Pada tahun 2016,

Kegiatan perindustrian di
melibatkan kegiatan sektor pembuatan telah
Malaysia terbahagi kepada
memproses bahan meningkat sebanyak
dua, iaitu:
mentah menjadi 4.4% dan menyumbang
barangan siap Industri berasaskan sumber RM255 bilion (23%)
kepada pertumbuhan
Industri bukan
berasaskan sumber KDNK Malaysia
Bab 7
120
110°T 115°T
U
Laut Sulu
Laut
China Selatan 33 34
32
31
35
30 Laut
Sulawesi
29
(Sumber: Diubah suai daripada World Industrial Information, 2016)
Contoh industri bukan berasaskan sumber Contoh industri berasaskan sumber

Industri
• Barangan elektrik seperti • Perabot, papan lapis
berasaskan
Industri penyaman udara dan dan kayu gergaji
kayu
elektrik dan televisyen
elektronik • Barangan elektronik seperti Industri
• Tayar, kasut
komputer dan kamera berasaskan
dan sarung tangan
getah
• Kereta, motosikal dan Industri
Industri • Minyak masak, sabun dan
pemasangan van, lori berasaskan
automotif barangan kosmetik
serta trak kelapa sawit
Bab 7
Industri Industri Industri Industri

elektronik automotif berasaskan kayu berasaskan getah
121
100°T 105°T
Sektor Tertier:
Sektor Pelancongan
Merupakan sektor perkhidmatan

yang utama di Malaysia sejak P1 P14
awal tahun 1980-an P13
Perkembangan sektor P2
pelancongan secara tidak 5°U
langsung meningkatkan P12
keperluan perkhidmatan yang
P4 P11
lain seperti pengangkutan, P3 P10
perhotelan dan perhubungan
P5
P1 P9
P6
Se
lat P7
Me
lak
a
P8
PETUNJUK:
P1 Pulau Langkawi
P2 Batu Ferringhi
Pulau Langkawi P3 Pulau Pangkor
P4 Cameron Highlands
P9 P5 Genting Highlands
P6 Port Dickson
P7 Pantai Klebang
Peta 7.3 Taburan kawasan pelancongan di Malaysia
P13
Pulau Tioman
Portal Geografi
Layari laman sesawang yang
berikut untuk mengetahui dengan
lebih lanjut berkaitan beberapa
Bab 7
kawasan pelancongan di Malaysia:

https://bukutekskssm.my/
Geografi/Tingkatan3/Nota10.html Pulau Perhentian
122
110°T 115°T
U
Laut Sulu
P18
Laut
China Selatan
P19
P17
P16
Laut
Sulawesi
P15
P8 Desaru P15 Pantai Damai (Santubong)

P9 Pulau Tioman P16 Taman Negara Niah
P10 Cherating P17 Taman Negara Gunung Mulu
P11 Taman Negara Pahang P18 Gunung Kinabalu
P12 Rantau Abang P19 Pulau Sipadan
P13 Pulau Perhentian
P14 Pantai Irama
P17 P18 P19
Taman Negara Niah Gunung Kinabalu Pulau Sipadan
Latih Diri B
Bab 7
1. Mengapakah tanaman kelapa sawit dan getah sangat subur di Malaysia?

2. Berikan dua jenis kegiatan perindustrian di Malaysia.
3. Namakan dua pulau peranginan di pantai timur Semenanjung Malaysia.
123
7.3 Faktor-faktor yang Mempengaruhi Kegiatan Ekonomi
di Malaysia
Faktor Fizikal
Bentuk muka bumi

Bentuk muka bumi seperti tanah tinggi, tanah beralun, tanah
pamah dan pinggir laut yang terdapat di Malaysia dapat
mempengaruhi jenis kegiatan ekonomi yang dijalankan
Jadual 7.1 Jenis bentuk muka bumi dan kegiatan ekonomi Cameron Highlan
ds (Pahang)
Jenis bentuk
Kegiatan ekonomi
muka bumi
• Pertanian: Penanaman padi, getah dan kelapa sawit
Tanah pamah • Pengangkutan: Pembinaan jalan raya, jalan kereta api dan lapangan terbang
• Perindustrian: Pembinaan kilang
• Pertanian: Tanaman teh, sayur-sayuran dan bunga-bungaan
Tanah tinggi
• Pelancongan
• Perikanan
Pinggir laut • Pelancongan
• Pelabuhan
Tanih
Malaysia mempunyai pelbagai jenis tanih yang sesuai untuk
pelbagai jenis tanaman
Jadual 7.2 Pengaruh tanih terhadap kegiatan pertanian
Jenis Kegiatan
Contoh kawasan
tanih ekonomi
• Dataran Kedah (Kedah)
Aluvium Padi sawah
• Tanjung Karang (Selangor)
Tanih aluvium
• Segi Tiga Jengka (Pahang)
• Getah
• Labis (Johor)
Laterit
• Kelapa • Sri Aman (Sarawak)
sawit • Tawau (Sabah)
• Rengit (Johor)
Gambut Nanas • Pontian (Johor)
• Labis (Johor)
• Gajus • Pantai Kelantan dan Terengganu
Pasir
Bab 7
• Kelapa • Bagan Datoh (Perak)

• Pasir Puteh (Kelantan)
Beris Kenaf Tanih pasir
• Setiu, Marang dan Besut (Terengganu)
124
Iklim
Malaysia mengalami iklim Khatulistiwa
Purata suhu Malaysia ialah 27°C dengan jumlah hujan tahunan
melebihi 2 600 mm
Iklim yang panas dan lembap sepanjang tahun mempengaruhi
jenis kegiatan ekonomi seperti pertanian, pelancongan,
perikanan dan pembalakan
Pelbagai jenis tanaman seperti padi, getah, kelapa sawit, koko,
nanas, kopi dan lada hitam dapat hidup dengan subur
Cuaca yang sejuk dengan suhu yang sederhana, iaitu kira-kira
18°C di kawasan tanah tinggi seperti Kundasang (Sabah) dan ah)
Cameron Highlands (Pahang) amat sesuai bagi penanaman Kundasang (Sab
teh, sayur-sayuran dan bunga-bungaan
Saliran
Malaysia memiliki saliran yang baik
Dengan adanya pengairan baik maka kegiatan pertanian juga
dapat dijalankan dengan baik
awah padi Contoh: Penanaman padi memerlukan pengairan baik untuk
Tali air di s
proses penanaman seperti penanaman padi di Dataran
Kedah-Perlis
Kegiatan pelancongan, iaitu pelancongan air seperti Melaka River
Cruise juga dapat dijalankan apabila adanya sistem saliran
yang baik
Melaka River Cruise (M

elaka)
Bahan mentah
Malaysia mempunyai pelbagai bahan mentah yang
diperoleh daripada sumber mineral, hutan dan pertanian
Bahan mentah primer boleh diproses untuk
menghasilkan barangan sekunder
Jadual 7.3 Bahan mentah yang digunakan dalam sektor
perindustrian
Bahan mentah Kegiatan ekonomi
Kayu balak Industri perabot, papan dan kayu gergaji
Kelapa sawit Minyak masak, sabun dan lilin
Getah Sarung tangan dan tayar
Kayu balak
Petroleum dan
Minyak pelincir, plastik dan cat
gas asli
Bab 7
Kaolin Tembikar dan jubin

Batu kapur Simen
125
Faktor Manusia
Dasar Kerajaan
Kerajaan Malaysia telah mengadakan dasar-dasar untuk mendorong

peningkatan ekonomi negara, iaitu:
- Dasar Pertanian Negara yang berperanan memaksimumkan sumbangan sektor
pertanian kepada Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK)
- Pelan induk perindustrian yang berperanan merangka secara terperinci
kegiatan sektor perindustrian dan sektor industri kecil untuk menghasilkan
penggunaan sumber secara optimum
- Dasar Pendidikan Kebangsaan yang berperanan memenuhi keperluan tenaga
kerja mahir
Selain itu, Pihak Berkuasa Kemajuan Pekebun Kecil Perusahaan Getah (RISDA)
juga diwujudkan bagi menjalankan penanaman semula getah untuk pekebun
kecil manakala Lembaga Penyatuan dan Pemulihan Tanah Persekutuan
(FELCRA) dan Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan (FELDA) memainkan
peranan untuk membuka kawasan pertanian baharu
Infrastruktur
Kewujudan jaringan pengangkutan yang baik seperti jalan raya, jalan
kereta api, jalan air dan jalan udara memudahkan proses pengangkutan
bahan mentah dari sumbernya ke kilang dan barangan siap ke pasaran
Pengangkutan yang cekap dalam sektor pertanian amat perlu bagi
mengangkut barangan pertanian yang cepat rosak seperti sayur-sayuran
dan buah-buahan untuk terus ke pasaran
Sistem pengangkutan dalam negara yang efisien juga diperlukan dalam
sektor pelancongan, terutamanya untuk keselesaan pelancong luar Landasan Lapangan Terbang
negara datang melancong ke Malaysia Antarabangsa Kuala Lumpur (KLIA)
Kemajuan telekomunikasi negara juga telah membantu kepesatan
pembangunan ekonomi melalui penggunaan Internet, telekonferens
dan kemajuan ICT yang dapat mempercepatkan perhubungan antarabangsa
Teknologi
Kegiatan ekonomi di Malaysia bertambah maju dengan
adanya penggunaan teknologi yang canggih dan moden
Penggunaan teknologi yang canggih dan moden dapat:
- mempercepatkan kerja
- meningkatkan kualiti produk
- mengurangkan pencemaran
- menjimatkan kos
Bab 7
- meningkatkan jumlah keluaran

- meningkatkan keselamatan Penggunaan robotik
dalam industri automotif
126
Jadual 7.4 Pengaruh teknologi terhadap kegiatan ekonomi
Teknologi Kegiatan ekonomi Contoh
• Pertanian • Jentera membajak dan menuai padi

• Pelbagai mesin di kilang membuat pakaian,
• Perindustrian
Jentera/ mekanikal makanan dan perabot
• Perlombongan • Jentera penggerudian petroleum
• Pembalakan • Kren dan jentolak
Teknologi Maklumat dan • Kewangan • Mesin juruwang elektronik (ATM)

Komunikasi atau Information and
Communication Technology (ICT) • Pendidikan • Komputer dan Internet
• Pertanian • Pembiakan tumbuh-tumbuhan melalui tisu

• Perhutanan • Teknologi in vitro serta rawatan silvikultur
Pembiakan baka
• Penternakan
• Permanian beradas dan suntikan hormon
• Perikanan
Polimer • Perindustrian • Industri berasaskan plastik dan getah
Penapaian • Perindustrian • Industri farmaseutikal dan makanan
Seramik • Perindustrian • Bahan binaan, alatan tandas dan kraf tangan
Robotik • Perindustrian • Pemasangan kereta

Gema bunyi • Perikanan • Pengesanan ikan dalam laut
Sistem Kedudukan Sejagat atau
• Pengangkutan • Sistem pengangkutan pintar
Global Positioning System (GPS)
Seismik • Perlombongan • Mengesan kawasan petroleum
Nanoteknologi • Perindustrian • Pengeluaran litar elektronik
Kimia • Perindustrian • Pembuatan cat dan baja
• Pemetaan kawasan
Sistem Maklumat Geografi atau
• Perkhidmatan • Menganggarkan guna tanah
Geography Information System (GIS)
• Mengesan kawasan bencana
Aktiviti 7.1 PAK–21: Peta Minda

Tajuk: Faktor fizikal yang mempengaruhi kegiatan ekonomi di Malaysia
Objektif: Menghasilkan peta minda yang sesuai tentang faktor-faktor yang mempengaruhi
kegiatan ekonomi di Malaysia
Alatan: Tablet atau komputer riba
Langkah-langkah:
2. Setiap kumpulan perlu menyenaraikan faktor yang mempengaruhi kegiatan ekonomi di Malaysia.
Bab 7
3. Murid perlu menyediakan peta minda yang kreatif dan dibentangkan di hadapan kelas.
127
Modal
Kemajuan ekonomi sesebuah negara bergantung
kepada jumlah modal sedia ada
Terdapat dua jenis modal di Malaysia, iaitu modal
domestik dan pelaburan langsung asing
Bagi menggerakkan kegiatan ekonomi negara, agensi yang Majlis Amanah Rakyat
bertanggungjawab untuk mengeluarkan modal domestik adalah seperti (MARA)
Majlis Amanah Rakyat (MARA)
Pelaburan langsung asing pula diperoleh melalui kemasukan pelabur asing ke Malaysia
dan melaburkan modal untuk membuka kilang, perniagaan dan ladang
Pasaran
Pasaran boleh dibahagikan kepada dua jenis, iaitu:
- Pasaran tempatan
- Pasaran antarabangsa
Kuasa beli pengguna yang tinggi membolehkan produk
dapat dipasarkan dengan lebih banyak
Lokasi pasaran tempatan meliputi kompleks beli-belah,
pasar borong, kedai runcit dan gerai Kompleks beli-belah
Buruh
Menurut Jabatan Perangkaan Malaysia (2017), tenaga buruh
merujuk mereka yang berumur 15 hingga 64 tahun sama ada
bekerja atau menganggur
Sehingga Mei tahun 2017, terdapat kira-kira 14.96 juta guna

tenaga buruh tempatan di Malaysia
Malaysia juga menerima tenaga buruh asing dari negara luar

seperti Indonesia, Bangladesh, Filipina, Myanmar, Vietnam dan
China bagi menampung kekurangan buruh dalam pelbagai sektor
Buruh mahir
Latih Diri C Info

Bab 7
Terdapat tiga jenis buruh, iaitu buruh

Nyatakan tiga faktor yang mempengaruhi mahir, buruh separa mahir dan buruh
kegiatan ekonomi di Malaysia. tidak mahir
128
7.4 Kepentingan Kegiatan Ekonomi di Malaysia
Kegiatan ekonomi di Malaysia memainkan peranan yang penting terhadap pembangunan
negara. Antara kepentingan kegiatan ekonomi adalah seperti yang berikut:
Peningkatan taraf hidup Kemajuan ekonomi negara

Penduduk dapat meningkatkan taraf hidup Kegiatan ekonomi dapat menyumbangkan
mereka apabila melibatkan diri dalam kegiatan pendapatan untuk membiayai perbelanjaan
ekonomi mengurus dan mentadbir negara
Petunjuk taraf hidup boleh dilihat melalui Pendapatan negara diperoleh daripada
peningkatan jumlah pendapatan per kapita cukai, hasil eksport, kedatangan pelancong
keluarga, perumahan yang selesa, tahap asing dan keuntungan aktiviti perniagaan
pendidikan dan lain-lain kemudahan Menurut Perbadanan Pembangunan
Peningkatan pendapatan penduduk Perdagangan Luar Malaysia, sektor
membolehkan kuasa beli, taraf kesihatan dan perkhidmatan khususnya pendidikan dan
tahap pendidikan penduduk turut meningkat pelancongan telah menjadi pemacu utama
kepada pertumbuhan ekonomi di Malaysia
Pemindahan teknologi Mewujudkan peluang pekerjaan

Pemindahan teknologi melibatkan pemindahan Kepelbagaian kegiatan ekonomi dapat
kemahiran, kepakaran dan teknik dari satu negara menyediakan peluang pekerjaan
ke negara lain melalui proses pembelajaran, menyebabkan kadar pengangguran
pengalaman dan latihan di Malaysia berkurangan
Di Malaysia, terdapat dua cara pemindahan Prestasi eksport dan pengeluaran
teknologi dilaksanakan, iaitu: perindustrian yang semakin kukuh juga
• Latihan pekerja telah mewujudkan peluang pekerjaan
• Latihan sambil kerja dalam sektor primer, sekunder dan tertier
Pemindahan teknologi juga dilakukan melalui
proses penyelidikan dan pembangunan (R&D)
Portal Geografi
Layari laman sesawang yang berikut
Glosari
untuk mengetahui dengan lebih lanjut Kuasa beli: Kemampuan seseorang
berkaitan ekonomi negara:
Bab 7
untuk membeli barangan

https://bukutekskssm.my/Geografi/ dan perkhidmatan
Tingkatan3/Nota11.html
129
Peningkatan infrastruktur
Kemajuan ekonomi yang pesat di negara kita menggalakkan pambangunan infrastruktur moden
Berikut adalah infrastruktur yang disediakan, iaitu:
Jenis
Penerangan
infrastruktur
Jalan raya dan Meningkatkan darjah ketersampaian penduduk ke sesuatu kawasan, contohnya
lebuh raya Lebuhraya Utara Selatan (PLUS) dan Lebuhraya Pantai Timur
Sistem pengangkutan kereta api elektrik seperti Transit Aliran Massa atau Mass Rapid
Transit (MRT), Tren Laju Antara Bandar atau Electric Train Services (ETS), Transit Aliran
Jalan kereta api
Ringan atau Light Rail Transit (LRT) dan Ekspres KLIA atau Express Rail Link (ERL) dibina
untuk mengurangkan kesesakan lalu lintas
Pembinaan lapangan terbang antarabangsa seperti Lapangan Terbang Antarabangsa
Pengangkutan
Kuala Lumpur (KLIA) dan Lapangan Terbang Antarabangsa Pulau Pinang telah
udara
meningkatkan industri pelancongan negara dan kegiatan ekonomi yang lain
Pelabuhan antarabangsa seperti Pelabuhan Klang dan Pelabuhan Tanjung Pelepas telah
Pelabuhan
memudahkan urusan import dan eksport
Proses pembandaran (Urbanisasi)

Kegiatan ekonomi telah menyumbang kepada proses pembandaran
Perkembangan bandar Petaling Jaya, Shah Alam dan Bayan Lepas
berlaku akibat kegiatan perindustrian
Kegiatan sektor perkhidmatan juga telah menyebabkan wujud
pertumbuhan bandar Putrajaya dan Cyberjaya
Kepelbagaian kegiatan ekonomi turut menambahkan peluang
pekerjaan dan menggalakkan penghijrahan penduduk luar bandar
ke bandar untuk mendapatkan pekerjaan
Kemajuan ekonomi secara tidak langsung menyebabkan
perkembangan dan perluasan saiz serta pertambahan fungsi bandar Putrajaya
Pengurangan import
Kegiatan ekonomi tempatan mengurangkan Info
pergantungan negara kepada barangan import
Industri Kecil dan Sederhana
Kerajaan telah mengambil beberapa langkah bagi
(IKS) merupakan perusahaan
mengurangkan import, iaitu:
perkilangan atau syarikat
- Menggalakkan sektor Industri Kecil Sederhana (IKS) yang menyediakan
- Menggalakkan pengeluaran sektor pertanian seperti perkhidmatan berkaitan
buah-buahan, sayur-sayuran, perikanan dan ternakan perkilangan dengan pusing
ganti tahunan tidak melebihi
RM25 juta.
Latih Diri D
Bab 7
(Sumber: Jabatan Penerangan

Nyatakan tiga kepentingan kegiatan ekonomi kepada negara. Malaysia, Julai 2018)
130
Imbas Kembali
Jenis kegiatan • Sektor primer Taburan kegiatan • Pertanian

ekonomi • Sektor sekunder ekonomi • Perindustrian
di Malaysia • Sektor tertier di Malaysia • Pelancongan
Kegiatan Ekonomi di Malaysia
Faktor-faktor • Faktor fizikal Kepentingan • Peningkatan taraf hidup

yang - Bentuk muka bumi kegiatan • Kemajuan ekonomi negara
mempengaruhi - Tanih ekonomi • Mewujudkan peluang
kegiatan - Iklim di Malaysia pekerjaan
ekonomi di - Saliran • Pemindahan teknologi
Malaysia - Bahan mentah • Peningkatan infrastruktur
• Proses pembandaran
• Faktor manusia • Pengurangan import
- Dasar kerajaan
- Infrastruktur
- Teknologi
- Modal
- Pasaran
- Buruh
Portal Geografi
Kuiz KENDIRI

untuk mendapatkan maklumat tentang
Human Factors that Affect Agriculture:
Bab 7
http://bukutekskssm.my/Geografi/
Kuiz Kendiri 7 Tingkatan3/Video7.mp4
131
Cabaran Sumatif
Minda
1. Peta 1 menunjukkan taburan sektor pertanian, perindustrian dan pelancongan.
100°T 105°T 110°T 115°T
U

P1 E2
G1 G2 K2
5°U
Laut P4
China Selatan P3
E1
P2
K1
Peta 1
Namakan lokasi di dalam Peta 1 berikut mengikut sektor yang tepat.
K1 : P1 : E1 :
K2 : P2 : E2 :
G1 : P3 : PETUNJUK
E: Perindustrian
G2 : P4 : K: Kelapa sawit
G: Getah
P: Pelancongan
2. Berikan dua jenis tanaman ladang utama yang terdapat di Malaysia.

3. Apakah produk yang dihasilkan oleh industri berasaskan getah?
4. Jelaskan tiga kepentingan kegiatan ekonomi di Malaysia.

(a)
Kepentingan (b)
kegiatan ekonomi
(c)
Bab 7
5. Teknologi pembungkusan Green-Blue dapat menyokong kelestarian alam sekitar dan perniagaan.
Berikan pendapat anda.
132
Geografi
Kawasan
Dunia
Tumbuh-Tumbuhan Semula Jadi

dan Hidupan Liar di Dunia
Sumber Semula Jadi Utama
dan Kerjasama Ekonomi di Dunia
Geografi Kawasan dalam

bahagian ini merupakan kajian
yang lebih meluas tentang
ciri tumbuh-tumbuhan semula
jadi dan hidupan liar bagi
kawasan-kawasan yang berbeza.
Murid juga dapat mempelajari
sumber semula jadi utama dan
kerjasama ekonomi di dunia.
Tumbuh-tumbuhan
8
BAB
Semula Jadi dan
Hidupan Liar di Dunia
Induksi Bab
Mari kita kenali tumbuh-tumbuhan semula jadi dan hidupan liar di kawasan Gurun Panas,
Hutan Monsun Tropika, Hutan Daun Luruh Sederhana dan Hutan Konifer. Bolehkah anda
jelaskan ciri tumbuh-tumbuhan semula jadi dan hidupan liar yang terdapat di kawasan-kawasan
yang dinyatakan di atas? Apakah kepentingan tumbuh-tumbuhan semula jadi dan hidupan liar
di kawasan-kawasan tersebut?
Joshua Tree National Park (Gurun Mojave)
Info
Apakah yang akan anda pelajari? Hari Hidupan Liar Sedunia
atau World Wildlife Day
3 Mengenal pasti tumbuh-tumbuhan semula jadi dan hidupan disambut pada 3 Mac
liar di Gurun Panas, Hutan Monsun Tropika, Hutan Daun Luruh setiap tahun untuk
Sederhana dan Hutan Konifer meraikan dan memupuk
3 Menjelaskan melalui contoh ciri tumbuh-tumbuhan semula kesedaran tentang
jadi dan hidupan liar hidupan liar di dunia.
Bab 8
3 Merumuskan kepentingan tumbuh-tumbuhan semula jadi

dan hidupan liar
134
Sepintas lalu
1 Taburan tumbuh-tumbuhan semula jadi dan hidupan liar di Gurun Panas,
Hutan Monsun Tropika, Hutan Daun Luruh Sederhana dan Hutan Konifer
U
Lautan
Artik
Lautan Atlantik
Garisan Sartan
23½°U
Lautan Lautan
Pasifik Pasifik
Garisan Khatulistiwa
0°
Lautan
Hindi
Garisan Jadi
23½°S
Lautan
Selatan
Petunjuk
Kawasan Hutan Konifer Kawasan Hutan Monsun Tropika
Kawasan Hutan Daun Kawasan Gurun Panas

Luruh Sederhana
(Sumber: Diubah suai daripada Atlas Eksplorasi Geografi Tingkatan 1-5, 2010)
2 Ciri tumbuh-tumbuhan semula 3 Kepentingan tumbuh-tumbuhan

jadi dan hidupan liar di Gurun semula jadi dan hidupan liar
Panas, Hutan Monsun Tropika,
Hutan Daun Luruh Sederhana Tumbuh-tumbuhan semula jadi
dan Hutan Konifer
Penghalang hakisan
Sumber perubatan
Ekonomi
Hidupan liar
Pelancongan
Bab 8
135
8.1 Tumbuh-tumbuhan Semula Jadi dan Hidupan
Liar di Dunia
Gurun Panas
Kawasan Gurun Panas meliputi Gurun Thar, Gurun

Arab, Gurun Iran, Gurun Mojave, Gurun Sahara,
Gurun Atacama dan Gurun Besar Australia
Ciri tumbuh-tumbuhan semula jadi

Gurun
Tumbuh-tumbuhan di kawasan gurun terdiri Mojave Lautan At
daripada tumbuh-tumbuhan yang tahan Garisan Sartan
cuaca panas
Lautan
Pokok jenis xerofit sahaja yang boleh hidup
Pasifik
di kawasan ini
Pokok-pokok di kawasan ini juga tumbuh secara
jarang-jarang
Gurun
Contoh tumbuh-tumbuhan semula jadi yang Garisan Jadi Atacama
terdapat di kawasan gurun ialah kaktus, prickly
pear, semak samun berduri, rumput esparto dan
pokok akasia bantut
PETUNJUK
Tumbuh-tumbuhan ini mempunyai akar panjang
Kawasan Gurun Panas
yang menjalar ke dalam tanah atau merebak
di permukaan bumi untuk menyerap air
Pokok di kawasan gurun mempunyai daun Peta 8.1 Taburan Gurun Panas
berkilat, liat dan berbulu
Portal Geografi

berikut untuk mendapatkan
Bab 8
maklumat tentang kala jengking:

Tingkatan3/Nota12.html Kala jengking Rumput esparto
136
U Info
Lautan Kodok merupakan
Artik amfibia yang boleh duduk
tertimbus sehingga 11
bulan di kawasan gurun
kerana kulitnya yang kalis
air dapat menyimpan
kelembapan dalam badan.
(Sumber: Atlas Eksplorasi
Gurun Geografi, 2011)
Iran
tlantik Gurun Gurun Thar
Sahara
23½°U
Gurun Lautan
Arab Pasifik
0°
Lautan
Hindi
Gurun 23½°S
Kalahari
Lautan Gurun
Selatan Besar
Australia
Kaktus
(Sumber: Diubah suai daripada Atlas & Resos Geografi KBSM Tingkatan 1, 2005)
Ciri hidupan liar
Kebanyakan hidupan liar di kawasan ini adalah

jenis nokturnal
Kodok
Hidupan liar di Gurun Panas menjimatkan tenaga dan
air di dalam badan dengan berteduh di bawah pokok Glosari
atau bersembunyi di dalam lubang dan
Xerofit: Tumbuhan yang dapat
hanya bergerak aktif pada waktu malam untuk hidup atau tumbuh di
mencari makanan persekitaran yang kering
Contoh hidupan liar yang hidup di kawasan ini ialah
Bab 8
Nokturnal: Hidupan yang aktif pada

unta, kala jengking, tikus jerboa, cicak hutan, biawak waktu malam
pasir, musang fennec, addax antelope dan rusa gazelle
137
Hutan Monsun Tropika
Hutan Monsun Tropika tumbuh di kawasan

India, Sri Lanka, Bangladesh, Filipina, Myanmar,
Thailand dan Laos yang mengalami musim
kering dan musim hujan yang nyata
Contoh kawasan Hutan Monsun Tropika
di dunia:
- India: Mangalore
- Myanmar: Mandalay, Yangon
- Thailand: Nakhon Ratchasima, Kanchanapuri Lautan Atla
- Sri Landa: Taman Negara Yala Garisan Sartan
Lautan
Pasifik
Ciri tumbuh-tumbuhan semula jadi Garisan Khatulistiwa
Tumbuh-tumbuhan di kawasan ini terdiri

daripada tumbuh-tumbuhan berkayu keras
seperti pokok jati, penaga, cendana, jelutung, Garisan Jadi
buluh dan rotan
Pokok-pokok dalam hutan ini tumbuh antara
Petunjuk
20 hingga 30 meter Kawasan Hutan
Mempunyai daun pokok yang banyak dan lebar Monsun Tropika
bagi mendapatkan cahaya matahari
Hujung daun berbentuk tirus Peta 8.2 Taburan Hutan Monsun Tropika
Hutan ini jarang dan kelihatan berlapis-lapis
tetapi tidak begitu nyata
Bab 8
Pokok jati Pokok buluh Monyet
138
U
Lautan
Info
Artik Pelancong boleh
menemui salah satu
bunga terbesar
di dunia, iaitu Rafflesia
kerrii di Taman Negara
Khao Sok (Thailand).
antik Bangladesh
Myanmar
India 23½°U
Laos
Thailand Luzon Lautan
Sri (Filipina) Pasifik
Lanka
0°
Lautan
Hindi Jawa Timur &
Nusa Tenggara
23½°S
Rafflesia kerrii
Lautan
Selatan
Ciri hidupan liar
Kebanyakan haiwan di kawasan ini terdiri

daripada haiwan yang berbulu nipis, kulit Buaya
berkedut dan bersaiz besar
Haiwan seperti rusa dan gajah terdapat
di lapisan lantai hutan
Di lapisan atas hutan pula terdapat monyet
dan pelbagai jenis burung
Terdapat juga haiwan jenis karnivor seperti
harimau bengal, ular dan buaya
Bab 8
Harimau bengal
139
Hutan Daun Luruh Sederhana
Kawasan Hutan Daun Luruh Sederhana

meliputi kawasan Amerika Utara, Jepun,
New Zealand, Amerika Selatan, Eropah Barat,
Korea Selatan dan Australia Kanada
Contoh kawasan Hutan Daun Luruh

Sederhana di dunia: Amerika
Syarikat
- Australia: Tasmania Lautan Atlantik
- Eropah Barat: Scotland, Ireland, Jerman Garisan Sartan
- Kanada: Southwestern Ontario Lautan Mexico

- Korea Selatan: Seryang-Je, Gyeongsangnam Pasifik
Lautan
Pasifik
Garisan Jadi
Chile
Portal Geografi
Petunjuk
untuk mendapatkan maklumat tentang Kawasan Hutan Daun
Selatan Chile
Hutan Daun Luruh Sederhana: Luruh Sederhana
Tingkatan3/Video8.mp4
Peta 8.3 Taburan Hutan Daun Luruh Sederhana
Pokok daun luruh mempunyai daun yang nipis

dan lembut
Batang pokok mempunyai kulit tebal untuk
mengurangkan transpirasi semasa musim sejuk
Batang pokok berbentuk silinder dan
mempunyai cabang dahan yang lebih banyak
Spesies pokok kayu keras sederhana sangat
bernilai untuk kegiatan pembalakan
Contoh spesies pokok yang terkenal
Bab 8
termasuklah oak, ash, elm, berangan, maple,

poplar dan bic
Pokok bic
140
U
Lautan
Artik
Eropah
Barat
Korea
Utara
China Jepun
k
Korea Selatan
23½°U
Lautan
Pasifik
Badger
0°
Lautan
Hindi
23½°S
Australia
Lautan
Selatan
New
Zealand
Beaver
Ciri hidupan liar

Glosari
Hidupan liar yang hidup di kawasan Transpirasi: Kehilangan air melalui
ini terdiri daripada hidupan yang liang-liang seni pada permukaan
dapat menyesuaikan diri dengan tumbuhan (terutamanya stoma)
perubahan musim secara penyejatan
Sesetengah hidupan liar seperti Hibernasi: Keadaan tidak aktif atau tidur
sepanjang musim sejuk
chipmunk berhijrah atau berhibernasi
pada musim sejuk
Contoh hidupan liar: White letter hairstreak, Portal Geografi
lesser purple emperor, rusa, badger, tupai
merah, beaver dan musang merah berikut untuk mendapatkan
Hidupan liar jenis burung adalah seperti
Bab 8
maklumat tentang Badger:

burung belatuk hitam dan burung hantu http://bukutekskssm.my/
Geografi/Tingkatan3/Nota13.html
141
Hutan Konifer
Kawasan hutan ni meliputi Amerika Utara,

Kanada Utara, Eropah dan Rusia
Contoh kawasan Hutan Konifer di dunia: Kanada
- Rusia: Sayan Mountain, Samara Mountain Amerika Utara
Syarikat
- Kanada Utara: Fort Smith, Edmonton
- Amerika Syarikat: Fort Yukon (Alaska)
- Eropah: Sweden, Finland Lautan Atlantik
Garisan Sartan
Lautan
Pasifik
Terdapat beberapa spesies pokok sahaja

di kawasan ini.
Contoh pokok: Pain, fir, sprus dan cedar Garisan Jadi
Kanopi pokok berbentuk kon untuk

mengelakkan salji terkumpul di atasnya
Batang pokok berkulit tebal, lurus Petunjuk
dan tinggi Kawasan Hutan Konifer
Kepadatan pokok adalah sederhana
Daun bersaiz kecil, halus dan berbentuk
Peta 8.4 Taburan Hutan Konifer
jarum untuk mengelakkan kehilangan air
melalui proses transpirasi
Portal Geografi
Permukaan daun bersalut lilin untuk
mengelakkan ancaman fros
Pokok konifer mempunyai akar yang
pendek dan sesuai tumbuh di tanih podzol
pada musim sejuk
berikut untuk mendapatkan
maklumat tentang Hutan Konifer:
Pokok fir
Glosari
Fros: Keadaan yang wujud apabila suhu
Bab 8
permukaan bumi jatuh di bawah

takat beku (0°C atau 32°F) sehingga
terbentuknya hablur air yang halus
142
U Latih Diri A
Lautan 1. Mengapakah pokok
Artik jenis xerofit sahaja
boleh tumbuh
Eropah di kawasan
Gurun Panas?
Rusia
2. Mengapakah daun
pokok di Hutan Monsun
Tropika banyak
dan lebar?
3. Mengapakah
permukaan daun
23½°U
Hutan Konifer bersalut
Lautan lilin?
Pasifik
0°
Lautan
Hindi
23½°S
Lautan
Selatan
Lynx
(Sumber: Diubah suai daripada Coniferousforest.com, Julai 2018)
Ciri hidupan liar
Hidupan liar seperti burung dan

binatang sangat aktif pada musim
panas kerana mencari makanan
Pada musim sejuk, rusa dan burung
akan berpindah ke kawasan yang
lebih panas di bahagian selatan
Contoh hidupan liar adalah seperti
Moose
beruang, moose, lynx dan tupai merah
Hidupan liar jenis burung pula adalah Portal Geografi
seperti burung hantu, belatuk, burung
blue jay dan burung raven Layari laman sesawang yang berikut
untuk mendapatkan maklumat
Bab 8
tentang Moose Loses Antler:

143
8.2 Kepentingan Tumbuh-tumbuhan Semula Jadi
Pelancongan
Kebanyakan kawasan hutan semula jadi di dunia sesuai

dijadikan sebagai pusat ekopelancongan
81% daripada Hutan Monsun Tropika adalah terdiri daripada
Erawan National Park di Thailand dan menempatkan hidupan
liar yang hampir pupus. Sebagai contoh gajah dijadikan Erawan National Park (Thailand)
sebagai pengangkutan untuk menjelajah kawasan
Erawan National Park
Di kawasan Gurun Panas, unta turut dijadikan sebagai
pengangkutan dan tarikan pelancong
Unta di Gurun Panas sebagai

tarikan pelancong
Penghalang hakisan
Tumbuh-tumbuhan semula jadi memainkan peranan

penting dalam menghalang hakisan tanah
Daun yang besar mampu memecahkan butiran hujan dan
mengurangkan kelajuan titisan air yang jatuh ke bumi
Akar pokok akan mengurangkan air larian permukaan dan
menjadi penghalang hakisan
Di kawasan paya air masin pula, pokok-pokok bakau dapat
menghalang tindakan hakisan oleh air laut. Akar pokok
bakau menguatkan struktur tanah serta menahan tindakan
ombak di pinggir laut
Hutan Paya Air Masin
Ekonomi
Batang pokok Hutan Konifer dan Hutan Monsun

Tropika digunakan untuk tujuan pembalakan
yang menghasilkan sumber kayu balak untuk
dieksport dan juga membekalkan bahan mentah
untuk membuat kertas
Aktiviti pembalakan telah membuka peluang
pekerjaan kepada penduduk di kawasan tersebut
Bab 8
Pokok Hutan Konifer
144
Sumber perubatan
Penyelidikan di Barat telah mendapati bahawa tumbuh-tumbuhan

bukan sahaja bernilai estetika malah boleh merawat pelbagai
jenis penyakit
Bahagian tumbuh-tumbuhan yang sering digunakan sebagai
ubat atau ramuan ubat ialah daun, bunga, akar, kulit kayu dan
hampas buah
Prickly pear
Sebagai contoh, batang pokok prickly pear dapat mengurangkan
tahap kolesterol yang tidak baik dalam badan seseorang dan dapat
membantu mengekalkan kandungan gula dalam badan serta
membantu merawat penyakit kencing manis
Pokok oak juga digunakan dalam menyembuhkan masalah
cirit-birit, sakit tekak dan luka
Daun pokok pain yang kaya dengan vitamin C boleh digunakan
untuk membuat teh manakala biji pain berfungsi sebagai bahan
antiseptik semula jadi untuk merawat luka
(Sumber: Treesforhealth.org)
Biji pain
Aktiviti 8.1 PAK–21: Kolaboratif

Tajuk: Menjual penanda buku mengikut kawasan hutan pada Hari Keusahawanan sekolah
Objektif: Mengaplikasikan kemahiran keusahawanan dalam bentuk jualan
Alatan: Alat tulis dan bahan mewarna
Langkah-langkah:
2. Setiap ahli kumpulan perlu membuat penanda buku yang menunjukkan jenis
tumbuh-tumbuhan dan hidupan liar yang anda telah pelajari mengikut kreativiti murid.
3. Setiap kumpulan perlu bekerjasama dengan kumpulan-kumpulan lain untuk menjual
penanda buku yang telah siap dicipta ke kelas lain pada Hari Keusahawanan.
Latih Diri B
Glosari
Bagaimanakah
Estetika: Cabang falsafah yang mengkaji konsep yang tumbuh-tumbuhan
berkaitan dengan keindahan, cita rasa dan lain-lain semula jadi dapat
Bab 8
menghalang hakisan?
145
Imbas Kembali
Tumbuh-tumbuhan Semula Jadi
Taburan • Gurun Panas

tumbuh-tumbuhan • Hutan Monsun Tropika
semula jadi dan • Hutan Daun Luruh Sederhana
hidupan liar • Hutan Konifer
Pokok akasia
Jenis dan ciri • Gurun Panas

tumbuh-tumbuhan - Contoh tumbuh-tumbuhan: kaktus, semak samun berduri,
semula jadi dan prickly pear, rumput esparto dan pokok akasia bantut
hidupan liar - Contoh hidupan liar: unta, kala jengking, tikus jerboa,
cicak hutan, biawak pasir, musang fennec, addax antelope
dan rusa gazelle
• Hutan Monsun Tropika
- Contoh tumbuh-tumbuhan: pokok jati, penaga, cendana,
jelutung, buluh dan rotan
- Contoh hidupan liar: rusa, gajah, harimau bengal, ular,
buaya dan musang
• Hutan Daun Luruh Sederhana
- Contoh tumbuh-tumbuhan: oak, ash, elm, berangan,
maple, poplar dan bic
- Contoh hidupan liar: rusa, tupai merah, badger, musang
merah, white letter hairstreak dan lesser purple emperor
• Hutan Konifer
- Contoh tumbuh-tumbuhan: pain, fir, sprus dan cedar
- Contoh hidupan liar: beruang, moose, lynx, tupai merah,
Burung hantu burung hantu dan burung raven
Kepentingan • Pelancongan
tumbuh-tumbuhan • Penghalang hakisan
semula jadi dan • Ekonomi
hidupan liar • Sumber perubatan
Bab 8
Lesser purple emperor
146
Cabaran Sumatif
Minda
1. Peta 1 menunjukkan jenis tumbuh-tumbuhan semula jadi di dunia.

(a) U
Lautan Artik
Lautan Atlantik
Garisan Sartan
23½°U
Lautan Pasifik
Lautan Pasifik
0°
Lautan Hindi
Garisan Jadi
23½°S
(b) (c) (d)
Peta 1

Labelkan jenis tumbuh-tumbuhan semula jadi di dalam Peta 1 di atas.
2. Lengkapkan ciri tumbuh-tumbuhan dan hidupan liar dalam jadual di bawah.
Gurun Panas Hutan Monsun Tropika
(a) Hanya tumbuhan yang tahan (a) Hutan ini dan kelihatan
sahaja dapat hidup di kawasan ini tetapi tidak begitu nyata
(b) Pokok jenis sahaja boleh hidup (b) Daun yang banyak dan
(c) Pokok di kawasan ini tumbuh secara bertujuan mendapatkan cahaya matahari
(c) Hujung daun pula berbentuk
(d) Contoh hidupan liar: (d) Contoh hidupan liar:
Hutan Daun Luruh Sederhana Hutan Konifer
(a) Terdiri daripada daun yang dan (a) Kanopi pokok adalah berbentuk
(b) Batang pokok berkulit , lurus
(b) Batang berbentuk dan cabang dan tinggi
dahan lebih (c) Permukaan daun untuk
(c) Contoh hidupan liar: mengelakkan daripada ancaman fros
(d) Contoh hidupan liar:
Kuiz KENDIRI
3. Berikan dua perbandingan antara Hutan Hujan Tropika dengan
Hutan Monsun Tropika.
Bab 8
4. Tumbuh-tumbuhan semula jadi memainkan peranan penting

terhadap pembangunan negara. Berikan ulasan anda.
Kuiz Kendiri 8
147
9
BAB Sumber Semula Jadi
Utama dan Kerjasama
Ekonomi di Dunia
Induksi Bab
Eksploitasi sumber semula jadi secara berlebihan, terutamanya sumber tidak boleh baharu
mencetuskan pelbagai krisis. Tahukah anda tentang krisis sumber semula jadi dunia yang
berlaku pada masa ini? Bolehkah anda nyatakan kerjasama ekonomi antarabangsa berkaitan
sumber semula jadi? Apakah pula kepentingan kerjasama ekonomi ini?
Info
Minyak mentah yang dihasilkan
di Malaysia adalah berkualiti
tinggi kerana mempunyai
Apakah yang akan anda pelajari? kandungan sulfur yang rendah.
Lebih separuh daripada
3 Mengenal pasti sumber semula jadi utama di dunia pengeluaran minyak mentah
di Malaysia dieksport kerana
3 Menjelaskan taburan sumber semula jadi utama di dunia
harganya berada dalam kategori
3 Menghuraikan krisis sumber semula jadi di dunia premium berdasarkan penanda
3 Menjelaskan melalui contoh kerjasama ekonomi aras utama minyak seluruh dunia.
antarabangsa berkaitan sumber semula jadi
Bab 9
3 Merumuskan kepentingan kerjasama ekonomi antarabangsa

(Sumber: Petroliam Nasional
Berhad, 2014)
148
Sepintas lalu
1 Taburan sumber semula jadi utama di dunia
U
Lautan Artik
Rusia
Iceland
Belanda
Perancis
Amerika Syarikat Jepun

Lautan China
Atlantik
Garisan Sartan India
Arab Saudi 23½°U
Lautan Lautan
Pasifik Pasifik
0°
Lautan
Hindi
Garisan Jadi
23½°S
Lautan Selatan
Sumber tenaga utama di dunia
2 Krisis sumber semula 3 Contoh kerjasama ekonomi antarabangsa

jadi di dunia
IMS-GT
Ekonomi
Politik
4 Kepentingan kerjasama ekonomi antarabangsa

Masyarakat
Buruh asing Pasaran
Pemindahan teknologi Pelaburan

Alam sekitar
Bab 9
Hubungan perdagangan Bahan mentah
149
9.1 Taburan Sumber Semula Jadi
Utama di Dunia
Sumber Tenaga Utama di Dunia
Sumber tenaga terbahagi kepada sumber tenaga bahan bakar, iaitu petroleum, gas asli dan
arang batu serta sumber tenaga alternatif, iaitu ombak, angin, geoterma, air, suria dan biomas.
Iceland
Belanda
Petroleum (Arab Saudi)
Perancis
Amerika Syarikat
Lautan
Atlantik
Garisan Sartan
Lautan
Pasifik
Gas asli (Amerika Syarikat)
Garisan Jadi
Lautan Selatan
Arang batu (Rusia)

Peta 9.1 Sumber tenaga utama di dunia
Bab 9
150
Geoterma (Iceland) Angin (Belanda) Ombak (Perancis)
Lautan Artik
Rusia
Suria (Jepun)
Jepun
China
India 23½°U
Arab Saudi
Lautan
Pasifik
0°
Air (China)
Lautan
Hindi
23½°S
Biomas (India)
Latih Diri A
1. Nyatakan tiga sumber semula jadi boleh baharu yang terdapat di dunia.
2. Berikan dua contoh negara lain yang mempunyai sumber semula jadi petroleum.
Bab 9
151
9.2 Krisis Sumber Semula Jadi di Dunia
Eksploitasi dan penerokaan sumber secara berterusan dan tidak terancang mengakibatkan
kuantiti sumber semula jadi di dunia semakin berkurangan. Keadaan ini mewujudkan pelbagai
krisis sumber semula jadi dalam aspek ekonomi, politik, masyarakat dan alam sekitar.
Pendapatan negara
pengeksport dan
pengimport tidak
KRISIS
JADI
menentu ekoran
kekurangan sumber
B E R S E M U L A
dan kenaikan SUM
DUNIA
harga komoditi
Ekonomi
Kenaikan harga
sumber seperti Peningkatan
petroleum dan kos sara hidup
gas asli dalam disebabkan oleh nilai
pasaran dunia mata wang menurun,
pendapatan negara
merosot dan kuasa
beli yang lemah
Perebutan kawasan
yang mempunyai
sumber semula jadi Politik
antara beberapa buah
negara sehingga
membawa kepada
konflik wilayah Berlaku konflik
politik dalam
Tekanan sesebuah negara
politik ke atas ekoran timbulnya
negara-negara pelbagai krisis
pengeluar ekonomi
Bab 9
sumber
152
Peningkatan
kadar kemiskinan
Peningkatan
kadar kebuluran
Masyarakat
Wujud pelbagai
masalah sosial
dalam masyarakat
Kemusnahan
Kemerosotan pelbagai flora
kualiti dan fauna
alam sekitar
Alam
sekitar
Berlaku Sumber semula

ketidakseimbangan jadi semakin
alam sekitar dan berkurangan
ekosistem
Latih Diri B
1. Jelaskan tiga langkah terbaik untuk menangani krisis sumber semula jadi.
2. Lengkapkan peta pemikiran di bawah dengan kesan negatif krisis sumber semula jadi.
Krisis sumber semula jadi dunia
Masyarakat Alam sekitar

Bab 9
(a) (a)
(b) (b)
(c) (c)
153
9.3 Contoh Kerjasama Ekonomi Antarabangsa
Kerjasama ekonomi antarabangsa diwujudkan atas dasar ingin membantu sesama negara dalam
bidang ekonomi. Kerjasama ekonomi antarabangsa telah diterjemahkan dalam pelbagai bentuk
kerjasama seperti kerjasama hubungan dua hala, kerjasama pelbagai hala, kerjasama serantau,
kerjasama kumpulan negara, kerjasama sedunia dan kerjasama segi tiga pertumbuhan.
Pertubuhan Negara-negara Asia Tenggara atau

Association of Southeast Asian Nations (ASEAN)
Kerjasama ekonomi serantau yang ditubuhkan pada tahun 1967

Dianggotai oleh 10 buah negara Asia Tenggara, iaitu Thailand, Malaysia,
Singapura, Indonesia, Vietnam, Myanmar, Filipina, Kemboja, Brunei Darussalam
dan Laos
Menggalakkan kerjasama dalam pelbagai bidang antara negara anggota
seperti pendidikan, pelancongan serta penyelidikan dan pembangunan (R&D)
Segi Tiga Pertumbuhan Indonesia, Malaysia dan Singapura
IMS-GT Kerjasama segi tiga pertumbuhan IMS-GT yang ditubuhkan pada tahun 1992
Meliputi kawasan Kalimantan Barat, Wilayah Riau, Sumatera Selatan, Johor,
Pahang, Melaka, Negeri Sembilan dan Singapura
Menggalakkan kerjasama dalam bidang ekonomi seperti pelaburan,
perdagangan, perindustrian, pertanian, perikanan dan pelancongan
Segi Tiga Pertumbuhan Indonesia, Malaysia dan Thailand
Kerjasama segi tiga pertumbuhan IMT-GT yang ditubuhkan pada tahun 1994
Dianggotai oleh 10 buah wilayah di Sumatera, lapan buah negeri di
Semenanjung Malaysia (Perlis, Kedah, Negeri Sembilan, Kelantan, Perak,
Melaka, Selangor dan Pulau Pinang) dan 14 buah wilayah di selatan Thailand
Bidang fokus utama ialah pertanian dan industri asas tani, pelancongan,
produk halal dan perkhidmatan
Portal Geografi
Layari laman sesawang yang berikut untuk melihat peta segi tiga pertumbuhan
Bab 9
IMS-GT dan IMT-GT:

154
Kesatuan Eropah atau European Union (EU)
Komuniti Ekonomi Eropah atau kini dikenali sebagai Kesatuan Eropah

yang ditubuhkan pada tahun 1958
Dianggotai 28 buah negara, iaitu Austria, Belgium, Bulgaria, Croatia
Cyprus, Republik Czech, Denmark, Estonia, Finland, Perancis, Jerman,
Greece, Hungary, Ireland, Itali, Latvia, Lithuania, Luxembourg, Malta,
Netherlands (Belanda), Poland, Portugal, Romania, Slovakia, Slovenia,
Sepanyol, Sweden dan United Kingdom
Perniagaan dan perdagangan bebas antara negara EU tanpa had kuantiti
import dan eksport
Pertubuhan Ekonomi Negara-negara Asia Pasifik atau

Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC)
Kerjasama ekonomi serantau yang ditubuhkan pada tahun 1989

Keanggotaan melibatkan China, Amerika Syarikat, Vietnam, Jepun, Rusia,
Filipina, Indonesia, Korea Selatan, Peru, Singapura, Australia, Hong Kong,
Thailand, Kanada, Malaysia, Mexico, New Zealand, Chile, Taipei, Brunei
Darussalam dan Papua New Guinea
Menggalakkan perdagangan bebas dan pelaburan dalam kalangan
negara anggota
Pertubuhan Perdagangan Dunia atau

World Trade Organization (WTO)
Kerjasama sedunia yang ditubuhkan pada tahun 1995

Melibatkan 164 buah negara
Mengendalikan sistem perdagangan global, berfungsi sebagai forum
untuk rundingan perjanjian perdagangan, menyelesaikan pertikaian
perdagangan antara anggota dan menyokong keperluan negara-negara
sedang membangun
Info
Malaysia pernah menjadi tuan rumah bagi persidangan kemuncak APEC yang ke-10 pada tahun
Bab 9
1998 dan akan menjadi tuan rumah bagi persidangan ke-32, iaitu pada tahun 2020 selepas Chile.
(Sumber: Pertubuhan Ekonomi Negara-negara Asia Pasifik, Julai 2018)
155
Contoh Kerjasama Ekonomi antara Malaysia dengan Negara Lain
Berkaitan Sumber Semula Jadi
Eksport
Malaysia menjadi pengeksport utama sumber semula jadi kepada beberapa buah negara yang
menjadi rakan dagang.
Eksport Petroleum Mentah Malaysia Mengikut Negara Utama pada Tahun 2016
13.6% PETUNJUK
6.8% 27.0% Australia
India
8.6% Thailand
Singapura
Indonesia
22.0% 22.0% Lain-lain
(Sumber: The Observation of

Economic Complexity, Julai 2018)
Jumlah: AS$5.65 Bilion
Rajah 9.1 Eksport petroleum mentah Malaysia mengikut negara utama pada tahun 2016
Eksport Kayu Balak Malaysia Mengikut Negara Utama pada Tahun 2016
2.0%
3.3%
7.1% PETUNJUK
India
7.6%
Indonesia
Vietnam
13.0% Jepun
67.0% China
Lain-lain

Jumlah: AS$341 juta

Rajah 9.2 Eksport kayu balak Malaysia mengikut negara utama pada tahun 2016
Info
Malaysia adalah salah satu daripada pengeluar kayu tropika. Hasil kayu negara dieksport ke
Bab 9
lebih 162 buah negara dan India merupakan pasaran utama.

(Sumber: Lembaga Kayu Malaysia, 2017)
156
Import
Kerjasama ekonomi dunia yang bersifat dua hala membolehkan negara Malaysia mengimport
sumber semula jadi dari negara luar yang menjadi rakan dagang Malaysia.
Import Petroleum Mentah Malaysia Mengikut Negara Utama pada Tahun 2016
PETUNJUK
27.0% Arab Saudi
26.7%
Rusia
Emiriah Arab Bersatu
Qatar
7.6%
17.0% Venezuela
8.7% Lain-lain
13.0%
Jumlah: AS$2.82 Bilion
Rajah 9.3 Import petroleum mentah Malaysia mengikut negara utama pada tahun 2016
Import Arang Batu Malaysia Mengikut Negara Utama pada Tahun 2016
1.4% 1.3%
4.3%
11.0% PETUNJUK
Indonesia
Australia
Rusia
22.0% 60.0% Afrika Selatan
Switzerland
Lain-lain

Jumlah: AS$157 juta
Rajah 9.4 Import arang batu Malaysia mengikut negara utama pada tahun 2016
Latih Diri C
1. Apakah maksud ASEAN? Senaraikan negara-negara yang menganggotai pertubuhan tersebut.
2. Walaupun Malaysia mengeksport petroleum ke negara lain, mengapakah Malaysia masih
Bab 9
mengimport sumber semula jadi ini dari beberapa buah negara?
157
9.4 Kepentingan Kerjasama Ekonomi Antarabangsa
Kerjasama ekonomi antarabangsa menjadi pemangkin kepada pembentukan hubungan
perdagangan antara negara dan menjadi pengerak kemajuan ekonomi sesebuah negara.
Jalinan hubungan ekonomi antarabangsa wajar diperkasa bagi menjamin kesinambungan
ekonomi serta pembangunan negara selain daripada memenuhi keperluan masyarakat.
Mendapatkan Menggalakkan
bekalan buruh asing pemindahan teknologi
Kepentingan
Memperoleh bahan Membentuk hubungan
kerjasama ekonomi
mentah perdagangan
antarabangsa
Meningkatkan Meluaskan
pelaburan pasaran
Buruh asing
Mempermudah kemasukan tenga buruh asing dari sesebuah negara ke negara lain untuk
menampung keperluan tenaga buruh dalam pelbagai sektor seperti sektor pertanian, perladangan,
perkilangan, pembinaan, pembuatan dan perkhidmatan
Tenaga buruh profesional seperti pengurus, jurutera dan doktor perubatan kebanyakannya berasal
dari negara maju
Tenaga buruh yang kurang mahir kebanyakannya berasal dari negara membangun
Pemindahan teknologi
Menggalakkan pemindahan teknologi terutamanya antara negara maju dengan negara membangun
melalui beberapa cara, iaitu:
Pembelian terus barangan modal – Melalui pembelian mesin, jentera serta peralatan lain dari
luar negara
Pembelian ekuiti – Syarikat asing memiliki ekuiti atau saham dalam syarikat tempatan dan melatih
pekerja-pekerja tempatan dalam syarikat tersebut
Perjanjian pelesenan – Syarikat tempatan menjadi pengedar produk keluaran syarikat asing
Peraturan paten dan cap dagang – Syarikat tempatan mengeluarkan produk keluaran syarikat
asing dengan menggunakan jenama yang sama
Aliran sumber manusia – Pekerja atau pakar asing dibawa masuk ke dalam negara dan
Bab 9
memberikan latihan sambil bekerja untuk pekerja tempatan
158
Hubungan perdagangan
Membuka peluang antara negara untuk menjalinkan hubungan perdagangan serta mendapat
keistimewaan seperti pengecualian cukai, pengurangan tarif kuota dan embargo
Kementerian Perdagangan Antarabangsa dan Industri atau Ministry of International Trade and Industry
(MITI) dan Perbadanan Pembangunan Perdagangan Luar Malaysia atau Malaysia External Trade
Development Corporation (MATRADE) adalah agensi yang menguruskan perdagangan di Malaysia
Pasaran
Membolehkan negara-negara yang bekerjasama untuk meluaskan pasaran eksport barangan
keluaran negara masing-masing
Brazil mengeksport kayu balak ke beberapa buah negara seperti India, China, Vietnam
dan Singapura
Rusia mengeksport arang batu ke negara-negara seperti Korea Selatan, Jepun, China dan Turki
Pelaburan
Menggalakkan pelaburan dalam negara untuk dijadikan modal bagi memulakan sesuatu
kegiatan ekonomi
Terdapat dua jenis pelaburan, iaitu pelaburan ekuiti dan pelaburan langsung asing atau Foreign
Direct Investment (FDI)
FDI melibatkan pembukaan operasi syarikat asing seperti syarikat kereta, telekomunikasi serta
barangan elektrik dan elektronik di Malaysia
Jepun, Korea Selatan, Amerika Syarikat, China dan Singapura melabur di Malaysia dalam sektor
elektrik dan elektronik, industri besi dan keluli, industri minyak dan gas serta sektor perkhidmatan
Bahan mentah
Membolehkan sesebuah negara memperoleh bekalan bahan mentah dari rakan dagang untuk
kegunaan domestik dan industri melalui import
China mengimport petroleum mentah dari beberapa buah negara seperti Arab Saudi, Oman, Iraq
dan Rusia
Mexico dan Kanada merupakan antara negara utama yang mengimport gas asli dari Amerika Syarikat
Latih Diri D
Glosari
1. Huraikan bagaimana kerjasama ekonomi
Tarif: Cukai yang dikenakan oleh antarabangsa membantu dalam
kerajaan ke atas barangan pemindahan teknologi.
yang diimport 2. Berikan contoh syarikat yang membuat
Kuota: Kuantiti barang yang dibenarkan pelaburan langsung asing di Malaysia.
untuk dibuat, dijual dan lain-lain
3. Adakah Malaysia mempunyai hubungan
Embargo: Larangan mengeksport dagangan
perdagangan dengan semua negara
Bab 9
ke sesebuah negara
di dunia? Berikan ulasan anda.
159
Imbas Kembali
Sumber semula jadi utama Contoh kerjasama
ekonomi antarabangsa
Sumber tenaga Sumber tenaga • ASEAN • EU

bahan bakar alternatif • IMS-GT • APEC
• IMT-GT • WTO
• Petroleum • Geoterma • Suria
• Gas asli • Angin • Air
• Arang batu • Ombak • Biomas
Sumber Semula Jadi Utama dan

Kerjasama Ekonomi di Dunia
Kesan krisis sumber semula jadi di dunia Kepentingan kerjasama

ekonomi antarabangsa
• Buruh asing
Ekonomi Politik • Pemindahan teknologi
• Pendapatan terjejas • Perebutan kawasan • Hubungan perdagangan
• Kenaikan harga • Konflik politik • Pasaran
sumber • Pelaburan
• Peningkatan kos • Bahan mentah
sara hidup
Alam sekitar
• Kemerosotan kualiti Kuiz KENDIRI
alam sekitar
Masyarakat • Ketidakseimbangan
• Peningkatan kadar alam sekitar dan
kemiskinan ekosistem
• Peningkatan kadar • Sumber semakin
kebuluran berkurangan Kuiz Kendiri 9
• Masalah jenayah • Kemusnahan flora
dan sosial dan fauna
Bab 9
160
Cabaran Sumatif
Minda
1. Tandakan ( ✔ ) pada sumber tenaga utama di dunia.
(a) Kosmetik (e) Minyak kelapa sawit
(b) Hutan (f ) Ombak
(c) Perabot (g) Arang batu
(d) Geoterma (h) Getah
2. Peta 1 menunjukkan taburan beberapa sumber tenaga utama yang terdapat di dunia.
Lautan
U
Artik
P Lautan S
Atlantik R
Garisan Sartan Q
23½°U
Lautan Pasifik Lautan Pasifik

0°
Lautan
Hindi
Garisan Jadi
23½°S
Peta 1
Namakan negara pengeluar beserta sumber tenaga utama yang terdapat di kawasan yang ditandakan.
Negara pengeluar Sumber tenaga

P
Q
Bab 9
161
3. Nyatakan Betul atau Salah pada pernyataan yang diberi.
(a) Kerjasama ekonomi antarabangsa terbentuk melalui hubungan diplomatik
(b) WTO ialah kerjasama segi tiga pertumbuhan
(c) Australia merupakan salah sebuah negara yang menganggotai pertubuhan ASEAN
(d) Pertubuhan APEC berusaha menggalakkan amalan perdagangan bebas antara

negara anggota
(e) MATRADE ialah kerjasama ekonomi antarabangsa yang mengendalikan sistem

perdagangan pada peringkat global
4. Lengkapkan jadual di bawah dengan menulis krisis sumber semula jadi sama ada terhadap ekonomi,
politik, masyarakat atau alam sekitar.
Pernyataan Krisis semula jadi
(a) Pelbagai masalah jenayah dan sosial

semakin berleluasa
(b) Konflik wilayah tercetus akibat

perebutan kawasan yang mempunyai
sumber semula jadi
(c) Peningkatan harga komoditi
menjejaskan pendapatan pengeksport
dan pengimport
(d) Berlaku kekurangan sumber semula jadi
dengan kemusnahan pelbagai flora
dan fauna
5. Padankan maklumat yang paling tepat dengan jenis kerjasama ekonomi antarabangsa yang diberi.
(a) Keanggotaan melibatkan 21 buah negara

APEC
(b) Kerjasama ekonomi serantau yang

ditubuhkan pada tahun 1967 IMT-GT
(c) Memfokuskan salah satu kerjasama ekonomi

dalam bidang produk halal ASEAN
(d) Mengendalikan perdagangan

peringkat global WTO
Bab 9
162
Isu dan
Pengurusan
Alam Sekitar
Sumber Hutan
Kitar Semula
Isu dan Pengurusan Alam Sekitar

dalam bahagian ini merangkumi
pengetahuan tentang sumber
hutan dan amalan kitar semula
yang dijalankan di Malaysia dan
beberapa negara lain.
10
BAB
Sumber Hutan
Induksi Bab
Sumber hutan merupakan khazanah alam semula jadi yang unik dan penting. Malaysia amat
bertuah kerana dianugerahi sumber hutan semula jadi yang bernilai tinggi serta memberi
sumbangan kepada sosioekonomi negara. Pernahkah anda terfikir tentang kepentingan
pengurusan sumber hutan? Bagaimanakah usaha yang dijalankan untuk memelihara dan
memulihara sumber hutan? Tahukah anda agensi yang memainkan peranan dalam pengurusan
sumber hutan di negara kita?
Taman Negara Kinabalu (Sabah)
Info
Apakah yang akan anda pelajari?
Royal Belum merupakan
3 Menjelaskan definisi sumber hutan sebuah hutan berkeluasan
300 000 hektar dan berusia
3 Menghuraikan kepentingan pengurusan sumber hutan
130 juta tahun yang tidak
3 Menjelaskan melalui contoh usaha pemeliharaan dan pernah diterokai oleh manusia.
pemuliharaan sumber hutan
Bab 10
3 Membezakan peranan agensi yang berkaitan dengan (Sumber: Kementerian Air, Tanah
pengurusan hutan di Malaysia dan Sumber Asli, Julai 2018)
164
Sepintas lalu
1 Sumber hutan 2 Kepentingan pengurusan

sumber hutan di Malaysia
Ekopelancongan
Keseimbangan
ekosistem
Keperluan masyarakat
setempat
Membekalkan sumber
bahan mentah
Apakah yang dimaksudkan dengan

sumber hutan?
3 Usaha pemeliharaan dan 4 Peranan agensi dalam

pemuliharaan sumber hutan pengurusan hutan di Malaysia
di Malaysia
Peranan agensi dalam
pengurusan hutan di Malaysia
Badan kerajaan Badan bukan

kerajaan (NGO)
Bagaimanakah usaha memelihara dan

Bab 10
memulihara sumber hutan dijalankan?
165
10.1 Sumber Hutan
Sumber hutan merupakan sumber boleh baharu. Sumber hutan juga meliputi kawasan yang
ditumbuhi oleh pelbagai jenis flora dan fauna yang hidup secara semula jadi di dalamnya.
Di Malaysia, iklim Khatulistiwa yang panas dan lembap sepanjang tahun serta jumlah taburan
hujan yang tinggi telah menggalakkan lagi pertumbuhan sumber hutan.
Malaysia terdiri daripada kawasan

berhutan seluas18.56 juta hektar
atau lebih kurang 56.5% daripada
keluasan tanah.
(Sumber: Jabatan Perhutanan Malaysia, 2016) Sarawak merupakan kawasan yang
mempunyai jumlah hutan terbesar, iaitu
kira-kira 8.23 juta hektar, Semenanjung
Malaysia seluas 5.84 juta hektar dan Sabah
dengan 4.49 juta hektar.
(Sumber: Jabatan Perhutanan Malaysia, 2016)
Info Portal Geografi

Layari laman sesawang yang berikut untuk
Institut Penyelidikan Perhutanan
mendapatkan maklumat tentang sumber
Malaysia atau Forest Research Institute hutan di Semenanjung Malaysia:
Malaysia (FRIM) merupakan salah http://bukutekskssm.my/Geografi/Tingkatan3/
sebuah institusi yang terkemuka Nota15.html
dalam penyelidikan perhutanan
tropika di dunia sejak tahun 1929.
FRIM menjadi sebuah badan Latih Diri A
berkanun sepenuhnya dengan
ditadbir oleh Lembaga Penyelidikan 1. Pada pendapat anda, mengapakah sumber hutan
dan Pembangunan Perhutanan semakin berkurangan?
Malaysia di bawah Kementerian
Bab 10
Perusahaan Utama pada tahun 1985. 2. Apakah akan terjadi sekiranya sumber hutan
di Malaysia musnah dalam skala yang besar?
(Sumber: Institut Penyelidikan Bahaskan.
Perhutanan Malaysia, 2017)
166
10.2 Kepentingan Pengurusan Sumber Hutan
di Malaysia
Pengurusan sumber hutan dijalankan bagi menjamin bekalan sumber yang berterusan
melalui pemeliharaan dan pemuliharaan. Pengurusan sumber hutan ini memainkan peranan
yang penting dalam pelbagai aspek, antaranya adalah untuk menjamin keseimbangan
ekosistem, sebagai keperluan masyarakat setempat, menggalakkan aktiviti ekopelancongan
dan membekalkan sumber bahan mentah.
Keseimbangan ekosistem
Ekosistem merupakan proses interaksi antara
komponen biotik dengan komponen abiotik
dalam alam sekitar.
Komponen-komponen dalam ekosistem sentiasa
berinteraksi dan menghasilkan satu aliran tenaga
dan rantaian makanan yang berterusan serta
memelihara imbangan ekosistem.
Pengurusan sumber hutan secara terancang
adalah perlu bagi mengekalkan keseimbangan
ekosistem ini.
Hutan Rekreasi
Sungai Tekala (Selangor)
Keperluan masyarakat setempat
Persekitaran semula jadi merupakan suatu yang

sinonim dengan kehidupan masyarakat setempat
terutama dari aspek signifikan dan pergantungan
hidup mereka terhadap elemen berkenaan.
Fungsi hutan kepada masyarakat setempat penting
sebagai sumber bahan makanan, membina tempat
tinggal, menyediakan pelbagai peralatan dan
sebagai sumber pendapatan.
Contoh hasil hutan ialah rotan, gaharu dan
buah-buahan. Gaharu
Glosari Portal Geografi

Bab 10
Gaharu: Kayu yang harum Layari laman sesawang yang berikut untuk
(berasal daripada mendapatkan maklumat tentang hutan:
pokok tengkaras) http://bukutekskssm.my/Geografi/
167
Ekopelancongan
Sumber hutan penting dalam

membangunkan aktiviti ekopelancongan.
Pelancong dapat menikmati keindahan alam
semula jadi seperti hutan lipur, air terjun dan
melihat kepelbagaian flora dan fauna.
Contoh: Taman Negeri Royal Belum (Perak),
Taman Negara Endau-Rompin (Johor) dan
Taman Negara Niah (Sarawak).
Taman Negeri Royal Belum (Per
ak)
Membekalkan sumber
bahan mentah
Pengurusan sumber hutan secara cekap
dapat menjamin bekalan bahan mentah
yang berterusan untuk masa hadapan.
Berikut adalah beberapa contoh bahan
mentah yang bersumberkan hutan:
Sumber hutan Kegunaan Daun nipah antara bahan mentah untuk

pembuatan atap
Perabot, papan lapis, kayu
Kayu keras
gergaji, bahan binaan
Rotan dan buluh Perabot, kraf tangan
Daun mengkuang Tikar dan bakul

Tiang rumah dan cerucuk
Batang nibung
kelong
Daun nipah Atap
(Sumber: Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia, Atap
Julai 2018)
Portal Geografi
Latih Diri B
Layari laman sesawang yang berikut untuk
Senaraikan dua contoh mengetahui dengan lebih lanjut tentang
hasil hutan yang menjadi pengurusan hutan:
Bab 10
keperluan kepada http://bukutekskssm.my/Geografi/

masyarakat setempat. Tingkatan3/Nota16.html
168
10.3 Usaha Pemeliharaan dan Pemuliharaan
Sumber Hutan di Malaysia
Usaha memelihara dan memulihara sumber hutan perlu dijalankan untuk mengawal kegiatan
penerokaan hutan tanpa kawalan kerana sumber hutan merupakan khazanah alam yang amat
bernilai kepada manusia dan alam sekitar.
Usaha pemeliharaan dan pemuliharaan sumber hutan
Pemeliharaan Pemuliharaan
Pemeliharaan hutan adalah Pemuliharaan hutan adalah

usaha-usaha untuk melindungi, usaha-usaha membaik pulih sumber
merancang dan mengurus hutan yang telah diganggu supaya
sumber hutan agar tidak musnah. kembali kepada keadaan asal.
Contohnya, mewartakan hutan Contohnya, penghutanan semula
simpan dan taman negara. dan penubuhan ladang hutan.
Tapak Ramsar Taman Negara
Pembangunan Geopark
Lestari
Bab 10
169
Tapak Ramsar
Definisi Peranan
Ramsar ialah senarai tanah lembap yang Menjaga tanah lembap khususnya hutan
dipersetujui melalui konvensyen tanah lembap paya bakau yang mempunyai pelbagai
di Iran pada tahun 1971 untuk pemuliharaan jenis kehidupan.
tanah lembap serta sumber-sumbernya.
(Sumber: Perbadanan Taman Negara Johor, Jun 2018)
Pemeliharaan
Tapak Ramsar dijadikan sebagai kawasan ekopelancongan di Malaysia
Keindahan alam semula jadi dan landskap indah flora dan fauna menjadi daya
tarikan kepada pelancong
Tapak Ramsar dipelihara sebagai salah sebuah destinasi pelancongan supaya
tidak digunakan untuk aktiviti pembangunan
Pemuliharaan
Memulihara kawasan tanah lembap serta kepelbagaian biologi hutan paya bakau
di negara
Jabatan Perhutanan berperanan mengawal pengeluaran hutan bakau,
terutamanya bagi industri kayu arang untuk keseimbangan ekosistem
Contoh Tapak Ramsar di Malaysia ialah Tasik Bera (Pahang), Pulau Kukup, Tanjung Piai
dan Sungai Pulai (Johor), Kuching Wetlands National Park (Sarawak)
dan Lower Kinabatangan-Segama Wetlands (Sabah).
Geopark
Definisi Peranan
Geopark merujuk sesuatu kawasan yang terdapat Geopark berperanan mementingkan
tapak warisan geologi yang boleh digunakan pembangunan sesebuah kawasan secara
oleh semua pihak bagi tujuan pemeliharaan, lestari. Elemen pembangunan ini dalam
pendidikan dan pembangunan lestari. konsep geopark merangkumi pemuliharaan
alam semula jadi.
Pemeliharaan:
Memelihara dengan menjadikannya sebagai pusat ekopelancongan
Pemuliharaan:
Pemuliharaan biologi, geologi dan budaya
Pemuliharaan bersepadu antara warisan budaya dengan alam semula jadi
Bab 10
Penggunaan sumber warisan secara lestari tanpa memusnahkannya
Langkawi Geopark
170
Taman Negara
Definisi Peranan
Merupakan satu kawasan atau tempat yang Berperanan melindungi kepelbagaian
dilindungi oleh kerajaan supaya biodiversiti biologi dan struktur ekologinya, menyokong
semula jadi kawasan berkenaan dipelihara ekosistem, mempromosikan pendidikan
dan dikekalkan. dan rekreasi.
Pemeliharaan:
Memelihara dengan menjadikan taman negara sebagai pusat ekopelancongan
Memelihara flora dan fauna dalam hutan supaya tiada gangguan aktiviti manusia
Pemuliharaan:
Jabatan Perlindungan Hidupan Liar dan Taman Negara Semenanjung Malaysia (PERHILITAN) telah
membaik pulih hidupan liar dan juga hutan
Contohnya, Pusat Konservasi Gajah Kuala Gandah (Pahang)
Taman negara juga memberi perlindungan kepada monyet belanda supaya tidak terancam
spesiesnya dan juga menjadi tatapan untuk generasi akan datang
Taman Negara Bako (Sarawak) Taman Negara Pulau Pinang
Portal Geografi
Latih Diri C
1. Namakan salah satu kawasan Geopark
di Malaysia.
Layari laman sesawang yang berikut untuk 2. Berikan dua contoh tapak Ramsar
mendapatkan maklumat tentang Taman
di Malaysia.
Negara Bako:
Bab 10
http://bukutekskssm.my/Geografi/Tingkatan3/
Nota17.html
171
Pembangunan Lestari
Definisi Peranan
Pembangunan lestari ialah pembangunan yang Sebagai satu gagasan pembangunan moden
memenuhi keperluan pada masa ini tanpa yang paling proaktif dan praktikal untuk
menjejaskan keupayaan generasi akan datang menangani isu antara tuntutan pembangunan
untuk memenuhi keperluan mereka sendiri. dengan pemuliharaan alam sekitar.
Pemeliharaan:
Perintis pembangunan bandar pentadbiran dengan konsep teknologi hijau
Bandar yang dibina berasaskan bandar dalam taman
Memelihara hutan dalam bentuk ekopelancongan dan hutan bandar
Contohnya, Hutan Bandar Putra (Johor)
Pemuliharaan:
Usaha dan komitmen berterusan ke arah pembaikan kualiti persekitaran dan memastikan aktiviti
pembandaran yang mengambil kira aspek pengurangan pelepasan karbon dan galakan ekonomi
hijau (green business) dan gaya hidup karbon rendah (low carbon and green lifestyle)
Mewujudkan Taman Etnobotani (Putrajaya) yang bertindak sebagai pusat domestik dan pemuliharaan
ex situ tumbuh-tumbuhan ubatan dan beraroma
Contoh pembangunan lestari: Glosari
Putrajaya
Ex situ: Program pengurusan sumber
Institut Penyelidikan Perhutanan Malaysia (FRIM) genetik tumbuhan di luar kawasan
asal seperti di ladang, taman
botani dan taman pertanian
Aktiviti 10.1 PAK–21: Mangkuk Ikan Emas

Tajuk: Pengurusan sumber hutan di Malaysia
Objektif: Menyatakan pandangan dan menjawab soalan berkaitan pengurusan sumber hutan
yang dijalankan oleh mana-mana agensi badan kerajaan atau badan bukan kerajaan
di Malaysia
Alatan: Alat tulis, bahan yang bersesuaian
Langkah-langkah:
2. Murid perlu mendapatkan maklumat yang berkaitan peranan mana-mana agensi badan
kerajaan atau badan bukan kerajaan terhadap pengurusan sumber hutan.
3. Guru memilih salah sebuah kumpulan untuk tampil ke hadapan kelas bagi menyatakan
pandangan dan menjawab soalan murid lain berkaitan topik yang dibincangkan.
Bab 10
172
10.4 Peranan Agensi dalam Pengurusan Hutan
di Malaysia
Badan kerajaan dan badan bukan kerajaan di Malaysia telah mengambil beberapa inisiatif
dalam pengurusan hutan.
Badan Kerajaan
Jabatan Alam Sekitar (JAS) Sabah Forestry Department
Bertanggungjawab merancang, Bertanggungjawab dalam memberi perlindungan

menyelaras dan memantau dan pemuliharaan rizab hutan berdasarkan
pelaksanaan dasar serta strategi konsep Pengurusan Hutan Lestari (SFM)
berkaitan biodiversiti dan
Merupakan penjaga kepada kira-kira 49.1%
perhutanan melalui:
daripada jumlah keluasan tanah di negeri ini pada
(a) pengurusan hutan secara tahun 2013
berkekalan
(Sumber: Jabatan Perhutanan Sabah, 2017)
(b) penyelidikan dan
pembangunan perhutanan
Sarawak Forestry Corporation

Melaksanakan pengurusan hasil hutan, kawasan
terlindung sepenuhnya, pemuliharaan hidupan
Badan liar, kawalan penuaian dan penguatkuasaan
Kerajaan terhadap pematuhan serta penyelidikan dan
pembangunan perhutanan
Institut Penyelidikan Jabatan Perlindungan Hidupan Liar

Perhutanan (FRIM) dan Taman Negara (PERHILITAN)
Berperanan menjana Berperanan mengekalkan integriti kawasan

pengetahuan dan perlindungan bagi faedah penyelidikan, pendidikan,
membangunkan teknologi ekonomi, estetika, rekreasi dan fungsi ekologi
yang bersesuaian untuk
Meningkatkan pengetahuan, kesedaran dan
pemuliharaan, pengurusan,
penglibatan masyarakat mengenai keperluan dan
pembangunan dan
kepentingan konservasi biodiversiti
penggunaan sumber-sumber
hutan serta meningkatkan
Bab 10
kesedaran terhadap peranan

alam sekitar dan pemuliharaan
hutan
173
Badan Bukan Kerajaan
Sahabat Alam Malaysia (SAM)
Mengadakan kempen untuk

memastikan pembangunan dan
pengurusan sumber semula jadi Malaysian Nature Society (MNS)
adalah secara lestari
Melindungi dan memelihara kepelbagaian
Berperanan mendidik masyarakat biologi yang kaya secara berkesan
umum mengenai keperluan
pembangunan lestari Memberi kesedaran alam sekitar
melalui pendidikan
The Wildlife Trade Monitoring

Network (TRAFFIC)
Badan
Berperanan menguruskan perdagangan yang
Bukan mampan melibatkan tumbuh-tumbuhan
Kerajaan dan haiwan liar tanpa merosakkan integriti
sistem ekologi
Global Environment Centre (GEC)

WWF
Menggalakkan perlindungan dan penggunaan
WWF berperanan menghentikan lestari hutan serta tanah lembap
kemusnahan persekitaran alam
semula jadi melalui beberapa
kaedah, iaitu:
(a) memelihara kepelbagaian
biologi dunia
Info
(b) memastikan sumber semula jadi Majlis Tanah Negara telah diwujudkan sebagai
boleh diperbaharu dan digunakan platform kepada Kerajaan Persekutuan dan
secara lestari Negeri untuk membincangkan perkara-perkara
(c) menjalankan penyelidikan yang berkaitan dengan polisi dan pengurusan
dan kempen kesedaran awam perhutanan di Malaysia.
(Sumber: Kementerian Sumber Asli
dan Alam Sekitar, 2017)
Bab 10
Latih Diri D
Senaraikan agensi kerajaan dalam pengurusan sumber hutan.
174
Imbas Kembali
Kawasan yang ditumbuhi oleh
pelbagai jenis flora dan fauna
Sumber hutan
yang hidup secara semula jadi
di dalamnya
• Keseimbangan ekosistem
Kepentingan • Keperluan masyarakat setempat
pengurusan sumber • Ekopelancongan
hutan • Membekalkan sumber bahan
mentah
• Tapak Ramsar
Pemeliharaan dan
Pengurusan • Geopark
pemuliharaan
Sumber Hutan sumber hutan
• Taman Negara
• Pembangunan Lestari
Kerajaan:
• Jabatan Alam Sekitar (JAS)
• Sabah Forestry Department
• Sarawak Forestry Corporation
• Jabatan Perlindungan Hidupan Liar
dan Taman Negara (PERHILITAN)
• Institut Penyelidikan Perhutanan
(FRIM)
Agensi pengurusan
sumber hutan
Bukan Kerajaan:
• Sahabat Alam Malaysia (SAM)
• Malaysian Nature Society (MNS)
• The Wildlife Trade Monitoring
Network (TRAFFIC)
• Global Environment Centre (GEC)
• World Wide Fund for Nature
(WWF)
Bab 10
175
Cabaran Sumatif
Minda
1. Senaraikan empat kepentingan pengurusan sumber hutan.
(a) (c)
Kepentingan
pengurusan
sumber hutan
(b) (d)
2. Namakan agensi yang menjalankan penyelidikan perhutanan.

3. Berikan contoh kawasan bagi usaha pemeliharaan dan pemuliharaan hutan yang dijalankan
di bawah.
Usaha pemeliharaan dan pemuliharaan

sumber hutan
Geopark Pembangunan Lestari

(a) (d)
Tapak Ramsar Taman Negara

Bab 10
(b) (c)

176
4. Jelaskan keperluan pengurusan sumber hutan secara lestari.
(a)
(b)
(c)
(d)

5. Senaraikan agensi badan kerajaan dan badan bukan kerajaan yang berperanan dalam pengurusan
sumber hutan di Malaysia.
Pengurusan
sumber hutan
Badan kerajaan Badan bukan kerajaan
(a) (a)
(b) (b)
(c) (c)
(d) (d)

6 . Apakah yang anda faham tentang pembangunan lestari?
Kuiz KENDIRI
7. Pembangunan lestari sangat penting kepada masa hadapan
sesebuah negara.
Berikan hujah anda untuk menyokong pernyataan di atas.
Bab 10
Kuiz Kendiri 10
177
11
BAB
Kitar Semula
Induksi Bab
Menurut Perbadanan Pengurusan Sisa Pepejal dan Pembersihan Awam (SWCorp), 2017, jumlah
penghasilan sisa pepejal di Malaysia sekitar 37 000 ribu tan sehari. Pernahkah anda mendengar
istilah 3R? Tahukah anda akan kepentingan amalan kitar semula? Apakah amalan kitar semula
yang boleh anda praktikkan dalam kehidupan seharian? Bagaimanakah pula negara-negara lain
menjalankan amalan kitar semula untuk memastikan kelestarian alam sekitar di negara mereka?
Apakah yang akan anda pelajari? Info

Hari Kitar Semula Kebangsaan
3 Menerangkan elemen kitar semula disambut pada 11 November
(3R - Reduce, Reuse dan Recycle) setiap tahun.
3 Menghuraikan kepentingan amalan kitar semula
(Sumber: Jabatan Pengurusan
3 Menjelaskan melalui contoh aktiviti kitar semula
Bab 11
Sisa Pepejal Malaysia, 2015)

3 Membandingkan amalan kitar semula di negara lain
178
Sepintas lalu
1 Memahami elemen kitar semula 2 Kepentingan amalan
(3R - Reduce, Reuse dan Recycle) kitar semula
Kepentingan amalan
kitar semula
Menjana pendapatan
Apakah yang dimaksudkan dengan 3R?
3 Amalan kitar semula Menjimatkan sumber

semula jadi
Mewujudkan persekitaran
yang sihat, bersih dan selesa
Mengurangkan pencemaran
Mengurangkan kesan
rumah hijau
Asingkan sisa mengikut kategori
4 Perbandingan amalan kitar semula di negara lain
Jerman Denmark Sweden Taiwan

Bab 11
179
11.1 Elemen Kitar Semula
Apakah yang dimaksudkan dengan elemen kitar semula 3R (Reduce, Reuse dan
Recycle)?
Kitar semula bermaksud memungut dan mengasingkan sisa pepejal bagi maksud menghasilkan
keluaran.
(Sumber: Jabatan Pengurusan Sisa Pepejal Negara, Ogos 2018)
Reduce Amalan mengurangkan sisa pepejal untuk meminimumkan penggunaan

(Kurangkan) sumber semula jadi. Gunakan sesuatu sumber itu mengikut keperluan sahaja.
Tindakan penggunaan semula barangan secara berulang kali untuk

Reuse
mengurangkan penghasilan sisa. Penggunaan sesuatu barangan secara
(Guna semula)
maksimum dapat mengelakkan pembaziran.
Recycle Amalan mengasingkan barangan mengikut jenis untuk menghasilkan

(Kitar semula) produk yang sama jenis atau baharu semula. Pengasingan mengikut jenis sisa
menjimatkan masa dan memudahkan proses kitar semula.
11.2 Kepentingan Amalan Kitar Semula

Menjana pendapatan dengan menghasilkan baja kompos
menggunakan sisa makanan
Menjimatkan sumber semula jadi apabila mengurangkan,

mengguna semula dan mengitar semula sumber
Kepentingan Mewujudkan persekitaran yang sihat, bersih dan selesa

amalan untuk dihuni
kitar semula
Mengurangkan pencemaran apabila sisa diurus
dengan sistematik
Mengurangkan kesan rumah hijau melalui proses

kitar semula
Latih Diri A Portal Geografi

1. Apakah yang dimaksudkan dengan Layari laman sesawang yang
kitar semula? berikut untuk mendapatkan
maklumat tentang bahan yang
Bab 11
2. Terangkan amalan 3R.

boleh dikitar semula:
3. Senaraikan tiga kepentingan http://bukutekskssm.my/Geografi/
kitar semula. Tingkatan3/Nota18.html
180
11.3 Amalan Kitar Semula di Malaysia
Peningkatan jumlah penduduk di sesuatu kawasan secara tidak langsung akan meningkatkan
jumlah penghasilan sisa. Amalan kitar semula harus dipraktikkan oleh semua peringkat
masyarakat untuk memastikan kelestarian alam sekitar.
Amalan 3R
Amalan kitar semula
Bertemakan “Fikir Dahulu Sebelum Buang”

Selaras dengan Akta Pengurusan Sisa Pepejal dan Pembersihan Awam 2007 untuk
memastikan bahan kitar semula diurus selia dengan baik oleh pihak berkuasa tempatan
Reduce Reuse Recycle

(Kurangkan) (Guna semula) (Kitar semula)
Menggunakan kedua-dua Membawa bekas Kitar semula surat khabar

belah muka surat kertas makanan sendiri untuk menjadi bakul atau
semasa menulis atau membungkus makanan kraf tangan yang menarik
membuat salinan
Menggunakan semula Kitar semula sisa
Menggunakan kain atau botol plastik sebagai pertanian menjadi
tuala kecil bagi hiasan atau bekas bahan lain seperti baja
menggantikan tisu alat tulis untuk tanaman
Menggunakan teknologi Membawa beg yang Kitar semula tayar
seperti e-mel bagi boleh diguna semula terpakai untuk dijadikan
mengurangkan semasa membeli barangan pasu tanaman
penggunaan kertas
Mendermakan pakaian yang Mengasingkan sisa
Membeli makanan masih elok kepada mereka mengikut kategori tong kitar
mengikut keperluan untuk yang memerlukan semula yang disediakan
mengelakkan pembaziran
Portal Geografi
Bab 11
Layari laman sesawang yang berikut untuk melihat video tentang penjagaan alam sekitar:
http://bukutekskssm.my/Geografi/Tingkatan3/Video12.mp4
181
Hari Tanpa Beg Plastik
Pulau Pinang ialah negeri pertama yang melaksanakan kempen ini, iaitu
pada 6 Julai 2009
Premis perniagaan yang terlibat akan mengenakan bayaran RM0.20
kepada pelanggan yang memerlukan beg plastik
Beg mesra alam, beg kertas dan plastik biodegradasi adalah antara
alternatif yang digunakan untuk menggantikan beg plastik
Pengasingan Sisa di Punca

Pengasingan sisa pepejal di rumah
Dijalankan secara berperingkat-peringkat bermula pada 1 September 2015
Berdasarkan peraturan di bawah Akta Pengurusan Sisa Pepejal dan Pembersihan Awam 2007
(Akta 672)
Sisa pepejal diasingkan mengikut kategori seperti sisa kitar semula, sisa baki dan sisa pukal
atau sisa kebun
Kutipan sisa kitar semula dan sisa pukal
dilakukan sekali seminggu
Kutipan bagi sisa baki dilakukan
dua kali seminggu
Glosari
Sisa baki: Sisa dapur, makanan, bahan-bahan
Info kotor, lampin pakai buang
Sisa pukal: Sisa perabot, sisa barangan elektrik
Butik 3R yang terdapat yang besar
di Presint 9, Putrajaya Sisa kebun: Ranting, pelepah, batang pokok,
berperanan mengutip daun, bunga
baju terpakai untuk dikitar Sisa kitar semula: Kertas, plastik, botol, kaca, sisa pukal,
semula. Baju-baju tersebut sisa kebun
akan dijual dan hasilnya
disalurkan kepada rumah
anak yatim dan mereka Latih Diri B
yang memerlukan.
1. Nyatakan tiga aktiviti kitar semula yang terdapat dalam
(Sumber: Pusat Kitar Semula setiap elemen 3R.
Bab 11
Komuniti Presint 9 Putrajaya, 2017) 2. Terangkan satu amalan kitar semula yang boleh anda
jalankan di kawasan sekolah.
182
11.4 Amalan Kitar Semula di Negara-negara Lain
Banyak negara maju mengaplikasikan aktiviti kitar semula untuk memastikan kelestarian alam
sekitar selari dengan pembangunan yang dijalankan. Berikut merupakan amalan kitar semula
yang dijalankan di Jerman, Denmark, Sweden dan Taiwan:
Kitar Semula di Jerman

Amalan kitar semula
di Jerman
Cara
Ordinan Duales System memungut bahan
Pembungkusan Deutschland terbuang untuk
GmBH dikitar semula
Melibatkan pihak pengilang Semua kotak ditandakan Penyediaan tapak

dan pihak pemasaran dengan tanda hijau atau pengumpulan dan tong
Green Dot oleh pengilang kitar semula di jalan utama,
kilang, kawasan perumahan
dan perniagaan
Pihak tersebut perlu
mengutip bungkusan Pengilang akan membayar
barangan daripada yuran kepada agensi
pelanggan semula pemungut untuk Masyarakat mengisi sampah
mengutip kotak dalam plastik berlogo Green
tersebut semula Dot yang diberikan
secara percuma
Masyarakat boleh
menghantar terus bahan
yang boleh dikitar semula
ke pusat pengumpulan
Info Green Dot
Sejak 1 Januari 2013, semua

bekas minuman seperti botol
kaca dan tin dengan isi padu
0.1 liter hingga 3.0 liter akan
dikenakan caj deposit. Deposit
tersebut akan dipulangkan
oleh sebuah organisasi
menggunakan sistem Deutsche
Pfandsystem GmbH (DPG).
Bab 11
(Sumber: Federal Ministry for the

Environment, Nature Conservation
and Reactor Safety – 3Rs Study, 2011)
Mesin tebus semula deposit
183
Kitar Semula di Denmark
Denmark merupakan antara negara yang berjaya dalam pelaksanaan amalan kitar semula. Sistem
pengumpulan sisa yang dijalankan di negara ini adalah sangat efisien. Hampir 67% daripada
jumlah sisa keseluruhan di Denmark dikitar semula, 28% dilupus menggunakan incinerator dan
hanya 5% sahaja dikembalikan semula ke tapak pelupusan sampah.
Glosari
Incinerator: Alat untuk
Program memproses sisa
Pengembalian Deposit melalui proses
pembakaran
t sampah
Lori pemungu
Program
Program
Affaldsbekendtgoerelsen
Amalan Cukai Sisa
1999
kitar semula
di Denmark
Program Program Waste 21
Cukai Hijau 1998 - 2004
Program Subsidi Sisa
Jadual 11.1 Program kitar semula di Denmark
Program kitar semula Kaedah
Pengilang diwajibkan membayar deposit kepada kerajaan apabila

Program Pengembalian menghasilkan produk yang dapat dikitar semula. Deposit akan
Deposit dikembalikan semula apabila pengilang mengitar semula produk
yang dikeluarkan selepas digunakan.
Pihak yang hendak melupuskan sebarang jenis sisa akan
Program Cukai Sisa
dikenakan cukai.
Menjelaskan secara terperinci tentang cara mengitar semula dengan
Program Waste 21
cekap dan berkesan.
Pihak yang ingin membangunkan teknologi kitar semula akan
Program Subsidi Sisa
diberikan bantuan kewangan oleh pihak kerajaan.
Pihak yang hendak melupuskan sisa pepejal yang tidak mudah
Program Cukai Hijau hancur seperti pembungkus plastik, bateri dan beg plastik akan
dikenakan cukai.
Menguatkuasakan undang-undang yang memberi definisi kepada
Bab 11
Program
sisa, menjelaskan jenis-jenis sisa dan menghuraikan cara pihak
Affaldsbekendtgoerelsen
berkuasa tempatan menguruskan sisa pepejal di kawasan
1999
masing-masing.
184
Kitar Semula di Sweden
Sweden ialah negara yang mengitar semula 99% daripada sisa buangan domestik dan hanya
1% sisa yang berakhir di pusat pelupusan sampah. Malahan, Sweden juga mengimport sisa
dari negara lain untuk menjana tenaga elektrik melaluinya. Revolusi kitar semula di negara ini
adalah contoh terbaik yang seharusnya diikuti oleh negara-negara lain.
Pencegahan Sisa
Penduduk digalakkan untuk
memilih makanan yang perlu Pemulihan Tenaga
sahaja mengikut kesesuaian
Satu tan sisa buangan yang dibakar dalam incinerator
Pembaziran sumber dan akan menghasilkan 3MWh dan secara tidak langsung
penghasilan sisa makanan yang pemulihan tenaga dapat dijalankan
berlebihan dapat dielakkan
Sisa domestik digunakan untuk menjana tenaga,
terutama untuk sistem pemanasan rumah
Lambakan sisa dapat dikurangkan dan isu masalah
ruangan kawasan pelupusan sampah dapat
diminimumkan
Guna Semula
Perabot dan pakaian yang masih elok boleh dihantar
Kitar semula ke pusat guna semula yang berkonsepkan perbaiki,
di Sweden perkongsian dan guna semula
Garment Collecting, iaitu pemberian kupon rebat oleh
H&M apabila pelanggan menyumbang pakaian terpakai
Matlamat guna semula adalah untuk membentuk sikap
yang baik
Kempen guna semula disebar secara meluas melalui
media massa
Kitar Semula
Pelupusan
Penyediaan tong kitar semula
mengikut kategori di kawasan Sisa buangan domestik akan dikitar semula dan dihantar
petempatan ke kawasan pemulihan tenaga
Syarikat Optibag membangunkan Sektor pembinaan yang menyumbang kepada sisa

mesin yang boleh mengasingan yang tidak boleh dikitar semula seperti asbestos perlu
beg sisa mengikut warna secara diuruskan oleh syarikat sendiri menggunakan incinerator
automatik di kawasan masing-masing
Bahan kitar semula disalurkan

Bab 11
ke kontena bawah tanah yang

berfungsi mengurangkan
pencemaran bau
185
Kitar Semula di Taiwan
Taiwan merupakan sebuah negara yang berkeluasan kira-kira 35 410 km² dengan kepadatan
penduduk 699 orang/km². Statistik ini menunjukkan bahawa bilangan penduduk negara
Taiwan yang padat akan menerima kesan negatif jika bahan buangan sama ada dalam bentuk
pepejal atau cecair tidak diuruskan dengan baik dan sistematik. Oleh hal yang demikian, negara
Taiwan amat menggalakkan aktiviti kitar semula.
(Sumber: Worldometers, 2017)
Akta Pelupusan Sisa Kempen Kitar Semula

Amalan
Mewajibkan pengilang Program ini dijalankan
kitar semula oleh Agensi Perlindungan
dan pengimport
bertanggungjawab ke atas
di Taiwan Alam Sekitar atau Taiwan
produk yang dihasilkan Environmental Protection
Adminstration (EPA)
Garis Panduan Kitar Semula Program 4-Dalam-1
Menerangkan cara pengurusan Galakan kerajaan untuk menjalin kerjasama

sisa pepejal termasuk kaedah antara empat golongan, iaitu pihak masyarakat,
menyimpan, panduan kitar semula, pihak berkuasa bandar, syarikat kitar semula dan
mengumpul dan memproses badan sukarela bagi menjalankan kitar semula
Portal Geografi
Aktiviti 11.1 PAK–21: Projek Berkumpulan
Tajuk: Menghasilkan satu barangan baharu
daripada sisa pepejal
Objektif: Mencipta barangan baharu daripada sisa
pepejal mengikut kreativiti murid Layari laman sesawang yang berikut
Alatan: Sisa pepejal yang boleh dikitar dan untuk mendapatkan maklumat
diguna semula tentang program 4-dalam-1:
Langkah-langkah: http://bukutekskssm.my/Geografi/
Tingkatan3/Nota19.html
2. Setiap kumpulan perlu menghasilkan satu
barangan baharu daripada sisa pepejal
secara kreatif. Latih Diri C
3. Masa yang diperuntukkan untuk menghasilkan 1. Pilih salah sebuah negara yang
barangan ini adalah dua minggu. telah anda pelajari. Huraikan
4. Setiap pergerakan tugasan perlu direkodkan amalan kitar semula yang
dalam buku log perkembangan projek. dijalankan di negara tersebut.
5. Setiap kumpulan perlu menjual barangan 2. Nilaikan keberkesanan amalan
Bab 11
baharu tersebut pada hari usahawan di sekolah. kitar semula yang diamalkan
oleh rakyat Malaysia.
186
Imbas Kembali
Kitar semula bermaksud memungut dan mengasingkan sisa pepejal
Definisi
bagi maksud menghasilkan keluaran
Menjana pendapatan
Menjimatkan sumber semula jadi
Kepentingan Mewujudkan persekitaran yang sihat,

kitar semula bersih dan selesa
Mengurangkan pencemaran
Kitar semula
Mengurangkan kesan rumah hijau
Kuiz KENDIRI
• Amalan 3R
• Pengasingan
Amalan kitar
semula di Sisa di Punca
Malaysia • Hari Tanpa
Beg Plastik
Kuiz Kendiri 11
Denmark Taiwan
Perbandingan
aktiviti • Program Pengembalian Deposit • Garis Panduan
kitar semula • Program Cukai Sisa Kitar Semula
di negara lain • Program Waste 21 • Akta Pelupusan Sisa
• Program Subsidi Sisa • Kempen Kitar Semula
• Program Cukai Hijau • Program 4 - Dalam-1
• Program
Affaldsbekendtgoerelsen 1999
Jerman Sweden
• Ordinan Pembungkusan • Pencegahan Sisa
• Duales System Deutschland GmBH • Guna Semula
• Cara memungut bahan terbuang • Kitar Semula
untuk dikitar semula • Pemulihan Tenaga
• Pelupusan
Bab 11
187
Cabaran Sumatif
Minda
1. Tandakan ( ✔ ) pada penyataan yang betul dan ( ✘ ) pada penyataan yang salah.
(a) Kitar semula melibatkan langkah mengutip dan mengasingkan sisa pepejal mengikut
jenis untuk mendapatkan keuntungan individu.
(b) 3R merujuk Reduce, Reuse dan Recycle.
(c) Amalan kitar semula membantu meningkatkan pendapatan individu.
(d) Amalan kitar semula menyebabkan kenaikan suhu alam sekitar.
(e) Membawa beg plastik ke pasar raya ialah amalan Reuse.
(f ) Menghasilkan sesuatu daripada sisa pertanian merupakan salah satu aktiviti Reuse.
2. Berdasarkan keratan akhbar di bawah, bincangkan kepentingan amalan kitar semula.
Kitar Semula Beri Banyak Kebaikan

DUNIA kini sibuk membicara dan melaksanakan Atas kesedaran itu juga, banyak kempen kitar
program kitar semula demi memelihara dan memulihara semula telah dilaksanakan oleh agensi-agensi
alam sekitar. Namun begitu, pernahkah kita terfikir kerajaan mahupun pertubuhan bukan kerajaan (NGO).
adakah maklumat mengenainya telah sampai kepada Fokus diberikan kepada kitar semula kerana kempen
masyarakat keseluruhan tidak kira di bandar mahupun ini merupakan komponen utama bagi pengurusan
luar bandar? bahan buangan pada zaman moden ini.
Tidak dinafikan ada yang telah mengamalkannya Malah, media elektronik, media cetak, mahupun
dengan baik. Namun, terdapat juga segelintir yang pasar raya, semuanya berusaha untuk menyedarkan
masih cetek pengetahuan tentang kitar semula. masyarakat betapa pentingnya menjaga alam sekitar.
Kitar semula atau maksud yang lebih tepat lagi Antara hasil inisiatif pelbagai pihak ini ialah
ialah proses mengolah semula bahan buangan untuk wujudnya slogan ‘3R: Reduce (Kurangkan), Reuse (Guna
menghasilkan barangan baharu. semula) & Recycle (Kitar semula)’ bagi menekankan
M e l a l u i k i t a r s e m u l a , m as y a r a k at d a p at betapa pentingnya kitar semula untuk memastikan
mengurangkan bahan buangan seper ti ker tas alam sekitar terpelihara.
dan plastik. Amalan ini juga dapat mengurangkan Sebagai masyarakat yang prihatin, kita juga boleh
penggunaan bahan mentah baharu, mengurangkan mengambil inisiatif dengan mempraktikkan semua
penggunaan tenaga, pencemaran dan pengeluaran kaedah kitar semula sama ada di rumah ataupun
gas rumah hijau yang terjadi daripada penghasilan pejabat. Jika semua masyarakat di Malaysia sedar
barang baharu. betapa pentingnya kitar semula, pasti negara akan
S e m u a i ni d a p at m e m b a nt u m e w uju d k a n bersih, sumber alamnya terpelihara dan rakyat juga
persekitaran yang sihat dan bersih sekali gus menjadi sihat.
menjamin kualiti kehidupan di masa hadapan. (Sumber: Dipetik dan diubah suai daripada Utusan Malaysia,
21 Oktober 2013)
Kepentingan amalan
Manusia kitar semula Alam sekitar
Bab 11
3. Perbelanjaan bagi pengurusan sisa di Malaysia mencecah RM2.2 bilion setahun. Selaku ahli Kelab
Alam Sekitar sekolah anda, cadangkan langkah berkesan yang boleh diambil bagi menangani
masalah pembaziran kos tersebut bermula pada peringkat sekolah anda.
188
Kerja
Lapangan
Kerja Lapangan dalam bahagian

ini dijalankan untuk memberi
pendedahan secara lebih
terperinci berkenaan tajuk-tajuk
yang dipilih dan membolehkan
murid mengaplikasikan
Kemahiran Geografi yang telah
dipelajari di dalam kelas.
BAB
Panduan Kerja
Lapangan
Induksi Bab
Kerja lapangan dilaksanakan bagi membolehkan murid mengkaji, memahami dan memberi
pendapat tentang sesuatu isu yang telah dipilih. Kerja lapangan juga memberi peluang kepada
murid untuk mengaplikasikan pengetahuan yang telah dipelajari di dalam bilik darjah. Oleh
itu, kerja lapangan ini amat penting dilaksanakan bagi melahirkan murid yang mempunyai
kemahiran berfikir, mentafsir dan berkomunikasi.
Info
Kemahiran Abad ke-21,
Apakah yang akan anda pelajari? KBAT, kemahiran mentafsir,
kemahiran kajian masa
3 Memilih isu atau tajuk kerja lapangan depan, kemahiran sosial,
3 Menentukan objektif kerja lapangan kemahiran berkomunikasi
Menentukan kaedah kerja lapangan dan kemahiran TMK
Bab 12
3
dapat diaplikasi melalui
3 Merekod, mengumpul dan menganalisis data atau maklumat
pelaksanaan kerja lapangan.
3 Merumus dan membuat pelaporan tentang kerja lapangan
190
Sepintas lalu
1 Memilih isu atau tajuk kerja 2 Menentukan objektif kerja
lapangan lapangan
Kenal pasti isu atau tajuk Mengenal pasti ...

kerja lapangan
Menentukan ...
Menghuraikan ...
Isu atau tajuk
merangkumi kurikulum Menganalisis ...
Geografi yang dipelajari
Membandingkan ...
Menilai ...
Boleh dikaji dan praktikal Mencadangkan ...
Mengkaji ...
Menjelaskan ...
Menentukan kawasan
kerja lapangan
Bagaimanakah anda menentukan
objektif bagi sesebuah kerja lapangan?
3 Menentukan kaedah kerja lapangan

Pemerhatian
Rujukan Kaedah kerja lapangan Temu bual
Soal selidik
4 Merekod, mengumpul dan 5 Merumus dan membuat pelaporan

menganalisis data atau maklumat tentang kerja lapangan
Apakah kaedah
yang paling sesuai
untuk merekod,
mengumpul dan
menganalisis data
Bab 12
atau maklumat
yang diperoleh?
191
12.1 Memilih Isu atau Tajuk Kerja Lapangan
Murid perlu memilih satu isu atau tajuk kerja lapangan berdasarkan tema yang terdapat dalam
Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran (DSKP) Tingkatan 3 yang telah dipelajari.
Berikut ialah kriteria pemilihan isu atau tajuk kerja lapangan:
• Berdasarkan idea baharu

• Tajuk yang dipilih perlulah difahami dengan jelas
• Elakkan memilih masalah atau isu yang terlalu umum
• Data mudah diperoleh dalam kajian lapangan yang dibuat
1
Kenal pasti
kepentingan isu atau
tajuk kerja lapangan
Isu atau tajuk
2 3
merangkumi Menentukan kawasan
kurikulum Geografi kerja lapangan yang
yang dipelajari paling sesuai
Pastikan isu atau
4
tajuk boleh dikaji
dan praktikal untuk
mendapatkan data
atau maklumat
Bab 12
192
12.2 Menentukan Objektif Kerja Lapangan
Objektif kerja lapangan ialah perkara khusus yang ingin dicapai dalam sesuatu kerja lapangan
yang dilakukan. Objektif mestilah boleh diukur dan menjelaskan tujuan kerja lapangan dengan
lengkap dan ringkas. Objektif kerja lapangan dimulakan dengan kata kerja seperti:
Kata kerja Huraian
Mengenal pasti ...

Mengetahui sehingga dapat menyatakan dengan pasti
Menghuraikan ...
Keterangan atau penjelasan mengenai sesuatu hal atau perkara
Membandingkan ...
Melihat dua perkara atau lebih untuk mengetahui persamaan dan perbezaan
Mencadangkan ...
Mengeluarkan buah fikiran, mengusulkan atau menyarankan tentang
sesuatu perkara
Menjelaskan ...
Menerangkan secara lebih lanjut, menghuraikan sehingga jelas atau
menyatakan untuk memberikan penerangan
Menentukan ...
Membuat kesimpulan atau keputusan daripada sesuatu perkara
Menganalisis ... Menentukan masalah serta cara untuk menyelesaikan masalah,

memperbaik atau melaksanakan sesuatu sistem dengan berkesan
Menilai ...
Membuat pentaksiran tentang sesuatu perkara
Mengkaji ...
Menyelidik dan memeriksa sesuatu perkara dengan teliti
Bab 12
193
12.3 Menentukan Kaedah Kerja Lapangan
Data dan maklumat boleh dikumpulkan melalui pelbagai kaedah seperti pemerhatian, temu
bual, soal selidik dan rujukan. Kaedah yang dipilih haruslah sesuai dengan tajuk dan jenis data
yang diperlukan untuk dianalisis.
Pemerhatian Temu bual

• Kaedah pemerhatian • Melibatkan pengkaji dan responden
ialah cara mengumpul
• Maklumat diperoleh secara lisan
data atau maklumat
dengan mengamati • Pengkaji perlu menjelaskan maksud
sesuatu yang ingin dikaji soalan dan kajian yang
dilakukan secara jelas
• Pemerhatian yang
dilakukan mestilah • Senaraikan setiap soalan
sistematik dan berfokus yang diperlukan
• Pemerhatian melibatkan perkaitan • Guna alat perakam untuk
antara ciri fizikal dengan ciri budaya membolehkan semua
di kawasan kerja lapangan maklumat direkod
• Pengkaji akan memperoleh
maklumat secara langsung
• Hasil pemerhatian perlu direkod
• Gunakan alatan bantuan teknologi
seperti kamera atau perakam
yang bersesuaian Rujukan
• Kaedah ini boleh dilakukan dengan

merujuk buku teks, buku rujukan,
akhbar, majalah ilmiah, jurnal,
Internet, orang sumber, agensi
Soal selidik
kerajaan dan agensi swasta
• Menyediakan borang Lampiran 4: Borang Soal Selidik
• Bahan-bahan yang dirujuk perlu
soal selidik dinyatakan sumber rujukan dalam
• Soalan yang dikemukakan laporan kerja lapangan
merangkumi keseluruhan
objektif kerja lapangan
• Soalan yang ringkas,
mudah difahami dan jelas
• Data perlu dianalisis untuk
Bab 12
mendapatkan maklumat
194
12.4 Merekod, Mengumpul dan Menganalisis Data
atau Maklumat
Data dan maklumat yang diperoleh melalui beberapa kaedah kajian harus dikumpul dan
dianalisis. Persembahan data dan maklumat kebiasaannya ditunjukkan dalam bentuk peta
pemikiran jadual dan rajah yang sesuai.
Contoh jadual:
Jadual 12.1 Masalah pelancongan di Presint 6, Wilayah Persekutuan Putrajaya
Masalah pelancongan di Presint 6 Bilangan responden
Tiada pengangkutan awam 9
Tiada gerai jualan 4
Tiada parkir 2
Jumlah 15
(Sumber: Soal selidik)
Contoh rajah:
Masalah Pelancongan di Presint 6, Masalah Pelancongan di Presint 6,
Wilayah Persekutuan Putrajaya Wilayah Persekutuan Putrajaya
Bilangan responden
(orang)
13%
10
9
27% 60%
8
7
6
5
Jumlah: 15 orang
4
PETUNJUK
3
Tiada pengangkutan awam
2
Tiada gerai jualan
1
0 Masalah Tiada parkir
Tiada Tiada gerai Tiada pelancongan
pengangkutan jualan parkir
awam
Rajah 12.1 Graf bar mudah Rajah 12.2 Carta pai
Portal Geografi Info

Peta pemikiran yang
Layari laman sesawang yang berikut untuk melihat contoh bersesuaian juga
Bab 12
peta pemikiran dan kesesuaian penggunaannya di Malaysia: digunakan untuk

http://bukutekskssm.my/Geografi/Tingkatan3/Nota20.html persembahan data
dan maklumat.
195
12.5 Merumus dan Membuat Pelaporan Tentang
Kerja Lapangan
Rumusan dilakukan berdasarkan data atau maklumat yang diperoleh manakala pelaporan
kerja lapangan adalah mengikut garis panduan yang berikut:
Penulisan pelaporan
Jadual 12.2 Format laporan kajian lapangan dijalankan di dalam
bilik darjah pada
Bil. Kandungan Halaman waktu pengajaran dan
pembelajaran (PdP).
1. Penghargaan
2. Pendahuluan
3. Objektif kerja lapangan
4. Kawasan kerja lapangan
5. Kaedah kerja lapangan
6. Hasil kerja lapangan
7. Rumusan
8. Rujukan
9. Lampiran
Kriteria dan proses kerja murid merangkumi:
Perancangan Proses awal
Jadual kerja Mengumpul maklumat daripada

Pengagihan kerja pelbagai sumber menggunakan
Objektif kajian kaedah yang sesuai
Penentuan kaedah kajian
Laporan akhir
Grafik
Tafsiran konsep
Isi utama, huraian atau contoh
Portal Geografi
Bab 12
Layari laman sesawang yang berikut untuk melihat contoh Laporan Kerja Lapangan:
http://bukutekskssm.my/Geografi/Tingkatan3/Laporan.pdf
196
Contoh Surat Makluman kepada Ibu Bapa/Penjaga
Nama sekolah
Alamat sekolah
Rujukan Kami:
Tarikh:
Kepada,
Ibu/Bapa/Penjaga
Tuan,
KERJA LAPANGAN MATA PELAJARAN GEOGRAFI
Dengan hormatnya perkara di atas dirujuk.
2. Semua murid Tingkatan ............ sekolah ini akan terlibat dalam kerja lapangan mata pelajaran
Geografi bagi memenuhi syarat yang ditetapkan oleh Kementerian Pendidikan Malaysia.
3. Hasil kerja lapangan ini merupakan sebahagian daripada pentaksiran sekolah. Bagi tujuan
ini, semua murid akan menjalankan kerja lapangan di luar waktu persekolahan untuk mendapatkan
maklumat yang diperlukan.
4. Dimaklumkan juga bahawa kerja lapangan akan dijalankan pada *.......................... .
Sekian, terima kasih.
“BERKHIDMAT UNTUK NEGARA”
Saya yang menjalankan amanah,
(Nama Pengetua dan Cap Sekolah)

---------------------------------------------------------------------------------------------------
(Keratan jawapan)
Saya No. Kad Pengenalan

ibu/bapa/penjaga kepada murid bernama
Tingkatan membenarkan/tidak membenarkan anak di bawah jagaan saya
menjalankan kajian kerja lapangan pada tarikh tersebut.
Bab 12
Tandatangan: Nombor telefon:
197
Contoh Surat Makluman Akuan Diri Murid
Nama sekolah
Alamat sekolah
Rujukan Kami:
Tarikh:
Kepada sesiapa yang berkenaan.
Tuan/Puan,
KERJA LAPANGAN MATA PELAJARAN GEOGRAFI
Pembawa surat ini No. Kad Pengenalan

ialah seorang murid Tingkatan di ..............................................................
Murid ini sedang melaksanakan kerja lapangan Kurikulum Standard Sekolah Menengah
(KSSM) Geografi.
2. Sehubungan dengan itu, pihak kami berbesar hati jika pihak tuan/puan dapat memberi
kerjasama kepada murid ini untuk mendapatkan maklumat yang diperlukan.
3. Kerjasama dan bantuan tuan/puan didahului dengan ucapan terima kasih.
Sekian.
“BERKHIDMAT UNTUK NEGARA”
Saya yang menjalankan amanah,
...................................................
(Nama Pengetua dan Cap Sekolah)
Bab 12
198
Contoh Surat Perakuan Murid Tentang Keaslian Kajian
Saya memperakui bahawa kerja lapangan bertajuk ............................................................

di ........................................................................................ ini ialah hasil kerja saya sendiri
melainkan petikan, grafik, gambar dan rajah yang dinyatakan sumber rujukannya.
Saya dengan ini mengaku bahawa kerja lapangan ini adalah asli. Saya ialah satu-satunya
penulis kerja lapangan ini.
Yang benar,

( )
Disahkan oleh,

( )
Tarikh:
Bab 12
199
Senarai Rujukan
Abd Rahim Md Nor. (2004). Geografi Tingkatan 3. Shah Alam: Cerdik Publications
Sdn. Bhd.
Aw, S. W., Chong, Y. C., Kang, C. Y. & Nik Idris Nik Muhamed. (2017). Focus PT3 Geografi
Tingkatan 1, 2 & 3. Bangi: Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
Aziah Ismail, Foo, H. L., Khalijah Maimon & Rape’ah Ahamed. (2002). Geografi Tingkatan 1.
Kuala Lumpur: Arus Intelek Sdn.Bhd.
Azizan Hj. Abu Samah & Chong, M. S. (2002). Geografi Tingkatan 1. Petaling Jaya:
Sasbadi Sdn. Bhd.
Goh, C. L. (2010). Atlas Sumber dalam Geografi Fizikal. Wangsa Maju: Institut Terjemahan
Negara Malaysia Berhad.
Hisham Azman Ibrahim & Mohamad Khairun Fitri Ahmad. (2017). Geografi Tingkatan 1.
Cheras: Era Visi Sdn. Bhd.
Ismail Ahmad, Sulong Mohamad & Chan, M.L. (2003). Geografi Tingkatan 5. Cheras:
Pustaka Sistem Pelajaran Sdn. Bhd.
Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia. (2016). Atlas Kebangsaan Malaysia. Kuala Lumpur:
Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia.
Kamus Dewan Edisi Keempat. (2005). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Kang, C. Y., Zulkipli Ismail & Rajanderan Subramaniam. (2017). Geografi Tingkatan 2.
Johor Bahru: IMS Books Trading Sdn. Bhd.
Lim, C. (2005). Atlas & Resos Geografi Tingkatan 1. Petaling Jaya: Pearson Malaysia
Sdn. Bhd.
Mohd Jamil Mohd, Hj. Rodli Hj Hashim & Hjh Mahani Hj Mahbar. (2004). Geografi
Tingkatan 3. Johor Bahru: Johore Central Store Sdn.Bhd.
Nurashikin Abdullah & Rusly Musa. (2006). Teks Pra-U STPM Geografi Alam Sekitar Fizikal.
Petaling Jaya: Pearson Malaysia Sdn. Bhd.
Piara Singh. (2010). Esensi Geografi SPM. Petaling Jaya: Pearson Malaysia Sdn. Bhd.
Senarai Rujukan
Tan, K. L. & Wong, S. Y. (2010). Atlas Eksplorasi Geografi Tingkatan 1-5. Shah Alam: Oxford
Fajar Sdn. Bhd.
Tong, S. K. (2005). Atlas & Resos Geografi Tingkatan 4. Petaling Jaya: Pearson Malaysia
Sdn. Bhd.
200
KPM

Geografi Ting 3 - 2 DRP 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Geografi Ting 3 - 2 DRP 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

6.

1 Sumber Semula Jadi di Malaysia

Sumber boleh baharu ialah

Sumber boleh baharu

Hutan Suria Tanih Air

Hutan Hujan Laterit Sungai

Hutan Pantai Gambut Paya

Hutan Gunung Aluvium Laut

Hutan Paya Beris Air bawah tanah

Hutan Paya Hutan Paya Pasir Empangan

Berasaskan alam semula jadi seperti suria, air, angin,

Bersifat mesra alam dan digunakan untuk

Antara sumber tenaga alternatif di Malaysia:

Sumber tidak boleh baharu antaranya terdiri daripada sumber mineral

Bauksit Bijih timah

Kuprum Bijih besi

Layari laman sesawang yang berikut untuk mendapatkan

Latih Diri A Kebanyakan negara telah

2. Senaraikan empat contoh sumber boleh baharu. pendapat anda.

Sumber Semula Jadi Boleh Baharu: Air (Empangan Hidroelektrik)

Peta 6.1 Taburan beberapa stesen jana kuasa hidroelektrik di Malaysia

rak) Empangan Kenyir

Hutan Hujan Tropika Hutan Paya Air Tawar

Pokok buluh Pokok mengkuang

Pokok bakau Pokok kelapa Pokok renek

Peta 6.2 Taburan sumber tidak boleh baharu di Malaysia

• Menjana • Bahan api • Jongkong • Menjana

• Bahan bakar kenderaan

Aktiviti 6.1 PAK–21: Lawatan Galeri Latih Diri B

peta yang dihasilkan.

Menyediakan bahan mentah dan bahan

Membuka peluang pekerjaan dalam

Peratus Pekerja Mengikut Sektor pada Tahun 2015

55.3% Pertanian Membangunkan pelbagai

Petrokimia: Bahan kimia yang terhasil daripada mengangkut bijih timah)

Membangunkan bandar-bandar baharu yang dilengkapi

Sumber boleh baharu Sumber tidak boleh baharu

• Hidroelektrik Contoh sumber mineral

Kepentingan sumber semula jadi

Sumber bahan Pembukaan Peluang

pendapatan negara infrastruktur

(a) Pasir (f ) Kuprum

(b) Bauksit (g) Gas asli

(c) Emas (h) Bijih timah

(d) Petroleum (i) Bijih besi

(e) Batu granit (j) Arang batu

kebergantungan pendapatan negara terhadap sumber-sumber tersebut.

Apakah yang akan anda pelajari? Info

Transformasi Negara, 2017)

Sektor primer Sektor sekunder Sektor tertier

2 Taburan kegiatan ekonomi di Malaysia

3 Faktor-faktor yang mempengaruhi kegiatan 4 Kepentingan

Bahan mentah Modal Proses pembandaran

Buruh Pengurangan import

dalam sektor pertanian.

1. Nyatakan tiga jenis sektor ekonomi utama di Malaysia.

Sektor Primer: Sektor Pertanian

(Sumber: Majlis Promosi Eksport

tah Pokok geta

Pokok kelapa sawit

“Industri sawit merupakan tunggak

PETUNJUK 100°T 105°T

3 Alor Setar 21 Pasir Gudang 1 2