‫ َأ ْشهَـ ُد َأ ْن آل ِإلَهَ ِإالَّ هللاُ َوحْ َدهُ الَ َش ِر ْيكَ لَهُ َشهَا َدةً ُأد َِّخ ُرهَا لِيَوْ

ِم‬، ‫ َوَأ ْن َع َم َعلَ ْينَا بِنِعْـ َم ِة ْاِإل ْي َمـا ِن َو ْاِإل سْـالَ ِم‬، ‫الَّ ِذي َعلَّ َم بِ ْالقَلَ ِم‬  ِ‫اَ ْل َح ْم ُد هلل‬  ِ‫اَ ْل َح ْم ُد هلل‬

ِ َ‫ار ْك َعلَى َسـيِّ ِدنَا ُم َح َّم ٍد ِمصْ ب‬

‫اح‬ َ ‫ َأللَّهُ َّم‬ ، ‫َار السَّـالَ ِم‬
ِ َ‫ص ِّل َو َسلِّ ْم َوب‬ ِ ‫أن ُم َح َّمدًا َع ْب ُدهُ َو َرسُوْ لُهُ ال َّدا ِعي بِقَوْ لِ ِه َوفِ ْعلِ ِه ِإلَى د‬ َّ ‫ َوَأ ْشـهَ ُد‬، ‫ـام‬ ِ َ‫ْالقِي‬
ِ ْ‫ َأ َّما بَعْـ ُد فَيَا ِعبَا َد هللاِ ُأو‬، ‫الز َح ِام‬
‫ص ْي ُك ْم‬ ِّ ‫ان ِإلَى يَوْ ِم‬ٍ ‫ َو َعلَى آلِ ِه َوَأصْ َحابِ ِه َو َم ْن تَبِ َعهُ ْم بِِإحْ َس‬، ‫صالَةً تُ ْشفِ ْينَا بِهَا ِمنَ ال َّدآ ِء َواَْألسْـقَ ِام‬ َ ، ‫الظَّالَ ِم‬
ِ‫بِس ِْم هللا‬  ،  ‫َّجي ِْم‬ِ ‫ان الر‬ ِ َ‫ َأ ُعوْ ُذ بِاهللِ ِمنَ ال ًّش ْيط‬:  ‫ فَقَ ْد قَا َل تَ َعالَى فِي ِكتَابِ ِه ْال َك ِري ِْم‬، ‫ تَ ْد ُخلُوْ ا َجنَّةَ َربِّ ُك ْم بِالسَّـالَ ِم‬، ‫ق اَْألن َِام‬ َ ‫ي بِتَ ْق‬
ِ ِ‫ـوى هللاِ خَ ال‬ َ ‫وَِإيَّا‬
‫ق هللاَ يَجْ َعل لَّهُ ِم ْن َأ ْم ِر ِه يُ ْسرًا‬
ِ َّ‫ َو َمن يَت‬  ،  ‫الرَّحْ َم ِن ال َّر ِحي ِْم‬

Para sederek Kaum Muslimin ingkang minulya,

Manggo tansah samiya netepi taqwa lan ta’at dateng ngarsa Dalem Allah kanti berusaha supados
ibadah kito soyo meningkat, sedoyo perintahipun Allah kanthi sekuat tenaga sageto kito lampahi serto
ambudi daya amrih sedaya awisanipun saget kitho tilar, minongko dados tekad soho sarono kitho
sedoyo angrungkebi Iman lan Islam ing saklebetipun gesang punika, ing pangangkah kitho sedoyo
kalebet kawulo-kawulo nipun Allah ingkang tansah tumidak sahe soho pinaringan khusnul khatimah.
Para sederek Kaum Muslimin ingkang minulya,
Mboten dangu malih kitho sampun bade lumebet ing wulan suci Ramadhan, sak mestinipun kitho
cawis cawis kangge ngadepi kewajiban kitho nindakaken shiyam wonten wulan ramadhan. Sikap
mental lan manah kitho kedah dipun siapaken. Pramila mangga kitho adepi wulan suci lan kewajiban
punika kanti manah bingah saha ridla, remen nindakaken kewajiban saking ngarsanipun Allah. Sebab
bingah kemawon sampun ageng  faedahipun, Kanjeng Nabi sampun dawuh :
‫ـن فـ َ ِر َح بــ ِ ُد ُخوْ ِل رمضانَ َح َّر َم هللاُ َج َس َدهُ عَل َى النِّيْرا ِن‬
ْ ‫َم‬
“Sing sopo wonge bungah sebab tekane  wulan Ramadlan, mangka Allah ngaramake jasade
wong kui sangka siksa  neraka”
Para sederek Kaum Muslimin  ingkang Minulya,
Kanjeng Nabi Muhammad SAW, wonten akhir bulan sya’ban, biasanipun ndawuh aken:

ٍ ‫ألــف َشــه‬
، ‫ْـر‬ ِ ْ ‫ َشــهْـ ٌر فِــيْـ ِه لـَـيْـلَـةُ ْالــقَــ ْد ِر خَ ـيْـ ٌر ِم‬، ‫ك‬
‫ـن‬ ٌ ‫يـا َأيـُّهـَا الـنَّـاسُ قَــ ْد َأظَـلَّــ ُكـ ْم َشــهْـ ٌر عَـ ِظــيْـ ٌم ُمـبــا َر‬
‫ـال ْالـخـَيْر‬
ِ َ ‫ـن ِخـصـ‬ْ ‫فـيـه بـِخَ ـصْ ـلَـ ٍة ِم‬  ‫َّب‬ َ ‫ تَـقَــر‬ ‫ـن‬ ُّ َ‫ وقـيــا َم لَـيْـلِـ ِه تـَط‬، ً‫ضـة‬
ْ ‫ َم‬. ‫ـوعـًا‬ َ ‫ـريـْـ‬ِ َ‫صـيـَـا َمـه ف‬ ِ  ُ‫ـل اللـه‬ َ ‫َجـ َع‬
، ‫ـضـةً فـيـمـا سـواه‬َ ْ‫ـريـ‬ ِ َ‫ـن َأ َّدى َسـب ِْعـ ْيـنَ ف‬ ْ ‫ضـةً َكان َكـ َم‬ َ ‫ـن َأ َّدى فـَريــ‬ ْ ‫ و َم‬. ُ‫فِـيـمـا ِسـ َواه‬  ً‫ريــضـة‬ َ َ ‫ـن َأ َّدى فـ‬
ْ ‫َكانَ َكـ َم‬
ْ
ُ ‫الـرِّز‬
‫ق‬ ‫يـُــزَا ُد فـيـه‬  ‫ َو َشـهْــ ٌـر الـ ُمـواسـا ِة وشـهــ ٌـر‬، ‫الـجـنّة‬
َ ‫ و الـصَّــبْـ ُـر ثـَواَبـُه‬، ‫ْـر‬
ِ ‫هُـ َو َشــهْـ ُر الـصَّــب‬

“He poro manungso, temenan bakal tumeko sawijining wulan kang agung, kang dibarokahi, kang
mayungi marang siro kabeh, yoiku wulan Ramadhan, ing wulan Ramadhan kuwi ana sawijining wengi
kan diarani Lailatul Qadar, kang kautamane ngungkuli sewu wulan, Allah wis majibake poso ing sasi
kuwi, lan disunatake shalat wengi  ing sasi kuwi, sing sopo wonge taqarrub ngibadah amrih caket
marang Allah, ana ing sak sejerone wulan mau, kelawan ngamal ngamal ibadah sunnah mangko koyo
nindakake ibadah fardlu ing sak jerone sasi liyane, Lan sing sopo wongwe ngibadah fardlu siji ing
wulan Ramadhan, mangka koyo koyo ngibadah pitung puluh fardlu ing sasi liyane . Lan sasi
Ramadhan iku sasi sabar, dene sabar iku ganjarane swargo, Ramadhan iku sasi kang kanggo asih
asihan, Lan sasi Ramadhan iki mangsane ditambahi peparinge rizki” (HR.Ibnu Khuzaimah, lan
Baihaqi).
Saget dipun simpulaken, saking welasipun dateng kitho, wonten wulan Ramadhan Gusti Allah paring
obral ganjaran. Ibadah Sunah dipun tikel-tikelaken ganjaripun kados ibadah fardhu. Ngelakoni ibadah
fardhu ganjare ditikel-tikelaken ngantos ping pitungpuluh (70). Semanten agung kanugrahan
peparingipun Allah ingkang kaparingaken ing sak lebetipun wulan Ramadlan, tentu eman sanget
tumrap tiyang mukmin menawi ngantos mboten nampi lan nanggapi kanugerahan ageng paringipun
Allah menika.
Para sederek Kaum Muslimin  ingkang Minulya
Gegayutan kalihan persiapan kitho sedoyo kagem menyambut bulan ingkang mulyo meniko, Syaikh
Abdul Qodir al-Jaelani wonten kitab al-Ghuniyah ndawuhaken, supados kitho ngatah-ngatahkan
istighfar, taubat, nyuwun pangapunteng dateng Allah SWT. Imam al-Ghazali wonten kitab Minhajul
Abidin, ndawuhaken, bilih diantara fungsi taubat meniko wonten kalih. Sepisan; Supoyo diparingi
enteng/akas nindakaken ibadah. Langkung-langkung wonten ing wulan ramadhan, kitho sedoyo
tansah kepengin saget enteng, akas, soho rikat anggen ibadah kranten agengipun fadhilah wulan
ramadhan meniko. Kapindo, faedahe taubat, nyuwun pangapunten dateng Allah lan ugi nyuwun
pangapuro karo sepodo-podo, supoyo ibadahe dewe ora muspro alias kersane ibadah kitho dipun
tampi deneng Allah SWT. Imam al-Ghazali paring gambaran mekaten, wong ngibadah nanging ora
gelem tauabat, podo karo nyuguh daharan/minuman dateng dayoh/tamu, terus daharan/minuman
meniko ketetesan kringet utowo kotoran sanesipun. Menopo tamu meniko purun dahar utawi ngunjuk
daharan/minuman ingkang ketetesan kringet utawi kotoran kalowau? Tamtu kemawon, mboten.
Semanten ugi, menawi kitho ibadah langkung-langkung wonten saklebetipun wulan ramadhon,
menawi mboten dipun rumiyini kalian taubat, tangeh lamun menawi dipun tampi deneng Allah SWT.
Para sederek Kaum Muslimin  ingkang Minulya,
Mugi mugi Allah maringono pitulung lan pitedah dateng kitho sedaya, saget tumandang nindakaken
jejibahan shiyam kanti enteng lan maqbul ing ngarsanipun Allah Ta’ala.

، َ‫ق ْالقاِئلِ ْين‬

ُ ‫ال تَ َعالَى َوه َُو َأصْ َد‬ َ َ‫ ق‬، ‫ ِإنَّهُ ه َُو التَّوَّابُ ال َّر ِحي ِْم‬، ‫ت َوال ِّذ ْك ِر ْال َح ِكي ِْم‬
ِ ‫ َونَفَ َعنِي َوِإيَّا ُك ْم بِ ْااآليَا‬، ‫با َركَ هللاُ لِي َولَ ُك ْم فِي ْالقُرْ آ ِن ْال َك ِري ِْم‬
ِّ‫ َوقُلْ َرب‬، ً‫صالِحًا ِّمن َذ َك ٍر َأوْ ُأنثَى َوهُ َو ُمْؤ ِم ٌن فَلَنُحْ يِيَنَّهُ َحيَاةً طَيِّبَة‬ َ ‫ َم ْن َع ِم َل‬، ‫َّحي ِْم‬ ِ ‫ بِس ِْـم هللاِ الرَّحْ َم ِن الر‬، ‫َأ ُعـوْ ُذ بِاهللِ ِمنَ ال َّش ْيطَا ِن ال َّر ِجي ِْم‬
ِ ‫ْاغفِرْ َوارْ َح ْم َوَأ ْنتَ َخ ْي ُر الر‬
َ‫َّح ِم ْين‬
‫‪Khuthbah Kedua‬‬

‫ق اَْأل ْشيَآ َء ‪َ ،‬أحْ َمـ ُدهُ ُس ْب َحانَهُ َوتَ َعالَى َح ْم َد َم ْن ُعفِ َي ِمنَ ْالبَالَ ِء ‪َ ،‬أ ْشهَ ُد َأ ْن آل‬ ‫اَ ْل َح ْم ُد ِهللِ‪ ،,‬اَ ْل َح ْم ُد ِهللِ الَّ ِذي خَ لَ َ‬
‫ـر ْيكَ لَهُ َشهَا َدةً تُ ْن ِج ْي قَاِئلَهَـا يَوْ َم ْال َجـزَا ِء ‪َ ،‬وَأ ْشـهَ ُد َأ َّن ُم َح َّمدًا َع ْب ُدهُ َو َرسُوْ لُهُ َأ ْتقَى‬ ‫اِلَهَ ِإالَّ هللاُ َوحْ َدهُ آل َش ِ‬
‫ار ْك َعلَى َسيِّ ِدنَا ُم َح َّم ٍد َسيِّ ِد الرُّ س ُِل َواَْأل ْنبِيآ ِء ‪َ ،‬و َعلَى آلِ ِه ْال َك َرمآ ِء ‪،‬‬ ‫اَْأل ْتقِيآ ِء ‪َ ،‬أللَّهُ َّم َ‬
‫صلِّ َو َسلِّ ْم َوبَ ِ‬
‫ي بِتَ ْق َوى‬ ‫َوَأصْ َحابِ ِه اَْألصْ فِيآ ِء ‪َ ،‬و َم ْن تُبِ َعهُ ْم بِِإحْ َسا ِن ِإلَى يَوْ ِم اللِّقَا ِء ‪َ ،‬أ َّما بَ ْع ُد ‪ .‬فَيَا ِعبَا َد هللاِ ُأوْ ِ‬
‫ص ْي ُك ْم َوِإيَّا َ‬
‫هللاِ َوَأ ْشـ ُك ُرهُ َعلَى تَ َوالِي النَّ َعمآ ِء‬

‫صلُّوْ نَ َعلَى النَّبِ ِّي ‪ ،‬يَآَأيُّهَا‬ ‫ال َج َّل َجالَلُهُ ‪ِ :‬إ َّن هللاَ َو َمالَِئ َكتَهُ يُ َ‬ ‫َوا ْعلَ ُموْ ا َأ َّن هللاَ تَ َعالَى َأ َم َر ُك ْم َأ ْمرًا َع ِم ْي ًما ‪ ،‬فَقَ َ‬
‫صلِّ َو َسلِّ ْم َعلَى َسيِّ ِدنَا ُم َح َّم ٍد َسيِّ ِد ْال ُمرْ َسلِ ْينَ ‪َ ،‬و َعلَى آلِ ِه‬ ‫صلُّوْ ا َعلَ ْي ِه َو َسلِّ ُموْ ا تَ ْسلِ ْي ًما ‪ ،‬اَللَّهُ َّم َ‬ ‫الَّ ِذ ْينَ آ َمنُوْ ا َ‬
‫ك يَا َأرْ َح َم‬ ‫ان ِإلَى يَوْ ِم ال ِّد ْينَ ‪َ ،‬وارْ َح ْمنَا َم َعهُ ْم بِ َرحْ َمتِ َ‬ ‫صحْ بِ ِه َوالتَّابِ ِع ْينَ ‪َ ،‬وتَابِ ِع التَّابِ ِع ْينَ لَهُ ْم بِِإحْ َس ٍ‬ ‫َو َ‬
‫ك َس ِم ْي ٌع قَ ِريْبٌ ُّم ِجيْبُ‬ ‫ت ‪ِ ،‬إنَّ َ‬‫ت ‪َ ،‬و ْال ُم ْسلِ ِم ْينَ َو ْال ُم ْسلِ َما ِ‬ ‫َّاح ِم ْينَ ‪ ،‬اَللَّهُ َّم ا ْغفِرْ لِ ْل ُمْؤ ِمنِ ْينَ َو ْال ُمْؤ ِمنَا ِ‬ ‫الر ِ‬
‫صالَحًا تَا ًّما عَا ًّما ‪،‬‬ ‫ضاتَنَا َو ُعلَ َما َءنَا َوفُقَهَا َءنَا ‪َ ،‬و َم َشايِ َخنَا َ‬ ‫ت ‪ ،‬اَللَّهُ َّم َأصْ لِحْ َأِئ َمتَنَا َوُأ َّمتَنَا ‪َ ،‬وقُ َ‬ ‫ال َّدع ََوا ِ‬
‫‪َ .‬واجْ َع ْلنَا هُدَاةَ ُم ْهتَ ِد ْينَ‬

‫اخ ُذلْ َم ْن خَ َذ َل ْال ُم ْسلِ ِم ْينَ ‪َ ،‬أللَّهُ َّم َأ ْهلِ ْك َأ ْعدَا َء ال ِّد ْينَ ‪َ ،‬وَألِّ ْ‬
‫ف بَ ْينَ قُلُوْ ِ‬
‫ب‬ ‫َص َر ال ِّد ْينَ ‪َ ،‬و ْ‬ ‫اَللَّهُ َّم ْانصُرْ َم ْن ن َ‬
‫ـض ال َّد ْينَ َعلَى ْال َم ْديُوْ نِيـْنَ ‪َ ،‬وا ْكتُ ِ‬ ‫ْأ‬
‫ب اللَّهُ َّم‬ ‫ك َأس َْر ْال َم سُوْ ِر ْينَ ‪َ ،‬وفَرِّ جْ َع ِن ْال َم ْكرُوْ بِي َـْن ‪َ ،‬وا ْق ِ‬ ‫ْال ُمْؤ ِمنِ ْينَ ‪َ ،‬وفُ َّ‬
‫ك َعلَى ُكلِّ َش ْي ٍء قَ ِد ْي ٌر‬ ‫‪.‬ال َّسالَ َمةَ َعلَ ْينَا ‪َ ،‬و َعلَى ْال ُغ َّزا ِة َو ْال ُم َجا ِه ِد ْينَ َو ْال ُم َسافِ ِر ْينَ ‪ِ ،‬إنَّ َ‬

‫اَللهُ َّم ا ْدفَ ْع َعنَّا ْالغَاَل َء ‪َ ،‬و ْالبَالَ َء َو ْال َوبَا َء ‪َ ،‬و ْالفَحْ َشا َء َو ْال ُم ْن َك َر َو ْالبَ ْغ َي َوال ُّسيُوْ فَ ْال ُم ْختَلِفَة ‪َ ،‬وال َّشدَاِئ َد‬
‫ك َعلَى ُكلِّ‬ ‫صةً ‪َ ،‬و ِم ْن ب ُْلدَا ِن ْال ُم ْسلِ ِم ْينَ عَا َّمةً ‪ِ ،‬إنَّ َ‬ ‫َو ْال ِم َحنَ ‪َ ،‬ما ظَهَ َر ِم ْنهَا َو َما بَطَنَ ‪ِ ،‬م ْن بَلَ ِدنَا هَ َذا خَ ا َّ‬
‫َش ْي ٍء قَ ِد ْي ٌر‬

‫ان ‪َ ،‬والَ تَجْ َعلْ فِ ْي قُلُوْ بِنَا ِغالًّ لِّلَّ ِذ ْينَ آ َمنُوْ ا َربَّنَا ِإنَّ َ‬
‫ك َرُؤ وْ ٌ‬
‫ف‬ ‫َربَّنَا ا ْغفِرْ لَنَا َوِإل ْخ َوانِنَا الَّ ِذ ْينَ َسبَقُوْ نَا باِإل يـْ َم ِ‬
‫َّحيْم‬
‫ر ِ‬

‫ِعبَا َد هللاِ ‪ِ ،‬إ َّن هللاَ يَْأ ُم ُر بِاْل َع ْد ِل َو ْاِإل حْ َسا ِن َوِإ ْيتَا ِء ِذى ْالقُرْ بَى َويَ ْنهَى َع ِن ْالفَحْ َشا ِء َو ْال ُم ْن َك ِر َو ْالبَ ْغ ِى يَ ِعظُ ُك ْم‬
‫لَ َعلَّ ُك ْم تَ َذ َّكرُوْ نَ ‪َ ،‬وا ْش ُكرُوْ هُ َعلَى نِ َع ِم ِه يَ ِز ْد ُك ْم َواسَْئلُوْ هُ ِم ْن فَضْ لِ ِه يُ ْع ِط ُك ْم َولَ ِذ ْك ُر هللاِ َأ ْكبَ ُر‬