Uczenie się przez doświadczenie – cykl Kolba

Uczenie się przez doświadczenie to inna nazwa znanego i stosowanego przez

trenerów pracujących z osobami dorosłymi tzw. Cyklu Kolba. Model ten opisuje, w
jaki sposób ludzie mogą przekształcać swoje doświadczenia w wiedzę, a tę z kolei na
nowe metody pracy, zachowania czy nawet postawy. Sednem uczenia się jest
bowiem trwała zmiana człowieka – tego jakimi informacjami dysponuje, tego w jaki
sposób patrzy na świat, tego jak sprawie radzi sobie z zadaniami, jakimi narzędziami
potrafi się posługiwać i w jaki sposób modyfikować to, czym dysponuje wobec
nowych, nie przepracowanych jeszcze wyzwań. Przyswajanie informacji, nawet
bardzo skomplikowanych i w wielkiej ilości i to zdecydowanie za mało.
Jak twierdzi Kolb uczenie się jest procesem, to znaczy składa się z szeregu
następujących po sobie, angażujących różne ośrodki mózgowe aktywności. Nie jest
jednolitą czynnością, ale jak to zaraz zobaczymy, szeregiem różnych działań. Poniżej
schemat, który go obrazuje:

Wszystko zaczyna się od doświadczenia- czegoś doświadczyłem, brałem lub biorę

w czymś udział, coś zauważyłem, przemyślałem, ale też coś obserwuję, jakieś dane
docierają do moich zmysłów. Kolejna faza to refleksja- zwracam uwagę na to, co się
wydarzyło czy dzieje, przetwarzam dane napływające do mojego umysłu, porównuję
je z tym co mam w pamięci, ubieram w słowa. Następnie konceptualizacja- łączę to,
co spostrzegłem w całość, porównuję z posiadaną bądź dostarczoną wiedzą,
wyciągam wnioski, tworzę pojęcia i teorie. I ostatni punkt czyli eksperymentowanie-
to czas poszukiwania nowych zastosowań, próba zastosować tego czego się
nauczyłem w jakiejś praktyce.
Cykl Kolba na szkoleniu to również gotowa struktura zajęć- doskonała do
wykorzystania podczas każdej lekcji- na przejście przez całość może wystarczyć
Specjalistyczne Centrum Edukacji EDU- MACH Sp. z o. o.
ul. Wyzwolenia 6/12; 06- 400 Ciechanów; faks: 23 673 52 66
e-mail: info@edumach.pl; www.edumach.pl www.problemywnauce.pl
nawet pół godziny, choć lepiej jest wykorzystać całe 45 minut. Jako nauczyciel
możesz uruchomić cykl uczenia się na dwa sposoby: zaproponować uczniom udział
w jakimś ćwiczeniu (np. symulacji, grze czy odgrywaniu sobie, jak ostatnio byłeś w
sytuacji, gdzie…) lub odwołanie się do doświadczeń jakimi dysponują. Najlepiej
połączyć oba te elementy. Na przykład przywołać doświadczenia uczniów
związanych z omawianym zagadnieniem, zapytać co wiedzą, jak to wpływa na ich
postrzeganie świata, w jaki sposób można tę wiedzę wykorzystać. Można tę część
zajęć ubrać w jakąś strukturę. Najprostsza to zwykła burza mózgów- z czym wam się
kojarzy coś tam. Mogą być rozmaite asocjogramy- zapiszcie na pięciu kartkach pięć
różnych asocjacji a następnie stwórz w grupie (5-8 osób) mapę skojarzeń.
Kolejny krok to refleksja- dzielenie się wrażeniami. Uczniowie dyskutują tym żywiej
im bardziej poruszające było dla nich doświadczenie. Uczestnicy powinni podzielić
się wszystkimi ważnymi obserwacjami. Tak długo jak tego nie zrobią nie będą w
stanie pracować dalej – trener musi im dać na to szansę, i gdy poczuje, ze większość
ludzi powiedziała to, co chciała powiedzieć, przechodzi dalej. Warto pojawiające się
skojarzenia, pomysły spisywać. Można je od razu porządkować tworząc struktury
przydatne do kolejnej części zajęć odwołując się do grup skojarzeń typu: co składa
się na omawianą całość, gdzie i w jaki sposób można tego o czym mówimy
doświadczyć, jak to jest wykorzystywane, kto i w jaki sposób nad tym pracował, jakie
pojawiają się hipotezy w związku z tym, nad czym pracujemy.
To naturalna podstawa związana z tym, czym będziemy się zajmować podczas
kolejnego kroku a mianowicie wnioskowania czy inaczej łączenia tego co wynika z
naszych doświadczeń z tym, co w tego wynika w całość). Tu pojawiają się pytania
typu: Jak nowo zdobytą wiedzę można zebrać w całość i podsumować? Co z tego
wynika? Jakie wnioski można wyciągnąć? Jak to należy rozumieć? Co na tej
podstawie można stwierdzić? Opieramy się na refleksji, które zostały zebrane (i
zapisane) w poprzednim etapie; staramy się je pogrupować, wyjść poza nie i złożyć
je w całość, tworząc coś w rodzaju teorii. Już nie opowiadamy sobie tego było, ale
staramy się to zrozumieć. Ważne aby to były teorie czy generalizacje, oparte na tych
konkretnych doświadczeniach jakich doświadczyli uczniowie podczas zajęć.
Nauczyciel może oczywiście znać zestaw naukowych teorii, doskonale
wyjaśniających to co się wydarzyło- co więcej powinien je w tym momencie
dostarczać i wskazywać jako istotne elementy uzupełniające, jednak podanie ich bez
Specjalistyczne Centrum Edukacji EDU- MACH Sp. z o. o.
ul. Wyzwolenia 6/12; 06- 400 Ciechanów; faks: 23 673 52 66
e-mail: info@edumach.pl; www.edumach.pl www.problemywnauce.pl
mocnego nawiązania do doświadczeń uczniów, sprawi, że w najlepszym wypadku
zostaną szybko zapomniane.
I wreszcie ostatni etap eksperymentowanie czyli planowanie nowych zastosowań. Tu
uczniowie powinni poszukać odpowiedzi na pytania typu: Jak można zastosować to
do czego doszliśmy? Jak możemy to wykorzystać w praktyce? W jaki sposób można
to przełożyć na praktyczne, konkretne działania? Co mogę na tej podstawie
konkretnego zmienić? Takie zmiany można planować dopiero po tym, gdy coś wiemy
na temat mechanizmów czy obowiązujących prawidłowości (opracowanych w
poprzednim etapie). Bez takiej wiedzy mielibyśmy do czynienia z próbowaniem na
oślep.
Nauczyciel może także zachęcić do tego by uczniowie zaplanowali sami dla siebie
wybrane działania jakie podejmą się wykonać jako podsumowanie zajęć.
Zadanie: uzasadnij celowość każdego z następujących kroków:
 zainicjowanie pracy z wykorzystaniem wiedzy i doświadczenia uczniów
………………………………………………………………………………………….………
…………………………………………………………………………………………………
………….………………………………………………………………………………………
………….……………
 uporządkowanie i uwspólnienie refleksji towarzyszącej doświadczeniu
………………………………………………………………………………………….………
…………………………………………………………………………………………………
………….………………………………………………………………………………………
………….……………
 nauczenie uczniów nowych rzeczy, odwołanie do wiedzy ogólnej
………………………………………………………………………………………….………
…………………………………………………………………………………………………
………….………………………………………………………………………………………
………….……………
 przemyślenie, przedyskutowanie nowych zastosowań nabytej wiedzy i umiejętności
………………………………………………………………………………………….……
…………………………………………………………………………………………………
…………….…………………………………………………………………………………

Specjalistyczne Centrum Edukacji EDU- MACH Sp. z o. o.

ul. Wyzwolenia 6/12; 06- 400 Ciechanów; faks: 23 673 52 66
e-mail: info@edumach.pl; www.edumach.pl www.problemywnauce.pl