Περὶ Ψυχο-λογίας

Ὁ Freud ξεκίνησε τὴν καριέρα του ὡς νευρολόγος σὲ μιὰ ἐποχὴ ὅπου ἡ

κατανόηση τῆς δομῆς τοῦ ἐγκεφάλου, ἀλλὰ καὶ τὸ μέγεθος τῆς πολυπλοκότητας αὐτῆς,
ἦταν μόλις στὰ σπάργανα. Ὁ ἴδιος ἐργάστηκε κατ’ ἀρχὰς ὡς ἐρευνητὴς δημοσίευοντας
σημαντικὲς ἐργασίες πάνω στὴν βρεφικὴ εγκεφαλικὴ παράλυση καὶ ἀφασία (Sacks,
1998)∙ σύντομα ὅμως, προσανατολίστηκε πρὸς τὸν τομέα τῆς κλινικῆς ἄσκησης ὅπου
-κατὰ τὸ δοκοῦν τῶν θέσεων τῆς ἐπιστήμης τῆς ἐποχῆς ἐκείνης- ἀσχολήθηκε μὲ τὴν
θεραπεία ἀσθενῶν οἱ ὁποῖοι ἔπασχαν ἀπὸ κατεστραμμένα ἤ ἀδύναμα νεῦρα.
Καίριας σημασίας στὴν πορεία τῆς σκέψης του ἦταν ἡ ἐπαφή του μὲ τὴν ἔρευνα
τῶν Charcot καὶ Bernheim ἡ ὁποία ἀνέδεικνε περιπτώσεις ὅπου τὰ συμπτώματα τῶν
ἀσθενῶν δὲν μποροῦσαν νὰ γίνουν κατανοητὰ μέσῳ τῆς ἐξέτασης τῆς ΄μηχανιστικῆς΄
τῶν νεύρων. Μέσα ἀπὸ τοὺς προβληματισμοὺς αὐτῶν, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐπιτυχημένων
πειραμάτων τους μὲ τὴν ἐπιβολὴ ἤ τὴν ἄρση συμτωμάτων κατὰ τὴν διάρκεια ὕπνωσης,
ἄρχισε νὰ ὁραματίζεται τὴν ἀνάδειξη μιᾶς ἐπιστήμης τῆς ἀνάλυσης τοῦ νοῦ -ἤ πιὸ
ἀκριβέστερα τῆς ψυχῆς (psychoanalyse)- διαφοροποιημένη ἀπὸ τὴν δομή, τοὺς νόμους, καὶ
τὴν αἰτιοκρατία τοῦ ὑλικοῦ μυαλοῦ.
Γιὰ παράδειγμα τὸ λεγόμενο φαινόμενο τῆς αναισθησίας «γαντιοῦ», ὅπου ὁ
ἀσθενὴς χάνει τὴν αἴσθηση μόνο τοῦ χεριοῦ του (τῆς περιοχῆς τοῦ γαντιοῦ), δὲν
μποροῦσε νὰ κατανοηθεῖ βάσει τῶν μηχανηστικῶν/ ὑδραυλικῶν θεωριῶν τῆς
νευρολογίας τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Τὰ νεῦρα τοῦ χεριοῦ ἐπεκτείνονται πάνω πρὸς τὰ
μπράτσα∙ ἄν ἦταν μὲ κάποιο τρόπο τραυματισμένα, ἡ ἀναισθησία δὲν θὰ μποροῦσε νὰ
περιορισθεῖ μονάχα στὸ χέρι.
Ἡ πάθηση αὐτὴ ἔφερε στὸ προσκύνιο τὴν διαλεκτικὴ μεταξὺ ὕλης καὶ ἰδέας. Οἱ
Charcot καὶ Bernheim ἀποφάνθηκαν ὅτι ἀφοῦ ἡ πάθηση δὲν μπορεῖ νὰ ἐξηγηθεῖ ὡς
ἀποτέλεσμα κάποιας ὑλικῆς διατάραξης, τότε ἀναγκαστικὰ τὸ πρόβλημα θὰ εἶναι
ἰδεολογικό, ἤτοι, ἡ ἰδέα ποὺ ἔχει ὁ ἀσθενὴς γιὰ τὸ χέρι του νὰ λαμβάνεται ὡς τὸ αἴτιο
τῆς δυσλειτουργίας. Δὲν εἶναι τὰ νεῦρα αὐτὰ καθ’ ἑαυτὰ τὰ ὁποῖα εἶναι τραυματισμένα-
κάτι στὶς σκέψεις, στὶς ἰδέες τοῦ ἀσθενοῦς γιὰ τὸ χέρι του εἶναι ποὺ προκαλεῖ τὴν
πάθηση.
Ὁ Freud μέσῳ αὐτῆς τῆς ὁδοῦ λοιπὸν ἐγκαινιάζει τὴν νέα ἐπιστήμη τῆς
ἀνάλυσης τῆς ψυχῆς (ψυχανάλυσης) μὲ στόχο τὴν ἀνακάλυψη τῆς δομῆς της καὶ τοὺς
νόμους ποὺ τὴν διέπουν. Ἡ ὕλη μπορεῖ νὰ εἶναι ἀντικειμενική, νὰ ἀποτελεῖται ἀπὸ
κάποια διαρρύθμιση πραγμάτων (res extensa), καὶ νὰ κυβερνᾶται ἀπὸ τοὺς νόμους τοῦ
Νεύτωνα∙ ἡ ψυχὴ παρ’ ὅλ’ αὐτὰ -καὶ ὡς ἀποτέλεσμά της αὐτὸ ποὺ ὀνομάζουμε
προσωπικότητα- εἶναι κάτι ἄλλο, δὲν εἶναι πράγμα παρὰ εἰκόνα πράγματος,
ἀντικατοπτρισμός, θεώρηση, ἕνας συμβολισμὸς, μία ἱστορία, ἕνας μύθος.
Τὰ παραπάνω συνάδουν μὲ τὰ λεγόμενα τοῦ Τσέγκου περὶ «Ἀναγκαιότητας τοῦ
Μύθου» (Μεταμφιέσεις), ὅπου ὁ συγγραφέας καταδείχνει πρὸς τὴν καθολικότητα τοῦ
μύθου μέσα στὴ ζωή μας, ἀφοῦ «ἐκτὸς τοῦ συνήθως ἀπόκρυφου προσωπικοῦ του
μύθου, (ὁ καθένας) φέρει καὶ διάφορους ἄλλους μονιμότερους ἤ περιστασιακοὺς
μύθους, ὅπως ὁ πραγματικός, ἤ ἕνας μύθος πρόσκαιρος, ὁ ὁποῖος ἀνακύπτει ἀπὸ τὴν
ἐπιθυμία ἤ τὴν ἀνάγκη, ποὺ τὴν ἐπιβάλλει μιὰ ἀνεπιθύμητη σωματικὴ ἤ ψυχικὴ
κατάσταση» (σελ. 21).
Παρομοίως ὁ Darian Leader, ἕνας διακεκριμένος Ἄγγλο ψυχαναλυτὴς γράφει στὸ
βιβλίο του «Why do People get Ill» (Γιατί ἀρρωσταίνουν οἱ Ἄνθρωποι) πὼς «ἡ ἔρευνα
πολλῶν καὶ διαφορερτικῶν κλάδων συγκλίνει στὴν ἰδέα ὅτι αὐτὸ ποὺ ἔχει σημασία
εἶναι τὸ πῶς εἴμαστε ἱκανοὶ -ἤ ἀνίκανοι- νὰ

«τὸ τίποτα (no-thing) κουλουριασμένο μέσα στὴ καρδιὰ τοῦ εἶναι - σὰν σκουλίκι»
ὅπως λέει ὁ Sartre.

"Personality implies the incessant presence of two elements, an objective person,

known by a passing subjective thought and recognized as continuing in time." (Modell,
1996, p. 9).
Ἡ ἰδέα αὐτὴ εἶναι ριζοσπαστικὴ, ὠθώντας μᾶς σὲ σκέψεις περὶ ἐλευθερίας,
νοηματοδότησης, ἀξίας, καὶ ὑπευθυνότητας. Ἡ ἰδέα αὐτὴ εἶναι ποὺ κάνει τὸν Foulkes
νὰ μιλάει καὶ νὰ ἀγωνίζεται μέσα στὴν ὁμάδα γιὰ μετάφραση καὶ ἐπικοινωνία. Τί
ἐπικοινωνία; Ἐπικοινωνία τοῦ ἑνὸς μέλους μὲ τὸ ἄλλο; Ἄν μέσα στὴν ὁμάδα
ἐπικοινωνήσω ὅτι αἰσθάνομαι πολὺ ὅμορφα ποὺ βρίσκομαι αὐτὴν τὴν στιγμὴ μὲ αὐτοὺς
τοὺς ἀνθρώπους, μὲ ποιόν ἐπικοινωνῶ, μὲ τὸν ἑαυτό μου ἤ μὲ τὴν ὁμάδα; Θὰ δοῦμε σὲ
αὐτὴν τὴν ἐργασία πὼς τέτοιοι διαχωρισμοὶ δὲν μποροῦν νὰ ἔχουν νόημα ἀφοῦ στὸ
βιωματικὸ ἐπίπεδο στὸ ὁποῖο λειτουργοῦμε δὲν ὑπάρχει

Ὁ Τσέγκος, γράφοντας γιὰ τὴν «Ἀναγκαιότητα τοῦ Μύθου» (Μεταμφιέσεις)

φαίνεται νὰ προσανατολίζεται πρὸς μιὰ ἰδεαλιστικὴ ἄποψη ΄κατασκευῆς΄ ἤ ΄πλάσης΄
τῆς ἀνθρώπου μέσα ἀπὸ τὸ περιβᾶλλον καὶ τὶς σχέσεις του, μὲ τὸν καθένα -ὅπως λέει-
«ἐκτὸς τοῦ συνήθως ἀπόκρυφου προσωπικοῦ του μύθου, (νὰ) φέρει καὶ διάφορους
ἄλλους μονιμότερους ἤ περιστασιακοὺς μύθους, ὅπως ὁ πραγματικός, ἤ ἕνας μύθος
πρόσκαιρος, ὁ ὁποῖος ἀνακύπτει ἀπὸ τὴν ἐπιθυμία ἤ τὴν ἀνάγκη, ποὺ τὴν ἐπιβάλλει μιὰ
ἀνεπιθύμητη σωματικὴ ἤ ψυχικὴ κατάσταση» (σελ. 21).
Πόσο ἀπομακρυσμένη εἶναι αὐτὴ ἡ θεώρηση ἀπὸ τὶς τοποθετήσεις τοῦ Φρόϋντ