Professional Documents
Culture Documents
شروع کتاب.pdf 2
شروع کتاب.pdf 2
ثاليم
والصلحاء،پري طريقت
حمبوب العلماء ّ
حضرت موالنا رياض الحق صاحب،دامت برکاھتم
طليهي مراز :شظػت مٍالها هٍرمصمع صاشب رشمي هللا
پښجٍ ثػزمي
مهجي يعرت هللا بن قٌيع ياري طيػهللا مويب مٍرڇَ"ثىبلي هللا"
()2 د ملانځه اهميت
نٌػؿت
د کػجاب د مصوم ـػ ض 11 .............................................................................
انؾٍس! 11 ............................................................................................
ای د دهیا پػیفان شالي مؾلماهاهٍ! 11 .........................................................
ثمھیع11 ................................................................................................:
دلماهځي مىصع11 ................................................................................... :
لمٍهځ د هللا پاکﷻ یاد 11 ......................................................................
ای د هبی پػیفان شالي امجیاهٍ 11 ...............................................................
لمٍهځ 11 .......................................................................................................
د لماهځي نػطٍالي11 ................................................................................
ٓ ٓ
د يػان مريع د اياثٍ څظي د لماهځي نػطٍالي 11 ...................................................
ٓ
اوؿ ايات11 ............................................................................................
ٓ
دوم ايات11 ............................................................................................
ٓ
دريم ايات 11 ..........................................................................................
ٓ
څلٍرم ايات11 .........................................................................................
ٓ
پوځم ايات 11 ..........................................................................................
د اشاديدٍ څظي د لماهځي نػطٍالي 11 ................................................................
اوؿ شعيح 11 .........................................................................................
دوم شعيح11 .........................................................................................
دريم شعيح 12 .......................................................................................
څلٍرم شعيح12 ......................................................................................
د پوځي لموځٍ نػطٍالي د دي امت د طصٍصياثٍ څظي دي 11 ........................
د لماهځي شىيىت 11 .................................................................................
د لماهځي د شىيىت پي بارى کی دوي يصي 11 .......................................................
اولي يصي11 ............................................................................................
دويمي يصي11 .........................................................................................
()3 د ملانځه اهميت
پي ټٍلي کائواثٍ باهعي لمٍهځ الزم دي 11 .......................................................
زمٍږ پي لماهځي کی ټٍلي ـبادات را زمؿ ؿٍيعي 11 ........................................
پي لماهځي کی ټٍلي اهعامٍهي قامَ دي11 .....................................................
لمٍهځ يٍ لٍي ازجماـي کار دي 11 ..............................................................
د لماهځي اًميت11 ..................................................................................
ٓ
د يػان مريع پي هؾػ کی د لماهځي اًميت 11 .......................................................
لمٍهځ د هللا پاکﷻ د يػب او هږديکت ذريفي دى 11 ....................................
لمٍهځ اهؾان د بعو کاروهٍ څظي راګػځٍی 11 ................................................
دثکلیم اوكم پي وطت کی دلماهځي طاص اًجمام کٍؿ11 ..............................
لمٍهځ د ورور ګلٍي ذريفي دى 11 ................................................................
د اشاديدٍ پي رڼا کښي د لماهځي اًميت 11 .........................................................
اوؿ شعيح 11 .........................................................................................
دوم شعيح11 ........................................................................................:
دريم شعيح 11 .......................................................................................
د بي لماهځي پي بارى کی د صصابي کػامٍ “رطي هللا ـوٌم”مغًب 11 .........................
اوؿ اخػ (د صصابي يٍؿ) 11 .......................................................................
دويم اخػ (د صصابي يٍؿ) 12 .....................................................................
د بي لماهځي پي بارى کی د څلٍرو اماماهٍ مغًب12 .........................................
د بي لماهځي لپارى وـيعوهي 12 ...........................................................................
بي لماهځي ؿړي کانػ دي11 .......................................................................
اوؿ شعيح11 ........................................................................................ :
دويم شعيح 11 .......................................................................................
دريم شعيح 11 .......................................................................................
څلٍرم شعيح11 ......................................................................................
پوځم شعيح 11 .......................................................................................
د صصابي کػامٍ “رطي هللا ـوٌم”پي هيؼ بي لماهځي کؽ کانػ دي 11 ..................
()4 د ملانځه اهميت
بي لماهځي مفػک دي 11 ...........................................................................
اوؿ شعيح 11 .........................................................................................
دويم شعيح 11 .......................................................................................
دريم شعيح 11 .......................................................................................
بي لماهځي کؽ بي ايماهي دي 11 .................................................................
بي لماهځي بي ديوي دي11 ..........................................................................
د بي لماهځي کؽ پي اؿالم کی ًيڅ شصي هؾجي 11 ........................................
د ثارک الصالة ؿػى د هللا پاک ًيڅ ـٌع او وـعى هؾجي 11 ...............................
بي لماهځي د دين هٍر اشکام ًم طائؿ کٍي12 ..............................................
د ييامت پي ورځ بي لماهځي پي طؾارى او ثاوان کی دي 11 ...............................
د بي لماهځي کؽ ټٍؿ ـملٍهي بػباد دي 11 ...................................................
د ييامت پي ورځ بي بي لماهځي د يارون ،نػـٍنً ،امان او ُا ْبي بن طلم ؿػى يػػي
11 ........................................................................................................
د بي لماهځي بٌاهي هللا پاک ثي يبٍلي هعي 11 ................................................
د لمٍهځ هي کٍهکی کؾاهٍ لپارى ؿؼا 11 ................................................................
د بي لماهځي لپارى پوځي يؾمي ـغابٍهي 11 .....................................................
پي دهيا کی پوځي ـغابٍهي11 ...................................................................... :
د مػګ پي وطت کی دري ـغابٍهي 11 ...........................................................
پي يبػکی دری يؾمي ـغابٍهي11 ..................................................................
د يبػ څظي ایؾجلٍ وروؿجي بی لماهځي ثي دری يؾمي ـغابٍهي 11 ......................
پي دوږخ کی د بی لماهځي کؾاهٍ قلي 11 .......................................................
دوږطیاهٍ څظي د زوجیاهٍ پٍښجوي 11 ...........................................................
د يیامت پي ورځ د بی لماهځي طلګٍ رؿٍایػػی 11 .............................................
د يٍي لمٍهځ پػيږدلٍ ـغاب 11 ...................................................................
د بي لماهځي پي ژوهع کی ؿکٍن هؾجي 11 ......................................................
د بي لماهځي څظي د هللا پاکﷻ هاراطي 11 .................................................
()5 د ملانځه اهميت
د شظػت ـمػ ناروؽ رض د زطمي کيعو پي شالت لمٍهځ ادا کٍؿ 11 ................
ـبػثواکي يصي 11 ............................................................................................
اولي يصي :د بي لماهځي پي هصٍؿت ؿػى د رزؽ ثوګٍالي 11 .............................
دويمي يصي :بي لماهځي د طوؼيػ پي قکَ کي11 ............................................
دريمي يصي :لمٍهځ پػيږدؿ ثػ زها او يجَ ًم ؿظجي ګواى دى 12 ........................
څلٍرمي يصي :د بی لماهځي پي بارى کی د مار ؿػى طبػی12 ...............................
پوځمي يصي :د اوښ طپَ مالک د لماهځي لپارى راکښيوٍؿ 11 ..........................
قپږمي يصي :د بي لماهځي څظي طوؼيػ ًم پواى كٍاړي 11 ................................
اوومي يصي :د يٍي اوښي طپَ بي لماهځي مالک ثي قيعي هي ورکٍؿ 11 ............
ٓ
پي لماهځي کی د ؿؾجي کٍهکی کؾاهٍ اطػ پاي او يٍ څٍ ـبػثواکي يصي 11 ................
ٓ
پي لماهځي کی د ؿؾجي کٍهکی کؾاهٍ اطػ پاي 11 ..........................................
پي لماهځي کی د ؿؾجي کٍهکی کؾاهٍ لپارى ـبػثواکي يصي11 ..................................
اولي يصي :يٍى ځٍاهي اهرلي د اور پي لمبٍ کی 11 ............................................
دويمي يصي :د قيػاهي نػيب لي وزٌي د شظػت مفاويي رض د زماـت لمٍهځ
يظا کیعؿ 11 ..........................................................................................
د ؿٌار د لماهځي نظيلت11 .............................................................................
اوؿ شعيح11 ........................................................................................ :
دوم شعيح11 ........................................................................................:
دريم شعيح11 ...................................................................................... :
څلٍرم شعيح11 .....................................................................................:
پوځم شعيح11 ...................................................................................... :
د ماځيګػ د لماهځي اًميت 11 ..........................................................................
اوؿ شعيح11 ........................................................................................ :
دوم شعيح12 ........................................................................................:
دريم شعيح12 ...................................................................................... :
څلٍرم شعيح12 .....................................................................................:
()6 د ملانځه اهميت
پوځم شعيح11 ...................................................................................... :
د ؿٌار او ماځيګػ پي لماهځي کی د ماليکٍ ازجماع 11 .....................................
د ماطؾجن د لماهځي اًميت 11 ........................................................................
اوؿ شعيح11 ........................................................................................ :
دوم شعيح11 ........................................................................................:
د لماهځي ګػټي نائعي 11 ...................................................................................
اولي ګػټي :د لماهځي پي بػکت لٍي لٍي ثکليهٍهي طجميږي 11 ............................
ٓ
دويمي ګػټي :لمٍهځ د دهيا او اطػت د کاميابي د شصٍؿ ذريفي دى11 .................
دريمي ګػټي :لمٍهځ د ملهػت او لٍړي درزاثٍ د شصٍؿ ذريفي دى 11 .................
څلٍرمي ګػټي :لمٍهځ کٍهکي د زوت الهػدوس وارخان دي11 .............................
پوځمي ګػټي :لمٍهځ د زوت کيلي (ڇابي) دى 11 .............................................
قپږمي ګػټي :لمٍهځ د هبي”ـليي الؾالم” رنايت او ملګػثيا دى 11 .......................
اوومي ګػټي :لمٍهځ ټٍلي ګواوي طجمٍي11 .....................................................
اثمي ګػټي :لمٍهځ د ګواًٍهٍ لپارى کػهارى دى 11 ................................................
د لمٍهځ کٍهکي اـؼاز او اکػام 11 .................................................................
پػ وطت باهعي د لماهځي ادا کٍلٍ نظيلجٍهي 12 .............................................
د شظػت مٍالها ياؿم هاهٍثٍي”رشمي هللا”د ميػموي يصي11 ...........................
پي لمٍهځ کٍهکي باهعي د دوږخ اور شػام دي 11 ............................................
د زماـت د لماهځي اشکام او نظائَ11 .............................................................
پي زماـت ؿػى د لماهځي کٍلٍ نظيلت 11 ...................................................
پي زماـت ؿػى لمٍهځ ادا کٍؿ وازب دي11 ...............................................
د زماـت د لماهځي اًميت 11 ...................................................................
ٓ
د زماـت د اًميت پي بارى کي د صصابي کػامٍ “رطي هللا ـوٌم”اخار(ايٍاؿ) 11 .
يٍاځي د زهاهٍ د زماـت کٍلٍ شکم 11 ........................................................
د زهاهٍ لپارى د زماـت پي لماهځي کي قػيکيعؿ 11 ........................................
د زماـت پػيږدوهکي لپارى وـيعوهي 11 ..............................................................
()7 د ملانځه اهميت
د زماـت پػيږدلٍ قػـي ـغروهي 11 ............................................................
اولي اًميت12 .................................................................. د اوؿ صم او ثکبيػ ٰ
د اوؿ صم نظيلت 12 .............................................................................
اوؿ نظيلت :د اوؿ صم د پارى دري وارى د اؿجلهار دـا 12 ...........................
دويم نظيلت :د هللا پاک او ماليکٍ دـا 11 ..................................................
دريم نظيلت :پي اوؿ صم باهعي يػـي اهعازي کٍؿ11 ..................................
اولی نظيلت او اًميت 11 ............................................................. د ثکبيػ ٰ
اولی نظيلت ثػ کٍم وطت پٍري 11 ................................................. د ثکبيػ ٰ
د مٍالها ګوګًٍي”رشمي هللا”پي هؾػ کي د ثکبيػ اولي اًميت 11 ......................
د شظػت ؿفيع بن مؾيب”رشمي هللا”پي هؾػ کي د ثکبيػ اولي اًميت 11 ........
د مٍالها الياس”رشمي هللا”پي هؾػ کي د ثکبيػ اولي اًميت 11 .........................
رکٍع ،ؿرعى يٍمي او زلؾي11 .........................................................................
د رکٍع او ؿرعي کم مىعار 11 ...................................................................
د رکٍع او ؿرعي درزي 11 ........................................................................
د يٍمي او زلؾي ثهصيَ او شکم 11 .................................................................
د يٍمي او زلؾي درزي 11 ........................................................................
د رکٍع ثؾبيس او د يٍمي دـا 11 .................................................................
د ؿرعي ثؾبيس او د زلؾي دـا 11 ............................................................
د لمٍهځ کٍهکي کؾاهٍ مجفلو څٍ شکايات 11 .....................................................
اولي يصي :د لماهځي پي بػکت ؿػى ناؿو يٍ هيک اهؾان زٍړ ؿٍ 11 .................
دويمي يصي:د لماهځي پي بػکت ؿػى زمػي پيػى دار زٍړ ؿٍ11 ..........................
دريمي يصي :د لماهځي پي بػکت ؿػى ـلمي مؾئلي شَ کيعؿ 12 .......................
څلٍرمي يصي :د لماهځي پي بػکت ؿػى پي اور کي د ماقٍم هي ؿٍځيعؿ 11 ..........
پي لماهځي کي طښٍع او طظٍع 11 ....................................................................
د طفٍع او طظٍع ثفػيم 11 ...................................................................
پي لماهځي کي د طفٍع او طظٍع اًميت 11 ................................................
()8 د ملانځه اهميت
ٓ
پي يػان مريع کي د طفٍع او طظٍع اًميت 11 ...........................................
د اشاديدٍ پي رڼا کي د طفٍع او طظٍع اًميت 11 ........................................
د طفٍع او طظٍع پي بارى کي مظجلم ايٍاؿ 11 ...........................................
د شظػت ـلي رض يٍؿ11 .......................................................................:
د شظػت ابن ـباس رض يٍؿ 11 ...............................................................
د شظػت ابٍالعردا رض يٍؿ 11 .................................................................
د شظػت يجادى رض يٍؿ11 ......................................................................
د شظػت شؾن بصػي”رشمي هللا”يٍؿ 11 ..................................................
د مهجي قهيؿ ـدماهي”رشمي هللا”يٍؿ11 ......................................................
د طفٍع او طظٍع پيعا کٍلٍ ثاکيع11 .........................................................
اوؿ روايت11 ........................................................................................ :
دويم روايت 11 ........................................................................................
دريم روايت11 ....................................................................................... :
څلٍرم روايت11 ..................................................................................... :
پوځم روايت 11 ........................................................................................
طالصي 11 ..............................................................................................
د هيکاهٍ او صالصاهٍ لمٍهځ 11 ...........................................................................
د طليهي موصٍر ـباؿي”رشمي هللا”لمٍهځ 11 ................................................
پي لماهځي کي د طفٍع او طظٍع پيعا کٍلٍ ثعبيػوهي 122 ......................................
اوؿ ثعبيػ :د ګواًٍ څظي پػًيؼ کٍؿ 122 .....................................................
دويم ثعبيػ :د شػامٍ څظي ځان ؿاثَ 122 ...................................................
دريم ثعبيػ :پي اوداؿي کي هللا پاک ج ثي مجٍزي کيعؿ 121 ............................
څلٍرم ثعبيػ :اذان ثي ثٍزي کٍؿ 121 ..........................................................
پوځم ثعبيػ :د لماهځي اهجؾار 121 ................................................................
قپږم ثعبيػ :د كيػهللا څظي بي ثٍزي کيعؿ 121 ............................................
اوم ثعبيػ :د لماهځي الهاظ او مفوي ثي مجٍزي کيعؿ 121 .................................
()9 د ملانځه اهميت
اثم ثعبيػ:ثفعيَ ارکان 121 ........................................................................
ٓ
هٌم ثعبيػً:ػ لمٍهځ طپَ اطػي لمٍهځ ګڼَ 121 ...........................................
لؾم ثعبيػ:د هيکاهٍ طلګٍ ملګػثيا121 .........................................................
د لمٍهځ کٍهکي کؾاهٍ يؾمٍهي 121 ...................................................................
اوؿ :مػٌاون ني الصالة 121 .....................................................................
دوم :مفاثب ني الصالت 121 .....................................................................
دريم :مفهٍن ـوي 121 ..............................................................................
څلٍرم :طاقفين121 ................................................................................
پوځم :مىػبين 121 ...................................................................................
د لماهځي ؿمٍلٍ لپارى يٍ څٍ اصٍؿ121 ..............................................................
ٓ
اوؿ اصَ :يػائت زدى کٍؿ 121 ..................................................................
ٓ
دوم اصَ:د ؿٍرة ناثصي پي ًػ ايات باهعي ويم کٍؿ 121 ..............................
دريم اصَ :پي رکٍع او ؿرعى کي د دـاګاهٍ اًجمام کٍؿ 121 ..........................
د يٍمي دـا 121 .......................................................................................
د زلؾي دـا 121 .....................................................................................
څلٍرم اصَ:پي لماهځي کي د الؿٍ شػکت کوټػولٍؿ 121 .................................
پوځم اصَ:پي لماهځي کي قاوطٍا کػجلٍ څظي پػًيؼ کٍؿ121 ...........................
قپږم اصَ :وؿٍؿي ونؿ او ليػي کٍؿ 112 ..................................................
د وؿٍؿي طجمٍلٍ لپارى بلي هؾظي 111 ........................................................
ٓ
اوم اصًَ:ػ لمٍهځ طپَ اطػي لمٍهځ وګڼي 111 ............................................
د هبي کػيم ص لمٍهځ111 .........................................................................
د صصابي کػامٍ لمٍهځ111 ................................................................................
د شظػت ابٍبکػ صعيو رطي هللا ـوي لمٍهځ 111 .........................................
د شظػت ـلي رض لمٍهځ 111 ...................................................................
د شظػت ـبعهللا بن زبيػ رض لمٍهځ111 ....................................................
د شظػت ـبعهللا بن ـباس رض لمٍهځ 111 .................................................
()01 د ملانځه اهميت
د شظػت ـبعهللا بن زبيػ رض لمٍهځ111 ....................................................
د ـلماء کػامٍ رح لموځٍهي 111 ..........................................................................
د شظػت ذوالوٍن مصػي رح لمٍهځ 111 .....................................................
د شظػت مصمع بن هصػ رح لمٍهځ 111 .......................................................
د امام اـؾم ابٍشويهي رح لمٍهځ111 ...........................................................
د شظػت ؿهيان خٍري رح لمٍهځ111 ..........................................................
د امام قانفي رح لمٍهځ 111 ......................................................................
د شظػت ؿفيع بن مؾيب رح لمٍهځ 111 ...................................................
د شظػت مؾػوؽ رح لمٍهځ 111 ................................................................
د شظػت ابػاًيم ثيمي رح لمٍهځ 111 .........................................................
د هيک زهاهٍ لموځٍهي 111 ................................................................................
د رابفي بصػيي رح لمٍهځ 111 .....................................................................
د يٍي ميوځي لمٍهځ 111 ...........................................................................
()00 د ملانځه اهميت
د کػجاب د مصوم ـػ ض
علی حبیبک ّٰ ّٰ
صل ّٰ
هم ّْ
هم لک احلمد کما ینبغی جلالؿ وجهک وعظیم سلطانک ،اللّ ّ
اللّ ّ
وعلی آلو واصحابو أمجعنی...امابعد
زلمد صلی ا﵁ علیو وسلّم ّٰ
ونبیک ّ
ټٍلي ثفػيهٍهي د هللا پاک دپارہ کٍم ڇي دـؾمت،ـؼت او لٍی قان
مػثبی واال دی ڇا ڇي ټٍلي کایواثٍ ثي وزٍد ورکړی او ټٍؿ کایوات دی پي
اهؾاهی طعمت کی لګٍلی دی .هللا پاک د اهؾان د ؽاًػی او باغوی زؾماهی
او روشاهی ټٍؿ ثػبیت او اصالح لپارى اؿباب پیعا کړیعی پي ًمعی اهؾان
یػػی د هفمجٍ باران کړیعی۔ او د هبی کػیمﷺدامجی پي شیح یػػیھمعا اهؾان
طیػاالمم زٍړ کړی او دهیا ثي راؿجٍلی دی .هن ؿبا د مؾلماهاهٍ ؿیوی د
دودی د ګواًٍهٍ لي املي د هللا پاکﷻ د ذکػ او یاد څظي طالی دی ۔او د هللا
پاک د مصبت او اغاـت څظي یػػی مض د طپلٍ طٍاًفاثٍ وغػنجي اړولی دی
دوی هي د هللا پاکﷻ ـبادت پي ؿمي غػیىي ؿػى کٍی۔او هي ًم د هللا
پاکﷻ ؿػى ثفلو ؿاثی۔ ًمعا وزي دى ڇي هن ؿبا مؾلماهان ذلیلي،
رؿٍا،مهلؾي او پي ريم ريم ثکلیهٍ کی مبجال دی ۔ او د دهیا دکػهارو كالمان
دی ۔ هن ڇي مٍهږ مؾلماهان پي کٍم ذلت،رؿٍایػػی او کمؼوری مبجال یٍ
ھیڅکلي ًمعاؿی ذلیلي ؿٍی هي یٍ .د ًػغػني ـالمی غاكٍثی غايجٍهي پػ مٍږ
شملی کٍی او مٍهږ د دوی پي مىابلي کی کمؼوری او بی ثٍاهي یٍ .کي ڇیػثي د
مؾلماهاهٍ ذاثی شالت ثي وګٍرو ًػ کؽ بي پي ريم ريم ثکلیهٍ کی مبجال وی۔
څٍک د مػض او هازٍړی لي املي پػیفاهي دی .څٍک پي کٍرهی مفکالثٍ اطجي
دی او ڇاثي ايجصادی مفکالت دی .طالصي دا ڇي ًػ مؾلمان اههػادا پي
ـریبي مفکالثٍ اطجي دی۔ پي دی ټٍلي ثکلیهٍد اطجي کیعو اًمي وزي دا دى
ڇي مٍږ د لماهځي پي قان لٍی ـبادت پػی ایښی دی۔ کڈیػثي مٍږ لمٍهځ ًم
()02 د ملانځه اهميت
کٍو هٍ بؽ صػؼ رؿمی لمٍهځ دی ڇي طفٍع ،طظٍع او ثٍزي څظي بالکَ
طالی وی ۔ هٍ دا لموځٍهي د يبٍلیعو پػ ځای دـغاب ذریفي دى.
انؾٍس!
هن لموځٍهي پػ مٍږ بٍج دی.مٍږ داؿی لموځٍهي کٍو ڇي د ثکبیػ
ثصػیمي څظي ثػ ؿالم پٍری یٍ ځَ ًم هللا پاکﷻ پي یاد هي راځی .دوکاهعار
د طپَ دوکان پي ؿٍچ کی وی .غبیب او ډاکػټػ د طپَ درملجٍن
اومػیظاهٍپي ؿٍچ اطجي وی .بؼګػ د طپَ کښت پي ؿٍچ کی ډوب وی او د
دی ؿٍچ څظي دلماهځي غػنجي هي راځی ڇي پي لماهځي کی ؿٍچ ووًی۔
دًمعی بی لماهځي طلګٍ مجفلو هبی کػیمﷺونػمایَ:ڇي پي طلګٍ باهعی بي
داؿی زماهي راؿی ڇي دوی بي لموځٍهي کٍی لیکن دوی بي پي لمٍهځ کٍهکی
کؾاهٍ کی هي قمارؿ کیږی.
یفوی پي ډیػ لٍی مؾرع کی بي یٍ ًم پي طفٍع ؿػى لمٍهځ کٍهکی هي
وی.د يیامت پي ورځ بي د بوعى څظي ثػ ټٍلٍ مظکی د لماهځي شؾاب کیږی .د
کٍم کؽ ڇي لموځٍهي ؿم وى۔ دًلي هٍر ټٍؿ اـماؿ بي ؿم وی او د ڇا
لموځٍهي ڇي ؿم هي وى ًلي پي طؾارى کی دی او ټٍؿ اـماؿ بي یػػی طػاب وی
هن کڈیػثي مؾلماهان د لماهځي شىیىت وپیژهی.او پي پٍرى طفٍع او طظٍع
ؿػہ لمٍهځ ادا کړی هٍ ډیػ ژر بي لٍړی مػثبی ثي ورؿیږی،او ثَ بي کامیاب
وی .د اؿمان څظي بي د رشمجٍهٍ باران پػ وؿی د ځمکی طؼاهی او مالٍهي بي د
دى الس ثي راؿی او پي ځمکي بي د دى شکٍمت او د دى رـب او دبعبي وی.
دًمعی لموځٍ بػکت وو ڇي صصابي کػام دومػى لٍړی مػثبی ثي ورؿیعى ڇي
ټٍلي دهیا ورثي ؿالم کٍیً .لي ؿادى مؼازي او اوښان پالٍهکی صصابي کػامٍ
کؾػی ثظت اوبادقاًی ورطجمي کړى او پي ًلي“رطي هللا ـوٌم”ديیصػ او ٰ
ځای یػػی اؿالمی شکٍمت او اؿالمی ریاؿت يائم کړی.
()03 د ملانځه اهميت
ای د دهیا پػیفان شالي مؾلماهاهٍ!
کڈیػثي پي دهیا کی ـؼت كٍاړی۔ هٍ د هللا پاکﷻ ؿػى ثفلو وؿاثی
ٓ
د لموځٍ پابوعی اوکړی.مؾرعان اباد کړی او د هللا پاکﷻ د ځمکی مالکان
زٍړ قی.لمٍهځ داؿی ـبادت دی ڇي ؿجاؿٍ ټٍلي اـماؿ د قػیفت مػابو
ٓ
زٍړوی ،اوثاؿٍ ثي د دهیا او اطػت نالح او کامیابی درکٍی.
پعی کػجاب کی "د لماهځي اًمیت" کی د لماهځي اھمیت ،شىیىت،
مؾائَ ،نظایَ او دلماهځي پػیږدلٍ مجفلو وـیعوهي ،ؿؼاوی او د ـبػت
ډکی يصی بیان ؿٍیعی ۔ ثػ څٍ مؾلماهان د لماهځي اًمیت وپیژیوی او پػ
وطت پي پٍرہ طفٍع او ـازؼی ؿػى لمٍهځ اداکړی،او د هللا پاکﷻ درشمت
مؾجصو زٍړ ؿی.
ٓ
پي اطػ کی د هللا پاکﷻ څظي دا دـا کٍو.ڇي هللا پاکﷻ د دهیا ڼٍلي
مؾلماهاهٍ ثي پي دین باهعی اؿجىامت او د هیک ـمَ کٍلٍ ثٍنیو ورهصیب
کړی .هللا پاکﷻ دی دلماهځي پي بػکت د مؾلماهاهٍ ګواًګارى زړوهي ّ
موٍر او
روښاهي کړی .هللا پاکﷻ دی مٍږ ثاؿی ټٍلٍ ثي د مؾرعاهٍ د ثفمیػ،ابادی او
د لموځٍ باهعی د مٍاؽبت او پابوعی کٍلٍ ثٍنیو راهصیب کړی.
هللا پاکﷻ دی دا کػجاب د ـٍام او طٍاص ټٍلٍ دپارہ هانؿ او ګػټٍر
زٍړ کړی او هللا پاکﷻ دی زما دا ؿفی او کٍقـ يبٍؿ کړی .او پعی کی
مٍزٍدى زیاثی او کمی مفاؼ کړی .هللا پاکﷻ دی دا کػجاب زما او زما د
مفاویویوٍ(کٍمٍ کؾاهٍ ڇي پعی کػجاب کی کٍمک او ثفاون راؿػى کړیعی)
()04 د ملانځه اهميت
ٓ
لپارہ اطػت کی د هرات او طالصٍن ذریفي وګػځٍی اوهللا پاکﷻ دی طپلي
ٓ
رطا را هصیب کړی (امین یارب الفالمین)
کوع === فعسی أف یکوف موتک بغتتةً إغتنم فی ِ
الفراغ فضل ر ٍ
د ناركت پي وطت کی د لماهځي نظیلت شاصلٍؿ د طپَ ځان دپارہ
كویمت وبٍلي.ځکي ڇي مػګ اڇاهک او هاڅاپي راثلٍهکی دی ۔
ثمھیع:
د هللا پاک ډیػ ډیػ قکػ دی ڇي مٍږ یػػی مؾلماهان پیعا کړی یٍ اومٍږ
مصػهی ّ
صلی هللا ـلیي وؿلم امجیان ٰ د هللا پاکﷻ د مصبٍب شظػت ّ
مصمع
یٍ .کٍم ڇي ثػ ټٍلٍ امجیاهٍ انظَ دی .لیکن ډیػ انؾٍس دا دی ڇي مٍږ
لموځٍهي هي کٍو۔ شاؿ دا ڇي هللا پاکﷻ پي طپَ کالم کی ډیػ ځایٍهٍ کی د
لماهځي د شهاؽت او پابوعی کٍلٍ شکم راثي کړی دی .هن مٍږ مؾلماهان پي
طپلي اؿالم اومؾلماهی رؿٍا کٍو .د دهیا پي کارو کی ًمیفي پػمظجګ کٍو۔ د
دهیا ًػ کار پي پٍرى نکػ او ثٍزي ؿػى کٍو۔ لیکن د لماهځي ًیڅ پػوا هي کٍو او
لماهځي ثي ھیڅ ثٍزي ًم هي کٍو.
یٍ اردو قفػ دی
هللا کٍ بھٍؿ گػےئ لٍگ نکػ روزی میں -ثالش رزؽ کی ےہ رزاؽ کا طیاؿ ہی
هہیں.
د رزؽ پي نکػ او ؿٍچ کی طلىٍ هللا پاک ًیػ کړی .دوی د رزؽ پي
ثالش او پلټوي کٍی ،لیکن د رزؽ ورکٍهکی ذات (هللا پاک) وغػنجي یػػی ھیڅ
نکػ هؾجي.
()05 د ملانځه اهميت
دلماهځي مىصع:
د لماهځي مىصع د هللا پاکﷻ ذکػ او یاد کٍؿ دی .د هللا پاکﷻ
ارقاد دی
اننی أنا ا﵁ ال اّٰلو اال انا فاعبدنی واقم الصلوة لذکری
ژباړى :بي قٌي زى هللا يم زما څظي ما ؿیٍا بَ ًیڅٍک د ـبادت الیو هؾجي.
هٍ زما ـبادت اوکړی او زما د یاد لپارى لموځٍهي ادا کړی .مػلب دا ڇا ڇي
لمٍهځ ادا کړی ګٍیا دى هللا پاکﷻ یاد کړی او ڇا ڇي لمٍهځ پػیږدی ًلي
ٓ
هللاﷻ ًیػکړی ،او هللا پاکﷻ ًیػوؿ ًالکت او بػبادی دى۔ پي يػان مریع
کی هللا پاکﷻ د ثیػ امجٍهٍ ( لکي يٍم هٍح ،يٍم لٍط ،يٍم ـاد ،يٍم خمٍد
وكیػى) او يٍمٍهٍ ثغکػى کړیعى کلي ڇي دوی د هللا پاکﷻ ـبادت کٍی۔ او د
ٓ
هللا پاکﷻ د یادولٍ پي بػکت دوی ًم پي طپلٍ ښاروهٍ کی طٍقالي او اباد
وى۔ لیکن کلي ڇي دوی د هللا پاکﷻ یاد او دًلي ـبادت پػیښٍدی هٍهللا
پاکﷻ پػ دوی باهعی طپَ ـغابٍهي راوؿجي او د ؿؼا پي غٍر یػػی دوی ټٍلي
هؾَ ثباى کړی۔او د هللا پاکﷻ پي مىابلي کی د دوی مالٍهي ،زايعادوهي،
اوالدوهي او د دوی غايت اويٍت ھیڅ پي کار هي راكلي۔ او د ځمکی لي مظي د
دوی وزٍد بالکَ طجم او هیؾجی ؿٍ.
لمٍهځ د هللا پاکﷻ یاد
کڈیػثي مٍږ او ثاؿی د ؿابىي امجٍ او يٍمٍهٍ د ـغاب باوزٍد د هللا
پاکﷻ د یاد څظي كانلي ؿٍ او د لموځٍهٍ اًجمام هي وکٍو او د هللا پاکﷻ د
راطی کٍلٍ اشؾاس لي مٍږ څظي طجم ؿی هٍ پٍى ؿی ڇي ذلت ،رؿٍایػػی او
()06 د ملانځه اهميت
ثباًی زمٍږ پي ثىعیػ کی ولیکَ ؿٍى .ځکي ڇي لمٍهځ د دین ؿجن او ثمبي دى.
لمٍهځ پػیږدؿ د کػهػ ـالمي او هښي دى.هٍ کلي ڇي یٍ اهؾان د دین ؿجن او
ٓ
ثمبي هړوی او د کػهػ ـالمي اطجیاروی هٍ ًلي کؽ بي پي دهیا او اطػت کی
ذلیلي کیږی.
ای د هبی پػیفان شالي امجیاهٍ
د طعای لپارى پي طپَ ځاهٍ باهعی رشم اوکړی .د لموځٍهٍ اًجمام
اوکړی.كهلت مي کٍی .د هللا پاکﷻ د یاد څظي مي كانلي کیږی۔ او د هللا
پاک ﷻ پي شکمٍهٍ باهعی ـمَ اوکړی .پي ًمعی کی ؿجاؿٍ کامیابی دى .پي
اؿالمی اشکاماثٍ د ـمَ کٍلٍ بػکت دا وو ڇي د ـػبٍ لږ مؾلماهان د ټٍلی
هړی کػهارو باهعی كالبي او د ټٍلی هړی مالکان ؿٍى.
ٓ
طالصي دا ڇي لمٍهځ د دهیا او اطػت کامیابی او د ههؽ او باغن د اصالح
لپارى پیػاو مػقع او د رب د لىاء زریفي دى .
لمٍهځ
د لماهځي لغٍي تُعيف :پي َعبي ژبي کی لماهځي تي قالة ويل کيږي چي د
ًغي مُوي دى :دَا کٍل .
د لماهځي اقىالزي تُعيف :لمٍهځ د فكٌاء کعامٍ پي اقىالح کی د يٍ څٍ
صاص او مؿٌٍرى افُالٍ (لکي ليام،رکٍع،ؽدطى او لُطى) مدمٍَي تي وايػػي .
د لماهځي فعمٍالي
د لماهځي فعض والي د لعان مديط،مبارک زطيحٍ او د امت د اذماع
څضي جابت دي ،لمٍهځ د اؽالم تع ټٍلٍ لٍي رکن دي چي د ًغي ادا کٍل پي
ًع مؼلمان باهطي فعض دي کي ًغي هع وي کي ښځي ،ځٍان يػػي کي ؽپين
ږيعي ،مٍړ وي کي مؼکين،ذٍړ وي او کي هاذٍړى،مؼافع وي کي مكيم،پي
امن او امان کی وي او کي د ذوګ پي زالت کی ي ػي،صالقي دا چي لمٍهځ
()07 د ملانځه اهميت
ًيڅکلي ًم هي مُافيږي زتۍ چي د ذٌاد پي مبارک ميطان کی ًم لمٍهځ
پعيږدل مُاؼ هطي .
د لعان مديط د اياتٍ څضي د لماهځي فعمٍالي
لمٍهځ دومعى ٌَيم َبادت دي چي پي لعان ـعيف کی د ټٍلٍ
َبادتٍهٍ څضي زيات د لماهځي زکم او تاکيع بيان ؽٍيطي د لماهځي زکم او
بيان پي لعان مديط کی تكعيبا ۷۷۷وارى راغلي دي،دلتي مٍږ يٍ څٍ اياتٍهي
راهكلٍو :
اول ايات
)ٔ ( الزَكا َة وارَكعواْ مع َّ ِ ِ ِ
نی
الراكع َ الصالََة َوآتُواْ َّ َ ْ ُ َ َ
یمواْ َّ
َوأَق ُ
ژباړى:د هللا پاکﷻ فعمان دي:لمٍهځ ادا کٍي ،زکاتٍهي ورکٍي او د رکٍع
کٍنکی کؼاهٍ ؽعى يٍ ځاي رکٍع کٍي .
دوم ايات
د هللا پاکﷻ بل فعمان دي .
(ٕ)
نی كِتَابًا َّم ْوقُوتًاِِ
ت َعلَى الْ ُم ْؤمن َ إِ َّف َّ
الصالََة َكانَ ْ
بي ـکي لمٍهځ پع مؤمواهٍ باهطي پي صپل مكعر ؽٍي وصتٍ کی ادا
کٍل فعض ؽٍيطي .
دريم ايات
د هللا پاکﷻ فعمان دي.
: 1ؽٍرى البكعى ۴۳
: 1الوؼاء۳۰۱
()08 د ملانځه اهميت
اى ْم ِسِّرا َو َعالنِیَةً ّْمن قَػْب ِل أَف ِ ِ ِ قُل لّْعِب ِاد َّ ِ
الصالََة َویُنف ُقواْ شلَّا َرَزقْػنَ ُ
یمواْ َّ ین َآمنُواْ یُق ُ
ي الذ َ َ َ
(ٖ) ِ ِ ِ
یَأِْتَ یػَ ْوٌـ الَّ بػَْی ٌع فیو َوالَ خالَ ٌؿ.
(اي پيغمبعى) زما مؤمواهٍ بوطګاهٍ تي ووايي چي دوي لمٍهځ ادا کړي او
د ًغي ورځي د راتګ څضي مشکی پي پټي او ښکارى باهطي هفكي او زما پي الرى
کی صعڅٍهي وکړي ،کٍمي وره چيهي د اَمالٍ ؽٍدا کيږي او هي ًم دوؽتي او
ملګعتيا پکار راځي .
څلٍرم ايات
د هللا پاکﷻ فعمان دي.
ك ُى ُم الْ ُم ْؤِمنُو َف َحقِّا. ِ الَّ ِذین ی ِقیموف َّ ِ
اى ْم یُنف ُقو َف★ أ ُْولَئِ َ
(ٗ)
الصالََة َوشلَّا َرَزقْػنَ ُ َُ ُ َ
او کٍم کؼان چي لمٍهځ کٍي او کٍم مال چي مٍږ دوي تي ورکړيطي د ًغي
څضي پي هيکٍ کاروهٍ کی هفكي او صيعاتٍهي کٍي ً،مطا هي او قسير مؤموان
دي .
پوځم ايات
د هللا پاکﷻ فعمان دي.
(٘)
وؿ لَ َعلَّ ُك ْم تػُ ْر ََحُو َف. الزَكا َة وأ ِ ِ
الر ُس َ
َطیعُوا َّ الص َال َة َوآتُوا َّ َ
یموا َّ
َوأَق ُ
او لموځٍهي لائم کړي ،زکاتٍهي ادا کړي،او د هللا پاکﷻ او د ًغي د
رؽٍل اواَت اوکړي تع څٍ پع تاؽٍ باهطي د هللا پاکﷻ رزمت وؽي
د ازاديحٍ څضي د لماهځي فعمٍالي
: 1ؽٍرى ابعاًيم۱۳:
: 1االهفال۴ ،۱:
: 1الوٍر۵۶:
()09 د ملانځه اهميت
اول زطيث
ن ِ وؿ ا﵁ َ َّ َّ ِ َّ َع ِن ابْ ِن عُ َمَر َر ِض َي اللَّوُ َعْن ُه َما قَ َ
صلى اللوُ َعلَْیو َو َسل َم " :بُ َ اؿ َر ُس ُ اؿ :قَ َ
وؿ ا﵁ َ ،وإِقَ ِاـ س َ :ش َه َادةِ أَ ْف َال إِلَ َو إَِّال اللَّوَُ ،وأ َّ
َف ُزلَ َّم ًدا َر ُس ُ اْل ْس َال ُـ َعلَى َخَْ ٍِْ
()ٙ
ضا َف". احل ّْج ،و ِ الص َالةِ ،وإِیت ِاء َّ ِ
ص ْوـ َرَم َالزَكاةَ ،و َْ َ َ َّ َ َ
د زنعت َبطهللا بن َمع رض څضي روايت دي چي هبي کعيمﷺ
وفعمايل:د اؽالم بوياد پي پوځي ؽتوٍ باهطي لائم دي ،د کلمي ويبي ال الي اال
هللا مسمط رؽٍل هللا ګٍاًي او ـاًطي ورکٍل ،لمٍهځ لائمٍل زکات ادا
کٍل،زخ ادا کٍل او د رمنان د مياـتي روژي هيٍل .
دوم زطيث
ِ ِ صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قَ َ َع ِن ابْ ِن عُ َمَر أ َّ
ت أَ ْف أُقَات َل الن َ
َّاس، اؿ " :أُم ْر ُ وؿ ا﵁ َ َف َر ُس َ
الص َال َةَ ،ویػُ ْؤتُوا
یموا َّ ِ َح ََّّت یَ ْش َه ُدوا أَ ْف َال إِلَ َو إَِّال اللَّوَُ ،وأ َّ
وؿ ا﵁ َ ،ویُق ُ َف ُزلَ َّم ًدا َر ُس ُ
ص ُموا ِم ّْن ِد َماءَ ُى ْم َوأ َْموا َذلُ ْم ،إَِّال ِِبَ ّْق ِْ
اْل ْس َالِـَ ،و ِح َسابػُ ُه ْم ِ
َ ك َع َ الزَكا َة ،فَِإ َذا فَػ َعلُوا َذل َ
َّ
()ٚ
َعلَى ا﵁ ".
د زنعت َبطهللا بن َمع رض څضي روايت دي چي هبي کعيمﷺ
وفعمايل :ماتي دا زکم ؽٍيطي چي زى د صلګٍ ؽعى تع ًغٍ پٍري ذٌاد اوکړم
تع څٍ چي دوي د دي صبعي ګٍاًي او ـاًطي راکی چي د هللا پاکﷻ څضي
ماؽيٍا بل مُبٍد هؼتي او مسمطﷺ د هللا پاک رؽٍل دي،لموځٍهي لايم
کړي او زکاتٍهي ادا کړي .کلي چي دوي دا کاروهي اوکړي هٍ د دوي ځاهٍهي او
مالٍهي بي زما لي وعفي د معر رؽيطو څضي مسفًٍي او صٍهطي وي،ليکن
: 1مجهو ـليي ،واللهؼ للبظاري ،ريم الصعيح .۳ :صصيس مؾلم ،ريم الصعيح۳۱ :
: 1صصيس البظاري ،ريم الصعيح۵۲ :
()21 د ملانځه اهميت
کليعتي د دوي ځاهٍهي او مالٍهي د يٍ اؽالمي زکم پي مكابليکی راكلي (هٍ بيا
د ًغي زکم پي مكابلي کی د دوي د ځاهٍ او مالٍ د زفاًت ذمي دار هبي هي
دي) او د دوي د اَمالٍ زؼاب د هللا پاکﷻ پي ذمي دي .
دريم زطيث
اؿ :یَا صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم ،فَػ َق َ ِ
َف أ َْعَرابیِّا َجاءَ إِ ََل َر ُسوؿ ا﵁ َ
َعن أَِِب ُىریْػرَة :أ َّ ِ
ََ ْ
اؿ " :تَػ ْعبُ ُد اللَّ َو َال تُ ْش ِرُؾ بِِو اجلَنَّةَ .قَ َ
ت ْ ِ
وؿ ا﵁ ُ ،دلَِّن َعلَى َع َم ٍل إِ َذا َعم ْلتُوُ َد َخ ْل ُ َر ُس َ
()ٛ
ضا َف ". الص َال َة الْ َمكْتُوبَةََ ،وتػُ َؤّْدي َّ ِ
وـ َرَم َ صُوضةََ ،وتَ ُالزَكا َة الْ َم ْف ُر َ یم َّ
َشْیئًاَ ،وتُق ُ
شظػت ابًٍػيػى “رطي هللا ـوي”فعمايػػي :چي يٍ قسعايػػي ؽړي د هبي
کعيمﷺ مدلػ تي زامع ؽٍ او هبي کعيمﷺتي يػػي وويل:اي د هللا
رؽٍلي !ما تي يٍى داؽي َمل را وښيي چي د ًغٍ پي کٍلٍ ؽعى زى ذوت تي
داصل ؽم ،هبيکعيمﷺپي ځٍاب کی ورتي وفعمايل :د هللا پاکﷻ
َبادت کٍى ً،يڅٍک ًم د ًغي ؽعى ـعي مي ذٍړوى،لمٍهځ کٍى ،زکات
ادا کٍى،د رمنان المبارک د مياـتي روژي هيؼي .
څلٍرم زطيث
ي بِِو ِ س ب ِن مالِ ٍ
صلَّى اللَّوُ َعلَْیو َو َسلَّ َم لَْیلَةَ أ ْ
ُس ِر َ ت َعلَى النِ ّْ
َِّب َ ضْ اؿ :فُ ِر َك قَ َ " َع ْن أَنَ ِ ْ َ
ي :یَا ُزلَ َّم ُد ،إِنَّوُ َال یػُبَد ُ
َّؿ ِ ِ ِ ِ
ت َخَْ ًساُُ ،ثَّ نُود َ ت َح ََّّت ُجعلَ ْ صْنیُُ ،ثَّ نُق َات َخَْس َ
الصلَ َو ُ
َّ
(")ٜ
نی. اخلم ِ ِ ي ،وإِ َّف لَ ِ ِ ِ
س َخَْس َ ك ِبَذه َْ ْ الْ َق ْو ُؿ لَ َد َّ َ َ
زنعت اهػ بن مال رض فعمايػػي :د مُعاج پي ـپي پي هبي َليي
الؼالم باهطي ۵۷لموځٍهي فعض ؽٍى بيا ؽٍکي ؽٍکي پوځي پوځي لموځٍهي
: 1صصيس مؾلم ،ريم الصعيح۳۴:
: 1زامؿ الجػمغي ،ريم الصعيح۵۳۱ :
()20 د ملانځه اهميت
کميطلي او پوځي لموځٍهي پاتي ؽٍى ،پي اصعکید هللا پاک ﷻ لىعفي اَالن
وؽٍ اي مسمطى زما صبعى هي بطليږې د پوځي لموځٍ پي ادا کٍلٍ ؽعى بي د
پوځٍس لموځٍهٍ جٍاب درتي زاقليږي .
د پوځي لموځٍ فعمٍالي د دي امت د صكٍقياتٍ څضي دي
پي ـپي او وره کی پوځي لموځٍهي ادا کٍل د دي امت د صكٍقياتٍ
څضي يٍ صكٍقيت دي ،دماصؼتن د لماڼځي څضي َالوى هٍر څلٍر لموځٍهي
پي تيعو امتٍهٍ کی پي بيال بيلي وعيكٍ ؽعى ادا کيعلي ليکن د ماصؼتن وصت
يٍ داؽي وصت دي چي پطي وصت کی ًيڅ يٍي امت ًم لمٍهځ ادا کړي
هطي .
مٍالها صليل ازمط ؽٌارهپٍري”رشمي هللا”پي صپل کػتاب بظل
المدٌٍد کی ليکلي دي چي د ادم َليي الؼالم تٍبي د ؽٌار پي وصت کی لبٍلي
ؽٍى هٍ دى د ـکع دپارى دوى رکُتي لمٍهځ ادا کړي ،دًمطي وصت څضي د دى
پي اوالدو باهطي د ؽٌار لمٍهځ فعض ؽٍ .د زنعت اؽساؽ َليي الؼالم يا
زنعت اؽماَيل َليي الؼالم (پطي کی د رواياتٍ اصتالؼ دي) د تٍبي فطيي
د ماپښين پي وصت کی راغلي هٍ دى څلٍر رکُتي لمٍهځ ادا کړي د ًمطي وصتي
څضي د ماپښين لمٍهځ ًم فعض ؽٍ،نعت َغيع َليي الؼالم د کلي چي ز
ؽل کلن صٍب څضي را وي ؽٍ هٍ د ماځيګع وصت وو هٍ د ـکع لپارى يػػي
څلٍر رکُتي لمٍهځ ادا کړي د ًمطي وصت څضي د ماځيګع لمٍهځ ًم فعض
ؽٍ او د زنعت داؤد َليي الؼالم صىا او اذتٌادي غلىي د لمع لٍيطو پي
وصت کی مُاؼ ؽٍى هٍ دى د څلٍر رکُتي لماهځي ارادى وکړى ليکن د ډيعي
ؽتړيا لي املي پي دريم رکُت کښيوؼتي او د ماښام پي وصت کی يػػي دري
رکُتي لمٍهځ ادا کړي پي ًمطي مواؽبت د دى پي امتياهٍ باهطي د ماښام لمٍهځ
فعض ؽٍ .
()22 د ملانځه اهميت
د لماهځي زكيكت
ؽيط ؽليمان هطوي”رشمي هللا”د لماهځي زكيكت داؽي بياهٍي:لمٍهځ
د هللا پاکﷻ د وزطاهيت او کبعيا العار کٍل دي،لمٍهځ د صالق او مضلٍؽ
تع مابويځ د تُلق غٍټي او پټ راز دي،لمٍهځ د بي لعارى روح دپارى ؽکٍن ،د
منىعب او پعيؿاهي زړى دپارى ـفا او د مايٍؽي زړى دپارى اوموان دي،لمٍهځ
د فىعت اواز دي ،لمٍهځ د ژوهط زاقل او ګػټي او د ټٍلي ذٌان صالقي دى،د
لماهځي زكيكت چي کلي يٍاهؼان تي زاقل ؽي او د دى پي روح باهطي د
لماهځي د کيهيت غلبي وؽي هٍ ًغي اهؼان تي د هللا پاکﷻ لعب او هغديکت
زاقليږي او ًغي اهؼان د الٌي هٍر پي څپٍ کی ډوب او بالکل قفا کيږي .
د لماهځي د زكيكت پي بارى کی دوي لكي
اولي لكي
يٍى وره زنعت َيؼي َليي الؼالم د يٍى درياب پي غاړى والړ وو،هٍ
وليطى چي يٍ هٍراهي معغي پي صټٍ کی غٍټي وًي او بيا پي اوبٍ هوٍزي او پي اوبٍ
کی ځان قفا کٍي ،دي معغي پوځي وارى داؽي کار تکعار کړي،زنعت َيؼي
َليي الؼالم د معغي دي کار تي پي زيعاهتيا ؽعىګٍري پطي وصت کی ذبعائيل
امين َليي الؼالم راغلي او وفعمايل :اي َيؼي !هللا پاک دا معغي د زنعت
مسمطﷺد ًغي امتي پي ـان او محل ذٍړ کړيطي کٍم چي پي وره کی پوځي
وارى لموځٍهي کٍي د دي معغي پؿان بي د ًع رهګي ًاًعي او باووي هداؽتٍ
او معداريٍ څضي پاک وي .
دويمي لكي
زمٍږ ؽتاؽي پي مؿعاهٍ او بغرګاهٍ کی د مٍالها اهٍرـاى کؿميعي”رشمي
هللا”پي هامي يٍ لٍي َالم تيعؽٍيطي ًغي يٍى وره د ًغي زماهي يٍ بل مؿٌٍر
()23 د ملانځه اهميت
بغرګ َالم مٍالها رـيطازمط ګوګًٍي”رشمي هللا”وزنٍر تي د ديٍبوط څضي
تكعيبا ۱۲يا ۱۳لٍؽي يػػي پي پښٍ باهطي مغل وکړي.کلي چي مٍالهاورغلي او ً
رـيطازمط ګوګًٍي”رشمي هللا”تي ورؽيطي هٍ ًغي د دومعى زيات ؽفع اقلي
وذي او المل تعي وپٍښتي ،هٍ مٍالها اهٍرـاى کؿميعي”رشمي هللا”وفعمايل :
چي زما د ؽفع مككط دا وو چي تي ماتي يٍى دَا اوکړى چي هللا پاکﷻ ما تي د
ښي ؽم لماهځي کٍلٍ تٍفيق راهكيب کړي ،مٍالها رـيطازمط ګوګًٍي”رشمي
هللا” ځٍاب پيکی :وفعمايل کلي چي لمٍهځ ؽم ؽي هٍ ًع څي بي ؽم ؽي او بيا
کٍم داؽي مؿکل وي چي د ًغي زل بي هي وي: ،بيا يػػي وفعمايلچي زمٍږ
دغي صبعى د صلګٍ پي ذًوٍ کی هي راځي د کٍم کار چي اؽاس او بوياد ؽم وي
ًغي ټٍلي کار بي ؽم وي،پي ؽم لماهځي ؽعى د هللا پاکﷻ ؽعى تُلق او
ارتباط منبٍوي کيږي او د دهيا ټٍلي کاروهي ؽميږي .
پي ټٍلي کائواتٍ باهطي لمٍهځ الزم دي
پي ټٍلي کائواتٍ باهطي لمٍهځ ادا کٍل الزم دي او د ًع يٍ ـي د لماهځي
کٍلٍ صپلي وعيكي ؽتي چي پي ًغي باهطي مٍږ تاؽي اهؼاهان هي پًٍيږو ،د هللا
پاکﷻ فعمان دي .
ِ
ص َالتَوُ َوتَ ْسبِ َ
(ٓٔ)
یحوُ ُكلّّ قَ ْد َعل َم َ
ليکن پي اهؼاهاهٍ باهطي چي کٍم لمٍهځ فعض دي پي ًغي لماهځي کی
د ټٍلي کائواتٍ لموځٍهي را ټٍل ؽٍيطي ،ځکي چي زمٍږ پي لماهځي کښي د
ماليکٍ رلم قف ذٍړول او پي قفٍهٍ کی دريطل ؽتي زمٍږ پي لموځٍهٍ کی د
درصتٍ پي ـان ليام ؽتي ،زمٍږ پي لموځٍهٍ کی د زيٍاهاهٍ رهګي رکٍع ؽتي
: 12الوٍر۴۳:
()24 د ملانځه اهميت
زمٍږ پي لماهځي کی د صغهطو پي ـان ؽدطى ؽتي ،زمٍږ پي لماهځي کی د لمع او
ؽپٍږمي رهګي ګعځيطل او د غعوهٍ پي ـان لٍُد ؽتي .
زمٍږ پي لماهځي کی ټٍلي َبادات را ذمٍ ؽٍيطي
پي لماهځي کی د ټٍلٍ َباداتٍ (لکي روژى ،زکات زخ وغيعى) مككط او
صالقي ً
اذماال او اـارة ذکع ؽٍيطى .
د روژي صالقي او مككط د صٍراک،څښاک او کٍرهي تُلكاتٍ څضي
اذتواب او پعًيغ کٍل دي ًمطا قفت پي لماهځي کی ًم مٍذٍد دي .د زکات
صالقي او مككط د هفػ او مال دواړو تغکیي او اقالح کٍل دي پي لماهځي کی
ًم د هفػ تغکیي مٍذٍدى دى ًغي داؽي چي د اول هللا اکبع څضي تع ؽالمي
پٍري يٍ کػ صپل ټٍل ؽٍچ او فکع د دهيا د کاروهٍ څضي پاک کړي او يٍاځي
د اصعت پي فکع اصتي ؽي او هللا پاکﷻ تي متٍذي ؽي ً.مطاؽي پي لماهځي
کی د زخ صالقي او مككط ًم مٍذٍد دي ځکي چي د زخ مككط د بيت هللا
ـعيفي تٌُيم دي او پي لماهځي کی ًم د بيت هللا ـعيفي تٌُيم راځي او
لمٍهځ کٍنکی صپل مش د بيت هللا ـعيفي ووعفتي کٍي .
پي لماهځي کی ټٍلي اهطامٍهي ـامل دي
د دي امت لمٍهځ داؽي َبادت دي چي پي ًغي کی بطن،روح ،زړى
او دماغ ټٍلي ًاًعي او باووي اهطامٍهي ـامل دي.پي لماهځي کی
ليام،رکٍع،ؽدطى،لٍُد کٍل،پٍرتي کیدل او کښتي کیدل،پي ژبي ؽعى
تالوت او تؼبيسات ويل ،پي دماغ ؽعى پي لماهځي کی فکع او ؽٍچ وًل او پي
زړى ؽعى پي لماهځي کی صؿٍع اوَاذغي پيطا کٍل دا ټٍلي ًغي اَمال او افُال
دي کٍم چي د ًاًعي او باووي اهطامٍ ؽعى تُلق لعي .صالقي دا چي پي
لماهځي کی ټٍلي اهطامٍهي ؽعى راټٍل دي.
()25 د ملانځه اهميت
لمٍهځ يٍ لٍي اذتماَي کار دي
لمٍهځ د اؽالم د ټٍلٍَكائطواواَمالٍ يٍى ښي او بٌتعيوي مدمٍَي دى .
تاؽٍ وګٍري چي د ذال ذال ؽيمٍ او َاللٍ داؽي صلګ ؽعى يٍ ځاي کیږي
چي د ًغٍي رهګٍهي،هؼلٍهي او فکعوهي ؽعى ذال ذال وي ليکن د الامت پي
اوريطلٍ ؽعى ټٍلي پي يٍ قف کی دريږي او د يٍي تکبيع پي اواز ؽعى ټٍلي پي
يٍي کاراصتي کیږي او ټٍلي د يٍي بطن پي ـان مُلٍميږي ،ټٍلي پي يٍي
قف کی والړ وي او د ټٍلٍ پي ژبٍ باهطي يٍ لؼم الفاظ ذاري يػػي ،د دي ټٍلي
صلګٍ مضتي يٍ امام والړ وي او دوي ټٍل د ًغي د امع او فُل پي اهتٌار کی
يػػي او د ًغي پي ـان اَمال او افُال ادا کٍي .کليعتي د لماهځي څضي دباهطي
هٌام ًم د لماهځي پي ـان ذٍړ ؽي ،چي ټٍلي مؼلماهان پي اتفاؽ ؽي او د
يٍي امام صبعى وموي او د امام پي الرى والړ ؽي ،هٍ ټٍلي مؼلمي امت بي غالبي
وي .
د لماهځي اًميت
لمٍهځ يٍى لٍيي َلمي مؼئلي دى تع دي بي زيات د لماهځي اًميت
چيعتي وي چي د ذٌاد پي مبارک ميطان کی ًم لمٍهځ پعيږدل مُاؼ
هطي،تاؽٍ لږ فکع اوکړي چي زنعت زؼين رض د کعبال پي ميطان کی
پي ؽضتٍ زاالتٍ کی دي ،د دري ورځٍ لٍږى او توطى ورتي ؽتي،د دښمواهٍ
پي مساقعى کی وو او د ًع وعفي څضي ورتي ځمکي ؽٍر اور وى صٍ پطاؽي
زاالتٍ کی دى او د دى کٍرهي لمٍهځ لنا هکړي او د ټٍلي هړي مضتي يػػي د
َبٍديت او بوطګي داؽي محال او همٍهي پيؾ کړى چي د ًغي هٌيع پي دهيا
کی پيطا کٍل مؿکل دي .
د لماهځي اًميت دومعى زيات دي کليعتي يٍ څٍک د لماهځي د
فعمٍالي څضي موکع ؽي هٍ د ټٍلي امت پي اتفاؽ ؽعى دا کؽ کافع بلل
()26 د ملانځه اهميت
کیږي ،او کڈيػثي يٍ څٍک ڇي نػض لمٍهځ پػيږدی ،هٍ د بفظي صصابي
کػامٍ “رطي هللا ـوٌم”او ثابفيوٍ پي هيؼ دا کؽ کانػ،وازب الىجَ او د اؿالم
څظي طارج دي.لمٍهځ پػيږدؿ د اؿالم لي هؾػى يٍ لٍي زػم دي ،لمٍهځ
پػيږدؿ هللا پاک او د ًلي دښموي کٍؿ دي ،لمٍهځ پػيږدؿ د ٰ
رشمن ذات
څظي بلاوت او د قيػان ملګػثيا دى.
ٓ
د يػان مريع پي هؾػ کی د لماهځي اًميت
لمٍهځ د هللا پاکﷻ د يػب او هږديکت ذريفي دى
کٍم کؽ ڇي د لماهځي پابوعي کٍي ،هللا پاکﷻ ًم د دي کؽ
ؿػى ثفلو ؿاثي ځکي ڇي د هللا پاکﷻ نػمان دي.
اؿ اللّوُ إِ ِّّْن َم َع ُك ْم لَئِ ْن أَقَ ْمتُ ُم َّ
(ٔٔ)
الصالََة َوآتَػْیتُم َّ
الزَكا َة. َوقَ َ
ُ
زى ؿجاؿٍ ؿػى یم کڈیػثي ثاؿٍ لموځٍهي کٍی اوزکات ادا کٍی.
لمٍهځ اهؾان د بعو کاروهٍ څظي راګػځٍی
پي لماهځي کی هللا ناک یٍطاص ثاخػ ایښی دی ڇي لمٍهذ اهؾان د
ګواًٍ او بعو کارو څظي راگػځٍی،لیکن قػط یػػی دا دی ڇي اهؾان بي ثػ یٍ
طاص وطجي پٍری پي پٍرى پابوعی او پي طفٍع اوطظٍع ؿػى لمٍهځ کٍی.
د هللا پاکﷻ نػمان دی.
اب َوأَقِ ِم َّ
الص َال َة إِ َّف َّ
الص َال َة تَػْن َهى َع ِن الْ َف ْح َشاء ك ِمن الْ ِكتَ ِ ِ ِ
اتْ ُل َما أُوح َي إلَْی َ َ
(ٕٔ)
َوالْ ُمن َك ِر.
: 11المائعى۳۵:
: 11الفوکبٍت۴۲:
()27 د ملانځه اهميت
(ای مصمعى) دا کػجاب د کٍم ڇي ثا ثي وشی ؿٍیعی ًلي وایي ،او لمٍهځ پي
پابوعی ؿػى کٍى ،بی قکي لمٍهځ اهؾان د بی شیائي او بع کارو څظي موؿ
کٍی.
دثکلیم اوكم پي وطت کی دلماهځي طاص اًجمام کٍؿ
کلي ڇي ًم یٍ مصيبت او كم راؿی هٍ مؾلماهاهٍ ثي پکار دى ڇي پي
ًلي مصيبت او ثکليم باهعی صبػ وکی او دلماهځي طاص اًجمام وکی،او د
هللا پاکﷻ ؿػى ثفلو يائم کړی هبی کػیم بي دنػطٍ څظي ـالوى د ثٌرع،
اقػاؽ،څاښت،ثصیة الٍطٍء او هٍر ههَ لمورٍهٍ ًم اًجمام کٍی،کلي ڇي
بي زلؼلي یا غٍنان یا ثیؼی دوړی وی هٍهبیﷺبي مؾرع ثي ثلی او لمٍهځ
بي يػػي ادا کٍی.
لي ًمعی وزٌی څظي مٍږ ثي ًم د لموځٍهٍ طاص اًجمام کٍؿ پکار دی.
د هللا پاکﷻ نػمان دی.
الصالَِة وإِنػَّها لَ َكبِريةٌ إِالَّ علَى ْ ِ ِ استَعِینُواْ بِ َّ
الص ِْْب َو َّ َ َ
(ٖٔ)
نی.
اخلَاشع َ َ َ َو ْ
او(دمصبت او د ثکلیم پي وطت کښی)د صبػ او لماهځي پي ذریفي
کٍمک او هصػت وكٍاړی،بی قکي لمٍهځ کٍؿ ډیػ ګػان دی مګػ پي ًلي
طلګٍ باهعی (گػا ن هعی) کٍم ڇي ـازؼی اطجیاروی.
لمٍهځ د ورور ګلٍي ذريفي دى
لمٍهځ ادا کٍ هکی پي طپَ موځ کی ديوي وروڼي دي دهللا پاکﷻ نػمان دي.
(ٗٔ)
الزَكاةَ فَِإ ْخ َوانُ ُك ْم ِِف الدّْی ِن. فَِإف تَابُواْ َوأَقَ ُامواْ َّ
الصالََة َوآتَػ ُواْ َّ
( : 11البىػى)۴۲
: 11الجٍبي()۳۳
()28 د ملانځه اهميت
کڈيػثي دا طلګ ثٍبي وکی او لموځٍهي ادا کړي او زکاثٍهي ورکړي هٍ
دوي د دين پي اـجبار ؿػى ؿجاؿٍ وروڼي دي.
د اشاديدٍ پي رڼا کښي د لماهځي اًميت
اوؿ شعيح
الص َالةَ، صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّم" َّ
الص َال َة َّ ِ ِ ِ
اؿَ :كا َف آخ ُر َك َالـ َر ُسوؿ ا﵁ َ َع ْن َعلِي قَ َ
()15 ِ
ت أَّْيَانُ ُك ْم" اتَّػ ُقوا اللَّوَ ف َ
یما َملَ َك ْ
ژباړى :د شظػت ـلي ّکػم هللا وزٌي څظي ر وايت دي ًلي نػمايػػي ڇي د هبي
ٓ
"ـليي الؾالم" اطػي طبػى دا وى ڇي لمٍهځ لمٍهځ يائم کړي ،او د كالمٍهٍ پي
بارى کی د هللا پاکﷻ څظي وويػيږي.
دوم شعيح:
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم: ِ ِ ِِ ِ
تَ :كا َف م ْن آخ ِر َوصیَّة َر ُسوؿ ا﵁ َ َع ْن أ ُّْـ َسلَ َم َة ،قَالَ ْ
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو ِب ا﵁ َ ".ح ََّّت َج َع َل نَِ ُّ
ت أَّْيَانُ ُك ْم َالص َال َةَ ،وَما َملَ َك ْ
"الص َال َةَّ . َّ
()16
یص ِِبَا لِ َسانُوُ. ِ
ص ْد ِرهَِ ،وَما یَف ُ
ِ
َو َسلَّ َم یػُلَ ْجل ُج َها ِِف َ
شظػت ام ؿلمي نػمايػػي ڇي هبي کػيمﷺدا اطػي وصيت وکړي
لمٍهځ! لمٍهځ! او د طپلٍ كالماهٍ او ثػ الس الهعي کؾاهٍ پي بارى کی د هللا
څظي وويػيږي ،يفوي د دوي شىٍؽ پٍرى ادا کړي ،کٍم وطت ڇي هبي”ـليي
الؾالم” دا وصيت وکړي د هبي ـليي الؾالم د طٍلي مبارکی څظي پٍرى الهاظ
ًم اداکیعلي هؾٍى.
: 11ؿون ابي داود .ريم الصعيح .1111مؾوع اشمع ريم الصعيح 111
: 11مؾوع اشمع ،ريم الصعيح11111 :
()29 د ملانځه اهميت
دريم شعيح
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو ِ ِ ك ْاْلَ ْش َجعِ ُّي ،قَ َ ؼ بن مالِ ٍ
اؿ ُ :كنَّا عْن َد َر ُسوؿ ا﵁ َ "عن َع ْو ُ ْ ُ َ
ث صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم".فَػَرَّد َد َىا ثََال َوؿ ا﵁ َ اؿ":أََال تػُبَایِعُو َف َر ُس َ َو َسلَّ َم،فَػ َق َ
اؿ: اؾ ،فَػ َع َال َـ ؟ قَ َوؿ ا﵁ قَ ْد بَایػَ ْعنَ َ ات ،فَػ َقد َّْمنَا أَیْ ِدیػَنَا فَػبَایػَ ْعنَاهُ ،فَػ ُق ْلنَا :یَا َر ُس َ
مَّر ٍ
َ
ِ ِ ِ ِ ِ
َسَّر َكل َمةً َخفیَّةً":أَ ْف س"َ .وأ َ اخلَ ْم ِ
الصلَ َوات ْ ،وَال تُ ْش ِرُكوا بو َشْیئً َ
ا،و َّ "علَى أَ ْف تَػ ْعبُ ُدوا اللَّوَ َ َ
()17
اس َشْیئًا". َال تَ ْسأَلُوا النَّ َ
د شظػت ـٍؼ بن مالک اقرفي رض څظي روايت دي ڇي مٍږ د هبي”ـليي
ٓ
الؾالم” ؿػى هاؿت وو هٍ هبي”ـليي الؾالم” ونػمايَ :ايا ثاؿٍ د رؿٍؿ
هللاﷺؿػى بيفت هي کٍي؟او دا طبػى يػػي دري ځلي وکړى ،هٍ مٍږ طپَ
الؿٍهي رامظجي کړى او بيفت مي ورؿػى وکړي او مٍږ وويَ :اي د هللا رؿٍلي!
مٍږ ؿجا ؿػى بيفت کٍو ليکن پي کٍم قي باهعي بيفت در ؿػى وکړو،
هبي”ـليي الؾالم” ونػمايَ :پعي طبػو باهعي بيفت راؿػى وکړي :ڇي د هللا
پاک ـبادت بي کٍي ،او د ًلي ؿػى بي څٍک قػيک هي زٍړوي،او پوځي
لموځٍهي بي (پي پابوعي ؿػى) ادا کٍي .د دي څظي وروؿجي يػػي يٍى بلي طبػى
ؿٍکي وکړى :ڇي د ڇا څظي بي د يٍقي ؿٍاؿ او كٍښجوي هي کٍي.
د بي لماهځي پي بارى کی د صصابي کػامٍ “رطي هللا ـوٌم”مغًب
اوؿ اخػ (د صصابي يٍؿ)
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم َال ٍ َعن َعْب ِد ا﵁ بْ ِن َش ِق ٍیق الْ ُع َقْیلِ ّْي قَ َ
اب ُزلَ َّمد َ
َص َح ُ
اؿَ :كا َف أ ْ
ِ ()18
یػََرْو َف َشْیئًا ِم َن ْاْل ْ
َع َم ِاؿ تَػ ْرُكوُ ُك ْفٌر َغ ْ َري َّ
الص َالة.
: 11ؿون ابٍداؤد،ؿون هؾائي،ؿون ابن مازي)ؿون الوؾائي،ريم الصعيح112:
: 11ؿون الجػمغي ،ريم الصعيح .۵۱۵۵مؾجعرؾ شاٍم ()1/1
()31 د ملانځه اهميت
د شظػت ـبعهللا بن قىيو ـىيلي”رشمي هللا”څظي روايت دي ڇي
صصابي کػامٍ “رطي هللا ـوٌم”رض د لماهځي پػيږدلٍ بليػى بَ ـمَ او کار
پػيږدؿ کػهػ هي ګڼلي .يفوي د دوي پي هؾػ کی يصعا لمٍهځ پػيږدؿ کػهػ وو.
دويم اخػ (د صصابي يٍؿ)
الص َالةُ،فَ َم ْن َح ِفظَ َها
ب إِ ََل عُ َّمالِِو إِ َّف أ ََى َّم أ َْم ِرُك ْم ِعْن ِدي َّ َف عُمر بْن ْ َّ ِ
اخلَطاب َكتَ َ أ َّ َ َ َ
ِ ِ ِ
ضیَّ َع َها فَػ ُه َو ل َما ِس َو َاىا أ ْ
()19
َضیَ ُع. ظ َعلَْی َها َحف َظ دینَوَُ ،وَم ْن َ
َو َحافَ َ
شظػت ـمػ ناروؽ رض طپَ شاکماهٍ ثي شکم وليکی:
د بي لماهځي پي بارى کی د څلٍرو اماماهٍ مغًب
کڈيػثي يٍ کؽ يصعا نػض لمٍهځ پػيػيږدي هٍ د امام اشمع بن
شوبَ”رشمي هللا”د مغًب مػابو دا کؽ کانػ او د اؿالم څظي طارج دي،
کڈيػثي دا کؽ ثٍبي هي باؿي او لمٍهځ هي کٍي هٍ دا کؽ بي يجَ کیږي.
ليکن د امام ابٍشويهي ،امام مالک او امام قانفي "رشمٌم هللا" يٍؿ دا دي:
کڈيػثي يٍ کؽ يصعا بيلي ـغرى لمٍهځ پػيږدی هٍ دا کؽ ناؿو دي کانػ
هعي ،بيا امام مالک او امام قانفي”رشمي هللا”نػمايػػي :امام ،ياطي يا شاکم
دا کؽ د ثفؼيػ او ؿؼا پي غٍر يجلٍلي ؿي ،ليکن امام ابٍشويهي”رشمي
هللا”نػمايػػي :يجلٍلي يػػي هؾي طٍ د ثفؼيػ پي غٍر دي کؽ ثي ؿؼا ورکٍلي
ؿي ،دا کؽ دي ييع طاهي او زيَ کی بوعي کړؿ ؿي ،ثػ څٍ ثٍبي وباؿي ،
کڈيػثي ثٍبي هي باؿي هٍ ثػ مػګي پٍري دي پي زيَ کی يػػي.
د بي لماهځي لپارى وـيعوهي
: 11مٍغاء امام مالً،ريم الصعيحٰ . 1:
مفٌٍة المصابيس
()30 د ملانځه اهميت
بي لماهځي ؿړي کانػ دي
اوؿ شعيح:
َو َسلَّ َم صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو ت النِ َّ
َِّب َ
اؿ ََِ :سعت جابِرا یػ ُق ُ ِ
وؿ ََ :س ْع ُ ْ ُ َ ً َ َع ْن أَِِب ُس ْفیَا َف ،قَ َ
ِ ()20
نی الش ّْْر ِؾ َوالْ ُك ْف ِر تَػ ْرَؾ َّ
الص َالة ". الر ُج ِل َوبػَ ْ َ وؿ":إِ َّف بػَ ْ َ
نی َّ یػَ ُق ُ
ژباړى:د شظػت زابػ رض څظي روايت دي ڇي ما دهبي”ـليي الؾالم” څظي
واوريعى ًلي وويَ :بي قکي د اهؾان او کػهػ او قػک ثػ موځ درمياهي قي
لمٍهځ پػيږدؿ دي .د دي شعيح څظي دا مفلٍميږي ڇي لمٍهځ پػيږدؿ
اهؾان کػهػ او قػک ثي اړوي ،او ثارک ٰ
الصلٍة کانػ دي.
دويم شعيح
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّم الْ َع ْه ُد الَّ ِذي بػَْینَنَا َوبػَْینَ ُه ُم
وؿ ا﵁ َ اؿ َر ُس ُ اؿ :قَ َ عن بریدة قَ َ
()21
الص َالةُ،فَ َم ْن تَػَرَك َها فَػ َق ْد َك َفَر .
َّ
د شظػت بػيعى رض څظي روايت دي ڇي هبي”ـليي الؾالم” ونػمايَ :زمٍږ او
دکانػاهٍ ثػ موځ د لماهځي کٍلٍ ـٌع او پيمان دي ،هٍ ڇا ڇي لمٍهځ پػيښٍدي
ًلي کانػ دي.
دريم شعيح
الص َال ِة اْلّيَ ِ
اف تَػ ْرُؾ َّ نی الْ ُك ْف ِر َو ِْ صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قَ َ
اؿ":بػَ ْ َ َـ ْن َجابِ ٍر أ َّ
َف النِ َّ
َِّب َ
()22
".
: 12صصيس مؾلم ،ريم الصعيح .۵۴۲ :ؿون ابی داؤد،ريم الصعیح .۴۱۲۳:زامؿ الجػمغی،
ريم الصعیح .۵۱۵۰-۵۱۳۳:ؿون الوؾائی،ريم الصعیح .۴۱۲ :ؿون ابن مازي ،ريم
الصعیح۳۰۲۳:
: 11زامؿ الجػمغی،ريم الصعیح .۵۱۵۳:ؿون الوؾائی ،ريم الصعیح .۴۱۴:ؿون ابن مازہ،
ريم الصعیح۳۰۲۴:
()32 د ملانځه اهميت
د شظػت زابػ رض څظي روايت دي ڇي هبي”ـليي الؾالم” ونػمايَ :د کػهػ
او ايمان موځوي قي لمٍهځ پػيږدؿ دي.
څلٍرم شعيح
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم من تَػ ْرَؾ َّ
الص َال َة ُمتَ َع ِمداً وؿ ا﵁ َ
اؿ َر ُس ُ
عن أنس بن مالك قَ َ
()23
فَػ َقد َک َفَر ِج َهاراً.
د شظػت اهؽ بن مالک رض څظي روايت دي ڇي هبي”ـليي الؾالم”
ونػمايَ :ڇا ڇي يصعا لمٍهځ پػيښٍدي ًلي ښکارى او ـالهية کػهػ وکړي.
پوځم شعيح
نی الْ َعْب ِد صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم یػَ ُق ُ
وؿ " :بػَ ْ َ وؿ ا﵁ َ ت َر ُس َ عن جابِ ٍر ،قَ َ ِ
اؿ ََ :س ْع ُ َْ َ
ِ (ٕٗ)
نی الْ ُك ْف ِر -أَ ِو الش ّْْر ِؾ -تَػ ْرُؾ َّ
الص َالة ". َوبػَ ْ َ
د شظػت زابػ رض څظي روايت دي ڇي هبي”ـليي الؾالم” ونػمايَ :د اؿالم
او کػهػ او قػک ثػ موځ نػؽ راوؿجٍهکی قي لمٍهځ پػيږدؿ دي.
د صصابي کػامٍ “رطي هللا ـوٌم”پي هيؼ بي لماهځي کؽ کانػ دي
الصلٍ َة َکػ َه َػ.
اوؿ اخػ :ـن ابن مؾفٍد رض ياؿ :من ثػک ٰ
()11
: 11زامؿ الجػمغي ،ريم الصعيح۵۱۳۳:
( : 11مرمؿ الؼوائع،ﷺ )۵۴۲اؿالم میں ِ
ثػک هماز کا شکم ص۳۳
: 11مؾوع اشمع،ريم الصعيح۳۴۴۲۴:
: 11غبػاهي کبيػ ،ريم الصعيح۳۴۱۴ :
: 11الجمٌيع البن ـبعالبػ۵۵۲/۴ ،
()33 د ملانځه اهميت
شظػت زابػ رض نػمايػػي :ڇا ڇي لمٍهځ ادا هکړي ًلي کانػ دي.
َ َ َ ()11
الصلٍ َة نىع کػهػ
دريم اخػ:ـن ابن ـباس رض ياؿ :من ثػک ٰ
ٍ
شظػت ـبعهللا بن ـباس رض نػمايػػي :ڇا ڇي لمٍهځ پػيښٍدي هٍ پي ثصىيو
ؿػى ًلي کؽ کػهػ وکړي.
()11
څلٍرم اخػ :ـن ـلي بن ابي غالب رض ياؿ :من لم يصَ نٌٍ کانػ.
اميػالمؤموين شظػت ـلي رض نػمايػػي :څٍک ڇي لمٍهځ هي کٍي ًلي کانػ
دي.
بي لماهځي مفػک دي
ٓ
هللا پاکﷻ پي يػان مريع کی مؾلماهاهٍ ثي دا شکم کړيعي
ْ ُ َ َ ْ َ َّ ُ ُ َ َ ُ َّ َ
الص َال َة َوال َث ٌُ ٍُهٍا ِم َن ال ُم ْف ِػٍِين
َ ()11
م ِو ِيبين ِإلي ِي واثىٍى وا ِييمٍا
ڇي ثاؿٍ هللا پاکﷻ ثي رزٍع وکړي ،د ًلي څظي وويػيږي ،لمٍهځ وکړي
او مفػکان مي زٍړيږي.
ثىٍي او لماهځي کٍلٍ شکم کړيعي ڇي پعي ٓايات کی هللا پاکﷻ د ٰ
د دي ـملي کٍؿ اؿالم دي ،او د دي څظي وروؿجي يػػي نػمايلي دي:
ثىٍي او لماهځي هي ـملي کٍؿ قػک دي هٍ "والثکٍهٍا من المفػکین" ڇي د ٰ
ثاؿٍ مفػکان مي زٍړيږي.
ٓ
بَ ايات کی هللا پاکﷻ نػمايػػي:
: 11الجمٌيع البن ـبعالبػ۵۵۲/۴ ،
: 11کػجاب ٰ
الصلٍة ،لمصمع بن هصػ ۴۱۱
: 11الػوم۱۳:
()34 ْ ْ د ملانځه اهميت
ُ ُ ُ ُ ُّ َ ُ َ ْ ْ
اهؾ َل َض َاال ْق ٌُ ُػ الص ُػ ُم نايجلٍا ال ُمفػٍِ َ
ُ ُ ْ َ ُ َن ِإ َذا َ
ين ش ْيح َوزعث ُمًٍ ْم َوطغوً ْم ِ
َ ْ ُ ُ و ُ ْ َ ْ ُ ُ ْ َ ُ ْ ُ َّ َ ْ َ َ َ ُ ْ َ َ َ ُ ْ َّ ٓ ْ
الص َال َة َوا َث ٍُا ا َّلؼ ٍَ َاة واشصػ ًم وايفعوا لٌم ٍَ مػص ٍع ن ِإن ثابٍا وايامٍا
َ َ ُّ ْ َ َ ُ ْ َّ ّ َ َ ُ ٌ َّ ٌ ()12
نظلٍا ؿ ِبيلٌم ِإن اللي كهٍر ر ِشيم.
ژباړى :کلي ڇي د شػمت مياقجي ثيػي ؿي،هٍ ڇيػثي ڇي مفػکان پيعا کړي
يجَ يػػي کړي ،او وي هيؾي ،او مصاصػى يػػي کړي ،او پي ًػ کمين کی دوي ثي
کښيوي کڈيػثي دوي ثٍبي وباؿي او لموځٍهي قػوع کړي او زکاثٍهي ادا کړي هٍ
بيا د دوي الرى پػيږدی (او پي دوي کار مي لػي) بي قکي هللا پاکﷻ
پظښٍهکی او مٌػباهي ذات دي.
ٓ
پعي ايات کی هللا پاکﷻ د مفػکاهٍ د يجلٍلٍ مظکی د ًلٍي د
هيٍلٍ ،مصاصػى کٍلٍ او دوي ثي د کمين هيٍلٍ او د دوي د الر د بوعولٍ شکم
کړيعي،او د دوي مالٍهي يػػي د كويمت پي غٍر دمؾلماهاهٍ لپارى شالؿ
کړيعي ،ليکن د دي ؿػى يػػي د ـغاب څظي د هرات او طالصٍن الرى ًم
ورښٍدلي دى کڈيػثي دوي دا اـماؿ وکړي هٍ بيا دوي مفػکان هعي او د دوي
ؿػى بي د مفػکاهٍ اـماؿ هي کیږيً ،لي دري اـماؿ دا دي:
اوؿ :دکػهػ او قػک څظي ثٍبي ايؾجَ او اؿالم يبٍلٍؿ.
دوم :لمٍهځ پي پٍرى اًجمام ؿػى ادا کٍؿ.
دريم :زکات ادا کٍؿ.
طالصي دا ڇي :پي لماهځي ادا کٍلٍ ؿػى د اهؾان مؾلماهي مفلٍميږي
او د لماهځي پي پػيږدلٍ ؿػى د اهؾان قػک مفلٍميږي.
اوؿ شعيح
(ٖٔ)
الصالةِ ِشرک.
ک َّ صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قَ َ
اؿ :تَر ُ عن َجابِ ٍر عن النِ َّ
َِّب َ
: 12الجٍبة۲:
()35 د ملانځه اهميت
هبي کػيمﷺونػمايَ :لمٍهځ پػيږدؿ قػک دي
دويم شعيح
نی الْ َعْب ِد َوالش ّْْر ِؾ إَِّال
س بػَ ْ َ صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قَ َ
اؿ" لَْی َ كَ ،ع ِن النِ ّْ
َِّب َ
س ب ِن مالِ ٍ
َع ْن أَنَ ِ ْ َ
()32
الص َالةِ ،فَِإ َذا تَػَرَك َها فَػ َق ْد أَ ْشَرَؾ ".
تَػ ْرُؾ َّ
د شظػت اهؽ بن مالک رض روايت دي هبي”ـليي الؾالم” ونػمايَ:
د بوعى او قػک ثػ موځ نػؽ کٍهکی د لماهځي پػيږدلٍ بليػى بَ قي هؾجي،
کلي ڇي دا بوعى لمٍهځ پػيږدی هٍ د اؿالم څظي طارج او پي قػک کی داطَ
ؿٍ.
دريم شعيح
نی الْ َعْب ِد صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم یػَ ُق ُ
وؿ":بػَ ْ َ وؿ ا﵁ َ ت َر ُس َ ِ
اؿ ََ :س ْع ُعن ثوباف قَ َ
()33
الص َالةِ فَِإ َذا تَػَرَك َها فَػ َق ْد أَ ْشَرَؾ". اْلّيَ ِ
اف تَػ ْرُؾ َّ نی الْ ُك ْف ِر َو ِْ
َوبػَ ْ َ
د شظػت خٍبان رض څظي روايت دي ڇي هبي”ـليي الؾالم” ونػمايَ :د بوعى
او د کػهػ او ايمان موځوي قي لمٍهځ دي ،کلي ڇي يػػي لمٍهځ پػيښٍدي هٍ
قػک يػػي وکړي.
ر ٓ
د پٍ ثوي اياثٍ او شعيدٍ څظي دا مفلٍمي ؿٍى ڇي لمٍهځ پػيږدؿ د
قػک ـالمي او هښي دى ،او بي لماهځي کؽ د ځيوي صصابي کػامٍ “رطي هللا
ـوٌم”پي هيؼ مفػک دي ،او قػک دومػى لٍيي ګواى دى ڇي د ًلي ثصٍر اهؾان
کٍلي هؾي .د قػک پي بارى کی هللا پاکﷻ نػمايػػي:
: 11مصوم ـبعالػزاؽ ،ريم الصعیح .۲۰۰۴:اصٍؿ الؾوة۳۲۳۱ ،
: 11ؿون ابن مازي ،ريم الصعيح.1212 :
: 11اصٍؿ الؾوة ۳۲۵۳لالمام الػبػی
()36 د ملانځه اهميت
نی ِم ْن ِ ِِ "إِنَّوُ َمن یُ ْش ِرْؾ بِاللّ ِو فَػ َق ْد َحَّرَـ اللّوُ َعلَ ِیو ْ
َّار َوَما للظَّالم َ
اجلَنَّةَ َوَمأْ َواهُ الن ُ ()11
َنصا ٍر".
أ َ
بي قکي کٍم کؽ ڇي د هللا پاکﷻ ؿػى قػک کٍي ،هٍ هللا
ٓ
پاکﷻ پػ دي کؽ باهعي زوت شػام کړيعي ،او د دى اطػي موؼؿ بي دوږخ
يػػي ،او د ؽالماهٍ ًيڅ يار او کٍمکی هؾجي.
ٓ
پي يٍ بَ ايات کی راكلي دي:
()11
" إِ َّف ا﵁َ الَ یػَ ْغ ِف ُر أَف یُ ْشَرَؾ بِِو َویػَ ْغ ِف ُر َما ُدو َف َذلِ َك لِ َمن یَ َشاء".
بي قکي هللا پاک دا ګواى هي بظښي ڇي د دى ؿػى يٍ څٍک قػيک
وهيؾي ،او د ددي څظي ماؿيٍا ټٍلي ګواوي بظښي.
بي لماهځي کؽ بي ايماهي دي
د بي لماهځي کؽ لپارى پي راكلي وـيعوهي بياهيږي ،مظکی مٍ دا بيان
کړى ڇي:
بي لماهځي کؽ مفػک دي .اوس دا بياهٍو ڇي بي لماهځي کؽ کانػ دي.
بي لماهځي کؽ بي ايماهي دي.
()11
اخػ :ـن ابی العرداء ياؿ :ال ایمان لمن ال صالة لي.
شظػت ابٍالعرداء رض نػماي ػي :ڇي د بي لماهځي ؿړي ايمان هؾجي.
اخػ:د شظػت زابػ رض يٍؿ
: 11المائعة۲۵ :
: 11الوؾاء۳۳۱:
: 11الجمٌیع البن ـبعالبػ )۵۵۲/۴
()37 د ملانځه اهميت
عن رلاىد بن ج ٍْب عن جابر بن عبدا﵁ االنصاري صاحب رسوؿ ا﵁ َ
صلَّى اللَّوُ
ِ
االعماؿ ِف االّياف عندکم ِمن َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قاؿ :قلت لو:ما کاف یُ ّْ
فر ُؽ بنی الکف ِر و ِ
()37
الص ّٰلوة. ِ ِ
عهد رسوؿ ا﵁؟ قاؿّ :
شظػت مراًع بن زبػ د شظػت زابػ رض څظي پٍښجوي وکړى ڇي د
هبي”ـليي الؾالم” پي زماهي کی ؿجاؿٍ پي هيؼ د کػهػ او ايمان پي موځ کی نػؽ
کٍهکی ـمَ کٍم ـمَ وو؟ هٍ دى پي ځٍاب کی راثي وويَ(:ڇي) لمٍهځ(د
ايمان او کػهػ پي موځ کی نػؽ کٍهکی ـمَ وو).
بي لماهځي بي ديوي دي
اوؿ شعيح:
َو َسلَّ َم ال دین دلن ال صالة صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو
"عن ابن عمر قاؿ قاؿ رسوؿ ا﵁ َ
()38
لو".
د شظػت ـبعهللا بن ـمػ رض څظي روايت دي ڇي هبي”ـليي
الؾالم” ونػمايَ :کٍم کؽ ڇي لمٍهځ هکٍي د ًلي کؽ دين ًيڅ دين هعي.
دويم شعيح:
عن عمر بن اخلطاب رضی ا﵁ عنو قاؿ :جاء رجل فقاؿ :یا رسوؿ ا﵁ أی ٍ
شیء
()39
أفضل عندا﵁ ِف اْلسالـ ،قاؿ :الصلوة لوقتها ،و من ترؾ الصلوة فال دین لو.
شظػت ـمػ ناروؽ رض نػمايػػي :يٍ کؽ راكلي او د هبي”ـليي الؾالم”
څظي يػػي پٍښجوي وکړى اي د هللا رؿٍلي! د هللا پاکﷻ پي هيؼ پي اؿالم کی ثػ
ٰ
: 11اصٍؿ الؾوي .۳۲۱۳کػجاب الصلٍة لمصمع بن هصػ ۳۴۵
: 11المفرم الصلیػ للػبػاهی .ص۱۰
ٍ: 11وؼالفماؿ ۵۳۱۳۳
()38 د ملانځه اهميت
ټٍلٍ انظلي قي څي دي؟ هبي”ـليي الؾالم” ورثي وويَ :پػ وطت باهعي
لمٍهځ ادا کٍؿ،ځکي ڇي د لمٍهځ پػيږدوهکی کؽ بي ديوي دي.
اخػ :د شظػت ـبعهللا بن مؾفٍد يٍؿ
()40
عن عبدا﵁ بن مسعود قاؿ :من ترؾ الصلوة فال دین لو.
شظػت ـبعهللا بن مؾفٍد رض نػمايػػي :ڇا ڇي لمٍهځ پػيښٍديً،لي کؽ
بي ديوي دي.
د بي لماهځي کؽ پي اؿالم کی ًيڅ شصي هؾجي
شعيح قػيم:
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم فقاؿ :ال
"عن عبادة بن الصامت قاؿ :أوصانا رسوؿ ا﵁ َ
ک الصال َة عمداً ُم َتع ِمداً فَقد تشرکوا با﵁ شیئاً و ال ترتکوا الصالة عمداً ،فمن تر َ
()41
خر َج ِمن ادللة".
شظػت ـبادى بن صامت رض نػمايػػي ڇي هبي”ـليي الؾالم” مٍږ ثي وصيت
وکړي او وويَ :د هللا پاکﷻ ؿػى ًيڅ قي ًم قػيک مي هيؾي ،او يصعا
لمٍهځ مي پػيږدی،ڇا ڇي يصعا لمٍهځ پػيښٍدي ًلي د اؿالمي ملت څظي
ووثي.
اخػ:
اْل ْس َالِـ لِ َم ْن تَػَرَؾ َّ
(ٕٗ)
الص َالةَ". ظ ِِف ِْ
عن عمر بن اخلطاب قاؿ":ال َح َّ
شظػت ـمػ ناروؽ رض نػمايػػي :ڇا ڇي لمٍهځ پػيښٍدي د ًلي کؽ
پي اؿالم کی ًيڅ بػطي هؾجي.
: 12مصوم ابن ابي قيبي . ۳۰۴۴۱المفرم الکبیػ للػبػاهی ۳۴۴۵
ٍ : 11ػجاب الصالة لمصمع بن هصػ .112اصٍؿ الؾوة للػبػي 1111
ٔ
: 11مؤغا اإلمام مالً (ريم الصعيح)11:
()39 د ملانځه اهميت
اخػ:
االمة؟ فقاؿ ِ مر عمر مبعاذ بن ٍ
جبل فقاؿ :ماقو ُاـ ّٰىذه ّ "عن یزید بن اِب مرمي قاؿَّ :
َّاس ِ ِ ِ
االخالص وىو الفطرة"فطرة ا﵁ الّذي فَطََر الن َ
ُ یات ،
ادلنج ُ
وىن ّْ معاذ :ثالثّ ،
(ٖٗ)
الصلوة وىي ادللّة ،والطّاعة وىي العِصمةُ ،فقاؿ عمر :صدقت".
َع ْلی َها" ،و ّٰ
يٍى ورځ شظػت ـمػناروؽ رض د شظػت مفاذ بن زبَ رض ؿػى
ثيػيعي هٍ د شظػت مفاذ رض څظي يػػي پٍښجوي وکړى :دا امت پي پښٍ باهعي
دروهکی قي کٍم دي؟شظػت مفاذ رض پي ځٍاب کی ورثي وويَ :دا امت پي
پښٍ باهعي دروهکی قيان دري دي ،اوؿ :اطالص(يفوي ثٍشيع) ڇي ًلي
اؿالم دي "پي کٍم اؿالم ڇي هللا پاک اهؾاهان پيعا کړيعي" دوًم لمٍهځ دي
ڇي ًلي ملت (دين) دي ،دريم :اغاـت دي ڇي ًلي ِـصمت پاکعاموي او د
ګواًٍ څظي د ځان ؿاثلٍ ذريفي دى.
د ثارک الصالة ؿػى د هللا پاک ًيڅ ـٌع او وـعى هؾجي
شعيح قػيم:
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم أَ ْف " َ :ال تُ ْش ِرْؾ ِِ
ص ِاِّن َخلیلي َ اؿ :أ َْو َ َع ْن أَِِب الد َّْرَد ِاء قَ َ
ِ
ص َال ًة َمكْتُوبَةً ُمتَ َع ّْم ًدا ،فَ َم ْن تَػَرَك َها
تَ ،وَال تَػ ْرتُ ْؾ َت َو ُحّْرقْ َ بِاللَّو َشْیئًاَ ،وإِ ْف قُطّْ ْع َ
(ٗٗ)
ت ِمْنوُ ّْ
الذ َّمةُ. ُمتَ َع ّْم ًدا فَػ َق ْد بَِرئَ ْ
شظػت ابٍالعرداء رض نػمايػػي :ڇي زما دوؿت او ملګػي رؿٍؿ
هللاﷺما ثي دا وصيت وکړي ڇي د هللا پاک ؿػى قػيک مي هيؾي کي څي ًم
ثي ټٍټي ټٍټي ؿي يا ثي پي اور کی وؿٍځٍؿ ؿي ،او نػض لمٍهځ پي يصعى
: 11ثهؾيػ غبػي . ۴۰/۵اصٍؿ الؾوة ۳۲۱۰
: 11ؿون ابن مازي ،ريم الصعيح1211 :
()41 د ملانځه اهميت
ؿػى مي پػيږدى ،ځکي ڇي څٍک پي يصعى ؿػى نػض لمٍهځ پػيږدی ًلي د
هللا پاک ـٌع او ذمي څظي بػي او بيؼارى ؿٍ.
اخػ ( د صصابي يٍؿ)
عن عبید الكالعي قاؿ :أخذ بیدي مكحوؿ فقاؿ :یا ابا وىب كیف تقوؿ
ِف رجل ترؾ صالة مكتوبة متعمدا؟ فقلت:مؤمن عاص ،فشد بقبضتو علي
یديُ ،ث قاؿ :یا ابا وىب لیعظم شأف اْلّياف ِف نفسك ،من ترؾ صالة
مكتوبة متعمدا فقد برئت منو ذمة ا﵁ ،و من برئت منو ذمة ا﵁ فقد
(٘ٗ)
كفر.
شظػت ـبيع کالـي نػمايػػي:شظػت مکصٍؿ”رشمي هللا”زما الس
وهيٍي او پٍښجوي يػػي وکړى :اي ابٍ وًب! يصعا نػض لمٍهځ پػيښٍدوهکی
کؽ پي بارى کی ثي څي وايػػي؟ ما ورثي وويَ :ڇي دا يٍ ګواًګارى مؤمن دي ،هٍ
ًلي مکصٍؿ زما الس هٍر زيات کښيکښي او ونػمايَ :اي ابٍ وًب! ؿجا پي
زړى کی دي د ايمان مىام او مػثبي هٍر ًم ـؾيم ؿي ،واورى! کٍم کؽ ڇي
يصعا نػض لمٍهځ پػيږدی د ًلي څظي د هللا پاک ذمي بػي ؿٍى ،او د ڇا
څظي ڇي د هللا پاک ذمي بػي ؿٍى هٍ ًلي کانػ ؿٍ.
بي لماهځي د دين هٍر اشکام ًم طائؿ کٍي
اخػ ( د شظػت ـمػ ناروؽ رض يٍؿ)
َف عُ َمَر بْ َن كَ ،ع ْن نَافِ ٍع َم ْوََل َعْب ِد اللَّ ِو بْ ِن عُ َمَر ،أ َّ وح َّدثَِن َعن مالِ ٍ
ْ َ ََ
ظالص َالةُ ،فَ َم ْن َح ِفظَ َها َو َحافَ َ
ب إِ ََل عُ َّمالِِو إِ َّف أ ََى َّم أ َْم ِرُك ْم ِعْن ِدي َّ ْ َّ ِ
اخلَطاب َكتَ َ
ِ ِ ِ
ضیَّ َع َها فَػ ُه َو ل َما ِس َو َاىا أ ْ
()ٗٙ
َضیَ ُع. َعلَْی َها َحف َظ دینَوَُ ،وَم ْن َ
: 11مصوم ابن ابي قيبيٍ ،ػجاب االيمان .مصوم ـبعالػزاؽ ،ريم الصعيح1221 :
: 11مٍغاء االمام مالً ،ريم الصعيح1:
()40 د ملانځه اهميت
شظػت ـمػ ناروؽ رض طپَ شاکماهٍ ثي دا شکم زاري کړي ڇي زما
پي هؾػ کی ؿجاؿٍ پي ټٍلٍ کاروهٍ کی اًم کار پػ وطت باهعي لمٍهځ ادا کٍؿ
دي ،ڇا ڇي د لماهځي پابوعي وکړى او د لماهځي شهاؽت يػػي وکړي ًلي د پٍرى
دين شهاؽت وکړي ،او ڇا ڇي لمٍهځ يظا کړي ًلي د دين پاثي هٍر ټٍؿ
اـماؿ طائؿ کٍهکی دي .يفوي کٍم څٍک ڇي پي لماهځي کی ؿؾجي کٍي ًلي
د دين پي پاثي ټٍلٍ اـمالٍ کی ؿؾجي کٍي.
د ييامت پي ورځ بي لماهځي پي طؾارى او ثاوان کی دي
شعيح قػيم:
وؿ " :إِ َّف صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم یػَ ُق ُ فقاؿَ:سعت رس َ ِ
وؿ اللَّو َ َْ ُ َُ
ِ اِب ىریرة.....
ِِ ِ ِِ أ ََّو َؿ ما ُُياس ِِ
ت فَػ َق ْد أَفْػلَ َح
صلُ َح ْ ص َالتُوُ ،فَِإ ْف َ ب بو الْ َعْب ُد یػَ ْوَـ الْقیَ َامة م ْن َع َملو َ َ َ َ ُ
ِ ()ٗٚ
اب َو َخسَر. ت فَػ َق ْد َخ َ َوأ َْصلَ َحَ ،وإِ ْف فَ َس َد ْ
د شظػت ابًٍػيػى “رطي هللا ـوي”څظي روايت دي ڇي رؿٍؿ
هللاﷺ ونػمايَ :د ييامت پي ورځ د اهؾان پي اـمالٍ کی ثػ ټٍلٍ څظي
مظکی د لماهځي شؾاب اطؾجَ کیږي ،کڈيػثي لمٍهځ ؿم وو هٍ ًلي کؽ بي
کامياب وي ،او کڈيػثي لمٍهځ طػاب ؿٍ هٍ ًلي بي پي طؾارى او هىصان کی
يػػي.
د بي لماهځي کؽ ټٍؿ ـملٍهي بػباد دي
شعيح قػيم:
: 11زامؿ الجػمغي ،ريم الصعيح111 :
()42 د ملانځه اهميت
"عن عبدا﵁ بن قرط قاؿ :قاؿ رسوؿ ا﵁ صلي ا﵁ علیو وسلم "اوؿ ما
ُياسب بو العبد یوـ القیامة الصالة ،فإف صلحت صلح سائر عملو ،و إف
()ٗٛ
فسدت فسد سائر عملو".
د شظػت ـبعهللا بن يػط رض څظي روايت دي ڇي رؿٍؿ هللاﷺ
ونػمايَ:د ييامت پي ورځ بي ثػ ټٍلٍ مظکی د لماهځي شؾاب اطؾجَ کیږي،
کڈيػثي لمٍهځ ؿم وو هٍ پاثي ټٍؿ اـماؿ بي ؿم يػػي ،او کڈيػثي لمٍهځ طػاب
وو هٍ پاثي ټٍؿ اـماؿ بي طػاب يػػي.
د ييامت پي ورځ بي بي لماهځي د يارون ،نػـٍنً ،امان او ُا ْبي بن
طلم ؿػى يػػي
شعيح قػيم:
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم ،أَنَّوُ ذَ َكَر َّ ِ ِ
اؿ : الص َال َة یػَ ْوًما ،فَػ َق َ َع ْن َعْبد اللَّو بْ ِن َع ْم ٍرو َ ،ع ِن النِ ّْ
َِّب َ
ِ ِ ِ
وراَ ،وبػُْرَىانًاَ ،وَصلَا ًة یػَ ْوَـ الْقیَ َامةَ ،وَم ْن ََلْ ُُيَاف ْظ َعلَْی َها ََلْ ت لَوُ نُ ً" َم ْن َحافَ َظ َعلَْی َها َكانَ ْ
ِ ِ
ورَ ،وَال بػُْرَىا ٌفَ ،وَال َصلَاةٌَ ،وَكا َف یػَ ْوَـ الْقیَ َام ِة َم َع قَ ُارو َف َوف ْر َع ْو َف َوَى َاما َف َوأ َّْ
ُِب بْ ِن یَ ُك ْن لَوُ نُ ٌ
ٍ ()ٜٗ
َخلَف ".
شظػت ـبعهللا بن ـمػو رض نػمايػػي :ڇي يٍى ورځ هبي کػيم ﷺ د
لماهځي ذکػ وکړي او ونػمايَ :ڇا ڇي د لماهځي پابوعي وکړي هٍ دا لمٍهځ بي د
ييامت پي ورځ د دى لپارى هٍر او دليَ يػػي ،او د دوږخ څظي د طالصٍن
ذريفي يػػي ،او ڇا ڇي د لماهځي پابوعي هي وکړى د ًلي لپارى بي هي د ييامت پي
ورځ هٍر او دليَ يػػي او هي بي د دوږخ څظي د طالصٍن ذريفي يػػي ،او دا کؽ
: 11غبػاهي
: 11مؾوع االمام اشمع ،ريم الصعيح1111 :
()43 د ملانځه اهميت
ُ
بي د ييامت پي ورځ د نػـٍن ،يارونً ،امان او ا ْبي بن طلم ؿػى(پي دوږخ
کی) يػػي.
رح
شظػت ابن الىيم زٍزي د دي شعيح پي ثفػيس کی ليکی:
پي دي شعيح کی دا څلٍر کؾان يػػي لي دي وزٌي اهجظاب کړى :ځکي
ڇي يارون دولت،نػـٍن باڇاًيً ،امان وزارت او ُا ْبي بن طلم ثرارت کٍي.
(او ـمٍما لموځٍهي د دي قياهٍ لي وزٌي يظا کیږي) هٍ کڈيػثي يٍ کؽ پعي
قياهٍ کی د مصػونيت لي وزٌي لمٍهځ يظا کړي هٍ ًلي بي پي دوږخ کی د
دي کؾاهٍ ؿػى يػػي.
د بي لماهځي بٌاهي هللا پاک ثي يبٍلي هعي
کٍم کؽ ڇي د رياؿت،او شکٍمت لي وزٌي لمٍهځ پػيږدی او د
ييامت پي ورځ بي دا ـغروهي وايػػي ،هٍ هللا پاکﷻ بي شکم وکړي ڇي شظػت
ؿليمان”ـليي الؾالم” را شاطػ کړي ،کلي ڇي شظػت ؿليمان”ـليي الؾالم”
شاطػ ؿي هٍ هللا پاکﷻ بي وايػػي :ڇي دا ًم يٍ باڇا وو د دى لٍيػػي باڇاًي
دي د ـبادت څظي موؿ هي کړي ،لٌغا ؿجا ـغر ًم يبٍؿ هعي،هٍ ماليکٍ ثي
شکم وؿي ڇي دي دوږخ ثي واڇٍي ،کي څٍک د مػض او هازٍړي ـغر
ووايػػي ،هٍ هللا پاکﷻ بي شظػت ايٍب”ـليي الؾالم” را شاطػ کړي او د دي
کؽ ـغر بي يبٍؿ هؾي او دوږخ ثي بي واڇٍؿ ؿي ،کي څٍک د د اوالد مصبت
او پالوي د طپَ ځان لپارى ـغر ووايػػي هٍ هللا پاکﷻ بي شظػت يفىٍب”ـليي
الؾالم” شاطػ کړي او دا کؽ بي دوږخ ثي واڇٍي،کڈيػثي يٍى زهاهي د ميړى د
ؽلم ـغر بيان کړي يا يٍ ماثصت د طپَ مانٍؽ پي هامي بٌاهي وکړي ڇي دي
کؽ زى لي لماهځي کٍلٍ څظي موؿ کړي وم هٍ هللا پاکﷻ بي د نػـٍن ميػمن"
ٓ
بي بي اؿيي" را شاطػى کړي او نػمان بي وکړي ڇي د دي زهاهي طاوهع ؽالم
()44 د ملانځه اهميت
باڇا وو دا زهاهي يػػي لماهځي ثي هي پػيښٍدى ليکن دي ـبادت هي پػيښٍدي،
ؿجا پػ ؿػ مفػ طٍ ثػ نػـٍن زيات ؽالم هي وو؟ بيا ثا ولي لمٍهځ پػيښٍدي؟
هٍ دا کؽ بي ًم دوږخ ثي داطَ کړؿ ؿي.
د لمٍهځ هي کٍهکی کؾاهٍ لپارى ؿؼا
د بي لماهځي لپارى پوځي يؾمي ـغابٍهي
ٓ
بي لماهځي کؽ ثي بي پي دهيا او اطػت کی ۲يؾمي ؿؼاوي ورکٍؿ
کیږي.
پي دهيا کی پوځي ـغابٍهي:
بي لماهځي کؽ ثي بي پي دهيا کی پوځي ـغابٍهي ورکٍؿ کیږي.
اوؿ ـغاب :د دى پي ژوهع کی بي بػکت هي يػػي.
دويم ـغاب :د دى پي مض کی بي هٍر هي يػػي.
دريم ـغاب :د دى د ښي کاروهٍ ازػ او خٍاب بي هي يػػي.
څلٍرم ـغاب :د دى دـاوي بي هي يبليږي.
پوځم ـغاب :د هيکاهٍ طلګٍ پي ـامي دـاګاهٍ کی بي د دى بػطي او شصي هي
يػػي.
د مػګ پي وطت کی دري ـغابٍهي
اوؿ ـغاب :پي ذلت او رؿٍايػػي ؿػى بي مػي.
دويم ـغاب :وږي بي مػي .دريم ـغاب :د ثوعي پي شالت کی بي مػي.
پي يبػکی دری يؾمي ـغابٍهي
بی لماهځي کؽ ثي پي يبػکی دری يؾمي ـغابٍهي ورکٍؿ کیږی
اوؿ ـغاب :پي دی بی لماهځي کؽ باهعی بي يبػ راثوګ ؿی ڇي یٍى پښجی بي
یػػی پي بلي پښجی هوٍزی.
دويم ـغاب :پي يبػ کی بي یػػی اوربَ وی.
()45 د ملانځه اهميت
دریم ـغاب :پي يبػ کی بي پي دی بی لماهځي کؽ باهعی یٍداؿی مارمؾلػي
ؿی ڇي دًلي ؿجػګي بي دى اور وی هٍکان بي یػػی دى اوؿپیوی وی بعن بي یػػی
دى یٍی میاقجي دى مؼؿ پي يعرت اوږ وی اواز بي یػػی دى ثوا پي قان ثیؼ وی
اودابي وایػػی ڇي زى زما رب پي ثا مؾلػي کړی یمي ثابي دؿٌار دلماهځي يظاء
کٍلٍ لي وزٌی دماځیګػ پٍری وًمي،د ماپښین د لماهځي ديظا کٍلٍ لي وزٌی
بي دی ثػماځیګػ پٍری وًمي،د ماځیګػ د لماهځي يظا کٍلٍ لي وزٌی بي دی
ثػماښام وًمي دماښام د لماهځي يظاء کٍلٍ لي وزٌی بي دی ثػ ماطؾجن پٍری
وًمي،او د ماطؾجن دى لماهځي يظا کٍلٍ لي وزٌی بي دی ثػ ؿٌار وًمي.
کلي ڇی داماریٍوار اهؾان ووًی هٍ دى دی وًلٍ دى زوردى وزٌی بي
داکؽ اویا وارى بي داکؽ پي مځکي دهوٍزی دا ؿؼا بي ثػ يیمت پٍری زاری
وی .
د يبػ څظي ایؾجلٍ وروؿجي بی لماهځي ثي دری يؾمي ـغابٍهي
بی لماهځي اهؾان ڇی کلي دى يبػ څظي راویؾجَ قی هٍ بیا دری يؾمي
ـغابٍهي ورکٍؿ کیږی.
اوؿ ـغاب :پي ؿظجی ؿػى بي ؿاى ثػی اطیؾجَ کیږی.
دویم ـغاب :هللا پاک بي ورثي پي طښم وی.
دریم ـغاب :دوږخ ثي بي داطلیږی.
یٍى ورځ د ؿٌار د لماهځي ورؿجي هبی کػیمﷺونػمایَ ای طلګٍ هن
قپي ماثي دوی مالیکی راكلی اوزى یػػی لي ځان ؿػى بٍثلم پي الرى کی مي ولیعى
ڇی یٍ کؽ پي الرى کی ځمکي پٍرت دی اویٍبَ کؽ یػػی ؿػثي والړ دی دًلي
ؿػى یٍى لٍیي ډبػى دى ڇی دكي پػوت کؽ پي داؿػپي ډبػى وًی ډبػى لیػی
كٍرځی او ددی کؽ ؿػټٍټي ټٍټي کیږی دادویم کؽ بیػثي پي ډبػى پؾی ځی
کلي ڇی ډبػى را اطلی پي دوهي وطت کی دًلي پػوت کؽ ؿػ دى پظٍا پي قان
()46 د ملانځه اهميت
زٍړیږی بیا ًمعا ـمَ ثکػاریږی ما ڇي کلي دا ؿظت ـغاب ولیعی هٍ د
مالیکٍ څظي می دا پٍښجوي وکړى د دی ؿړی ګواى څي دى ڇي دومػى ؿظت
ـغاب ورکٍؿ کیږی،مالیکٍ ځٍاب کی وویَ دا بی لماهځي دی.
پي دوږخ کی د بی لماهځي کؾاهٍ قلي
پي دوږخ کی هللا پاکﷻ د بی لماهځي کؾاهٍ لپارى یٍى قلي زٍړى
کړیعى ڇی دًلي هٍم "لم لم" دی پي ًلي کی د اوښ بػابػ پوډ ماران دی ،د
دی ماراهٍ اوږدوالی د یٍی میاقجی د مؼؿ پي يعر دی،زًػ یػػی دومػى ؿظت
دی کي ڇیػی یٍ وار اهؾان ووًی هٍ ثػ اویا کالي پٍری بي د دی زًػو ثکلیم
طجم هؾی،او د ًډوهٍ څظي بي یػػی كٍښی زال کیږي.
دوږطیاهٍ څظي د زوجیاهٍ پٍښجوي
پي يػان مریع کی هللاﷻ دى زوجیاهٍ اودوږطیاهٍ دى مکالمي اوطبػی
کٍلٍ بیان کړی دی ڇی پي زوت کی بي زوجیان دى دوږطیاهٍ څظي پٍښجوي
وکړی"،ماؿلىکم نی ؿىػ" کٍم قی ثاؿٍ دوږخ ثي را اؿجٍلی یاؿت هٍ
دوږطیان پي ځٍاب کی ورثي ووایػػیَ" :ل نک من ادلصلنی" مٍږ د لمٍهځ کٍهکی
کؾاهٍ څظي هي وو،یفوی مٍږ پي دهیا کی لمٍهځ هي کٍی.
د يیامت پي ورځ د بی لماهځي طلګٍ رؿٍایػػی
پي یٍ روایت کیًمعاؿی راكلی دی ڇي د بي لماهځي پػ مض بي دري
ليکی طع ليکَ ؿٍي يػػي ،اولي ليکي بي دا يػػي :اي د هللا پاک شو طائؿ
کٍهکٍ ،دويمي ليکي بي دا يػػي :اي د هللا طښم او كظب وًلي طلګٍ ،دريمي
ليکي بي دا يػػي :څػهګي ڇي ثا پي دهيا کی د هللا پاک شو طائؿ کړي هن ثي د هللا
پاک د رشمت څظي مصػوم يػػي.
()47 د ملانځه اهميت
د يٍي لمٍهځ پػيږدلٍ ـغاب
ب ِف الصلوَة حت ّٰی مض ّٰی َوقتُهاُُ ،ثَّ قَض ّٰی ُع ّْذ َ
ّٰ کالنِب ﷺ قاؿَ :من تر َوي اف َ
"ر َ َّ ُ
ٍ
کل یوـ کا َف ِ ُّ
ثالث مائ َة و ستو َف یوماً َّ ، السنةُ َقب ََثانوف سنةً،و َّ
الدنیا َح ْقباً ،واحلَ ُ
ٍ (ٓ٘) ِ
الف سنة.
قدارهُ َم ُ
د هبي کػيمﷺڅظي را هىَ ؿٍيعي ڇي کٍم کؽ لمٍهځ يظا کړي
کڈيػثي يػػي بيا يظايػػي ًم راوړي بيا ًم (پػ طپَ وطت باهعي د لماهځي هي ادا
کٍلٍ لي املي) بي دي کؽ ثي د دهيا يٍ "شىب" ـغاب ورکٍؿ کیږي ،شىب د
ٓ
دهيا اثيا کالي دي،او د دهيا يٍ کاؿ۱۱۰ورځي دي،د اطػت ًػى ورځ د دهيا د
زر کلٍهٍ ؿػى مؾاوي دى.
هٍ پعي شؾاب ؿػى د يٍي وطت د لماهځي يظا کٍلٍ ؿؼا "قَ
ميليٍهي اثي اثيا لکي"دهياوي کالي د دوږخ پي اور کی ؿٍځيعؿ دي،هٍ څٍک
ڇي ټٍلي ـمػ لمٍهځ هي کٍي ًلي دي د ځان ؿػى لږ نکػ وکړي.
پي يٍ بَ روايت کی راځي :کٍم کؽ ڇي د يٍ وطت لمٍهځ پػيږدی هٍ
د دي يٍي لماهځي ؿؼا بي پي دوږخ کی دري شىبي يػػي.
د بي لماهځي پي ژوهع کی ؿکٍن هؾجي
د هبيﷺيٍ شعيح قػيم دي:کٍم کؽ ڇي د ؿٌار لمٍهځ پػيږدی د
ًلي پي رزؽ کی بي بػکت هي يػػي ،کٍم کؽ ڇي د ماپښين لمٍهځ پػيږدی د
ٰ
ًلي د زړى څظي بي الٌی هٍر طجم ؿي ،کٍم کؽ ڇي د ماځيګػ لمٍهځ پػيږدی
د ًلي د اهعامٍ څظي بي د هيک اـماؿ کٍلٍ غايت طجم ؿي ،کٍم کؽ ڇي د
: 12مرالؽ االبػار
()48 د ملانځه اهميت
ماښام لمٍهځ پػيږدی ًلي ثي بي د طٍراک طٍهع هي شاصليږي ،کٍم کؽ ڇي
ٓ
د ماطؾجن لمٍهځ پػيږدی ًلي بي پي دهيا او اطػت کی مؤمن هي بلَ کیږی.
د بي لماهځي څظي د هللا پاکﷻ هاراطي
شظػت قاى ـبعالفؼيػ رائے پٍري”رشمي هللا”نػمايػػي :د کٍم کؽ ڇي
لمٍهځ کٍلٍ ثي زړى هي كٍاړي هٍ ًلي کؽ دي پٍى ؿي ڇي هللا پاکﷻ د دى
څظي هاراطي دي.
د شظػت ـمػ ناروؽ رض د زطمي کيعو پي شالت لمٍهځ ادا کٍؿ
شظػت ـمػ ناروؽ رض ڇي کلي پي طورػ زطمي ؿٍ هٍ دي د بي
ًٍښي پي شالت کي وو ،دلماهځي وطت ؿٍ هٍ يٍ ڇا د لماهځي ثغکػى وکړى،
دى ونػمايًٍَ :کي! کٍم کؽ ڇي لمٍهځ هکٍي پي اؿالم کي د ًلي کؽ ًيڅ
شصي هؾجي ،او پي ًمعي شالت کي يػػي لمٍهځ ادا کړي ڇي د بعن څظي يػػي
ويوي زاري وي،د لماهځي ادا کٍلٍ وروؿجي ي ػي وويَ :ڇي د لماهځي کٍلٍ څظي
ـازؼ ؿٍم هٍ اوس پي ژوهع کي ًيڅ طٍهع هؾجي.
د دي يصي څظي مٍږ ثاؿي ثي ـبػت اطؾجَ پکار دي ڇي مٍږ ثاؿي
زٍړ او روغ يٍ بيا ًم لمٍهځ هي ادا کٍو ،هٍ زمٍږ ؿجاؿي د ژوهع بي څي طٍهع
او څي شاصَ يػػي؟
ـبػثواکي يصي
اولي يصي :د بي لماهځي پي هصٍؿت ؿػى د رزؽ ثوګٍالي
يٍى ورځ يٍ صصابي هبي کػيمﷺثي راكلي او وويَ :اي د هللا رؿٍلي!
ما ثي د رزؽ دـا وکړى ،هبي”ـليي الؾالم” ورثي ونػمايَ :د طپَ کٍر پي دروازى
باهعي پػدى وځړوىً ،لي کؽ پي طپَ کٍر پػدى وځػولي،يٍ څي وطت
وروؿجي هللا پاکﷻ دي صصابي ثي پي رزؽ کي ډيػ بػکت ورکړيً ،لي
()49 د ملانځه اهميت
صصابي ًم شيػان وو ،هٍ د هبي کػيمﷺڅظي يػػي د پػدي شىيىت وپٍښجي،
هبي”ـليي الؾالم” پي ځٍاب کي ورثي وويَ :ؿجا د کٍر مظجي ڇي کٍم بي
لماهځي کؽ ثيػيږي د ًلٍي د هصٍؿت باد او ًٍا ؿجا کٍر ثي هوٍثلي او ؿجا د
رزؽ څظي بػکت طجميعي ،کلي ڇي ثا پػدى وځړولي ًلي باد او ًٍا کٍر ثي هي
ځي هٍ ؿجا پي رزؽ کي بػکت پيعا ؿٍ.
هٍ ثاؿٍ ؿٍچ وکړي پي کٍم کٍر کي ڇي بي لماهځي يػػي د ًلي پي کٍر
کي بي بػکت څٍمػى لږ او کم يػػي ،کي د رزؽ بػکت كٍاړي هٍ لموځٍهي قػوع
کړي او بي لماهځي طلګٍ ثي د لماهځي کٍلٍ امػ وکړي.
دويمي يصي :بي لماهځي د طوؼيػ پي قکَ کي
يٍ صصابي هبي کػيمﷺثي شاطػ ؿٍ او وويَ :اي د هللا رؿٍلي! زما
پالر ونات ؿٍيعي د ًلي د کػهن او ښظٍلٍ لپارى زما ؿػى پيؾي هؾجي ،ثي د
ًلي د کػهن اهجؾام وکړى ،هبي کػيمﷺشظػت ابٍبکػ صعيو او شظػت ـمػ
ناروؽ رض د دي کؽ ؿػى واؿجٍؿ ،کلي ڇي يػػي د مړي څظي کػهن پٍرثي کړي
هٍ مړي د طوؼيػ پي قکَ وو،شظػت ابٍبکػ صعيو او شظػت ـمػ ناروؽ
رض بيػثي هبي کػيمﷺثي راكلي او پٍرى يصي يػػي ورثي بيان کړى ،هبي”ـليي
الؾالم” پي طپلي ًلجي وركلي او مړي ثي يػػي دـا وکړى مړي بيػثي پي طپَ اصلي
قکَ او صٍرت ؿٍ ،مړي ثي کػهن او د زوازي لمٍهځ ورکړي او پي يبػ کي يػػي
کښيښٍدي ،کلي ڇي يػػي مړي لصع ثي دهوي کړي هٍ مړي بيػثي د طوؼيػ پي قان
ؿٍ .هبي کػيمﷺد مړي د زوي څظي پٍښجوي وکړى ڇي ؿجا پالر کٍمي ګواى
کٍلي ڇي داؿي ؿٍ؟ ًلي ځٍان ويَ :ڇي زما پالر بي لماهځي وو.
()51 د ملانځه اهميت
دريمي يصي :لمٍهځ پػيږدؿ ثػ زها او يجَ ًم ؿظجي ګواى دى
يٍى ځٍاهي اهرلي شظػت مٍؿ ٰی”ـليي الؾالم” ثي راكلي او وويَ :اي
مٍؿ ٰی! ما زها کړيعى او کٍم بڈي ڇي زما څظي پيعا ؿٍ ًلي ما د طلګٍ د پيلٍر
ٓ
لي ويػي يجَ کړي ،زى پي طپَ کار پښيماهي يم ايا زما ثٍبي بي يبٍلي
ؿي؟شظػت مٍؿ ٰی”ـليي الؾالم” پعي باهعي ډيػ طهي او پػيفاهي ؿٍ ،او
وويَ :زما څظي ليػي ؿي ،ثي موصٍؿي يػػي،پعي وطت کي شظػت زبػئيَ
راكلي او د هللا پاکﷻ پيلام يػػي راوړي ڇي مٍؿی”ـليي الؾالم” ثي زما ؿالم
وايي او د دى څظي پٍښجوي وکړى ڇي ثػ زهاکاري او ياثلي ښځي ؿجا پي هؾػ کي
بَ زيات موصٍس کؽ ؿجي؟ مٍؿ ٰی”ـليي الؾالم” پي ځٍاب کي ورثي وويَ:
هيً ،معا کؽ زما پي هؾػ کي ثػ ټٍلٍ لٍي موصٍس دي ،هللا پاکﷻ بيا
زبػئيَ”ـليي الؾالم” راواؿجٍي کٍم هاريوي يا ښځي ڇي پي يصع ؿػى نػض
لمٍهځ پػيږدي ،دا کؽ ثػ زهاکارى او ياثلي ښځي ًم زيات موصٍس دي(.هٍ
اوس ثاؿٍ طپلي ؿٍچ وکړي ڇي د لماهځي اًميت څٍمػى زيات دي).
څلٍرمي يصي :د بی لماهځي پي بارى کی د مار ؿػى طبػی
یٍى ورځ شظػت ابٍبکػ صعیو رض ثي یٍى زوازى راوړؿ ؿٍى،هاڅاپي
د مړی کػهن ؿػى وښٍریعی شظػت ابٍبکػ صعیو رض ڇي کلي د مړی څظي
کػهن پٍرثي کړی هٍ یٍ كټ مار د مړی ؿػى مښجی وو ،شظػت ابٍبکػ صعیو
رض د مار د مړى کٍلٍ ارادى وکړى هٍ مار وویَ:ای صعیىي! ثي ولی ما مړ
کٍی؟زى پي طپلي طٍوښي دلجي راكلی هي یم بلکي زى د هللا پاکﷻ پي شکم
ؿػى راكلی یم ځکي ڇي دا کؽ بی لماهځي دی،هٍ شظػت ابٍبکػ رض دا مړي
لي مار ؿػى پي يبػ کی ښض کړي.
()50 د ملانځه اهميت
پوځمي يصي :د اوښ طپَ مالک د لماهځي لپارى راکښيوٍؿ
يٍى ورځ يٍ صصابي هبي کػيمﷺثي راكلي او د طپَ اوښ قکايت
يػػي اوکړي ڇي زى طپَ اوښ ثي پػ وطت طٍراک او څښاک ورکٍم ليکن کلي
ڇي زى د قپػي ويعى ؿم هٍ زما اوښ ڇيلي وًي او ما طٍب ثي هي پػيږدی،
هبي کػيمﷺد اوښ څظي پٍښجوي وکړى اوښ پي ځٍاب کی وويَ :اي د
هللا رؿٍلي! يىيووا زما مالک زما پٍرى طياؿ ؿاثي ،ما ثي پػ وطت طٍراک او
څښاک راکٍي ،او ما ًم ًيڅکلي د بار وړلٍ څظي ډډى او اهکار کړي هعي دي
ڇي پػ ما څٍمػى بار ايږدي زى يػػي وړمي،ليکن زى د قپػي ڇيلي وًم ًلي لي
دي وزٌي ڇي زما مالک ټٍلي ورځ ؿجړي ؿٍي وي کلي ڇي ماښام کٍر ثي
راؿي هٍ د ماښام لمٍهځ اوکړي او ويعى ؿي ،اي د هللا رؿٍلي! کلي ڇي دي
ويعى ؿي او د قپػي يٍى شصي ثيػى ؿي زما دا ګمان يػػي ڇي اوس بي راکښيوي
او لمٍهځ بي وکی ،ليکن دي ًملؾي ويعى وي ،کلي ڇي د قپػي دويمي شصي
ثيػى ؿي هٍ زما دا ګمان يػػي ڇي اوس بي زما مالک راکښيوي او لمٍهځ بي ادا
کړي ليکن دي ًملؾي ويعى يػػي ،هٍ کلي ڇي د ؿٌار وطت هژدي ؿي او دي
ويعى يػػي هٍ زى ڇيلي او هفػي قػوع کړم ثػ څٍ دي راکښيوي او لمٍهځ ادا
کړي .او زى ويػيږم ڇي د ييامت پي ورځ بي هللا پاکﷻ زما څظي پٍښجوي
اوکړي ڇي ؿجا مالک ويعى وو او ثا ولي طٍب ثي هي راکښيوٍي؟ هٍ زى بي هللا
پاکﷻ ثي څي ځٍاب ورکٍمً ،ؾي هي ڇي هللا پاک زما د مالک ؿػى ما ثي
ًم ـغاب راکړي.
د دي يصي څظي د کٍرو مفػاهٍ ثي ـبػت اطؾجَ پکار دي ڇي دوي
اهؾاهان ًم دي ليکن بيا ًم د دوي پي شظٍر کی د دوي کفػان لموځٍهي
يظا کٍي.
()52 د ملانځه اهميت
قپږمي يصي :د بي لماهځي څظي طوؼيػ ًم پواى كٍاړي
يٍ بؼرګ پي طپَ بيان کی ونػمايَ :ڇي پي ټٍلي مظلٍياثٍ کی اقػؼ او
ښي مظلٍؽ اهؾان دي ،اهؾان د دي طبػي قکػ ادا کٍي ڇي اي هللا ؿجا
قکػ دي ڇي زى دي شيٍان پيعا کړي هي يم .پي شيٍاهاهٍ کی ڇي کٍم شالؿ
شيٍاهان دي ًلي دا قکػ کاږي ڇي اي هللا قکػ دي ڇي مٍږ دي شالؿ
شيٍاهان پيعا کړي طػوهي دي هي يٍ پيعا کړي ،طػ د هللا پاکﷻ قکػ ادا
کٍي ڇي ؿپػي هي يم او ؿپػي بيا قکػ ادا کٍي ڇي اي هللا! ؿجا قکػ دي ڇي
زى دي ؿپػي پيعا کړي يم طوؼيػ دي هي يم پيعا کړي ،د طوؼيػ رهګي هرؽ
الفين او مػدار شيٍان د هللا پاکﷻ داؿي قکػ ادا کٍي ڇي اي هللا! قکػ
دي ڇي زى دي طوؼيػ پيعا کړي يم زى طٍ دي بي لماهځي اهؾان هي پيعا
کړي(.ڇي ًلي طٍ ثػ ما ًم هرؽ او مػدار دي).
لي دي څظي مفلٍمي ؿٍى ڇي لمٍهځ پػيږدؿ څٍمػى لٍيي ګواى او لٍيي
مػداري دى ڇي طوؼيػ ًم د بي لماهځي اهؾان څظي پواى كٍاړي.
اوومي يصي :د يٍي اوښي طپَ بي لماهځي مالک ثي قيعي هي ورکٍؿ
يٍى ورځ هبي کػيمﷺيٍ ځاي والړ وو ڇي يٍى اوښي پي ثيؼي ؿػى
هبي کػيمﷺثي راكلي او ڇيلي يػػي وًلي او د هبي کػيمﷺپي پښٍ
مبارکٍ کی پػيٍثي او وويَ :زما مالک ما شاللٍي ما ثػي طالؿي کړى ،پي
ًمعي وطت کی يٍ کؽ راكلي ڇي پي الس کی يػػي ڇاړى وى ،هبي
کػيمﷺد دي کؽ څظي پٍښجوي وکړى ڇي ولي دا اوښي شاللٍي؟ ًلي
کؽ ويَ ڇي دا اوښي ما پي ډيػو هازو او هظػو ؿػى ؿاثلي وى ،اوس ڇي کلي د
قيعو وطت راكلي هٍ دا اوښي ما ثي قيعي هي راکٍي هبي کػيمﷺد
اوښي څظي د قيعو هي ورکٍلٍ وزي وپٍښجي هٍ ًلي اوښي ويَ ڇي يىيووا زما
()53 د ملانځه اهميت
مالک زما پٍرى طياؿ ؿاثي ليکن زى د هللا پاک لي ويػي طپَ مالک ثي قيعي
هي ورکٍم داؿي هي ڇي هللا پاک ماثي ـغاب راکړي ځکي ڇي دي بي لماهځي
دي ،د اوښي مالک ًم د طپلي ګواى اـجػاؼ وکړي او د هبي کػيمﷺؿػى
يػػي دا وـعى وکړى ڇي زى بَ لمٍهځ کٍم ،اوښي ًم دا وـعى وکړى کڈيػثي زما
مالک لمٍهځ قػوع کړي هٍ زى بي طپَ مالک ثي قيعي ورکٍم.
ٓ
پي لماهځي کی د ؿؾجي کٍهکی کؾاهٍ اطػ پاي او يٍ څٍ ـبػثواکي
يصي
ٓ
پي لماهځي کی د ؿؾجي کٍهکی کؾاهٍ اطػ پاي
د هللا پاکﷻ نػمان دي
(الماـٍن )۲ ،۴
ژباړى :د ًلي لمٍهځ کٍهکی کؾاهٍ لپارى دي ًالکت او بػبادي وي کٍم ڇي د
طپَ لموځٍ څظي كانلي يػػي.
"ويَ" ًالکت،بػبادي او ثباًي ثي ويَ کیږي .ويَ د دوږخ د يٍي
قلي هٍم ًم دي .مػلب دا ڇي پي لماهځي کی د ؿؾجي کٍهکی کؾاهٍ لپارى
ًالکت او بػبادي دى يا د دوي ځاي دوږخ يٍى قلي دى.
ٓ
پي بَ ايات کی هللا پاکﷻ نػمايػػي:
بي قکي موانىان د هللا پاک ؿػى نػيبٍهي کٍي او هللا پاکﷻ د دوي د
نػيبٍ او ڇمٍهٍ ځٍاب او بعلي ورکٍهکی دي ،او کلي ڇي دوي د لماهځي ثي
والړيږي هٍ ډيػ پي ؿؾجي ؿػى والړيږي د دوي مىصع صػؼ ريا او ځان ښکارى
کٍؿ دي(ڇي مٍږ طٍ ًم لموځٍهي کٍو) ليکن پي شىيىت کی دوي د هللا
پاکﷻ لږ ذکػ او ياد کٍي (.ڇي پي ًلي ؿػى د دوي لمٍهځ کٍؿ مفلٍم
ؿي).
()54 د ملانځه اهميت
پي لماهځي کی د ؿؾجي کٍهکی کؾاهٍ لپارى ـبػثواکي يصي
اولي يصي :يٍى ځٍاهي اهرلي د اور پي لمبٍ کی
پي يٍى کلي کی يٍى ځٍاهي اهرلي ونات ؿٍى ،کلي ڇي ًلي ښظٍلي هٍ
يٍ د يٍ کؽ څظي پي لصع کی کیلي (ڇابي) پاثي ؿٍي ،کلي ڇي يبػ پټ کړي
هٍ ًلي ځٍان ثي کیلي ور يادي ؿٍي ڇي کیلي طٍ پي لصع کی راڅظي پاثي
ؿٍيعي ،هٍ د ًلي اهرلي ورور ثي راكلي او دا بيان يػػي ورثي وکړي،د اهرلي
ورور ًعيػي ثي والړي او يبػ يػػي وکیوعي کلي ڇي يػػي د لصع طښجي ليػي کړى هٍ
پي لصع کی ثيؼ او ثٍهع اور بَ دي ،دي ځٍان بيػثي يبػ پټ کړي او کٍر ثي
راكلي او مٍر ثي يػػي دا ټٍلي يصي وکړى ،مٍر يػػي ويَ ڇي د دي اهرلي ټٍؿ
اـماؿ ؿم وى ليکن پي لماهځي کی يػػي ؿؾجي کٍلي ،دا ـغاب قايع د لماهځي
د ؿؾجي لي وزٌي يػػي.
پي لماهځي کی د ؿؾجي کٍلٍ داؿي ـغاب دي هٍ د لماهځي يظا کٍلٍ
بي څٍمػى زيات ـغاب وي.
دويمي يصي :د قيػاهي نػيب لي وزٌي د شظػت مفاويي رض د
زماـت لمٍهځ يظا کیعؿ
يٍ ځَ شظػت اميػ مفاويي رض د قپػي هاوطجي د زٌاد څظي کٍر ثي
راؿجٍن ؿٍ ،هٍ دا ؿٍچ يػػي اوکړي ڇي د ؿٌار ثػ لماهځي پٍري اوس ال ډيػ
وطت پاثي دي يٍ څي وطت بي ويعى ؿم بيا بي د ؿٌار لمٍهځ ادا کړم،کلي ڇي
د طٍب څظي را پٍرثي ؿٍ هٍ د ؿٌار زماـت ثيػ ؿٍي وو ،هٍ دا انؾٍس
پػٍر يػػي ټٍلي ورځ ژړؿ او د هللا پاکﷻ څظي يػػي دـاګاهي كٍښجي ،بلي قپي
راكلي او بيا ويعى ؿٍ ،د ؿٌار پي وطت کی طٍب ويوي ڇي يٍ ؿپين ږيػي
کؽ د لماهځي لپارى ږغ کٍي،ڇي پٍرثي ؿي دلماهځي وطت دي .دى پي طٍب
کی د دي ؿپين ږيػي څظي وپٍښجَ ڇي ثي څٍک يػػي؟ًلي ويَ ڇي زى
()55 د ملانځه اهميت
قيػان يم،شظػت مفاويي رض پي شيػاهجيا ؿػى وويَ ڇي قيػان او داؿي
کار؟دا څوګي ممکن دى؟قيػان ويَ :پػون ڇي کلي ؿجا څظي زماـت يظا
ؿٍ هٍ ثا وژړؿ او دـاګاهي دي وکړيً،لي کار هللا پاک ثي دومػى طٍښ ؿٍ
ڇي ثا ثي يػػي د څلٍيښت يا ثػ ًلي ًم زيات زماـت لموځٍ خٍاب درکړي ،هن
کڈيػثي بيا ثي ويعى ؿٍي وي هٍ ثا ثي بيا دومػى زيات خٍابٍهي مالويعى ،هٍ لعي
وزٌي مي د زماـت ږغ درباهعي وکړي.
د ؿٌار د لماهځي نظيلت
پي اؿالم کی د ؿٌار لمٍهځ ډيػ زيات نظيلت لػي د هللا پاکﷻ نػمان دي:
(بوي اؿػائيَ)۲۳ :
ژباړى( :اي مصمعى !ﷺ) د لمػ د زواؿ څظي د قپػي د ثياري پٍري(يفوي
د ماپښين ،ماځيګػ ،ماښام او ماطؾجن) لمٍهځ ادا کړى،او د ؿٌار پي وطت
ٓ ٓ
کی (پي لماهځي کی) يػان مريع وايي ،بي قکي د ؿٌار پي وطت کی يػان مريع
ويَ د ماليکٍ د شاطػيعو وطت دي.
ٓ
پعي ايات کی د "دلٍک الفمؽ" څظي د ماپښين او ماځيګػ لمٍهځ،
ٓ
او د "كؾو الليَ" څظي د ماښام او ماطؾجن لموځٍهي مػاد دي ،او د يػان
ٓ
الهرػ څظي د ؿٌار لمٍهځ مػاد دي ڇي پي ًلي کی زٌػا يػائت کیږي او پعي
وطت کی د ورځي او قپػي ماليکی ؿػى زمؿ کیږي.
()56 د ملانځه اهميت
اوؿ شعيح:
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو
وؿ ا﵁ َ ت َر ُس َ ِمن أَِِب ب ْك ِر ب ِن عمارَة ب ِن رویػبةَ ،عن أَبِ ِیو قَ َ ِ
اؿ ََ :س ْع ُ ْ َ ْ ُ َ َ ْ ُ َ َْ َ ْ
س ،وقَػبل غُر ِ صلَّى قَػْب َل طُلُ ِ ِ َو َسلَّ َم یػَ ُق ُ
وِبَا یػَ ْع ِن الْ َف ْجَرَّم ِ َ ْ َ ُ وع الش ْ َح ٌد َ
َّار أ َ
وؿ:لَ ْن یَل َج الن َ
(ٔ٘)
صَر.
َوالْ َع ْ
د شظػت ابٍ زًيػ ابن ـمارى رض څظي روايت دي ڇي ما د هبي
کػيمﷺڅظي واريعؿ ًلي نػمايليً:لي څٍک بي ًيڅکلي ًم دوږخ ثي
داطَ هؾي کٍم ڇي د لمػ طجٍ يا لمػ لٍيعو څظي مظکی لمٍهځٍهي کٍي .يفوي
څٍک ڇي د ؿٌار او ماځيګػ لمٍهځ کٍي ًلي بي( دًميفي لپارى) دوږخ ثي
داطَ هؾي.
دوم شعيح:
اؿ":یػَتَ َعاقَػبُو َف فِی ُك ْم َم َالئِ َكةٌ
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قَ َوؿ ا﵁ َ َف َر ُس َ َع ْن أَِِب ُىَریْػَرَة أ َّ
َّ ِ بِاللَّی ِل وم َالئِ َكةٌ بِالنَّها ِر،وََيت ِمعو َف ِِف ص َال ِة الْ َفج ِر و ِ
ص ِرُُ ،ثَّ یػَ ْع ُر ُج الذ َ
ین ص َالة الْ َع ْ
ْ ََ َ َ َ َْ ُ ْ ََ
ِ ِ ِِ ِ
اى ْم َوُى ْم
ف تَػَرْكتُ ْم عبَادي؟ فَػیَ ُقولُو َف:تَػَرْكنَ ُ بَاتُوا فی ُك ْم ،فَػیَ ْسأَ ُذلُ ْم َوُى َو أ َْعلَ ُم ِب ْمَ -كْی َ
(ٕ٘)
صلُّو َف".اى ْم َوُى ْم یُ َصلُّو َف َوأَتَػْینَ ُ
یُ َ
د شظػت ابًٍػيػى “رطي هللا ـوي”څظي روايت دي ڇي هبي
کػيمﷺونػمايَ :ثاؿٍ ثي د قپػي او ورځي ماليکی پي وار وار ؿػى راځي،
او د ؿٌار او ماځيګػ پي لماهځي کی ؿػى زمؿ کیږي ،هٍ کٍمي ماليکی ڇي
ٓ
مظکی ؿجا ؿٍ ؿػى وي ًلي اؿمان ثي طيږي ( او د دي هٍرو ماليکٍ وطت او
وؽيهي قػوع کیږي) هٍ هللا پاک د دي ماليکٍ څظي پٍښجوي کٍي ،ثاؿٍ پي
: 11صصيس مؾلم .ريم الصعيح 111
: 11مجهو ـليي .واللهؼ للبظاري .ريم الصعيح 111
()57 د ملانځه اهميت
ځمکي کی زما بوعګان پي کٍم شالت کی پػيښٍدى؟ شاؿ دا ڇي هللا پاکﷻ
پي ًػ څي طبػ دي ،دا ماليکی ورثي وايػػي :مٍږ ڇي کلي د دوي څظي راثلٍ هٍ
دوي لموځٍهي کٍؿ او کلي ڇي دوي ثي وركلٍ هٍ دوي ًم لموځٍهي کٍؿ.
دريم شعيح:
صلَّى وؿ ا﵁ َ اؿ َر ُس ُ وؿ:قَ َ ب بْ َن َعْب ِد ا﵁ یػَ ُق ُ
ت ُجْن َد َ
س ب ِن ِس ِريین ،قَ َ ِ
اؿََ :س ْع ُ َ َع ْن أَنَ ِ ْ
الصْب َح فَػ ُه َو ِِف ِذ َّم ِة ا﵁ فَ َال یَطْلُبَنَّ ُك ُم اللَّوُ ِم ْن ِذ َّمتِ ِو
صلَّى ُّ "م ْن َ
ِ
اللَّوُ َعلَْیو َو َسلَّ َمَ :
(ٖ٘)
َّم ". ِ ِ ِ ِ ٍ
ب َش ْيء ،فَػیُ ْدرَكوُ فَػیَ ُكبَّوُ ِف نَار َج َهن َ
د اهؽ بن ؿيػين څظي روايت دي ما د شظػت زوعب بن ؿهيان
رض څظي واوريعى ڇي هبي کػيمﷺونػمايَ :ڇا ڇي د ؿٌار لمٍهځ ادا
کړي ًلي د هللا پاکﷻ پي ذمي او شهاؽت کی داطَ ؿٍ ،هٍ ثي دا کؽ مي
زوروى او د دي کؽ زيات طياؿ ؿاثيً ،ؾي هي ڇي هللا پاک د دي کؽ د
زورولٍ پي بعلي کی ؿجا څظي د يٍ قي مػالبي وکړي او ًلي ؿجا پي وس کی هي
يػػي هٍ هللا پاک بي دي پړمظي پي دوږخ کی كٍرځٍي.
څلٍرم شعيح:
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم َر ُج ٌل نَ َاـ لَْیلَ ًة َح ََّّت ِ عن عب ِد ا﵁ قَ َ ِ ِ
اؿ:ذُكَر عْن َد َر ُسوؿ ا﵁ َ َ ْ َْ
ِِ (ٗ٘) ِ
اؿ ِِ ":ف أُذُنو". اؿ الشَّْیطَا ُف ِِف أُذُنػَْیو".أ َْو قَ َ
اؿَ ":ذ َاؾ َر ُج ٌل بَ َ
َصبَ َح قَ َ
أْ
شظػت ـبعهللا بن مؾفٍد رض نػمايػػي :د هبي کػيمﷺمظجي د
يٍ داؿي کؽ ذکػ وؿٍ ڇي ًلي ثػ ؿٌارى ويعى يػػي (يفوي د ؿٌار لمٍهځ هي
: 11صصيس مؾلم ريم الصعيح111 :
: 11مجهو ـليي .واللهؼ لمؾلم .ريم الصعيح 111
()58 د ملانځه اهميت
کٍي) هٍ هبي کػيمﷺونػمايَ :د دي کؽ پي كٍږو کی قيػان بٍلي
(ميجياږي) کړيعي.
پوځم شعيح:
اؿ":یػَ ْع ِق ُد الشَّْیطَا ُف صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قَ َ َ وؿ ا﵁ َف َر ُس َ َع ْن أَِِب ُىَریْػَرةَ،أ َّ
ٍ ٍ علَى قَافِی ِة رأْ ِس أ ِ
ك لَْی ٌل ب َم َكا َف ُك ّْل عُ ْق َدةَ :علَْی َ ض ِر ُ
ث ُع َقد ،یَ ْ َحد ُك ْم إِذَا ُى َو نَ َاـ ثََال ََ َ َ َ
ت ُع ْق َدةٌ ،فَِإ ْف ت ُع ْق َدةٌ ،فَِإ ْف تَػ َو َّ ِ
ضأَ ْاضلَلَّ ْ ظ فَ َذ َكَر اللَّوَ ْاضلَلَّ ْ یل فَ ْارقُ ْد .فَِإف ْ
استَْی َق َ ِ
طَو ٌ
ِ
سیث النَّ ْف ِ َصبَ َح َخبِ َ سَ ،وإَِّال أ ْ ب النَّ ْف ِ َصبَ َح نَشیطًا طَیّْ َ ت ُع ْق َدةٌ فَأ ْ صلَّى ْاضلَلَّ َْ
(٘٘)
َك ْس َال َف".
د شظػت ابًٍػيػى “رطي هللا ـوي”څظي روايت دي ڇي هبي
کػيمﷺونػمايَ :کلي ڇي پي ثاؿٍ کی يٍ څٍک ويعيږي هٍ قيػان دي
کؽ ثي پي څټ دري كٍټي ورکٍي ،او پي ًػى كٍټي باهعي دا پٍى کی ڇي ويعى
ؿي ثػ ؿٌارى پٍري ډيػ وطت پاثي دي ،کڈيػثي اهؾان را کښيوي هٍ يٍى كٍټي
طالؿي ؿي ،کڈيػثي اودس ثازى کړي هٍ دويمي كٍټي طالؿي ؿي او کڈيػثي
لمٍهځ ادا کړي هٍ دريمي كٍټي ًم طالؿيږي .او دا کؽ بي ؿٌار ښي ثيار وي،
ليکن کڈيػثي لمٍهځ ادا هي کړي هٍ ؿؾت بي يػػي او پي غبيفت بي يػػي ډيػ بٍج
يػػي.
د ماځيګػ د لماهځي اًميت
د ماځيګػ لمٍهځ ډيػ زيات اًم دي ،د هللا پاکﷻ نػمان دي :
ػيَ ،و ُي ٍْ ُم ٍْا ِهلل َيا ِه ِج ْي َن )11(،ژباړى( :اي
الص ٰلٍ ِة ُالٍ ْؿ ٰ
ات َو َّ َشانؾٍا َـلي َّ َ
الصل ٍَ ِ ِ
: 11ؿون ابي داود .ريم الصعيح1121 :
: 11البىػى۵۱۳ :
()59 د ملانځه اهميت
مؤمواهٍ!) د ټٍلي لموځٍهٍ،طصٍصا د مابيوځ د لماهځي زيات اًجمام او الجؼام
وکړي ،او د هللا پاکﷻ مظجي پي ادب ؿػى ودريږي.
ٰ
الٍؿػي څظي د دي ٓايات پي ثهؾيػ کی مهؾػين ليکی :ڇي ٰ
الصلٍة
مػاد د ماځيګػ لمٍهځ دي.
اوؿ شعيح:
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم فَػنَظََر إِ ََل الْ َق َم ِر لَْیلَةً -یػَ ْع ِن ِ
اؿُ :كنَّا عْن َد النِ ّْ
َِّب َ َع ْن َج ِری ٍر قَ َ
ض ُّامو َف ِِف ُرْؤیَتِ ِو ،فَِإ ِف
اؿ :إِنَّ ُك ْم َس ََرتْو َف َربَّ ُك ْم َك َما تَػَرْو َف َى َذا الْ َق َمَرَ ،ال تُ َالْبَ ْد َر -فَػ َق َ
س وقَػبل غُر ِ
وِبَا فَافْػ َعلُواُُ ".ثَّ َّم ِ َ ْ َ ُ وع الش ْ ص َالةٍ قَػْب َل طُلُ ِاستَطَ ْعتُ ْم أَ ْف َال تػُ ْغلَبُوا َعلَى َ ْ
ِ ()٘ٚ
َّم ِ ِ ِ
س َوقَػْب َل الْغُُروب" وع الش ْ
ك قَػْب َل طُلُ ِ قَػَرأَ " َو َسبّْ ْح ِبَ ْمد َربّْ َ
شظػت زػيػ بن ـبعهللا رض نػمايػػي:مٍږ د هبي کػيمﷺؿػى
هاؿت وو ،هبي کػيمﷺد څلٍرلؾم ؿپٍږمي ثي وکػجَ او ونػمايَ :ثاؿي
بي طپَ رب ًمعاؿي ويوي لکي ثاؿٍ ڇي دا اوس د څٍرلؾم ؿپٍږمي ويوي،
ثاؿٍ ثي بي يٍى ذرى قک ًم هي يػػي ،هٍ کڈيػثي ثاؿٍ د لمػ طجٍ او لمػ لٍيعو
څظي مظکی ( يفوي د ؿٌار او ماځيګػ) لمٍهځ پي پٍرى اًجمام ؿػى ادا کٍلي
ٓ
ؿي هٍ طػور يػػي ادا کړي ،بيا هبي کػيمﷺدا ايات ثالوت کړيَ " :ن َؾ ِب ْس
ؽ َو َي ْب ََ ُالل ُػ ْو ِب" يفوي د لمػ راطجٍ او لمػ َ ْ َ ّ َ َ ْ َ ُ ْ َّ ْ
ِبصم ِع ر ِبک يبَ غلٍ ِع الفم ِ
لٍيعو څظي مظکی د طپَ رب پاکی بياهٍى.
: 11مجهو ـليي صصيس البظاري ريم الصعيح 111
()61 د ملانځه اهميت
دوم شعيح:
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قَ َ
اؿ" َم ْن وؿ ا﵁ َ وسى َ ،ع ْن أَبِ ِیو أ َّ
َف َر ُس َ َع ْن أَِِب بَ ْك ِر بْ ِن أَِِب ُم َ
()٘ٛ
صلَّى الَْْْبَدیْ ِن َد َخ َل ْ
اجلَنَّةَ" َ
ابٍمٍؿي اقفػي رض څظي روايت دي ڇي هبي ٰ د شظػت
کػيمﷺونػمايَ:څٍک ڇي دوى يض لموځٍهي( يفوي د ؿٌار او ماځيګػ
لمٍهځ) پي دوام او ًميفي ثٍب ؿػى ادا کٍي هٍ ًلي کؽ بي زوت ثي
داطليږي.
دريم شعيح:
اؿ ُ :كنَّا َم َع بػَُریْ َد َة ِِف َغ ْزَوةٍ ِِف یػَ ْوٍـ ِذي َغْی ٍم، یح ،قَ َ َع ْن أَِِب الْ َملِ ِ
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قَ َ اؿ :ب ّْكروا بِ ِ
ص َال َة
اؿَ ":م ْن تَػَرَؾ َ ص ِر ؛ فَِإ َّف النِ َّ
َِّب َ ص َالة الْ َع ْ
فَػ َق َ َ ُ َ
()ٜ٘
ص ِر فَػ َق ْد َحبِ َط َع َملُوُ ".
الْ َع ْ
د ابٍالمليس څظي روايت دي ڇي يٍى ورځ مٍږ د شظػت بػيعى اؿلمي
ٓ
رض ؿػى پي يٍى كؼا کی وو او دا ورځ پي اؿمان کی وريځ وى هٍ شظػت بػيعى
رض شکم وکړي ڇي د ماځيګػ لمٍهځ ژر وکړي ،ځکي ڇي هبي
کػيمﷺونػمايَ :څٍک ڇي د ماځيګػ لمٍهځ پػيږدی د ًلي ټٍلي اـماؿ
طائؿ او بيکارى دي.
څلٍرم شعيح:
وؿ ا﵁ صلَّى اللَّو علَی ِو وسلَّم قَ َ ِ
ص ِر اؿ":الَّذي تَػ ُفوتُوُ َ
ص َالةُ الْ َع ْ ُ َْ ََ َ َ َف َر ُس َ َع ِن ابْ ِن عُ َمَر ،أ َّ
(ٓ)ٙ
فَ َكأَََّّنَا ُوتَِر أ َْىلَوُ َوَمالَوُ "
: 11مجهو ـليي .و اللهؼ للبظاري .ريم الصعيح 111
: 11صصيس البظاري .ريم الصعيح 111
()60 د ملانځه اهميت
د شظػت ـبعهللا بن ـمػ "رطي هللا ـوي" څظي روايت دي ڇي هبي
کػيمﷺ ونػمايَ:د ڇا څظي ڇي د ماځيګػ لمٍهځ يظا ؿي (او وروؿجي يػػي
يظا ًم راوړي) هٍ دا کؽ داؿي دي لکي ڇي د دى ټٍلي اًَ او ـياؿ ثباى او
بػباد ؿي.
پوځم شعيح:
د هبي کػيمﷺيٍ بَ شعيح قػيم دي ًلي نػمايػػي(:ڇي د ماځيګػ
لمٍهځ ځوډوؿ د يظا کیعو پي وطت کی کٍؿ) د موانو لمٍهځ دي ڇي دي
لمػ ثي ګٍري کلي ڇي د لمػ رهګ ژړ ؿي او د قيػان د ښکػو پي موځ کی راؿي
هٍ دي والړ ؿي او پي ثلٍار ثلٍار ؿػى څلٍر وارى د ڇػګ رهګي مښٍکي
ووًي (.يفوي پي ڇابکی ڇابکی ؿػى څلٍر رکفجي لمٍهځ ادا کړي ،ڇي د
ٓ
لماهځي د ادابٍ ًيڅ رـايت او طياؿ هي ؿاثي).
د ؿٌار او ماځيګػ پي لماهځي کی د ماليکٍ ازجماع
د هللا پاکﷻ ماليکی د ًػ ؿٌار او ماځيګػ د اهؾاهاهٍ ؿػى پي لماهځي
ٓ
کی زمؿ کیږي ،د ورځي ماليکی د ماځيګػ د لماهځي څظي وروؿجي اؿماهٍ ثي
پٍرثي کیږي او د قپػي ماليکی د ماځيګػ پي لماهځي کی مځکی ثي راځي او د
دوي وؽيهي او هګػاهي قػوع کیږي ،د ؿٌار پي لماهځي کی د ورځي ماليکی د
ٓ
اؿمان څظي ځمکی ثي راځي او د قپػي ماليکی د ؿٌار د لماهځي څظي
ٓ ٓ
وروؿجي اؿمان ثي پٍرثي کیږي .کلي ڇي د ماليکٍ ًػى ټٍلي اؿمان ثي پٍرثي
ؿي هٍ ًلجي هللا پاکﷻ د طپَ ـلم باوزٍدى د دوي څظي پٍښجوي کٍي ڇي
زما بوعګان څوګي وى؟ او دوي کٍم اـماؿ کٍؿ؟ ماليکی ورثي وايػػي کلي ڇي
: 12مجهو ـليي .ؿون ابي داؤد .ريم الصعيح111 :
()62 د ملانځه اهميت
مٍږ ؿجا بوعګاهٍ ثي وركلٍ هٍ دوي پي لماهځي اطجي وى او کلي ڇي د دوي څظي
راثلٍ هٍ دوي ًم پي لماهځي اطجي وى.
لي دي څظي مفلٍمي ؿٍى ڇي د ؿٌار او ماځيګػ وطت د ماليکٍ د
ازجماع وطت دي او ڇيػثي ڇي ماليکی ؿػى را زمؿ وي ًلجي طيػ او بػکت
وي ،پي ًلي مرلؽ د هللا پاکﷻ رشمجٍهي يػػي ،لٌغا د ؿٌار او ماځيګػ
لمٍهځ پي زماـت ؿػى ادا کٍؿ ثػ هٍرو لموځٍهٍ ًم زيات طيػ ،بػکت او
هٍراهيت لػي.
د ماطؾجن د لماهځي اًميت
اوؿ شعيح:
ِِ َِّب َ َّ َّ ِ َّ َع ْن أَِِب ُىَریْػَرَة ،قَ َ
ص َالةٌ أَثْػ َق َل َعلَى الْ ُمنَافق َ
نی س َ صلى اللوُ َعلَْیو َو َسل َم":لَْی َ اؿ النِ ُّ اؿ:قَ َ
(ٔ)ٙ
ِم َن الْ َف ْج ِر َوالْعِ َش ِاءَ ،ولَ ْو یػَ ْعلَ ُمو َف َما فِی ِه َما َْلَتَػ ْو ُُهَا َولَ ْو َحْب ًوا.
د شظػت ابًٍػيػى "رطي هللا ـوي"څظي روايت دي ڇي هبي کػيمﷺ
ونػمايَ :د ؿٌار او ماطؾجن د لماهځي بليػى ثػ ټٍلٍ ؿظت او بٍج واال لمٍهځ
پػ موانىاهٍ باهعي هؾجي( يفوي دا دوى لموځٍهي موانىاهٍ ثي ډيػ زور كٍاړي او
پي دي دوو لموځٍ کی د دوي موانىت ښکارى کیږي) او کڈيػثي د دي دواړى
لموځٍ پي خٍاب باهعي دوي طبػ ؿي هٍ دوي بي دي لموځٍ ثي طػور راؿي کي
څي ًم (د دوي پښي پػي وي هٍ بيا بي ًم) پي ځوګوٍ باهعي راڅکیږي.
: 11صصيس البظاري .ريم الصعيح111 :
()63 د ملانځه اهميت
دوم شعيح:
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم
وؿ ا﵁ َ ت َر ُس َ ِ
دخل عثماف بن عفاف ادلسجدََ .....س ْع ُ
الصْب َح ِِف ِ وؿ ":من صلَّى الْعِ َشاء ِِف َمج ٍ
صلَّى ُّ ف اللَّْی ِلَ ،وَم ْن َ
ص َاعة ،فَ َكأَََّّنَا قَ َاـ ن ْ
َ ََ یػَ ُق ُ َ ْ َ
(ٕ)ٙ َمج ٍ
اعة ،فَ َكأَََّّنَا َ
صلَّى اللَّْی َل ُكلَّوُ ". ََ
د اميػالمؤموين شظػت ـدمان كوي "رطي هللا ـوي" څظي روايت دي
ڇي ما د هبي کػيمﷺڅظي واوريعى ًلي نػمايَ :کٍم کؽ ڇي د ماطؾجن
لمٍهځ پي زماـت ؿػى ادا کړي ،ګٍيا ڇي دي کؽ هيمي قپي ـبادت وکړي او
کٍم کؽ ڇي د ؿٌار لمٍهځ ًم پي زماـت ؿػى ادا کړي ګٍيا کي دي کؽ
ټٍلي قپي ـبادت وکړي.
د لماهځي ګػټي فائطي
د لماهځي ډيعي ګػټي او فايطي دي ،دلتي مٍږ د لماهځي يٍ څٍ ګػټي
ذکع کٍو.
اولي ګػټي :د لماهځي پي بعکت لٍي لٍي تکليفٍهي صتميږي
کٍم کػ چي پوځي وصتي لمٍهځ پي پٍرى پابوطي ؽعى ادا کٍي هللا
پاکﷻ ًغي کػ تي د ټٍلي دهياوي او اصعوي تکليفٍ څضي هدات او صالقٍن
ورکٍي ،هبي کعيمﷺتي بي چي کلي يٍ مؿکل او يٍ تکليف متٍذي کيطي هٍ
هبي”ـليي الؾالم” بي پي لماهځي ـعوع کٍلي او د لماهځي پي بعکت بي ًغي
مؿکل زل کيطي.
هللا پاکﷻ فعمايػػي:
(ٖ)ٙ الصالَةِ إِ َّف اللّوَ مع َّ ِ استَعِینُواْ بِ َّ
الص ِْْب َو َّ َّ ِ
الصاب ِر َ
ین. ََ یَا أَیػُّ َها الذ َ
ین َآمنُواْ ْ
: 11
()64 د ملانځه اهميت
او هكعت اي مؤمواهٍ !د قبع او لماهځي پي بعکت ؽعى کٍم
وغٍاړي ،بي ـکي هللا پاک د قابعيوٍ مل او ملګعي دي.
د صصابي کػام”رطي هللا ـوٌم” ،ـلماء کػام”رشمٌم هللا” او بغرګاهٍ د
والُاتٍ څضي مُلٍميږي چي کٍم وصت بي پع دوي باهطي يٍ تکليف راتلي،هٍ
دوي بي فٍرا د لماهځي ووعفتي متٍذي کيطل او دوي تي بي د ًغي تکليف څضي
هدات مالويطي.
زنعت وًب بن موبي”رشمي هللا”فعمايػػي :د لماهځي رهګي بل داؽي
َمل هؼتي چي د ًغي پي ذريُي ؽعى اهؼان صپل زاذتٍهي او معورتٍهي ولب
او د هللا پاک څضي وغٍاړي.
هٍ پٍى ؽي !چي ټٍلي تکليفٍهي يٍاځي او يٍاځي د لماهځي پي ذريُي
ؽعى پع ـاکيطلي ؽي،او بػ.
دويمي ګػټي :لمٍهځ د دهيا او اصعت د کاميابي د زكٍل ذريُي دى
د دهيا او اصعت د کاميابي د زكٍل تع ټٍلٍ اًمي ذريُي او ؽبب
لمٍهځ دي کٍم کػ چي پي صؿٍع او َاذغي ؽعى لمٍهځ ادا کٍيً ،غي بي
يكيووا هٍر اؽالمي اَمال ًم ادا کٍي اود ګواًٍهٍ څضي بي ځان ًم
ؽاتي،هللا پاکﷻ فعمايػػي.
َّ
َ ْ ْ َ َ َ ْ َ َ َّ ٰ َ َ َ ْ َ َ ّ َ َ ٰ ()11
َ
يع ٵنلس من ثؼکی ،و ذکػ اؿم ر ِب ِي نصلی.
بي ـکي ًغي کػ کامياب ؽٍ کٍم چي (د ًاًعي او باووي دواړى
هداؽتٍ څضي) پاک ؽٍ او د صپل رب هٍم يػػي ياد کړي او لمٍهځ يػػي ادا کړي.
پي يٍ زطيث ـعيف کي راځي.
: 11البكعى۱۵۳:
: 11االَلي ۱۵ ،۱۴
()65 د ملانځه اهميت
وؿ " :إِ َّف أ ََّو َؿ َما صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم یػَ ُق ُ أَِِب ىریػرَة …..فقاؿ ََِسعت رس َ ِ
وؿ اللَّو َ ْ ُ َُ ُ ََْ
ت فَػ َق ْد أَفْػلَ َح َوأ َْصلَ َحَ ،وإِ ْف ِ ِ ِ ِ ِ ِ ُُيَاس ِ
صلُ َح ْ ص َالتُوُ ،فَِإ ْف َ ب بو الْ َعْب ُد یػَ ْوَـ الْقیَ َامة م ْن َع َملو ََ ُ
ِ (٘)ٙ
اب َو َخسَر. ت فَػ َق ْد َخ َ فَ َس َد ْ
زنعت ابًٍعيعى "رطي هللا ـوي"فعمايػػي:ما د هبي”ـليي الؾالم” څضي
واوريطل ًغي فعمايل د ليامت پي وره بي ً
اوال د اهؼان څضي د دى پي اَمالٍ
کي د لماهځي زؼاب کيږي ،کليعتي د دى لمٍهځ ؽم وو هٍ دا کػ کامياب
ؽٍ ،او کليعتي د دي کػ لمٍهځ صعاب وو هٍ دا کػ تباى او ًالک ؽٍ.
پي يٍ فارؽي ـُع د پٍرتوي زطيث تعذمي او مفٌٍم بيان ؽٍيطي
روز مسؿع کي ذان ګطاز بٍد اولين پعؽؾ هماز بٍد
د ليامت پي وره چي د اهؼان بطن بي ويلي کيږي ،اولي پٍښتوي بي د
لماهځي يػػي.
پي فتر الباري(ج ۲ص )۳کي يٍ زطيث راهكل ؽٍيطي چي رؽٍل
هللاﷺوفعمايل :د کٍم کػ څضي چي لمٍهځ لنا ؽي ګٍيا د دى مال او اوالد
د دى څضي واصيؼتل ؽٍى .مىلب دا چي کلي د يٍ کػ څضي د دى مال او
اوالد پي زورى غكب ؽي هٍ دي بي څٍمعى صفي او پعيؿاهي يػػي ،بايط يٍ مؤمن
مؼلمان ًمطاؽي يػػي چي کلي د دى څضي لمٍهځ لنا ؽي هٍ دي بايط دومعى
زيات صفي او پعيؿاهي ؽي.
دريمي ګػټي :لمٍهځ د مغفعت او لٍړي درذاتٍ د زكٍل ذريُي دى
د هللا پاکﷻ پي هيغ لمٍهځ داؽي ٌَيم َبادت دي چي د ًغي
پابوطي او التغام کٍهکي کؼاهٍ تي هللا پاکﷻ لٍړي لٍړي معتبي ورکٍي،
: 11زامؿ الجػمغي ،ريم الصعيح۴۳۱ :
()66 د ملانځه اهميت
د هللا پاکﷻ فعمان دي:
ك ُى ُم الْ ُم ْؤِمنُو َف ِ الَّ ِذ ِ
الزَكا َة َوُىم بِ ْاْل ِخَرِة ُى ْم یُوقنُو َف أ ُْولَئِ َ
الص َال َة َویػُ ْؤتُو َف َّ
یمو َف َّین یُق ُ َ
()ٙٙ ِ ِ
ند َرِّْب ْم َوَم ْغفَرةٌ َوِرْز ٌؽ َك ِرميٌ. ِ
َحقِّا َّذلُ ْم َد َر َج ٌ
ات ع َ
ژباړى :کٍم کؼان چي دلماهځي پابوطي کٍي او کٍم څي چي مٍږ دوي تي
ورکړيطي د ًغي څضي هفكي کٍي ،ي مؤموان ديًمطا کؼان زكيك ،د دوي د
رب ؽعى د دوي لپارى لٍي لٍي درذي او معتبي دي ،او د دوي لپارى
مغفعت،بضښي او ډيع ښي رزؽ دي.
څلٍرمي ګػټي :لمٍهځ کٍهکي د ذوت الفعدوس وارجان دي
د ذوت الفعدوس د زاقلٍلٍ لپارى د لماهځي اًتمام کٍل ډيع معوري
دي .د هللا پاکﷻ فعمان دي:
: 11زامؿ الجػمغي ،ريم الصعيح۴ :
: 11صصيس مؾلم ،ريم الصعيح۴۳۴:
()68 د ملانځه اهميت
الؾالم” راتي وويل :د دي څضي ماؽيٍا بل څي غٍاړي؟ ما ويل :بػ ًمطا مي
پکار دي ،هبي”ـليي الؾالم” راتي وويل :د دي ارمان د پٍرى کٍلٍ لپارى ډيعي
ؽدطي(لموځٍهي) کٍى او د ؽدطو (لماهځي)پي ذريُي ؽعى زما رفالت اصتيار
کړى.
اوومي ګػټي :لمٍهځ ټٍلي ګواوي صتمٍي
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم یػَ ُق ُ
وؿ " :أ ََرأَیْػتُ ْم لَ ْو أ َّ
َف نػَ َهًرا عن أَِِب ىریػرَة أَنَّو ََِسع رس َ ِ
وؿ اللَّو َ َ ْ ُ ََْ ُ َ َ ُ
ك یػُْب ِقي ِم ْن َد َرنِِو ؟ " قَالُوا َ :ال اب أَح ِد ُكم یػ ْغت ِسل فِ ِیو ُك َّل یػوٍـ َخَْسا ما تَػ ُق ُ ِ بِب ِ
وؿ َذل َ َْ ً َ َ ََْ ُ َ
اخلَطَایَاسّ ،يَْ ُحو اللَّوُ بِِو ْ اخلَ ْم ِ
ات ْ الصلَو ِ اؿ " فَ َذلِ َ ِ
یػُْب ِقي ِم ْن َد َرنِِو َشْیئًا .قَ َ
ك مثْ ُل َّ َ
()ٜٙ
".
د شظػت ابًٍػيػى "رطي هللا ـوي" څضي روايت دي چي هبي”ـليي
الؾالم” قسابي کعام صپل ځان تي متٍذي کړى،او ونػمايَ :تاؽٍ ماتي راوښيػػي
کليعتي د يٍ چا د کٍر ومضتي يٍى ويالي يػػي او دا کػ د ورځي پوځي وارى پطي
ويالي کي لمبيږي،ايا د دي کػ پي بطن بي صيعى پاتي ؽي؟ صصابي کػامٍ
“رطي هللا ـوٌم”َعض وکړي هي يا رؽٍل هللا! بالکل بي صيعى پاتي هؼي،
هبي”ـليي الؾالم” ونػمايًَ :مطا محال د پوځي لموځٍ دي چي هللا پاکﷻ د
دي پوځي لموځٍ پي بعکت ؽعى د اهؼان ټٍلي ګواوي مُافٍي.
ابٍمؼلم رطي هللا ـوي" فعمايػػي :زى زنعت ابٍامامي رض تي ورغلم
ًغي پي مؼدط کي هاؽت وو ما ورتي ويل :چي ما تي ؽتا لىعفي يٍ زطيث بيان
کړى ،هٍ ًغي وويلچي هبي کعيمﷺوفعمايل :کٍم کػ چي ښي ؽم اودس
وکړي او فعض لمٍهځ وکړي هٍ هللا پاک د دى ټٍلي ګواوي مُافٍي،کي ًغي
: 11صصيس البظاري ،ريم الصعيح۲۵۳:
()69 د ملانځه اهميت
ګواوي د دى د پښٍ کړي يػػيً ،غي ګواوي چي د دى الؽٍ کړي يػػيً ،غي ګواوي
چي د دى ؽتعګٍ او غٍږو کړي يػػي او ًغي ګواوي چي د دى پي زړى کي د ًغي
فکع او ؽٍچ راغلي يػػي دا ټٍلي ګواوي هللا پاکﷻ وربضښي .زنعت
ابٍامامي رض فعمايػػي :دا صبعى ما څٍ وارى د هبي”ـليي الؾالم” څضي اوريطلي
دى.التعغيب والتعًيب
اتمي ګػټي :لمٍهځ د ګواًٍهٍ لپارى کػفارى دى
زطيث ـعيف کي راځي:
س،
اخلَ ْم ُ
ات ْالصلَ َو ُ
وؿ َّ " : صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم َكا َف یَػ ُق ُ َف رس َ ِ
وؿ اللَّو َ َع ْن أَِِب ُىَریْػَرَة أ َّ َ ُ
اجلمعةُ إِ ََل ْ ِ
ب ات َما بػَْینَ ُه َّن إِ َذا ْ
اجتَنَ َ ضا َف ُم َكفَّْر ٌ ضا ُف إِ ََل َرَم َ اجلُ ْم َعةَ ،وَرَم َ َو ُْ ْ َ
ِ (ٓ)ٚ
الْ َكبَائَر".
د شظػت ابًٍػيػى “رطي هللا ـوي”څضي روايت دي چي هبي”ـليي
الؾالم” وفعمايل :کليعتي يٍ اهؼان د کبيعى ګواًٍهٍ څضي ځان وؽاتي هٍ
پوځي لموځٍهي،د يٍ ذمُي لمٍهځ تع بلي ذمُي پٍري او د يٍي رمنان
المبارک روژي تع بلي روژي پٍري د موځوي ټٍلي قغيعى ګواًٍهٍ لپارى کػفارى دى.
د لمٍهځ کٍهکي اَغاز او اکعام
پي يٍ زطيث ـعيف کي راځي کٍم کػ د لماهځي اًتمام کٍي ،هللا
پاکﷻ بي پي پوځي رلمي د دى اَغاز او اکعام وکړي.
.1د دى څضي بي د رزؽ توګي او کمٍالي ليعي کړل ؽي ،او پي رزؽ کي بي يػػي
بعکت وي.
.1د لبع َظاب بي تعي ليعي ؽي.
.1د ليامت پي وره بي َمل هامي پي راؽتي الس کي ورکٍل ؽي.
: 12صصيس مؾلم ،ريم الصعيح۵۱۱ :
()71 د ملانځه اهميت
.1پي ِپل قعاط کي بي د بعؽ او بعيښوا پي ـان تيعيږي.
"توبيي الغافلين" .1د زؼاب څضي بي مسفٍظ وي.
زنعت زؼن بكعي د هبي کعيمﷺيٍ زطيث راهكلٍي چي لمٍهځ
کٍهکي کػ تي بي دري کعامتٍهي او اَغازوهي ور هكيب ؽي.
.1د اؽمان لي وعفي بي پي دى باهطي صيع او بعکت را هازل ؽي،چي د دى تع
ؽعى پٍري بي رؽيږي.
.1د پښٍ څضي تع اؽماهي پٍري بي ماليکي د دى زفاًت کٍي.
.1لمٍهځ کٍهکي داؽي دي لکي چي بعاى راؽت د هللا پاکﷻ ؽعى صبعي
کٍي،يٍى ماليکي دا هُعي وًي کليعتي اهؼان پطي پٍى ـي چي دي د چا
ؽعى صبعي کٍي ،هٍ ًميؿي بي پي لماهسي کي مكعوؼ وي،او د لماهځي
"توبيي الغافلين" څضي بي تٍذي هي اړوي.
دا ټٍلي د لمٍهځ کٍهکي اَغازوهي دي،لٌظا صپل ځان وپيږيوي او د هللا
پاکﷻ د ازؼاهاتٍ او د ًغي د تٍفيق لطر وکړي.
پع وصت باهطي د لماهځي ادا کٍلٍ فنيلتٍهي
پع وصت لمٍهځ ادا کٍلٍ ډيع جٍابٍهي پي لعان مديط او مبارکي ازاديحٍ
کي مٍذٍد دي ،لکي چي د هللا پاکﷻ فعمان دي :ان الكلٍى کاهت َلي
المؤموين کػتابا مٍلٍتا بي ـکي لمٍهځ پي مؤمواهٍ باهطي پي صپل مكعر ؽٍي
وصتٍهٍ کي فعض ؽٍيطي.
ًمطا راز هبي کعيمﷺد يٍي پٍښتوي پي ځٍاب کي داؽي
وفعمايل:
()70 د ملانځه اهميت
ت ُ :سئِ َل ِ ِ عن ع َّمتِ ِو أ ُّْـ فَػروَة -وَكان ِ
صلَّى اللَّوُ َعلَْیو َو َسلَّ َم -قَالَ ْ َّن بَایػَ َعت النِ َّ
َِّب َ ت شل ْ َْ َ َ ْ َْ َ
()11
الص َالةُ ِْل ََّوِؿ َوقْتِ َها ".
اؿ َّ " :ض ُل ؟ قَ َ َي ْاْل َْع َم ِاؿ أَفْ َصلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم أ ُّ النِ ُّ
َِّب َ
زنعت ام فعوى رض يٍى قسابيي دى ًغي د هبي کعيمﷺڅضي
پٍښتوي وکړى :کٍم َمل افنلي دي؟ هبي”ـليي الؾالم” وفعمايل پي اول وصت
کي لمٍهځ کٍل.
د زنعت مٍالها لاؽم هاهٍتٍي”رشمي هللا”د ميعموي لكي
د زنعت مٍالها لاؽم هاهٍتٍي”رشمي هللا”ميعموي د لماهځي ډيع لطر
او اًميت کٍي،د ًغي ؽعى د لماهځي اًميت دومعى زيات وو چي د اذان پي
اوريطو ؽعى ؽم يػػي صپل ټٍل کاروهي پعيږدل او د لماهځي پي تياري اصتي
کيطى،او ًغي کاروهي يػػي داؽي هابلطى بلل ګٍيا کي ګعؽعى دي ًيڅ کار ًم
هکٍي ،د هن زماهي زهاهٍ تي پکار دى چي صپل ځاهٍهي د مٍالها لاؽم
هاهٍتٍي”رشمي هللا”د ميعموي پي ـان ذٍړ کي ،او د اذان اوريطلٍ ؽعى ؽم د
لماهځي پي تياري اصتي ؽي،اول صپل لموځٍهي ادا کي ،بيا د کٍر هٍر کاروهي
وکړي.
لمٍهځ هللا پاکﷻ تي ډيع مسبٍب َمل دي.
زطيث ـعيف:
ب إِ ََل َي الْ َع َم ِل أ َ
َح ُّ صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم أ ُّ
َِّب َت النِ َّعن عبدا﵁ بن مسعودَ ....سأَلْ ُ
اؿ ُُ " :ثَّ بُِّر الْ َوالِ َدیْ ِن ". َي ؟ قَ َ اؿ ُُ :ثَّ أ ّّالص َالةُ َعلَى َوقْتِ َها " .قَ َ
اؿ َّ " : اللَّ ِو ؟ قَ َ
ِ (ٕ)ٚ اؿ ِْ " :
اد ِِف َسبِ ِیل اللَّو ".اجل َه ُ َي ؟ قَ َ
اؿ ُُ :ثَّ أ ّّ
قَ َ
: 11زامؿ الجػمغي ،ريم الصعيح۳۲۰ :
: 11مجهو ـليي ،واللهؼ للبظاري ،ريم الصعيح .۲۴۲۰ . ۲۵۲:الصصيس لمؾلم ،ريم الصعيح:
۳۲
()72 د ملانځه اهميت
زنعت َبطهللا بن مؼٍُد رض فعمايػػي چي ما د هبي کعيمﷺ
څضي پٍښتوي وکړى ،هللا پاکﷻ تي کٍم َمل زيات صٍښ دي؟ هبي
کعيمﷺوفعمايل :لمٍهځ پي صپل وصت باهطي ادا کٍؿ.زنعت ابن
مؼٍُد رض فعمايػػي :ما وويل د دي څضي وروؽتي کٍم َمل هللا پاکﷻ تي
زيات صٍښ دي؟ هبي”ـليي الؾالم” وفعمايل :د مٍر او پالر صبعى
مول،زنعت ابن مؼٍُد رض فعمايػػي :ما وويل :د دي څضي وروؽتي کٍم
َمل هللا پاکﷻ تي ډيع صٍښ دي؟ هبي کعيمﷺوفعمايل:د هللا
پاکﷻ پي الرى کي ذٌاد کٍل
پي لمٍهځ کٍهکي باهطي د دوږخ اور زعام دي
ظاؿ َ " :م ْن َحافَ َ صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قَ َ َف رس َ ِ
وؿ اللَّو َ ي ،أ َّ َ ُُسیّْ ِد ّْ
َع ْن َحْنظَلَةَ ْاْل َ
ود َىا ،یػََر َاىا َحقِّا لِلَّ ِو
وعها وسج ِ ِ ِِ
ضوئ َها َوَم َواقیت َهاَ ،وُرُك َ َ ُ ُ
س ؛ علَى و ِ
اخلَ ْم ِ َ ُ ُ ات ْالصلَو ِ
َعلَى َّ َ
(ٖ)ٚ
َعلَْی ِوُ ،حّْرَـ َعلَى النَّا ِر ".
د زنعت زوٌلي اؽيطي رض څضي روايت دي چي رؽٍل
هللاﷺ وفعمايل :کٍم کػ چي د پوځٍ لموځٍ داؽي پابوطي او اًتمام
وکي چي دًغي لپارى ښي اودس وکي،پع وصت يػػي ادا کي ،پي ښي وعيكي ؽعى
رکٍع او ؽدطى وکي ،او دا لمٍهځ پع صپل ځان باهطي د هللا پاکﷻ زق
بٍلي،هٍ دا کػ بي د دوږخ پع اور باهطي زعام ؽي.
د ذماَت د لماهځي ازکام او فنائل
د ذماَت لغٍي مُوي :ذماَت پي َعبي ژبي کي ټٍلي او ګعوپ تي ويل کيږي
: 11مؾوع االمام اشمع ،ريم الصعيح۳۳۱۴۱ :
()73 د ملانځه اهميت
د ذماَت اقىالزي مُوي :د يٍ کػ د بل کػ ؽعى يٍځاي لمٍهځ کٍلٍ تي
ذماَت وايػػي،کي څي ًم ًغي بل کػ يٍ يٍښيار ًل وي
د ذماَت پي لماهځي ؽعى پي اهؼاهاهٍ کي د يٍ والي او اذتماَيت فکع
او ازؼاس پيطا کيږي ًغي داؽي چي َعبي او َدمي،ؽپين او تٍر،اميع او
مامٍر،مالطار او مؼکين ټٍلي پي يٍى قف کي څوګ پي څوګ ؽعى دريږي،
د يٍي او بل امتياز او فعؽ هي کيږيً ،مطا د اؽالمي اصٍت او ورورګلٍي يٍى
وامسي او ښکارى همٍهي او محال دي.
پي ذماَت ؽعى د لماهځي کٍلٍ فنيلت
پي َام مؼدط کي د ذماَت يٍ لمٍهځ ۲۷درذي جٍاب لعي،پي ذامٍ
مؼدط کي يٍ د ذماَت لمٍهځ ۵۷۷درذي جٍاب لعي،پي بيت المكطس کي د
ذماَت يٍ لمٍهځ (۲۵۷۷۷پوځي ويؿت زرى) درذي جٍاب لعي ،پي مؼدط
هبٍي کي پوځٍس زرى درذي او پي مؼدطالسعام کي يٍ ل درذي جٍاب لعي.
د ذماَت د لماهځي د فنيلت پي بارى کي د هبي کعيمﷺيٍ بل فعمان
دي :چا چي د ماصؼتن لمٍهځ پي ذماَت ؽعى ادا کي ګٍيا کي ًغي هيمي ـپي
َبادت وکي ،او کٍم چا چي د ؽٌار لمٍهځ ًم پي ذماَت ؽعى ادا کي ګٍيا کي
ًغي ټٍلي ـپي َبادت وکړي.
پي ذماَت ؽعى لمٍهځ ادا کٍل واذب دي
د هللا پاکﷻ فعمان دي:
"و اقيموا الصالة و آتو الزکاة وارکعوا مع
الراکعني"(ٗ )ٚاو لمٍهځ لائم کړي او زکات ادا کړي،او د رکٍع کٍهکي کؼاهٍ ؽعى
رکٍع وکړي.
: 11البىػى۴۱:
()74 د ملانځه اهميت
دا ايت د ذماَت د لماهځي پي واذبيطو باهطي وامر او ښکارى دليل
دي،ځکي چي کليعتي يٍاځي لمٍهځ ادا کٍل مككط واي هٍ ًغي صٍ د ايت د
اولي زكي څضي مُلٍم ؽٍ،بيا وارکٍُا مٍ العاکُين تي ًيڅ معورت هي وو،
دوًمي صبعى دا چي پطي ايت کي “وارکٍُا ”امع دي چي د ًغي مككط د يٍي
وذٍب دي.
د ذماَت د لماهځي اًميت
د ذماَت د لماهځي دومعى زيات اًميت دي چي د ذوګ پي ميطان
کي ًم هبي کعيمﷺاو صصابي کػامٍ “رطي هللا ـوٌم”لپارى د ذماَت لمٍهځ
مُاؼ هؼٍ،او د قالة الضٍؼ زکم هازل ؽٍ ،دلتي بي مٍږ د د ذماَت د
لماهځي د اًميت پي بارى کي د رؽٍل هللاﷺيٍ څٍ مضتكعى شعيدٍهي وليکٍ.
اول زطيث
اؿ " َ :والَّ ِذي نػَ ْف ِسي بِیَ ِدهِ ،لََق ْد صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قَ َ َف رس َ ِ
وؿ اللَّو َ َع ْن أَِِب ُىَریْػَرةَ أ َّ َ ُ
ب فَػیحطَبُُ ،ثَّ آمر بِ َّ ِ ت أَ ْف ُ ِ ٍ
الص َالة فَػیَُؤذَّ َف َذلَاُُ ،ثَّ ُ
آمَر َر ُج ًال فَػیَ ُؤـَّ َُ آمَر ِبَطَ ُ ْ َ َُهَ ْم ُ
(٘)ٚ
ُحّْر َؽ َعلَْی ِه ْم بػُیُوتػَ ُه ْم. ٍ ُخالِ َ ِ
ف إ ََل ِر َجاؿ فَأ َ َّاسُُ ،ثَّ أ َ
الن َ
د شظػت ابًٍػيػى “رطي هللا ـوي”څضي روايت دي چي هبي
کعيمﷺ وفعمايل :پي ًغي ذات دي زما لؼم وي د کٍم ذات پي لبني
کي چي زما روح او ځان دي،څٍ وارى ما دا َغم او پضي ارادى کړيطى چي د لٍګيٍ
ذمٍ کٍلٍ زکم وکعم،او د دي ؽعى د لماهځي لپارى د اذان کٍلٍ امع او زکم
وکړم،بيا يٍ څٍک د صلګٍ د لماهځي لپارى امام مكعر کړم او پضپلي ًغي کٍروهٍ
تي ورؽم کٍم چي د ذماَت څضي پاتي ؽٍيطي او ًلي کٍروهٍ تي اور ولګٍم.
: 11صصيس البظاري ،ريم الصعيح ۱۴۴
()75 د ملانځه اهميت
د دي زطيث څضي د ذماَت د لماهځي دومعى اًميت مُلٍميږي چي
هبي کعيمﷺپي ټٍلي ژوهط کي د مؼدط د ذماَت لمٍهځ پعيښي هطي ،او هي
يػػي ًم د مؼدط د ذماَت پعيږدلٍ ارادى کړيطى ليکن پي ًمطي ځاي يػػي دا
ارادى کړيطى ،او د بي ذماَت لمٍهځ کٍهکي کؼاهٍ کٍرهٍ تي يػػي اور لګٍل تع
ذماَت افنل ګڼلي دي.
دوم زطيث
وؿ
اؿ :یَا َر ُس َ صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم َر ُج ٌل أ َْع َمى ،فَػ َق ََِّب َاؿ :أَتَى النِ ََّع ْن أَِِب ُىَریْػَرَة ،قَ َ
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم اللَّ ِو ،إِنَّو لَیس ِِل قَائِ ٌد یػ ُقودِِّن إِ ََل الْمس ِج ِد ،فَسأ ََؿ رس َ ِ
وؿ اللَّو َ َ َُ َْ َ ُ ُ ْ َ
ِ ِ
اؿ " َ :ى ْل تَ ْس َم ُع ص لَوُ ،فَػلَ َّما َوََّل َد َعاهُ ،فَػ َق َ صلّْ َي ِِف بػَْیتو ،فَػَر َّخ َ
ص لَوُ ،فَػیُ َ أَ ْف یػَُر ّْخ َ
()ٚٙ
ب" ِ الص َال ِة ".قَ َّْداءَ بِ َّ
اؿ " :فَأَج ْ اؿ :نػَ َع ْم .قَ َ الن َ
چي يٍ هابيوا او ړوهط قسابي (زنعت َبطهللا بن ام مکػتٍم رض) د
هبي کعيمﷺزنٍر تي راغلي او وفعمايل:اي د هللا رؽٍلي !زما ؽعى داؽي
څٍک هؼتي چي ما مؼدط تي راولي ،ايا زما لپارى يٍ څي اذازى ؽتي چي زى پي
صپل کٍر کي لمٍهځ ادا کٍم؟ هبي”ـليي الؾالم” اذازى ورکړى ،کلي چي ًغي
قسابي روان ؽٍ ،هٍ هبي کعيمﷺبيعتي راوغٍښتي او ورتي وويل :تي د اذان
اواز اوري؟ ًغي ويل چي ًٍکي ،هبي”ـليي الؾالم” ورتي وفعمايل:ؽتا د پارى
پي مؼدط کي لمٍهځ کٍل واذب او معوري دي.
دريم زطيث:
: 11الصصيس لمؾلم ،ريم الصعيح۱۲۱ :
()76 د ملانځه اهميت
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم َ " :م ْن ََِس َع اؿ رس ُ ِ
وؿ اللَّو َ اؿ :قَ َ َ ُ اس قَ ََع ِن ابْ ِن َعبَّ ٍ
ض؛ الْمنَ ِادي فَػلَم ّيَْنَعو ِم ِن اتػّْب ِ
اع ِو ُع ْذٌر " .قَالُوا َ :وَما الْعُ ْذ ُر ؟ قَ َ
ؼ أ َْو َمَر ٌ
اؿ َ " :خ ْو ٌ َ ُ َ ْ ُْ
ََلْ تػُ ْقبَ ْل ِمْنوُ َّ
الص َالةُ الَِِّت َ
()ٚٚ
صلَّى ".
د زنعت َبطهللا بن َباس رض څضي روايت دي چي هبي کعيمﷺ
وفعمايل:کٍم څٍک چي د اذان اواز واوري او بيلي َظرى مؼدط تي والړ
هؼي(بلکي ًلتي لمٍهځ وکي) هٍ د دى دا لمٍهځ هي لبليږي،صصابي کػامٍ “رطي
هللا ـوٌم”َعض وکي اي د هللا رؽٍلي! َظر څي ـي دي؟ هبي َليي الؼالم
وفعمايل:ويعى او معض.
د ذماَت د اًميت پي بارى کي د صصابي کػامٍ “رطي هللا
ـوٌم”اجار(الٍال)
اول اجع(لٍؿ)
اؿ َ :م ْن َسَّرهُ أَ ْف یػَْل َقى اللَّ َو َغ ًدا ُم ْسلِ ًما ،فَػ ْلیُ َحافِ ْظ َعلَى َى ُؤَال ِء
" َع ْن َعْب ِد اللَّ ِو ،قَ َ
ِِ ()ٚٛ
ث یػُنَ َادى ِب َّن". الصلَو ِ
ات َحْی ُ َّ َ
زنعت َبطهللا بن مؼٍُد رض فعمايػػي :کٍم څٍک چي دا غٍاړي چي
ؽبا د ليامت پي وره د هللا پاک پي دربار کي مؼلمان زامع ـي هٍ دا کػ
دي پطاؽي ځايٍ کي لموځٍهي کٍي چيعتي چي اذان کيږي(يُوي پي مؼدط کي
دي لمٍهځ کٍي،او د مؼدط لمٍهځ َمٍما د ذماَت لمٍهځ وي)
دوم اجع (لٍؿ)
"عن علي ابن ايب طالب قال:ال صالة جلار املسجد ااال يف املسجد ،قيل من
()79
جاراملسجد؟قال:من مسع االذان"
: 11ؿون االمام ابي داود ،ريم الصعيح۲۲۳:
: 11صصيس مؾلم ،ريم الصعيح۱۲۴ :
()77 د ملانځه اهميت
اميعالمؤموين زنعت َلي َکعم هللا وذٌي فعمايػػي:د مؼدط د ًمؼايي
لمٍهځ د مؼدط څضي َالوى بل ځاي کي هي ادا کيږي،هٍ يٍ چا پٍښتوي تعي
وکړى ،دمؼدط ًمؼايي څٍک دي؟ دى وفعمايل :کٍم څٍک چي اذان اوري
ًغي د مؼدط ًمؾايي دي.
يٍاځي د زهاهٍ د ذماَت کٍلٍ زکم
د زهاهٍ لپارى يٍاځي ذماَت کٍل مکعوى تسعيمي دي ،کليعتي د دي
باوذٍدى زهاهي ذماَت کٍي هٍ د دوي امامي بي د دوي پي موځ کي دريږي .دا
زکم د ذوازي د لماهځي دپارى هطي ،کليعتي ذوازى پعتي وى او د ذوازي د
لماهځي لپارى هاريوي هي وي هٍ بيا زهاهي مړي تي د ذوازي لمٍهځ ورکٍلي ؽي
د زهاهٍ لپارى د ذماَت پي لماهځي کي ـعيکيطل
د ځٍاهٍ ښځٍ لپارى پي ذماَت کي ـعيکيطل مکعوى تسعيمي او زعام
دي،ليکن د ؽپين ؽعو لپارى د ؽٌار،ماښام او ماصؼتن پي لموځٍ کي د
ـعيکيطو ا ذازى ؽتي صٍ د دوي لپارى ًم افنل او ښي دا دي چي پطي لموځٍ
کي ًم د مؼدط پي ذماَت کي ـعي هؼي،او لموځٍهي پي صپلٍ کٍروهٍ کي
وبيوهتن
ا ادا کړي،ځکي چي د زنعت َبطهللا بن َمع رض يٍ روايت دي":
خريهلن" چي د زهاهٍ لپارى پي کٍر کي لمٍهځ ادا کٍل د دوي پي بارى کي ډيع ښي
او بٌتعى دي ،هن ؽبا د ـلماء کػامٍ”رشمٌم هللا”فتٍي دا دى چي د زهاهٍ لپارى
پي يٍى لماهځي کي ًم پي ذماَت کي د ـعکت کٍلٍ اذازت هؼتي.
ًمطا راز د بضاري ـعيفي يٍ روايت دي چي بي بي َائؿي رض
فعمايػػي:کليعتي هبي کعيم ﷺ ًغي څي ليطلي واي کٍم چي د هن زماهي ښځٍ
: 11مكوف ابن ابي ـيبي۱/۳۴۵
()78 د ملانځه اهميت
ايداد کړيطي هٍ صامضا بي يػػي دوي موٍ کٍالي لکي څعهګي چي د بوي اؽعائيلٍ
ښځي موٍ کړل ؽٍي.
د دي څضي مُلٍمي ؽٍى چي د ښځٍ لپارى مؼدط تي تلل د فتوي او
فؼاد ؽبب ګعځي،پي فتاوي ـامي کي ليکلي دي:هن ؽبا د زيات فؼاد او
فتوي لي وذٌي زهاهٍ تي پي ټٍلٍ لموځٍ کي مؼدط تي تلل مموٍع دي.
د ذماَت پعيږدوهکي لپارى وَيطوهي
اول اجع(د شظػت ابًٍػيػى “رطي هللا ـوي”لٍل)
یسمع النّْداءَ و
َ قال ابوىريره:الف متتلي اذف ابن آدـ رصاصاً مذاباً خري لو ِمن اف
(ٓ)ٛ
الَيیب.
شظػت ابًٍػيػى “رطي هللا ـوي”فعمايػػي:کٍم کػ چي د اذان اواز
واوري او بيا د لماهځي لپارى مؼدط تي والړ هؼي د دي کػ غٍږوهي چي د ويلي
ؽٍي ؽعفٍ څضي ورډک ؽي دا تع اذان اوريطو او ذماَت تي د هي تلٍ د َظاب
پي مكابلي کي ډيعښي او بٌتعى َظاب دي.
دوم اجع (د زنعت ابن َباس رض لٍل)
وـ اللَّْی َل َال یَ ْش َه ُد مجُْ َع ًة اى ٌد َ :و ُسئِل ابْ ُن َعبَّ ٍ اؿ ُرل ِ
وـ الن ََّه َار َویػَ ُق ُ
صُ اس َع ْن َر ُج ٍل یَ ُ َ قَ َ َ
(ٔ)ٛ
اؿ ُ :ى َو ِِف النَّا ِر.
اع ًة فَػ َق َ
َوَال َمجَ َ
د زنعت َبطهللا بن َباس رض څضي يٍ چا پٍښتوي وکړى چي يٍ کػ
ټٍلي وره روژي هيؼي ،ټٍلي ـپي لموځٍهي کٍي،ليکن د ذماَت او ذمُي پي
لماهځي کي ـعکت هکٍي(د دي کػ زکم څي دي؟) زنعت َبطهللا بن
َباس رض پي ځٍاب کي وفعمايل :دا کػ دوږصي دي( .کي څي ًم دا کػ
: 12کػجاب الصالةوشکم ثارکٌا .للفيض ابن الىيم الرٍزي
: 11زامؿ الجػمغي ،ريم الصعيح۵۳۳ :
()79 د ملانځه اهميت
مؼلمان دي او د دى اقلي ځاي بي ذوت وي ليکن د ذماَت او ذمُي پي
لماهځي کي د غفلت او ؽؼتي لي وذٌي بي دا کػ پي دوږخ کي ؽغا اصلي).
د ذماَت پعيږدلٍ ـعَي َظروهي
کليعتي يٍ کػ تي پي الهطيوي َظرو کي يٍ َظر ورپي وو ،او د ًمطي
َظر لي وذٌي پي کٍر کي پاتي ؽٍ او ذماَت تي زامع هؼٍ هٍ دا کػ تارک
ذماَت هي بلل کيږي ً.غي َظروهي دا دي:
اول َظرمعض:
کليعتي يٍ کػ دومعى زيات معيل او هاذٍړى وي ،چي د ًغي معض
لي وذٌي مؼدط تي تللي هؼي،يا مُيٍبي وي لکي ړوهط،ګٍډ،ـل يا فالخ
وًلي وي هٍ د داؽي کػ لپارى د ذماَت د لماهځي پعيږدلٍ اذازى ؽتي.
فائطى :اوس کليعتي يٍ کػ دا اَتعاض وکي چي تاؽٍ وويل :چي د هابيوا او
ړوهط لپارى د ذماَت پعيږدلٍ اذازى ؽتي ليکن مضکي تا تي زنعت َبطهللا بن
ام مکػتٍم رض لكي بيان کړى چي ًغي تي هبي کعيمﷺد ذماَت پعيږدلٍ
اذازى هي ورکړى ،دا ولي؟
د دي ځٍاب دا دي چي زنعت َبطهللا بن ام مکػتٍم رض د هبي
کعيمﷺڅضي دا غٍښتل چي ما تي پي کٍر کي د اهفعادي لماهځي پي بطلي کي د
مؼدط د ذماَت د لماهځي جٍاب مالو ؽي ،هٍ هبي َليي الؼالم اهکار ورتي
وکړي او ورتي وفعمايل:چي داؽي ممکن هطى تي کليعتي د ذماَت د لماهځي
جٍاب غٍاړي هٍ ؽتا دپارى پي مؼدط کي باذماَتي لمٍهځ کٍل واذب دي،هبي
کعيمﷺپضپلي يٍ بل هابيوا قسابي زنعت َتبان بن مال رض تي د
ذماَت پعيږدلٍ اذازى ورکړي وى.
دوم،صٍؼ او ويعى:
()81 د ملانځه اهميت
کليعتي يٍ کػ تي د ځان يا مال ويعى وى ،يا مؼافع تي د ؽٍرلي د تلٍ
ويعى وى،هٍ پطاؽي زالت کي دا کػ ذماَت پعيښٍدلي ؽي.
دريم،باران:
باران ًم لي ًغي َظرو څضي يٍ َظر دي چي د ًغي لي وذٌي څضي يٍ
کػ ذماَت پعيښٍدلي ؽي،د باران َظر د ًع کػ پي بارى کي ذال ذال
دي،محال يٍ څٍک روغ او ذٍړ دي ،او د باران څضي د زفاًت اؽباب ًم
ورؽعى دي هٍ د دي کػ لپارى باران َظر هطي او د باران لي وذٌي ذماَت
پعيږدل دى تي روا هطي،ليکن کليعي يٍ کػ کمغوري او بٍډا وي،يا د باران
څضي د صٍهطيتٍب اؽباب هلعي ،هٍ د داؽي کػ لپارى باران َظر بلل کيږي،
او د باران لي وذٌي د ذماَت څضي پاتيطلي ؽي.
پي يٍى روايت کي راځي د هبي کعيمﷺپي زماهي کي کٍمي ـپي چي باران
وو،هبي کعيمﷺمؤذن تي دا زکم کٍي چي د اذان څضي وروؽتي "الصلوة يف
الرحال" يُوي لموځٍهي پي صپلٍ کٍرو کي وکړي،ووايي.
د اول قف او تکبيع اولي اًميت
د اول قف فنيلت
د ذماَت د اول قف ډيع فنائل دي دلتي مٍږ يٍ څٍ فنيلتٍهي
بياهٍو:
اول فنيلت :د اول قف د پارى دري وارى د اؽتغفار دَا
زطيث ـعيف:
()80 د ملانځه اهميت
ف ْاْل ََّوِؿ ثََالثًا ولِلث ِ صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم أَنَّوُ َكا َف یَ ْستَ ْغ ِف ُر لِ َّ
َّاِّن َ لص ّْ َِّب َ َوقَ ْد ُرِو َ
ي َع ِن النِ ّْ
(ٕ)ٛ
َمَّرًة.
پي يٍى زطيث ـعيف کي راغلي دي چي يٍى وره هبي کعيمﷺدَا
وکړى ،اي هللا !د لماهځي پي اول قف کي ـامل کؼاهٍ مغفعت وکړى،صصابي
کػامٍ “رطي هللا ـوٌم”َعض وکي اي د هللا رؽٍلي !پي دي دَا کي د دويم
قف کؼان ًم ـامل کي ،هبي کعيمﷺدَا وکړى اي هللا !د اول قف کؼاهٍ
تي مغفعت وکي،صصابي کػامٍ “رطي هللا ـوٌم”بيا َعض وکي چي اي د هللا
رؽٍلي! دويم قف واال تي ًم دَا وکړى ،هٍ هبي”ـليي الؾالم” دَا وکړى اي
هللا! د اول او دويم قف کؼاهٍ تي مغفعت او بضښي وکي .مىلب دا چي د اول
قف واال کؼاهٍ تي يػػي دري ځلي د مغفعت دَا وکړى او د دويم قف دپارى يػػي
يٍ ځل د مغفعت دَا وکړى.
پي بل زطيث ـعيف کي راځي د شظػت ابًٍػيػى “رطي هللا
ـوي”څضي روايت دي چي هبي کعيمﷺد ذماَت د اول قف د صلګٍ د پارى
دري ځلي ،د دويم قف د صلګٍ دپارى دوى ځلي او د دريم قف د صلګٍ لپارى
()11
يٍ ځل د مغفعت او بضښوي دَا وکړى.
دويم نظيلت :د هللا پاک او ماليکٍ دـا
د شظػت زابػ رض څظي روايت دي ڇي هبي کػيمﷺ ونػمايَ:هللا
پاک او د ًلي ماليکي د اوؿ صم واال د پارى د رشمت دـاګاهي کٍي.
: 11زامؿ الجػمغي ،ريم الصعيح۵۵۴ :
: 11مدمٍ الغوائط۹۲/۲
()82 د ملانځه اهميت
دريم نظيلت :پي اوؿ صم باهعي يػـي اهعازي کٍؿ
د شظػت ابًٍػيػى “رطي هللا ـوي”څظي روايت دي ڇي هبي”ـليي
الؾالم” ونػمايَ :کڈيػثي ثاؿٍ ثي د اوؿ صم نظيلت مفلٍم ؿي هٍ ثاؿي بي
پي ًلي باهعي يػـي اهعازي (ًؾکي) وکړي.
د ثکبيػ ٰ
اولی نظيلت او اًميت
د هبي کػيمﷺنػمان دي :د ًػ قي يٍى طالصي او مىصع يػػي د ايمان
طالصي او مىصع لمٍهځ دي او د لماهځي طالصي او مىصع ثکبيػ اول ٰی دي .پي
اشاديدٍ کي د ثکبيػ اول ٰی ډيػ زيات نظيلجٍهي بيان ؿٍيعي دلجي مٍږ نىع
دري شعيدٍهي بياهٍو.
اوؿ شعيح:
اوؿ هللا اکبػ کڈيػثي د امام ؿػى ادا ؿي ًلي ثػ زر اوښان صعيي کٍلٍ ًم
()11
زيات خٍاب لػي.
دوم شعيح:
صلَّى لِلَّ ِو ِ
صلَّى اللَّوُ َعلَْیو َو َسلَّ َم " َ :م ْن َ
اؿ رس ُ ِ
وؿ اللَّو َ اؿ :قَ َ َ ُ ك قَ َ س ب ِن مالِ ٍ
َع ْن أَنَ ِ ْ َ
اف :بػََراءَةٌ ِم َن النَّا ِر،
ُوَل ُكتِب لَو بػراءتَ ِ
َ ُ ََ َ اع ٍة ،یُ ْد ِرُؾ التَّ ْكبِ َريَة ْاْل َ
نی یػَ ْوًما ِِف َمجَ َ
ِ
أ َْربَع َ
(٘)ٛ
اؽ ". وبػراءةٌ ِمن النّْ َف ِ
َ ََ َ َ
د شظػت اهؽ بن مالک رض څظي روايت دي ڇي هبي کػيمﷺ
ونػمايَ :کٍم کؽ ڇي د هللا پاکﷻ لپارى څلٍيښت ورځي پي ثکبيػ اول ٰی ؿػى
لمٍهځ ادا کړي د ًلي لپارى بي دوى اهفامٍهي او طالصي وليکَ ؿي ،يٍ اهفام
: 11کوؼ الفماؿ
: 11زامؿ الجػمغي ،ريم الصعيح۵۴۳ :
()83 د ملانځه اهميت
او طالصٍن بي د دوږخ څظي هرات او طالصٍن يػػي ،او دويم اهفام د ِههاؽ او
موانىت څظي بػائت او طالصٍن.
دريم شعيح:
الدنیَا َو َما فِ َیها"
"التّکبِ ْ َريةُ االول ّٰی َخ ْري ِم َن ُّ
اوؿ هللا اکبػ (د امام ؿػى هيٍؿ) د دهيا او ًلي ټٍلي قياهٍ څظي ښي
او بٌجػ دي کٍم قيان ڇي پعي دهيا کي ؿجي.
د ثکبيػ اول ٰی نظيلت ثػ کٍم وطت پٍري
د ثکبيػ اول ٰی نظيلت بي ثػ کٍم وطت پٍري يػػي،پعي بارى کي د امام
ابٍشويهي”رشمي هللا”د مغًب مظجلم ايٍاؿ دي.
اوؿ يٍؿ :د امام ابٍشويهي”رشمي هللا”دا يٍؿ دي کڈيػثي مىجعي د امام د
"هللا اکبػ" ؿػى ؿم "هللا اکبػ"ووايػػي ،هٍ دي مىجعي ثي د ثکبيػ اولي خٍاب
شاصليږي .يفوي د ثکبيػ اولي وطت ډيػ کم او مصعود دي.
دويم يٍؿ :دا د صاشبيوٍ يٍؿ دي ،دوي نػمايػػي :کڈيػثي يٍ کؽ د ؿٍرى
ناثصي قػوع کيعو څظي مظکي د امام ؿػى قػيک ؿي هٍ دي کؽ ثي د ثکبيػ
اولي خٍاب شاصليږي.
دريم يٍؿ :بفظي اشواؼ ـلماء کػام”رشمٌم هللا”رح نػمايػػي :کڈيػثي يٍ کؽ
د ؿٍرى ناثصي طجميعو څظي مظکي د امام ؿػى قػيک ؿي ،هٍ دي کؽ ثي د
ثکبيػ اولي خٍاب شاصليږي.
څلٍرم يٍؿ :بفظي هٍر اشواؼ ـلماء کػام”رشمٌم هللا”رح نػمايػػي:کڈيػثي يٍ
کؽ د امام ؿػى پي اوؿ رکفت کي د رکٍع مظکي قامَ ؿي هٍ دي کؽ ثي د
ؿيع مصمعيٍؿم مصعث الفصػ مٍالها ّ ثکبيػ اولي خٍاب شاصليږيّ .
ِ
بوٍري”رشمي هللا”پي طپَ کػجاب "مفارؼ الؾون ـػبي قػح زامؿ الجػمغي"
ٓ
کي ًمعي اطػي يٍؿ ثي ثػشيذ ورکړيعى،ځکي ڇي د لماهځي قػوع کيعو څظي
()84 د ملانځه اهميت
ثػ رکٍع پٍري اوؿ ثکبيػ "ثکبيػ ثصػيمي" دي ،او دويم ثکبيػ د رکٍع ثکبيػ
دي .هٍ د ثکبيػ اولي وطت ًلي وطت طجميږي کٍم وطت ڇي پي ًلي پؾي
بَ ثکبيػ (يفوي د رکٍع ثکبيػ) وويَ ؿي.
د مٍالها ګوګًٍي”رشمي هللا”پي هؾػ کي د ثکبيػ اولي اًميت
مٍالها رقيع اشمع ګوګًٍي”رشمي هللا”بي د ثکبيػ اولي دومػى زيات
اًجمام کٍي ڇي هن ـصػ کي د ًلي مداؿ پيعا کٍؿ مفکَ دي ،يٍى ورځ د
ٓ
دارالفلٍم ديٍبوع د دؿجاربوعي زلؾي ثي راكلي ،د زلؾي پي اطػ کي ډيػ رش
وو او ًػ ڇا د مصانصي او روكبړ کٍلٍ کٍقـ کٍي ،د دي رش پي طاغػ د دى
څظي ثکبيػ اولي ثيػ ؿٍ ،د لماهځي وروؿجي يػػي ونػمايَ :دوويښت کالي
وروؿجي هن اولي ورځ وى ڇي ثکبيػ اولي را څظي ثيػ ؿٍ.
د شظػت ؿفيع بن مؾيب”رشمي هللا”پي هؾػ کي د ثکبيػ اولي
اًميت
شظػت ؿفيع بن مؾيب”رشمي هللا”ونػمايَ :څلٍيښت کالي کيږي
يٍى ورځ داؿي راكلي هعى ڇي اذان دي ؿٍي يػػي او زى دي پي مؾرع کي
هاؿت هي يم .يفوي ثػ څلٍيښت کالي زيات يػػي د امام ؿػى پي ثکبيػ اولي
لمٍهځ ادا کړي.
د مٍالها الياس”رشمي هللا”پي هؾػ کي د ثکبيػ اولي اًميت
مٍالها الياس”رشمي هللا”ونػمايَ :د قَ کلٍهٍ څظي ؿهػ کٍم ثػ هن
ورځي پٍري ًيڅکلي مي پي ؿهػ کي بيلي زماـجي لمٍهځ ادا کړي هعي ،شج ٰی
ڇي پي ؿهػ کي مي ثػاويس ًم د زماـت بليػى ادا کړي هعي.
رکٍع ،ؿرعى يٍمي او زلؾي
()85 د ملانځه اهميت
د رکٍع او ؿرعي کم مىعار
پي لماهځي کي د رکٍع او ؿرعي ثػ ټٍلٍ کم مىعار او اهعازى څي دى؟
پعي بارى کي د ـلماء کػامٍ”رشمٌم هللا”رح دوى يٍلي دي.
اوؿ يٍؿ :امام اشمع او ـالمي اؿصاؽ”رشمي هللا”نػمايػػي :ڇي د رکٍع او
ؿرعي ثػ ټٍلٍ کم مىعار دومػى وطت رکٍع يا ؿرعى کٍؿ دي ڇي پي ًلي کي
دري وارى ثؾبيصات وويَ ؿي .د دوي دليَ دا شعيح قػيم دي:
ثػمغي ،ابٍداؤد
ژباړى :کلي ڇي يٍ کؽ پي رکٍع کي دري وارى "سبحاف رِب العظیم" ووايػػي هٍ د
دي کؽ رکٍع پٍرى ؿٍى ،او کلي ڇي يٍ کؽ پي ؿرعى کي دري وارى "سبحاف
رِب االعل ّٰی" ووايػػي هٍ د ًلي کؽ ؿرعى ًم پٍرى ؿٍى.
هٍ د دي شعيح څظي مفلٍمي ؿٍى ڇي پي رکٍع او ؿرعى کي دري،
دري وارى ثؾبيصات ويلٍ ؿػى نػض رکٍع يا ؿرعى پٍرى کيږي.
زٌمٍر امامان امام اشمع او امام اؿصاؽ”رشمي هللا”ثي دا ځٍاب
ٰ
ورکٍي ڇي پعي شعيح کي د "وذلک ادهاى" لهؼ څظي مػاد د رکٍع يا ؿرعى
ادهي مىعار مػاد هعي ،بلکي د دي څظي مػاد د رکٍع او ؿرعي د کامليعو
ادهي مىعار مػاد دي ،يفوي دا دري وارى ثؾبيصات ويَ د رکٍع يا ؿرعي د
کامليعو ادهي درزي او مىعار دي.هٍ لعي شعيح څظي دليَ هيٍؿ صصيس
هعي.
دويم يٍؿ :د زمٌٍر اماماهٍ مغًب
دري امامان او هٍر ـلماء دا نػمايػػي :د رکٍع ادهي او کم مىعار دا دي
ڇي د رکٍع شالت ثي ورؿيږي او د اهؾان اهعامٍهي پي يػار ؿي.او د ؿرعي
ادهي او کم مىعار دا دي ڇي يٍ کؽ ؿرعي ثي والړ ؿي او ًلجي پي ؿرعى کي
د دى اهعامٍهي پي يػار ؿي ،بايي اذکار ويلٍ پٍري قػط هعي.
()86 د ملانځه اهميت
ائمي خالخي او زمٌٍر نىٌاء کػام د دي شعيح څظي دليَ هيؾي ،ڇي
د شظػت رناـي رض څظي روايت دي:
ابٍداؤد
پعي شعيح قػيم کي پي وطاشت او ثهصيَ ؿػى ذکػ ؿٍيعي ڇي د
رکٍع او ؿرعي لپارى دومػى مىعار کاني دي ڇي پي رکٍع او ؿرعى کي د اهؾان
اهعامٍهي يػار وهيؾي.
د رکٍع او ؿرعي درزي
د رکٍع او ؿرعي دري درزي دي :نػض ،وازب او ؿوت
د رکٍع دري درزي:
کڈيػثي لمٍهځ کٍهکي د رکٍع کٍلٍ د پارى يٍاځي مال کښجي کړي ،او
طپَ دواړى الؿٍهي پػ ځوګوٍ باهعي کښيږدي ،هٍ د رکٍع نػطيت ادا ؿٍ .او
پي رکٍع کي کڈيػثي د يٍ ځَ سبحاف ا﵁ یا ا﵁ اکْب ويلٍ پي يعر وطت ثيػ کړي
هٍ د رکٍع وازب مىعار ًم ادا ؿٍ .او د دري وارى "سبحاف رِب العظیم" پي يعر
رکٍع کٍلٍ ؿػى د رکٍع ؿوت درزي او اهعازى ًم ادا کيږي.
د ؿرعي دري درزي:
پي ؿرعى کښي ڇي کلي پؼى او ثوعي پػ ځمکي ولګيږي هٍ د ؿرعي
نػض مىعار ادا ؿٍ ،پي ؿرعى کي د يٍ وار "هللا اکبػ يا ؿبصان هللا" ويلٍ پي
يعر دريعلٍ ؿػى د ؿرعي وازب مىعار ًم ادا کيږي ،او د دري وارى"سبحاف
االعلي" ويلٍ پي يعر ؿرعى کٍلٍ ؿػى د ؿرعي ؿوت مىعار ًم ادا کيږي.
ّٰ رِب
پاملػهي :پي رکٍع او ؿرعى کي کڈيػثي نػض مىعار او اهعازى رکٍع يا ؿرعى ادا
هؾٍى هٍ دا لمٍهځ ناؿع دي ،بيػثي بي د ؿػى څظي لمٍهځ کٍي،کڈيػثي
وازب مىعار رکٍع يا ؿرعى ادا هؾٍى هٍ ؿرعى ؿٌٍى کٍؿ وازب دى،
()87 د ملانځه اهميت
کڈيػثي مؾوٍن رکٍع يا ؿرعى هي وکړي هٍ لمٍهځ طٍ ادا ؿٍ ليکن خٍاب يػػي
کم دي.
د لٍمي او ذلؼي تفكيل او زکم
د رکٍع څضي راپٍرتي کيطو وروؽتي والړي تي "لٍمي" وايػػي او د دوو
ؽدطو موځ کي هاؽتي تي ذلؼي وايػػي .
د لٍمي او ذلؼي درذي
د لٍمي او ذلؼي دوي درذي دي :واذب او ؽوت
پي لٍمي او ذلؼي کي دومعى لطر دريطل چي يٍ واري ؽبسان هللا يا
هللا اکبع پکي وويل ؽي دا واذب دي ،او د دري وارى ؽبسان هللا يا هللا اکبع
ويلٍ پي لطر دريطل ؽوت دي .
لکي چي پي يٍ روايت کي راځي زنعت ابٍلتادى رض د هبي کعيمﷺد
لٍمي او ذلؼي کيفيت داؽي بياهٍي چي هبي کعيمﷺبي پي لٍمي کي :
"ؽيطى بي دريطي تع څٍ ًع ًع اهطام پع صپل ځاي باهطي لعار او اوموان
وهيؼي" .
او د ذلؼي متُلق يػػي داؽي وفعمايل:هبي کعيمﷺبي پي ذلؼي کي :
"داؽي کښيوؼتي تع څٍ ًع ًع اهطام پع صپل ځاي پي ښي اوموان ؽعى
ودريږي" .
ً
پاملعهي :کليعتي يٍ کػ لكطا لٍمي يا ذلؼي پعيږدي هٍ د واذب پعيږدلٍ د
وذٌي د دي کػ لمٍهځ هي ادا کيږي،بيعتي بي د ؽعى لمٍهځ کٍي .ليکن
کليعتي يػػي پي ًيعى ؽعى لٍمي يا ذلؼي هي وکړى هٍ پع دي کػ باهطي ؽدطى
()88 د ملانځه اهميت
ؽٌٍى الزميږي ،کليعتي يػػي ؽدطى ؽٌٍى ادا هکړى هٍ د لماهځي اَادى باهطي
واذب دى )11( .
لٍمي او ذلؼي پي پٍرى اًتمام ؽعى ادا کړي پي لٍمي او ذلؼي کي
دَاګاهي واياؽت،کٍمي دَاګاهي چي پي ازاديحٍ کي راغلي دي،د دي دَاګاهٍ
پي اًتمام ؽعى بي جٍاب ًم يػػي او د لٍمي او ذلؼي مؼوٍن مكطار بي ًم پٍرى
کيږي ،لکي چي پي يٍى زطيث ـعيف کي راځي:
يٍى وره يٍ قسابي رض د ذماَت پي لماهځي کي د "ربنا لک احلمد"
کما حيبو ربنا و يرضاه" هٍ دا ِ
څضي وروؽتي داؽي وويل" :محداً کثرياً طيباً مبارکاً فيو ا
کلمي هللا پاکﷻ او د ًغي ماليکٍ تي دومعى صٍښي ؽٍي چي ًعي ماليکي دا
کٍـؾ کٍي چي زى دا صبعى د هللا پاک دربار تي يٍؽم او دوي پع دي دَا
باهطي مؼابكي ـعوع کړى ،هللا پاکﷻ د دي دَا صبع صپل مسبٍب
هبيﷺتي ورکړي .
ًمطا راز پي ذلؼي کي دا کلمي ووايػػي" اللٌم اغفعلي و ارزموي" يا د
زنعت َلي رض د فعمان مىابق پي ذلؼي کي"اللهم اغفر يل"دري وارى
واياؽت .پي لٍمي او ذلؼي کي د پٍرتوي دَاګاهٍ پي ويلٍ ؽعى د لٍمي او
ذلؼي مؼوٍن مكطار ًم پٍرى کيږي .
د رکٍع تؼبير او د لٍمي دَا
کلي چي رکٍع تي والړ ؽي هٍ دري،پوځي يا اوى وارى داؽي ووايي:
"سبحان ريب العظيم"
: 11قامي ۴۱۱ /۳
()89 د ملانځه اهميت
د رکٍع څضي د راپٍرتي کيطو او مسع اهلل ملن محده ويلٍ وروؽتي داؽي
فيو کما حيبو ربنا و يرضاه"
ووايي" :ربنا لک احلمد محداً کثرياً طيباً مبارکاً ِ
د ؽدطي تؼبير او د ذلؼي دَا
پي ؽدطى کي دري ،پوځي يا اوى وارى داؽي ووايي :سبحان ريب االعلي .
او پي ذلؼي کي دا دَا ووايي:اللهم اغفر يل و ارمحين يا اللهم اغفريل دري وارى .
د لمٍهځ کٍهکي کؼاهٍ متُلق څٍ زکايات
اولي لكي :د لماهځي پي بعکت ؽعى فاؽق يٍ هي اهؼان ذٍړ ؽٍ
يٍى مؿٌٍرى لكي دى چي يٍ ځٍان د مؼدط د امام پي ميعمن باهطي
َاـق ؽٍ ،عوع کړيډيع کٍـؾ يػػي ـ تع څٍ دا ښځي صپل ځان تي متٍذي
کړي ،کلي چي يػػي د امام ميعمن تي ځان ورؽٍي او ًغي تي يػػي صپلي لكي
بيان کړىً،غي زهاهي ډيعى پاکي او ًٍښيارى زهاهي وى ًغي ورتي ويل چي زى ؽتا
دي ارمان پٍرى کٍلٍ تي تيارى يم ليکن زما يٍ ـعط دي ًغي دا چي تي بي
څلٍيښت ورځي زما پي صاوهط پؼي پي تکبيع اولي ؽعى لمٍهځ ادا کٍي ً،غي
ځٍان دا ـعط ومولٍ او والړي ،کلي چي يػػيڅلٍيښت ورځي پي تکبيع اولي ؽعى
لمٍهځ ادا کړي هٍ دي زهاهي ًغي ځٍان تي پيغام واؽتٍي چي راؽي ،او ًغي تي
يػػي ويل چي اوس دي صپل ارمان پٍرى کړى ،ليکن ًغي څلٍيښت ورځي
لماهځي پطي ځٍان باهطي اجع کړي وو او د دي لماهځي پي بعکت ؽعى ًغي
ځٍان ولي هللا ذٍړ ؽٍي وو ،او د دي کار څضي يػػي اهکار وکړياو د تل لپارى
يػػي د ګواًٍهٍ څضي تٍبي وکړى .
دويمي لكي:د لماهځي پي بعکت ؽعى زمعي پيعى دار ذٍړ ؽٍ
يٍى وره يٍ ډيع لٍي بغرګ َالم “َامع بن ليػ ”پي يٍى ځوګلي کي
تيعيطي پي ًغي ځوګلي کي ډيع ماران وى ،د لماهځي وصت ؽٍ هٍ دى اذان او
الامت وکړي او لمٍهځ يػػي ـعوع کړي ،د ماښام وصت ؽٍ ًلتي هژدي يٍ
()91 د ملانځه اهميت
ـيؾائي ـابع اوؿيعيً ،لي راكلي او د ـامػ بن ييؽ څظي يػػي پٍښجوي وکړى
تي څٍک يػػي؟ َامع بن ليػ”رشمي هللا”پي ځٍاب کي ورتي وويل :زى يٍ مؼافع
يمً ،غي هكعاهي َابط وويَ:
پعي ځوګلي کي ډيػ ماران دي دلجي مي پاثي کيږى ،زما ؿػى کٍر ثي والړ ؿي
ًلتي بي ـپي تيعى کړي او ًع رهګي معر او تکليف څضي بي مسفٍظ يػػيَ ،امع
بن ليػ”رشمي هللا”د ًغي هكعاهي دٍَت لبٍل هکړي او ويل چي زما رب ما
تکليف څضي ؽاتي زى ًمطلتي پاتيږم لي ًع رهګي معر اوً،غي زما د زفاًت
ذمي دار دي ً،غي هكعاهي َابط صپل کٍر تي والړي او ويطى ؽٍ ،پي ـپػي کي
را وي ؽٍ هٍ وليطل چي َامع بن ليػ”رشمي هللا”لمٍهځ کٍي او څوګ تي
يػػي يٍ زمعي د پيعى داري لپارى ـاوصٍا ګعځي،کلي چي َامع بن ليػ”رشمي
هللا” ګعځٍي هٍ زمعي تي يػػي وويلؽالم و :زى هي پًٍيږم تي ولي دومعى تکليف
کٍي؟ کليعتي دي زما ؽعى صاص کار هي يػػي هٍ زى مُظرت غٍاړم پع ما پيعى مي
کٍى ،د دي طبػي پي اوريعو ؿػى زمػي روان ؿٍ .هكعاهي َابط چي کلي د َامع
بن ليػ”رشمي هللا”دا کعامت وليطي هٍ زيعان ؽٍ او پٍښتوي يػػي وکړى :تي د
کٍم دين ؽعى تُلق لعي؟ َامع بن ليػ”رشمي هللا”وويل :زى يٍ ګواًګارى
مؼلمان يمً ،غي هكعاهي َابط وويَ :د دي دين د ګواًګاراهٍ دا زال دي هٍ
د هيکاهٍ بي يػػي څي زال يػػي؟ او د دي صبعي وروؽتي يػػي اؽالم لبٍل کړي .
دريمي لكي :د لماهځي پي بعکت ؽعى َلمي مؼئلي زل کيطل
د ـيش االؽالم ابن تيميي”رشمي هللا”پي بارى کي راځي چي کلي بي يٍى
مؼئلي د دى پي ذًن کي هي راتلي يا يٍ مؿکل بي يػػي هي زل کيطي هٍ يٍ ليعي
مؼدط تي بي تلي او ًلتي بي يػػي لمٍهځ کٍي ،اوږدي اوږدي ؽدطي بي يػػي
کٍلي ،پيؿرعى کي بي يػػي دا دـا کٍلي "يا معلم ابراىيم علمين" اي د زنعت
ابعاًيم”ـليي الؾالم” مُلم او ښٍوهکي ما تي ًم د دي مؼئلي او مؿکل َلم
()90 د ملانځه اهميت
او پًٍي راکړى ،پي ډيع زاري او ژړا ؽعى بي يػػي دَا کٍلياو د لماهځي پي بعکت
ؽعى بي يػػي صپلي مؼئلي او مؿکل زل کٍلٍ .
ـيش االؽالم ابن تيميي”رشمي هللا”بي پطي صبعى ډيع صٍـسالي کيطي
چي زى د زماهي يٍ فكيع او صٍاؽت غٍښتٍهکي يم او زى د هللا پاکﷻ څضي
صٍاؽت کٍم ،او دا زماد پالر او هيکٍهٍ َادت وو چي دوي بي پي ًعى مؼئلي
او مؿکل کي هللا پاکﷻ تي مستاج وى ،د دى يٍ َعبي ـُع دي :
و ىکذا کان ايب وجدي انا املکدي انا املکدي
زى صٍاؽت غٍښتٍهکي يم زى صٍاؽت غٍښتٍهکي يم او دغي رهګي زما پالر
او هيکي وو .
څلٍرمي لكي :د لماهځي پي بعکت ؽعى پي اور کي د ماـٍم هي ؽٍځيطل
د زنعت َيؼي”ـليي الؾالم” پي زماهي کښي يٍى هيکي زهاهي وو ًغي
اوړى واغښل او پي توٍر کي يػػي ډوډي پضٍل ـعوع کړى پطي وصت کي د
لماهځي وصت پع لنا کيطو ؽٍ هٍ دي زهاهي اوړى او بل اور پع ًغي ځاي
پعيږدل او لمٍهځ يػػي ـعوع کړي ،پطي وصت کي ـيىان د يٍي زهاهي پي
ـکل کي راغلي او دي زهاهي تي يػػي وويل :ډوډي ؽٍځي او تي لمٍهځ کٍي
ليکن دي زهاهي د ـيىان دي صبعي تي ًيڅ تٍذي هي وکړى ،بيا ـيىان د دي
زهاهي ماـٍم بلي اور تي واچٍي تع څٍ دا زهاهي لمٍهځ پعيږدي ،ليکن دي
زهاهي ًيڅ تٍذي هي وکړى او صپل لمٍهځ يػػي ذاري وؽاتي ،پي ًمطي وصت کي
د دي زهاهي صاوهط کٍر تي راغلي او ماـٍم يػػي پي توٍر کي وليطي هٍ ماـٍم يػػي
د توٍر څضي را وکښي ،د دوي دا ؽٍچ وو چي ماـٍم بي ؽٍځل ؽٍي يػػي،
ليکن د مٍر د لماهځي پي بعکت ؽعى هللا پاکﷻ دا ماـٍم د زنعت
()92 د ملانځه اهميت
ابعاًيم”ـليي الؾالم” او زنعت مٍؽي”ـليي الؾالم” رهګي پي اور کي
وؽاتي ،او د ؽٍځيطو څضي صٍهطيؽٍ .
پي لماهځي کي صښٍع او صنٍع
د صؿٍع او صنٍع تُعيف
د صؿٍع مىلب دا چي د لماهځي ـعوع کٍلٍ څضي تع اصعى پٍري ټٍلي
تٍذي د هللا پاکﷻ ووعفتي يػػي،او د صنٍع مػلب دا :چي د لماهځي ټٍل
رکوٍهي پي ؽکٍن او اوميوان ؽعى ادا کړي او لمٍهځ کٍهکي پي ټٍلي لماهځي کي
د ؽکٍن او اوميوان پي زال کي يػػي .
پي لماهځي کي د صؿٍع او صنٍع اًميت
د ًع ـي دوى زالتي دي :يٍ ًاًعي زالت او بل باووي زالت ،د
اهؼان د ًاًعي او باووي دواړى زالتٍهٍ مدمٍَي دى محال پي تٍګي ،د اهؼان
ًاًع د دى بطن او اهطامٍهي دي ،او د اهؼان باون د ًغي روح ديً،مطاؽي
د لماهځي ًم دوى زالتي ديً :اًعي زالت او باووي زالت .
د لماهځي ًاًعي زالت :ليام ،رکٍع ،ؽدطى او لُطى دى .
د لماهځي باووي زالت:صؿٍع او صنٍع يُوي تٍذي الي هللا دى ،پي کٍم
لماهځي کي چي صؿٍع او صنٍع هي يػػي دا د بي روزي بطن پي ـان دي .
پي لعان مديط کي د صؿٍع او صنٍع اًميت
اول ايات :د هللا پاکﷻ فعمان دي.
()87
ين ىم ِيف صالهتم خاشعو ان. ِ
افلح املؤمنو ان ،الذ ا
قد ا
: 11المؤموٍن ۲ ،۱
()93 د ملانځه اهميت
پي تسكيق ؽعى ًغي مؤموان کاميابي ؽٍى کٍم چي پي صپل لموځٍهٍ کي صؿٍع
کٍي .
پطي ايات کي پي لماهځي کي صؿٍع کٍهکي کؼاهٍ تي د ذوت
الفعدوس بؿارت او زيعي ورکٍل ؽٍيطي ،او پطي ايات کيچي کٍم د"فالح"
لفي ذکع ؽٍيطي د ًغي مىلب د دهيا او اصعت دواړو کاميابي دى هٍ مىلب دا
ؽٍ ًغي کؼاهٍ تي پي دهيا او اصعت کي کاميابي دى کٍم چي پي لماهځي کي
صؿٍع او صنٍع کٍي .
دويم ايات :د هللا پاکﷻ فعمان دي :
َ ْ َ ()11
َو ُي ٍْ ُم ٍْا ِهلل يا ِه ِجين،
د هللا پاکﷻ پي دربار کي پي َاذغي ؽعى ودريږي .
زنعت َبطهللا بن َباس رض فعمايػػي :د "لاهتين"مُوي دى :صاـُين .
دريم ايات :د هللا پاکﷻ فعمان دي:
()89
اقِ ِم الصال َة لِ ِذک ِري.
زما د ياد لپارى لمٍهځ لائم کړي .
هٍ کلي چي د لماهځي مككط او مىلب د هللا پاکﷻ ياد دي هٍ پي کٍم
لماهځي کي چي د هللا پاکﷻ ياد او ذکع هي يػػي ًغي ګعؽعى لمٍهځ هطي .
د ازاديحٍ پي رڼا کي د صؿٍع او صنٍع اًميت
اول زطيث :
: 11البىػى۵۱۳ :
: 11وي۱۴ :
()94 د ملانځه اهميت
وؿ اللَّ ِوت َر ُس َ ح َّدثػَنَا إِسحاؽ …… ُكْنت ِعْن َد عثْما َف ،فَ َدعا بِطَهوٍر ،فَػ َق َ ِ
اؿ ََ :س ْع ُ َ ُ َُ ُ َ
ِ ِ ِ ِ
ص َالةٌ َمكْتُوبَةٌ ،فَػیُ ْحس ُن وؿ " َ :ما م ِن ْام ِر ٍئ ُم ْسل ٍم ََْت ُ
ض ُرهُ َ صلَّى اللَّوُ َعلَْیو َو َسلَّ َم یػَ ُق ُ َ
وب ما ََل یػؤتِ ِ ِ
الذنُ ِ َ ْ ُ ْ َّارًة ل َما قَػْبلَ َها من ُّ
َ ت َكف َ وع َها ،إَِّال َكانَ ْ
وع َها َوُرُك َ ضوءَ َىا َو ُخ ُش َ ُو ُ
ِ
َكبِ َريًةَ ،و َذل َ
(ٓ)ٜ
َّىَر ُكلَّوُ". ك الد ْ
زنعت َحمان بن َفان رض فعمايػػي :ما د هبي کعيم ﷺ څضي
واوريطى ًغي فعمايل :پي کٍم مؼلمان چي د فعض لماهځي وصت راؽي هٍ دي
ښي ؽم اودس وکړي بيا پي ښي صؿٍع او صنٍع ؽعى لمٍهځ ادا کړي او د
لماهځي رکٍع (او ټٍلي ارکان) پي ښي ؽمي وعيكي ؽعى ادا کړي ،هٍ تع څٍ چي
بلي ګواى هي وکړي ،دا لمٍهځ يػػي د تيعو قغيعى ګواًٍهٍ لپارى کػفارى دى ،او د
فنيلت د ًميؿي لپارى دي( .داؽي هي چي تع يٍي زماهي يا يٍي َاللي پٍري
مسطود دي) .
دويم زطيث :
َح ٍد ِ
اؿ " َ :ما م ْن أ َ صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قَ َ َف رس َ ِ
وؿ اللَّو َ َع ْن عُ ْقبَةَ بْ ِن َع ِام ٍر ْ
اجلُ َه ِ ّْ
ن ،أ َّ َ ُ
ِ ِ ِ
ت لَوُنی ،یػُ ْقبِ ُل بَِق ْلبِو َوَو ْج ِهو َعلَْی ِه َما ؛ إَِّال َو َجبَ ْ
صلّْي رْك َعتَ ْ ِ
ضوءََ ،ویُ َ َ ضأُ ،فَػیُ ْحس ُن الْ ُو ُ یػَتَ َو َّ
(ٔ)ٜ
اجلَنَّةُ"
ْ
د زنعت َكبي بن َامع رض څضي روايت دي چي هبي کعيمﷺ
وفعمايل :کٍم کػ چي ښي ؽم اودس وکړي ،بيا دوى رکُتي لمٍهځ پطاؽي
وعيكي ؽعى ادا کړي چي زړى يػػي د لماهځي ووعفتي متٍذي يػػي او پي اهطامٍ کي
12صصيس مؾلم ،ريم الصعيح۵۵۳ :
: 11ؿون ابي داود ،ريم الصعيح۴۰۱ :
()95 د ملانځه اهميت
يػػي ًم ؽکٍن او لعار يػػي(يُوي چاب چاب لمٍهځ هي کٍي)هٍ د دي کػ
لپارى ذوت واذب دي .
پي يٍى بل زطيث ـعيف د لماهځي پي بارى کي راځي :
بضاري او ختشع و تضرع و تسکن
چي لمٍهځ صؿٍع َاذغي او د اهطامٍهٍ لعار او ؽکٍن تي ويل کيږي .
د صؿٍع او صنٍع پي بارى کي مضتلف الٍال
د زنعت َلي رض لٍل:
د زنعت َلي رض څضي يٍ چا پٍښتوي وکړى چي صؿٍع څي تي وايػػي؟
دى وويل:صؿٍع پي زړى کي يػػي او د ؽتعګٍ د کٍهداهٍ څضي کػتلٍ څضي ځان
ؽاتل ًم صؿٍع دى .
د زنعت ابن َباس رض لٍل
زنعت َبطهللا بن َباس رض فعمايػػي :صاـُين ًغي کؼان دي کٍم
چي د هللا پاکﷻ څضي ويعيږي او پي لماهځي کي پي ؽکٍن او اوميوان ؽعى
والړ يػػي .
د زنعت ابٍالطردا رض لٍل
زنعت ابٍالطردا رض فعمايػػي :د صاـُيوٍ څلٍر قفتٍهي دي :
د هللا پاکﷻ دربار ٌَيم بلل .
کامل او پٍرى يكين کٍل .
پي لعائت کي اصالص .
کامل او پٍرى تٍذي .
()96 د ملانځه اهميت
د زنعت لتادى رض لٍل
زنعت لتادى رض فعمايػػي:د زړى صؿٍع د هللا پاکﷻ څضي ويعى او
صپل هٌعوهي کښتي کٍل دي .
د زنعت زؼن بكعي”رشمي هللا”لٍل
زنعت زؼن بكعي”رشمي هللا”فعمايػػي :کٍم لمٍهځ چي د زړى د
تٍذي بغيعى پي غفلت ؽعى ادا ؽي هٍ پطاؽي لماهځي باهطي د جٍاب اميط لعلٍ پع
ځاي د َظاب ويعى ؽتي .
د مفتي ـفيٍ َحماهي”رشمي هللا”لٍل
مفتي مسمط ـفيٍ َحماهي”رشمي هللا”فعمايػػي :صؿٍع ًاًعي ؽکٍن
او صنٍع باووي ؽکٍن تي وايػػي.
د طفٍع او طظٍع پيعا کٍلٍ ثاکيع
پي لماهځي کي طفٍع او طظٍع پيعا کٍؿ ډيػ اًم او طػوري دي،
دلجي مٍږ د هبي کػيمﷺاو صصابي کػامٍ “رطي هللا ـوٌم”رض ًلي روايات
راهىلٍو ڇي پي ًلي کي د د طفٍع او طظٍع پيعا کٍلٍ شکم ؿٍي يػػي ،او
کٍم قيان ڇي د لماهځي د طفٍع څظي مواني يػػي ،د ًلي د ثػک شکم ؿٍي
يػػي .
اوؿ روايت:
يٍى ورځ هبي کػيم ص د اقي (شاقيػػي) واال څادر کي لمٍهځ قػوع
کړي اثهايا يػػي پي شاقيي باهعي ؿجػګي ولګيعي ،کلي ڇي يػػي لمٍهځ ادا کړي
هٍ ونػمايَ :دا ابٍزٌَ راڅظي واطلي بَ څادر راوړي ڇي پي ًلي باهعي
شاقيي هي يػػي ،شاقيي واال څادر زما پي لماهځي کښي طلَ راوؿجي.
()97 د ملانځه اهميت
دويم روايت
شظػت ـىبي بن شارث هٍنلي رض نػمايػػي :يٍى ورځ مٍږ د هبي کػيم
ص وقاثي لمٍهځ کٍي هاڅاپي هبي کػيم ص د صهٍهٍ څظي ثيػ ؿٍ او طپلي
کمػي ثي داطَ ؿٍ ،کلي ڇي د کمػي څظي دباهعي را ووثي هٍ ونػمايَ :د
لماهځي پي وطت کي د ؿػو زرو يٍى طښجي را پي ياد ؿٍى ،ڇي ًلي زما پي
لماهځي کي طلَ راوؿجي هٍ ًلي مي ثىؾيم کړى(.ثػ څٍ ښي پي ثٍزي او طفٍع
ؿػى لمٍهځ ادا کړم).
دريم روايت:
يٍى ورځ شظػت شغيهي رض يٍ کؽ وليعي ڇي لمٍهځ يػػي کٍي ،رکٍع
او ؿرعى يػػي پي ؿمي غػيىي ؿػى هي ادا کٍلي ،کلي ڇي ًلي کؽ د لماهځي
څظي ناركي ؿٍ هٍ شظػت شغيهي رض ورثي ونػمايَ:ثا ؿم لمٍهځ ادا هکړي
کڈيػثي ثي پعاؿي لماهځي کي مړ ؿٍي هٍ ثي بي د اؿالم څظي طارج يػػي.
څلٍرم روايت:
شظػت ابٍغلصي رض پي طپَ باغ کي لمٍهځ ادا کٍي ڇي د دى ؿجػګي
پي يٍى ڇلٍکي ولګيعي ڇي ًلي پي باغ کي ګػځيعلي او د باغ د ګڼٍالي لي
وزٌي د وثلٍ الر يػػي پيعا کٍلي هؾٍى ،پعي وطت کي د شظػت ابٍغلصي رض
ثٍزي د لماهځي څظي واوښجي او د رکفجٍ ثفعاد ثػي ًيػ ؿٍ ،کلي ڇي
هبي”ـليي الؾالم” ثي راكلي هٍ دا ټٍلي يصي يػػي هبي”ـليي الؾالم” ثي وکړى ،او
دا يػػي ونػمايَ :ڇي دي باغ زى د هللا پاک ج د ياد څظي كانَ کړم هٍ زى دا
ټٍلي باغ د هللا پاک د پارى صعيي کٍمي.
()98 د ملانځه اهميت
پوځم روايت
د ام المؤموين شظػت ـائفي صعيىي رض پي کٍټي کي يٍى هىفي واال
پػدى ځړيعلي ڇي ًلي پػدي د هبي”ـليي الؾالم” پي لماهځي کښي طلَ
راوؿجي هٍ هبي”ـليي الؾالم” د ًلي پػدي د ليػي کٍلٍ شکم وکړي.
طالصي
طالصي دا :ڇي پي لماهځي کي د اده ٰی طلَ اڇٍلٍ او د طفٍع لي موځي
وړلٍ لي وزٌي هبي کػيم ص يٍ موىـ څادر او هىفي دارى پػدى ليػي
کړىً،معاؿي هبي کػيم ص او شظػت ابٍغلصي رض ؿػى زر او باغ صعيي او
طيػات کړى ڇي د ًلي لي وزٌي د دوي لمٍهځ طػابيعي ،او شظػت شغيهي
رض د يٍ کؽ ًلي لمٍهځ ګػؿػى لمٍهځ هي ګڼي پي کٍم لماهځي کي ڇي طفٍع
او طظٍع هي يػػي .د دي ټٍلي اـمالٍ او انفالٍ څظي امت ثي دا پيلام دي ڇي
يٍاځي پي طٍلي د طفٍع او طظٍع هفػي مي وًي بلکي د طفٍع او طظٍع
پيعا کٍلٍ لپارى ـملي کار ًم وکړي او ًػ ًلي قي ليػي کړي کٍم ڇي ؿجاؿٍ
پي لماهځي کي طلَ راولي .
د هيکاهٍ او قالساهٍ لمٍهځ
ًع مؼلمان بايط داؽي لمٍهځ وکړي ګٍيا چي دا د دى اصعي لمٍهځ
دي ،د زنعت زاتمبلظي”رشمي هللا”څضي يٍ چا پٍښتوي وکړى تي څعهګي
لمٍهځ کٍي؟ ًغي پي ځٍاب کي ورتي وويل :کلي چي د لماهځي وصت راؽي هٍ
پي ښي ؽمي وعيكي ؽعى اودس کٍم او پي مكلي باهطي دريږم او دا ؽٍچ کٍم
چي زما مضتي کُبي دى ،راؽتي وعؼ تي مي ذوت او چپي وعؼ تي مي دوږخ
دي ،پي ِپل قعاط باهطي والړ يماو دا ؽٍچ کٍم چي د معګ ماليکي زما ؽع تي
والړى دى ،او دا زما اصعي لمٍهځ دي.بيا پي ډيعى َاذغي ؽعى هللا اکبع وايم او
لمٍهځ ـعوع کٍم،د لعائت مُواوي پي ذًن کي هيؼم ،صالقي دا چي پي
()99 د ملانځه اهميت
ډيعى صؿٍع او صنٍع ؽعى لمٍهځ کٍم ،د هللا پاک ج څضي د لماهځي د
لبٍليطو اميط کٍم او د صپل هالف َمل لي وذٌيد دي لماهځي د رد کيطو
ويعى ًم لعم .
د صليفي موكٍر َباؽي”رشمي هللا”لمٍهځ
صليفي موكٍرَباؽي”رشمي هللا”د باچا او صليفي ؽعى ؽعى يٍ ډيع لٍي
ولي هللا ًم ووً ،غي د واليت ًغي درذي تي رؽيطلي وو چي د ًغي پيځيوي
صبعو د ًع َام کػ ؽع هي صالؽيطي د ًمطاؽي صبعي (اها السقويلٍ) لي
وذٌي دي پي دار ًم ؽٍ ،کلي چي يػػي دي دار تيروان کړي وو ،هٍ يٍ مؤذن
اذان ـعوع کړي ،کلي چي مؤذن پي اذان کي وويل :هللا اکبػ هٍ صليفي
موكٍر”رشمي هللا”وويل :چپ ؽي !تي ولي ٌَمت او کبعيا بياهٍي ،ؽتا
صطاي صٍ زما تع پښٍ الهطي دي(.اوس صٍ د دي صبعي دوى مفٌٍمي دي ،
ًاًعي مىلب او مفٌٍم يػػي دا دي چي صليفي موكٍر”رشمي هللا”کػفعيي کلمي
وويل) کلي چي صلګٍ د موكٍر”رشمي هللا”دا صبعى واوريطى هٍ صليفي تي يػػي
ؽغا او تُظيبٍهي ور ـعوع کړى،پطي صلګٍ کي يٍ چا وويل :چي تاؽٍ صليفي
موكٍر څضي د دي صبعي مىلب مُلٍم کړي ،چي د دي صبعي مىلب څي
دي؟ موكٍر”رشمي هللا”صٍ يٍ ولي هللا دي ،مؤذن ولب کړي هٍ صلګٍ ًغي
چي د اذان پي وصت کي ؽتا ؽٍچ چيعي وو؟ مؤذنبالکل رښتيا وويل :پي
اذان کي زما دا ؽٍچ وو چي لٍر مي پيغلي ؽٍيطى کليعتي يػػي د وادى کار ؽم
ؽٍ او د يٍ صٍا څضي پيؼي راغلي هٍ کار بي ؽم ؽي ،د مؤذن د صبعي
اوريطلٍ څضي وروؽتي صلګٍ ًغي ځاي وکيوطي پي کٍم ځاي چي موكٍر”رشمي
هللا”دا صبعى کړي وى ،هٍ ًلتي صغاهي پيطا ؽٍى ،او د موكٍر”رشمي هللا”صبعى
رښتيا ؽٍى .
()011 د ملانځه اهميت
دا مسل يٍى لكي هطى بلکي پطي لكي کي ډيع لٍي َبعت پعوت
ديً ،غي دا چي يٍ د مٍذن پي صٍلي باهطي هللا اکبعوو ليکن پي زړى کي يػػي د
غيعهللا (پيؼٍ) ؽٍچ وو ،كٍرهٍ صليفي مو”رشمي هللا”ورتي ويل چي تي پي
صپلي صبعى کي کاذب او درواغدن يػػيً ،مطاؽي چي کٍم کؼان پي لماهځي کي
والړ يػػي ليکن ؽٍچ يػػي پي دهيا کي يػػي دا ًم پي صپل لموځٍ کي کاذبيين او
درواغدوان دي .
پي لماهځي کي د صؿٍع او صنٍع پيطا کٍلٍ تطبيعوهي
اول تطبيع :د ګواًٍ څضي پعًيغ کٍل
کٍم کػ چي لماهځي څضي دباهطي صپل اهطامٍهي د ګواًٍ څضي
ؽاتيًٍ،معى لطر بي دي کػ تي د لماهځي لظت او پي لماهځي کي صؿٍع او
صنٍع زاقليږي،ګواوي د اهؼان بطن معداريػػي،او معدار بطن تي ًيڅکلي
ًم د هللا پاک ج وقال او لعبت هي زاقليږي ،دهبي کعيم ص فعمان
دي:کٍم کػ چي د هامسعم څضي هٌع ؽاتي ،هللا پاک ج بي د دىپي َبادت
کي لظت او صٍهط اچٍي(،بيا بي پي َبادت هي مړيږي) .
هٍ صالقي دا چي د زعامٍ څضي ځان ؽاتلٍ کي د َبادت لظت او
صٍهط پعوت دي ،کي پي لماهځي کي صؿٍع او صنٍع غٍاړي هٍ د ګواًٍ څضي
ځان وؽاتي .
دويم تطبيع :د زعامٍ څضي ځان ؽاتل
دزعام صٍراک،څښاک او زعامٍ ذامٍ کي ادا کړي لماهځي جٍاب
هؼتي:،هبي کعيم ص وفعمايلکٍم چا چي د زعامٍ يٍى ګٍلي وصٍړلي د ًغي
کػ څلٍيښت ورځٍ لموځٍهي هي لبليږي( ،هٍ صپل ځان د مؿتبيًغي ـيان
چي د ًغي پي زلت او زعمت کي ـ يػػي ) او زعامٍ څضي ځان ؽاتل ډيع
معوري دي،پطي ؽعى پي زړى کي ًلمت او تاريکي پيطا کيږي او اهؼان د
()010 د ملانځه اهميت
لماهځي څضي راګعځٍي ،کليعتي دا کػ لمٍهځ ًم وکړي هٍزړى او ؽٍچ بي يػػي
پي لماهځي کي هي يػػي .
يٍ کػ زنعت َبطهللا بن َمع رض تي ـکايت وکړي چي زما څضي د
لماهځي رکُتٍهي ًيعيږي چي څٍ رکُتي لمٍهځ مي وکړي ،هٍ زنعت َبطهللا
بن َمع رض ورتي وويل :صپلي صٍلي او ذامي د معداري څضي وؽاتي (ان ـاء
هللا ؽتا مؿکل بي زل ؽي) .
دريم تطبيع :پي اوداؽي کي هللا پاک ج تي متٍذي کيطل
لمٍهځ کٍهکي تي پکار دى چي پي اوداؽي کي ًم د غيعهللا او د دهيا د
کارو څضي ؽٍچ واړوي ،او صپل ؽٍچ د دين پي فکع کي اصتي کړي ،کلي چي
يػػي پي اوداؽي کي زړىزامع يػػي هٍ پي لماهځي کي بي يػػي ًم صؿٍع او د هللا
پاک ج ووعفتي تٍذي يػػي ،ليکن کليعتي پي اوداؽي کي ـيىان او د ًغي
وؽٍؽي يػػي هٍ پي لماهځي کي بي ًم د ـيىان وؽٍؽي يػػي .
څلٍرم تطبيع :اذان تي تٍذي کٍل
کلي چي يٍ کػ د اذان اواز واوري هٍ ًغي تي پکار دى چي پي صٍلي
ؽعى د اذان د ًعي کلمي ځٍاب ورکړي او پي زړى کي يػػي دا ؽٍچ يػػي :چي د هللا
پاک ج لي وعفي ما تي د ماللات دٍَت راکٍل ؽٍ زى بي صپل ټٍل
مكعوفيتٍهي پعيږدم او ًلتي بي ورځم ،هٍ د اذان صتميطو څضي وروؽتي د
لماهځي پي تياري اصتي ؽي ،ؼدط تي روان ؽياو م پطي ؽعى بي پي لماهځي کي
صؿٍع ،صنٍع او تٍذي الي هللا يػػي .
ام المؤموين زنعت َائؿي قطيكي رض فعمايػػي :هبي کعيم ص بي
زمٍږ ؽعى صبعي کٍلي او مٍږ بي ًم د ًغي ؽعى صبعي کٍلي ،ليکن کلي چي بي
د لماهځي وصت ؽٍ هٍ هبي کعيم ص بي داؽي (د دهيا صبعي او د دهيا تظکعى
()012 د ملانځه اهميت
پعيږدى او د لماهځي پي تياري بي اصتي کيطي او داؽي)مُلٍميطي ګٍيا چي دي
ګعؽعى مٍږ هي پيږيوي او مٍږ دي هي پيږيوٍ .
پوځم تطبيع :د لماهځي اهتٌار
د لماهځي لپارى اهتٌار کٍل ډيع زيات جٍاب لعي پي يٍى زطيث ـعيف
کي راځې :کٍم کػ چي د لماهځي پي اهتٌار کي هاؽت يػػي ًغي داؽي دي لکي
چي لمٍهځ کٍي (يُوي د لمٍهځ کٍهکي جٍاب ورتي مالويږي )د لماهځي پي
اهتٌار کٍلٍ پي لماهځي کي صؿٍع او صنٍع راځي .
ـپږم تطبيع :د غيعهللا څضي بي تٍذي کيطل
د لماهځي ـعوع کٍلٍ لپارى چي کلي اول هللا اکبع ووايػػي :هٍ صپل زړى د
ټٍلي ذٌان څضي را وګعځٍىٍ ،لي بطناو ټ ،زړى او روح هللا پاک ج متٍذي
کړى ،لکي چي پي زطيث ـعيف کي راځي .
(ٕ)ٜ
َّك تَػَراهُ ،فَِإ ْف ََلْ تَ ُك ْن تَػَراهُ فَِإنَّوُ یػََر َاؾ ".
أَ ْف تَػ ْعبُ َد اللَّوَ َكأَن َ
چي تي د هللا پاک ج داؽي َبادت وکړي ګٍيا چي تي هللا پاک ج
ويوي ،کليعتي تي هللا پاک هي ويوي هٍ هللا پاک ج صٍ تا ويوي .
زنعت ابن َىار”رشمي هللا”فعمايػػي :کلي چي يٍ بوطى د لماهځي پي
زالت کي بلي صٍا تي متٍذي ؽي هٍ هللا پاک ج دي کػ تي صىاب کٍي .
يا ابن آدم ايل من تلتفت؟ انا خري لک ممن تلتفت اليو.
اي بوي ادمي تي چا تي ګٍري؟ زى ؽتا د پارى ډيع ښي يم تع ًغي چا کٍم تي چي
تي ګٍري او ؽتا تٍذي دى .صالقي دا چي پي لماهځي کي ټٍلي تٍذي يٍاځي هللا
پاک ج تي وکړي .
: 11صصيس البظاري ،ريم الصعيح۲۰ :
()013 د ملانځه اهميت
اوم تطبيع :د لماهځي الفاظ او مُوي تي متٍذي کيطل
ځيوي صلګ دا ـکايت کٍي چي پي لماهځي کي ؽٍچٍهي را لٍيږي څي
وکړم؟ د داؽي صلګٍ لپارى تع ټٍلٍ اؽاهي تطبيع او وعيكي دا دى :چي د لماهځي
الفاًٍ تي دي تٍذي وکړي ،کليعتي يػػي مُوي ًم زدى يػػي هٍ مُوي تي دي ًم
تٍذي وکړي او مُوي دي يػػي پي ؽٍچ او زړى کي وهيؼي پطي وعيكي ؽعى بي پي
لماهځي کي صؿٍع او تٍذي ًم يػػي د لماهځي جٍاب ًم زيات يػػي .ځکي چي هبي
کعيم ص فعمايلي دي :
(ٖ)ٜ
ليس للعبد من الصال ِة اال ما عقل منها.
يُوي بوطى تي بي د لماهځي ًغٍمعى لطر جٍاب مالويږي څٍمعى لطر چي
دي پطي لماهځي پٍى ؽٍي يػػي .
امام ـاذلي”رشمي هللا”فعمايػػي :پي لماهځي کي کليعتي د الفاًٍ او
مُوي ووعفتي تٍذي وؽي هٍ پي لماهځي کي بي ټٍلي وؽٍؽي او ؽٍچٍهي صتم
ؽي
اتم تطبيع:تُطيل ارکان
د تُطيل ارکان مىلب دا چي د لماهځي ټٍلي رکوٍهي ؽٍکي ؽٍکي پي
پٍرى ؽکٍن او اوميوان ؽعى ادا کٍل .کٍم لمٍهځ چي چاب چاب ادا کړل
ؽي او د ًغي رکٍع او ؽدطى پي ؽمي وعيكي ؽعى هي يػػي داؽي لماهځي تي هبي
کعيم ص د لماهځي غال ويلي دى .
مٍږ تي پکار دى چي د لماهځي د غال څضي ځان وؽاتٍ ،کلي چي پي
ًاًعياهطامٍ کي ؽکٍن او لعار يػػي د دي اجع بي صامضا پي زړى باهطي کيږي او
پي لماهځي کي بي صؿٍع او تٍذي الي هللا يػػي .
: 11ازياء الُلٍم
()014 د ملانځه اهميت
هٌم تطبيعً:ع لمٍهځ صپل اصعي لمٍهځ ګڼل
پي لماهځي کي د صؿٍع پيطا کٍلٍ يٍى وعيكي دا ًم دى چي کٍم لمٍهځ
کٍي د ًغي څضي مضکي دا ؽٍچ وکړي چي دا زما اصعي لمٍهځ دي ،د دي
لماهځي څضي وروؽتي ما تي د بل لماهځي وصت هي مالويږي ،هبي کعيم ص يٍ
کػ تي دا هكيست وکړي .
فكل قالة مٍدع (مؿکات) لمت في قالت َ
اذا َ
ِ
کلي چي د لماهځي لپارى والړ ؽٍي هٍ داؽي لمٍهځ وکړى چي تي د دهيا څضي
رصكتيږي او دا ؽتا اصعي لمٍهځ دي .
لؼم تطبيع:د هيکاهٍ صلګٍ ملګعتيا
پي لماهځي کي دصؿٍع،صنٍع او تٍذي پيطا کٍلٍ تع ټٍلٍ کاميابي
وعيكي دا دى چي د لماهځي څضي دباهطي د هيکاهٍ او قالساهٍ صلګٍ ؽعى
ملګعتيا او مدلػ ـعوع کړي او صپل يٍ څي وصت د بغرګاهٍ پي قسبت او
صطمت کي تيع کړي ،دا يٍ باووي او َملي تطبيع دي د پٍرتي تطبيعوهٍ پي
اصتيارولٍ ؽعى د اهؼان پي ذًن کي صامضا يٍ څي تغيع او تبطيل راځي ليکن د
کامال صؿٍع ،صنٍع دي تطبيع پي اصتيارولٍ ؽعى ان ـاء هللا پي لماهځي کي ً
او تٍذي پيطا کيږي .ځکي چي صؿٍع او تٍذي باووي اَمال دي او د هيکاهٍ
صلګٍ صطمت او ملګعتيا ًم باون تي ګػټي رؽٍي .
د لمٍهځ کٍهکي کؼاهٍ لؼمٍهي
د لمٍهځ کٍهکي کؼاهٍ يٍ څٍ لؼمٍهي دا دي :
اول :مىٌاون في الكالة
دا ًغي لمٍهځ کٍهکي دي کٍم چي ًميؿي او پي پابوطي ؽعى لموځٍهي
هکٍي،پي لماهځي کي ؽؼتي کٍي ،کلي يػػي لمٍهځ پع وصت کړي ،کلي يػػي
()015 د ملانځه اهميت
کړي او کلي يػػي ګعؽعى لمٍهځ کړي هي يػػي لنا ،مىلب دا چي د لماهځي فکع
ورؽعى هي يػػي ،د دي کؼاهٍ پي بارى کي هللا پاک ج فعمايػػي :
()94
فاويل للمصلني الذين ىم عن صالهتم ساىون".
ًالکت او بعبادي دي يػػي ًغي لمٍهځ کٍهکي کؼاهٍ تي ،کٍم چي د صپل
لموځٍ څضي غافلي دي .
دوم :مُاتب في الكالت
دا ًغي لمٍهځ کٍهکي دي کٍم چي ًميؿي لموځٍهي کٍي ليکن پي
لماهځي کي د دوي ؽٍچٍهي بل ځاي يػػي د دي کؼاهٍ څضي بي دا زؼاب
اصؼتل کيږي چي پي لماهځي کي ؽتاؽٍ ؽٍچ او تٍذي چيعتي وى،او لمٍهځ
دي ولي صعاب کړي؟دي کؼاهٍ تي بي ؽغا ورکٍل کيږي صٍ د لماهځي پعيږدلٍ
ؽضت َظاب څضي بي مسفٍظ يػػي .
دريم :مُفٍن َوي
دا ًغي کؼان دي کٍم چي پي لماهځي کي ًميؿي دا کٍـؾ کٍي چي
ذًن او تٍذي يػػي د لماهځي ووعفتي ؽي ،کي څي ًم د دوي ؽٍچ بل وعفتي
والړ ؽي ،صٍ بيا ًم دوي پي لماهځي کي د فکع اوتٍذي کٍلٍ کٍـؾ کٍي ،د
کي اميط ؽتي چي هللا پاک ج بي د دوي داؽي لمٍهځ کٍهکي کؼاهٍ پي بارى
ؽعى د َافيت مُاملي وکړياو د دوي کمي يا زياتي بي ورتي مُاؼ کړي .
څلٍرم :صاـُين
دا ًغي لمٍهځ کٍهکي دي کٍم چي د تکبيع تسعيمي پي ويلٍ ؽعى ؽم د
مضلٍؽ او غيعهللا څضي صپل ذًن را وباؽي او د هللا پاک ج ؽعى تُلق
: 11الماٍَن۵ ،۴:
()016 د ملانځه اهميت
منبٍط کړي ،لمٍهځ کٍهکي کؼاهٍ پي بارى کي د هللا پاک ج فعمان د داؽي
دي .
()95
ين ىم ِيف صالهتم خاشعو ان. ِ
افلح املؤمنو ان ،الذ ا
قد ا
پي تسكيق ؽعى ًغي مؤموان کاميابي ؽٍى کٍم چي پي صپلٍ لموځٍ کي
صؿٍع کٍي .
پوځم :مكعبين
مكعبين د هللا پاک ج صاص او هژدي کؼان دي ،مكعبين ًغي کؼان
دوي لپارى لمٍهځ د ؽتعګٍ يضٍالي دي دي چي د،او دوي تي د لماهځي بغيعى
پي بل ـي کي ؽکٍن هي زاقليږي
د لماهځي ؽمٍلٍ لپارى يٍ څٍ اقٍل
ًع مؼلمان تي پکار دى چي د صپل لماهځي د اقالح او ؽمٍلٍ کٍـؾ
وکړي ،څٍمعى لطر چي لمٍهځ ؽم او د ؽوت مىابق يػػي ًغٍمعى بي د دهيا او
اصعت کاروهي ؽميږي ،مٍږ دلتي د لماهځي د اقالح او د ؽوت مىابق ادا
کٍلٍ لپارى يٍ څٍ اقٍل بياهٍو ،پي کٍم اقٍلٍ کي چي زمٍږڅضي کمغوري
کيږي .
اول اقل :لعائت زدى کٍل
صپل لعائت ؽم کړي ،ؽٍرت فاتسي او يٍ څٍ هٍر ؽٍرتٍهي صامضا پي
يٍ لاري او ِ
مدٍد کػ باهطي زدى او ياد کړي ،رو تي زيات پام وکړي ًغي تٍ
کٍمچي يٍ د بل ؽعى مؿابي دي لکي:ح او ھ ت او ط ،س او ث ،ؽ او ک .
: 11المؤموٍن ۲ ،۱
()017 د ملانځه اهميت
دوم اقل:د ؽٍرة فاتسي پي ًع ايات باهطي ولف کٍل
د ؽٍرة فاتسي پي ًع ًع ايات باهطي ولف وکړي تع څٍ دا اياتٍهي پي
ؽکٍن او اوميوان ؽعى ادا ؽي ،د زنعت ام ؽلمي رض څضي روايت دي چي
هبي کعيم ص بي د ؽٍرت فاتسي پي ًع ًع ايات باهطي ولف کٍي ،کلي چي بي
رب الُالمين ووايػػي هٍ ولف بي يػػي وکړي بيا بي يػػي َّالعزم ِن يػػي السمطب ِ
زيم وايػػي .
َّالع ِ
پي قسير مؼلم کي د شظػت ابًٍػيػى “رطي هللا ـوي”څضي يٍ
روايت را هكل ؽٍيطي چي هبي کعيم ص وفعمايل :هللا پاک ج فعمايػػي
ؽٍرت فاتسي زما او زما د بوطى تع موځ تكؼيم ؽٍيطى کلي چي زما بوطى
رب الُالمين هٍ هللا پاک فعمايػػي :زما بوطى زما زمط او تُعيف ووايػػي :السمطب ِ
بيان کړي: ،کلي چي اهؼان ووايػػي َّالعزمن َّالعزيم هٍ هللا پاک فعمايػػي :زما
بوطى زما جوا او قفت بيان کړي: ،ي چي بوطى ووايػػيکلمال ِ ِ
يٍم ِالط ِين هٍ هللا
پاک فعمايػػي:زما بوطى زما بغرګي او لٍي والي بيان کړي کلي چي بوطى ووايػػي :
اک َه َ
ؼت ُِين هٍ هللا پاک فعمايػػي :دغي ايات زما او زما د بوطى تع اک هُبط َو َّاي َ
َّاي َ
موځ ـعي دي (ځکي چي د دي ايات ـعوع کي د هللا پاک تُعيف او پي
دويمي بعصي کي يػػي صٍاؽت او دَا دى )زما بوطى تي بي ًغي څي مالويږي د
اط َ
المؼت ِك َيم کٍم څي چي دي صٍاؽت کٍي ،کلي چي بوطى ووايػػي :اًطها الكع َ
ِ
هٍ هللا پاک فعمايػػي :دا ټٍلي زما د بوطى دي کٍم څي چي بوطى ولب کړيطي .
دريم اقل :پي رکٍع او ؽدطى کي د دَاګاهٍ اًتمام کٍل
ياد ؽاتي چي رکٍع ،ؽدطى ،لٍمي او ذلؼيپي اويموان ؽعى ادا کٍل
واذب دي کليعتي دا څلٍر پي اوميوان ؽعى ادا هؼي هٍ دا لمٍهځ ګعؽعى
لمٍهځ هي بلل کيږي
()018 د ملانځه اهميت
د لٍمي دَا
د رکٍع څضي د راپٍرتي کيطو او ؽمٍ هللا لمن زمطى ويلٍ وروؽتي داؽي ووايي :
فيي کما يسبي ربوا و يعماى” ً ً ً ً
ربوا ل السمط زمطا کػحيعا ويبا مبارکا ِ
د ذلؼي دَا
پي ؽدطى کي دري ،پوځي يا اوى وارى داؽي ووايي :ؽبسان ربي االَلي .
او پي ذلؼي کي دا دَا ووايي:اللٌم اغفع لي و ارزموي و ََ ِاف ِوي َو ِ
اًط ِهي
وارز ِلوي .يا اللٌم اغفعلي دري وارى .
هبي کعيم ص بي پي صپلي ًم د دي رکوٍ اًتمام کٍي او صصابي کػامٍ
“رطي هللا ـوٌم”رض تي بي يػػي ًميؿي د دي زيات تاکيط کٍي ،دا د دوي د
اًميت تع ټٍلٍ لٍي دليل دي .
د هبي کعيم ص پي زماهي کي يٍ کػ چاب چاب لمٍهځ کٍي ،
رکٍع،لٍمي ،ؽدطى او ذلؼي يػػي پي ؽمي وعيكي ؽعى هي ادا کٍلي هٍ هبي ع
تك ِل والړ ؽي لمٍهځ وکړى ځکي چي ًغي کػ تي وويل :ارذٍ فكل َّفاه َ لم َ
ِ
تا لمٍهځ کړي هطي .
ًغي کػ والړي او بيا يػػي چاب چاب لمٍهځ وکړي ،هبي کعيم ص
بيعتي د لماهځي د ادا کٍلٍ زکم ورتي وکړيً ،مطاؽي دري ځلي وؽٍ چي ًغي
کػ بي لمٍهځ کٍي ليکن هبي ع بي ورتي فعمايل :والړ ؽي لمٍهځ وکړى تا لمٍهځ
هطي کړي ،ددري وارى لمٍهځ کٍلٍ وروؽتي ًغي کػ وويل :اي د هللا رؽٍلي !
تع دي ؽم لمٍهځ ما زدى هطي تي يػػي راتي وښيي :هبي ع ورتي وفعمايل :کلي چي
لماهځي تي والړ ؽٍي هٍ اول هللا اکبع ووايي :بيا چي دلعان مديط کٍم ځاي
درتي ياد يػػي ًغي ووايي څٍمعى چي پي اؽاهي ؽعى ويلي ؽي ووايي ،بيا ټيټ
ؽعى او پي اوميوان ؽعى رکٍع وکړى ،بياد رکٍع څضي را پٍرتي ؽي او پي پٍرى
اوميوان ؽعى ؽيطى ودريږى ،بياښي پي اوميوان ؽعى ؽدطى وکړى بيا د ؽدطي
()019 د ملانځه اهميت
څضي را پٍرتي ؽي او ښي پي اوميوان ؽعى کښيوي ،پطارلم ؽعى صپل ټٍل
لمٍهځ پٍرى کړى(.تعمظي ،بضاري)
څلٍرم اقل:پي لماهځي کي د الؽٍ زعکت کوټعولٍل
پي لماهځي کي کٍـؾ وکړي چي الؽٍهي هي وښٍري ،الؽٍهي کوټعولٍل
د اهؼان پي وس او والت کي دي کليعتي اهؼان د الؽٍ پي زعکاتٍ باهطي
کوټعول وکړي هٍ ان ـائ هللا هللا پاک ج بي زمٍږ د زړى څضي غله صياالت او
وؽٍؽي ًم ليعي کړي ،مىلب دا کٍم څي چي زمٍږ پي لطرت او کوټعول کي
دي کليعتي مٍږ پي ًغي باهطي کوټعول وکړو هٍ کٍم څي چي د هللا پاک پي
لطرت کي دي هللا پاک بي ًغي ًم راڅضي کوټعول کړي
هبي کعيم ص يٍ قسعايػػي کػ د لماهځي پي زالت کي وليطي چي ًغي
پي ږيعى باهطي الؽٍهي وًل ،هبي کعيم ص وفعمايل :کليعتي د دي کػ پي زړى
کي صؿٍع واي هٍ د دى پي اهطامٍ کي بي ؽکٍن واي
د دي صبعي زيات اًتمام وکړي چي پي لماهځي کي الؽٍهي پي کوټعول
کي يػػي ،بيليَظرى الس ښٍرولٍ ؽعى لمٍهځ مکعوى کيږي ،ځيوي لمٍهځ کٍهکي
داؽي ًم ؽتي چي پي لماهځي کي يػػي الس يٍ او بل ځاي اصتي کړي يػػي او
دوي ګعؽعى پي صبع ًم هي يػػي ځکي چي الؽٍهي ښٍرول يػػي َادت ذٍړ ؽٍي
يػػي ،کليعتي يٍ څٍک د دوي څضي پٍښتوي وکړي چي ولي دي پي ږيعى،صٍلي،
قطري يا بل ـي باهطي الس اصتي کړي وو هٍ دا کػ بي بالکل اهکار وکړي،
ځکي چي دى تي د دي ازؼاس هي وو .
پوځم اقل:پي لماهځي کي ـاوصٍا کػتلٍ څضي پعًيغ کٍل
پي لماهځي کي ـاوصٍا کػتلٍ او ښٍريطلٍ څضي ډډى وکړي ځکي چي
لمٍهځ کٍهکي صٍ د ازکم الساکمين ذات مضتي والړ يػػي ،هٍ د داؽي ذات
مضتي ـاوصٍا کػتل يا ښٍريطل ډيعى زياتي بي ادبي دى ،ځيويکؼان پطي
()001 د ملانځه اهميت
معض اصتي يػػي چي پي لماهځي کي د ؽتعګٍ د کٍهداهٍ ګٍري يا دومعى زيات ؽعى
ښٍري ،زتي چي کلي کلي داؽي مُلٍميږي چي دا کػ ًؼي والړ دي لمٍهځ
هکٍي ،د دي کارو څضي ؽضت اذتواب وکړي .
د زنعت َائؿي قطيكي رض مٍر ام رومان رض فعمايػػي :
يٍى وره ما لمٍهځ کٍي او پي لماهځي کي ښٍريطمي ،زنعت ابٍبکع قطيق
رض وليطمي او راتي پي غكي ؽٍ ،او زى لي ويعي دي زط تي ورؽيطمي چي
لمٍهځ پعيږدم ،بيا زنعت ابٍبکع قطيق رض راتي وويل :ما د هبي کعيم ص
څضي اوريطلي دي کلي چي يٍ څٍک پي لماهځي کي والړ يػػي،هٍ صپل بطن دي
بالکل پي ؽکٍن کي وؽاتي او د يٌٍدياهٍ رهګي دي هي ښٍري ،د بطن ټٍلي
اهطامٍهي بالکل پي ؽکٍن کيطل او لعاريطل د لماهځي د پٍرى کيطو او کامليطو
يٍى بعصي دى .
پطي بارى کي د هللا پاک ج فعمان دي :ولٍمٍا ب لاهتين
هللا پاک ج تي پي ؽکٍن ؽعى ودريږي .
ـپږم اقل :وؽٍؽي وفٍ او ليعي کٍل
کڈيػثي پي لماهځي کي وؿٍؿي راځي هٍ د ًلي د ليػي کٍلٍ لپارى
کٍقـ وکړي او د ًلي د ليػي کٍلٍ لپارى ڇي کٍم اطجياري اؿباب ؿجي ًلي
اطجيار کړي ،د دي اؿبابٍ پي اطجيارولٍ ؿػى ان قاء ډيػى ګػټي يػػيً،لي
اؿباب دا دي .۳:د پاکي پٍرى اًجمام وکړي،پي ښي ؿمي غػيىي ؿػى اودس
ثازى کړي ،پي اوداؿي کي دهياوي طبػي مي کٍي .۵ .د لماهځي مظکي ڇي پي
کٍم کار اطجي وي ًلي کار پػيږدى .۱.د لماهځي قػوع کٍلٍ پي وطت کي دا
ؿٍچ وکړى ڇي زى اوس د هللا پاک شظٍر ثي والړ يم او د ًلي ؿػى طبػي
قػوع کٍم ،کلي ڇي دواړى الؿٍهي كٍږو ثي پٍرثي کٍي هٍ دا ؿٍچ وکړى ڇي
اوس مي د دواړى زٌاهٍ مالک مظجي الؿٍهي پٍرثي کړى ،اوس د ًيڈا پػواى
()000 د ملانځه اهميت
هلػم ،ټٍؿ قيان د ًلي مظجي طٍار او ذليلي دي .پعكي غػيىٍ ؿػى وؿٍؿي
طجميږي.
د وؿٍؿي طجمٍلٍ لپارى بلي هؾظي
مٍالها اقػؼ ـلي ثٌاهٍي”رشمي هللا”د وؿٍؿي د طجمٍلٍ لپارى يٍ
ډيػى اًمي او کاملي غػيىي بيان کړيعىً ،لي هؾظي دا دى:
پي لماهځي کي ڇي کٍم الهاظ ويَ کيږي ًلي الهاؽٍ ثي نکػ او ؿٍچ
وکړى ،کڈيػثي دي د دي الهاؽٍ مفواوي ًم زدى يػػي هٍ مفوي يػػي ًم پي ذًن
کي وهيؾي ،لمٍهځ پي نکػ او ثٍزي ؿػى وکړى ،پي بي ثٍزٌي او كهلت ؿػى
لمٍهځ مي کٍى .پعي ؿػى بي ان قاء هللا وؿٍؿي طجم ؿي.
ٓ
اوم اصًَ:ػ لمٍهځ طپَ اطػي لمٍهځ وګڼي
د لماهځي قػوع کٍلٍ مظکي دا ؿٍچ وکړى ڇي قايع دا زما د ژوهع
ٓ
اطػي لمٍهځ يػػي ،د دي لماهځي څظي وروؿجي ما ثي د بَ لماهځي ادا کٍلٍ
ثٍنيو هي مالويږي.
د هبي کػيم ص لمٍهځ
هبي کػيم ص بي د قپػي دومػى زيات لمٍهځ کٍي ڇي د پي والړى والړى
يػػي پښي مبارکي وپړؿيعي ،يٍ ڇا د هبي کػيم ص څظي پٍښجوي وکړى ،ثي ولي
دومػى زيات ثکليم کٍي ،ثي طٍ بظښَ ؿٍي يػػي ،هبي کػيم ص پي ځٍاب
کي ورثي ونػمايَ( :کڈيػثي زى د ګواًٍ څظي مفصٍم او بظښَ ؿٍي ًم يم،
ٓ
هٍ بيا زى بي ـبادت هي کٍم)ايا زى د هللا پاک قکػ کښٍهکي بوعى زٍړ هؾم؟
شظػت شؾن رض نػمايػػي :هبي کػيم ص بي دومػى اوږدى اوږدى ييام
کٍلي ڇي د زيات ييام لي وزٌي بي د هبي ع پښي مبارکي وپړؿيعلي ،شاؿ دا
ڇي هبي ع مفصٍم او د ګواى څظي پاک وو ،د ژړا لي وزٌي بي د هبي ع پي
()002 د ملانځه اهميت
ٰ
مصلي (مؾلي) باهعي داؿي اوښکي ثٍيعلي ثا بي ويَ ڇي د باران څاڅکي
دي.
د صصابي کػامٍ لمٍهځ
د شظػت ابٍبکػ صعيو رطي هللا ـوي لمٍهځ
پي ځيوي رواياثٍ کي راځي ڇي شظػت ابٍبکػ صعيو رض بي کلي پي
لماهځي کي دريعي هٍ داؿي بي مفلٍميعي ڇي دي يٍ هاؿ او لکړى دى ،يفوي
بالکَ بي هي ښٍريعي.
د شظػت ـلي رض لمٍهځ
د شظػت ـلي رض پي بارى کي راځي ڇي کلي بي د زوګ پي ميعان کي
پعى کي كفي ولګيعي هٍ ًلي كفي بي د دى څظي لماهځي پي کي را کښَ
کيعي او دي بي هي طبػيعي.يٍ ځَ د شظػت ـلي رض پي ورون کي كفي
ولګيعي طلګٍ ډيػ کٍقـ وکړي ڇي كفي را وکاږي ليکن كفي هي را وطجي،
ٓ
اطػ دا مفٍرى وؿٍى ڇي کلي شظػت ـلي رض پي لماهځي ودريږي هٍ مٍږ بي دا
كفي ثػي را وکاږو ،کلي ڇي شظػت ـلي رض لمٍهځ قػوع کړي او ؿرعي ثي
والړي هٍ يٍ څٍ کؾاهٍ ًلي كفي را کـ کړي او كفي يػػي را وکښي ،کلي ڇي
شظػت ـلي رض ؿالم وګػځٍي هٍ وکػجَ ڇي قاوطٍا يػػي طلګ را ټٍؿ
ؿٍيعي هٍ د طلګٍ څظي پٍښجوي وکړى :ثاؿٍ د كفي را کښلٍ لپارى را ټٍؿ
ؿٍي ياؿت؟ ًلٍي ويًٍَ :کي مٍږ طٍ كفي را وکښي ،هٍ شظػت ـلي رض
ونػمايَ :زى ګػؿػى پي پٍى ؿٍي هي يم.
د شظػت ـبعهللا بن زبيػ رض لمٍهځ
شظػت ـبعهللا بن زبيػ رض پي طٍهي کي لمٍهځ کٍي ،څوګ ثي يػػي
زوي ويعى وو ،د طٍهي د بام څظي يٍ كټ مار واقٍى ؿٍ او پعي ماقٍم باهعي
ومښجي ،ماقٍم ڇيلي کړي ،د کٍر طلګ راكلي او دا مار يػػي مړ کړي ،ليکن
()003 د ملانځه اهميت
دي پي طبػ ًم هؾٍ ،کلي ڇي يػػي ؿالم وګػځٍي هٍ يػػي وويَ :دا قٍر او
ڇيلي ولي وي؟ ميػمن يػػي ورثي وويَ :هللا پاک دي پػ ثا رشم وکړي ماقٍم
بي مړ واي او ثي بي پي طبػ ؿٍي ًم هي وي ،دى ويَ :کڈيػثي پي لماهځي کي
بلي طٍا ثي ثٍزي وکړم هٍ لمٍهځ بي مي ڇيػثي صصيس ؿالم پاثي ؿي.
د شظػت ـبعهللا بن ـباس رض لمٍهځ
کلي ڇي د شظػت ـبعهللا بن ـباس رض د ؿجػګٍ ديع طجم ؿٍ او پي
ؿجػګٍ ړوهع ؿٍ ،ځيوي کؾاهٍ مفٍرى ورکړى ڇي د ؿجػګٍ ـالج وکړى ،د ـالج
لپارى بي يٍ څي وطت ؿيعى پػوت يػػي او شػکت بي هي کٍي ،دى ونػمايَ :زى
ٓ
داؿي کٍلي هؾم ،ځکي ڇي زما ايا او بادار هبي کػيم ص نػمايلي دي :څٍک
ڇي پي يصع ؿػى لمٍهځ پػيږدي د دى ؿػى بي د ييامت پي ورځ هللا پاک ج پي
ډيػ يٌػ او كظب ؿػى ماليات کٍي ،ما ثي پي دهيا کي ًمعاؿي هابيوا اوؿيعؿ
طٍښ دي ،ليکن زى د هللا پاک يٌػ او كظب زكملي هؾم.
د شظػت ـبعهللا بن زبيػ رض لمٍهځ
شظػت خابت بواهي رح نػمايػػي :ڇي زى د شظػت ـبعهللا بن زبيػ رض
مىام ابػاًيم قاثي لمٍهځ کٍي( ،داؿي پي طفٍع او ؿػى ثيػيعمي ،دى د ِ
طظٍع ؿػى والړ وو ،ګػؿػى هي ښٍريعي)ثا بي ويَ:ڇي يٍى لکړى دى.
شظػت يٍؿم بن مازفٍن رح د يٍ خىي راوي څظي روايت کٍي ڇي
شظػت ـبعهللا بن زبيػ رض بي طپَ لمٍهځ پي دري قپٍ ويفلي وو ،يٍى قپي
بي ثػ ؿٌارى پٍري پي ـبادت اطجي وو ،يٍى قپي بي ثػ ؿٌارى پي رکٍع کي وو،
او يٍى قپي بي ثػ ؿٌارى پي ؿرعى کي وو.
د ـلماء کػامٍ رح لموځٍهي
()004 د ملانځه اهميت
د شظػت ذوالوٍن مصػي رح لمٍهځ
يٍ کؽ ويَ :ما د ماځيګػ لمٍهځ د شظػت ذوالوٍن مصػي رح پي
ايجعاء کي ادا کړي ،کلي ڇي يػػي هللا اکبػ ووايػػي ،هٍ د لهؼ "هللا" ادا کٍلٍ پي
وطت کي پػ دى باهعي د هللا پاک د هٍم ثاخيػ او زالؿ دومػى زيات ښکارى ؿٍ
ګٍيا د دى پي بعن کي روح هؾجي ،کلي ڇي يػػي هللا اکبػ پٍرى وويَ :هٍ زما پي زړى
يػػي دومػى زيات ثاخيػ وکړي ڇي زما زړى د ثکبيػ و ًيبت او رـب لي وزٌي
ټٍټي ټٍټي ؿٍ.
د شظػت مصمع بن هصػ رح لمٍهځ
مصعث ديً ،لي بي پي دومػىشظػت مصمع بن هصػ رح يٍ مفٌٍر ّ
ډيػى ثٍزي ؿػى لمٍهځ ادا کٍي ڇي د ًلي هؾيػ او مداؿ پيعا کٍؿ مفکَ دي
يٍى ورځ پي ثوعي باهعي كٍماقي وطٍړي ،او د ًلي ځاي څظي ويوي ًم ثٍي
ؿٍي ،ليکن دى ًيڅ شػکت هي کٍي او هي ًم د دى پي طفٍع او طظٍع کي
نػؽ راكلي ،ويَ کيږي ڇي دي بي پي لماهځي کي د لکړي پي قان والړ وو او
ًيڅ شػکت بي يػػي هکٍي.
د امام اـؾم ابٍشويهي رح لمٍهځ
د امام اـؾم ابٍشويهي رح مجفلو دا طبػى ډيػ پي کػدػت ؿػى بياهيږي
ڇي دى څلٍيښت کالي د ماطؾجن پي اوداؿي باهعي د ؿٌار لمٍهځ ادا کٍي،
ټٍلي قپي بي ويښ او پي ـبادت بي اطجي وو ،د دى مفمٍؿ دا وو ڇي دي بي د
كػمي لظٍا لږ ګړي ويعيعي او دا بي يػػي ويَ :ڇي د كػمي د طٍب شکم پي
شعيح قػيم کي راكلي دي.
د شظػت ؿهيان خٍري رح لمٍهځ
شظػت ؿهيان خٍري رح يٍى ورځ د کفبي قػيهي ؿػى لمٍهځ کٍي،
کلي ڇي دي ؿرعي ثي والړي هٍ يٍ دښمن راكلي او دي يػػي پي يٍ ثيػى قي
()005 د ملانځه اهميت
ووًي ڇي د دى د پښي دوي ګٍثي کاټ ؿٍي او دي پي طبػ هؾٍ ،کلي ڇي يػػي
ؿالم وګػځٍي هٍ اوؿ يػػي ويوي وليعي بيا د پښي ثکليم ورثي مصؾٍس ؿٍ،
او طبػ ؿٍ ڇي زما د پښي دوي ګٍثي يٍ ڇا راڅظي پػي کړيعي.
د امام قانفي رح لمٍهځ
د امام قانفي رح دا مفمٍؿ وو ڇي د رمظان المبارک پي مياقجي کي
ٓ
بي يػػي ۱۰وارى پي لماهځي کي يػان قػيم طجمٍي ،يٍ ڇا ويَ :ما څٍ ورځي د
امام قانفي رح ؿػى ثيػي کړي ًلي بي د قپػي لږ ګړي وديعي.
د شظػت ؿفيع بن مؾيب رح لمٍهځ
د شظػت ؿفيع بن مؾيب رح پي بارى کي راځي ،ڇي پوځٍس کالي
يػػي د ماطؾجن او ؿٌار لمٍهځ پي يٍى اوداؿي باهعي ادا کړي.
د شظػت مؾػوؽ رح لمٍهځ
مصعث دي د ًلي ميػمن وايػػي :دى بي دومػى شظػت مؾػوؽ رح يٍ ّ
اوږدى اوږدى لموځٍهي کٍؿ ،ڇي د دى پوډي بي ًميفي پړؿيعلي وي ،او زى بي
د دى قاثي هاؿجي وم د دى پػ شاؿ بي مي ژړلي.
د شظػت ابػاًيم ثيمي رح لمٍهځ
شظػت ابػاًيم ثيمي رح ډيػ لٍي بؼرګ ـالم وو ،د کٍني د ښار ـابع
وو ،امام اـمـ رح د دى پي بارى کي وايػػي :کلي ڇي بي دى ؿرعى کٍلي هٍ داؿي
بي مفلٍميعي ڇي پي ديٍالي کي يٍ ميض دي ( ،د دى د ؿرعي د اوږدوالي لي
وزٌي بي) مػكان د دى پػ مال هاؿت وى.
د هيک زهاهٍ لموځٍهي
د رابفي بصػيي رح لمٍهځ
رابفي بصػيي "رشمةهللا ـليٌا" بي پي يٍى قپي کي زر رکفجي لمٍهځ
کٍي ،او دا بي يػػي ويَ :دا يٍ څٍ رکفت لمٍهځ د خٍاب د پارى هکٍم ،بلکي د
()006 د ملانځه اهميت
دي د پارى يػػي کٍم ڇي د ييامت پي ورځ هبي کػيم ص د ټٍلٍ هبياهٍ مظجي پي
نظػ او انجظار ؿػى ووايػػي :ڇي زما د امت يٍي زهاهي داؿي ـبادت کړيعي .يٍى
ورځ رابفي بصػيي رح اوړى واكښَ او د لماهځي هيت يػػي وثړي ،پي لماهځي کي
يػػي دا نکػ ؿٍ ڇي اوړى مي پټ هکړى ،د قپػي يػػي طٍب وليعي ڇي پي زوت
کي د دي لپارى يٍ ښايؾجي ماڼي زٍړى ؿٍيعى ليکن د دي ماڼي ټٍلي ًوعاري
ماثي ؿٍيعي ،رابفي بصػيي "رشمةهللا ـليٌا" پي طٍب کي پٍښجوي وکړى :دا
ًوعاري ولي ماثي ؿٍيعي؟ يٍ كيبي ځٍاب ورکٍؿ ؿٍ ،کٍم وطت ڇي ثا پي
لماهځي کي زما نکػ پػيږدي او د اوړو پي نکػ او ؿٍچ اطجي ؿٍيً ،لي وطت
دا ًوعاري ماثي ؿٍي.
د يٍي ميوځي لمٍهځ
شظػت ـػاء رح نػمايػػي :يٍى ورځ بازار ثي والړم ًلجي يٍى ميوځي
طػڅيعلي او ويَ کيعى ڇي دا ميوځي ليٍهي دى ،ما دا ميوځي پي اوى ديوارى
راهيٍلي ،او کٍر ثي مي را وؿجلي ،کلي ڇي د قپػي يٍ څي وطت ثيػ ؿٍ هٍ دا
ميوځي را پٍرثي ؿٍى ،اودس يػػي وکړي او لمٍهځ يػػي قػوع کړي ،پي لماهځي کي
يػػي دومػى زيات ژړؿ ثي بي وايػػي :ڇي اوس بي يػػي ؿاى وطيږي.د لماهځي څظي
وروؿجي يػػي موازات قػوع کړي ،او وويَ :اي زما مفبٍدى! ثا ثي دي زما د
مصبت او ميوي يؾم يػػي ،پػ ما رشم وکړى ،شظػت ـػا رح نػمايػػي :ما ورثي
وويَ :داؿي مي وايي ،بلکي داؿي ووايي :ڇي ما ثي دي ؿجا د ميوي او مصبت
يؾم يػػي ،ميوځي زما طبػى واوريعلي هٍ پي طښم ؿػى يػػي وويَ :پي ًلي ذات
دي زما يؾم يػػي ،کڈيػثي ًلي ثي زما ؿػى مصبت هي واي هٍ زى بي يػػي ويعى
کړي وم او زى بي يػػي د طٍب څظي د طپَ ـبادت لپارى هي راپٍرثي کٍمي ،او بيا
يػػي يٍ قفػ ووايػػي ،ڇي د ًلي مهٌٍم او مػلب داؿي وو:
()007 د ملانځه اهميت
بي يػاري زياثيږي ،زړى مي ؿٍځَ کيږي ،صبػ طجميږي ،اوښکي مي
بٌيږيً ،لي کؽ ثي بي څوګي يػار راؿي؟ ڇي ًلي ثي د ـفو ،قٍؽ او
ٓ
اطػػاب څظي ارام هي يػػي؟ اي هللا! کڈيػثي يٍ د طٍقالي قي يػػي هٍ رايػػي
ٓ
کړى ،پػ ما رشم وکړى .د دي څظي وروؿجي يػػي پي لٍړ اواز ؿػى دـا قػوع کړى:
اي هللا! زما او ؿجا مفاملي ثػ دي مٌالي پٍري پټي وى ،اوس مظلٍؽ طبػ ؿٍى
بؽ اوس ما در پٍرثي کړى ،دا يػػي وويَ :او پي زورى ڇيلي يػػي وکښي او ونات
ؿٍى.
بعثػيوي كال د لماهځي كال دى
شعيح قػيم:
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو اؿ رس ُ ِ
وؿ اللَّو َ اؿ :قَ َ َ ُ " َع ْن َعْب ِد اللَّ ِو بْ ِن أَِِب قَػتَ َادةَ َ ،ع ْن أَبِ ِیو ،قَ َ
وؿ اللَّ ِو،
ص َالتِِو ".قَالُوا :یَا َر ُس َ ِ ِ
َّاس َس ِرقَةً الَّذي یَ ْس ِر ُؽ م ْن َ َس َوأُ الن َِو َسلَّ َم " :أ ْ
ِ ص َالتِِو ؟ قَ َ ِ
اؿ : ود َىا ".أ َْو قَ َ
وع َها َوَال ُس ُج َ
اؿ " َ :ال یُت ُّم ُرُك َ ف یَ ْس ِر ُؽ م ْن َ َوَكْی َ
ِ ()ٜٙ ِ
الس ُجود" . وع َو ُّ ص ْلبَوُ ِِف ُّ
الرُك ِ یم ُ "َال یُق ُ
د شظػت ابٍيجادى رض څظي روايت دي ڇي هبي کػيم ص ونػمايَ:
ثػ ټٍلٍ بعثػيوي كَ ًلي كَ دي کٍم ڇي د لماهځي څظي كال کٍي ،صصابي
کػامٍ رض ـػض وکړي اي د هللا رؿٍلي! يٍ څٍک بي څوګي د طپَ لماهځي
څظي كال کٍي؟ هبي کػيم ص ونػمايَ :د لماهځي رکٍع او ؿرعى پي ؿمي
غػيىي ؿػى هي ادا کٍؿ(د لماهځي كال دى).
پي كهلت ؿػى لمٍهځ کٍهکي کؾاهٍ مجفلو اقفار
قيض مصي العين اکبػ ابن ـػبي رح د ًلي کؾاهٍ پي بارى کي يٍ څٍ
قفػوهي ويلي دي کٍم ڇي پي لماهځي کي كهلت کٍي.
: 11مؾوع االمام اشمع ،ريم الصعيح11111 :
()008 د ملانځه اهميت
والکع َ ّ ّ
والفوا اب ِ ِؿٍ ٰی رؤي ِة ِالمصػ ِ صالثي
مصَ ما لي ِمن ِ کم ِمن ِ
ډيػ داؿي لمٍهځ کٍهکي ؿجي ،ڇي د ًلٍي د لماهځي هٍر ګػټي هي يػػي
بيلي مصػاب ليعلٍ او طامظا پالجٍ ثکليم (بليػى).
للفىػػٍب ِة ػٍزبا َ َ َ
َي ِػص ُيػ الػه ػجػ ػ ٰی ُمؾجػ ِ صلٍة بمد ِلٌا ُثص ػ ِّػلي بال يلب ٰ
ٍ
اي كانلي! ثي بي ؿٍڇي او بي نکػى داؿي لمٍهځ کٍي ڇي پعاؿي
لماهځي ؿػى اهؾان د ـغاب مؾجصو ګػځي.
ظب ٍت م َ
وص ِوي ك َيػ ُ َ
عي َمن ث َ َّ يبين َ
َو َ طا فػ ميلک َثعري َمن ُث َو ِازي ُ َو َ
ِ ِ ِ
پػ ثا دي انؾٍس يػػي ثي طبػ يػػي ڇي د ڇا ؿػى پي بي ثٍزٌي باهعي
طبػي کٍي ،او د ڇا مظجي پي بي ثٍزٌي ؿػى ؿػ ټيټ کٍي.
َـػ ػل ػ ٰی َك ػ ػيػ ِػػى ِنيٌػػا ِل ػ ػل ِػيػ َط ػ ػ ػ ػ ُػػور ٍة ُث َظػ ِػاغ ُب ُي إ ّي َ
اک َه ُفب ُع ُمىػ ِػبػػال
ثي ّاياک هفبع وايػػي او د ًلي ؿػى طبػي کٍي ،او پي ًمعي شالت کي
بيلي طػورثي ؿجا زړى بَ غػنجي مجٍزي يػػي.
َ
ليي َو ك َيػ ٍة َ
ث َم َيؼت ِمن ك ٍيؼ َـ ِ َ َ َو لٍ ُر َّد َمن َز َاء َک ِل َلل ِيػ َغ َػ ُن ُي
او کڈيػثي يٍ کؽ ؿجا ؿػى د طبػي کٍلٍ پي وطت کي بَ غػنجي
ګٍري ،هٍ ثي بي د طښم او كيػت لي وزٌي پټاو ؿي.
َ
صعر َک ـوي يا يليَ ُالمػو ِة ُ المٍت ان يػ ٰی مالک ِ اما ثؾجصي من ِ
اي بي شيا! ثي د مالک المٍت ذات څظي هي قػميږي ،ڇي ًلي ؿجا
كهلت او بي ثٍزٌي ويوي.
فلک ًٰغا غاـةکالظػيئة ب ِه َ َّ
هللا اهٌا يفلم ُ صلٍة اييمت ُ ٰ
ِ
کٍم لمٍهځ ڇي داؿي ادا ؿي ،طعاي طبػ دي ڇي ؿجا ًلي لمٍهځ
ؿجا د كهلت لي وزٌي د ګواى پي درزي کي دي.
()009 د ملانځه اهميت
د ؿوت طالؼ لمٍهځ کٍؿ مموٍع دي
پي اؿالم کي د هبي کػيم ص د ؿوت او غػيىي طالؼ پي بلي غػيىي
ؿػى لمٍهځ کٍؿ موؿ دي ،شظػت ـبعهللا بن ـباس رض يٍ کؽ وليعي ڇي
ًلي د اطجػ د لماهځي څظي مظکي ههلٍهي کٍي ،هٍ شظػت ـبعهللا بن ـباس
رض دا کؽ د ههلٍ څظي موؿ کړي ،ليکن ًلي کؽ ويَ :ڇي هللا پاک ما ثي
پي لماهځي کٍلٍ باهعي ـغاب هي راکٍي ،شظػت ـبعهللا بن ـباس رض
ونػمايَ :هللا پاک ثا ثي د هبي د ؿوجٍ طالؼ لمٍهځ کٍلٍ لي وزٌي طػور
ـغاب درکٍي.
د لماهځي پػيږدلٍ د پارى د طلګٍ بٌاهي او د ًلي ځٍاب
ځيوي طلګ داؿي ًم ؿجي ،ڇي لمٍهځ طٍ ګػؿػى هکٍي ،کڈيػثي د
ًلٍي څظي د لماهځي هي کٍلٍ وزي وپٍښجي او ًلٍي ثي د لماهځي کٍلٍ
ثػكيب ورکړي ،هٍ دوي رهګا رهګي بٌاهي کٍي ،مدال
اولي بٌاهي ":ؿمي دى کٍقـ کٍم"
ځيوي کؾاهٍ ثي ڇي د لماهځي ثػكيب ورکٍؿ ؿي ،هٍ دوي وايػػي :ؿمي
دى ،ثا طٍ ډيػي ښي طبػي وکړي ،زى بي د لماهځي قػوع کٍلٍ کٍقـ وکړم،
د ؿبا ؿٌار يا د زمفي د ورځي څظي بي لمٍهځ قػوع کړمً ،لي وطت بي
ثٍبي وکړم او باياـعى پي پابوعي ؿػى بي لمٍهځ قػوع کړم .طالصي دا ڇي دوي
د ځان طالصٍلٍ لپارى بٌاهي کٍي ،هٍ داؿي کؾان دي د طپَ ځان ؿػى
ؿٍچ او نکػ وکړي ،کڈيػثي دي ؿبا يا د زمفي پٍري ژوهعي هي وو ،کڈيػثي د
ؿبا راثلٍ څظي مظکي مړ ؿٍي او ثٍبي دي هي وکړى هٍ بي لماهځي بي مػي ،د
ٓ
مػګ راثلٍ هيټي طٍ ًيڈا ثي هعى مفلٍمي ،پي يػان مريع کي هللا پاک ج
نػمايلي دي:
()021 د ملانځه اهميت
س ِ ِ ِ اع ِة َویػُنَّْزُؿ الْغَْی َ
ث َویػَ ْعلَ ُم َما ِف ْاْل َْر َحاـ َوَما تَ ْدري نػَ ْف ٌ ندهُ ِع ْل ُم َّ
الس َ "إِ َّف اللَّ َو ِع َ
()ٜٚ
یم َخبِريٌ ". ِ ض متَُ ُ ِ س بِأ ّْ ِ ِ
وت إ َّف اللَّوَ َعل ٌ َي أ َْر ٍ
ب َغ ًدا َوَما تَ ْدري نػَ ْف ٌ َّما َذا تَكْس ُ
او ًيڈا ثي هعى مفلٍمي ڇي پي کٍمي ځمکي بي مړ کيږي ،بي قکي هللا
پاک ـالم او طبػ ذات دي.
ٓ
پي بَ ايات کي هللا پاک ج نػمايػػي:
()ٜٛ
اعةً َوالَ یَ ْستَ ْق ِد ُمو َف". ِ
َجلُ ُه ْم الَ یَ ْستَأْخ ُرو َف َس َ "ولِ ُك ّْل أ َُّم ٍة أ ِ
َج ٌل فَإذَا َجاء أ َ
َ َ
او د ًػ امت (ًػي ټٍلي) دپارى يٍى مفيوي هيټي او مىػر ؿٍي ازَ
ؿجي ،کلي ڇي د دوي ازَ راؿي هٍ يٍ ګړي قاثي کيعلي ؿي او هي بي مظجي
کيعلي ؿي.
ٰلٌغا بٌاهي پػيږدي ،لي ًمعي وطت څظي ثٍبي وباؿي ،او پي پٍرى
پابوعي ؿػى لمٍهځ قػوع کړي.
دويمي بٌاهي :پي ډيػ طػوري کار اطجي يم
ځيوي طلګ ڇي کلي زماـت ثي شاطػ هؾي ،يا لمٍهځ ثػي يظا ؿي
هٍ دا بٌاهي کٍي ڇي پي ډيػ طػوري کار اطجي وم ،يا ډيػ اًم مرلؽ قػوع وو
د زماـت څظي پاثي ؿٍم ،دا طلګ دي ځان پٍى کړي :ڇي لمٍهځ ثػ ًػ کار
اًم دي ،اوؿ لمٍهځ وکړى بيا طپَ اًم کار وکړى ،د لماهځي پي بػکت ؿػى بي
ٓ
ؿجا اًم کار ًم اؿاهي کيږي،صصابي کػام رض ًم زمٍږ ؿجاؿي رهګي اهؾاهان
وى ًلٍي ثي ًم کاروهي پيفيعؿ ليکن ًلٍي لمٍهځ ثػ ًػ څي اًم بللي وو،
د ام المؤموين شظػت ـائفي صعيىي رض روايت دي ڇي:
: 11ؿٍرى لىمان۱۴ :
ٔ
: 11االـػاؼ11:
()020 د ملانځه اهميت
هبي کػيم ص بي زمٍږ ؿػى هاؿت وو ،زمٍږ ؿػى بي يػػي طبػي کٍلي او
مٍږ بي د ًلي ؿػى طبػي کٍلي ،ليکن کلي ڇي بي د لماهځي وطت ؿٍ ،هٍ
داؿي بي مفلٍميعي ڇي ګػؿػى مٍږ هي پيږيوي او د هللا پاک ج وغػنجي بي
مجٍزي کيعي .يفوي لمٍهځ بي يػػي ثػ دي مرلؾٍ اًم ګڼي.
دا دهيا او د دهيا کاروهي ثػ لماهځي اًم مي بٍلي ،دهيا ثي ثػ لماهځي
زياثي ثٍزي مي ورکٍي ،د هللا پاک ج نػمان دي:
ین َآمنُوا َال تػُْل ِه ُك ْم أ َْم َوالُ ُك ْم َوَال أ َْوَال ُد ُك ْم َعن ِذ ْك ِر اللَّ ِو َوَمن یػَ ْف َع ْل َّ ِ
"یَا أَیػُّ َها الذ َ
اخل ِ ِ
ك فَأ ُْولَئِ َ
()ٜٜ
اس ُرو َف". ك ُى ُم َْ ذَل َ
اي مؤمواهٍ! ؿجاؿي مالٍهي او ؿجاؿي اوالدوهي ثاؿٍ د هللا پاک ج د ذکػ
څظي كانلي هکړي .
دويمي بٌاهي :مػيض يم
ځيوي طلګ د زماـت يا ـام لماهځي پػيږدلٍ دپارى داؿي بٌاهي کٍي
ڇي مػيض يم ،شاؿ دا :څػهګي ڇي د صصت او ـانيت پي وطت کي لمٍهځ
ادا کٍؿ الزمي ديً ،معاؿي پي مػض او هاروكي کي ًم لمٍهځ ادا کٍؿ نػض
او الزمي دي ،د هاروكي پي وطت کي طٍ قػيفت دومػى ازازى ورکړيعى،
کڈيػثي پي ييام يا ؿرعى باهعي يادر هي يػػي هٍ پي هاؿجي باهعي لمٍهځ ادا کړى،
کڈيػثي پي هاؿجي باهعي يعرت هلػي هٍ پي پػوثي باهعي لمٍهځ ادا کړى ،رکٍع او
ؿرعى د ؿػ پي اقارى کٍى ،قػيفت ًيڅکلي ًم د لماهځي پػيږدلٍ ازازت هي
ورکٍي ،مػيظي د لماهځي پػيږدلٍ لپارى بٌاهي مي زٍړوى.
شظػت ـمػان بن شصين رض نػمايػػي :زى د بٍاؿيػ مػيض وم ،ما
دهبي کػيم ص څظي د لماهځي پٍښجوي وکړى هبي کػيم ص پي ځٍاب کي راثي
: 11الموانىٍن۴ :
()022 د ملانځه اهميت
وويَ :کڈيػثي پي والړى باهعي لمٍهځ کٍلي ؿي هٍ پي والړى باهعي لمٍهځ وکړى،
کڈيػثي پي هاؿجي باهعي لمٍهځ کٍلي ؿي هٍ پي هاؿجي باهعي لمٍهځ وکړى او
کڈيػثي پي پػوثي باهعي لمٍهځ کٍلي ؿي هٍ پي پػوثي باهعي لمٍهځ وکړى( .يفوي
بظاري و ابٍداؤد لمٍهځ مي پػيږدى).
طالصي :دا ڇي کي زٍړ يػػي کي هازٍړى ،پي راشت کي يػػي او کي پي ثکليم کي،
يض وي او کي ګػمي ،پي ًػ شاؿ کي لمٍهځ ادا کړى ،لمٍهځ مي پػيږدى.
دريمي بٌاهي:مؾانػ يم /پي ؿهػ کي يم
ځيوي طلګ ڇي پي ؿهػ والړ ؿي هٍ د ؿوت ادا کٍلٍ نکػ او ؿٍچ طٍ
ګػؿػى هي کٍي،او دا بٌاهي کٍي ڇي الرى ډيػى پاثي دى ،کڈيػثي ؿوت وکړم هٍ
مٍټػ راڅظي ځي ،يا را باهعي هاوطجي کيږي هٍ صػؼ پي نػطٍ پي اکػجها وکړم،
او کلي کلي نػض لمٍهځ ًم پػيږدي دا بٌاهي کٍي ڇي هاوطجي کيږي ،مٍټػ را
څظي ځي کلي ڇي موؼؿ ثي ورؿيږم هٍ يظا بي يػػي وکړم ،داؿي طلګ دي
واوري کڈيػثي د ډوډي طٍړلٍ او شازت ادا کٍلٍ لپارى ؿجا ؿػى وطت ؿجي،
ليکن د لماهځي کٍلٍ لپارى درؿػى وطت هي يػػي ،هٍ ؿجا پعي ؿهػ کي طيػ او
بػکت ًم هؾجي ،ؿجا بي دا نکػ يػػي ڇي لمٍهځ بي پػيږدم او د لماهځي وطت بي
بڈت کړم ليکن هللا پاک بي پي الرى کي داؿي مفکَ درثي پيـ کړي ڇي بيا
بي ارمان کٍي ،ثي بي ۳۰دييىي بڈجٍي ليکن ۳۰ؿاـجي بي وځوډيږي.
هبي کػيم ص ،صصابي کػامٍ او زمٍږ ؿجاؿي مفػاهٍ طٍ ًم ؿهػوهي
کٍؿ ًلٍي لمٍهځ ثػ ًػ څي اًم بللي ووً ،لٍي پي ؿهػ کي د لماهځي وطت
شؾاب کړي وو ،کلي ڇي بي د لماهځي وطت راثلي هٍ اوؿ بي يػػي لمٍهځ ادا
ٓ
کٍي ،او دا بي يػػي ؿٍچ وو ڇي د لماهځي پي بػکت ؿػى زما پاثي ؿهػ اؿاهي
کيږي ،د ًلٍي ؿػى کي اوبي هي وي هٍ ثيمم بي يػػي کٍي ،کي يبلي ورثي
مفلٍمي هي وى هٍ پي طپَ نکػ او ؿٍچ ؿػى يػػي يبلي مفلٍمٍلي ،ليکن لمٍهځ
()023 د ملانځه اهميت
يػػي هي پػيږدي .هن ثي پي کٍم ؿٍچ کي يػػي او پي کٍمي الر روان يػػي ڇي هي
درؿػى د لماهځي نکػ ؿجي او هي ًم لمٍهځ اًم ګڼي.
د لماهځي د يبليعو ـالمي
ځيوي طلګ دا پٍښجوي کٍي ڇي مٍږ ثي بي څوګي مفلٍمي ؿي ڇي
زمٍږ لمٍهځ يبٍؿ ؿٍ ،د دي طبػي ځٍاب دا دي ڇي د لماهځي قػوع کٍلٍ
مظکي د هللا پاک څظي د ًلي لماهځي د يبٍليعو اميع او ګمان کٍى ،ځکي ڇي
د هبي کػيم ص نػمان دي:
هللا پاک ج د ييامت پي ورځ د طپَ بوعګاهٍ ؿػى د دوي د ګمان
مػابو مفاملي کٍي.
ٰ
طٍؼ الٌي ؿػى ؿػى د ـبادت د يبليعو ګمان ًم کٍى ،کڈيػثي ثاهٍ د ِ
د ؿٌار لمٍهځ ادا کړي بيا دي د ماپښين لمٍهځ ًم پػ وطت باهعي ادا کړي
هٍ نکػ وکړى ڇي د ؿٌار لمٍهځ دي يبٍؿ ؿٍيعي ،کڈيػثي دي د ماځيګػ
لمٍهځ ًم ادا کړي هٍ د ماپښين د لماهځي د يبٍليعو ګمان وکړى ،ځکي ڇي هللا
پاک ج طپَ هيک او مىبٍؿ بوعى ثي د لماهځي ادا کٍلٍ ثٍنيو ورکٍي.
د لماهځي مظجي ثيػيعلٍ ګواى
د شظػت ابٍزٌم رض څظي روايت دي ڇي هبي کػيم ص ونػمايَ :د
لمٍهځ کٍهکي کؽ مظجي ثيػيعوهکي کؽ کڈيػثي د دي کار پي ؿؼا او ـغاب
باهعي طبػ ؿي هٍ د لمٍهځ کٍهکي مظجي د ثيػيعو پػ ځاي پػ ًلي ځاي باهعي
څلٍيښت ودريږي دا د دى لپارى ډيػ ښي او بٌجػى دي.
ابٍالوظػ رح نػمايػػي :ما ثي هعي مفلٍم ڇي د څلٍيښت څظي
څلٍيښت ورځي مػاد دي ،کي څلٍيښت مياقجي او کي څلٍيښت کالي.
()024 د ملانځه اهميت
شظػت کفب اشبار رض نػمايػػي :کڈيػثي د لمٍهځ کٍهکي مظجي
ثيػيعوهکي کؽ ثي مفلٍمي ؿي ڇي دى ثي بي څٍمػى ؿؼا او ـغاب مالويږي هٍ
کڈيػثي دا کؽ پي ځمکي هوٍزي دا بي د لماهځي مظجي ثيػيعو څظي ډيػ ښي يػػي.
ـريبي او هادري يصي
اولي يصي :د لماهځي پي بػکت ؿػى بيػثي بيوا کيعؿ
شظػت ـبعهللا بن ـباس رض ڇي کلي هابيوا او پي ؿجػګٍ ړوهع ؿٍ ،هٍ
د دى ؿػى بي يٍ ًلک اوؿيعي ،کلي ڇي بي د لماهځي وطت ؿٍ هٍ ًلي ًلک
بي راثلي او شظػت ـبعهللا بن ـباس رض بي يػػي مؾرع ثي بيٍي ،يٍى ورځ د
لماهځي وطت ؿٍ او ًلي ًلک هي راكلي ،شظػت ابن ـباس رض هللا پاک ج
ثي دـا وکړى :اي هللا! زما ړوهعوالي داؿي هي يػػي ڇي ما د ييامت پي ورځ رؿٍا
کړي(ڇي ما زماـت يظا کړي) ما د دي رؿٍايػػي څظي وؿاثي ،د ًمعي دـا
پي بػکت ؿػى د دى ؿجػګي روڼي ؿٍي او د دى ؿجػګٍ ديع قػوع کړي ،دى د
هللا پاک ج قکػ ادا کړي او مؾرع ثي والړي ،کلي ڇي يػػي لمٍهځ ادا کړي او
ٓ
کٍر ثي راكلي بيػثي هابيوا ؿٍ ،بيا ثػ اطػي ـمػ پٍري ًمعاؿي وو ڇي د
زماـت پي وطت کي بي بيوا کيعي او د زماـت څظي واپؾي پي وطت کي بي
بيػثي هابيوا کيعي.
دويمي يصي۴۰ :کالي د ماطؾجن پي اودس باهعي د ؿٌار لمٍهځ کٍؿ
قيض ـبعالٍازع رح يٍ مفٌٍر صٍني بؼرګ دي ًلي نػمايػػي :يٍى قپي
د طٍب داؿي كلبي راباهعي وؿٍى ڇي د قپػي اذکار او وؽائػم ًم راڅظي پاثي
ؿٍى او زى ويعى ؿٍم ،د قپػي مي طٍب وليعي ڇي يٍى ښائؾجي اهرلي راكلي
ڇي د وريښمٍ زركٍهي زامي يػػي پي ثن وي او د پښٍ پٍري يػػي ثؾبيس اكٍؿجي
دي ما ثي وايػػي :زما د غلب کٍلٍ کٍقـ وکړى زى ؿجا پي غلب کي يم ،د دي
څظي وروؿجي ًلي اهرلي يٍ څٍ ـفىي اقفار وويَ ،کلي ڇي د طٍب څظي را
()025 د ملانځه اهميت
پٍرثي ؿٍم هٍ يؾم مي اوکړي ڇي د قپػي بي هي ويعيږم .ويَ کيږي ڇي قيض
صاشب ۴۰کالي پٍري د ماطؾجن پي اودس ؿػى د ؿٌار لمٍهځ ادا کړي.
دريمي يصي :د هللا پاک ج پي ـفو کي ۱۰کالي ژړا
قيض مؾٌػ ؿفعي رح يٍ بؼرګ ـالم ديً ،لي قپيجي کالي د هللا پاک
ج پي ـفو کي ژړلي ،يٍى قپي يػػي طٍب وليعي ڇي يٍى ويالي دى ڇي د مفکٍ
څظي ډکي دى ،د دي ويالي دواړى اړطٍهٍ باهعي د ملللػو درطجي دي ڇي د
ًلي ښاطلي د ؿػو زرو دي ًلجي يٍ څٍ ځٍاهي اهرٍهي د "هللا"" ،هللا" پي ذکػ
اطجي دي ،ما د ًلٍي څظي پٍښجوي وکړى :ثاؿٍ څٍک ياؿت؟ ًلٍي دوى
قفػوهي وويَ ڇي د ًلي مفو ٰی او مهٌٍم دا وو :مٍږ د طلګٍ مفبٍد او د مصمع
ص رب د ًلي کؾاهٍ د پارى پيعا کړي يٍ ڇي ًلي د قپػي د طپَ رب لپارى پي
طپلٍ پښٍ والړ يػػي ،او د هللا پاک ج ؿػى موازات کٍي.
څلٍرمي يصي :د ابٍبکػ طػيػ رح طٍب
شظػت ابٍبکػ طػيػ رح نػمايػػي :زما ؿػى يٍ ځٍان كالم اوؿيعي،
ڇي ټٍلي ورځ بي يػػي روژى وى او ټٍلي قپي بي يػػي ثٌرع کٍلي ،يٍى ورځ ًلي
ځٍان ما ثي راكلي او ونػمايَ :ثيػى قپي اثهايا ويعى ؿٍي وم ،د قپػي مي
طٍب وليعي ڇي د مصػاب ديٍاؿ وهړيعي ،او د ًلي څظي يٍ څٍ ښائؾجي
پيللي اهرٍهي ښکارى ؿٍي ،ليکن پعي اهرٍهٍ کي يٍى بعرهګي اهرلي ًم وى،
ما د دي اهرٍهٍ څظي پٍښجوي وکړى :دا بعرهګي اهرلي څٍک دى؟ ًلٍي ويَ:
ڇي مٍږ ؿجا د ثيػي قپٍ ـبادثٍهي يٍ او دا بعرهګي اهرلي ؿجا ثيػى قپي دى ڇي
ثا پي ًلي قپي کي ـبادت کړي هي وو.
پوځمي يصي :د يٍ ولي هللا ماقٍم يصي
شظػت ـبعهللا الرالء رح څظي روايت دي ڇي يٍى ورځ زما مٍر زما
پالر ثي د ماًي راوړلٍ ثموا او طٍاًـ وکړي ،زما پالر بازار ثي والړي او ماًي
()026 د ملانځه اهميت
يػػي راهيٍي ،او اهجؾار ؿٍ ڇي يٍ څٍک پيعا ؿي او دا ماًي ثػ کٍرى پٍري را
ؿػى يٍؿيً ،لجي يٍ ماقٍم والړ وو ،هٍ ًلي ماقٍم زمٍږ ؿػى دا ماًي را
واطيؾجي ،کلي ڇي پي الرى کي اذان وؿٍ هٍ ماقٍم وويَ :کاکا زاهي! اذان
وؿٍ زى اودس کٍم او لمٍهځ کٍم ،کڈيػثي ؿجا طٍښي يػػي هٍ اهجؾار ؿي ورهي
دا ماًي واطلي ،مٍږ ًم ورؿػى طٍښي ؿٍى ڇي اوؿ پي لمٍهځ ادا کړو هٍ مٍړ
ټٍؿ مؾرع ثي والړو او ماًي مي ًلجي د مؾرع دباهعي کښيښٍدي ،کلي ڇي
د مؾرع څظي را ووثٍ هٍ ًلي ماقٍم بيػثي ماًي را واطيؾجي ،کٍر ثي راكلٍ هٍ
زما پالر زما مٍر ثي دا يصي بيان کړى ،زما مٍر ًلي ًلک ثي وويَ :زمٍږ ؿػى
پاثي ؿي ډوډي بي زمٍږ ؿػى وطٍريً ،لک ويَ :زما روژى دى ،زما مٍر ورثي
وويَ :د روژمات وطت ثي راؿي او زمٍږ ؿػى بي روژى مات وکړيً ،لي ماقٍم
ويَ :ڇي زما دا ـادت دي ڇي زى د ورځي يٍ بار وړم ،بيا ثػ ماښامي پٍري پي
مؾرع کي هاؿت يم ،زى بي د ماښام د لماهځي څظي وروؿجي راؿم ،کلي ڇي د
ماښام لمٍهځ وؿٍ هٍ ًلي ماقٍم راكلي او مٍږ ټٍلٍ ډوډي وطٍړلي ،بيا مٍږ د
اوداؿي ځاي ور وښٍدي،ماقٍم پي زال کٍټي کي ويعى ؿٍ ،کلي ڇي قپي ثيػى
ؿٍى او ؿٌار ؿٍ هٍ زمٍږ پي يػيباهٍ کي يٍى اهرلي ڇي پي پښٍ باهعي قٍټي وى
راكلي ،مٍږ ڇي کلي ڇي ًلي اهرلي وليعى هٍ شيػان ؿٍ او پٍښجوي مي وکړى
ًلي اهرلي ويَ :د قپػي ما دا دـا وکړى :اي هللا! د دي ميملي پي بػکت ؿػى ما
ثي قها راهصيب کړى ،هٍ د ًلي دـا پي بػکت ؿػى زى ؿمي ؿٍم ،مٍږ ڇي کلي
د ميلمي کٍټي ثي وركلٍ هٍ ميلمي پي کٍټي کي هي وو او د کٍټي دروازى بوعى وى.
قپږمي يصي :د كلي دواړى الؿٍهي قَ ؿٍى
قيض ابٍبکػ کؾجاهي رح( ڇي ًلي ۱۰کالي ًػ ؿٌار پي کفبي قػيهي
ٓ
کي يػان مريع طجمٍي) يٍ ځَ لمٍهځ کٍي ،پعي وطت کي يٍ كَ راكلي او د
دى پي اوږو باهعي يٍ ډيػ ښي ښائؾجي څادر وو ًلي يػػي كال کٍي ،کلي ڇي يػػي
()027 د ملانځه اهميت
څادر ثي الس وروړي الؿٍهٍ يػػي کار پػيږدي ،پػ قا ؿٍ او بيػثي يػػي د څادر د
كال کٍلٍ ارادى وکړى ،دويم ځَ يػػي بيا څادر ثي الس وروړي بيا يػػي الؿٍهٍ کار
پػيښٍدي،کلي ڇي قيض ابٍبکػ کؾجاهي رح لمٍهځ ادا کړي هٍ كلي د قيض
صاشب رح څظي مفاني وكٍښجي ،قيض ويَ :پي هللا يؾم! زى پعي زػيان
ګػؿػى طبػ ؿٍي هي يم ،هٍ د كلي لپارى يػػي دـا وکړى ،د كلي الؿٍهي بيػثي ؿم
ؿٍى.
اوومي يصي :د دوږخ اور د دهيا د اور څظي هاطبػى کړي
امام زين الفابعين رح پي مؾرع کي لمٍهځ ادا کٍي ،پي مؾرع کي اور
بَ ؿٍ ټٍلٍ طلګٍ وځلؾجَ ،ليکن امام زين الفابعين رح پي مؾرع کي پي
ٓ
لماهځي والړ وو ،اطػ طلګٍ دي د اور د لمبٍ څظي راوکـ کړي ،يٍ ڇا د دى
څظي پٍښجوي وکړى :پي مؾرع کي اور بَ وو او ثي پي طبػ ًم هؾٍي ،دا ولي؟
دى پي ځٍاب کي ونػمايَ :د دوږخ اور زى د دهيا د اور څظي كانلي کړم.
اثمي يصي :ابٍالظيػ رح لمٍهځ
د شظػت ابٍالظيػ رح پي الس باهعي داهي راطجلي وى ،ډيػ ـالج يػػي
وکړي ليکن الس يػػي زٍړ هؾٍ ،د الس د پػي کٍلٍ څظي ـالوى يػػي بَ ـالج
هي وو ،دي پي الس پػي کٍلٍ باهعي راطي ؿٍ ،د دى مػيعاهٍ شػاج( الس
پػيکٍهکي) ثي وويَ :کلي ڇي قيض صاشب لمٍهځ قػوع کړي هٍ ثي د دى څظي
الس پػي کړى ،زػاح ًمعكؾي وکړى ،او قيض ابٍالظيػ رح پي طبػ ًم هؾٍ.
هٌمي يصي :پي يبػ کي د خابت بوائي رح لمٍهځ
شظػت خابت بوائي رح ډيػ لٍي بؼرګ وو ،دى د هللا پاک ج لي ويػي
ډيػ ژړلي ،د ډيػي ژړا لي وزٌي طلګ ډيػ پي ثفرب کي وى ،او دى ثي يػػي ويلي:
دومػى زيات مي ژاړى ،د ډيػي ژړا لي وزٌي بي ؿجا د ؿجػګٍ هؾػ طجم ؿي ،دى
بي ويَ :کڈيػثي پعي ؿجػګٍ باهعي هي ژاړم هٍ د دي ؿجػګٍ څي نائعى؟
()028 د ملانځه اهميت
ابٍؿوؾان رح د دى پي بارى کي نػمايَ :پي طعاي يؾم! زى د ًلي
کؾاهٍ څظي يم ڇا ڇي شظػت خابت بوائي رح پي طپَ الس باهعي ښض
کړيعي ،د دى پي يبػ کي يٍى څښجي ايلي ؿٍى زى د ًلي طښجي را پٍرثي کٍلٍ
لپارى يبػ ثي ورقٍى ؿٍم ،هٍ ومي ليعي ڇي شظػت خابت بوائي رح پي يبػ کي
لمٍهځ کٍي ،ما طپَ ټٍؿ ملګػي راوكٍښجي او ًلي ټٍلٍ ثي مي دا موؾػ
ورښکارى کړي ،مٍږ دا مفٍرى وکړى ڇي د شظػت خابت بوائي رح د لٍر څظي
بي مفلٍمات وکړو ،د دى لٍر وويَ :دي بي ټٍلي قپي ويښ او پي ـبادت بي
ٓ
اطجي وو ،پي اطػ کي يػػي دا دـا وکړى :اي هللا! کڈيػثي ثي يٍ ڇا ثي پي يبػ کي د
لماهځي ثٍنيو ورکٍي ،هٍ ما ثي دا هفمت راکړى،د دى دا دـا يبٍلي ؿٍيعى.
لؾمي يصي :د لماهځي پي بػکت ؿػى كَ ولي هللا ؿٍ
مؾيس االمت رح يٍى يصي بيان کړى ڇي يٍ كَ د قپػي د باڇا د طؼاهي
څظي كالکٍلٍ لپارى د باڇا کٍر ثي والړي،کلي ڇي کٍټي ثي هژدي ؿٍ هٍ د باڇا
طبػى يػػي واوريعى باڇا طپلي ميػمن ثي ويَ :زى بي طپلي لٍر يٍ لمٍهځ کٍهکي
کؽ ثي پي هکاح ورکٍم ،كلي ڇي کلي دا طبػي واوريعي هٍ د باڇا د کٍر ؿػى
هژدي مؾرع کي يػػي لمٍهځ قػوع کړي ،ثػ څٍ باڇا دي ويوي او دى ثي طپلي
لٍر پي هکاح ورکړي ،باڇا ڇي دي ًػى ورځ ليعي ڇي ښي ؿم لمٍهځ کٍي هٍ
دي يػػي يٍ پػًيؼګارى بؼرګ وګڼي او د طپَ وزيػ پي ذريفي يػػي كلي ثي د هکاح
پيلام واؿجٍي او دا يػػي ورثي وويَ :زى هاريوي اوالد هلػم ثي بي د باڇاًي وارث
ًم يػػي.
کلي ڇي وزيػ كلي ثي دا پيلام بيان کړي ،هٍ كلي وژړؿ او ټٍلي يصي يػػي
وزيػ ثي بيان کړى او وويَ :ما د باڇا د لٍر لپارى لمٍهځ قػوع کړي ليکن هللا
پاک ج زى طپَ دوؿت او ملګػي زٍړ کړم ،ما ثي يػػي ًعايت وکړي ،پػ ما
()029 د ملانځه اهميت
يػػي د طپَ رشمت دروازي طالصي کړي اوس ما ثي د باڇا د لٍر او باڇاًي
طػورت هؾجي ،ځکي ڇي ما طپَ دوؿت او ملګػي پيعا کړي.
يٍولؾمي يصي :ټٍلي مؾرع روښاهي کيعؿ
شظػت ابٍالصؾين هٍري رح د شظػت ِؿػي ِؿىػي رح پي صصبت او
مرلؽ کي کښيوؾجي ،شظػت زويع بلعادي رح د دى ډيػ زيات ـؼت کٍي،
کلي ڇي بي دي مؾرع ثي ثلي هٍ مؾرع بي روښاهي کيعي او ځليعي ،لي ًمعي
وزٌي دى ثي"هٍري" ويَ کيږي.
شظػت ـلي بن ـبعالػشيم رح نػمايػػي :زى د شظػت ابٍالصؾين هٍري
رح پي طعمت کي شاطػ ؿٍم ،د دى پښي مي وليعي ڇي پړؿيعلي وي ،ما د
پښٍ د پړؿيعلٍ وزي ثػي مفلٍمي کړى ،دى ويَ :زما زړى كٍښجي ڇي طٍرما
ٓ
وطٍرم ما د زړى دا طٍاًـ او ثموا دنؿ کٍلي ،اطػ ما طٍرماوي راهيٍلي او ومي
طٍړلي ،بيا مي وكٍښجَ ڇي لمٍهځ وکړم ليکن زما زړى د لماهځي کٍلٍ څظي
اهکار وکړي ،هٍ ما د هللا پاک ج د پارى پػ ځان دا هغر کړي ڇي ۴۰ورځي بي
پي ځمکي (نارغ) هي کښيوم ،هٍ څلٍيښت ورځي مي لمٍهځ او ـبادت وکړي،
د لماهځي پي شالت کي پي ييام ،رکٍع ؿرعى او يفٍد پي شالت کي وم ،ناركي
هي يم کښيوؾجلي ،لي دي وزٌي زما پښي پړؿيعلي دي.
د لماهځي د صصيس کيعو لپارى طػوري قيان
د لماهځي قػغٍهي
قػط ًلي قي ثي وايػػي کٍم ڇي د قي د شىيىت څظي بٌػ يػػي ،ليکن
د دي قػط بليػى ًلي قي هامکمَ يػػي ،د لماهځي ًم څٍ قػغٍهي دي ،د
دي قػغٍ بليػى لمٍهځ هي صصيس کيږي.
اوؿ :د بعن پاکٍالي :د لمٍهځ کٍهکي بعن بي د ًػ يؾم شىيىي او شکمي
هراؿجٍ او مػداريٍ څظي پاک يػػي ،هراؿت شىيىي ًلي مػداري ثي وايػػي کٍم
()031 د ملانځه اهميت
ڇي پي ؿجػګٍ باهعي ليعؿ کيږي لکي :وړي او كټي بٍلي ،ويوي وكيػى .د هللا
"والػ ْز َؼ َن ْاً ُر ْػ" او د طپَ بعن څظي مػداري ليػي کړى. پاک ج نػمان ديُّ :
هراؿت شکميً :لي مػداري ثي وايػػي ڇي ًلي پي ؿجػګٍ باهعي هي ِ
ليعؿ کيږي ،لکي :بي اودس والي ،زوابت .هللا پاک ج نػمايػػي"َ :وإ ْن ُک ْو ُجمْ
ُز ُوبا َن َّاغ ٌَ ُػ ْوا" او کڈيػثي ثاؿي زوب ياؿت هٍ ښي ؿمي پاکي شاصلي کړي.
دويم :د زامٍ پاکٍالي :د زامٍ پاکٍالي ًم د لماهځي د صصيس والي قػط
دي ،کڈيػثي پي زامٍ باهعي د يٍي درًم پي يعر هراؿت او مػداري يػػي هٍ
دي"و ِخ َي َاب َک
پعي زامٍ باهعي لمٍهځ هي صصيس کيږي ،د هللا پاک ج نػمان َ
َن َػ ٌِّ ْػ" او طپلي زامي پاکي کړى.
دريم :د لماهځي د ځاي پاکٍالي :پي کٍم ځاي ڇي لمٍهځ کٍي ًلي ځاي بي
پاک يػػي ،کڈيػثي ًلي ځاي پاک هي وو هٍ لمٍهځ هي صصيس کيږي ،د هللا پاک
دي"و َـٌ ْع َها إل ٰی إ ْب َػاً َيم َوإ ْؿ َماـ َيَ ٵ ْن َغ ٌّ َػا َب ْيج َي َ
للػا ِئػ ِه ْي َن َ
ِ ِ ِ ِ ج نػمان َ ِ
الؾ ُر ٍْ ِد" او مٍږ شظػت ابػاًيم او شظػت اؿماـيَ َو َالفا ِکػ ِه ْي َن َو ُّالػکؿ ُّ
ّ ِ
کړي
ڇي زما کٍ پاک او صها د غٍاؼ ر وکړي "ـليٌما الؾالم" ثي دا شکم
کٍهکي او اـجکاؼ کٍهکي او رکٍع او ؿرعى (لمٍهځ) کٍهکي کؾاهٍ لپارى.
څلٍرم :ـٍرت پټٍؿ :د لماهځي څلٍرم قػط ـٍرت پټٍؿ دي ،ځکي ڇي د هللا
کم ِـ ْو َع ُک ّ َِ َم ْؾ ِر ٍع" مهؾػين ليکي :اي ما دي"ط ُغ ْوا ز ْي َو َج ْ
ُ پاک ج نػمان
ِ
يٍاري ـٍرثکم ـوع کَ صال ٍة يفوي د ًػ لماهځي لپارى داؿي زيوت اطجيار کړي
ٓ
ڇي ًلي ؿػى ؿجاؿٍ ـٍرت پټ ؿي .پعي ايات ؿػى ـٍرت پټٍؿ نػض ؿٍى .د
هاريوي ـٍرت د هامي څظي ثػ ځوګوٍ پٍري دي ،او د ښي لپارى پي لماهځي کي د
مض ،الؿٍهٍ او پښٍ څظي ماؿيٍا ټٍلي بعن ـٍرت دي ،دا ټٍلي بعن پټٍؿ
نػض دي.
()030 د ملانځه اهميت
پوځم :د لماهځي وطت مفلٍمٍؿ :د لماهځي پي قػغٍ کي يٍ قػط د لماهځي
وطت ًم دي،مدال کڈيػثي د ؿٌار د لماهځي وطت يػػي او ثي د ماپښين وطجي
لمٍهځ ادا کٍي ،هٍ دا لمٍهځ هي صصيس کيږي،هللا پاک ج نػمايػػي:
(ٓٓٔ)
نی كِتَابًا َّم ْوقُوتًاِِ
ت َعلَى الْ ُم ْؤمن َ إِ َّف َّ
الصالََة َكانَ ْ
بي قکي لمٍهځ پػ مؤمواهٍ باهعي پي طپَ مىػر ؿٍي وطجٍهٍ کي نػض
ؿٍيعي.
قپږم :د يبلي غػنجي مض کٍؿ :دا ًم د لماهځي يٍ قػط دي .د هللا پاک ج
یث َما کْنتُ ْم فَػ َولُّوا ُو ُج َوى ُک ْم َشطَْرهُ" او ڇيػثي ڇي ثاؿٍ يػػي هٍ طپَ نػمان ديَ " :و َح ُ
مظٍهي د يبلي وغػنجي وګػځٍي.
اوم :د لماهځي هيت کٍؿ :د لماهځي لپارى هيت کٍؿ ًم ډيػ اًم او طػوري دي
ّْینُ ،حنَ َفاءَ". ِِ ِ ِ
نی لَوُ الد ُ
د هللا پاک ج نػمان دي" َو َما اُم ُروا إّال لیَ ْعبُ ُد ْوا ا﵁َ سلُْلص ْ َ
او دوي ثي بَ شکم ؿٍي هي وو مګػ دا ڇي دوي پي اطالص ؿػى د هللا پاک
ج ـبادت وکړي ،ڇي د دوي ؿٍچ ،نکػ او ثٍزي يٍاځي او يٍاځي د هللا پاک
ج غػنجي يػػي.
ٓ
پعي ايات ؿػى د لماهځي لپارى هيت کٍؿ او يکؾٍئي اطجيارولٍ شکم
دي.
د لماهځي رکوٍهي
ٓ
دي:ثکبيػ ثصػيمي ،ييام ،يػائت ،رکٍع ،ؿرعى
ِ د لماهځي ۱رکوٍهي
ٓ
او اطػى هاؿجي ( د الجصيات ويلٍ پي يعر).
اوؿ :ثکبيػ ثصػيمي :د لماهځي اوؿ رکن ثکبيػ ثصػيمي يفوي اوؿ هللا اکبػ
دي ،دا هللا اکبػ ويَ نػض دي هبي کػيم ص بي ًميفي دا هللا اکبػ وايػػي،
: 122الوؼاء۳۰۱
()032 د ملانځه اهميت
َّ َ َ َ
ًيڅکلي يػػي هي پػيږدۍ ،د هللا پاک ج نػمان دۍ"َ :و ذک َػ ْاؿ َم َر ِّب ِي ن َصل ٰۍ"
ٓ
او ًلي د طپَ رب هٍم ذکػ او ياد کړي او لمٍهځ يػػي قػوع کړي .د دي ايات
ٓ
پي ثهؾيػ کي مهؾػين ليکي :ڇي پعي ايات ؿػى ثکبيػ ثصػيمي ويَ نػض دي.
دوم :ييام(يفوي والړى) :کڈيػثي يٍ څٍک پي ييام او ؿرعى باهعي يادر يػػي هٍ
پعي کؽ باهعي ييام نػض دى .د هللا پاک ج نػمان دي:
(ٔٓٔ)
نی. ِ ِِ
ٓ َو قُػ ْوُم ْوا ﵁ قَانت ْ َ
او د هللا پاک لپارى پي ـازؼي ؿػى وديږۍ ،پعي ايات ؿػى پي لماهځي
کي ييام نػض دى.
ٓ ٓ
دريم:يػائت :د لماهځي دريم رکن يػائت دي :د هللا پاک ج نػمان دي:
(ٕٓٔ) ِ ِ
"فَاقْػَرءُ ْوا َما تَػیَ َّسَر م َن ال ُق ْرآف".
ٓ ٓ
د يػان مريع څظي ڇي څٍمػى يعر (ثاؿٍ ثي) اؿاهي يػػي ًٍمػى يعر
ٓ
يػائت وکړي .دا د يػائت د نػض والي دليَ دي.
څلٍرم :رکٍع :پي لماهځي کي رکٍع کٍؿ ًم نػض دى ،د رکٍع ٰ
مفوۍ ؿػ کښجي
کٍؿ .پي اصػالح کي :رکٍع د لماهځي د يٍ طاص کيهيت هٍم دي ،د هللا پاک
ج نػمان دي:
)ٖٓٔ(
نیوارَكعواْ مع َّ ِ ِ
الراكع َ َْ ُ ََ
او د رکٍع کٍهکي کؾاهٍ ؿػى رکٍع وکړي .دا د رکٍع د نػطٍالي دليَ دي.
پوځم :ؿرعى:د لماهځي پوځم رکن ؿرعى دى ،د ؿرعي ٰ
مفوۍ :ؿػ کښجي
کٍؿ ،او پي اصػالح کي يٍ طاص کيهيت ثي ؿرعى ويَ کيږي ،د هللا پاک
ج نػمان دي:
: 121البىػى۵۱۳ :
: 121المؼمَ۵۰ :
: 121ؽٍرى البكعى ۴۳
()033 د ملانځه اهميت
ِ
"یَا اَیػُّ َها الَّذیْ َن َآمنُ ْوا ْارَکعُ ْوا َو ْ
(ٗٓٔ)
اس ُج ُد ْوا".
ٓ
دا ايات د ؿرعي او رکٍع د نػطيت اي مؤمواهٍ! رکٍع او ؿرعى وکړي.
دليَ دي.
قپږم :يفعى اطيػى(اطيػى هاؿجي)
ٓ د ّ
الجصيات ويلٍ پي يعر اطػى هاؿجي ًم نػض دى ،هبي کػيم ص
الجصيات ويلٍ ونػمايَ :کلي ڇي ثي د ٓاطػي ؿرعي څظي ؿػ را پٍرثي کړي او د ّ
پي يعر کښيوي هٍ ؿجا لمٍهځ پٍرى ؿٍ.
الجصيات ور هبي کػيم ص ڇي کلي شظػت ـبعهللا بن مؾفٍد رض ثي ّ
َّ
ٓ
تْ مت
َ د
ْ ق
َ ػ
َف اذَ ى
ّٰ ت ل
ْ ع
ْ َ َػف
َ او ا ذ
َ ى
ّٰ ت
َ ل
ْ ػ
ُق ا ذ
َ "ا يَ:وو ثير و دا ػي ػ ي کي ػ طا وښٍولي ،هٍ پي
ک" .کلي ڇي ثا دا(الجصيات) وويلي ،يا دي دا کار (هاؿجي) وکړى هٍ ؿجا صالتُ َ
َ
لمٍهځ پٍرى ؿٍ.
د دي شعيح قػيم څظي مفلٍمي ؿٍى ڇي د لماهځي پٍرى کيعؿ د
دي.لٌغا يفعى اطيػى نػض الجصيات ويلٍ پي يعر ٓاطػي هاؿجي باهعي مٍيٍؼ ٰ ّ
ؿٍى.
د لماهځي وازبات
د لماهځي ۳۴وازبات دي ،کڈيػثي يٍ وازب پي ًيػى باهعي پاثي ؿي
هٍ ؿرعى ؿٌٍى وازبيږي ،ليکن کڈيػثي يصعا يٍ وازب پػيږدۍ هٍ لمٍهځ هي
صصيس کيږي ،وازبات دا دي:
( :)۵د ؿٍر ِت ناثصۍ ؿػى بَ ؿٍرت ويَ. ( :)۳ؿٍر ِت ناثصي ويَ.
ٓ
(:)۱ناثصي د ؿٍرت مظکي ويَ (:)۴د نػطٍ پي اوؿ دوو رکفجٍ کي يػائت
ويَ :)۲( .د رکٍع څظي وروؿجي ؿيعى دريعؿ،يفوي يٍمي کٍؿ.
: 121الصذ۲۲ :
()034 د ملانځه اهميت
( :)۱د دواړو ؿرعو موځ کي کښيوؾجَ ،يفوي زلؾي کٍؿ.
اولۍ ،يفوي اولي هاؿجي ( :)۳الجصيات ويَ :)۴( .د ؿالم ( :)۲يفعى ٰ
( :)۳۰د ماپښين او ماځيګػ پي پي لهؼ ؿػى لمٍهځ طجمٍؿ.
ٓ
لماهځي کي ِؿػي يػائت کٍؿ :)۳۳( .د امام لپارى د ماښام او ماطؾجن د
لماهځي پي اوؿ دوى رکفجٍ کي ،او د ؿٌار ،زمفي او اطجػاهٍ پي ټٍلٍ رکفجٍ کي
ّٰ ٓ
يوٍت(الل ٌَّم َّاها هؾجفيوک) زٌػا يػائت کٍؿ :)۳۵( .پي وثػو کي دـاء
(:)۳۱د دـاء يوٍت څظي مظکي هللا اکبػ ويَ. ويَ.
( :)۳۴د اطجػاهٍ پي لموځٍ کي قپږ زائع ثکبيػات ويَ.
د لماهځي ؿوجٍهي
د لماهځي ۳۳ؿوجٍهي دا دي:
.1د ثکبيػ ثصػيمي ويلٍ پي وطت کي د هاريوي لپارى دواړى الؿٍهي ثػ كٍږو
پٍري پٍرثي کٍؿ ،او د ښځٍ لپارى ثػ ؿيوي پٍري الؿٍهي پٍرثي کٍؿ ؿوت
دي.
.1پي ييام کي د هاريوي لپارى ثػ هامي الهعي ،او د زهاهي لپارى پػ ؿيوي باهعي
الؿٍهي هيٍؿ.
" .1ؿبصاهک ّٰالل ٌَّم" ثػ پايي پٍري ويَ.
.1اـٍذ باهلل او بؾم هللا ويَ.
ٓ
.1امين ويَ.
ات اهجىاليي (يفوي د يٍي رکن څظي بَ رکن ثي د اهجىاليعو لپارى هللا .1ثکبيػ ِ
اکبػ) ويَ.
.1د رکٍع پي شالت کي د هاريوي لپارى طپَ ځوګوٍهي پي دواړى الؿٍ باهعي
هيٍؿ ،ڇي د الس ګٍثي بي طالصي يػػي.
.1پي رکٍع کي "ؿبصان ربي الفؾيم" ويَ.
()035 د ملانځه اهميت
"ؿم َؿ هللا ِلمن شمعى" او د دي .1د رکٍع څظي را پٍرثي کيعو وطت کي ِ
څظي وروؿجي " ّربوا َو لک الصمع" ويَ.
.12پي ؿرعى کي اوؿ ځوګوٍهي پي ځمکي ايږدؿ ،بيا الؿٍهي او بيا مض( .د
را پٍرثي کيعو پي صٍرت کي د دي ـکؽ کٍؿ).
.11پي ؿرعى کي کم از کم دري وارى "ؿبصان ربي االـلي" ويَ.
.11پي يفعى او زلؾي کي :د هاريوي لپارى راؿجي پښي زګي دروؿ ،او پػ
ڇپي پښي کښيوؾجَ ،او د زهاهي لپارى دواړي پښي راؿجي غػنجي ايؾجَ او
پي ځمکي کښيوجؾَ.
.11پي يفعى کي دواړى الؿٍهي پي ورهٍ باهعي ايږدؿ.
.11درود قػيم ويَ.
ّٰ
.11د درود قػيم څظي وروؿجي مؾوٍن دـا( الل ٌَم َّربوا) ويَ.
.11د ؿالم پي وطت کي راؿجي او ڇپي غػؼ ثي مض ګػځٍؿ.
.11پي ؿالم کي د ماليکٍ ،مىجعياهٍ او هيک صالس پيػاهاهٍ هيت کٍؿ.
ٓ
.11د نػطٍ پي اطػي دوى رکفجٍ کي ؿٍر ِت ناثصي ويَ.
د لماهځي مؾجصبات
.1د لماهځي مؾجصبات دا دي:
.1کڈيػثي هاريوي پػ ځان باهعي څادر پيڈلي يػػي هٍ د ثکبيػ ثصػيمي ويلٍ پي
وطت کي الؿٍهي د څادر څظي ايؾجَ مؾجصب دۍ.
.1ثػ څٍ ڇي ممکن يػػي ټٍطي بوعوؿ مؾجصب دي.
.1کڈيػثي ارږي راؿي ،هٍ طٍلي بوعوؿ .د ييام پي شالت کي پي راؿجي الس
باهعي طٍلي بوعوؿ مواؿب دي،او پي هٍرو شالجٍ کي پي ڇپي الس باهعي
طٍلي بوعوؿ مواؿب دي.
()036 د ملانځه اهميت
.1د ييام پي شالت کي د ؿرعي ځاي ثي کػجَ ،د رکٍع پي شالت کي پښٍ ثي
کػجَ ،د ؿرعي پي شالت کي پؼي ثي کػجَ ،د يفعي پي شالت کي طپلي
ؿيوي او كيږ ثي کػجَ او د ؿالم پي شالت کي اوږو ثي کػجَ مؾجصب دي.
د لماهځي مهؾعات
مهؾعات ًلي قيان دي ڇي د ًلي پي کٍلٍ ؿػى لمٍهځ طجميږي ،دا
کاروهي کڈيػثي يصعا وؿي يا کي پي ًيػى ؿػى ،پي دواړى شاالثٍ کي لمٍهځ
ناؿعيږي.
.1پي لماهځي کي يصعا يا پي ًيػى ؿػى طبػي کٍؿ.
.1پي لماهځي کي پي ژبي ؿػى د ؿالم ځٍاب ورکٍؿ.
َ
"يػشمک هللا" ويَ. .1هٍږي کٍهکي ثي پي ځٍاب کي
َّ َّ
اليي رازفٍن"يا د طٍقصالي پػ مٍيؿ .1د كم طبػ اوريعو ؿػى "اها ِهلل َو اها ِ
باهعي "الصمعهلل" ،يا د ثفرب پػ مٍيؿ باهعي"ؿبصان هللا" ويلٍ ؿػى
لمٍهځ ناؿعيږي.
ٓ ٓ
.1د كم ،ثکليم او انؾٍس لي وزٌي اى ،اوى يا بَ مجٵؿهاهي اواز کٍؿ.
ٓ ٓ
.1پي لماهځي کي يػان قػيم ثي کػجَ او د ًلي څظي يػائت ويَ.
.1يصعا يا پي ًيػى ؿػى طٍراک يا څښاک کٍؿ.
.1د يبلي څظي ؿيوي اړوؿ.
ٓ
.1د درد يا ثکليم لي املي داؿي ژړؿ ڇي د ًلي ژړا څظي اواز الهاظ پيعا ؿي
ٓ
.12پي لماهځي کي دومػى زيات پي زورى طوعؿ ،ڇي د طوعا اواز طپلي
واوري.
.11پي زماـت کي د امام څظي مظکي دريعؿ.
ـمَ کػديػ(زيات کار) کٍؿ .يفوي پي لماهځي کي داؿي کار کٍؿ :ڇي د ِ .11
بَ ڇا دا ګمان ؿي ڇي دا کؽ لمٍهځ هي کٍيً ،ؾي والړ دي .يا پي يٍ
دم دواړى الؿٍهي پي يٍ قي اطجي کٍؿ.
()037 د ملانځه اهميت
د لماهځي مکػوًات
د لماهځي مکػوًات دا دي:
.1پي ثٍقجي (ثظػګ) باهعي الؿٍهي هيٍؿ.
پي لماهځي کي پي ثٍقجي باهعي الؿٍهي هيٍؿ مکػوى دي ،ځکي ڇي شعيح
قػيم کي راځي:
.
هبي کػيم ص پي ثٍقجي باهعي الس هيٍلٍ څظي موؿ کړيعى.پي ثٍقجي
باهعي الس هيٍؿ د ؿوت مظالهت دي ،دا د کبػزوٍ طلګٍ کاروهي دي ،لي
دي وزٌي دا کار پي لماهځي کي کٍؿ مکػوى دي.
.1زامي پيڈَ:
د لماهځي پي شالت کي زامي ؿمٍؿ او ثػثيبٍؿ يا زامي پيڈَ مکػوى دي ،دا
يٍ ـبح او پالجٍ کار دي ،دا د لماهځي د انفالٍ څظي هعي.
.1ډبػي او قګي ليػي کٍؿ
د لماهځي پي شالت کي بيلي طػورثي د ؿرعي يا بَ ځاي څظي ډبػي يا قګي
ليػي کٍؿ مکػوى دي.کڈيػثي د ؿرعي ځاي دومػى زيات طػاب وو ڇي ًلجي
ؿرعى کٍؿ ممکن هي يػػي هٍ پي لماهځي کي يٍ ځَ پي دواړى الؿٍ باهعي قګي
او ډبػي ليػي کٍلي ؿي ،ځکي ڇي هبي کػيم ص شظػت ابٍذر رض ثي
َّ
ونػمايَ":م َّػة َيا َابا َذ ٍرَ ،و اِال َن َغ ْر" .يٍ واري داؿي کٍلي ؿي ،اي ابٍذرى! او
َ
کڈيػثي يػػي ليػي هکړي هٍ پػيږدى( .دا انظَ او بٌجػ دي).
.1پي بعن او زامٍ بازي کٍؿ
پي لماهځي کي پي بعن يا زامٍ باهعي ؿات ثيػوؿ او بازي کٍؿ مکػوى دي
ځکي ڇي هبي کػيم ص ونػمايَ :هللا پاک ج ؿجاؿٍ د پارى دري قيان
مکػوى کړيعي .۳:پي لماهځي کي بازي کٍؿ .۵ .پي روژى کي طػاپػي او
مػداري طبػي کٍؿ .۱ .پي ًعيػى کي پي زورى طوعؿ.
()038 د ملانځه اهميت
.1پي ګٍثٍ ټکان کٍؿ
د ځيوي طلګٍ دا ـادت يػػي ڇي پي لماهځي کي پي ګٍثٍ باهعي ټکان کٍي،
داؿي کٍؿ مکػوى دي ،ځکي ڇي هبي ع نػمايػػي:
الص ّٰلوةِ"
ت ِِف َّ صابِ َع َ ِ
ک َواَنْ َ " ال تػُ َف ْرق ْع اَ َ
يفوي ڇي ګٍثٍ باهعي ټکان مي کٍى کلي ڇي ثي پي لماهځي کي يػػي.
.1پي لماهځي کي قاوطٍا کػجَ
پي لماهځي کي يٍي طٍا او بلي طٍا ثي كاړى کږوؿ يا د ؿجػګٍ د کٍهراهٍ
څظي کػجَ مکػوى دي ،د دي ـمَ څظي ازجواب کٍؿ الزمي دۍ ،ځکي ڇي
د شظػت اهؽ بن مالک رض روايت دي ڇي هبي کػيم ص ونػمايَ:
(٘ٓٔ)
الص ّٰلوِة َىلَ َکةٌ".
ات ِِف َّ "اِیَّا ُکم و ِ
االلْتِ َفات ِِف َّ ِ ِ ِ ِ
الص ّٰلوة فَا َّف االلت َف َ َ َْ
يفوي پي لماهځي کي د يٍي طٍا او بلي طٍا ثي کػجلٍ څظي ځان وؿاثي،
ځکي ڇي پي لماهځي کي يٍي او بلي طٍا ثي کػجَ ًالکت دي.
.1د ؿپػي رهګي هاؿجي مکػوى دى
پي لماهځي کي د ؿپػي رهګي هاؿجي مکػوى دى ،د ؿپػي رهګي هاؿجي څظي
هبي ع موؿ کړيعى ،شظػت ابٍذر رض نػمايػػي:
َ ْ َ ْ ْ ٌ َ َ"ه ٌَا ِه ْۍ َط ِل ْي ِل ْي َـ ْن َخ ٍ َ ٌ ْ َ ْ ّ
يکَ ،و ا ْن اي ِفي اِ ي َفا َء الکل ِبَ ،و ا ْن الث:ا ْن اه ِى ٌػ هى َػ ِالع ِ
لب". ف َا ْن َجػ ُش اِ ْن ِج َػ َ
اش َالد ْ
ِ ِ
زما دوؿت او ملګػي زى د دري قياهٍ څظي موؿ کړم :يٍ دا ڇي زى د ڇػګ
ٰ
رهګي مښٍکي ووًم ،دويم دا :ڇي زى د ؿپػي رهګي کښيوم ،دريم دا :ڇي زى د
ګيعړي رهګي الؿٍهي او پښي پي ځمکي کښيږدم.
: 121زامؿ الجػمغي ،ريم الصعيح۲۳۴:
()039 د ملانځه اهميت
ٰ
هاؿجي،مفوۍ دا ڇي الؿٍهي پي ځمکي ايږدؿ ،پي کٍهاټٍ إيفاء :د ؿپػي رهګي
کښيوؾجَ او دواړى ځوګوٍهي د ؿيوي ؿػى ټچ کٍؿ.
.1د هاريوي لپارى پي ؿرعى کي څوګلي او الؿٍهي دواړى پي ځمکي ايږدؿ
مکػوى دي ،زهاهي بي داؿي کٍي ،هاريوي بي څوګلي د ځمکي څظي پٍرثي
کٍي.
.1د هاريوي لپارى هؽ د ورهٍ ؿػى ټچ کٍؿ مکػوى دي.
.12پي لماهځي کي بيلي ـغرى ڇار زاهٍ هاؿجي مکػوى دى.
.11ثفبيک االصابؿ ،يفوي د يٍي الس ګٍثي د بَ الس پي ګٍثٍ کي
بوعوؿ مکػوى دي.
.11د امام لپارى پي مصػاب کي دريعؿ مکػوى دي ،امام بي لږ څي د مصػاب
څظي وثلي يػػي.
.11پي زماـت کي بيلي ـغرى د صم څظي زال ليػي دريعؿ مکػوى دي.
.11پي هىفي او ثصٍيػ واال زامٍ کي لمٍهځ کٍؿ مکػوى دي.
.11ؿعؿ ،يفوي پي اوږى باهعي څادر يا بلي زامي څړوؿ مکػوى دي .ؿعؿ
مفوۍ دا :ڇي پي يٍى اوږى باهعي داؿي څادر واڇٍي ڇي د ًلي لږ شصي ٰ
مظجي او لږ شصي قاثي ايلي يػػي ،لکي مٍږ ثاؿي ڇي پي اوږى باهعي څادر
اڇٍو.د شظػت ابًٍػيػى رض څظي روايت دي
الص ّٰلوةَِ ،و اَ ْف یػُ ْغ ِط َي َّ
الس ْد ِؿ ِِف َّ "اَ َّف رسو َؿ ِ
()ٔٓٙ
الر ُج َل فَاهُ". ا﵁ ص نػَ َه ّٰي َع ِن َّ َ ُْ
رؿٍؿ هللا ص پي لماهځي کي د ؿعؿ څظي موؿ وکړى ،او د دي څظي يػػي موؿ
وکړى ڇي يٍ څٍک پي لماهځي کي طپلي طٍلي پټي کړي.
: 121ؿون ابي داؤد ،ريم الصعيح۱۴۱:
()041 د ملانځه اهميت
.11د زياثي لٍږي ،ثوعي يا د اهؾاهي شازت او طػورت د قعت او
زياثٍالي پي وطت کي لمٍهځ کٍؿ مکػوى دي.
.11د هاريوي لپارى لڅ ؿػ لمٍهځ کٍؿ مکػوى دي.
د هاريوي او زهاهي پي لماهځي کي نػؽ
د هاريوي او زهاهي د لماهځي غػيىي يٍ رهګي دى ،ليکن پي يٍ څي قياهٍ
کي يػػي نػؽ ؿجيً ،لي قيان دا دي:
اوؿ نػؽ:د ثکبيػ ثصػيمي پي وطت کي بي هاريوي د څادر څظي الؿٍهي
راباؿي ،او الؿٍهي بي كٍږو ثي پٍرثي کٍي ،ليکن د زهاهي الؿٍهي بي پي پړوهي
کي پټ يػػي او الؿٍهي بي ثػ اوږو پٍري پٍرثي کٍي.
دوم نػؽ :د ييام پي شالت کي بي هاريوي الؿٍهي ثػ هامي الهعي هيؾي ،ليکن
زهاهي بي طپَ الؿٍهي پػ ؿيوي ږدي.
دريم نػؽ :پي ييام کي بي هاريوي او زهاهي دواړى راؿجي الس پػ ڇپي الس ايږدي.
ليکن هاريوي بي د راؿجي الس د بټي ګٍثي او کٍڇوي ګٍثي څظي ګٍؿ شلىي
زٍړوي او د ڇپي الس مړوهع بي هيؾي ،پاثي دري ګٍثي بي پػ ڇپي الس ايږدي.
ليکن زهاهي بي راؿجي الس د ڇپي الس پػ قا ايږدي.
څلٍرم نػؽ :هاريوي بي پي رکٍع کي ښي ؿم ټيټ کيږي ،ڇي ؿػ او مال يػػي ؿػى
بػابػ يػػي ،ليکن زهاهي بي صػؼ دومػى يعر ټيټ کيږي ڇي الؿٍهي يػػي ځوګوٍ
ثي ورؿيږي.
پوځم نػؽ :د رکٍع پي شالت کي بي د هاريوي د الس ګٍثي زال زال يػػي او ټٍلي
ځوګٍن بي يػػي پي هيٍلي يػػي ،ليکن د زهاهي د الس ګٍثي بي ؿػى يٍ ځاي يػػي.
قپږم نػؽ :پي رکٍع کي بي د هاريوي څوګلي د اړطٍهٍ څظي ليػي يػػي ،ليکن د
زهاهي څوګلي بي د اړطٍهٍ ؿػى ټچ يػػي.
()040 د ملانځه اهميت
اوم نػؽ :پي ؿرعى کي بي د هاريوي هؽ د ورهٍ څظي او څوګلي بي يػػي د بلَ
څظي ليػي يػػي ،ليکن د زهاهي هؽ د ورهٍ ؿػى او څوګلي بي يػػي د بللٍ ؿػى
ټچ يػػي.
اثم نػؽ :پي ؿرعى کي بي د هاريوي څوګلي د ځمکي څظي پٍرثي يػػي ،ليکن د
ښځي څوګلي بي پي ځمکي پػاثي يػػي.
هٌم نػؽ :هاريوي بي پي ؿرعى کي دواړي پښي زګي دروي او د پښٍ ګٍثي بي
يػػي د يبلي وغػنجي يػػي ،ليکن د زهاهي دواړي پښي بي پي ځمکي پػثي يػػي ،او د
پښي ګٍثي بي يػػي راؿجي غػنجي يػػي.
لؾم نػؽ :پي يفعى کي بي د هاريوي راؿجي پښي زګي والړى يػػي او پػ ڇپي پښي
بي کښيوي ،ليکن زهاهي بي دواړي پښي راؿجي غػنجي باؿي او پػ ځمکي بي
کښيوي.
ٓ
يٍولؾم نػؽ :د زهاهي لپارى ًيڅ وطت پي لٍړ اواز ؿػى لمٍهځ کٍؿ روا هعي،
ٓ
دوى بي ًميفي پټي طٍلي يػائت کٍي ،ليکن د هاريوي لپارى پي ځيوي لموځٍ کي
ٓ
زٌػي يػائت کٍؿ وازب او پي ځيوي لموځٍ کي زائؼ دي.
د لماهځي مکػوى وطجٍهي
د لماهځي مکػوى وطجٍهي ۲دي پي ًلي کي دري وطجٍهي داؿي دي ڇي پي ًلي
کي ًػ رهګي لمٍهځ کٍؿ مکػوى ثصػيمي دي :لکي )۳( :طاص د لمػ طجٍ پي
وطت کي)۵( .طاص د زواؿ پي وطت کي )۱(.طاص د لمػ لٍيعو وطت کي.
د هبي کػيم ص نػمان دي:
د ؿٌار د لماهځي ادا کٍلٍ وروؿجي د بَ لماهځي څظي ځان وؿاثي ثػ څٍ ڇي
لمػ را وطيږي او ښي ؿم را پٍرثي ؿي،ځکي ڇي لمػ د قيػان د دوو ښکػو پي
موځ کي راطيږي ،هٍ پعي وطت کي د لمػ ـبادت کٍهکي کانػان لمػ ثي ؿرعى
کٍي ،کلي ڇي لمػ ښي را پٍرثي ؿي هٍ بيا لموځٍهي وکړي.ځکي ڇي ًػ لمٍهځ د
هللا پاک ج پي دربار کي پيـ کيږي ،کلي ڇي د هيؼي ؿايي طجمي ؿي( يفوي د
()042 د ملانځه اهميت
زواؿ وطت ؿي) هٍ لمٍهځ مي کٍى ،ځکي ڇي د دوږخ د اور د ثيؼيعلٍ وطت
دي ،کلي ڇي د زواؿ وروؿجي ؿايي زياثي ؿي هٍ ثاؿي لمٍهځ ادا کړي ځکي
ڇي لمٍهځ د هللا پاک ج پي دربار کي پيـ کيږي .کلي ڇي د ماځيګػ لمٍهځ ادا
کړي هٍ بيا د بَ لماهځي څظي ځان وؿاثي ،ثػ څٍ ڇي لمػ لٍيږي ،ځکي ڇي
لمػ د قيػان د دواړى ښکػاهٍ پي مابين کي لٍيږي ،او پعي وطت کي د لمػ
(مؾلم قػيم) ـبادت کٍهکي د لمػ ـبادت کٍي.
مؾئلي :کڈيػثي يٍ لمٍهځ کٍهکي کؽ لمٍهځ دومػى زيات وځوډوي ،ڇي د لمػ
لٍيعو وطت ؿٍ ،هٍ دا کؽ دي لمٍهځ هي يظا کٍي ،بلکي پي ًلي وطت کي
دي لمٍهځ ادا کړي ،او دا لمٍهځ يػػي د کػاًت ؿػى ادا کيږي.
پي پوځي مکػوى وطجٍهٍ کي دوى داؿي وطجٍهي ؿجي ڇي پي ًلي وطجٍ
کي ههَ لمٍهځ کٍؿ مکػوى دي ،نػض او يظائي لمٍهځ پي ًلي وطت کي ادا
کٍؿ مکػوى هعيً .لي وطجٍهي دا دي:
د ؿٌار د لماهځي څظي وروؿجي ثػ اقػاؽ پٍري
د ماځيګػ د لماهځي څظي وروؿجي ثػ ماښامي پٍري
د زمفي لمٍهځ
د زمفي لمٍهځ د اؿالم د لٍي قفاروهٍ څظي يٍ قفار دي ،د دي
لماهځي موکػ کانػ دي ،او بيلي ـغرى لمٍهځ پػيږدوهکي ناؿو دي.
ٓ
د يػان مريع پي رڼا کي د زمفي د لماهځي نظيلت
د هللا پاک ج نػمان دي:
اس َع ْوا إِ ََل ِذ ْك ِر اللَّ ِو َو َذ ُروا
فَ ْ لص َال ِة ِمن یػَ ْوِـ ْ
اجلُ ُم َع ِة ودي لِ َّ "یا أَیػُّها الَّ ِذین آمنوا إِ َذا نُ ِ
َ َُ َ َ
()ٔٓٚ
الْبَْی َع َذلِ ُك ْم َخ ٌْري لَّ ُك ْم إِف ُكنتُ ْم تَػ ْعلَ ُمو َف ".
: 121الرمفي۴ :
()043 د ملانځه اهميت
ژباړى :اي مؤمواهٍ! کلي ڇي د زمفي د لماهځي لپارى اذان وؿي،هٍ ثاؿي د هللا
پاک ج د ذکػ او ياد لپارى کٍقـ او ثياري وکړي،راهيٍؿ او طػڅٍؿ پػيږدي
دا ؿجاؿٍ لپارى ډيػ ښي دي کڈيػثي ثاؿٍ پًٍيږي.
د اشاديدٍ پي رڼا کي د زمفي د لماهځي نظيلت
اوؿ شعيح:
د شظػت ؿلمان نارؿي رض څظي روايت دي ڇي هبي کػيم ص ونػمايَ:
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم "َال یػَ ْغتَ ِس ُل َر ُج ٌل یػَ ْوَـ اؿ النِ ُّ
َِّب َ اؿ :قَ َ " َع ْن َس ْل َما َف الْ َفا ِرِس ّْي ،قَ َ
یب بػَْیتِ ِوُُ ،ثَّ
س ِم ْن ِط ِ ِ
اع ِم ْن طُ ْه ٍرَ ،ویَدَّى ُن ِم ْن ُد ْىنِ ِو أ َْو َّيَ ُّ استَطَ َ
ْ ِ
اجلُ ُم َعة َویػَتَطَ َّه ُر َما ْ
اْل َم ُاـ إَِّال غُ ِفَر
ت إِ َذا تَ َكلَّم ِْ
َ
ِ
ب لَوُُُ ،ثَّ یػُْنص ُ
ِ
صلّْي َما ُكت َ نیُُ ،ثَّ یُ َنی اثْػنَ ْ ِ
َِيُْر ُج فَ َال یػُ َفّْر ُؽ بػَ ْ َ
()ٔٓٛ
ُخَرى". لَو ما بػینَو وبػنی ْ ِ
اجلُ ُم َعة ْاْل ْ ُ َ َْ ُ َ َ ْ َ
کٍم کؽ ڇي د زمفي پي ورځ كؾَ وکړي او څٍمػى ڇي يػػي پي وس
وي ًٍمػى پاکي شاصلي کړي،ثيَ او طٍقبٍئي ولګٍي،د دي څظي وروؿجي
مؾرع ثي والړ ؿي او د بَ ڇا پػ ځاي هي کښيوي ،او څٍمػى يعر ڇي وس
ولػي ًٍمػى زيات ههلٍهي وکي ،کلي ڇي امام طػبي قػوع کي هٍ ڇپ او
طامٍش پاثي يػػي ،هٍ د دي زمفي او ثيػي زمفي د ورځي پي موځ کي ڇي
څٍمػى (صليػى) ګواوي د دى څظي ؿٍي يػػي ًلي ټٍلي ګواوي مفاؼ دي.
دوم شعيح :
اؿ َ " :م ِن ا ْغتَ َس َلُُ ،ثَّ أَتَى ْ
اجلُ ُم َعةَ، صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قَ َ َع ْن أَِِب ُىَریْػَرَة َ ،ع ِن النِ ّْ
َِّب َ
ِ ِِ فَصلَّى ما قُدّْر لَوُُ ،ثَّ أَنْصت ح ََّّت یػ ْفر َ ِ
صلّْي َم َعوُ ؛ ُغفَر لَوُ َما بػَْینَوُ غ م ْن ُخطْبَتوُُ ،ثَّ یُ َ َ َ َ َُ َ َ َ ُ
ِ ٍ ()ٜٔٓ وبػنی ْ ِ
ض ُل ثََالثَة أَیَّاـ ". ُخَرىَ ،وفَ ْ اجلُ ُم َعة ْاْل ْ ََْ َ
: 121صصيس البظاري ،ريم الصعيح۳۳۱:
: 121صصيس مؾلم ،ريم الصعيح۳۲۲:
()044 د ملانځه اهميت
د شظػت ابًٍػيػى رض څظي روايت دي ڇي هبي کػيم ص ونػمايَ:
ڇا ڇي د زمفي پي ورځ كؾَ وکړي بيا مؾرع ثي راكلي او څٍمػى يعر ڇي يػػي
وس وو ًٍمػى لموځٍهي يػػي وکړى ،بيا د طػبي د طجميعو پٍري ڇپ پاثي ؿٍ،
(د طػبي طجميعو څظي ورؿجي يػػي) د امام ؿػى (د زمفي) نػض لمٍهځ ادا
کړي هٍ د ثيػي زمفي څظي ثػ دي زمفي پٍري ټٍلي صليػى ګواوي ،او د
دري هٍرو ورځٍ صليػى ګواوي ًم ورثي مفاؼ ؿٍي.
د زمفي ؿوجٍهي
د پٍرثوي شعيدٍ څظي مفلٍمي ؿٍى ڇي څٍمػى يعر ؿوت او ههَ دي
پي وس وي ًٍمػى زيات ؿوجٍهي او ههلٍهي وکړي ،د امام ابٍشويهي رح د
مغًب مػابو د زمفي د نػض لماهځي څظي مظکي څلٍر رکفجي ؿوت وکړي
دا د صصابي کػامٍ رض ـمَ دي .او د زمفي د لماهځي څظي وروؿجي د
صصابي کػامٍ څظي دوى رکفجي ،څلٍر رکفجي او قپږ رکفجي ؿوت کٍؿ خابت
دي ،د امام ابٍشويهي رح د مغًب مػابو د زمفي د لماهځي څظي وروؿجي
بي قپږ رکفجي ؿوت کٍي.د شظػت ـبعهللا بن ـمػ رض پي يٍ روايت کي
راځي ڇي هبي ع بي د زمفي د لماهځي څظي وروؿجي اوؿ دوى رکفجي لمٍهځ
کٍي بيا بي يػػي څلٍر رکفجي ،ڇي ټٍؿ قپږ رکفجي وى.
د زمفي د لماهځي پػيږدلٍ ؿؼا
اوؿ شعيح
اؿ لَِق ْوٍـ یػَتَ َخلَّ ُفو َف َع ِن ْ
اجلُ ُم َع ِة " :لََق ْد صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قَ َ " َع ْن َعْب ِد اللَّ ِو أ َّ
َف النِ َّ
َِّب َ
اجلُ ُم َع ِة
ُحّْر َؽ َعلَى ِر َج ٍاؿ یػَتَ َخلَّ ُفو َف َع ِن ْ َّاسُُ ،ثَّ أ َ صلّْي بِالن ِ ت أَ ْف ُ
آمَر َر ُج ًال یُ َ َُهَ ْم ُ
(ٓٔٔ)
بػُیُوتَػ ُه ْم ".
: 112صصيس مؾلم ،ريم الصعيح۱۲۵ :
()045 د ملانځه اهميت
د شظػت ـبعهللا بن مؾفٍد رض څظي روايت دي ڇي هبي کػيم ص
د زمفي لمٍهځ هي کٍهکي کؾاهٍ پي بارى کي ونػمايَ :ما دا يصع او ارادى
کړيعى ڇي يٍ ڇا ثي شکم وکړم ڇي ًلي طلګٍ ثي لمٍهځ ورکي او زى د ًلي
کؾاهٍ کٍرو ثي اور ولګٍم ،کٍم ڇي د زمفي د لماهځي څظي پاثي ؿٍيعي.
دويم شعيح
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم َف رس َ ِ عن أَِِب ْ ِ
وؿ اللَّو َ ص ْحبَةٌ -أ َّ َ ُ ت لَوُ ُ ي َ -وَكانَ ْ َّم ِر ّْ
اجلَ ْعد الض ْ َْ
ِ ِ (ٔٔٔ) ِ
ث ُمجَ ٍع تَػ َه ُاونًا ِبَا طَبَ َع اللَّوُ َعلَى قَػ ْلبو ".اؿ َ " :م ْن تَػَرَؾ ثََال َ
قَ َ
د شظػت ابٍزفع طمػي رض څظي روايت دي ڇي هبي کػيم ص
ونػمايَ :ڇا ڇي د كهلت لي وزٌي دري د زمفي لموځٍهي پػيږدؿ ،هللا پاک
ج بي د دى پػ زړى مٌػ ولګٍي.
دريم شعيح:
شظػت ـبعهللا بن ـباس رض نػمايػػي :ڇي هبي ع ونػمايَ :کٍم کؽ
ڇي بيلي طػورثي د زمفي لمٍهځ پػيږدي ًلي بي پي ًلي کػجاب (ـمَ هامي)
کي موانو ليکَ کيږي کٍم ڇي د ثليػ او ثبعيلي څظي مصهٍظ دي( .مفکاة)
څلٍرم شعيح:
رؿٍؿ هللا ص ونػمايَ :ڇا ڇي د زمفي لمٍهځ پػيښٍدي ًلي بي پي
ًلي کػجاب کي موانو ليکَ کيږي ڇي پي ًلي کي ثليػ او ثبعيَ راثللي هؾي،
ليکن کڈيػثي دا کؽ ثٍبي وباؿي هٍ هللا پاک ج بي يػػي پي طپَ نظَ ؿػى
مفاؼ کړي ،او د زمفي پي ورځ کي يٍ داؿي وطت ؿجي کڈيػثي يٍ کؽ پي
ًلي وطت کي دـا وکړي هٍ ًلي دـا بي يػػي يبليږي.
پوځم شعيح
: 111ؿون ابي داود ،ريم الصعيح . ۳۰۲۵ :ؿون الوؾائي ،ريم الصعيح .۳۱۱۴ :ؿون
الجػمغي ،ريم الصعيح۲۰۰:
()046 د ملانځه اهميت
پي يٍى بَ شعيح قػيم کي راځي کٍم مؾلمان ڇي د زمفي پي ورځ
(ثػمغي) يا قپي مړ ؿي ًلي بي د يبػ د ـغاب څظي مصهٍظ يػػي.
اخػ (د صصابي يٍؿ)
د شظػت ـبعهللا بن ـباس رض څظي يٍ ڇا پٍښجوي وکړى ڇي يٍ کؽ
د زمفي او د زماـت پي لماهځي کي هي قػيکيعي اوس مړ ؿٍ ،ثي د دي کؽ
پي بارى کي څي وايػػي؟ شظػت ابن ـباس رض پي ځٍاب کي ورثي وويَ :دا
کؽ پي دوږخ کي ديً ،لي ؿائَ پٍرى يٍى مياقجي د شظػت ـبعهللا بن
ـباس رض څظي دا پٍښجوي کٍؿ او شظػت ابن ـباس رض بي دكي ځٍاب
ورکٍي.
د طػبي پي وطت کي د طبػي کٍهکي کؾاهٍ ؿؼا
هبي کػيم ص ونػمايَ :کٍم کؽ ڇي د زمفي پي ورځ پعاؿي شاؿ کي
طبػي کٍي ڇي طػيب طػبي وايػػي ،هٍ دا کؽ د ًلي طػى پي قان دي پي
کٍم طػى ڇي کػجابٍهي بار يػػي ،او کٍم کؽ ڇي پعي وطت کي دي ؿړي ثي
()111
ووايػػي :ڇپ ؿي! هٍ د ًلي لپارى ًم د زمفي خٍاب هؾجي.
د زمفي د لماهځي قػغٍهي
کڈيػثي الهعيوي قػغٍهي وزٍد ولػي هٍ د زمفي لمٍهځ کٍؿ زائؼ دي.
ٓ
( )۵هاريوي بي يػػي )۱( .ازاد بي يػػي. ( :)۳زٍړ او روغ بي يػػي.
( )۲پي ښار يا لٍي کلي کي بي يػػي. ( )۴ـايَ او بالق بي يػػي.
( )۱ګٍډ يا ړوهع بي هي يػػي )۲( .د ماپښين وطت بي يػػي.
( )۳د امام څظي ماؿيٍا کم از کم دري کؾان بي يػػي )۴( .طػبي بي وايػػي.
ٰ
: 111مفکٍة المصابيس ۴۰۵/۳
()047 د ملانځه اهميت
د زمفي پي ورځ كؾَ کٍؿ ،طٍقبٍئي لګٍؿ او ښي زامي اكٍؿجَ
مؾجصب دي ،د اوؿ اذان پي اوريعو ؿػى ؿم کاروبار پػيږدؿ او مؾرع ثي
راثلَ وازب دي .کلي ڇي دويم اذان وؿي او امام طػبي قػوع کړي هٍ پي
طامٍقي او ڇپي طٍلي طػبي اوريعؿ وازب دي ،کلي ڇي امام د دوو طػبٍ
پي موځ کي کښيوي هٍ پعي وطت کي دـا کٍؿ ډيػ ژر يبٍليږي ،د طػبي پي
وطت کي طبػي کٍؿ ،لمٍهځ کٍؿ ،درود قػيم يا ثؾبيصات يا بَ څي ويَ
ګواى دى ،د دي څظي ځان ؿاثَ پکار دي.
د زمفي د لماهځي اولي طػبي
د زمفي د لماهځي لپارى طػبي ويَ وازب دي،د طػبي بليػى د
زمفي لمٍهځ زائؼ هعي ،د زمفي لپارى ًػ رهګي طػبي ويلي ؿي .د زمفي د
طػبي مظمٍن او طالصي دا دى :ڇي
د زمفي د لماهځي پي اولي طػبي کي اوؿ وار د هللا پاک ج شمع او
خوا ويَ کيږي ،بيا پي هبي ع باهعي درود ويَ کيږي .د دي څظي وروؿجي د
ٓ
مٍطٍع او بيان مػابو يٍ يا دوى اياثي ،او د ًلي څظي وروؿجي يٍ يا دوى
شعيدٍهي ويَ کيږې.
پي دويمي طػبي کي اوال شمع او بيا درود قػيم ويَ کيږي ،د ًلي
ٓ
څظي وروؿجي د طلهاء راقعين،امٌات المؤموين،اؿ رؿٍؿ ص او هٍرصصابي
کػامٍ رض ثغکػى او موايب بياهيږي،د دي څظي وروؿجي بايع د طپَ ًيٍاد
ٓ
اميػالمؤموين او ـادؿ باڇا لپارى دـا وؿي ،پي اطػ کي د ـامٍ مؾلماهاهٍ لپارى
د کاميابي او د اؿالم د كلبي لپارى دـا او د ـالم کػهػ لپارى د ًعايت دـا وؿي.
د زمفي د ورځي اولي طػبي دا دى:
"احلمد ﵁ علی الذا ت عظیم الصفات َسی السمات کبري الشاف ،جلیل القدر
جلي الْبىاف ،فخیم االسم غزیر العلم وسیع احللم کثري الغفراف،
رفیع الذکر ُمطاع االمر ّْ
()048 د ملانځه اهميت
مجیل الثناء جزیل العطاء رلیب الدعاء عمیم االحساف ،سریع احلساب شدید العقاب،
الیم العذاب عزیز السلطاف ،و نشهد اف ال الو اال ا﵁ وحده ال شریک لو فی اخللق و
االمر و نشهد ا ّف سیدنا وموّٰلنا زلمدا عبده و رسولو ادلبعوث الی االسود واالَحر،
ادلنعوت بشرح الصدر و َرف ِع الذکر صلی ا﵁ علیو واّٰلو واصحابو الذین ىم خالصة
العرب العرباء وخري اخلالئق بعد االنبیاء ،امابعد،
التقوي
ّٰ اعات ،واتقوا ا﵁َ فاِ َّف التوحید راس الطَّ َِ وحدوا ا﵁! َّ
فاف فیا ایها النّاس ّ
طاعةَ ،ومن اطاع ا﵁َ و رسولو اال ِ نات ،و َعلیکم بِالسنة فاِ َّف السنة ََت ِدي اِِل ِ ِمالک احلس ِ
ّ ّ ََ
یعص ا﵁َ و ِ ِ ِ ِ
ديَ ،وِ ایّاکم والبِدعة فا َّف البدعةَ ََتدي اِل ادلعصیةَ ،و من ّْ رش َد واىتَ ّٰ
فَقد َ
الکذب یهلک ،و دؽ فاِ َّف ِبالص ِ
دؽ ینجي و َ الص َ غوي ،و علیکم ّْ ضل و ّٰ رسولو فقد َّ
اَحنی، ِ ِ ِ ِ ِ
الر َ ارحم َّ ننی ،و ال تقنطوا من رَحة ا﵁ فَانَّو َ علیکم باالحساف فا ّف ا﵁ ُيب ا﵀س َ
ِ ِ ِ
حِت تستکمل رزقها متوت ّٰ ین ،اَال َو ا َّف نفساً لن َ و ال َتبوا ال ّدنیا فتکونوا من اخلاسر َ
ُيب ادلتوکلنی ،وادعوه ِفا َّف ربَّکم ِ
فاتقوا ا﵁ و امجلوا ِف الطّلب و توکلوا علي ا﵁ فا َّف ا﵁َ ّ
بننی ،اعوذبا﵁ من الشی ّٰطن الرجیم ،بسم ا﵁ رلیب الداعنی ،واستغفروه ّيددکم بامو ٍاؿ و َ
یستکْبو َف عن عبادت ِ استجب لکم اِ َّف الذین الرحیم" ،و قَاؿ ربکم ادعوِّن ِ
ّ َحن َّ الر ّٰ
سیدخلوف جهنّم داخرین".
احلَ ِکْی ِم .
الذ ْک ِر ْ ات و ّْبارک ا﵁ لَنَا ولَکم ِِف الْقر ِاف الْع ِظی ِم ونػَ َفعنَا وإِیَّ ِ ِ
اکم ب ْاالیَ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ََ َ
الرِحْی ْم.
فور َّ نی فَ ْ ِ ِ أَستَ ْغ ِفر ا﵁ ِِل ولَکم ولِسائِِر الْ ِ ِ
ىو الْغَ ْ
استَ ْغف ْروه إنَّو َ مسلم ْ َ
ْ َ َْ َْ َ ْ
د زفمي د لماهځي دويمي طػبي
شروِر اَ ْحلمدلِّٰلّ ِو َْضلمده ونَستَعِینو ونَستَ ْغ ِفره و ْنوِمن بِو ونػَتَوَّکل علَی ِو ونَ ِ ّٰ ِ ِ
عوذ باللّو م ْن ْ َ َ َْ َ ْ َ َ َ ْ ْ َ ْ َْ
ی لَو َواَ ْش َهد ِ مض َّل لَو ومن ی ِ فسنَا وِمن سیّْئاّٰ ِت اَ ْعمالِنَا من یػَّه ِد ِه ا﵁ فَالَ ِ ِ
ضل ْلو فَالَ َىاد َ ََ ْ ّ ْ َ َ ْ اَنْ َ ْ َ
ِ ِ
اَ ْف َال اّٰلوَ االَّ ا﵁ َو ْح َده َال َش ِریْ َ
ک لَو َواَ ْش َهد اَ َّف َسیّْ َدنَا َوَم ْوَالنَا زلَ َّم ًدا َعْبده َوَر ْ
سولو ،اَْر َسلَو
()049 د ملانځه اهميت
ص ِه َما فَاِنَّو الساع ِة من ی ِط ِع ا﵁ ورسولَو فَػ َق ْد ر َش ْد ،ومن یػَّع ِ
َ ََ ْ ْ َ ََ ْ نی یَ َدی َّ َ َ ْ ّ
احل ّْق ب ِش ْريا َّونَ ِذیْػرا بػ ْ َ ِ
ب َْ َ ً َ َ
ِ
الرِجْیم بِ ْس ِم ال ّٰلّ ِو َّ
الر َْحَ ِن اف َّ الَ یضر اِالَّ نػَ ْفسو والَ یضر ا﵁ َشیئاً أَعوذ بِال ّٰلّ ِو ِمن الشَّیطَ ِ
َ ْ ْ َ َ َ ّ َ ْ َ ّ
ِ ِ ِ َّ ِ
مواصلّ ْوا َعلَْیو َو َسلّْ ْ َِّب یَا أَیػّ َها الَّذیْ َن اّٰ َم ْنوا َ یصلّ ْو َف َعلَى النِ ّْ یم إِ َّف ا﵁َ َوَم ّٰلئ َكتَو َ الرح ْ
نی ک وص ّْل علَی الْ ْ ِ ِ هم صل ع ّٰلی سیّْ ِدنا وموَالنا زل َّم ٍد عب ِدک ور ِ ِ ّٰ
مومن ْ َ سول َ َ َ َ تَ ْسلْی ًمااَللّ َّ َ ّْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َْ َ َ َ ْ
ک َع ّٰلی َسیّْ ِدنَا َوَم ْوَالنَا زلَ َّم ٍد َّواَْزَو ِاجو َو ّْ
ذریَّتِو ات والْمسلِ ِمنی والْ ِ ِ
مسل َمات َوبَا ِر ْ مومنَ َ ْ ْ َ َ ْ
والْ ْ ِ ِ
َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َبوبَ ْک ٍرَرض َی ا﵁ َعْنو، صلَّی ا﵁ َعلَْیو َو َسلَّ َم ا َْر َحم ا َّمت ْی با َّمت ْی ا ْ اؿ النَّبِی َ ص ْحبِو اَ ْمجَعْین َق َ
َو َ
ِ ِ ِ ِ
اىم
ض ْ قهم َحیَاءً عثْ َماف َرض َی ا﵁ َعْنوَ ،واَقْ َ َص َد ْ عم َررض َی ا﵁ َعْنوَ ،وا ْ َش ّدىم ف ْی اَْم ِر ا﵁ َ َوا َ
احل َس ْنی احلَ َسن َو ْ اجلَن َِّة َر ِض َی ا﵁ َعْن َهاَ ،و ْ اط َمة َسیّْ َدة نِ َس ِاء ا َْى ِل ْ علِی ر ِضی ا﵁ عْنو ،وفَ ِ
َ َ َ ّّ َ َ
اس سولِو اَل ّٰلّ َّ
هم ا ْغ ِف ْر لِْل َعبَّ ِ ِ
هماَ ،وَحََْزة اَ َسد ا﵁ َواَ َسد َر ْ
اب اَى ِل ْ ِ ِ
اجلَنَّة َرض َی ا﵁ َعْن َ َسیّْ َدا َشبَ ِ ْ
ضا ِم ْن ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ
ىم َغَر ً اِب ال تَػتَّخذ ْو ْ ص َح ِ ْ َوَولده َم ْغفَرًة ظَاىَرًة َّوبَاطنَةً الَّ تغَادر َذنْػبًا ،اَ﵁َ اَ﵁َ ف ْی اَ ْ
هم َ ،و َخ ْري َّامتِ ْی قَػ ْرنِ ْی ُثَّ ِ
هم فَبِب ْغض ْي اَبْػغَ َ بػَ ْع ِد ْي فَم ْن اَ َحبَّ ِ
ض ْ ض ْ هم َوَم ْن اَبْػغَ َحِب اَ َحبَّ ْ
هم فَب ّْ ْ
ْ َ
ض من اَىا َف س ْلطَا َف ا﵁ِ ِ ِ ِ ِ ِ َّ َّ ِ
الس ْلطَاف الْ َعادؿ ظ ّل ا﵁ ف ْی ْاالَْر ِ َ ْ َ الذیْ َن یَ ْلوَْن ُثَّ الذیْ َن یَ ْلوََن ْم َو ّ
آء ِذی الْ ْقرّٰبی َویػَْن ّٰهی َع ِن اف واِیػت ِ ض اَىانَو ا﵁ اِ َّف ا﵁ یاْمر بِالْع ْد ِؿ و ِْ ِ
اال ْح َس ِ َ َْ َ َ َ َ فی ْاالَْر ِ َ
ِ ِ ِ
ب عوه یَ ْستَج ْ کم َو ْاد ْ کر ْ کم تَ َذ َّک ْرو َف فَاذْکروا ا﵁َ یَ ْذ ْ ظکم لَ َعلَّ ْ
الْ َف ْح َشآء َوالْمْن َک ِر َوالْبَ ْغ ِي یَع ْ
ا﵁ تَػ َعاّٰلی اَ ْع ّٰلی َواَْوّٰلی َواَ َعّز َواَ َج ّل َواَََتّ َواَ َى ّم َواَ ْعظَم َواَ ْک َْب َوا﵁ یػَ ْعلَم َما لَکم ولَ ِذ ْکر ِ
ْ َ
تَ ْصنَ ْعو َف
ثػاويس
د رمظان المبارک پي مياقجي کي د ماطؾجن د نػطٍ او ؿوجٍ څظي
وروؿجي او د وثػ څظي مظکي د هاريوي او ښځيوي دواړو لپارى قَ رکفجي ثػاويس
کٍؿ ؿوت مؤکعى دي ،د هاريوي لپارى ثػاويس پي زماـت باهعي کٍؿ ؿوت
کػهايي او د خٍاب ذريفي دى ،ليکن ښځي بي پي طپَ کٍر کي يٍاځي ثػاويس
کٍي.
()051 د ملانځه اهميت
ثػاويس ټٍؿ قَ رکفجي ديً،ػ دوى رکفجي پي يٍ ؿالم ؿػى ادا کيږي د
څلٍر رکفجٍ څظي وروؿجي بي کښيوي او پعي نارغ وطت کي بي ثؾبيصات
ٓ
درود قػيم د يػان مريع ثالوت يا دـاګاهي کٍيً .ػ څلٍر رکفجٍ ثي يٍى
"ثػويصي" وايػػي ،هٍ قَ رکفجي ټٍؿ پوځي ثػويصي زٍړيږي.
د ثػاويس ثؾبيصات
مٍږ مظکي وويَ ڇي د دوو ثػويصٍ موځ هاؿجي کي اهؾان ثي اطجيار
دي کٍم څي ڇي وايػػي ،ويلي ؿي ،ليکن بفظي ـلماء کػامٍ دا ثؾبيصات
ليکلي دي ،ڇي بايع وويَ ؿي.
الک ِْْبیَا ِء
العزةِ والعظْم ِة واذلیب ِة وال ُق ْدرةِ و ِ ِ
"سْب َحا َف ذي ادلُْلک َوادلَلَ ُک ْوتُ ،سْب َحا َف ذي ّْ َ َ َ َ َ ََْ َ َ َ
ِ ِ ِ
ُ
بس َربػُّنَا َو َر ُّ ِ ِ ِ
تُ ،سبُّ ْو ٌح قُ ُد ْو ٌ َواجلََْبُوتُ ،سْب َحا َف ادلَلک احلَ ّْي الّذي ال یػَنَ ُاـ َو ال َّيُْو ُ
الرْو ِح ،ال ّٰلّ ُه َّم اَ ِج ْرنَا ِم َن النَّا ِر یَا ُِرل ْ ُري یَا ُِرل ْ ُري یَا ُِرل ْريُ".
ادلالئِ َک ِة َو ُّ
پاک دي ًلي ذات کٍم ڇي د باڇاًي طاوهع دي ،پاک دي د ـؼت ،ـؾمت، َ
ًيبت ،يعرت ،لٍيػػي او دبعبي واال ذات ،پاک دي ًلي ذات کٍم ڇي ژوهعي
دي هي ويعيږي او هي مػي ،هللا پاک ؿبٍح او يعوس ذات دي ،زمٍږ او د
ماليکٍ او د زبػيَ امين ع رب او پالٍهکي دي ،اي هللا! مٍږ د د دوږخ د اور
څظي وؿاثي ،اي ؿاثٍهکي ،اي پواى ورکٍهکي ،اي طالصي ورکٍهکي.
د اطجػاهٍ لمٍهځ
د رمظان المبارک د مياقجي ۵۴يا ۱۰روژي پٍرى کٍلٍ وروؿجي ڇي
کٍم د اهفام او طٍقالي ورځ دى ًلي ثي "ـيعالهػػ" وايػػي ،او د ذي الصري د
مياقجي لؾم ثاريض ڇي کٍمي د اهفام او طٍقالي ورځ دىً ،لي ثي
ٰ
"ـيعاالطصۍ" وايػػي .د دي دواړى اطجػاهٍ لمٍهځ وازب دي.
()050 د ملانځه اهميت
د اطجػ د لماهځي شکم
پي کٍمٍ کؾاهٍ ڇي د زمفي لمٍهځ نػض دي پي ًلي کؾاهٍ د اطجػ
لمٍهځ وازب دي ،د زمفي د لماهځي د پارى ڇي کٍم قػغٍهي ؿجي ًلي
قػغٍهي د اطجػ د لماهځي د پارى دي ،ليکن د اطجػ د لماهځي د پارى طػبي
ويَ وازب هعى بلکي ؿوت دى ،او د لماهځي څظي وروؿجي ويَ کيږي ،د
لماهځي څظي مظکي هي ويَ کيږي.
د اطجػ د ورځي ؿوجٍهي
د اطجػ پي ورځ ؿٌار وطجي د طٍب څظي را پٍرثي کيعؿ .
مؾٍاک وًَ .
كؾَ کٍؿ
هٍي يا پاکي صها زامي اكٍؿجَ .
ـػػ يا بلي طٍقبٍئي لګٍؿ .
ؿػ ږموږوؿ ،او ثيَ لګٍؿ .
د کٍڇوي اطجػ پي ورځ ـيعګاى ثي د ثلٍ مظکي طٍرما ( يا بَ طٍږ قي)
طٍړؿ ،د لٍي اطجػ پي ورځ د ـيعګاى څظي مظکي قي هي طٍړؿ ،بلکي د
لماهځي وروؿجي د اطجػي كٍښي طٍړؿ .
د کٍڇوي اطجػ پي ورځ د ـيعګاى څظي مظکي ؿػؿايي ادا کٍؿ .
پيادى ـيعګاى ثي ثلَ .
پي يٍى الرى ـيعګاى ثي ثلَ ،او پي بلي الر راثلَ .
د اطجػ لمٍهځ پي ـيعګاى کي ادا کٍؿ .
()052 د ملانځه اهميت
د کٍڇوي اطجػ پي ورځ ؿٍکي ؿٍکي ،او لٍي اطجػ پي ورځ يٍ څي پي زورى پي
الرى کي ثکبيػات ثفػيو ويَ .
ژر او وطجي ـيعګاى ثي ثلَ .
د اطجػ د لماهځي غػيىي
د اطجػ لمٍهځ دوى رکفجي دي ،د دي دواړى لموځٍ د پارى اذان او
ايامت هي ويَ کيږي ،غػيىي يػػي دا دى :ڇي يبلي ثي مظامض ودريږى او داؿي
هيت وکړى :زى د دي امام پي ايجعاء کي د هللا پاک د رطا لپارى د کٍڇوي
اطجػ/لٍي اطجػ دوى رکفجي وازب لمٍهځ کٍم پي قپږ زايع ثکبيػاثٍ ؿػى ،د
ٰ
هيت کٍلٍ وروؿجي ثکبيػ ثصػيمي ووايي ،بيا ؿبصاهک الل ٌَّم ووايي ،بيا دواړى
الؿٍهي ثػ كٍږو پٍري پٍرثي کړى او هللا اکبػ ووايي او دواړى الؿٍهي ايلي کړى
(لکي پي يٍمي کي) بيا دويم وار دواړى الؿٍهي ثػ كٍږو پٍري پٍرثي کړى او هللا
اکبػ ووايي او دواړى الؿٍهي ايلي کړى ،بيا دريم وار دواړى الؿٍهي ثػ كٍږو پٍري
پٍرثي کړى او هللا اکبػ ووايي او دواړى الؿٍهي ثػ هامي الهعي وهيؾي او اـٍذ
ٓ
باهلل ،بؾم او يػائت ووايي .دا رکفت پٍرى ادا کړى.
ٓ
کلي ڇي دويم رکفجي ثي را پٍرثي ؿي هٍ اوال دي امام يػائت وايػػي،
مىجعي دي ڇپ والړ يػػي ،کلي ڇي امام ي ٓػائت طجم کړي هٍ امام بي بيا دري
ثکبيػى وايػػي لکي ڇي پي اوؿ رکفت کي يػػي ويلي وى ،او پي دري ؿػى ثکبيػو
کي بي الؿٍهي ثػ كٍږو پٍري پٍرثي کٍي ،بيػثي بي الؿٍهي ايلي کٍي ،مىجعي
دي ًم دكؾي وکړي ،کلي ڇي امام دريم ثکبيػ ووايػػي ،هٍ بيا بي د رکٍع لپارى
ثکبيػ وايػػي او رکٍع ثي بي ځي .او ټٍلي لمٍهځ بي پٍرى کٍي.
د ؿالم ګػځٍلٍ وروؿجي بي امام دوي طػبي وايػػي ،ټٍلي مىجعيان بي
ڇپ هاؿت يػػي او طػبي بي اوري.
()053 د ملانځه اهميت
ات ثفػيو
ثکبيػ ِ
د ذي الصري د مياقجي د هٌم ثاريض د ؿٌار څظي د ديارلؾم ثاريض ثػ
ماځيګػى پٍري د ښار او کلي ،هاريوي او زهاهي ،مىيم او مؾانػ ټٍؿ بي د ًػ
نػض لماهځي وروؿجي يٍ وار پي زورى الهعيوي ثکبيػات وايػػي ،د هاريوي لپارى پي
ٓ ٓ
لٍړ اواز باهعي ويَ او د زهاهي لپارى پي ؿٍکي اواز باهعي ويَ وازب ديً .ػ
ًػ کؽ بي يػػي زال زال وايػػي ،کڈيػثي د امام څظي ًيػ ؿٍ ،مىجعيان بي د
امام اهجؾار هکٍي ،بلکي ثکبيػات بي وايػػي .ثکبيػات ثفػيو دا دي:
"ا﵁ اکْب ،ا﵁ اکْب ال اّٰلو اال ا﵁ وا﵁ اکْب ،ا﵁ اکْب و ﵁ احلمد"
د کٍڇوي اطجػ اولي طػبي
"ا﵁ أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو
اف ِذي اجلوِد و ْاالَحس ِ افِ ،ذي الْ َف ْ مح ِس ِن َّ
الدیَّ ِ ِّٰ ِ ِ ّٰ
ض ِل َو ْ ْ َ ْ َ أَ ْک َْْب اَللّو أَ ْک َْْب اَ ْحلَ ْمد للّو الْمْنع ِم الْ ْ
اف .اَ﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب َال اِّٰل َو إَِّال ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب َولِّٰلّ ِو االمتِنَ ِ ِ ِ ِ
الْ َکَرـ والْ َم ْغفَرِة َو ْ ْ
َف َسیّْ َدنَا َوَم ْوَالنَا زلَ َّم ًدا ک لَو َوأَ ْش َهد أ َّ احلَ ْمد َوأَ ْش َهد أَ ْف َّال إِّٰل َو إَِّال ا﵁ َو ْح َده َال َش ِریْ َ ْ
لی الِو ِ
صلَّی ا﵁ َعلَْیو َو َع ّٰ ِ
اع الْک ْفر ِِف الْب ْل َدافَ ، نی َش َ
ِ ِ
سولو ،اَلَّذ ْي ْأرس َل ح ْ َ
ِ
َعْبده َوَر ْ
ب الْملَ َو ِاف اَ﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب َال إِّٰلوَ إَِّال ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو ِ وأ ْ ِ
َص َحابو َما لَ َم َع الْ َق َمَراف َوتَػ َعاقَ َ َ
ِّٰ
أَ ْک َْْب َوللّ ِو ْ
احلَ ْمد.
االحس ِ َف یػومکم ّٰى َذا یػوـ ِعی ٍد ،لِّٰلّ ِو َعلَی ِ ِ ِ ِ
اف، کم فْیو َع َوائد ْ ْ َ ْ ْ َْ ْ موا أ َّ َ ْ َ ْ اعلَ ْ اََّمابػَ ْعد فَ ْ
ات َوالْ َع ْف ِو َوالْغ ْفَر ِاف اَ﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب َال إِّٰلوَ إَِّال ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو ورجاء نػَی ِل الدَّرج ِ
ََ ََ َ ْ
ِ ِ ٍ ِ أَ ْک َْْب َولِّٰلّو ْ
ِ
کل قَػ ْوـ عْی ًدا َّو ّٰى َذا عْیدنَا. سوؿ ا﵁ إِ َّف ل ّْ اؿ َر ْ احلَ ْمد َوقَ ْد قَ َ
صلَّی اؿ َ احلَ ْمدَ .وقَ ْد قَ َ اَ﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب َال إِّٰل َو إَِّال ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب َولِّٰلّ ِو ْ
اىی ِبِِ ْم َمالئِ َکتَو ،فَػ َق َ ِ ِ ِ ِِ ِ
اؿ یَا ا﵁ َعلَْیو َو َسلَّ َم فَِإذَا َکا َف یػَ ْوـ عْیدى ْم یػَ ْع ِ ْن یػَ ْوَـ فطْ ِرى ْم بَ ّٰ
اؿ َم َالئِ َک ِ ِْت ّٰ ِ ّٰ ِ
َجره ،قَ َ الواَ :ربػَّنَا َجَزائو أَ ْف یػّ َوفّی أ ْ َمالئ َک ِ ِْت َما َجَزآء أَج ٍْري َوفّی َع َملَو ؟قَ ْ
()054 د ملانځه اهميت
ت َو َج َالِ ِْل َوَکَرِم ْي ِ ِِ ض ِِت َعلَْی ِهم ُثَّ َخرجوا ی ّ ِ دي َوإَِمائِي قَ َ ِ َعبِْی ْ
عج ْو َف إلَی ال ّد َعاءَ ،وعَّز ْ َ ْ َ ْ ض ْوا فَریْ َ ْ ْ
ِ ِ علوي وارتَِف ِاع م َک ِ ِ
کمَ ،وبَ َّدلْت َسیّْاّٰت ْ
کم ت لَ ْ عوا فَػ َق ْد َغ َف ْر ُ قوؿ ْارج ْ َّهم ،فَػیَ ْ
اِّن َْلجْیبَن ْ َ ْ َو ّْ ْ َ ْ
فوًرا َّذل ْم اَ﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب َال إِّٰلوَ إَِّال ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب َولِّٰلّ ِو عو َف َم ْغ ْ
ٍ ِ
َح َسنَات ،فَػ َْريج ْ
احلَ ْمد.ْ
ص َدقَة الْ ِفطْ ِر، ِ
ِ
ضلَوَ ،وأ ََّما أَ ْح َکامو ،فَمْن َها َ ک الْیَ ْوـ َکا َف فَ ْ َو ّٰى َذا الَّ ِذ ْي ذکَِر ِ ِْف ّٰذلِ َ
،حر أ َْو َعْب ٍد، صغِ ٍْري أ َْوَکبِ ٍْري ّْنیَ ، اع ِم ْن ّْبر أ َْو قَ ْم ٍح َع ْن اِثْػنَ ْ ِ صٌ الس َالـ َ اؿ َعلَْی ِو َّ
الص َالة َو َّ فَػ َق ْد قَ َ
ِ ِ ِ
اعا
صً سوؿ ا﵁ ﷺ َزکا َة الْفطْ ِر َ ض َر ْ اؿ فَػَر َ هما قَ َعمَر َرض َي ا﵁ َعْن َ ذَ َک ٍر أ َْو أنْػثّٰی َو َع ِن ابْ ِن َ
الص َال ِة َوِمْنها َّاس إلَی َّ خرو ِج الن ِ ِ
اعا م ْن َشع ٍْريَ ،وأ ََمَر ِبَا أَ ْف توَّدی قَػْب َل ْ
ِمن متٍَْر أَو ص ِ ِ
ْ َ ً ْ
ّٰ ِ ِ
مصلّی ،فَأ ََّوؿ حی إِلَی الْ َ َض ّٰ الس َالـ َِيْرج یػَ ْوَـ الْفطْ ِر َو ْاْل ْ اخلطْبَة فَػ َق ْد َکا َف َعلَْیو َّ الص َالة َو ْ
َّ
صفوفِ ِه ْم، س َع ّٰلی ْ جلو ٌَّاسَ ،والنَّاس ْ قوـ م َقابِل الن ِ
َ ص ِرؼ فَػیَ ْ َشْی ٍئ یػَْب َدأ بِو َّ
الص َالةُ ،ثَّ یػَْن َ
نی ِ فَػیعِظهم ،ویو ِصی ِهم ،ویأْمرىم وِمْنها التَّ ْکبِري ِِف أَثْػنَ ِاء ْ ِ
َِّب ی َک ّْْب بػَ ْ َ اخلطْبَة فَػ َق ْد َکا َف الن ّ ْ ْ َ ْ َ ْ ْ ْ ََ ْ َ َ
اخلطْبَ ِةَ ،و یکْثِر التَّ ْکبِ ْ َري ِ ِْف خطْبَ ِة الْعِْی ِدیْ ِن َوِمْن َها ِصیَاـ ِست َِّة أَیَّ ٍاـ ِم ْن َش َّو ٍاؿ، اؼ ْ َضع ِ
أ َْ
صیَ ِاـ الس َالـ من صاـ رمضا َف ُثَّ أَتْػبعو ِستِّا ّْمن َش َّو ٍاؿ َکا َف َک ِ الصالة َو َّ اؿ َعلَْی ِو َّ فقدقَ َ
ْ ََ َ ْ َ َ ََ َ
َعوذ بِال ّٰلّ ِو ِم َن احلَ ْمد أ ْ َّى ِر اَ﵁ أَ ْک َْْباَل ّٰلّو أَ ْک َْْب َال اِّٰل َو إَِّال ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب َولِّٰلّ ِو ْ
الد ْ
کم ِِف الْ ْقر ِاف کی وذَ َکراسم ربّْو فَ ّٰ اف َّ ِ الشَّیطَ ِ
ک ا﵁ لَنَا َولَ ْ صلّی بَ َار َ الرجْی ِم قَ ْد اَفْػلَ َح َم ْن تَػَز ّّٰ َ َ ْ َ َ َ ْ
احل ِکی ِم أَستَ ْغ ِفر ا﵁ ِِل ولَکم ولِسائِِر الْ ِ ِ ات و ّْ الْع ِظی ِم ونػَ َفعنَا وإِیَّ ِ ِ
نی
مسلم ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ الذ ْک ِر َْ ْ ْ اکم ب ْاالیَ َ َ ْ َ َ َ ْ
الرِحْی ِم.
فور َّ فَ ْ ِ ِ
ىو الْغَ ْ استَ ْغف ْروه إنَّو َ
د کٍڇوي اطجػ دويمي طػبي
ا﵁ أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب اَ ْحلَ ْمد
فسنَا َوِم ْن لِّٰلّ ِو َْضلمده ونَستَعِینو ونَستَ ْغ ِفره و ْنوِمن بِو ونػَتَوَّکل علَی ِو ونَعوذ بِال ّٰلّ ِو ِمن شروِر أَنْ ِ
ْ ْ َ َ َْ َ ْ َ َ َ ْ ْ َ ْ
ِ مض َّل لَو ومن ی ِ هدهِ ا﵁ فَالَ ِ ت أَعمالِنا من یَّ ِ ِ
ي لَو اَ﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْب َال ضل ْلو فَالَ َىاد َ ََ ْ ّ ْ َسیّْاّٰ ْ َ َ َ
()055 د ملانځه اهميت
ک لَو احلَ ْمد َونَ ْش َهد اَ ْف َال إِّٰل َو إَِّال ا﵁ َو ْح َده َال َش ِریْ َ إِّٰل َو إِالَّ ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْب َولِّٰلّ ِو ْ
نی یَ َد ِي ِ ونَ ْشهد ا ََّف سیّْ َدنَا وموَالنَا زل َّم ًدا عبده ورسولو ،أَرسلَو بِ ْ ِ
احلَ ّْق بَش ْ ًريا َّونَذیْػًرا بػَ ْ َ َ َْ َ َ ْ ْ َ َ ََْ َ َ
ِ
اعة ،من یّط ِع ا﵁ ورسولَو فَػ َق ْد ر َش َد ،ومن یػَّ ْعص ِهما فَِإنَّو َال ی ِ ِ ِ
ضر إالَّ نػَ ْف َسو َوالَ یَ ّ
ضر َ ّ َ َ ََ ْ َ ََ ْ الس َ َ ْ َّ
احلَ ْمد ۔ ا﵁َ َشْیئاً اَ﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب َال اِّٰلوَ إَِّال ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب َولِّٰلّ ِو ْ
الرِحْی ْم ﴿اِ َّف ا﵁َ َوَم ّٰلئِ َكتَو َح ِن َّ الرِجْیم بِ ْس ِم ال ّٰلّ ِو َّ
الر ْ ّٰ اف َّ أَعوذ بِال ّٰلّ ِو ِمن الشَّیطَ ِ
َ ْ ْ
ِ ّٰ ِ ِ ِ
ص ّْل َع ّٰلی َسیّْدنَا هم َ موا تَ ْسلْی ًما﴾ اَللّ َّ صلّ ْوا َعلَْیو َو َسلّْ ْ َِّب یَآ اَیػّ َها الَّذیْ َن اّٰ َم ْنوا َ یصلّ ْو َف َعلَى النِ ّْ َ
ِ
مسل َمات، ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
نی َوالْ ْ مسلم ْ َ مومنَات َوالْ ْ نی َوالْ ْ مومن ْ َ ص ّْل َعلَی الْ ْ ک َو َ سول َ ک َوَر ْ َوَم ْوَالنَا زلَ َّمد َعْبد َ
ذریَّتِو وصحبِو أ ْ ِ ِ ٍ ِ
نی اَ﵁ أَ ْک َْْب ا﵁ أَ ْک َْْب َال َمجَع ْ َ ک َع ّٰلی َسیّْدنَا َوَم ْوَالنَا زلَ َّمد َّوأ َْزَواجو َو ّْ َ َ ْ َوبَا ِر ْ
احلَ ْمد. إِّٰلوَ إَِّال ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب َولِّٰلّ ِو ْ
ِ ِ ِ قَ َ ِ
قهم
َص َد ْ عمرَ ،وأ ْ َش ّدىم ِْف أ َْم ِر ا﵁ َ َبوبَ ْک ٍرَ ،وأ َ اؿ النَّب ّیﷺ ا َْر َحم َّأم ِ ِْت ب َّأم ِ ِْت أ ْ
احل َس ْنی َسیّْ َدا احلَ َسن َو ْ اجلَن َِّةَ ،و ْاط َمة َسیّْ َدة نِ َس ِاء ا َْى ِل ْ حیاء عثْماف ،وأَقْضاىم علِی ،وفَ ِ
َ َ ً َ َ َ ْ َ ّّ َ
هم ا ْغ ِف ْر نی) اَل ّٰلّ َّ ا﵁ وأَسد رسولِو (ر ِضي ا﵁ عْنهم أ ْ ِ ِ اب اَى ِل ْ ِ
َمجَع ْ َ َ ْ َسد َ َ َ ْ َ َ اجلَنَّةَ ،وَحََْزة أ َ َشبَ ِ ْ
ِ ِ ِ ِ لِْلعبَّ ِ ِ ِ ِ ِ
ىم
اِب َال تَػتَّخذ ْو ْ َص َح ِ ْ اس َوَولده َم ْغفَرًة ظَاىَرًة َّوبَاطنَ ًة الَّ تغَادر َذنْػبًا ،اَ﵁َ اَ﵁َ ِ ِْف أ ْ َ
ِ ِ َغر ِ
همَ ،و َخ ْري ض ْ هم فَبِب ْغض ْي أَبْػغَ َ ض ْ هم َوَم ْن أَبْػغَ َ َحبَّ ْحِب أ َ
هم فَب ّْ ْ
َحبَّ ِ
ضا م ْن بػَ ْعد ْي ،فَ َم ْن أ َ ْ ًَ
الس ْلطَاف (الْ َع ِادؿ) ِظ ّل ا﵁ِ ِِف ْاالَْر ِ َّ ِ َّ ِ ِ
ض َم ْن ِّن ُثَّ الذیْ َن یَ ْلوََن ْم ُثَّ الذیْ َن یَ ْلوََن ْم َو ّ َّأم ِ ِْت قَػ ْر ْ
ض أ ََىانَو ا﵁ اَ﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب َال إِّٰل َو إَِّال ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَل ّٰلّو ا﵁ ِِف ْاالَْر ِ أَىا َف س ْلطَا َف ِ
َ
آء ِذي الْقرّٰبی ویػْن ّٰهی ع ِن الْفحش ِ اف واِیػت ِ احلمد ﴿اِ َّف ا﵁ یاْمر بِالْع ْد ِؿ و ِْ ِّٰ ِ
آء ْ ََ َ َ ْ َ اال ْح َس ِ َ َْ َ َ ََ أَ ْک َْْب َوللّو َْ ْ
ِ ِ
کم، ب لَ ْ عوه یَ ْستَج ْ کم َو ْاد ْ کر ْکم تَ َذ َّک ْرو َف﴾ فَاذْکروا ا﵁َ یَ ْذ ْ ظکم لَ َعلَّ ْ َوالْمْن َک ِر َوالْبَ ْغ ِي یَع ْ
ِ ِ
َج ّل َوأ َََتّ َوأ ََى ّم َوأ َْعظَم َوأَ ْک َْب َولَذ ْکر ا﵁ تَػ َعاّٰلی أ َْع ّٰلی َوأ َْوّٰلی َوأ ََعّز َوأ َ
اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو
أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب.
()056 د ملانځه اهميت
د لٍي اطجػ اولي طػبي
اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو
هم ّْم ْن َِبِْی َم ِة ّٰ ِ ِّٰ ِ ِ ّٰ
اس َم اللّو َع ّٰلى َما َرَزقَ ْ أَ ْک َْْب،اَللّو أَ ْک َْْب ،اَ ْحلَ ْمد للّو الَّذ ْي َج َع َل َمْن َس ًكا لّْیَ ْذكروا ْ
اْل ْسالَِـ ،اَ﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْب َال إِّٰل َو إِالَّ ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ ْاْلَنْػ َع ِاـَ ،و َعلَّم الت َّْو ِحْی َد َوأ ََمر بِ ِْ
َ َ
ک لَو َونَ ْش َهد ا ََّف َسیّْ َدنَا َوَم ْوَالنَا احلَ ْمد َونَ ْش َهد اَ ْف َّال إِّٰل َو إَِّال ا﵁ َو ْح َده َال َش ِریْ َ أَ ْک َْْبَولِّٰلّ ِو ْ
السالَِـ اَ﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْب َال إِّٰل َو إِالَّ ا﵁ َوا﵁ سولو الَّ ِذ ْي َى َدانَا إِّٰلی َدا ِر َّ زلَ َّم ًدا َعْبده َوَر ْ
َح َک ِاـ ِ احلمد .صلَّی ا﵁ علَی ِو وعلی الِو وأ ِِ ِ ِّٰ ِ
اموا بِِإقَ َامة ْاْل ْ َص َحابو الَّذیْ َن قَ ْ َ ْ َ َ ّٰ َ ْ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْب َوللّو َْ ْ َ
هم َوأ َْم َوا َذل ْم ِ ِْف َسبِْی ِل ا﵁ِ فَػیَا َذل ْم َم ْن کَِرٍاـ َو َسلَّ َم تَ ْسلِْی ًما َکثِ ْ ًريا اَ﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ فس ْ َوبَ َذ ْلوا أَنْ َ
احلَ ْمد.أَ ْک َْْب َال إِّٰل َو إِالَّ ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْب َولِّٰلّ ِو ْ
ٍ َف یػومکم ّٰى َذا یػوـ ِعی ٍد ش ِرع لَ ِ ِ
أخَر َذبْح کم فْیو َم َع أ َْع َماؿ َ َ ْ َْ ْ موا أ َّ َ ْ َ ْ اعلَ ْ
أ ََّما بػَ ْعد! فَ ْ
ِ ص و ِص ْد ِؽ النّْیَّ ِة ،وبػ َّنی نَبِیو و ِ ض ِحیَّ ِة بِ ِْ
صلَّی ا﵁ َعلَْیو َو َسلَّ َم ْ
وجوبػَ َها صفیّو َ ََ َ ّ َ َ اْل ْخ َال ِ َ ْاال ْ
کتب الْ ِف ْق ِو َم َسائِلَ َها اَ﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْب َال إِّٰل َو ضائِلَ َها ،وَد َّو َف علَماء َّامتِو ِم ْن سنَنِو ِِف ِ
ْ َ َ َوفَ َ
السالَـ َ :ما َع ِم َل َاد ِم ّّي الصالة َو َّ اؿ َعلَْی ِو َّ احلَ ْمد .فَػ َق ْد قَ َ إِالَّ ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْب َولِّٰلّ ِو ْ
قروَِنَا ِ ِ ِ
ت یػَ ْوَـ الْقیَ َامة ب ْ ِ َّح ِر اَح َّ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ب إلَی ا﵁ م ْن إ ْىَراؽ الدَّـَ ،وإنػ ََّها لَتَا ْ م ْن َع َم ٍل یػَ ْوَـ الن ْ َ
ِ
ض فَ ِطْی ْبوا ِِبَا اف قَػْبل اَ ْف یػَّ َق َع ِم َن اال َْر ِ واَ ْشعا ِرىا واَظْالفِها ،وإِ َّف الدَّـ لَی َقع ِمن ا﵁ِ ِمبَ َک ٍ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ
سوِؿ َص َحاب َر ْ اؿ ا ْ احلَ ْمد َوقَ َ نػَ ْف ًسا اَ﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْب َال إِّٰل َو إِالَّ ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْبَولِّٰلّ ِو ْ
کم إِبْػَر ِاىْی َم، ِ
اؿ :سنَّة اَبْی ْ احي؟ قَ َ ا﵁ِ صلَّی ا﵁ علَی ِو وسلَّم :یا رسو َؿ ا﵁ِ م ّٰاى ِذ ِه ْاالَض ِ
َ َ َْ ََ َ َ َ ْ َ
سو َؿ ا﵁ِ؟ سو َؿ ا﵁ِ؟ قَ َ ِ
الص ْوؼ یَا َر ْ الوا :فَ ّ کل َش َعَرٍة َح َسنَةٌ ،قَ ْ اؿ :بِ ّْ الوا :فَ َما لَنَا فْی َها یَا َر ْ قَ ْ
ؼ َح َسنَةٌ اَ﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْب َال إِّٰلوَ إِالَّ ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْب کل َشعرٍة ِمن الصو ِ قَ َ ِ
اؿ :ب ّْ ْ َ َ ّ ْ
ضر
یض ّْح فَالَ َُْي ْ ض ّْح َي فَػلَ ْم َ
ِ
السالَـ َ :م ْن َّو َج َد َس َع ًة ْلَ ْف یّ َ الصالة َو َّ اؿ َعلَْی ِو َّ احلَ ْمد َوقَ َ َولِّٰلّ ِو ْ
()057 د ملانځه اهميت
عمَر : اؿ ابْن َ مص َّالنَا اَ﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْب َال إِّٰلوَ إِالَّ ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْب َولِّٰلّ ِو ْ
احلَ ْمد َوقَ َ َ
حی. ِ ِ ِ
َض ّٰ َضاحي یػَ ْوَماف بػَ ْع َد یػَ ْوـ ْاْل ْ اَْْل َ
ِ ِ و ّٰى َذا بػعض ّْمن الْ َفضائِ ِل ،وتَػعلَّ ِ
موا م َن الْعلَ َماء الْ َم َسائ َل ا﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْب َال إِّٰلوَ َ َْ ٌ َ َ َ َ ْ
الرِجْی ِم ﴿لَ ْن یػَّنَ َ احلمد أَعوذ بِال ّٰلّ ِو ِمن الشَّیطَ ِ ِّٰ ِ ِ
حلو
اؿ ا﵁َ ْ اف َّ َ ْ إالَّ ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْبَوللّو َْ ْ ْ
کم لِت َک ّْْبوا ا﵁َ َع ّٰلی ک َس َّخَرَىا لَ ْ کم َک ّٰذلِ َ مها والَ ِدماو ىا وّٰل ِکن یػَّنَالو التَّ ْق ّٰ ِ
وی مْن ْ َ َ َ َ َ ْ
نی﴾. ماى ّٰدکم وب ّْش ِر الْ ِ ِ
محسن ْ َْ َ َ ْ ََ
د لٍي اطجػ دويمي طػبي
"اَل ّٰلّو أَ ْک َْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،اَل ّٰلّو أَ ْک َْْب ،إِ َّف
فسنَا احلم َد لِّٰلّ ِو َْضلمده ونَستَعِینو ونَستَ ْغ ِفره و ْنوِمن بِو ونػَتَوَّکل علَی ِو ونَعوذ بِال ّٰلّ ِو ِمن شروِر أَنْ ِ
ْ ْ َ َ َْ َ ْ َ َ َ ْ ْ َ ْ َْ ْ
ي لَو َونَ ْش َهد اَ ْف َّال ِ مض َّل لَو ومن ی ِ ت أ َْعمالِنَا من یػَّه ِد ِه ا﵁ فَ َال ِ وِمن سیّْ ّٰا ِ
ضل ْلو فَال َىاد َ ََ ْ ّ ْ َ َْ ْ َ ْ َ
ک لَو ونَ ْشهد ا ََّف زل َّمدا عبده ورسولو صلَّی ا﵁ علَی ِو وعلی الوِ
َ ْ َ َ ّٰ َ ً َْ َ َ ْ َ إِّٰل َو إَِّال ا﵁ َو ْح َده الَ َش ِریْ َ َ َ
َص َحابِو َو َسلَّ َم تَ ْسلِْیماً َکثِ ْرياً َکثِ ْرياً َوأ ْ
َح َس َن ا ْذلَْد ِي َى ْدي زلَ َّم ٍد ﷺ َو َشَّر ِ
احلَدیْث کتَاب ا﵁ َوا ْ
أ ََّما بػعد !فَِإ َّف اَص َد َؽ ْ ِ ِ ِ
ْ َْ
ض َاللٍَة ِِف النَّار. کل َ ضالَلَةٌ َو َّ کل ْزل َدثٍَة بِ ْدعةٌ و َّ ٍ
کل بِ ْد َعة َ َ َ موِر ْزل َدثَاَتَا َو َّ ْاال ْ
الرِحْی ِم ﴿اِ َّف ا﵁َ َوَم ّٰلئِ َکتَو َح ِن َّ الرِجْیم بِ ْس ِم ا﵁ِ َّ
الر ْ ّٰ اف َّ أَعوذ بِال ّٰلّ ِو ِمن الشَّیطَ ِ
َ ْ ْ
ِ ّٰ ِ ِ ِ
ص ّْل َع ّٰلی َسیّْدنَا هم َ موا تَ ْسلْی ًما اَللّ َّ صلّ ْوا َعلَْیو َو َسلّْ ْ َِّب یَا اَیػّ َها الَّذیْ َن اّٰ َم ْنوا َ یصلّ ْو َف َعلَی النِ ّْ َ
صا ِر َو ِضیَائِ َها َو َع ّٰلی اّٰلِو ِ ِ ِ ِِ
قلوب َوَد َوائ َها َو َعافیَة ْاْلَبْ َداف َوش َفائ َها َو ْنوِر ْاْلَبْ َ
ِ ب الْ ِ
زلَ َّمد ط ّْ ْ
ٍ ِ
َّح ِقْی ِق َرفِْیقو ِِف ِ ض ال ّٰلّ َّ وصحبِو أ ْ ِ
ضل الْبَ َش ِر بػَ ْع َد ْاْلَنْبِیَاء بِالت ْ ىوأَفْ َهم َع َّم ْن َ نی َو ْار َ َمجَع ْ َ ََْ
اب الْ َفا ِرِؽ الصو ِ َّاط ِق بِ ّْ ِ الص ِدیق ر ِضي ا﵁ تَػعالی عْنو وع ِن الن ِ الْغَا ِرَوأَنِْیسو أ ْ ٍ
الصدؽ َو َّ َ َ ّٰ َ َ َ َبوبَ ْکر ّْ ْ َ َ
احلی ِ ِ اخلَطَّ ِ ِ عمَر بْ ِن ْ ِ ِ ِ بػَ ْ ِ
آء الی َعْنو َو َع ْن َکام ِل ََْ اب َرض َي ا﵁ تَػ َع ّٰ احلَ ّْق َوالْبَاط ِل ْاْل ََّواه ْاْل ََّواب َ نی ْ
الی َعْنو َو َع ْن إَِم ِاـ الْ َم َشا ِرِؽ ِ ِ اْل ّْيَ ِ ِ
اف َجام ِع اّٰیَات الْ ْقر ِاف عثْ َما َف بْ ِن َعفَّا َف َرض َي ا﵁ تَػ َع ّٰ َو ِْ
()058 د ملانځه اهميت
السعِْی َدیْ ِن َّ
الش ِهْی َدیْ ِن ب َکَّرَـ ا﵁ َو ْج َهو َو َع ِن َّ ب َعلِ ّْي بْ ِن أَِِب طَالِ ٍ َس ِد ا﵁ِ الْغَالِ ِ ِ
َوالْ َمغَا ِرب أ َ
ْ
الزْىَر ِآءهما َو َع ْن ّْأم ِه َما الْبَ ْتوِؿ َّ احلس ِن و ْ ِ ِ
احل َس ْنی َرض َي ا﵁ َعْن َ اجلَنَّة َ َ َْ :
اب أَى ِل ْ ِ
َسیّْ َد ْي َشبَ ِ ْ
اط َم َة َر ِض َي ا﵁ َعْن َها َو َع ْن َع َّمْی ِو ضع ِة جس ِد النَِِّب الْ َک ِرِْمي الْع ِزیػزِة الْغََّر ِاء سیّْ َدتِنَا فَ ِ ِ
َ َ َْ ّْ ب َْ َ َ
ض ِل الْعبَّ ِ ِ ِ ِ
هما. اس َرض َي ا﵁ َعْن َ َِب الْ َف ْ َ عم َارَة َسیّْدنَا َحََْزَة َوأِ ْ
َِب َ الْم َکَّرَم ْنی :أِ ْ
الص َحابَِة ِم َن الست َِّة الْبَاقِیَ ِة ِم َن الْ َع َشَرةِ الْمبَشََّرِة الْ ِکَرِاـ الََْْبَرِة َو َع ْن َسائِِر َّ َو َع ِن ّْ
ضواف ا﵁ِ تَػعالی علَی ِهم أ ْ ِ َمجعِ ِّٰ ِ ِ ِ الْ ِ
نی اَ﵁ َمجَع ْ َ َ ّٰ َ ْ ْ ِ
نی إلی یػَ ْوـ الدّْیْ ِن ر ْ َ مهاج ِریْ ِن َوأَتْػبَاع ِه ْم َوتَابِعْی ِه ْم أ ْ َ ْ َ َ
ِ ِ ِّٰ
أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْب َال إِّٰلوَ إَِّال ا﵁ َوا﵁ أَ ْک َْْب اَ﵁ أَ ْک َْْبَوللّو ْ
قلوبِنَا غالَّ ﴿ربػَّنَا َال ََْت َع ْل ِ ِْف ْ
احلَ ْمد َ .
هم انْص ِر اِْْلس َالـ والْ ِ ِ ِ
قلوبػَنَا
﴿ربػَّنَا الَ ت ِز ْغ ْنی َ مسلم ْ َ
ْ ََ ْ ؼ َّرِحْی ٌم﴾ اَل ّٰلّ َّ ک َروْو ٌ لّْلَّ ِذیْ َن اّٰ َم ْنوا َربػَّنَا انَّ َ
ت الْ َوَّىاب﴾ ِعبَ َادا﵁ِ! َرَِحَکم ا﵁ ﴿اِ َّف ک اَنْ َ
ِ
ک َر َْحَةً انَّ َ ب لَنَا ِم ْن لَّدنْ َ
ِ
بػَ ْع َد ا ْذ َى َدیْػتَنَا َوَى ْ
اف َواِیْػتَ ِاء ِذی الْ ْقرّٰبی َویػَْن ّٰهی َع ِن الْ َف ْح َش ِاء َوالْمْن َک ِر َوالْبَ ْغ ِی االحس ِ ِ ِ ِ
ا﵁َ یَاْمر بالْ َع ْدؿ َو ْ ْ َ
الی أ َْع ّٰلی ِ ِ ِ ِ
کمَ ،ولَذ ْکر ا﵁ تَػ َع ّٰ ب لَ ْ عوه یَ ْستَج ْ کم َو ْاد ْ
کر ْکم تَ َذ َّک ْرو َف اذْکروا ا﵁َ یَ ْذ ْ ظکم لَ َعلَّ ْ یَع ْ
َج ّل َوأ َََتّ َوأ ََى ّم َوأَ ْک َْب .وا﵁ یعلم ما تصنعوف. َوأ َْوّٰلی َوأ ََعّز َوأ َ
د زوازي لمٍهځ
د زوازي د لماهځي يٍ مىصع دا دي ڇي اهؾان طپَ مؾلمان ورور د
مػګ څظي وروؿجي ًم ًيػ هکړي او دى ثي دـاوي کٍي ،ثػ څٍ د دى مؾلمان
ٓ
ورور ثي پي يبػ او اطػت کي ًم دا دـاوي پي کار ورؿي ،کلي ڇي يٍ څي
مؾلماهان د يٍ بَ مؾلمان زوازى کي قػيکان ؿي هٍ دا هللا پاک ج ثي يٍ
ؿهارش يػػي ڇي اي هللا! ثي د دى طػايػػي مفاؼ کړي او دى ثي ښي مىام ورکړي.
د زوازي لمٍهځ پي شىيىت کي دـا دى ،د زوازي لمٍهځ نػض کػهايي دي.
()059 د ملانځه اهميت
د زوازي د لماهځي غػيىي
زوازى بي مظجي پػثي يػػي ،امام بي د مړي د ؿيوي مض ثي ودريږي،
مىجعيان بي قاثي پي صهٍهي زٍړ کړي ،او دا هيت دي وکړي :ڇي زى د دي امام
پي ايجعا کي هللا پاک د رطا او د دي مړي د ملهػت د پارى د زوازي لمٍهځ کٍم
بيا دي دواړى الؿٍهي ثػ كٍږو پٍري پٍرثي ّٰکړي او ِ
ثکبيػ ثصػيمي دي
ووايػػي ،د ثکبيػ ثصػيمي وروؿجي دي "ؿبصاهک الل ٌّم" ووايػػي ،د ؿبصاهک
اللٌم وروؿجي دي هللا اکبػ ووايػػي(الؿٍهي دي هي پٍرثي کٍي) او درود قػيمَّ
دي ووايػػي ،بيا دي هللا اکبػ وکړي او د مړي د پارى دي دـا وکړي ،بيا دي
دريم وار هللا اکبػ ووايػػي ،او ؿالم دي وګػځٍي.
پعي لماهځي کي رکٍع او ؿرعى هؾجي ،پعي لماهځي کي څلٍر ثکبيػات
دي ،اوؿ ثکبيػ ثصػيمي دي ڇي پي ًلي کي الس پٍرثي کيږي ،پاثي دري
ثکبيػاثٍ کي دي الس هي پٍرثي کٍي ،د دي لماهځي د پارى اذان او ايامت
هؾجي ،د ؿالم ګػځٍلٍ پي وطت کي الؿٍهي هيٍؿ يا ايلي کٍؿ دواړى روا دي.
د مړي لپارى دـا
د زوازي پي لماهځي کي بي مړي ثي دـا کيږي ،دا دـاګاهي ًم زال زال
دي ،کڈيػثي مړي بالق هاريوي يا زهاهي وى هٍ دا دـا دي وايػػي:
صغِ ِرينَا َوَكبِ ِرينَاَ ،وذَ َك ِرنَا َوأُنْػثَانَا ،اللَّ ُه َّم ِ ِِ ِ ِ ِ
"اللَّ ُه َّم ا ْغف ْر حلَیّْنَا َوَمیّْتنَاَ ،و َشاىدنَا َو َغائبِنَاَ ،و َ
ِ (ٖٔٔ)
اْلّيَاف". اْل ْس َالِـَ ،وَم ْن تَػوفَّػْیتَوُ ِمنَّا فَػتَوفَّوُ َعلَى ِْ
َحیِ ِو َعلَى ِْ ِ
َحیَْیتَوُ منَّا فَأ ْ
َم ْن أ ْ
َ َ
اي هللا! زمٍږ ژوهعي او مړي ،شاطػ او كايب ،کٍڇوي او كټ ،هاريوي
او زهاهي (ټٍلٍ) ثي ملهػت وکړي ،اي هللا! پي مٍږ کي ڇي ڇا ثي ژوهع ورکٍي هٍ
: 111ؿون ابن مازي ،ريم الصعيح۳۴۴۳ :
()061 د ملانځه اهميت
پي اؿالم باهعي ژوهع ورکړى ،او کي څٍک مړ کٍي هٍ د ًلي طاثمي پي ايمان
کړى او ًلي پي ايمان باهعي ونات کړى.
کڈيػثي مړي هاباللي ًلک وو هٍ دا دـا بي وايػػي:
اج َعلوُ لنَا َشافِعاً َّو ُم َشفَّعاً"
اج َعلوُ لنَا اَ ْجراً َّو ذُ ْخراً َّو ْ
اجعلوُ لنَا فَػَرطاً َّو ْ
هم َ"ال ّٰلّ َّ
اي هللا! دا ًلک زمٍږ د پارى مظکي ثلٍهکي ثٍښي زٍړى کړي(ڇي پي
يبػ کي زمٍږ قهاـت وکړي) او دا ًلک زمٍږ د پارى ازػ او ذطيػى زٍړى کړي،
او دا ًلک زمٍږ د پارى ؿهارقي وګػځٍي او د دى ؿهارش مىبٍؿ کړي.
کڈيػثي مړي هاباللي اهرلي يػػي هٍ دا دـا بي وايػػي:
اج َع َلها لنَا َشافِع ًة َّو ُم َشفَّعةً"
اج َع َلها لنَا اَ ْجراً َّو ذُ ْخراً َّو ْ
اجع َلها لنَا فَػَرطاً َّو ْ
هم َ"ال ّٰلّ َّ
اي هللا! دا اهرلي زمٍږ د پارى مظکي ثلٍهکي ثٍښي زٍړى کړي(ڇي پي
يبػ کي زمٍږ قهاـت وکړي) او دا اهرلي زمٍږ د پارى ازػ او ذطيػى زٍړى کړي،
او دا اهرلي زمٍږ د پارى ؿهارقي وګػځٍي او د دي ؿهارش مىبٍؿ کړي.
ههَ لموځٍهي
د ثٌرع لمٍهځ:
د ثٌرع د لماهځي څظي مػاد ًلي ههلٍهي دي کٍم ڇي پي قپي کي د
طٍب څظي را ويښيعو څظي وروؿجي ادا کيږي ،د ثٌرع لماهځي کم رکفجٍهي
څلٍر دي زيات يػػي ۳۵رکفجي دي .د ثٌرع د لماهځي وطت د ماطؾجن د
صبس صادؽ پٍري دي.نػض ادا کٍلٍ وروؿجي ثػ ِ
پاملػهي :کڈيػثي يٍ کؽ ټٍلي قپي يښ يػػي او د قپػي د ثٌرع لمٍهځ وکړي هٍ
ًلي ثي ًم د ثٌرع لمٍهځ ويَ کيږي او د ثٌرع خٍاب شاصليږي.
د ثٌرع د لماهځي نظيلت
د نػض لماهځي څظي وروؿجي ڇي د کٍم لماهځي ډيػ زيات ثاکيع راكلي
ديً ،لي د ثٌرع لمٍهځ دي ،د هللا پاک ج نػمان دي:
()060 د ملانځه اهميت
"و ِم َن اللَْی ِل فَػتَ َه َّج ْد بِِو نَافِلَةً لَ َ
(ٗٔٔ)
ک َم َقاماً َْزل ُم ْوداً ".
ک َربُّ َ
کَ ،ع َس ّٰي اَ ْف یػَّْب َعثَ َ َ
ٓ
هللا پاک ج پعي ايات کي هبي ع ثي شکم کړيعي ڇي د قپػي ثٌرع کٍى ،دا
ؿجا د پارى يٍ زائع ـمَ دي ،ممکن دى ڇي هللا پاک ج بي ثا (د دي ثٌرع پي
مىام مصمٍد ٰ
مفوۍ دا :هللا مىام مصمٍد ثي پٍرثي کړي(.ورؿٍي)ِ .بػکت ؿػى) ِ
پاک ج بي ثا ثي ًلي مىام او مػثبي درکړي ڇي ًػ څٍک بي ؿجا ؿجايوي کٍي.
هللا پاک ج ًلي کؾان ؿجايلي دي کٍم ڇي د قپػي د طٍب څظي را
پٍرثي کيږي او د ثٌرع لموځٍهي کٍي ،هللا پاک ج نػمايػػي:
(٘ٔٔ)
اى ْم یُ ِنف ُقو َف". ِ اَف جنوبػهم ع ِن الْم ِ
ضاج ِع یَ ْدعُو َف َربػَّ ُه ْم َخ ْوفًا َوطَ َم ًعا َوشلَّا َرَزقْػنَ ُ
"تَػتَ َج َ ُ ُ ُ ُ ْ َ َ َ
دوي د قپػي د طپلٍ بؾجػو څظي را پٍرثي کيږي ،د ـغاب څظي د ويػي او د
خٍاب لي غمفي څظي طپَ رب ثي دـاګاهي او زاري کٍي .يفوي پي لماهځي کي
پي ذکػ او دـاګاهٍ اطجي يػػي.
اوؿ شعيح:
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم ِ
اللَّو َ وؿ
اؿ َر ُس ُ اؿ:قَ َ َع ْن أَِِب ُىَریْػَرَة َر ِض َي اللَّوُ َعْنوُ قَ َ
یض ِة ؛ وأَفْضل َّ ِ ضا َف ؛ َش ْه ُر اللَّ ِو الْ ُم َحَّرُـ،
الص َالة بػَ ْع َد الْ َف ِر َ َ َُ الصیَ ِاـ بػَ ْع َد َرَم َ
ض ُل ّْ "أَفْ َ
()ٔٔٙ
ص َالةُ اللَّْی ِل ".
َ
د شظػت ابًٍػيػى رض څظي روايت دي ،ڇي هبي کػيم ص ونػمايَ:
د رمظان المبارک د روژي څظي وروؿجي انظلي روژي د مصػم د مياقجي روژي
دي ،او د نػض لماهځي څظي وروؿجي انظلي لمٍهځ د قپػي(ثٌرع)لمٍهځ دي.
دوم شعيح
: 111االؿػاء۲۴ :
: 111الؾرعى۳۱ :
: 111الصصيس لمؾلم ،ريم الصعيح۳۳۱۱ :
()062 د ملانځه اهميت
الس َال َـَ ،وأَطْعِ ُموا الطَّ َع َاـ
َّاس ،أَفْ ُشوا َّ
اؿ"یَا أَیػُّ َها الن ُ
اؿ .....:قَ َ " َع ْن َعْب ِدا﵁ بْ ِن َس َالٍـ قَ َ
َّاس نِیَ ٌاـ ،تَ ْد ُخلُوا ْ
ِ ٍ ()ٔٔٚ
اجلَنَّةَ ب َس َالـ ". َو َ ُّ
صلوا َوالن ُ
د شظػت ـبعهللا بن ؿالم رض څظي روايت دي ڇي هبي ع ونػمايَ:
اي طلګٍ! ؿالم ـام کړي ،او طلګٍ ثي ډوډي ورکړي ،او د قپػي لموځٍهي
وکړي ڇي طلګ ويعى يػػي ،ثاؿٍ بي زوت ثي پي ؿالمجيا ؿػى داطَ ؿي.
د اقػاؽ لمٍهځ
د لمػ طجٍ څظي وروؿجي ڇي کٍم ههَ لمٍهځ ادا کيږي ،دي لماهځي
ثي د اقػاؽ لمٍهځ ويَ کيږي ،د اقػاؽ د لماهځي ثػ ټٍلٍ ښي غػيىي دا دى:
ڇي د ؿٌار د لماهځي څظي وروؿجي پػ ًلي ځاي کښيوي ،ثالوت او اذکار
وکړي ،کلي ڇي لمػ را وطيږي او ښي ؿم را پٍرثي ؿي هٍ ( يفوي د لمػ طجٍ
څظي ثىػيبا ۳۵دييىي وروؿجي) دوى يا څلٍر رکفجي ههَ ادا کړى.
د اقػاؽ لماهځي نظيلت
اوؿ شعيح
صلَّى الْغَ َدا َة ِِف ِ اؿ رس ُ ِ
صلَّى اللَّوُ َعلَْیو َو َسلَّ َم َ " :م ْن َ وؿ اللَّو َ اؿ :قَ َ َ ُ س قَ َ َع ْن أَنَ ٍ
َج ِر َح َّج ٍة
ت لَوُ َكأ ْ نی َكانَ ْ صلَّى رْك َعتَ ْ ِ
سُُ ،ثَّ َ َ َّم ُ
َمج ٍ
اعةُُ ،ثَّ قَػ َع َد یَ ْذ ُك ُر اللَّوَ َح ََّّت تَطْلُ َع الش ََْ
ٍ ()ٔٔٛ
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم " :تَ َّام ٍة تَ َّام ٍة تَ َّامة ". اؿ رس ُ ِ
وؿ اللَّو َ اؿ :قَ َ َ ُ َوعُ ْمَرةٍ " .قَ َ
د شظػت اهؽ رض څظي روايت دي ڇي هبي کػيم ص ونػمايَ :ڇا ڇي د
ؿٌار لمٍهځ پي زماـت ؿػى ادا کړي ،بيا ثػ لمػ طجٍ پٍري پػ ًلي ځاي
کښيوؾجي ذکػ يػػي کٍي ،بيا (د لمػ را پٍرثي کيعو وروؿجي) يػػي دوى رکفجي
لمٍهځ وکړي ،دي کؽ ثي بي د يٍي کامَ شذ او ـمػي خٍاب مالويږي.
: 111زامؿ الجػمغي ،ريم الصعيح. ۵۴۳۲ :ؿون ابن مازي ،ريم الصعيح۳۱۱۴:
: 111ؿون الجػمغي ،ريم الصعيح۲۳۱ :
()063 د ملانځه اهميت
شظػت اهؽ رض نػمايػػي :هبي کػيم ص (دري وارى داؿي) ونػمايَ :د پٍرى
شذ او ـمػي خٍاب ،د پٍرى شذ او ـمػي خٍاب ،د پٍرى شذ او ـمػي خٍاب.
دويم شعيح
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قاؿَ :سعت َ ِ
رسوؿ ا﵁ َ ُ رضي ا﵁ عنوَ ، احلسن بن علي َ
"ع ِن َ ِ ِ َ
کعتَ ِ
نی صلي ر َ مسُ ،ثَّ ّٰ الش ُعز َو َج َّل َح َّ ِّٰت تَطْلُ َع َ
کر ا﵁َ َّ صلي الغَ َداةَ ُثَّ ذَ َ
یقوؿَ :من َ
ُ
()ٜٔٔ
َّار". ات َل متََ ِ او اربع رکع ٍ
لدهُ الن ُ
سج َ َّ ََ َ
د شظػت شؾن بن ـلي رض څظي روايت دي ڇي ما د هبي ع څظي
واوريعى ًلي نػمايلي :کٍم کؽ ڇي د ؿٌار لمٍهځ ادا کړي او د لمػ طجٍ پٍري
د هللا پاک ج پي ذکػ اطجي ؿي ،بيا (د لمػ را پٍرثي کيعو وروؿجي) دوى يا
څلٍر رکفجي (د اقػاؽ) لمٍهځ ادا کړي هٍ د دي کؽ پٍؿت بي اور مؽ هي
کړي.
د څاښت لمٍهځ
د لمػ طجلٍ وروؿجي ڇي کلي لمػ يٍى هيؼى يعر را پٍرثي ؿي ،او روڼا يػػي
ښي زياثي ؿي( ثىػيبا ۳۰بري) هٍ پعي وطت کي ههَ لمٍهځ کٍلٍ ثي د
څاښت لمٍهځ ويَ کيږي ،دا لمٍهځ کم از کم دوى رکفجي او زيات يػػي ۳۵
رکفجي دي.
دڅاښت د لماهځي نظيلت
اوؿ شعيح
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم َ " :م ْن َحافَ َظ َعلَى ُش ْف َع ِة اؿ رس ُ ِ
وؿ اللَّو َ اؿ :قَ َ َ ُ َع ْن أَِِب ُىَریْػَرَة قَ َ
(ٕٓٔ)
ت ِمثْ َل َزبَ ِد الْبَ ْح ِر ". ِ
ُّحى غُفَر لَوُ ذُنُوبُوَُ ،وإِ ْف َكانَ ْ الض َ
: 111بيٌىي
: 112ؿون الجػمغي ،ريم الصعيح .۴۲۱:ؿون ابن مازي ،ريم الصعيح۳۱۳۵:
()064 د ملانځه اهميت
د شظػت ابًٍػيػى رض څظي روايت دي ڇي رؿٍؿ هللا ص ونػمايَ:
کٍم څٍک ڇي د څاښت دوى رکفجي پي ښي اًجمام ؿػى ادا کړي ،د دى ټٍلي
(صليػى) ګواوي بي مفاؼ ؿي ،کي څي ًم دا ګواوي د ؿموعر د ځګ بػابػ
يػػي.
کڈيػثي يٍ کؽ د وطت د ثوګٍالي لي وزٌي د اقػاؽ او څاښت لمٍهځ
پػ يٍي ځاي وکړي ،هٍ داؿي کٍؿ ًم روا دي ،ان قاء هللا هللا پاک ج بي د
دواړى لموځٍ خٍاب ورکٍي.
د اوابين لماهځي نظيلت
د ماښام د نػض او ؿوجٍ وروؿجي ڇي کٍم لمٍهځ ادا کيږي ًلي ثي
"اوابين" ويَ کيږي ،د دي لماهځي د رکفجٍهٍ ثفعاد کم از کم ۱رکفجي او
زيات يػػي ۵۰رکفجي دي.
د اوابين لماهځي نظيلت
د هبي کػيم ص نػمان دي :ڇا ڇي د ماښام د لماهځي څظي وروؿجي ۱
رکفجي داؿي ادا کړى ڇي پي موځ کي يػػي ًيڅ د ګواى طبػي هي وکړي ،هٍ دا قپږ
()111
رکفجي لمٍهځ د دوولؽ کالي ـبادت ؿػى مؾاوي دي.
پي يٍى بَ شعيح قػيم کي راكلي دي :کٍم کؽ ڇي د ماښام د
لماهځي څظي وروؿجي قپږ رکفجي لمٍهځ وکړي هٍ د دي کؽ ټٍلي (صليػى)
ګواوي بي مفانيږي ،کي څي ًم دا ګواوي د ؿموعر د ځګ بػابػ يػػي.
: 111ؿون الجػمغي ،ريم الصعيح۴۱۲ :
()065 د ملانځه اهميت
د َّ
ثصية الٍطٍء لماهځي نظيلت
د اودس کٍلٍ وروؿجي دوى رکفجي ههَ ( ڇي د اودس کٍلٍ د قکػاهي
ثصية الٍطٍء ويَ کيږي ،کٍم وطت ڇي ـام پي غٍر ادا کيږي ًلي) ثي َّ
ههلٍهي مکػوى ديً ،لي وطت کي َّ
ثصية الٍطٍء کٍؿ ًم مکػوى دي.
ثصية الٍطٍء نظيلت د َّ
ص َال ِة َف النَِِّب صلَّى اللَّو علَی ِو وسلَّم قَ َ ِ ٍ ِ ِ
اؿ لبِ َالؿ عْن َد َ ُ َْ ََ َ " َع ْن أَِِب ُىَریْػَرَة َرض َي اللَّوُ َعْنوُ أ َّ َّ َ
ِ الْ َف ْج ِر"یَا بَِال ُؿَ ،ح ّْدثِْن بِأ َْر َجى َع َم ٍل َع ِم ْلتَوُ ِِف ِْ
نی
ك بػَ ْ َ ت َد َّ
ؼ نَػ ْعلَْی َ اْل ْس َالِـ،فَِإ ِّّْن ََس ْع ُ
اع ِة لَْی ٍل
ورا ِِف َس َ ت َع َم ًال أ َْر َجى ِعْن ِدي أ ّْ
َِّن ََلْ أَتَطَ َّه ْر طَ ُه ً
ِ
:ما َعم ْل ُ اؿ َ اجلَن َِّة ".قَ َ
ي ِِف ْ یَ َد َّ
(ٕٕٔ)
ُصلّْ َي". أَو نػَها ٍر ،إَِّال صلَّیت بِ َذلِ َ ُّ ِ ِ
ب ِِل أَ ْف أ َك الط ُهور َما ُكت َ َْ ُ ْ َ
د شظػت ابًٍػيػى رض څظي روايت دي ڇي يٍى ورځ د ؿٌار د لماهځي
څظي وروؿجي هبي کػيم ص شظػت بالؿ رض ثي ونػمايَ:اي باللي! د ايمان
را وړلٍ وروؿجي ثي ؿجا يٍ داؿي ـمَ راوښيي ڇي ثي د ًلي څظي زيات د خٍاب
ٓ
اميع لػي؟ ځکي ڇي ما ؿجا د ڇمپالهٍ ثػپػۍ(اواز) د زوت مظجي واوريعي،
شظػت بالؿ رض ونػمايَ :ما داؿي يٍ ـمَ کړي هعي ڇي زى د ًلي څظي
زيات د خٍاب اميع لػم ،مګػ يٍ کار مي دا دي :ڇي زى د قپػي يا ورځي ڇي کلي
اودس وکړم هٍ څٍمػى لمٍهځ کٍؿ ڇي زما پي وس کي يػػي او زما پي ثىعيػ کي
(ثصية الٍطٍء) لمٍهځ کٍم. ليکَ ؿٍي يػػيًٍ ،مػى يعر َّ
هٍ د دي شعيح قػيم څظي پي وطاشت ؿػى مفلٍمي ؿٍى ڇي شظػت بالؿ
ثصية الٍطٍء لمٍهځ کٍي ،هللا پاک ج رض د اوداؿي څظي وروؿجي مجصَ َّ
داؿي مىام ثي ورؿٍي ڇي هبي کػيم ص پي طٍب کي وليعي ڇي دي د زوت
ٓ
مظجي والړ دي،او د دى د ڇپلکٍ اواز يػػي واوريعي.
: 111صصيس البظاري ،ريم الصعيح .۳۳۴۴ :صصيس مؾلم ،ريم الصعيح۵۴۲۳ :
()066 د ملانځه اهميت
پي بَ شعيح قػيم کي راځي:
ِ اؿ رس ُ ِ َع ْن عُ ْقبَةَبْ ِن َع ِام ٍر ْ
ضأَ فَأ ْ
َح َس َن صلَّى اللَّوُ َعلَْیو َو َسلَّ َم َ
"م ْن تَػ َو َّ وؿ اللَّو َ اؿ:قَ َ َ ُ ن قَ َ اجلُ َه ِ ّْ
(ٖٕٔ) ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ
اجلَنَّةُ ".
ت لَوُ ْ ،و َجبَ ْصلَّى َرْك َعتَ ْنی یػُ ْقب ُل َعلَْیه َما ب َق ْلبو َوَو ْجهو َ ضوءَُُ ،ثَّ َ الْ ُو ُ
د شظػت ـىبي بن ـامػ زٌوي رض څظي روايت دي ڇي هبي ع
ونػمايَ :ڇا ڇي پي ښي ؿمي غػيىي ؿػى اودس وکړي ،بيا يػػي دوى رکفجي
لمٍهځ وکړي ،ڇي پي ًلي لماهځي کي د دى زړى او نکػ شاطػ وو ،هٍ د دي
کؽ لپارى زوت وازب ؿٍ.
َّ
ثصية المؾرع لمٍهځ
دا لمٍهځ د مؾرع د ثفؾيم لپارى ادا کيږي ،ڇي ًلي پي شىيىت کي
د هللا پاک ج ثفؾيم دي،کلي ڇي يٍ کؽ مؾرع ثي راؿي او د مؾرع د
ثفؾيم پي طاغػ دوى رکفجي ههَ لمٍهځ ادا کړي دي کؽ ثي بي ډيػ زيات خٍاب
مالويږي.
پي يٍ روايت کي راځي،شظػت ابٍيجادى رض نػمايػػي :يٍى ورځ زى
مؾرع ثي وركلم او رؿٍؿ هللا ص د صصابي کػامٍ رض ؿػى پي مؾرع کي
هاؿت وم ،هٍ زى ًم کښيوؾجم ،هبي ع ونػمايَ :کٍم قي ثي د دوى رکفجي
لمٍهځ کٍلٍ څظي موؿ کړي؟ ما پي ځٍاب کي ورثي وويَ :اي د هللا رؿٍلي! ما
ڇي کلي ثي او هٍر صصابي وليعى ڇي هاؿت دي هٍ زى ًم کښيوؾجم ،هٍ هبي ع
ونػمايَ :کلي ڇي پي ثاؿٍ کي يٍ څٍک مؾرع ثي داطَ ؿي ،هٍ د کښيوؾجٍ
()111
څظي مظکي دي دوى رکفجي لمٍهځ ادا کړي.
شظػت زابػ رض نػمايػػي:
: 111ؿون الوؾائي ،ريم الصعيح۳۲۳ :
: 111الصصيس لمؾلم ،ريم الصعيح۲۳۴ :
()067 د ملانځه اهميت
زما پػ هبي ع باهعي پٍر او يػض وو ،هبي ع ًلي يػض ادا کړي او ثػ يػض يػػي
څي زيات بػٍ ِر اشؾان ًم را کړي ،هٍ کلي ڇي زى هبي کػيم ص ثي مؾرع ثي
()111
وركلم هٍ هبي ع ما ثي وويَ :دوى رکفجي لمٍهځ وکړى.
مؾئلي :کڈيػثي يٍ کؽ مؾرع ثي راؿي او د راثلٍ ؿػى ؿم نػض ،ؿوت يا هٍر
ثصية المؾرع بي ادا کٍمي،ههلٍهٍ کي مصػوؼ ؿي ،او د دى ارادى وى ڇي زى َّ
ثصية المؾرع خٍاب ًم مالويږي.هٍ دي کؽ ثي بي ان قاء هللا د َّ
د ثٍبي لمٍهځ
کڈيػثي د يٍ ڇا څظي ګواى وؿي ،هٍ دا کؽ دي دوى رکفجي د ثٍبي
لمٍهځ وکړي ،دا د ـام لموځٍ رهګي يٍ لمٍهځ دي ،د لماهځي څظي وروؿجي
دي دـاوي وکړي ،اؿجلهار دي ووايػػي او هللا پاک ثي دي وژاړي ڇي زما طػا
او كلػي را مفاؼ کړى ،او دا ـؼم دي وکړي ڇي هٍر بي ګواى هکٍم ،پعي ؿػى
بي ان قاء هللا هللا پاک ج ًلي ګواوي ورثي مفانٍي .
د ثٍبي د لماهځي نظيلت
شعيح قػيم
صلَّى اؿ ََِ :سعت رس َ ِ ص َد َؽ أَبُو بَ ْك ٍر َر ِض َي اللَّوُ َعْنوُ ،أَنَّوُ قَ َ
وؿ اللَّو َ ْ ُ َُ " َو َح َّدثَِن أَبُو بَ ْك ٍر َو َ
ِ ٍ ِ اللَّو علَی ِو وسلَّم یػ ُق ُ ِ
صلّْيوـ فَػیُ َ ب َذنْػبًا ،فَػیُ ْحس ُن الطُّ ُه َ
ورُُ ،ثَّ یػَ ُق ُ وؿَ :ما م ْن َعْبد یُ ْذن ُ ُ َْ ََ َ َ
((ٕٔٙ
نیُُ ،ثَّ یَ ْستَ ْغ ِف ُر اللَّوَ ؛ إَِّال َغ َفَر اللَّوُ لَوُ".
رْك َعتَ ْ ِ
َ
د شظػت ابٍبکػ صعيو رض څظي روايت دي ڇي هبي کػيم ص
ونػمايَ :کٍم يٍ بوعى څظي ڇي ګواى وکړي ،هٍ بيا پي ښي ؿمي غػيىي ؿػى
: 111الصصيس لمؾلم ،ريم الصعيح۲۳۲ :
: 111ؿون ابي داود ،ريم الصعيح۳۲۵۳ :
()068 د ملانځه اهميت
اودس وکړي ،بيا دوى رکفجي لمٍهځ ادا کړي ،بيا د هللا پاک ج څظي ملهػت
وكٍاړي هٍ هللا پاک ج بي طػور دي کؽ ثي ملهػت کٍي.
د شازت لمٍهځ
د يٍ طاص شازت او طػورت موځجي راثلٍ پي وطت کي ڇي کٍم
لمٍهځ ادا کيږي ًلي لماهځي ثي "صالة الصازة" وايػػي.
د شازت لماهځي نظيلت
د شظػت ابٍالعردا رض څظي روايت دي ڇي هبي کػيم ص ونػمايَ:
ڇا ڇي ښي ؿم اودس وکړي ،بيا يػػي پي طفٍع او طظٍع ؿػى دوى رکفجي
لمٍهځ وکړي ،هٍ هللا پاک ج بي د دى ًػ شازت او طػورت ور پٍرى کٍي ،ژر
يػػي کي پؽ( .څػهګي ڇي هللا پاک ج وكٍاړي).
د شازت لماهځي غػيىي
د دي لماهځي غػيىي دا دى :اوال پي ښي ؿمي غػيىي ؿػى اودس وکړى،
بيا دوى رکفجي ههَ د "صالة شازت" پي هيت باهعي وکړى ،کلي ڇي دي ؿالم
وګػځٍي هٍ دـا قػوع کړى ،پي دـا کي اوال شمع او درود قػيم ووايي ،بيا
طپَ شازت او مىصع بيان کړى ،د ؿوت مػابو دـا وکړى ،پعي ؿػى بي هللا
پاک ج ؿجا ًػ زائؼ شازت پٍرى کٍي ،ان قاء هللا
د شازت لپارى پي ًػى ژبي کي دـا کٍلي ؿي ،ليکن پي اشاديدٍ کي د
شازت لپارى يٍى دـا راهىَ ؿٍيعى ،کڈيػثي دا دـا وکړؿ ؿي ،هٍ ان قاء هللا
ثػ بلي دـا بي دا دـا ژر يبٍليږي.
ب احلَ ْم ُد لِلَّ ِو َر ّْ
ب الْ َع ْر ِش الْ َع ِظی ِمْ ،یم الْ َك ِرميُُ ،سْب َحا َف اللَّ ِو َر ّْ "َال إِلَو إَِّال اللَّو ْ ِ
احلَل ُ ُ َ
یم َة ِم ْن ُك ّْل بِرَ ،و َّ ِ ِ ِ ِ
الس َال َم َة كَ ،والْغَن َ كَ ،و َعَزائِ َم َم ْغفَرتِ َ
ك ُموجبَات َر َْحَتِ ََسأَلُ َ
نی ،أ ْ
ِ
الْ َعالَم َ
()069 د ملانځه اهميت
ِمن ُكل إِ ٍُْثَ ،ال تَدع ِِل َذنْػبا إَِّال َغ َفرتَو ،وَال َُهِّا إَِّال فَػَّرجتو ،وَال ح ِ
ك ِر ً
ضا اج ًة ى َي لَ َ
َُْ َ َ َ ُْ َ ً َْ ْ ّْ
()ٕٔٚ
نی ". إَِّال قَضیتَها ،یا أَرحم َّ ِ ِ
الراَح َ َْ َ َ ْ َ َ
ژباړى :د هللا پاک ج څظي ماؿيٍا بَ ًيڅ مفبٍد هؾجي ،کٍم (هللا) ڇي شلم
دـػش ـؾيم مالک او
او بػداقت واال ،مٌػباهي او کػيم ذات دي ،هللا پاک ِ
طاوهع دي ،او ټٍلي ثفػيهٍهي د هللا پاک د پارى دي کٍم ڇي د ټٍلي زٌاهٍ رب
او پالٍهکي دي ،زى ؿجا څظي د ًلي کار كٍښجوي او ؿٍاؿ کٍم کٍم ڇي ؿجا د
رشمت او بظښي مٍزب او وازبٍهکي دي( او زى ؿجا څظي كٍښجوي کٍم) د
ًػي هيک او ښي کار نايعى او ګػټي ،او د ًػي ګواى څظي ؿالمجيا ،ما ثي ًيڅ
ګواى د مفانٍلٍ بليػى (مي پػيږدى) ،او ًيڅ يٍ شازت ڇي ثا ثي طٍښ يػػي د
پٍرى کٍلٍ بليػى مي پػيږدى ،اي ارشم ّالػاشمين ذاثي!
د اؿجظاري لمٍهځ
کلي ڇي د يٍ اًم کار ارادى ولػي ليکن د ًلي کار د هجيري او پاي پي
بارى کي درثي ثفٍيـ او نکػ يػػي ڇي دا کار زما دپارى طيػ دي او کي قػ؟ هٍ د
دي د شَ لپارى د هللا پاک ج څظي مفٍرى اطؾجَ پکار دى ،او ًمعي
مفٍري ثي "اؿجظارى" وايػػي ،پي اشاديدٍ کي د اؿجظاري ډيػ زيات ثاکيع بيان
ؿٍيعي.
پي يٍ شعيح قػيم کي راځي ،ڇي د هللا پاک ج څظي مفٍرى هي
اطؾجَ او اؿجظارى هي کٍؿ ډيػ د کم بظجي کار دي .کلي ڇي وادى کٍي ،يا پي
ؿهػ ځي يا يٍ بَ زائؼ کار کٍي هٍ بيلي اؿجظاري دا کار ًيڅکلي ًم مي کٍى،
د اؿجظاري کٍلٍ وروؿجي بي ان قاء هللا پښيماهي هي يػػي.
د اؿجظاري د لماهځي غػيىي
: 111ؿون الجػمغي ،ريم الصعيح۴۲۴:
()071 د ملانځه اهميت
د اؿجظاري د لماهځي غػيىي دا دى :دوى رکفجي ههَ لماهځي هيت وکړى،
کلي ڇي دي ؿالم وګػځٍي ،هٍ درود قػيم ووايي او پي ښي ؿمي ثٍزي ؿػى دا
ٓ
دـا قػوع کړى ،د دي دـا پي اوؿ او اطػ دواړو کي درود قػيم ووايي.
ك الْ َع ِظی ِم، "اللَّه َّم إِ ِّّْن أَست ِخري َؾ بِعِْل ِمك وأَست ْق ِدرَؾ بُِق ْدرتِك ،وأَسأَلُك ِمن فَ ِ
ضل َ َ َ َ ْ َ ْ ْ َ َ َْ ُ َْ ُ ُ
ت َع َّالـ الْغُی ِ ِ ِ
وب ،اللَّ ُه َّم إِ ْف ُكْن َ
ت تَػ ْعلَ ُم أ َّ
َف َّك تَػ ْقد ُر َوَال أَقْد ُرَ ،وتَػ ْعلَ ُم َوَال أ َْعلَ ُمَ ،وأَنْ َ ُ ُ فَِإن َ
آجلِ ِو،
اج ِل أَم ِري و ِ
ْ َ
اؿ":ع ِ ِِ ِ ِ
َى َذا ْاْل َْمَر َخ ٌْري ِِل ِِف د ِینَ ،وَم َعاشيَ ،و َعاقبَة أ َْم ِري"أ َْو قَ َ َ
َف َى َذا ْاْل َْمَر َشّّر ِِل ِِف ِد ِین ِِ
فَاقْ ُد ْرهُ ِِل َویَ ّْس ْرهُ ِِل ُُثَّ بَا ِرْؾ ِِل فیوَ ،وإِ ْف ُكْن َ
ت تَػ ْعلَ ُم أ َّ
اص ِرفِْن َعْنوُ، ِ ِِ اؿ ِ ِ اشي َو َعاقِبَ ِة أ َْم ِري"أ َْو قَ َ
ومع ِ
اص ِرفْوُ َع ّْن َو ْ ِ":ف َعاج ِل أ َْم ِري َوآجلو ،فَ ْ ََ َ
ث َكا َفُُ ،ثَّ أ َْر ِض ِن".قَ َ
()ٕٔٛ
اجتَوُ".
":ویُ َس ّْمي َح َ اؿ َ اخلَْ َري َحْی ُ َواقْ ُد ْر ِِل ْ
ژباړى :اي هللا! زى ؿجا څظي ؿجا د ـلم پي ذريفي طيػ كٍاړم ،او ؿجا پي يعرت
ؿػى يٍت او غايت كٍاړم ،او زى ؿجا ـؾيم نظَ كٍاړم ،بي قکي ثي پي ًػ
څي يادر يػػي او زى يادر هي يم ،او ثي پي ًػ څي پًٍيږي او زى هي پًٍيږم ،او ثي
د كيب ټٍلي طبػي پيږيوي ،اي هللا! کڈيػثي ؿجا د ـلم مػابو دا کار زما د
پارى زما پي دين ،زما پي دهيا او مفيفت ،زما د کار پي طاثمي او اهرام کي ښي
ٓ
او طيػ يػػي ،هٍ دا کار زما پي ثىعيػ کي وليکي او دا کار ما ثي اؿاهي کړى ،او بيا
ما ثي پعي کار کي بػکت واڇٍى ،او (اي هللا!) کڈيػثي ؿجا د ـلم مػابو دا
کار زما د پارى زما پي دين ،زما پي دهيا او مفيفت ،زما د کار پي طاثمي او
اهرام کي بع او قػ يػػي ،هٍ د دي کار مض زما څظي ڇپ کړي او زما ثٍزي ًم د
دي کار څظي واړوي ،او ڇيػثي ڇي طيػ يػػي ًلي طيػ زما پي ثىعيػ او هصيب
کي وليکي،او بيا ما پي ًلي کار باهعي راطي ًم کړي.
: 111صصيس البظاري ،ريم الصعيح .۳۳۱۵ :ؿون ابي داود ،ريم الصعيح .۳۲۱۳ :ؿون
الجػمغي ،ريم الصعيح۴۳۰ :
()070 د ملانځه اهميت
پاملػهي :پي پٍرثوي دـا د َى َذا ْاْل َْمَر پي وطت کي بي اؿجظارى کٍهکي طپَ
شازت او طػورت يادوي يا بي يػػي پي ذًن او نکػ کي هيؾي.
مؾئلي :د کٍم کؽ ڇي يٍ کار يػػي ًلي بي پي طپلي اؿجظارى کٍي ،بَ څٍک د
دى لپارى اؿجظارى کٍلي هؾي.
کڈيػثي د اؿجظاري د پٍرثوي دـا ويلٍ لپارى وطت هي يػػي ،يا دا دـا
ويلي هؾي هٍ بيا دي طپَ شازت پي ذًن کي وهيؾي او دا دـا دي ووايػػي:
لن اِ ِّٰل اِ ْختِیَا ِر ْي"
ِِ "ال ّٰلّ َّ
هم ِخ ْر ِ ِْل َو ْ ِ
اخ َْرت ِْلَ ،وال تَک ْ
اي هللا زما د پارى ( پي دي دوو کارو کي يٍ کار) طٍښ کړى او زما د پارى يػػي
اطجيار کړى ،او زما اطجيار ثي يػػي مي ؿپارى.
د اؿجظارى کٍلٍ وروؿجي کڈيػثي يٍ ښي طٍب وليعي ،يا دي زړى کٍم
غػنجي رازؿ ؿٍ ،د ًلي مػابو ـمَ وکړى.
د اؿجظارى کٍلٍ لپارى يٍ څٍ مهيع ًعايات
ٓ
د دـا پي اوؿ او اطػ کي درود قػيم ووايي .
د اؿجظاري د لماهځي پي اوؿ رکفت کي ؿٍرة الکانػون ،او پي دويم رکفت
کي ؿٍرة االطالص ووايي .
کڈيػثي پي اولي ورځ دي زړى يٍ غػنجي رازؿ هؾٍ ،هٍ ثػ ۲ورځٍ پٍري
اؿجظارى وکړى .
د شيض او ههاس واال زهاهي لپارى يٍاځي دا دـا ويَ کاني دى .
د هيک کار کٍلٍ ،يا د بع کار د پػيږدلٍ د پارى اؿجظارى هي کيږي ،بلکي
اؿجظارى د دوى مباح کاروهٍ ثػ موځ کيږي .
()072 د ملانځه اهميت
صالة الجؾبيس
پي ههَ لموځٍ کي صالة الجؾبيس يٍ زال قان لػي ،د دي لماهځي
غػيىي ثػ هٍر لموځٍ ًم زال دى ،دي لماهځي ثي د دي وزٌي صالة الجؾبيس
وايػػي ،ڇي پعي لماهځي کي ډيػ زيات ثؾبيصات ويَ کيږي.
د صالة الجؾبیس نظیلت
ٓ
شظػت ـبعهللا بن ـباس رض نػمایػػی :هبی کػیم ص طپَ ايا شظػت
ٓ ٓ
ـباس رض ثي ونػمایَ :ای زما ايا زاهي! ایا زى ثا ثي یٍى ثصهي درکړم؟ ایا زى ثا
ٓ
د یٍ ښي قی څظي طبػ کړم؟ ایا زى ثا ثي یٍ داؿی کار در وښیم ڇي ثي ًلي کار
وکړی هٍ ؿجا ټٍلی ؿابىي ،هٍی او زړی ،پي يصع ؿػہ کړی یا پي ًیػہ ،كټی او
کٍڇوی ،پي ښکارہ یا پي پټي باهعی کړی ټٍلی ګواوی در مفاؼ کړی.
بیا هبی کػیم ص ورثي ونػمایَ :کڈیػثي ممکن یػػی هٍ ًػہ ورځ دا
لمٍهځ ادا کٍہ ،کڈیػثي ًػہ ورځ ممکن هي یػػی هٍ پي ًهجي کی یٍ وار دا لمٍهځ
کٍہ کڈیػثي پي يٍى ًهجي کی ممکن هي یػػی هٍ ًػہ میاقجي کی یٍ وار ،کڈیػثي
پي میاقجي کی ممکن هي یػػی هٍ پي کاؿ کی یٍ وار ،کڈیػثي پي کاؿ کی ممکن
هي یػػی هٍ پي ټٍلي ـمػ کی یٍ وار دا لمٍهځ طػور وکړہ.
د صالة الجؾبیس غػیىي
د دی لماهځي ثػ ټٍلٍ ښي غػیىي دا دى ،ڇي د څلٍر رکفجي ههلٍ هیت
وثړى ،د ؿبصاهک اللٌم څظي وروؿجي ۳۲وارى "سبحاف ا﵁ واحلمد﵁ و ال الو اال
ا﵁ وا﵁ اکْب ،و ﵁ احلمد" ووایي ،د دی څظي وروؿجي اـٍذباهلل،بؾم
هللا،الصمع هلل او ؿٍرت ووایي ،بیا ۳۰وارى دا کلمي ووایي ،بیا رکٍع ثي والړ
ؿي او د ؿبصان ربی الفؾیم څظي وروؿجي ۳۰وارى دا کلمي ووایي ،د ؿمؿ
هللا لمن شمعى څظي وروؿجي پي يٍمي کی ۳۰وارى دا کلمي دا کلمي ووایي ،بیا
پي اولي ؿرعى کی د ؿبصان ربی ٰ
االـلی څظي وروؿجي ۳۰وارى دا کلمي ووایي،
()073 د ملانځه اهميت
کلي ڇي د اولی ؿرعی څظي را پٍرثي ؿی هٍ پي زلؾي (د دوو ؿرعو موځ
هاؿجي کی) ۳۰وارى دا کلمي ووایي ،بیا پي دویمي ؿرعى کی ًم ۳۰وارى دا
کلمي ووایي .اوس اوؿ رکفت ادا ؿٍ او پي اوؿ رکفت کی ۲۲وارى دا کلمي
وویَ کیږی .هٍ دویم ،دریم او څلٍرم رکفت ًمعاؿی ادا کړى ،ڇي پي ًػ
رکفت کی د يػائت مظکی ۳۲وارى ،د يػائت ورورؿجي ۳۰وارى ،پي رکٍع کی
۳۰وارى ،پي يٍمي او زلؾي دواړو کی لؽ ،لؽ وارى او پي ًػى ؿرعى کی
لؽ ،لؽ وارى.
دا ټٍلي ۱۰۰وارى ثؾبیصات پي څلٍر رکفت لماهځي کی ویَ کیږی.
د اؿجؾىاء لمٍهځ
د هللا پاک ج څظي باران كٍښجلٍ ثي اؿجؾىاء ویَ کیږی ،او د
اؿجؾىاء لپارى ڇي کٍم لمٍهځ ادا کیږی ًلي ثي صالة االؿجؾىاء ویَ کیږی.
شعیح قػیم:
َف رس َ ِ صا ِر َّ ٍ ِ ِ
صلَّى اللَّوُ وؿ اللَّو َ َخ ََْبهُ ،أ َّ َ ُ
يأْ َف َعْب َد اللَّو بْ َن َزیْد ْاْلَنْ َ " َعبَّ َاد بْ َن َمتی ٍم أ ْ
َخ ََْبهُ ،أ َّ
استَ ْقبَ َل الْ ِقْبلَةَ، ِ
صلَّى یَ ْستَ ْسقي َ ،وأَنَّوُ لَ َّما أ ََر َاد أَ ْف یَ ْدعُ َو ْ
ِ
َعلَْیو َو َسلَّ َم َخَر َج إِ ََل الْ ُم َ
()ٕٜٔ
َو َح َّو َؿ ِرَداءَهُ".
شظػت ـباد بن ثمیم د شظػت ـبعهللا بن زیع رض څظي روایت
کٍی ،ڇي هبی کػیم ص د ـیعګاى و غػنجي ووثی ًلجي یػػی د اؿجؾىاء لمٍهځ
وکړی ،بیا یػػی څادر واړوی او يبلی ثي یػػی مض کړی او دـا یػػی وکړى.
: 111مجهو ـليي ،واللهؼ لمؾلم ،ريم الصعيح .۳۴۴ :الصصيس للبظاري ،ريم الصعيح:
.۳۰۳۵و ۳۰۵۳
()074 د ملانځه اهميت
د اؿجؾىاء د لماهځي غػیىي
د دی لماهځي غػیىي دا دى :ڇي ټٍلي مؾلماهان ماقٍمان ،ځٍاهان او
ؿپین ږیػی مفمٍلی زامی واكٍهعی ،طپَ شیٍاهان د ځان ؿػى روان کړی او
پي ـازؼی باهعی یٍ صصػا یا ځوګلي ثي والړ ؿی ،د طپلٍ ګواًٍ څظي ثٍبي
وکړی ،کي د یٍ ڇا شو پػ باهعی یػػی د ًلي شو ادا کړی .د ځان ؿػى کانػ هي
بٍزی .کلي ڇي میعان ثي والړ ؿی هٍ ًلجي دی دوى رکفجي زٌػی لمٍهځ پي
زماـت ؿػى بیلي اذان او ايامجي ادا کړی.د لماهځي څظي وروؿجي دی امام
دوی طػبی ووایػػی
د طػبی څظي وروؿجي امام او مىجعیان دواړى دی يبلی ثي مظامض ؿی
او الؿٍهي دی ڇپي واړوی اؿجلهار او د باران لپارى دـا دی قػوع کړی.
پي دـا کی دی امام طپَ څادر داؿی واړوی ،ڇي ڇپي غػؼ یػػی
راؿجي غػنجي ؿی او راؿجي غػؼ یػػی ڇپي غػنجي ؿی.
دا کار دی دری ورځی وکړیً ،ػى ورځ روژى هیٍؿ او صعيي او طیػات کٍؿ
(ًعایي او ـالمګیػی) مؾجصب دی.
د لمػ د ثػهځی لمٍهځ
کلي ڇي لمػ ثػهځي وهیؾی هٍ دوى رکفجي لمٍهځ او صعيي کٍؿ ؿوت
دی .دا دوى رکفجي لمٍهځ پي زماـت ؿػى زٌػا ادا کیږی ،د دی لماهځي لپارى
اذان هي کیږی بلکي پي بلي غػیىي ؿػى بي طلګٍ ثي طبػ ورکٍؿ کیږی ثػ څٍ
مؾرع ثي راؿی او د لمػ ثػهځي طجمیعو پٍری بي ټٍلي طلګ پي مؾرع کی
هاؿت یػػی پي ـبادت بي اطجي یػػی.
شعیح قػیم:
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم ِ ِ ِ ِ
س َعلَى َع ْهد َر ُسوؿ اللَّو َ
َّم ُ
اؿ َ :خ َس َفت الش ْ " َع ْن أَِِب بَكَْرَة ،قَ َ
صلَّى ِبِِم رْك َعتَ ْ ِ ِ ِِ
نی، ْ َ َّاس إِلَْیو ،فَ َ
اب الن ُ
ِ
فَ َخَر َج ََيُُّر ِرَداءَهُ َح ََّّت انْػتَ َهى إ ََل الْ َم ْسجد َوثَ َ
()075 د ملانځه اهميت
اف ِمن آی ِ
ات اللَّ ِو ،وإِنػَّهما َال َِيْ ِس َف ِ ِ ت الشَّمس فَػ َق َ ِ فَ ْاصللَ ِ
اف َ َُ س َوالْ َق َمَر آیػَتَ ْ َ َّم َ اؿ"إ َّف الش ْ ْ ُ َ
ف َما بِ ُك ْم "َ .و َذ َاؾ أ َّ تأ ٍ ِ ِ
َف ابْػنًا صلُّوا َو ْادعُوا َح ََّّت یُك َ
ْش َ َحدَ ،وإِ َذا َكا َف َذ َاؾ فَ َ ل َم ْو َ
(ٖٓٔ)
َّاس ِِف َذ َاؾ". ِ ِ ِ ِ
اؿ الن ُ
یم فَػ َق َ
اؿ لَوُ :إبْػَراى ُ صلَّى اللَّوُ َعلَْیو َو َسلَّ َم َم َ
ات یػُ َق ُ للنِ ّْ
َِّب َ
د شظػت ابٍبکػى رض څظي روایت دی ڇي د هبی کػیم ص پي زماهي
کی لمػ ثػهځی وهیٍی هٍ د هبی کػیم ص څادر پي ځمکي څکیعی او پي ڇابکی
ؿػى مؾرع ثي راكلی ،صصابي کػام رض ًم را ټٍؿ ؿٍى ،هبی کػیم ص دوى
رکفجي لمٍهځ پي زماـت ؿػى راکړی او لمػ ثػهځي ًم طجمي ؿٍى .د دی څظي
وروؿجي هبی ع ونػمایَ :بی قکي لمػ او ؿپٍږمی د هللا پاک ج د ـالمٍ او
هفاهی څظي دوی ـالمی او هښی دی ،دا ثػهځي د یٍ ڇا د مړیوی لي وزٌی هي
کیږی (بلکی د اؿمان ،ځمکی او هٍر مظلٍياثٍ پي څیػ دا ًم د هللا پاک
مظلٍؽ او د ًلي د شکم ثابؿ دی او د دوی روښاهجیا او ثاریکی د هللا پاک ج
پي شکم ؿػى کیږی) هٍ کلي ڇي لمػ یا ؿپٍږمی ثػهځي یػػی هٍ ثاؿی پي دـا او
لموځٍهٍ اطجي ؿی ثػ څٍ ڇي دا ثػهځي طجمي هؾی .پعی ورځ د هبی کػیم ص
زوی ابػاًیم ونات ؿٍی وو هٍ ځیوی طلګٍ دا طبػی وکړی ڇي د لمػ ثػهځي د
ابػاًیم د ونات کیعو لي وزٌی ؿٍیعى ،هٍ هبی کػیم ص ( د دی طبػی د
ثػدیع لپارى) دا طبػى وکړى.
د ؿپٍږمی د ثػهځی لمٍهځ
د ؿپٍږمی د ثػهځی پي وطت کی ًم دوى رکفجي لمٍهځ کٍؿ ؿوت
دی ،لیکن دا لماهځي پي زماـت ؿػى ادا کٍؿ مؾوٍن هعی ،ټٍلي طلګ دی
پي طپَ کٍروهٍ کی زال زال لمٍهځ ادا کړی پي مؾرع کی دی هي ؿػى زمؿ
کیږی.
: 112صصيس البظاري ،ريم الصعيح۳۰۱۱ :
()076 د ملانځه اهميت
د مؾانػ لمٍهځ
کلي ڇي یٍ کؽ د ؿهػ پي ارادى د طپَ کٍر څظي اثي څلٍیښت میلي
( ثىػیبا پاو باال اوى اویا کلٍمجػى) ؿهػ کٍلٍ د پارى د طپَ ښار د شعود څظي
ٓ
ووږی هٍ دا کؽ مؾانػ بلَ کیږی .مؾانػ کڈیػثي د طپَ ښار د ابادی او
شعود څظي ووږی هٍ دی بي يصػ کٍی او دی قػـا مؾانػ دی ،لیکن کڈیػثي
ٓ
ی ػی د ؿهػ ارادى کړی وى لیکن د طپَ ښار د ابادی څظي وثلی هي وو هٍ بیا دی
مؾانػ ثي يصػ کٍؿ روا هعی.
کڈیػثي د بؽ اؿټیفن یا اډى پي ښار کی دهوي یػػی هٍ پي اډى کی يصػ
کٍؿ روا هعی ،لیکن کڈیػثي اډى د ښار د شعود څظي بٌػ یػػی هٍ مؾانػ بي
ًلجي يصػ کٍی.
د مؾانػ د لماهځي شکم
مؾانػ بي پي ؿهػ کي د ماپښين ،ماځيګػ او ماطؾجن نػض د څلٍر
رکفجي پػ ځاي دوى رکفجي کٍي ،د ماښام او وثػ لمٍهځ دي پٍرى دري رکفجي
کٍي ،او د ؿٌار نػض او ؿوت دي پٍرى دوى ،دوى رکفجي کٍي .ثػ کٍم وطت
پٍري ڇي مؾانػ پي يٍ ښار کي د پوځلؽ ورځي ييام ارادى او هيت وهکړي ،يا
طپَ ښار او طپلي ـاليي ثي راهؾي ثػ ًلي وطجي پٍري بي مؾانػ يصػ کٍي.
ليکن کڈيػثي مؾانػ طپَ ښار ثي راؿي يا پي يٍي ښار کي پوځلؽ ورځي
ثيػولٍ هيت وکړي هٍ بيا دي مىيم دي او پٍرى لمٍهځ بي کٍي.
کڈيػثي يٍ کؽ پي يٍي ښار کي د پوځلؽ ورځٍ ثيػولٍ هيت او ارادى هي
يػػي ،بلکي هامفلٍم يػػي ڇي هن يا ؿبا بي والړ ؿي هٍ دا کؽ مؾانػ دي او ثػ
کٍم وطت پٍري ڇي دي پعي ځاي کي يػػي يصػ بي کٍي.
()077 د ملانځه اهميت
کڈيػثي مؾانػ پي يٍ مىيم امام پؾي لمٍهځ قػوع کړي هٍ پٍرى لمٍهځ
بي کٍي ،ليکن کڈيػثي امام ًم مؾانػ يػػي ،يا پي طپلي دا مؾانػ هٍرو کؾاهٍ
ثي زماـت ورکٍي هٍ دا مؾانػ بي د څلٍر رکفجي پػ ځاي دوى رکفجي کٍي.
پي ؿهػ کي ـؾکػ،كالم او زهاهي د طپَ ؿػپػؿت او اميػ ثابؿ دي،
يفوي کڈيػثي اميػ يا د زهاهي ؿػپػؿت (د ڇا ؿػى ڇي پي ؿهػ کي راكلي
دى،مدال :پالر ،ورور ،ميړى) کڈيػثي د دي ؿػپػؿت پي لماهځي کي يصػ کٍي
هٍ دا بي ًم يصػ کٍي ،او کڈيػثي د دي ؿػپػؿت پٍرى لمٍهځ کٍي هٍ دا بي
ًم پٍرى لمٍهځ کٍي.
پي ؿهػ کي د ؿوت او ههَ لموځٍ شکم
پي ؿهػ کي د ؿوجٍ او ههلٍ دا شکم دي ،کڈيػثي د اغميوان او يػاري
وطت يػػي هٍ ؿوت او ههَ دي وکړي،کڈيػثي د ِنػار او زلعي وطت يػػي،يا
اهؾان ؿجړي يػػي يا بَ مفکَ يػػي هٍ د ؿوجٍ پػيږدؿ ًيڅ ګواى هلػي .د ؿٌار
ؿوت او وثػ بي پي ًيڅ صٍرت کي هي پػيږدي.
د هاروكي لمٍهځ
لمٍهځ پي ًيڅ شالت کي ًم مفاؼ هعي ،کي زٍړ يػػي کي هازٍړى ،ثػ
څٍ ڇي پي والړى باهعي لمٍهځ کٍلي ؿي ،لمٍهځ بي کٍي ،کڈيػثي پي ييام يا
ؿرعى ادا کٍلٍ باهعي يادر هي يػػي هٍ پي هاؿجي باهعي لمٍهځ ادا کٍؿ نػض
دي ،پي هاؿجي دي رکٍع او ؿرعى وکړي ،د رکٍع لپارى بي دومػى ټيټ کيږي
ڇي ثوعي د ځوګوٍ ؿػى ومښلي.
کڈيػثي پي هاؿجي باهعي پي ؿرعى کٍلٍ باهعي يادر هي يػػي هٍ پي پػوثي
باهعي لمٍهځ کٍؿ الزم دي ،بيا بي رکٍع او ؿرعى د ؿػ پي اقاري ؿػى کٍي،
د رکٍع لپارى پي لږ او د ؿرعي د پارى بي ډيػ ؿػ ټيټٍي.
()078 د ملانځه اهميت
کڈيػثي يٍ کؽ پي ؿػ باهعي اقارى ًم کٍلي هؾي او يٍى او قپي او
ورځ داؿي شالت کي يػػي هٍ د دي ورځي لمٍهځ مفاؼ دي ،د زٍړيعو څظي
وروؿجي د دي لماهځي يظا ًم الزم هعى ،ليکن کڈيػثي د يٍي قپػي او ورځي
څظي کم پعي مػض اطجي يػػي هٍ بيا د يظا ؿٍي لموځٍ يظا پػ الزم دى.
د لماهځي يظائي
ًػ لمٍهځ پي طپَ مىػر ؿٍي وطت کي ادا کٍؿ الزمي دي ،کڈيػثي د
لماهځي وطت ثيػ ؿي هٍ بيا د دي لماهځي يظائي کٍؿ الزمي دى ،د نػطٍ
لموځٍ يظائي نػض دى ،د وازب لماهځي يظائي وازب دى او د ځيوي ؿوجٍ
يظائي ؿوت دى ،لکي د ؿٌار ؿوت ،پي کٍمٍ شاالثٍ کي ڇي لمٍهځ قػـا
مفاؼ يػػي(لکي د زهاهي لپارى د شيض او ههاس پي شالت کي) د ًلي وطجٍهٍ
يظا ًم الزمي هعى.يصعا يٍ لمٍهځ يظا کٍؿ ګواى کبيػى دى کي څي ًم وروؿجي
يػػي يظايػػي وکړي.
کڈيػثي د ؿٌار لمٍهځ درڅظي يظا ؿٍ او د زواؿ څظي مظکي يػػي
يظائي کٍي هٍ د ؿوت او نػض دواړو يظائي بي کٍي ،پاثي څلٍر لموځٍهي کي
ڇيػثي در څظي يظا ؿٍى هٍ يٍاځي د نػطٍ او وثػو يظا بي کٍي ،د ؿوجٍ
يظايػػي بي هي کٍي.
هٍټ :کڈيػثي پي ؿهػ کي لمٍهځ در څظي يظا ؿي هٍ د يظائي پي وطت کي بي
ًلٍمػى رکفجي لمٍهځ کٍي څٍمػى ڇي پي ؿهػ کي در څظي يظا ؿٍيعي ،اوس
کي ثي مؾانػ يػػي کي مىيم .او د ايامت پي شالت کي ڇي کٍم لمٍهځ
درڅظي يظا ؿٍ هٍ د يظائي پي وطت کي بي ًلٍمػى رکفجي لمٍهځ کٍي
څٍمػى ڇي در څظي يظا ؿٍيعي ،کي مؾانػ يػػي او کي مىيم.
()079 د ملانځه اهميت
د يظائي لماهځي هيت
د يظائي لماهځي هيت بي داؿي کٍي:ڇي زى د نالهي ورځي د نالهي
وطت دوى/دري/څلٍر رکفجي نػض /وثػ ادا کٍلٍ هيت کٍم .کڈيػثي ډيػ
لموځٍهي درڅظي يظا ؿٍي يػػي ،او ثفعاد يػػي درثي مفلٍم هي يػػي ،اوس يػػي
يظاء ـمػي وايػػي،د دي غػيىي دا دى :ڇي د طپَ ګمان يظائي کٍي ،دي ثي ِ
او نکػ مػابو د ًػ وطت يظا ؿٍي لموځٍهي شؾاب کړى ،مدال :د ؿٌار ۱۰
لموځٍهي راڅظي يظا ؿٍيعي ،هٍ د يظائي پي وطت کي بي داؿي هيت کٍي،
يظاء ـمػي د ؿٌار د لماهځي څظي د اوؿ لماهځي هيت کٍم .کلي ڇي ڇي د ِ
ديػش د ؿٌار لموځٍ پٍرى ؿٍى ،هٍ بيا پاثي پوځي لموځٍهي (څلٍر نػائض ،او
بَ وثػ وازب) ًمعاؿي ادا کړى.
صاشب ثػثيب
ِ
د بالق کيعو وروؿجي کڈيػثي د يٍ کؽ پي ذمي باهعي يٍ يظايػػي لمٍهځ
صاشب ثػثيب ويَ کيږي ،کڈيػثي د دي کؽ څظي يٍ ِ هي يػػي هٍ دي ثي
لمٍهځ يظا ؿي هٍ دا کؽ بي اوال ًلي يظا ؿٍي لمٍهځ کٍي بيا بي وطجي
دا ثػثيب داؿي طجميعلي ؿي :ڇي پي يٍ کؽ باهعي لمٍهځ کٍي.
قپږ (يفوي د پٍرى يٍي ورځي لموځٍهي) يا ثػ قپږ زيات لموځٍهي يػػي ،هٍ دا
صاشب ثػثيب شکم هي ِ صاشب ثػثيب هعي ،او پعي کؽ باهعي د ِ کؽ
زاري کيږي.
مدال :د يٍ کؽ څظي د ؿٌار لمٍهځ يظا ؿٍ اوس د ماپښين وطت
دي ،او د دي کؽ پي ذمي يٍاځي دا د ؿٌار لمٍهځ دي ،هٍر لموځٍهي يػػي
صاشب ثػثيب دي ،دا کؽ بي اوال د ؿٌار د ِ يظا کړي هعي ،هٍ دا کؽ
لماهځي يظايػػي کٍي بيا بي د ماپښين لمٍهځ کٍي ،ليکن کڈيػثي وطت کم
()081 د ملانځه اهميت
وو ،يا يظايػػي لمٍهځ يػػي ًيػ وو ،هٍ بيا دي وطجي لمٍهځ وکړي ،وطجي لمٍهځ
يػػي ادا کيږي.وروؿجي دي د ؿٌار يظايػػي لمٍهځ وکړي.
ًمعا شکم پي وثػو کي ًم زاري کيږي ،کڈيػثي د يٍ کؽ څض وثػ
صاشب ثػثيب وو هٍ اوؿ بي د وثػو يظا راوړي ،بيا بي د ِ يظا ؿٍى او دي
صاشب ثػثيب هي وو ،يا وطت کم وو ،يا وثػ يػػي
ِ ؿٌار لمٍهځ کٍي .کڈيػثي
ًيػ ؿٍى او د ؿٌار لمٍهځ يػػي وکړي هٍ بيا يػػي د ؿٌار لمٍهځ صصيس دي.
د طلګٍ قکٍک او قبٌي
ډيػ طلګ پي قکٍک او قبٌاثٍ کي مبجال دي ،او د طپلي کم ـلمي لي
وزٌي د بي لماهځي کؽ شمايت کٍي او ًلي مؾلمان خابجٍي ڇي پي ًلي ؿػى
بي لماهځي ثي هٍر ًم زػائت پيعا کيږي،شاالهکي پي اشاديدٍ کي صػاشجا بي
ٓ
لماهځي ثي کانػ ،مفػک ،بي ايماهي او بي ديوي ويَ ؿٍيعي ،او دوي د اياثٍهٍ
او اشاديدٍ ثٵويالت کٍي ،مٍږ طٍ دا وايٍ ،ڇي ثاؿي ثٵويالت پػيږدي ،ځکي
ٓ ٓ
ڇي دا د يػان مريع او مبارک اشاديدٍ شکم دي ،پي يػان مريع کي بي ځايي
ثٵويالت او قک او قبي هؾجي ،د هللا پاک ج نػمان دي
(ٖٔٔ)
"افَال یػَتَ َدبػَُّرْو َف ال ُق ْرآ َفَ ،و ْلو کا َف ِم ْن ِعْن ِد َغ ِْريا﵁ِ لََو َج ُد ْوا فِْی ِو اِ ْختِالفاً کثِ ْرياً".
ٓ ٓ
ايا دي طلګٍ ثػ اوؿي پٍري پي يػان مريع کي نکػ او ؿٍچ هعي کړي(،ڇي دا
د هللا پاک ج کالم دي ،او د دي ٰ
مفوي ًم د هللا پاک لػػني دى) او کڈيػثي
ٓ ٓ
دا يػان د كيػهللا لػػني وايػػي ،هٍ دوي بي پعي يػان کي ډيػ اطجالنات پيعا
کړي وى.
هبي کػيم ص نػمايػػي:
: 111الوؾاء۳۵:
()080 د ملانځه اهميت
وؿ إَِّال
اؿ ":إِ ِّّْن َال أَقُ ُ َّك تُ َد ِ
اعبُنَا ،قَ َ وؿ اللَّ ِو ،إِن َ " َع ْن أَِِب ُىَریْػَرَة ،قَ َ
اؿ :قَالُوا :یَا َر ُس َ
(ٕٖٔ)
َحقِّا ".
د شظػت ابًٍػيػى رض څظي روايت دي ڇي هبي ع ونػمايَ :زى د شو
څظي ـالوى بلي طبػى هکٍم .صصابي کػامٍ رض پٍښجوي وکړى :اي د هللا رؿٍلي!
ٓ
ثي طٍ زمٍږ ؿػى کلي کلي ګپي او مؾظػى ًم کٍي( ،ايا پي ًلي کي ًم ټٍلي
طبػي شو يػػي) هبي ع ونػمايَ :زى د شو څظي ماؿيٍا بَ څي هي وايم.
د هبي کػيم ص د دي شعيح څظي مفلٍميږي ڇي د هبي ع ټٍلي
طبػي شو دي ،کڈيػثي هبي ع صػاشجا نػمايػػي :ڇي بي لماهځي کانػ ،مفػک
بي ايماهي او بي ديوي دي هٍ مٍږ ثاؿي ثي د ثاويَ څي طػورت دي؟
ځيوي کؾان دا وايػػي :ڇي يصعا لمٍهځ پػيږدوهکي طٍ ګواًګارى دي،
کانػ هعي ځکي ڇي د لماهځي د نػطيت موکػ هعي ،مٍږ دا ورثي وايٍ ڇي ثاؿٍ
يٍاځي د لماهځي د نػطيت څظي موکػ ثي کانػ وايػػي،ليکن يصعا لمٍهځ
پػيږدوهکي ثي کانػ هي وايػػي ،مٍږ د بي لماهځي ًم درثي پي هصٍصٍ باهعي
کانػ او بي ديوي کړي ،ثاؿٍ پعي هصٍصٍ کي نکػ وکړي ،او بٌاهي پػيږدي .کي
څي ًم يظاء بي لماهځي کانػ کيعلي هؾي ،ليکن دياهة بايع ًػ څٍک د ځاهي
ؿػى دا نکػ وکړي ،ڇي د بي لماهځي پي بارى کي څػهګي ؿظت اشکامات بيان
ؿٍيعي.
د قػک ثهصيَ
ځيوي طلګ پعي ؿٍچ او نکػ کي مبجال دي ڇي پي اشاديدٍ کي ڇي
قػک اصلػ مػاد دي ،ڇي پي ًلي
کٍم مفػک لهؼ ذکػ ؿٍيعي د ًلي څظي ِ
ؿػى اهؾان د اؿالم څظي هي وزي ،مٍږ دا درثي وايٍ :ڇي داؿي ؿٍچ مي کٍى،
: 111زامؿ الجػمغي ،ريم الصعيح۳۴۴۰:
()082 د ملانځه اهميت
ڇي بي لماهځي مفػک دي ،ليکن د قػک اصلػ مػثکب دي،ځکي ڇي هبي ع
ريا کٍهکي ثي قػک اصلػ ويلي دي.
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم قَ َ َف رس َ ِ ِ ٍِ
اؼ َعلَْی ُك ُم
َخ ُ
ؼ َما أ َ
َخ َو َاؿ:إِ َّف أ ْ وؿ اللَّو َ َع ْن َْزل ُمودبْ ِن لَبید ،أ َّ َ ُ
وؿ اللَّ ِو؟قَ َ
(ٖٖٔ)
":الریَاءُ".
اؿ ّْ َصغَُر یَا َر ُس َ َصغَُر " .قَالُوا َ :وَما الش ّْْرُؾ ْاْل ْ
الش ّْْرُؾ ْاْل ْ
بَ شعيح کي راځي:
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم َوَْضل ُن نػَتَ َذا َك ُر اؿ :خرج علَینَا رس ُ ِ ٍِ
وؿ اللَّو َ َع ْن أَِِب َسعید قَ َ َ َ َ َ ْ َ ُ
ؼ َعلَْی ُك ْم ِعْن ِدي ِم َن الْ َم ِس ِ
یح َخ َو ُ ِ
ُخِْبُُك ْم مبَا ُى َو أ ْ
اؿ " :أََال أ ْ اؿ ،فَػ َق ََّج َ
یح الد َّ ِ
الْ َمس َ
صلّْي، اؿ " :الشّْرُؾ ْ ِ َّج ِاؿ ؟ " .قَ َ
الر ُج ُل یُ َ وـ َّاخلَف ُّي ،أَ ْف یػَ ُق َ ْ اؿ :قػُ ْلنَا :بػَلَى .فَػ َق َ الد َّ
(ٖٗٔ)
ص َالتَوُ ؛ لِ َما یَػَرى ِم ْن نَظَ ِر َر ُج ٍل ".
فَػیَُزیّْ ُن َ
يفوي څٍک ڇي د ريا د پارى لمٍهځ کٍي ًلي کؽ مفػک دي .هٍ اوس
ڇي يٍ څٍک ګػؿػى لمٍهځ هي کٍي ،او ًلي ثي پي اشاديدٍ کي مفػک ويَ
ؿٍيعي ثاؿٍ د ًلي کٍم ثاويَ کٍي؟ او پي کٍم بوياد دا ثاويَ کٍي؟
د کػهػ ثهصيَ
ځيوي طلګ پعي ؿٍچ او نکػ کي مبجال دي ڇي پي اشاديدٍ کي ڇي
کٍم د "کانػ" يا "کػهػ" لهؼ ذکػ ؿٍيعي د ًلي څظي مػاد اصلي کػهػ يفوي د
هللا پاک ج ؿػى کػهػ مػاد هعي ،بلکي د دي څظي مػاد د هللا پاک پي هفمجٍ
باهعي کػهػ مػاد دي ،مٍږ دا وايٍ ڇي د رؿٍؿ هللا ص يٍ شعيح قػيم دي:
صلَّى اللَّوُ َعلَْی ِو َو َسلَّ َم َِّن ََِسعت رس َ ِ
وؿ اللَّو َ الصامت :....أَ ْش َه ُد أ ّْ ْ ُ َ ُ
اؿ عبادةُ بن َّ ِ ِ
فَػ َق َ َُ َ ْ ُ
ص َّال ُى َّن لَِوقْتِ ِه َّن،
ضوءَ ُى َّن َو َ ض ُه َّن اللَّوُ تَػ َع َاَلَ ،م ْن أ ْ
َح َس َن ُو ُ
ٍ
صلَ َوات افْػ ََرت َ
س َوؿ" َ:خَْ ُ
یػَ ُق ُ
: 111مؾوع االمام اشمع ،ريم الصعيح۵۱۱۱۰ :
: 111ؿون ابن مازي ،ريم الصعيح۴۵۰۴ :
()083 د ملانځه اهميت
ِ َّ ِ
وع ُه َّنَ ،كا َف لَوُ َعلَى اللو َع ْه ٌد أَ ْف یػَ ْغفَر لَوَُ ،وَم ْن ََلْ یػَ ْف َع ْل فَػلَْی َ
س وع ُه َّن َو ُخ ُش َ َوأ َََتَّ ُرُك َ
(ٖ٘ٔ)
لَوُ َعلَى اللَّ ِو َع ْه ٌد ،إِ ْف َشاءَ َغ َفَر لَوُ َوإِ ْف َشاءَ َع َّذبَوُ".
شظػت ـبادى بن صامت رض نػمايػػي :زى دا ګٍاًي ورکٍم ڇي هبي ع
ونػمايَ :هللا پاک ج پوځي لموځٍهي نػض کړيعي ،ڇا ڇي پي ښي غػيىي ؿػى
اودس وکړي ،او پػ وطت يػػي ادا کړى ،ښي پي طفٍع ؿػى د دي لماهځي ارکان
وکړى ،هٍ د دي لمٍهځ کٍهکي پػ هللا پاک باهعي يٍ ـٌع او ذمي داري دى ڇي
هللا پاک بي دي بظښي ،او ڇا ڇي داؿي وهکړى هٍ د دى پػ هللا پاک باهعي
ًيڅ ـٌع او وـعى هؾجي ،کي هللا پاک وكٍاړي دي بي وبظښي او کي وكٍاړي
دى ثي بي ـغاب ورکړي.
پعي شعيح قػيم کي يٍ لمٍهځ هي ادا کٍهکي يا يٍ لمٍهځ پي ؿمي
غػيىي هي کٍهکي د پارى دا ؿؼا دى ،ڇي دي د هللا پاک پي ذمي هعي ،هللا پاک
کي يػػي بظښي او کي يػػي هي بظښي ،د هللا پاک ج ًيڅ ؿػى د دى ًيڅ ذمي
هؾجي ،هٍ کٍم کؽ ڇي بي لماهځي يػػي ًميفي لمٍهځ هي ادا کٍي ،هٍ ًلي کؽ
پي بارى کي ثاؿي طپلي ؿٍچ وکړيٓ ،ايا دا د کػهػ ٰ
ادهۍ درزي دى کي اـ ٰلۍ؟
امام اشمع بن شوبَ رح او ټٍؿ ًلي ـلماء کػام کٍم ڇي د اشاديدٍ پي
ؽاًػ باهعي ـمَ کٍيً ،لي ټٍؿ بي لماهځي کانػ او مفػک بٍلي ،دري
امامان يػػي ناؿو بٍليً ،لي يػػي يظاء ناؿو بٍلي ،مٍږ ثاؿي ياطيان هي يٍ،
مٍږ ثاؿي او بي لماهځي پي طپلي ًم بايع طپَ ځان دياهجا مفػک ،کانػ ،بي
ديوي او بي ايماهي وګڼي ثػ څٍ د لماهځي پػيږدلٍ يباشت پي زړى کي مصکم ؿي،
او د ؿؾجي پي وطت کي دا وـيعوهي را پي ياد يػػي ،بيا بي ان قاء هللا لمٍهځ
راڅظي يظا هؾي.
: 111ؿون ابي داود ،ريم الصعيح۴۵۲ :