Professional Documents
Culture Documents
Kompleksowa Interpretacja Pomiarów Magnetycznych I Elektrooporowych Nad Intruzjami Diabazów W Miękini
Kompleksowa Interpretacja Pomiarów Magnetycznych I Elektrooporowych Nad Intruzjami Diabazów W Miękini
Stanisława Staszica
STRESZCZENIE PRACY
Diabaz miękiński jest permską skałą magmową, która została znaleziona przy jednej z dróg
polnych od południowo-wschodniej i południowo-zachodniej strony kamieniołomu porfiru w
Miękini. Pierwsi badacze uwaŜali jej czarną i brunatną odmianę za dwie róŜne skały, lecz
obecnie przyjęło się, Ŝe melafir miękiński i diabaz miękiński to ta sama skała. Badania
magnetyczne i geoelektryczne na tym obszarze potwierdzają obecność tej skały pomiędzy
wychodniami w drogach. Na podstawie wyników inwersji geoelektrycznej programem
Res2Dinv i inwersji magnetycznej Inter-m2D wywnioskowano, Ŝe strop diabazu występuje
na głębokości (miejscami) od ok. 0.5 m, a głębokość spągu moŜe wynosić od 10 do 15 m. Z
otrzymanych danych wynika, Ŝe skała jest w róŜnym stopniu zwietrzała. Charakterystyczne
minimum anomalii magnetycznej występujące w środku kaŜdego profilu moŜe być związane
z występowaniem przeszkody w równomiernym płynięciu potoku magmowego. Pomiar
podatności magnetycznej próbek skały potwierdza jej zróŜnicowanie pod względem stopnia
zwietrzenia oraz występowanie w odmianie czarnej magnetytu, a w brunatnej hematytu, gdyŜ
ten pierwszy minerał ma silniejsze własności magnetyczne niŜ drugi.
Słowa kluczowe
diabaz, melafir, szoszonit, Miękinia, magnetometria, geoelektryka
ABSTRACT
Diabase of Miękinia is a Permian igneous rock which has been found on the one of the dirt
roads from south-east and south-west side of the porphyry quarry in Miękinia. First scientists
had considered its black and brown variety as two different kinds of rock but currently they
accepted that the diabase of Miękinia and the melaphyre of Miękinia is the same rock.
Magnetic and geoelectric measurements in this area confirm existence of this rock between
the outcrops on the roads. On the basis of results of geoelectric inversion using Res2Dinv
programme and magnetic inversion using inter-m2D programme it is concluded that a depth
of the roof of the diabase is 0.5 metres (in some places) and a depth of the floor can be from
10 up to 15 metres. From calculated data it follows that the rock is weathered variously. The
characteristic minimum of the magnetic anomaly located in the middle of each profile can be
caused by obstacle in regular flowing of magma stream. Measurements of the magnetic
susceptibility of the samples of the rock confirm its diversification with respect to degree of
weathering. It also vindicates the occurrence of magnetite in black variety and hematite in
brown variety because the first of these minerals is more magnetic (has got more intensive
magnetic features) than the second.
Key words
diabase, melaphyre, shoshonite, Miekinia, magnetometry, geoelectricity
2
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Jednostka dyplomująca
(pieczęć i podpis kierownika)
Kierownik Zakładu Geofizyki – prof. dr hab. inŜ. Jadwiga Jarzyna
3
Praca dyplomowa może przyjmować różne formy w zależności od typu studiów i kraju, w którym
są realizowane. Najczęściej spotykanymi rodzajami prac dyplomowych są:
Praca licencjacka: Jest to praca napisana na zakończenie studiów licencjackich. Zazwyczaj skupia
się na prezentacji podstawowej wiedzy w wybranym obszarze naukowym lub zawodowym.
Praca magisterska: Praca magisterska jest pisana przez studentów na zakończenie studiów
magisterskich. Często ma charakter bardziej pogłębiony niż praca licencjacka i wymaga wykonania
własnych badań lub analizy konkretnego problemu.
Praca inżynierska: Jest to praca napisana przez studentów studiów inżynierskich. Skupia się na
praktycznym zastosowaniu wiedzy inżynierskiej w rozwiązaniu konkretnego problemu
technicznego.
Zarządzanie, marketing, ekonomia i administracja to obszary, w których prace dyplomowe mogą
przynieść wiele interesujących wniosków. W zarządzaniu można badać strategie firmy,
zachowania liderów, czy wpływ kultury organizacyjnej na wyniki. W pracach z marketingu
tematyka może obejmować analizę rynku, badanie zachowań konsumentów czy ocenę
skuteczności kampanii marketingowych. Prace z ekonomii mogą badać wpływ polityki
gospodarczej na gospodarkę, analizować zmiany na rynkach finansowych, czy badać przyczyny i
skutki ubóstwa. W pracach z administracji natomiast można skupić się na strukturach
administracyjnych, procesach decyzyjnych czy wpływie polityki publicznej na społeczeństwo.
Prace z politologii to kolejny szeroki obszar, w którym student może zająć się badaniem procesów
politycznych, systemów wyborczych, czy wpływu mediów na politykę. Niezależnie od obszaru,
każda praca dyplomowa zawsze wymaga pisanie analiz. To proces, który obejmuje interpretację
zebranych danych, identyfikację wzorców, wnioskowanie i tworzenie argumentów. Z kolei prace
z rolnictwa wymagają przeprowadzanie badań. Często podobne badania zawierają prace z ekologii.
Prace z filozofii z kolei, to obszar, w którym studenci mogą badać różne filozoficzne koncepcje,
teorie i idee, zastanawiać się nad pytaniem o sens życia, wolną wolę, prawdę, moralność, a także
analizować dzieła różnych filozofów.
W sumie, prace dyplomowe są wyrazem umiejętności, wiedzy i zrozumienia studenta dla danego
obszaru nauki. Są one ważne nie tylko jako końcowy produkt edukacyjny, ale także jako dowód
na zdolność studenta do samodzielnego myślenia, badania, analizy i argumentacji. Bez względu na
to, czy dotyczą one teologii, bankowości, prawa, zarządzania, marketingu, ekonomii, administracji,
politologii czy filozofii - są one nieodłączną częścią edukacji akademickiej.
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Ocena Ocena
Oceniany element pracy recenzenta promotora
Suma ocen
4
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
RECENZENT
PROMOTOR
Temat pracy postawił Autorowi wysokie wymagania zarówno teoretyczne jak i metodyczne,
jednak wywiązał się On z nich ponad oczekiwania promotora. Autor przećwiczył technikę
pomiarów geoelektrycznych i magnetycznych na praktyce dyplomowej i bardzo dobrze
przeprowadził pomiary terenowe. Równie dobrze wykonał wstępne ich opracowanie.
Bardzo szczegółowo rozpoznał geologię badanego obszaru, co zapewniło poprawność
geologicznych wniosków postawionych na podstawie wyników interpretacji ilościowej
pomiarów magnetycznych i geoelektrycznych. Biorąc pod uwagę wieloznaczność
interpretacji ilościowej w modelowaniu magnetycznym wykonał dwie wersje modeli i po
logicznej analizie wskazał jedną jako bardziej prawdopodobną. Ponadto znakomicie
przeprowadził kompleksową interpretację wyników dwóch metod geofizycznych, co było
istotną częścią pracy. Jedyna uwaga krytyczna dotyczy faktu, Ŝe badania wykonano tylko
na fragmencie, a nie na całym obszarze objętym anomalią magnetyczną związaną z
wystąpieniami diabazów miękińskich w tym rejonie.
Grzegorz Bojdys
Podpis promotora
5
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Spis treści
1. Wstęp......................................................................................................................................7
2. Lokalizacja obszaru badań...................................................................................................... 9
3. Budowa geologiczna badanego obszaru...............................................................................11
4. Wyniki wcześniejszych badań geofizycznych .....................................................................15
5. Pomiary geoelektryczne .......................................................................................................17
5.1. Charakterystyka metody i podstawy fizyczne ...............................................................17
5.2. Metodyka pomiarów......................................................................................................19
5.3. Przetwarzanie danych ....................................................................................................22
5.3.1. Program komputerowy ...........................................................................................22
5.3.2. Wyniki pomiarów i inwersji ...................................................................................25
5.4. Interpretacja ...................................................................................................................27
6. Pomiary kappametryczne próbek diabazu............................................................................30
6.1. Podstawy fizyczne .........................................................................................................30
6.2. Metodyka pomiarów......................................................................................................32
6.3. Aparatura pomiarowa ....................................................................................................33
6.4. Wyniki pomiarów ..........................................................................................................36
7. Pomiary magnetyczne...........................................................................................................38
7.1. Podstawy fizyczne .........................................................................................................38
7.2. Metodyka pomiarów......................................................................................................44
7.3. Aparatura pomiarowa ....................................................................................................45
7.4. Wyniki pomiarów ..........................................................................................................47
7.5. Przetwarzanie danych ....................................................................................................49
7.5.1. Program komputerowy ...........................................................................................49
7.5.2. Interpretacja geofizyczna przy uŜyciu programu komputerowego ........................ 52
8. Zestawienie wyników badań magnetycznych i geoelektrycznych i ich omówienie ............58
9. Wnioski (zakończenie) .........................................................................................................66
Literatura ..................................................................................................................................69
Podziękowania..........................................................................................................................71
6
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
1. Wstęp
W latach 50. XX w. w czasie prac geologicznych prowadzonych przez mgr Wiktora
Zajączkowskiego w sąsiedztwie południowej granicy płyty porfirowej w Miękini,
stwierdzono obecność silnie zwietrzałego melafiru. Heflik (1960) pisze, Ŝe znalezisko było
zlokalizowane w szybiku koło Krzeszowic na głębokości 18 m, czyli poniŜej spągu porfiru
miękińskiego. W trakcie dalszych poszukiwań przy jednej z dróg polnych prowadzących od
strony południowo-wschodniej do kamieniołomu w Miękini natrafiono na odsłonięcie czarnej
zasadowej skały magmowej (niebieska strzałka na fig. 2.1. i fig. 4.1.). Jak podaje
Zajączkowski (1955, w: Heflik, 1960), wylewowi porfirowemu od południa towarzyszy
wylew melafirowo-diabazowy. Wylewy porfiru i melafiru z diabazem miały miejsce po
dolnym czerwonym spągowcu na zlepieniec myślachowicki, przy czym ten drugi wylał się
wcześniej. Miękińskie skały melafirowo-diabazowe znane juŜ były róŜnym badaczom w XIX
w. W latach 80. XX w. prof. Jacek Rutkowski (z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie)
wskazał kolejne odsłonięcie (czerwona strzałka na fig. 2.1., fig. 3.1., fig. 4.1.) oraz podał
informację, Ŝe te skały od tego miejsca rozciągają się w kierunku wschodnim.
Heflik (1960) pisze, Ŝe diabaz z Miękini jest zbitą skałą zasadową, całkowicie pozbawioną
porów i struktur gąbczastych. Barwa skały jest jednolita, ciemnoszara. Na jej tle moŜna
obserwować białe i rdzawe punkty będące wynikiem wietrzenia, któremu w nieznacznym
stopniu uległy skalenie, silniej zaś minerały femiczne. Po sproszkowaniu barwa skały jest
jasnoszara. Część środkowa jest świeŜsza i lepiej zachowana – jest ciemniejsza – niŜ część
zewnętrzna. Skała ma duŜą twardość i nieregularny przełam. Pod względem składu
chemicznego przypomina ona diabaz z Niedźwiedziej Góry.
Ten sam autor pisze dalej, Ŝe melafir z Miękini to skała barwy brunatno-czarnej z
zielonkawymi plamkami równomiernie rozmieszczonymi w całej masie, które stanowią
wypełnienia próŜni w kształcie pęcherzy, powstałych po odgazowaniu magmy podczas
zastygania. Gąbczasta struktura, jak równieŜ silny stopień zwietrzenia spowodowały bardzo
słabą zwięzłość, dzięki czemu skała łatwo rozsypuje się po lekkim uderzeniu. Na mokro
melafir ma barwę czerwoną i wykazuje gliniasty charakter przy rozcieraniu. Po roztarciu
skały na proszek, jej barwa jest ciemnobrunatna. W obrazie mikroskopowym widać
zaznaczającą się strukturę fluidalną analogiczną do struktury diabazu.
Heflik (1960), po sporządzeniu charakterystyki petrograficznej i przeprowadzeniu analizy
geochemicznej omawianych skał, wnioskuje, Ŝe wszystkie melafiry w okręgu krzeszowickim
są skałami diabazowymi o swoistej teksturze pęcherzykowatej melafirowej. Powstały one z
magmy utlenionej rozlanej na powierzchni ziemi, o czym świadczy iddyngsyt powstały po
7
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
oliwinie. Diabaz miękiński jest środkową lub spągową, najświeŜszą i zbitą partią w obrębie
zmienionej pokrywy melafiru. Melafir był szczególnie podatny na działanie roztworów dzięki
porowatej i pęcherzykowatej strukturze.
Czerny i Muszyński (1997) potwierdzają, Ŝe diabaz miękiński i melafir miękiński, to ta sama
skała, która według klasyfikacji Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych IUGS (ang.
International Union of Geological Sciences) nazwana została trachyandezytem bazaltowym
(szoszonitem). Ci sami autorzy tłumaczą, Ŝe barwa tych skał zaleŜy od stopnia utlenienia oraz
formy wiązania Ŝelaza w minerałach wtórnych. W brunatnej odmianie występują pospolite
pseudomorfozy iddyngsytu (mieszaniny minerałów: chloryt, smektyty, goethyt) po oliwinie
podczas, gdy szkliwo jest przemienione w montmorillonit zabarwiony tlenkami Ŝelaza. W
czarnej odmianie oliwin jest zastąpiony bowlingitem, a szkliwo zielonym saponitem lub
chlorytem. Taki skład minerałów wtórnych odzwierciedla działanie tlenu w trakcie
końcowego stadium krystalizacji law melafirowych i ich początkowe autohydrotermalne
przemiany pomagmowe. Zarówno zmienność barwy melafirów jak i zróŜnicowanie cech
petrochemicznych mogły mieć wspólną przyczynę i moŜe być to wyjaśnione mieszaniem się
magm diabazowej i lamprofirowej. Minerały magnetyczne barwy czarnej reprezentowane są
głównie przez magnetyt FeO·Fe2O3 i ilmenit FeTiO3, a minerały barwy brunatnej – przez
hematyt α-Fe2O3 i goethyt α-FeOOH (Czerny, 2006).
8
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
9
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
0 100m
Fig. 2.1. Fragment mapy topograficznej rejonu badań (Główny Geodeta Kraju, 1997)
50
40
N
30
20
10
y [m]
-10
-20
-30
profile pomiarów
magnetycznych
-40 profile pomiarów
Resistivity Imaging
-50
-10 -5 0 5 10
x [m]
10
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
11
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Na obszarze pomiarów geofizycznych (fig. 4.1. wzdłuŜ niebieskiej linii A-A) budowa
geologiczna niewiele róŜni się od przedstawionej wyŜej, co uwidocznione jest na fig. 3.2.
Dodatkowo, tuŜ przy powierzchni Ziemi obserwuje się lessy o miąŜszości od 0 do 2 m
(miejscami nawet do 5 m) (Czerny, 2006).
Fig. 3.1.a. Mapa geologiczna rejonu Krzeszowic (Płonczyński, J., Łopusiński L.,1992)
12
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
13
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Fig. 3.1.b. Legenda do mapy geologicznej (fig. 3.1.a.) (Płonczyński, J., Łopusiński L., 1992)
14
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
SW NE
8 7
P1
o 6
1X
? 5 ?
P1
?
4 P1
3
C3/P1
CnA
2
5
4
1 CnA/wi
zwietrzelina
? porfir miekinski
diabaz miekinski
zlepieniec myslachowicki
strefa paleowietrzeniowa
warstwy sarnowskie
warstwy malinowickie
uskok
Fig. 3.2. Poglądowy przekrój geologiczny wzdłuŜ linii A-A (fig. 4.1.) (wg Czernego, 2006)
(przewyŜszenie pionowe ok. 4x)
(1 – warstwy malinowickie, 2 – warstwy sarnowskie, 3 – strefa paleowietrzeniowa, 4 – zlepieniec myślachowicki,
5 – diabaz miękiński, 6 – zwietrzelina i gleba ewentualnie lessy, 7 – kamieniołom porfiru miękińskiego, 8 – hałda
po kopalni profiru)
15
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Fig. 4.1. Mapa anomalii magnetycznej ∆T nad intruzjami diabazów w Miękini – pomiary
wykonane w latach 1995/97/98 (Bojdys, 2005-2006) z naniesionym polem pomiarów
wykonanych w roku 2005
16
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
5. Pomiary geoelektryczne
17
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
a) b)
c) d)
e) f)
g) h)
a k
I (5.1.)
gdzie:
ρa – oporność pozorna [Ohm*m]
∆V – róŜnica potencjałów (napięcie) mierzona pomiędzy elektrodami P1 i P2 [V]
I – natęŜenie prądu elektrycznego płynącego w obwodzie zasilającym (C1, C2) [A]
k – współczynnik geometryczny układu [m]
18
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
k
1 1 1 1
C1 P1 C 1 P2 C 2 P1 C2 P 2 (5.2.)
gdzie:
CiPj – odległość pomiędzy i-tą elektrodą prądową i j-tą elektrodą potencjałową [m]
NaleŜy pamiętać, Ŝe pomierzona oporność pozorna jest funkcją rozkładu oporności skał
budujących ośrodek geologiczny (zaleŜy od budowy geologicznej), wielkości rozstawu,
stopnia zailenia lub zawodnienia skał.
W pomiarach elektrooporowych teoretycznie wykorzystuje się prąd stały. Aby uniknąć
polaryzacji elektrod potencjałowych (na skutek kontaktu przewodnika elektronowego (metal)
z jonowym (roztwór soli rozpuszczonych w wodzie zgromadzonej w skałach)), podczas
pomiaru róŜnicy potencjałów stosuje się elektrody nie polaryzujące się lub korzysta się z
prądu sinusoidalnie przemiennego o bardzo małej częstotliwości rzędu kilku herców.
Szacowany zasięg dla układu Schlumbergera ocenia się na 1/10C1C2 - 1/5C1C2, a dla układu
Wennera płycej. Jednak rzeczywista głębokość penetracji prądu elektrycznego zaleŜy od
rodzaju układu pomiarowego, jego geometrii, budowy geologicznej ośrodka.
19
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
20
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
21
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Na samym początku trzeba wczytać dane polowe do programu. Do tego słuŜy opcja „File”,
potem „Read data file”. Plik powinien mieć rozszerzenie *.dat i być w odpowiednio
przygotowanym formacie.
Przed rozpoczęciem inwersji naleŜy zweryfikować poprawność otrzymanych danych
polowych. UŜywa się do tego m. in. opcji „Exterminate bad datum points”, co oznacza, Ŝe
moŜna usunąć wartości punktów pomiarowych znacznie wykraczające ponad normę (medianę
lub wartość średnią). Nie usunięcie tych danych moŜe powodować powstanie fałszywych
anomalii na przekroju oporności pozornej pomierzonej (jak na fig. 5.7.a), a tym samym
niepoprawny wynik inwersji.
22
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Fig. 5.7. Jeden z etapów przetwarzania danych – usuwanie „złych” danych (Loke, 1999)
23
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Aby rozpocząć automatyczną inwersję, naleŜy wybrać opcję „Inversion”, a potem „Least-
squares inversion” (metoda najmniejszych kwadratów). Po wykonaniu tego procesu, zwykle
wybiera się opcję „Display” oraz „Show inversion results”, aby móc zobaczyć wyniki
inwersji w róŜnej ilości iteracji. Wersja demonstracyjna tego programu pozwala tylko na
maksymalnie 3 iteracje, natomiast pełna nawet na 6. Wybór opcji „Change settings” przed
inwersją pozwala m. in. na zmianę jej parametrów, dzięki czemu moŜna bardziej
ukierunkować interpretowaną strukturę, np. w kierunku poziomym, gdy mamy do czynienia
warstwą poziomą, czy płytą lub w kierunku pionowym, gdy jest to warstwa pionowa lub
komin. Jeśli nie wiadomo dokładnie, jakiego obiektu moŜna się spodziewać, moŜna uŜyć
parametrów domyślnych, tzn. po wczytaniu pliku z danymi od razu przystąpić do inwersji. Po
wykonaniu tego procesu, na ekranie monitora pojawia się obraz jak na fig. 5.8.
a)
b)
d)
c)
f) g)
e)
Fig. 5.8. Zrzut ekranu programu Res2Dinv do inwersji geoelektrycznej
(a – przekrój oporności pozornej pomierzonej, b – przekrój oporności pozornej obliczonej na podstawie modelu
c), c – model oporności rzeczywistej ośrodka, d – wskaźnik ilości iteracji wraz z błędem dopasowania przekroju
obliczonego do rzeczywistego, e – wskaźnik postępu inwersji, f – skala oporności w [ohm*m], g – opcja do
zatrzymania inwersji)
Przekrój górny a) obrazuje uzyskane dane polowe (wartości pomierzonej oporności pozornej
ośrodka odniesione do głębokości odpowiadającej połowie rozstawu). Opis głębokościowy
24
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
25
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
26
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
5.4. Interpretacja
Fig. 5.12. przedstawia zestawienie modeli geoelektrycznych otrzymanych w wyniku
automatycznej inwersji geoelektrycznej. Zestaw ten przygotowano przy uŜyciu programu
SURFER firmy Golden Software po wcześniejszym scyfrowaniu modeli geoelektrycznych w
pełnej wersji programu Res2Dinv. W tej wersji programu równieŜ zastosowano 3 iteracje,
gdyŜ uŜycie 5-ciu spowodowało „nadinterpretację” danych modelowych. W wyniku tego,
interpretowana skała stała się miejscami zbyt „wygięta”, co raczej nie ma odzwierciedlenia w
rzeczywistości. Oprócz tego miejscami pojawiły się dodatkowe maxima oporności, wcześniej
nie istniejące.
27
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
S N
y [m] profil -5
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
a)
0
h [m]
-5
ρ [ohm*m]
-10 370
212
171
y [m] profil 0
138
b) 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
110
89
72
h [m]
-5
58
46
-10 38
31
25
y [m] profil 5
20
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
c) 0 16
12
8
h [m]
-5
5
2
-10
28
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
zawodniona lub przeobraŜona w wyniku wylania się na nią gorącej magmy lub teŜ zwietrzała
(patrz rozdz. 3), stąd niŜsze, jak dla zlepieńca, wartości oporności.
Strefa trzecia to strefa niskich oporności poniŜej ok. 25 Ohm*m, która odpowiada wartości
oporności skał ilasto-gliniastych. Występuje ona w północnej części kaŜdego profilu oraz
poniŜej intruzji magmowej na głębokości większej od 10 m. Z fig. 3.2. wynika, Ŝe w tym
miejscu są skały strefy paleowietrzeniowej powstałej ze zwietrzenia niŜej leŜących warstw,
którą tworzą iły (patrz rozdz. 3).
Miejscami wzdłuŜ profilu do głębokości ok. 2 m obserwuje się wzrost oporności od ok. 90
nawet do ok. 300 Ohm*m. Jest to oznaka, iŜ gleba w tym miejscu jest przesuszona. W rozdz.
3 wspomniano o lessach, które (jak informuje Czerny, 2006) występują na tym obszarze,
dlatego wzrost oporności moŜe być związany z ich obecnością.
Na profilu -5 między elektrodami 30. i 32. (między 30. i 32. metrem od początku linii
pomiarowej), na 0 między 35. i 37. elektrodą oraz na 5 między 38. i 41. obserwuje się
„zafalowanie”. Efekt ten jest związany z występującą w tym miejscu (w terenie) skarpą o
róŜnicy wysokości ok. 1 m. Metoda geoelektryczna jest przystosowana do pomiarów na
płaskiej powierzchni, a tu powierzchnia jest pochyła (kąt nachylenia ok. 10°) oraz występuje
wspomniana skarpa. Ta niedogodność nie zniekształca zbyt bardzo modelu, ale moŜe w tym
miejscu trochę zmylić interpretatora, jeśli ten nie był podczas pomiarów w terenie.
29
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Oprócz podatności objętościowej uŜywa się teŜ pojęcia podatność magnetyczna masowa χ,
która jest stosunkiem podatności objętościowej κ próbki do jej gęstości ρ. WyraŜa się ją w
[m3/kg].
κ
χ=
ρ (6.2.)
Podatność magnetyczna mierzona in situ (w miejscu występowania ciała), odpowiada
podatności zwanej efektywną κe lub pozorną κa, określoną wzorem:
Ji Jr
e a
H (6.3.)
gdzie:
Ji – namagnesowanie indukcyjne [A/m]
Jr – namagnesowanie szczątkowe [A/m]
H – natęŜenie ziemskiego pola magnetycznego działające na ciało [A/m]
30
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
31
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
-4
Podatność magnetyczna paramagnetyków jest rzędu 10 (Mortimer, 2001). Do tej grupy ciał
naleŜą np.: Mg, Mo, Mn, Pd, Cr, CuII, metale alkaliczne, lantanowce, ich tlenki i siarczki.
WaŜniejszymi minerałami są: miki (biotyt, muskowit), goethyt, piryt, syderyt, ilmenit,
dolomit, magnezyt, malachit, chalkopiryt, piroluzyt, wolframit, braunit, augit, monacyt, talk,
spinel, epidot, ankeryt.
Ferromagnetyki wykazują namagnesowanie samoistne. Składają się z domen, czyli obszarów
spontanicznego namagnesowania. W obrębie domeny wszystkie spiny ustawione są
równolegle tak, Ŝe wypadkowe namagnesowanie kaŜdej domeny posiada wartość
maksymalną. W temperaturze Curie i po jej przekroczeniu, namagnesowanie samorzutnie
spada do zera – zanika struktura domenowa i ferromagnetyk staje się paramagnetykiem.
Istnienie pozostałości magnetycznej Jr (namagnesowania szczątkowego) charakteryzuje tę
grupę ciał. Wartość podatności magnetycznej jest rzędu 104-105 (Mortimer, 2001).
Ferromagnetyki „sensu stricte” (w ścisłym tego słowa znaczeniu), to metale grupy
przejściowej: Fe, Co, Ni oraz Gd (<17°C). Do ferromagnetyków naleŜą teŜ ferrimagnetyki
(np. Fe3O4 – magnetyt, Fe7S8 - pirotyn) oraz antyferromagnetyki (FeO, FeCO3, CoO, NiO,
hematyt Fe2O3).
32
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
33
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
4
3
6
2
Fig. 6.2. System pomiarowy Magnetic Susceptibility MS2 firmy Bartington (Bartington, 2004)
(1 – miernik podatności magnetycznej, 2 – czujnik do badań laboratoryjnych MS2B, 3 –
uchwyt do pomiarów terenowych z miernikiem, 4 – czujnik do badań terenowych MS2F,
5 – czujnik (pętla) do badań terenowych MS2D, 6 – czujnik do pomiarów podatności
magnetycznej rdzeni wiertniczych MS2C)
34
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
5 6
1 2
4
7 3
1
2
4 3
5
Fig. 6.4. Czujnik pomiarowy MS2B (Bartington, 2004)
Czujnik pomiarowy (fig. 6.4.) posiada rączkę (1), za pomocą której, umieszczoną w uchwycie
(2), próbkę (5) wprowadza się do wnętrza sensora. Przełącznik (4) umoŜliwia wybór
częstotliwości prądu zasilającego cewkę indukcyjną: niska LF (0.465 kHz) i wysoka HF (4.65
35
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
pow1 pow2
pr
2 (6.8.)
Gdy odczyt dla powietrza jest bardzo bliski 0, wówczas nie ma konieczności korzystania z
powyŜszej procedury.
Po wykonaniu serii pomiarów istnieje moŜliwość eksportowania danych do komputera
osobistego PC w celu dalszej interpretacji.
Zakres pomiarowy MS2 wynosi 1-9999 · 10-5 [SI] (· 10-6 [CGS]), a dokładność pomiarów –
2 · 10-6 [SI] (· 10-7 [CGS]) na zakresie 0.1.
Przyrząd musi znajdować się w tzw. „spokojnym otoczeniu”, z dala od przedmiotów
metalowych, śrub, gwoździ, rur, kabli, transformatorów, urządzeń i maszyn elektrycznych,
urządzeń powodujących wibracje. Gdy jednak znalezienie „spokojnego otoczenia” jest trudne
lub niemoŜliwe, wówczas pomiary powinny być przeprowadzone w specjalnym
pomieszczeniu – klatce Faradaya. Temperatura pomieszczenia, w której umieszczony jest
przyrząd, powinna być raczej niska i stała. Powinien on być chroniony przed promieniami
słonecznymi.
36
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Tabela 6.1.
Diabaz κ [CGS] · 10-6 κ [SI] · 10-5 J [A/m]
Odmiana brunatna 995.5 1250.98 0.5
Odmiana czarna 3156.4 3966.45 1.6
Jak wspomniano w rozdz. 6.2., podane w tabeli liczby są wartościami średnimi. W literaturze
przedział wartości podatności „zdrowej” skały wynosi 1000-10000 · 10-6 [CGS] (Dzwinel,
1972), toteŜ moŜna uznać, Ŝe wartości κ [CGS] z tabeli 6.1. mieszczą się w podanym
przedziale. Niewielka róŜnica między κ diabazu brunatnego a najmniejszą wartością
przedziału, jest do zaniedbania.
Podatność odmiany czarnej diabazu jest 3-krotnie większa niŜ brunatnej. Heflik (1960)
podaje, Ŝe czarna skała ma 7.15 % wag. FeO i 3.75 % wag. Fe2O3, a brunatna – 1.05 % wag.
FeO i 9.76 % wag. Fe2O3. Minerały magnetyczne barwy czarnej reprezentowane są głównie
przez magnetyt FeO·Fe2O3 i ilmenit FeTiO3, a minerały barwy brunatnej zawierają hematyt
α-Fe2O3 i goethyt α-FeOOH (Czerny, 2006). Pomiar podatności magnetycznej potwierdził, Ŝe
diabaz czarny ma więcej minerałów zawierających Ŝelazo na drugim stopniu utlenienia, a
brunatny – więcej minerałów na trzecim stopniu utlenienia Fe3+. Jeśli rzeczywiście brunatna
odmiana diabazu jest bardziej zwietrzała niŜ czarna, to moŜna uznać, Ŝe pomiar podatności
potwierdza to.
37
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
7. Pomiary magnetyczne
Istotą metody magnetycznej jest pomiar modułu całkowitego wektora indukcji
magnetycznej i wyznaczenie anomalii magnetycznych ∆T, posiadających związek z
własnościami magnetycznymi skał budujących skorupę ziemską.
38
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
N
x
polnoc
magnetyczna
X D H
0 E
I Y y
T
Z
Gdy układ współrzędnych zostanie tak zorientowany, Ŝe płaszczyzna xz będzie pokrywać się
z płaszczyzną profilu pomiarowego, wówczas struktura pola magnetycznego wygląda jak na
fig. 7.2.a. Wektor X jest składową pola wzdłuŜ profilu pomiarowego, wektor Y prostopadłą
do X , a Z składową pionową. Rzut wektora natęŜenia pola magnetycznego na płaszczyznę
xz jest składową pola w płaszczyźnie profilu T xz . Kąt zawarty między składową H i T jest
inklinacją I, a kąt φ0 jest inklinacją w płaszczyźnie profilu. Miarą orientacji profilu względem
północy magnetycznej jest wartość kąta azymutu profilu A0.
39
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
y y
a) b)
polnoc
Y H magnetyczna Jy Jxy
0 Ao 0 A
I X x i Jx x
φo β
T J
Z Jz
Txz Jxz
z z
Pole magnetyczne, które jest mierzone na powierzchni Ziemi, jest sumą wektorową kilku jego
składowych o róŜnych źródłach:
T T dip T k T z T a (7.3.)
40
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Pole dipolowe i pole anomalii kontynentalnych jest zwane polem głównym T g i związane
jest z budową wgłębną Ziemi.
T g T dip T k (7.4.)
41
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
a) b)
o
S A 0= 0 o N S A0= 180 N
β x x β
J J
42
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Zadania w geofizyce dzielą się na proste i odwrotne. Zadanie proste polega na obliczeniu
rozkładu pola magnetycznego nad zadanym ciałem (modelowanie – zawsze jednoznaczne).
Zadanie odwrotne (inwersja, interpretacja geofizyczna) polega na obliczeniu parametrów
źródła anomalii na podstawie rozkładu pola magnetycznego. Zadanie odwrotne jest
wieloznaczne, tzn. Ŝe ciała o róŜnych parametrach mogą dawać taki sam rozkład pola.
Interpretacja dzieli się na jakościową i ilościową. Interpretacja jakościowa polega m. in. na
opisie mapy anomalii magnetycznych. Określa się kontury ciał generujących anomalie,
szacuje się porównawczo ich parametry, określa się tektonikę obszaru badań. Ciała
namagnesowane występujące pod powierzchnią mogą być zlokalizowane dzięki takiej mapie.
Zamknięte izometryczne izolinie mogą wskazywać na ograniczenie ciała w poziomie, przy
czym wartości anomalii mogą rosnąć lub maleć w kierunku jej centrum. WydłuŜenie izolinii
w jakimś kierunku moŜe wskazywać kierunek rozciągłości ciała zaburzającego o
kontrastowych, w stosunku do otoczenia, własnościach magnetycznych. Wysoki poziomy
gradient anomalii jest często związany z kontaktami skał o róŜnych wartościach podatności
magnetycznej lub ich namagnesowania. Zazwyczaj duŜy gradient jest związany z kontaktami
występującymi na niewielkich głębokościach, a mały z kontaktami głębiej zalegającymi.
WaŜną rolą interpretacji jakościowej jest podział anomalii na regionalne (na duŜym obszarze)
i lokalne (na obszarze mniejszym). Do metod tej interpretacji zalicza się: transformacje pola
w dolną oraz w górną półprzestrzeń (przetwarzanie obrazu pola tak, jak gdyby pole
rejestrowane było odpowiednio poniŜej lub powyŜej powierzchni Ziemi), uśrednianie (mapy
regionalne i rezydualne), metoda pochodnych, filtracje i inne.
Interpretacja ilościowa to określenie liczbowo wartości parametrów geometrycznych i
fizycznych ciał generujących anomalie. Stosowane metody dzielą się na: pośrednie
(modelowanie) i bezpośrednie (metody punktów charakterystycznych – dla pojedynczych
struktur), metody doboru (albumy krzywych). Modelowanie efektu magnetycznego ma na
celu rozwiązanie zadania odwrotnego poprzez rozwiązanie zadania prostego. Polega ono na
stworzeniu brył i nadaniu im parametrów. Obserwuje się efekt i porównuje się go z krzywą
lub mapą krzywych pomiarowych. Następnie poprawia się obliczone dane, aby krzywa
syntetyczna i pomiarowa pokrywały się lub były zbliŜone do siebie z dopuszczalnym błędem.
Obecnie stosuje się coraz częściej modelowanie przy uŜyciu odpowiednich programów
komputerowych, jak np. Inter-m2D (patrz rozdz. 7.5.1.). Proces ten realizuje się w wersji
dwuwymiarowej 2D (na profilu) lub trójwymiarowej 3D (przestrzennie). Ciało 2D, to ciało,
43
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
44
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Magnetometr bazowy, tzw. bazę, umieszczono poza polem pomiarowym ok. 10-20 m od
profilu -10 na SW (poniŜej pola pomiarowego), gdzie według fig. 4.1. miejsce to jest poza
przypuszczalnym oddziaływaniem pola anomalnego. Wyniki pomiarów na bazie były
rejestrowane co 15 sekund.
45
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
spirytusem lub węglowodorem (np. heksanem C6H14, ropą naftową), który znajduje się
wewnątrz solenoidu (cewki indukcyjnej). Nukleony jąder atomów w takim zbiorniku znajdują
się w nieustannym ruchu wirowym i mają orientację w kierunku pola. Gdy przez cewkę
popłynie prąd elektryczny polaryzujący, wówczas wyindukowane zostanie silne pole
magnetyczne o kierunku zgodnym z osią solenoidu, które spolaryzuje jądra atomów w jego
kierunku. Po wyłączeniu prądu polaryzującego, protony zaczną precesować wokół kierunku
wektora pola magnetycznego Ziemi z częstotliwością Larmora, wzbudzając w cewce siłę
elektromotoryczną o częstotliwości proporcjonalnej do wielkości pola magnetycznego Ziemi
zgodnie ze wzorem (7.11.).
G
f T
2 (7.11.)
gdzie:
T – indukcja ziemskiego pola magnetycznego
G – stała Ŝyromagnetyczna protonów równa stosunkowi momentu magnetycznego do
momentu mechanicznego
46
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Magnetometr protonowy mierzy moduł wektora ziemskiego pola magnetycznego |T|. Nie
wymaga on poziomowania, poprawek na temperaturę, orientacji i wykazuje wysoką
dokładność ±0.1 nT. Jego zakres pomiarowy wynosi 20000-100000 nT.
47
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
N
dT [nT]
prawdopodobne uskoki
S N
dT [nT] profil -10
200
0
profil -5
-200
profil 0
profil 5
profil 10
-40 -20 0 20 40
-50 -30 -10 10 30 50
y [m]
Fig. 7.8. Zestawienie krzywych pomiarowych anomalii magnetycznej ∆T wzdłuŜ
poszczególnych profili pomiarowych nad intruzjami diabazów w Miękini
48
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
49
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
T) oraz adnotację. Na samym końcu w zaleŜności od tego, czy jest to model, podana jest
liczba struktur (powierzchni rozdziału) do jego stworzenia. Opcja umoŜliwia powrót do
skali 1:1, po wcześniejszym zastosowaniu przewyŜszenia osi poziomej lub pionowej .
Kliknięcie na pozwala dokonać korekty wybranej powierzchni rozdziału (fig. 7.11.) albo
rozkładu namagnesowania w warstwie oraz kąta namagnesowania w płaszczyźnie profilu β
(dla całego modelu) (fig. 7.12.). W dolnej części ekranu pojawia się dodatkowe menu, z
którego moŜna wybrać powierzchnię rozdziału lub warstwę i zmienić wartości wymaganych
parametrów. Stawianie repera blokuje zmianę wybranego punktu (dostępne w
późniejszych wersjach programu). „Licz wszystko” oblicza krzywą modelową na
podstawie załoŜonego modelu. Zwykle przy kaŜdej zmianie parametrów modelu zmiany
krzywej modelowej są od razu zauwaŜane, lecz czasami przy wczytaniu nowego modelu
naleŜy uŜyć tego klawisza do odświeŜenia wyników. Program umoŜliwia teŜ odwrócenie
profilu pomiarowego , a tym samym automatyczną zmianę wartości azymutu profilu oraz
kąta namagnesowania β (zgodnie z fig. 7.3.). W końcu uzyskane wyniki uŜytkownik moŜe
zapisać na dysku komputera po kliknięciu na . W tej opcji dostępne jest zapisanie: krzywej
modelowej (*.dat), warstwy redukcyjnej (morfologii) (*.dat), parametrów modelu (*.dat),
całości jako wersja do programu SURFER w postaci tzw. „maski” (*.bln) oraz całości jako
wersji roboczej (*.rob), którą moŜna z powrotem wgrać do programu. Informacja o programie
Inter-m2D dostępna jest pod ikonką . Obok klawiszy funkcyjnych są wyświetlone (jak na
fig. 7.10.b) parametry zawarte w nagłówku pliku, który zostaje wczytany do programu.
a)
b)
Fig. 7.10. Dane z nagłówka pliku a) wyświetlone w programie Inter-m2D b)
50
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
krzywa pomiarowa
krzywa modelowa
warstwa redukcyjna
model
51
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
52
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
średnią arytmetyczną z tych liczb. Dla β = 153° wykonano jeszcze raz proces inwersji,
którego wyniki przedstawione są na fig. 7.13, fig. 7.14 i fig. 7.15.
S Profil -5 N
300
200
ρ [ohm*m]
100
370
dT [nT]
212
0 171
138
110
-100 89
72
58
-200 46
38
y [m]
31
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
0 25
20
0
16
-5 12
8
-10 5
h [m]
2
0
-15 1.6
1.6 1.6
model ciala zaburzajacego
-20 krzywa pomiarowa dT
krzywa modelowa dT
1.6 0 namagnesowanie modelu magnetycznego [A/m]
-25
Fig. 7.13. Dobór kąta namagnesowania oraz przedstawienie modelu dajkowego na profilu -5
53
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
S Profil 0 N
300
200
ρ [ohm*m]
100
370
212
dT [nT]
0 171
138
110
-100 89
72
58
-200 46
y [m] 38
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 31
0 25
20
0 16
-5
12
8
-10 5
h [m]
2
1.6 0
-15
1.6
model ciala zaburzajacego 1.6
-20 krzywa pomiarowa dT
krzywa modelowa dT
1.6 0 namagnesowanie modelu magnetycznego [A/m]
-25
Fig. 7.14. Dobór kąta namagnesowania oraz przedstawienie modelu dajkowego na profilu 0
54
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
S Profil 5 N
300
200
ρ [ohm*m]
100
370
212
dT [nT]
0 171
138
110
-100 89
72
58
-200 46
38
y [m]
31
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
0 25
20
0
16
-5
12
8
-10 5
h [m]
1.6 0
2
1.6 1.6
-15
model ciala zaburzajacego
-20
krzywa pomiarowa dT
krzywa modelowa dT
1.6 0 namagnesowanie modelu magnetycznego [A/m]
-25
Fig. 7.15. Dobór kąta namagnesowania oraz przedstawienie modelu dajkowego na profilu 5
55
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
56
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
S Profil 0 N
300
200
ρ [ohm*m]
100
370
212
dT [nT]
0 171
138
110
-100 89
72
58
-200 46
38
31
90 100
10 y [m] 80 25
70
60
dh [m]
40 50 20
5 30
20 16
10
0 12
8
5
-5 1.6 2
0 0 1.6
-10 0
h [m]
-25
57
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
58
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
strefy paleowietrzeniowej powstałej ze zwietrzenia niŜej leŜących warstw, którą tworzą iły. W
północnej części zagadkowa jest anomalia magnetyczna. Do końca nie wiadomo, co ją
wywołuje. Pomiary przy uŜyciu tomografii elektrooporowej nie wykryły Ŝadnego ciała
zaburzającego pole magnetyczne w tym miejscu. Na tej podstawie moŜna sądzić, Ŝe anomalia
pochodzi od ciała zlokalizowanego głębiej niŜ głębokość diabazu. Nawet w modelowaniu
magnetycznym przyjęto dla tego obiektu namagnesowanie 1.6 A/m, jak dla diabazu, gdyŜ
wówczas sądzono, Ŝe to ta skała moŜe tam znajdować się. Z kolei Czerny (2006) podaje, Ŝe tę
strefę budują iły pąsowo-czerwone i fioletowo-czerwone, drobno mikowe, z wkładkami
piaskowców arkozowych czerwonawych i Ŝółtawych. Górna jej część jest czerwona, gdyŜ
zawiera minerały, w których Ŝelazo jest na trzecim stopniu utlenienia Fe3+ (goethyt, hematyt),
a dolna – szara lub czarna, bo zawiera minerały femiczne na drugim stopniu utlenienia Ŝelaza
Fe2+ (np. magnetyt?). Wymodelowana w tej części przekroju struktura moŜe wskazywać na
większą koncentrację hematytu, a nawet magnetytu (?) w iłach, pojawiającą się na głębokości
od ok. 5.5 m lub płycej.
Warto teŜ zwrócić uwagę na minimum anomalii magnetycznej w okolicy środka kaŜdego
profilu. Charakteryzuje ono skały niemagnetyczne. UwaŜa się, Ŝe diabaz jest skałą spójną i
nie zawiera minerałów pierwotnych. W wyniku wietrzenia powstały minerały wtórne.
Dodatkowo w tym miejscu te wtórne minerały mogły zostać usunięte przez wody gruntowe
lub inny czynnik trudny do identyfikacji na obecnym poziomie badań. Innym wyjaśnieniem,
bardziej prawdopodobnym, jest przeszkoda w równomiernym płynięciu potoku magmowego.
Wówczas byłaby ona niemagnetyczną skałą (o oporności elektrycznej zbliŜonej do oporności
diabazu), nie mającą nic wspólnego ze zjawiskami magmowymi, istniejącą jeszcze przed
intruzją.
Na profilach 5, 0 i -5 między 70. i 80. metrem obserwuje się niewielką anomalię, która
„przesuwa się” w kierunku północnym wraz ze zmianą profilu w podanej kolejności. Na
profilu 10 i -10 ona nie występuje lub jest maskowana przez sąsiadujące większe anomalie.
Nie jest to struktura 2D (dwuwymiarowa), stąd problem z dopasowaniem modelu
magnetycznego. Na przekroju elektrooporowym obserwuje się w iłach lokalny wzrost
oporności do 20-25 Ohm*m. Ta „dziwna anomalia” magnetyczna i elektryczna moŜe być
związana z nieciągłością tektoniczną. Prawdopodobne uskoki tektoniczne zaznaczone są na
mapie anomalii magnetycznej przedstawionej na fig. 7.7.
Na profilu 0 między 52. i 62. metrem (fig. 8.3.) na przekroju Resistivity Imaging wyraźnie
obserwuje się jak struktura pozioma zmienia kierunek na pionowy. Tego niezwykłego
zjawiska nie ma na pozostałych przekrojach. Do tej pory uwaŜano, Ŝe potok magmowy mógł
wypłynąć na 4 strony świata ze szczeliny lub komina będącego odsłonięciem w drodze polnej
59
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
(strzałka czerwona na fig. 3.2., fig. 4.1.). Czy tu teŜ mamy do czynienia ze szczeliną lub
kominem wulkanicznym? Jeśli tak, to potok magmowy mógł wylać się z tej właśnie szczeliny
i popłynąć na południe, wschód i zachód (a czemu nie w kierunku północnym?). W związku z
tym, mogłyby teŜ być 2 kominy: jeden przedstawiony czerwoną strzałką (fig. 4.1.), a drugi to
ten omawiany. Do tej sytuacji doskonale pasuje model dajkowy (model struktury pionowej)
(fig. 7.14.). Jeśli jednak to nie jest komin, to prawdopodobnie w tym miejscu miąŜszość
intruzji jest większa, a efekt ugiętych izoomów moŜe być związany z wietrzeniem tej skały. Ił
jest skałą plastyczną, która pod wpływem cięŜaru gorącej magmy mogła podnieść się od
północnej strony intruzji, stąd głębokość stropu iłów jest podobna do stropu intruzji diabazu.
W południowej części przekroju wyraźnie widać, jak wartość anomalii ∆T maleje. Jest to
efekt „wycieniania” się diabazu, tzn. w kierunku południowym intruzja staje się coraz
cieńsza. Innym rozwiązaniem moŜe być zwiększająca się głębokość diabazu lub
zmniejszająca się wartość podatności magnetycznej na skutek intensywniejszego wietrzenia
(występowanie odmiany brunatnej?), czego nie uwzględniono w modelu. KaŜdy ewentualny
wzrost wartości anomalii ∆T moŜe być efektem wzrostu oporności elektrycznej (jak np.
między 16. i 22. metrem na profilu 0 (fig. 8.3.)), a tym samym obecnością w tym miejscu
czarnej odmiany diabazu.
Głębokość stropu diabazu jest zmienna. Najmniejsze wartości przyjmuje ona pod maximami
anomalii magnetycznej. Dla profilu -10 jest to: 0.4-0.5 m, dla -5: 0.5-0.7 m, dla 0: 0.8-1.1 m,
dla 5: 0.9-1.3 m i dla profilu 10: 0.5-1 m. Warto wspomnieć, Ŝe te mniejsze wartości dotyczą
maximum ∆T zlokalizowanego między 55. a 60. metrem kaŜdego profilu, zaś te większe
związane są z dodatnim ekstremum od strony południowej, jak przedstawiają fig. 8.1-8.5. Z
uwagi na mniej pewne i mniej czułe dopasowanie spągu diabazu, jego głębokość szacuje się
na 15 m, choć w południowej części kaŜdego profilu nawet na 7 m. W północnej części linii
pomiarowej, jak juŜ wspomniano, mamy raczej do czynienia z wysoką koncentracją
minerałów magnetycznych w iłach strefy paleowietrzeniowej, stąd głębokość stropu i spągu
tej części modelu nie jest związana z występowaniem obok diabazów.
W rozdziale 7.5.2. załoŜono 2 koncepcje rozwiązania zadania: model potrzaskanej płyty oraz
model dajkowy. Wszystkie wyniki raczej przekonują, Ŝe intruzja ma charakter płytowy.
Otrzymany wynik jest ekwiwalentny, ale nie ostateczny i podlega dalszej dyskusji.
60
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
S Profil -10 N
400
300
200
100
dT [nT]
-100
-200
y [m]
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
0
0
-5
1.6 1.6
-10 0
h [m]
0
-15
1.6
model ciala zaburzajacego 0
-20 krzywa pomiarowa dT
krzywa modelowa dT
1.6 0 namagnesowanie modelu magnetycznego [A/m]
-25
61
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
S Profil -5 N
300
200
ρ [ohm*m]
100
370
dT [nT]
212
0 171
138
110
-100 89
72
58
-200 46
38
y [m]
31
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
0 25
20
16
-5 12
1.6 0
8
-10 5
1.6
h [m]
2
0
-15 0
62
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
S Profil 0 N
300
200
ρ [ohm*m]
100
370
212
dT [nT]
0 171
138
110
-100 89
72
58
-200 46
y [m] 38
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 31
0 25
20
0 16
-5
1.6 1.6 12
8
-10 5
h [m]
0 1.6 2
0
-15
0
model ciala zaburzajacego
1.6
-20 krzywa pomiarowa dT
krzywa modelowa dT
1.6 0 namagnesowanie modelu magnetycznego [A/m]
-25
63
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
S Profil 5 N
300
200
ρ [ohm*m]
100
370
212
dT [nT]
0 171
138
110
-100 89
72
58
-200 46
38
y [m]
31
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
0 25
20
0
16
-5
12
1.6 8
-10 5
h [m]
0 2
0 1.6
-15 0
model ciala zaburzajacego 1.6
-20
krzywa pomiarowa dT
krzywa modelowa dT
1.6 0 namagnesowanie modelu magnetycznego [A/m]
-25
64
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
S Profil 10 N
400
300
200
100
dT [nT]
-100
-200
y [m]
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
0
0 0
-5
1.6
1.6
-10
0
h [m]
0 1.6
0
-15
65
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
9. Wnioski (zakończenie)
W warunkach słabego rozpoznania budowy geologicznej zastosowanie kilku metod
geofizycznych pozwala ograniczyć wieloznaczność interpretacji.
Wyniki badań metodą Resistivity Imaging dostarczyły informacji o kształcie intruzji
diabazowej. Początkowo sądzono tylko w oparciu o analizę obrazu anomalii ∆T, Ŝe diabaz
miękiński występuje tu w postaci dajek, lecz wyniki tomografii elektrooporowej pozwoliły na
zmianę koncepcji interpretacji. Choć maksymalny zasięg metody wynosi 10.5 m, to jest on
wystarczający do potwierdzenia tu budowy płytowej diabazu. Metoda geoelektryczna rzuciła
teŜ cień nadziei na to, Ŝe na profilu 0 moŜe istnieć komin lub szczelina, poprzez które mógł
wylać się potok magmowy, lecz na tym etapie badań nie da się tego potwierdzić.
Obrazowanie elektrooporowe potwierdziło występowanie w północnej i dolnej części profili
iłów strefy paleowietrzeniowej.
Zastosowanie metody magnetycznej obok metody geoelektrycznej pozwoliło
stwierdzić, Ŝe intruzja diabazu miękińskiego ma formę złoŜoną. Największe wartości
anomalii magnetycznej mogą być efektem od odmiany czarnej diabazu, gdzie głównym
minerałem magnetycznym (wg Czernego, 2006) jest magnetyt. Mniejsze wartości mogą
pochodzić od bardziej zwietrzałej skały – odmiany brunatnej, gdzie dominującym minerałem
magnetycznym jest hematyt. Występujące w środkowej części profili minimum ∆T wskazuje
na pojawienie się tu utworów pozbawionych własności magnetycznych. Mogą one stanowić
przeszkodę w równomiernym płynięciu potoku magmowego. Metoda magnetyczna wskazała
w północnej części profili anomalię. NiŜsza wartość ∆T, w porównaniu z wartością anomalii
nad diabazami, sugeruje obecność ciała zaburzającego na większej głębokości niŜ intruzja
diabazu.
Wykorzystanie metody kappametrycznej przyczyniło się do ułatwienia modelowania
magnetycznego. Dzięki pomiarom podatności magnetycznej próbek, obliczono ich
namagnesowanie oraz uŜyto (wartość 1.6 A/m) do stworzenia modelu. Wyniki pomiarów κ
(w tab. 6.1.) potwierdzają zróŜnicowanie pod względem stopnia zwietrzenia diabazu (istnienie
brunatnej i czarnej odmiany). W czarnej odmianie, gdzie głównym minerałem magnetycznym
jest magnetyt, zaobserwowano 3-krotnie większą wartość podatności (κ = 3156.4 · 10-6 CGS)
w stosunku do odmiany brunatnej (κ = 995.5 · 10-6 CGS).
Dzięki zastosowaniu kompleksowej interpretacji udało się potwierdzić istnienie
diabazu miękińskiego na badanym obszarze na średniej głębokości ok. 3 m. Najmniejszej
głębokości występowania stropu badanej skały naleŜy się spodziewać pod maximami ∆T,
gdzie średnia wartość h = ok. 75 cm. Średnią głębokość spągu szacuje się na 10 m.
66
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
S Profil -10 N
y [m]
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
0
0
-5
1.6 1.6
-10 0
h [m]
0
-15
1.6
0
-20
model ciala zaburzajacego
1.6 0 namagnesowanie modelu magnetycznego [A/m]
-25
S Profil -5 N
y [m] ρ [ohm*m]
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
370
0
212
171
138
-5
1.6 0 110
89
72
-10 1.6 58
h [m]
46
0 38
-15 0 31
25
20
-20
1.6 16
model ciala zaburzajacego 12
8
1.6 0 namagnesowanie modelu magnetycznego [A/m] 5
-25
2
S Profil 0 N
y [m] ρ [ohm*m]
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
0 370
212
171
0 138
-5 110
1.6 1.6 89
72
-10 58
h [m]
46
0 1.6
0 38
-15 31
0 25
20
1.6 16
-20
model ciala zaburzajacego 12
8
1.6 0 namagnesowanie modelu magnetycznego [A/m] 5
-25 2
67
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
S Profil 5 N
y [m] ρ [ohm*m]
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
370
0
212
0 171
138
-5 110
89
1.6
72
-10 58
46
h [m]
0 1.6
0 38
-15 0 31
25
20
1.6
16
-20 12
model ciala zaburzajacego
8
1.6 0 namagnesowanie modelu magnetycznego [A/m] 5
-25 2
S Profil 10 N
y [m]
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
0
0 0
-5
1.6
1.6
-10
0
h [m]
0 1.6
0
-15
-20
model ciala zaburzajacego
1.6 0 namagnesowanie modelu magnetycznego [A/m]
-25
68
Prace dyplomowe są końcowym etapem edukacji na studiach wyższych. Są one znaczącym
przejawem umiejętności badawczych, analizy i krytycznego myślenia studenta. W zależności od
dyscypliny naukowej, prace dyplomowe przybierają różne formy i poruszają różnorodne tematy,
od praktycznych do teoretycznych, od konkretnych do abstrakcyjnych. Wybór tematu, zebranie i
analiza danych, tworzenie wniosków - wszystko to jest nieodzowną częścią procesu tworzenia
pracy dyplomowej.
Pierwszym przykładem, który warto rozważyć, są prace z teologii. W takich pracach student może
badać wpływ wiary na społeczeństwo, relacje między religią a nauką, lub analizować interpretacje
i znaczenia konkretnych tekstów religijnych.
Kolejnym obszarem zainteresowania mogą być prace o prawach człowieka. Tutaj studenci mogą
zająć się badaniem historii praw człowieka, analizować różne przypadki naruszeń tych praw, lub
zbadać jak prawa człowieka są przestrzegane w różnych częściach świata.
Prace z negocjacji to z kolei prace, które koncentrują się na strategiach negocjacyjnych, procesach
decyzyjnych, czy wpływie kultury na negocjacje. W praktyce mogą one obejmować studia
przypadków, symulacje, czy analizę transkryptów rzeczywistych negocjacji. Warto też zauważyć,
że polskie prace dyplomowe nie ustępują jakością tym tworzonym za granicą. Niezależnie od tego,
czy dotyczą one kampanii społecznych, zagadnień związanych z prawem czy bankowością, są one
z reguły dobrze napisane i gruntownie zbadane. Prace o kampaniach społecznych mogą obejmować
analizę skuteczności konkretnej kampanii, badać wpływ mediów społecznościowych na kampanie
społeczne, czy porównać różne strategie używane w kampaniach społecznych.
Śląsk to wyjątkowy region, o bogatej historii i kulturze, więc prace o Śląsku mogą dotyczyć
różnych aspektów, od historii gospodarczej regionu, przez analizę dialektów śląskich, do badań
społeczno-kulturowych. W dziedzinie bankowości, prace dyplomowe mogą obejmować analizę
ryzyka kredytowego, badanie innowacji w usługach bankowych, lub analizowanie skutków
kryzysów finansowych na sektor bankowy. Prace z prawa to z kolei obszar, który może obejmować
szerokie spektrum tematów, od badań konkretnych przypadków, przez analizę ustaw, po badanie
wpływu prawa na społeczeństwo.
Praca dyplomowa jest oceniana przez opiekuna pracy oraz komisję egzaminacyjną na podstawie
jej treści, jakości wykonania, oryginalności, umiejętności analizy i wnioskowania oraz sposobu
prezentacji. Praca dyplomowa ma duże znaczenie dla studentów, ponieważ może mieć wpływ na
ocenę końcową oraz być podstawą do dalszej kariery zawodowej lub podjęcia dalszych studiów.
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Literatura
Bartington Instruments Ltd (2004) Operation Manual for MS2 Magnetic Susceptibility
System. Instrukcja obsługi systemu do pomiaru podatności magnetycznej. Strona internetowa
http://www.bartington.com (niepublikowane).
Czerny, J. (2006) Przekaz ustny oraz podane ustnie informacje z lat 90. XX w. będące
efektem pracy grup studenckich w ramach praktyk z kartografii geologicznej pod opieką dr
inŜ. Jerzego Czernego.
Dearing, J. (1999) Environmental Magnetic Susceptibility. Using the Bartington MS2 System.
British Library Cataloguing in Publication Data (strona internetowa:
http://www.bartington.com), England.
Główny Geodeta Kraju (1997) Mapa topograficzna Polski: Wola Filipowska M-34-64-C-a-2
1:10 000. Główny Geodeta Kraju, Warszawa.
Loke, M. H. (1999) Electrical Imaging Surveys For Environmental And Engineering Studies.
Przewodnik do badań metodą Resistivity Imaging. Strona internetowa: http://www.abem.com
(niepublikowane).
Płonczyński, J., Łopusiński L. (1992) Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50000:
Krzeszowice M-34-64-C. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Scintrex Ltd (1994): ENVI Geophysical System Operations Manual. Instrukacja obsługi
magnetometru. Strona internetowa: http://www.scintrexltd.com (niepublikowane).
69
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Strony internetowe:
http://mapa.szukacz.pl
70
Praca magisterska Michał Górka, WGGiOŚ, AGH
Podziękowania
Serdecznie pragnę podziękować następującym osobom:
Panu mgr inŜ. Michałowi Rudzkiemu z przedsiębiorstwa Geofizyka Toruń Sp. z o.o. za
udostępnienie i zeskanowanie mapy geologicznej rejonu Krzeszowic
71