V. Isidori. Acta Sanctorum. Tomo I. Pp. 331-353. 1675.

Vita Auctore Canonico Regulari coenobii
Legionensis ...
Información de publicación: En Acta Sanctorum Volume 09: Apr. I , , 331-353. Antwerp: Society of
Bollandists, 1675.
Enlace de documentos de ProQuest
TEXTO COMPLETO
VITA
Auctore Canonico Regulari cœnobii Legionensis S. Isidori, forte Luca, postea Episcopo Tudensi.
Ex MS. Codice Toletano a V. CL. Nicolao Antonio submissa .

Apr. I, Dies 4, S. Isidorus, Episcopus Hispalensis, in Hispania,
Vita Auctore Canonico Regulari coenobii Legionensis ...
Isidorus, Episcopus Hispalensis, in Hispania (S.)
BHL Number: 4486
[Col. 0330F] EX MS. TOLETANO.

PROLOGUS.
[1] Præclara beatissimi Doctoris Hispaniar, Christi confessoris Isidori, Archipræsulis Hispalsis, Hispaniæ Primatis
merita, fratres carissimi,
[S. Isidorus laudatur in universo orbe,]
sacrosancta per orb Ecclesia dignis efferenda laudibus prædicat; &festiv per omnia virum, celebris semper &ubiq;
fama commendat. Verumtamen præter communem illam honorificentiæ gloriam, quam sibi meritorum magnalibus
in omnium comparavit contuberniis fidelium, præcipuis in Hispania sustollitur præconiis, quem alterum in terris
post Apostolos suæ fidei meruit intercessorem.
[maxime in Hispania]
Hic est enim splendidissimus solis justitiæ radius, per quem tibi præcipue, Iberia, lumen veritatis illuxit; &quæ
multis fueras Arianorum, Acephalorum, Mahometi, &aliorum pseudo-prophetar seducta erroribus vel fallaciis, B.
Isidori mediante doctrina dux effecta es equitatis. Hic est insignis ille Pastor tuus, egregiusq; Pontifex, qui te
summis præficidam sedibus, æternisque fœcundandam divitiis, tam opiosis divinar scripturarum a debriavit
augmentis, ut b situ in successum transumpto, jam non sis in regionibus
Page 331
[Col. 0331A] ultimis ultima, sed in primis prima. Hic est qui post gloriosissimum Apostol Jacobum hanc tibi
contulit gratiæ excellentiam, ut populis [sis] fœcunda, religione conspicua, triumphis clarissima. Sane ab Hispali
civitate, Sanctissimi Isidori Sede, certissimo secuturi eventus præsagio c Hispania cognominata, ditior emines
debriatione divina, quam felicitate terrena. Licet enim victoriosa trophæis, gratiosa deliciis, laudis tuæ titulos
PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 1 of 50

cunctarum nationum in fines extuleris; multo tamen spectabilius multoque gloriosius est,
[illustrata ejus doctrina.]
quod te tam assiduis tamque officiosis obsequiis, tum nostri Salvatoris reverentia, tum gloriosissimi Apostoli
Jacobi præsentia, tum etiam rectissimi Patris Isidori præsentia simul &clariflua doctrina, omnis te collit, omnis ad
te confluit religio Christiana: quoniam [supra id] quod tibi fors obtulit aut vis indulsit naturæ; Apostolicæ dignitas
prærogativæ non immerito obtinuit, ut sicut singularis privilegio gratiæ d alter Romæ Petro Apostolo successit
Gregorius;
[Comparatur cum S. Gregorio Magno.]
ita non impar Gregorio alter in Hispania Jacobo succedat Isidorus. Semina namque verbi Dei, quæ Beatus
Jacobus seminavit, quasi pervigil agricola Isidorus cælestium imbrium prædicatione
[Col. 0331B] saluberrima irrigavit, &spinas, tribulos, &e zizaniam pravorum dogmatum, ab inimicis hæreticis
superseminatam, sarculo Spiritus evellendo, ad fructus vitæ excolendos usque perduxit. Gregorium re vera in
beatissimi Apostolorum Principis, loci simul &meriti, principatu, universi orbis præfecit auctoritas: Isidorum autem,
Romanæ censura curiæ alterum profiteri Gregorium, meritorum effecit parilitas. Et quidem singula quæ non
tantum cursu naturæ, verum etiam ea quæ divina providentia miraculose, senescenti mundo, per eum mirabiliter,
ad illuminationem Ecclesiæ, dignata est operari, debitis prosequi officiis, vires, ingenium, &scientiam nostram
excedit. Verumtamen de sanctissimo peccator, de maximo parvus, de sapientissimo imperitus, de multis ejus
mirabilibus paucula ad futurorum eruditionem (ne tanti Patris opera labentibus annorum curriculis a corde quoque
fidelium dilabantur) brevitate,
[Auctor su tenuitatem excusat,]
qua potero, caritatis gratia, fidelis styli subnotatione perstringam. Tanta quippe tamque bona, de tanto tamque
bono viro, bene dicere, non nisi bonitatis ejusdem viri ascribendum
[Col. 0331C] est meritis: quorum profecto tenus hoc f excrevit eminentiæ magnitudo, ut rerum fidei sermonis
subsidat elegantia, &elegantiæ cultum veritatis commendet materia.
ANNOTATA.
End Note a Ita mox debriatio divina dicitur. Sic Beda in Vita S. Cuthberti Episcopi Lindisfarnensis, 20 Martij
illustrata, num. 46, asserit SS. Cuthbertum &Herebertum Presbyterum , sese alterutrum cælestis sapientiæ poculis
debriare. Galbertus in Vita B. Caroli Boni, 2 Martij num. 47, dicit, hujus occisores ira &furore debriatos. Similia
paßim alibi habentur: unde apparet debriare accipi, pro potare seu satiare.
End Note b Lucas Tudensis, in Præfatione ad Chronicon mundi ita habet: Hispania, situ in successum transmisso,
non est in ultimis regionibus ultima, sed in primis prima.
End Note c Nicolaus Antonius ista annotat: Ab urbe Hispali nomen integræ Hispaniæ inditum censuit olim Antonius
Nebrissensis, nec improbat Florianus do Campo lib. 1 Historiæ Hispaniæ cap. 16 &alii, quos laudat Rodericus
Carus in Historia Hispalensis urbis sive Antiquitatum illius lib. 1 cap. 4. Hi autem
[Col. 0331D] S. Isidorum sunt secuti, qui ad Sisenandum Regem Historiam Gothorum, hoc est librum 2 Chronici,
dirigens, ita censet; quamvis lib. 4 Originum cap. 4 Hispaniam ab Hispano Rege non ab Hispali cognominatam
credat. Lucas vero Tudensis, in Prologo sui Chronici, aliud prorsus etymon Hispaniæ, viro tali indignum, prodit.
End Note d Constantinus Cajetanus de S. Isidoro profert partem sermonis S. Braulionis, in quo sequentia leguntur.
End Note e Ita zizaniam dixit S. Ambrosius lib. 7 in Lucam : Aliud est fermentum tritici, aliud zizaniæ.
End Note f Id est hactenus.
CAPUT I.
S. Isidori prosapia illustris &sancta. Institutio in litteris .
[2]
[Nobilium parentum filius,]

Igitur ut egregius Confessor Isidorus egregiis venustaretur exordiis, &insignem futurum insignis præsignaret origo,
civitatis a Carthaginensis, &Provinciæ Hispaniæ Dux, Theodorici Regis Gotthorum proles, Severianus, pater [ejus
fuit,] mater vero b Turtura vocitata: viri clarissimi, viri eruditissimi,
[Col. 0331E] viri etiam tam morum quam ingenii singularitate præditi Confessores Christi, c Leander Archipræsul
Hispalensus; &d Fulgentius, qui fulgore sanctarum scripturarum &operum universalem irradiavit Ecclesiam, almus
Doctor &Præsul clarissimus;
[frater SS. Leandri Fulgentii &Florentina,]
una cum sanctissima Virgine e Florentina, Virginum Præposita, fratres ac nutritii fuere. f Horum serenissimis
instructus documentis, orationibus proficiens, morum gravitate venustus, patriam religione, patrem prudentia,
disciplina fratres, cognatos cultu, pares gratia, affines præmio, proximos illustravit affectu. Gloriosissimus
diligebat puerum Doctor &Archipræsul Leander, tamquam unicum &specialius extra patriam eum habens solatium:
&quia non tantum fallacium divitiarum quantum felicium morum suorum successivum exoptabat heredem,
[primi etiam alumnus fuit.]
summopere vigilabat, ne illa ætas, quæ prona consuevit devenire in malum, locum reperiret, quo in corruptionem
laberetur peccati. Non parcebat virgæ, &g laudatus est in illo; docuit eum &misit zelum in inimicum, &in medio
amicorum gloriatus est in illo. Eccli. 30, 12 In vita sua vidit &lætatus est, &in obitu suo non est contristatus coram
inimicis. Reliquit
[Col. 0331F] enim similem sibi post se; defensorem domus contra inimicos, &amicis reddentem gratiam. O
sanctissime Pater Leander, venerandus iste puer, quem diligis, quem nutris, quem doces, quem erudis, quem
corrigis, quem custodis; cælestis Sponsi paranymphus est, sanctorum Angelorum amicus, Patriarcharum ac
Prophetarum compar, Apostolorum civis, Martyrum consors, Præsulum splendor, &Sanctorum omnium gradibus
proportionaliter conferendus, quod eventus rei opportuno tempore declarabit. [3] Igitur cum esset infantulus, sicut
de B Ambrosio legitur, &a nutrice ad hortum duceretur,
[cingitur infans apum examine:]
anus capta oblivione, eum inter olera dimittens discessit. Post aliquot autem dies, lugens filium, solarium
Severianus pater ascendit; atque sedens contra viridarium aspexit, viditque h innumeram apum multitudinem cum
ingenti murmure super puerum certatim descendere, atque inde ad cælos volare: qui in stuporem versus ad hortum
concite descendit, vocatisque servientibus festinavit ut rei gestæ videret miracul. Accedentes autem viderunt alias
apum in os pueri intrantes &exeuntes, alias vero super faciem &totum corpus mellis &favi operimenta texentes.
Patre vero filium cum clamore &lacrymis amplectente
Page 332
[Col. 0332A] apes in tantam se altitudinem aeris extulerunt, ut oculis corporeis non possent videri. Hæc de multis,
quæ cum eo taliter gesta sunt, pauca proposui, ut prudens advertere possit, a quanta virtutum inceperit
perfectione.
[4]
[Ex pusillanimitate studia dimittit,]
Cum igitur reverendus puer Isidorus, fuisset studiis literarum traditus, atque, ut sibi videbatur, ingenii minus
existeret capacis; puerili permotus timore, verbera Magistri metuens, divino nutu haud procul fugit ab Hispalensi
Civitate. Cumque ex itineris fatigatione juxta marginem cujusdam putei sitiens resedisset, i aspexit prægrande
saxum tortuosis foraminibus perforatum: quod diligenter inspiciens, cœpit volvere intra se, quis istorum

foraminum, vel ad quid extiterit operator. Similiter in ore putei erat quoddam lignum, continuis chordarum
sectionibus in aquis hauriendis canalatum. Et dum secum tacitus ageret, ad aquas hauriendas venit quædam
mulier; quæ super pulchritudine pueri admodum mirata, interrogavit; quid hic ageret, aut cur tam parvus puer solus
huc advenisset.
[sed monitus guttis saxa, funium tractu ligna cavari,]
Erat enim miræ pulchritudinis, splendidus facie, decorus forma, hilaris aspectu, lætus vultu, humilis visu,
verecundiam semper in moribus prætendens. Ad
[Col. 0332B] quam puer humiliter conversus, inquit, O Domina, ut mihi digneris disserere rogo, quis, vel ad quid
lapidis hujus foramina vel istius ligni canales facti fuerunt. Cui mulier lapis iste ait, frequenti instillatione guttarum
fuit perforatus, &lignum hoc frequenti chordarum ductu in aquis hauriendis extitit canalatum. Puer autem divino
repletus spiritu, ad se reversus dixit. Et si lapis durissimus mollis aquæ frequenti instillatione cavatur, &lignum
chordarum sectionibus cedit secatum; quanto magis ego homo, Dei gratia præveniente, discendo quotidie
parvissimis incrementis, valeo ad augmentum scientiæ pervenire?
[persuadetur ut ea resumat,]
O venerande Isidore, hujus evolutionis cogitatio non pueri est junioris, sed viri perfecti &sapientissimi senioris.
Quis ille, qui etiam ante litterarum disciplinam in teneris annis sic te docuit, nisi ille Spiritus veritatis, qui tibi
suggerens omnia, etiam vas sanctificatum elegit, ut portes nomen filii Dei coram Regibus, &Principibus &filiis
Israel? Post hoc puer concito gressu revertitur Hispalim, seque magistrorum disciplinis subdidit cum humili
devotione. [5] Tanta denique gratia cælitus ei infusa, quidquid
[Col. 0332C] a magistris proponebatur ex Scripturis, sitibundo pectore avide retinebat; &non auditor obliviosus
factus, armariolo memoriæ multis profuturum fidelibus reservabat; &ipsos doctores suos, quasi præscio intellectu,
præveniebat: qua novitate miraculi tam magistri quam omnes, qui aderant, stupore admirationis reddebantur
attoniti. Sic namque Divino inflammatus spiritu,
[eruditus in septem artibus liberalibus:]
Latinis, Græcis, &Hebraicis litteris instructus, omni locutionis genere formatus, k in trivii eruditione conspicuus, in
quadrivii instigatione perfectus, in doctrinis philosophorum præclarus, divinis &humanis legibus eruditus, suavis
eloquio, ingenio præstantissimus, vita quoque atque doctrina pro temporis ætate in multorum admirationem extitit
clarissimus. Sic namque de virtute in virtutem proficiens refulsit doctor ita eximius, ut secundum qualitatem
sermonis omnibus, videlicet Latinis, Græcis &Hebræis, sapientibus ac minus intelligentibus, in eruditione existeret
aptus, &incomparabili eloquentia strenuus. Cum igitur B. Isidorus omnibus fere mortalium præfulgeret scientiis,
quod nostris temporibus contigisse recolitur inauditum; non, ut illa juvenilis ætas assuevit, delectationem
amplexus est mundi, sed totus in logicali
[Col. 0332D] contemplatione, vel actualium instigatione, aut divinarum theoriarum meditatione &studio insistebat.
Denique in tantum hunc insignivit natura,
[comparatur cum eruditissimis viris,]
gratia ditavit, extulere mores, studia provocarunt, ut Platonem ingenio, Aristotelem studio, eloquentia Tullium,
copia l Chalcenterum; eruditione Originem, gravitate Hieronymum, Augustinum doctrina, Gregorium sane
prosequeretur exemplis. Qui cum eidem B. Gregorio, jussu fratris ac nutricii sui Leandri, epistolam quamdam de
Beatitudine, tam de philosophorum sententiis quam sanctarum Scripturarum floribus, miro studio decoratam,
delegasset; ac B. Gregorius perlegisset eamdem; tam de sermonum disertitudine quam de sententiarum
connexione ac scientiarum exuberatione admirans, eumque in spiritu, qualis futurus erat, intuens, fertur dixisse,
ecce alter Daniel; &quidam alius, Ecce plus quam Salomon hic.
ANNOTATA.
End Note a MS. Civitas Carthaginensis Provinciæ Hispaniæ T. R. G. proles, Dux Severianus: quæ visum est primi

verbi correctione &alterius transpositione restitui sano
[Col. 0332E] sensui posse, conformiter ei quo Lucas Tudensis in citata Præfatione Severianum Carthaginensem
Ducem nominat: An vero hic a Theoderico Rege Gothorum prognatus, aut saltem frater ejus fuerit, disputent alii .
End Note b Theodora dicitur Lucæ Tudensi loco citato. Quintanadueñas hanc Theodorici Regis filiam facit, in Vita
S. Fulgentii fratris .
End Note c S. Leandri Vitam illustravimus 13 Martij.
End Note d S. Fulgentii Vitam dedimus 14 Ianuarij, ubi de Theoderico Rege actum.
End Note e S. Florentina, in Martyrologio Romano Florentia, colitur 20 Iunij .
End Note f Nicol. Antonius mallet legi , Severissimis.
End Note g Paululum hæc variant a vulgata editione.
End Note h Annotat Nic Antonius ista: Referunt ostensum hoc in Isidoro contigisse hi, qui a seculis duobus res ejus
gestas in litteras retulerunt, Antonius Morales lib. 12 cap. 4, Padilla cent. 7 cap. 22, Vasæus ad an. 649, Mariana lib.
6 cap. 7, Marietta lib. 5 de Sanctis Hispaniæ cap. 23. Omnes ut suspicari possumus, hinc edocti. Ita ille .
End Note i Idem annotat hujusce quoque rei auctores esse, quos ante laudaverat, atque item Laurentium de
[Col. 0332F] Padilla in Vitis Sanctorum Hispanorum:

End Note k De hoc trivio &quadrivio ista indicat Nic. Antonius: Trivium olim dictæ tres artes, Grammatica, Rhetorica
&Logica. Sicut quadrivium quatuor aliæ, Arithmetica, Geometria, Astrologia &Musica: quæ omnes chorum septem
liberalium artium componunt, ut Vossius ait in lib. 1 de Vitiis sermonis cap. 26.
End Note l Iterum ista observat Nic. Antonius: Intelligit Didymum Alexandrinum Grammaticum, qui inter alia
cognomina, teste Suida, dictus sit Chalcenterus, hoc est æreorum viscerum, ob studiorum &scribendi patientiam:
eo enim nemo alius plures libros scripsit, ut ait Fab. Quintilianus lib 1 cap. 8, ipseque Isidorus lib. 6 Etymol. cap. 7.
Si pro Caliterus, (quod est in vulgatis editionibus ante Matritensem) Chalcenterus legeris, de quo Hesychius de
Viris illustribus Suidas &S. Hieronymus. Hæc ille .
Page 333
CAPUT II.
Notitia cum S. Gregorio Magno. Liber Etymologiarum conscriptus. Scientia sacra adversus
hæreses, inprimis Arianam exerta .
[Col. 0333A] [6] Ex tunc itaque B. Gregorius, amore visendi B. Isidorum delectatus; sanctissimo Antistiti Leandro,
caritatis vinculis sibi annexo, sui animi voluntatem certis indiciis declarabat. Harum amicitiarum causa extiterat, a
cum Arianæ hæresis fervorem tempore Leovegildi confutare Leander radicitus non posset,
[ob S. Leandri congressum cum S. Gregorio,]
pro confirmandis sanctæ &immaculatæ Trinitatis capitulis, ad Constantinopolitanum Præsulum b cœtum
transmeavit. Ibi aderat Gregorius, tunc Cardinalis, vicem Romani Antistitis agens, cum quo ipse Leander amititiæ
fœdus pepigit,
[hujus videndi avidus, an subito]
&ab eo postulavit, ut moralia Job sibi exponeret, quod postea in Apostolatu ille devota mente complevit. Cum
autem Gregorii desiderium Venerabilis Isidorus comperisset, (quod mirabile est auditu) nocte Nativitatis Domini,
[Romam translatus?]
c
ut fertur, in ecclesia Hispalensi prima lectione perlecta, extra ecclesiam egressus, nescio a quo ductus in

parvissimo temporis intervallo ad Romanam devenit urbem, atque beatum Papam Gregorium in Matutinis
[Col. 0333B] laudibus Deo psallentem invenit. Viso autem eo B. Gregorius nimium lætus, protinus agnovit; &ideo
gratias agens, amicissimum sibi Leandrum in Isidoro amplexatus est. Post Euangelicam vero expletionem, vale
faciens Sancto ab ecclesia egressus Hispalim in ipsa nocte rediit, &Clericos quos dimiserat, easdem Matutinas
laudes reperit celebrantes. Quo vero hoc Sanctissimi Gregorii obtentu, vel Isidori meritis, aut aliquo alio modo
factum fuerit, fateor me ambigere: melius est enim non eloqui magna, ubi sine mendacii periculo non erratur, quam
contraria definire, sed firmiter teneo, beatum juvenem scientiæ experientia plurima attentasse, &utilitati Ecclesiæ
&fidelium commodis retulisse. Multimode namque pravorum dogmatum assertores hæreticos persequebatur, quia
his temporibus plurimæ hæreses emerserunt, vineam hereditatis Domini; scilicet sanctam demolientes Ecclesiam;
&divina providentia factum non ambigimus,
[strenue hæreses oppugnat.]
quod talis tunc temporis fulgeret Isidorus, qui eorum proterviam non solum sanctarum scripturarum testimoniis
reprobaret,
[Col. 0333C] verum etiam Philosophicis syllogismis &obtestationibus annularet. [7] Etenim tanto culmine
scientiarum perfectus extitit, quod nullus ut reor, antiquorum Philosophorum recti examinis judicio ei fuerit
comparantus. Hoc ex cautelæ industria præterirem, si liceret, ne Ethnicorum studia authenticis aut præferri aut
comparari possent ullatenus documentis;
[superasse antiquos philosophos]
cum sicut exaltantur cæli a terra, sic exaltatæ sunt viæ nostræ a viis eorum &cogitationes nostræ a cogitationibus
eorum; &quantum excellit spiritus carnem, ratio sensum, fides opinionem, intelligentia fidem, pax Dei omnem
sensum, postremo Creator omnem creaturam, sic Theologia omnem mundi sapienti, sic Philosophi nostri omnem
Philosophorum Gentilium transcenderunt doctrinam. Quia vero hoc multo magis Isidorus, qui &antiquorum
Philosophicis claruit perfectus, &modernorum Theologicis emicuit summus: tamen (ut alia hujus illustris viri ad
præsens omittam copiosissima, in quibus miro desudavit ingenio,
[in libro Etymologiarum ostenditur:]
volumina) ille Etymologiarum qui inscribitur, omnium admiratione plenus, omnium susceptione dignus liber,
solicitat, contestatur, exclamat, ne etiam hoc sanctissimi &
[Col. 0333D] eruditissimi viri desit laudibus, quo vel Philosophorum primi ac peritissimi sunt elati, vel
sapientissimus ille Salomon omnes illos tam scientia quam excellentia præcedere comprobatur: &sic omnibus
filiis hominum scientiarum varietate post Apostolos incomparibilis est creditus. [8] In hoc libro in trivii eruditione
Isidorum præditum cernes eloquentia, hic in quadrivii investigatione perfectum admireris in matheseos disciplina,
Hic corporis salutem tueri, ac restaurare docendo theoricum practicumque reperies: hic methodicam, empiricam,
logicamque d discernendo Apollinem, Æsculapium &Hippocratem novissime perpendes. hic e Phoronei, Trismegisti,
Solonis, &Pompilii instituta retractando, juris juvenies peritissimum: hic jura, leges edictis &decretis inserendo,
instruxisse putabis Justinianum; hic ephemerides,
[in quo per omnes discurrit scientias, profanus]
epactas, idus &kalendaria, annales &historias distinguendo, f Pherecydem &Josephum ebibisse probabis: hic
chonicam persequendo Eusebium. Hieronymum &Orosium lectitasse clamabis. 3 Reg. 4, 33 Et quia de Salomone
legitur, disputasse de cedro quæ est in Libano, usque ad hyssopum qui nascitur in pariete; de B. Isidoro hic
reperitur, de prima causa usque ad extremam fere creaturarum mirabiliter pertractasse; &negotia &officia
singularum modosque
[Col. 0333E] discutiendo, postremo rerum omnium naturam &circumstantias describendo, non solum hausisse,
verum etiam excessisse putabis Salomonem: hic ætheris, aëris, aquarum terræque discrimina, cunctorum

viventium naturas &vocabula perscrutando consuluisse credes primum hominem:
[& sacras:]
hic Rachelis amplexibus totum stupebis delectatum, dum in antiquorum experientiis studio videris occupatum: hic
g
mali mandragorici fragrantia ad Liæ gremium gaudebis revocatum; dum supernorum delectatus amore in sacræ
Scripturæ fœcunditatem pie senseris implicatum: hic cum Maria vestigiis assidentem Dominicis partem optimam
elegisse; hic cum Martha solicitum frequenti in ministerio institisse:
[cum quibus expugnavit tum alias hæreses]
hic cum Paulo electionis vase usque ad tertium cælum raptum; hic cum eodem plus omnibus laborantem, ut
omnes lucrifaceret, omnibus omnia factum: hic cum Paulo circumcisionem prædicanti Petro in faciem resticisse;
hic cum Petro, enecto Simone, nec Neronem timuisse: hic hæreticorum omnium sigillatim expugnasse dogmata;
hic sancta quatuor suscepisse
[Col. 0333F] ac venerari Concilia: hic h cum Chalcedonensi Synodo Dioscorum enervat, &Eutychem hæreticos: hic
cum Ephesina prima Nestorii quassat impietatem: hic cum Constantinopolitana cum Eunomio confodit
Macedonium: hic cum Nicena versutissimum ac omni insania condemnat obcæcatum Arrium. [9] Hic Arrius fuit
quidam Presbyter Alexandrinus; qui diversas in Trinitate substantias mentiendo asseruit, &Christum non verum
Deum,
[tum Arianam]
nec in Patre essentialiter permanentem, procaci falsitate astruxit. Sed qui tantum miser desipuit, &in sua
assertione mendax fuit &perfidus; quia Christum verum Deum esse negavit, idcirco justo judicio Dei crepuit
medius, &effusis omnibus visceribus ejus cecidit in faciem prostratus, &quibus Christum negaverat fœda ora
pollutus dignam pro impietate sua pœnam ab eodem Deo &homine etiam in hoc seculo est consecutus; &in
tartareo igne æternaliter cruciandus multos suos sequaces præcessit, suo nefario tam de pravatos quam
depravandos errore. Hujus etenim inanitas sceleris cum fideles toto orbe, totius orbis persequeretur exiliis; post
conventuum i, Athanasio suo expulso, subversionem; post Italiæ lugubres, exterminato Verzellensi Episcopo
Eusebio, planctus; post Galliarum damnosas, Hilario proscripto,
Page 334
[Col. 0334A] ruinas; k Leovegildus Hispaniarum Rex, cum omnibus pene Regni sui Principibus, hujus hæresis errore
seductus, in tantam venit dementiam, ut clarissimos quosque &in lege Dei eruditos Ecclesiarum Prælatos ab
Hispaniæ
[sub Leovigildo late grassantem,]
atque plurimos eorum gladio cædendo, carcere detrudendo, fame cruciando, ac diversis pœnarum generibus
afficiendo, non solum in Hispaniæ partibus, verum etiam in Gallia &aliis regionibus per feralem insaniam dignos
Deo Martyres consecravit: &quia strenuus in armis fuit, multos populos suæ ditioni subjugatos impie oppressit,
Catholicis odio fidei persecutionem intulit, Ecclesiarum privilegia fregit, divites cupiditate cæcus damnavit, &in
omnibus perniciosus extitit. Inter omnia autem mala, quæ gessit, sanctissimum l Masonam Emeritensem
Episcopum exilio relegavit; atque clarissimum Doctorem Archipræsulem Hispalensem Leandrum, qui ad
conversionem gentis Gothorum speciali contra nefarias hæreses cura infatigabiliter insistebat, multis affectum
injuriis, ut oves sine pastore a seductoribus circumventæ luporum hiatibus facilius clauderentur, a regno Hispaniæ
expulit, &se cum suis Principibus Arrianorum hæresi miserabiliter subjugavit, &Romano Pontifici comminando, ad
destructionem Romanæ Urbis &Ecclesiæ demolitionem venturum se sponsione juramenti firmavit.
[10]

[Col. 0334B] Venerabilis autem adolescens Isidorus, cunctarum scientiarum disciplinis eruditus, fervore martyrii
accensus, pro defensione Ecclesiæ mori pronus, armis fidei præmunitus, contra furentes Leovegildi Regis ac
Principum ejus rabies athleta fortissimus, Christi comitante gratia processit, imperterritus Ministri ergo
multiformis seductoris modo blanditiis leniendo, modo terroribus propulsando, modo disputationibus agitando,
modo munera offerendo, modo tormenta imponendo, modis quibuscumque poterant,
[& varie ad defectionem solicitatus,]
a Sancto proposito ipsum permutare satagebant. Magnum quippe suis dogmatibus credebant augeri cumulum, si
Isidoro superato (qui tam scientiæ claritate quam generis nobilitate, corporis pulchritudine, morum gravitate,
&eloquii suavitate fulgebat) possenteum suis assensibus inclinare. Ejafortissime athleta Isidore, ecce nc tempus
acceptabile: in his ergo diebus thesaurum incomparabilem, quem in pueritia congregasti, ut audivimus, non tibi soli
sed &fidelibus reserandum, profer in medium: Tempus est loquendi &divinarum sententiarum
[Col. 0334C] lapides spargendi, ut frontes obstinatæ inimicorum conterantur, &fides Ecclesiæ Catholicæ roboretur.
Ecce enim navicula Petri in medio quatientibus fluctibus undique agitatur, Ecclesia Christi demergitur, nisi divinæ
succursionis manu ad portum optati littoris deducatur. Inter hæc robustissimus athleta Isidorus in tormentis
lætabatur, &Deo gratias referebat, quia dignus est habitus pro nomine Domini Jesu contumeliam pati; &inter
oblatrantes undique Arrianorum frequentias nec minis terretur, nec blanditiis demulcetur: sed magis ac magis
fervore caritatis succensus,
[de iisdem triumphavit,]
inter gladios hæreticorum securus; tam de tonitruis divinarum sententiarum quam de corruscatione
philosophicarum propositionum, fulmina divini oraculi ardentia emittebat intrepidus, quibus inimicorum
sævientium obtenebrabat aspectus. Quasi unus de quatuor paradisi fluminibus, ex ore suo flumina gratiæ cum
impetu emanabant, quibus fidelium aridam irrigando ad viriditatem fidei perducebat; &hæreticorum perfidiam, in
garrulitatis ac loquacitatis audacia confidentem fluctibus eloquentiæ demergebat. Hebetescunt miseri,
&obmutescunt; sæviunt &confunduntur;
[Col. 0334D] qui dum se putant adolescentem superare, ab eodem turpiter superantur; atque fidem Christi, quam
putant penitus extirpare, hujus juvenis instantia cælestibus incrementis dolent quotidie pullulare.
ANNOTATA.
End Note a Quæ sequuntur edidimus ad Vitam S. Leandri 13 Martii num. 3. &ex antiquis Breviariis desumpta &ex
ipsius Isidori Chronico.
End Note b Nullum tunc diximus Constantinopoli fuisse Concilium, sed veram causam qua istic convenerunt
Leander &Gregorius, ex nostri non sui temporis usu Cardinalis hic dictus, contineri in ipsius S. Gregorii epistola,
expositioni libri Iobi præfixa. Plura lege in utraque Vita S. Gregorii, ad diem XII Martii elucidata .
End Note c Nicolaus Antonius ista annotat: Miraculum hoc non facile probaverunt aliqui ex nostris: maxime
Morales lib. 12 cap. 5 Mariana lib. 6 cap. 7. Alii nec referre id voluerunt, Vasæus, Garibajus, Marietta &Morgadus in
Historia Hisp. lib. 1 cap. 9; sed concessisse Romam, ut videret Gregorium &ab eo videretur, verosimilius est.
Tamajus Salazar, etsi allegat Lucam Tudensem &Breviarium Segobiense pervetustum, tamen merum arbitratur
commentum; cum Quintanadueñas. Et haud quaquam, inquit est credibile, tam insigne facinus antiquiores,
Braulium &Hildephonsum, reticere. Ideo auctor bene præfatur hac formula , ut fertur, sub dubio rem, ut acceperat,
narrans .
End Note d
[Col. 0334E] Explicat hæc Isidorus lib. 4 cap. 4, &vocat tres hæreses medicorum.
End Note e Idem lib. 5 cap. 1 agit de Auctoribus legum, iisque interserit Lycurgum, hic omissum .
End Note f Phærecidem Syrum, lib. 1 cap. 37 dixit primum apud Græcos soluta oratione scripsisse; &cap. 41 addu

claruisse iis temporibus, quibus Esdras Legem conscripsit. Vide Vaßium de Scriptoribus Græcis lib. 4 cap. 4.
End Note g Lib. 17 cap. 9 de herbis aromæticis agens, vult mandragoram dictam, quod habeat mala suaveolentia.
End Note h Referuntur retrogrado ordine Concilia, de quibus recto ordine agit ipse lib. 6 cap. 15,
End Note i Coluntur hi pugiles , Athanasius 2 Maji , Eusebius 1 Augusti, &Hilarius 13 Ianuarii .
End Note k De Leovigildo seu Leuvigildo Rege, consule Acta S. Hermenigildi filii, ejus jussu martyrii coronam adepti
13 Aprilis .
End Note l Paulus Diaconus Emeritensis, libro de Vita &miraculis Patrum Emeritensium, latißime deducit res gestas
S. Masonæ: qui inscriptus est Martyrol. Hispanico Tamaji ad
[Col. 0334F] kalendas Novembris .

CAPUT III.
Orthodoxa fides per S. Isidorum propagata, ejusdem, cellula clausi, vita .
[11] Audiens autem reverendus Doctor Leander fortissimi juvenis Isidori constantiam, in Domino gavisus,
orationibus continuis Dominum precabatur, ut ipse, qui in servi sui tenera juventute inceperat mirabiliter, cælesti
eum robore confortaret, atque per eum Ecclesiæ suæ optatum dignaretur, prostratus inimicis hæreticis, annuere
benigne triumphum. Misit ei itaque epistolam, in qua præmonet,
[epistola S. Leandri fratris confirmatus,]
mortem pro fide Catholica quidquam non esse timendum. Beatus vero juvenis, tam orationibus Prælati &fratris,
quam exhortationibus &epistolarum adminiculo confortatus, neque in adversis frangebatur neque levabatur in
prosperis; sed in iis omnibus, ac si in epularum delectatione, lætus &hilaris apparebat. Debellata itaque Arianorum
insania, unum &verum Deum Filium, cum Patre &Spiritu sancto
Page 335
[Col. 0335A] in unitate essentiæ sempiternaliter permanentem, sanctarum Scripturarum auctoritatibus, &septem
liberalium artium rationibus, nec non philosophorum conventionibus, apertissime declarabat, &Romano Pontifici,
loco B. Petri a fidelibus substituto, ac universis Ecclesiarum Prælatis ab eodem cælesti institutore missis, divinæ
paginæ testimoniis approbando, fidelibus populis obedire suadebat. Hic etiam Prælati sui fratrisque Leandri sic est
executus vices, sic onera levigabat, sic vestigiis in hærebat constantiæ, ut carcere, minis, tormentis &gladio
persecutorum spretis, serenissimi Principis Recaredi, impiissimi Regis Leovegildi filii,
[Recaredo Principi fidem prædicat,]
securus adiret præsentiam; &pocula verbi Dei assidue propinando, ab Ariana hæresi revocaret, &fidei Catholicæ
documentis redderet obsequentem. Formidolosi autem Regis Leovegildi, qui se cunctis vitiis mancipaverat, &aures
suas spinis diabolici erroris obturaverat, ne audiret bonum; non solum est nisus debellare proterviam; verum adhoc
usque, totius regni primates gladio spiritus exasperando commovit, ut eorum insistente perfidia, in necem piissimi
ac serenissimi Principis Hermenegildi filii sui, pro fide Catholica vinculis mancipati,
[eaq; post S. Hermenigildi &Leovigildi mortem]
hujus Isidori amicissimi, (quia eum B. Leander a fæce Ariana erutum in fidem Catholicam confirmaverat)
impiissimus pater &tyrannus parricida insurgeret; &ad exequias gloriosissimi
[Col. 0335B] Regis &Martyris, ministerio Angelico celebratas, manifestæ perfidiæ culpam, exemplo Judæ proditoris,
non pœnitens sed pœnitentia ductus agnosceret. Veniens namque Toletum, cælesti urgente judicio, atrocissima
percussus in firmitate, inter torsiones &ejulatus simul cum ipsis interaneis miserabilem evomuit a animam,
atrocissimis flammis &vermibus, ut credimus, æternaliter cruciandus; quo præcessit seductor suus nefandissimus
Arius.

[12] Mortuo igitur Rege Leovegildo, factum est ut revertentem a Carthagine triumphatorem suum Leandrum læta
susciperet Hispania; &substituto in regno Catholico Recaredo, Hermenegildi Regis &Martyris fratre, fortis Isidori
victoria redditur; nuntiata Ecclesiæ pace cum fidelium tripudio; exterminata a totius regni confinibus,
[reducta, lætatur:]
cum debito dedecore, Ariana perfidia. Revocantur itaque exulantes Præsides, Ecclesiæ adornantur, fideles
devotissimi eum Patribus gratulantur, omnipotentis Dei clementia magnifice collaudatur, qui tantæ virtutis
constantia Isidorum roboravit. Beatus autem Leander, operibus caritatis &verbo prædicationis, Christianissimo
Regi Recaredo, qui loco patris eumdem Leandrum
[Col. 0335C] sibi præposuerat, gentibus Gothorum, quibus semper patrio inhæserat affectu, &populo Hispalensi,
quorum curis invigilabat specialius, in solicitudine, in caritate non ficta devotissime insistebat; &ut Patrem &Fili
&Spiritum sanctum, trinum secundum personarum distinctionem, &unum secundum majestatis divinitatem, Deum
esse crederent suadebat: quibus credentibus, prior instituit illis præcepta, &b ecclesiastica officia. Ipso etiam
tempore Suevi, unda baptismatis per c eum jam loti, Galleciam obtinent. Cernens igitur Leander, admirabilem Isidori
constantiam tantis fulgurare virtutum augmentis, nescio si quo præventus præsagio, ne se dimisso, prædicationis
causa aut ob aliud aliquid exteras peteret regiones; vel quia, ut credimus, se ab infantia mente &corpore Virginem
Domino consecraverat, ne saltem levi inter turbas posset famine maculari; aut ne qui extiterat persecutionis
tempore robustissimus, levis auræ humana favoris elatus jactantia, in tranquillitate positus,
[a S Leandro cellæ includitur.]
frangeretur; in cella, ut fertur, ab eodem Isidoro constructa, bonæ indolis adolescentem reclusit. Hoc autem
factum tam piissimus
[Col. 0335D] Rex Recaredus, quam plures Ecclesiarum Prælati ægre ferentes, cum animi molestia substinebant:
injustum enim censebant tanti Patris placitis contraire. Murmurant Clerici mussitando,
[cum admiratione &murmuratione alior:]
obsistit populus conclamando, lucernam clarissimam Isidorum non debere sub modio cellulæ vel etiam unius
civitatis poni; qui splendore scientiarum &coruscatione bonorum operum, ad totius orbis sufficeret illuminationem;
&qui tamquam aurum in fornace, ab impiis pœnarum tunsionibus probatus extiterat; non in cellula includendum,
sed in multarum gentium lucem proferendum, querulis vocibus clamitabant. [13] Reverendus autem Pater Leander,
ut gravitatis pondere pressus, non pie Regi Recaredo, non Ecclesiarum Prælatis, non regni Principibus, non
mussitationibus Clericorum nec populorum vocibus cessit: Spiritus enim sancti gratia præventus ipse, sciebat
quid esset facturus. Denique ei eruditissimos in omni facultate providit magistros, a quibus audiendo,
[erudit suos magistros]
cum quibus etiam disputando, conferendo, quibus opponendo &respondendo, quosque interrogando, siquid minus
didicerat, posset addiscere corrigendo. Mira res! omnis quippe, qui docturi eum de sua scientia præsumebant, ab
eo mirabiliter docti, de incrementis doctrinæ copiosius gaudebant.
[Col. 0335E] Venerabilis vero Rex Recaredus, juxta cellulam beati viri assidue assidebat; &a fontibus Salvatoris,
[& Recared Regem,]
almo Isidoro effluente, Sanctæ Trinitatis fidem piis haustibus per fenestram hauriebat; &non immemor auditorum,
cupiens Filio Dei duplicatum reportare talentum, populis sibi subjectis pocula vitæ æternæ, quæ acceperat, fideliter
effundebat. e Erat namque cultu religionis præditus, &paternis moribus longe dissimilis: nempe ille irreligiosus,
&bello promptissimus; hic fide pius, &pace præclarus: ille armorum artibus gentis imperium dilatans;
[præclarissim Principem effectum:]
hic gloriosus eamdem gentem fidei trophæo sublimans. In ipsis enim Regni sui exordiis Catholicam fidem
adeptus, totius gentis populos, inoliti erroris labe detersa, ad cultum rectæ fidei revocavit. Synodum f deinde

omnium Episcoporum ad condemnationem Arianæ hæresis, de diversis Hispaniæ &Galliæ Provinciis congregavit:
cui Concilio idem religiosissimus Princeps interfuit, gestaque ejus præsentia sua &subscriptione firmavit. Hic
virtutibus adornatus, omnes quos Deo caros sciebat, honoribus extollebat, quos vero superstitiosos, coram
omnibus arguebat; ut ceteri timorem acciperent: qui non Patrem perfidum, sed
[Col. 0335F] Christum Dominum sequens, horrebat &execrabatur Arianam insaniam, &a toto regno suo turpiter
expellebat. Tantam in vultu gratiam habuit, tantam in animo gessit benignitatem, ut in omnium mentibus influens
etiam malos ad affectum amoris sui attraheret; adeo liberalis extitit, ut privilegia &Ecclesiarum prædia, quæ pater
suus fisco associaverat, jure proprio restauraret; adeo clemens, ut populi tributa sæpe indulgentiæ largitione
laxaret, opes suas in miseris &thesauros suos in egenis recondens, sciens ad hoc illi fuisse collatum regnum, ut eo
salubriter frueretur. Hæc ad laudem Dei nostri &confessorum ejus Leandri &Isidori, qui talem a Domino discipulum
obtinere meruerunt.
ANNOTATA.
End Note a Nicolaus Antonius Annotat , de morte Leovigildi consulendum Ambrosium Morales lib. 11. cap. 11,
&quæ congerit Bivarius ad Maximi Chronicon anno Christi 587. Nos nonnulla attigimus ad Vitam S. Hermenildi 13
Aprilis .
End Note b Idem. Leandrum primum auctorem agnoscere videtur ecclesiastici Officii, quo dehinc Gothi
Page 336
[Col. 0336A] usi sunt: quod vulgo Isidoro tribui solet. Porro, teste Mariana lib. 6 cap. 5, in concilio 4 Toletano,
decretum erat: Missale &Breviarium unum esto in Hispania: ejus rei perficienda cura, quoniam Isidoro, qui primas
partes in eo Concilio tenuit, creditur esse demandata; usus obtinuit, ut Missale &Breviarium Mozarabum, hoc est ex
antiquo Gothorum more conservatum, sacrorum pre cumque diurnarum &nocturnarum ritus Isidoro tribuantur,
tametsi nonnulla Leander invenit, plura progressus temporis addidit.
End Note c Illustravimus ad diem 20 Martii Acta S. Martini Dumiensis, Archiepiscopi Bracarensis; &ostendimus,
auctoritate Gregorii Turonensis &S. Isidori, Suevos in Gallæcia degentes cum Rege Theodemiro ad fidem
orthodoxam conversos. An aliquid eo contulerit S. Leander, alibi non legimus. Potuit tamen fecisse, quando
regnum Suevorum deletum sub Leovigildo &in Gothos translatum, permansit sub Recaredo Rege Catholico.
End Note e Sequentia ex Isidori Chronico transcripta sunt.
End Note f Concilium Toletanum III Æra 627, Recaredi anno 4, Christi 589 celebratum .
CAPUT IV.
S. Leandri Episcopi Hispalensis obitus, &libri scripti. Successio S. Isidori.
[14]
[Col. 0336B] Videns itaque humani generis inimicus, se suosque a Sanctis Confessoribus, per Recaredum Regem,
quem ante subditum habuerat, persequi; duos Comites inclytos opibus &nobiles genere, profanis tamen mentibus
&ignobiles moribus,
[debellata hæresi Ariana]
Ganvistan videlicet &Vulgernun, una cum Ariano Episcopo a Athalco nomine, contra Regem Recaredum concitavit:
qui congregata multitudine Francorum, ob vindictam Arianæ vesaniæ, urbis Narbonæ circum adjacentes regiones
devastantes, &innumerabilem Clericorum, Religiosorum &Catholicorum trucidantes multitudinem, etiam piissimo
Regi Recaredo regnum præripere nitebantur. Contra quos gloriosissimus Recaredus, misso b Claudio Emeritensi
Duce, glorioso triumphavit eventu. Nam prostratis consternatisque de inimicis fere c sexaginta millibus, in
Hispaniam cum gloria magna regressus est. Post hoc remotis ab omni parte tempestatibus, desideratam Dominus

populo suo largiri dignatus est pacem. Dum hæc ita se gererent, &multa Catholicæ Ecclesiæ favente Domino
tranquillitas redderetur, &Arianæ hæresis calamitas ab
[Col. 0336C] omnium pene mentibus discuteretur, atque urbs Hispalensis una cum sanctissimis Confessoribus pro
tantæ tranquilitatis gratia congauderet, &Domino indesinenter gratias referret innumerabiles, eumdem
Venerabilem Antistitem Leandrum, Domino vocante, contigit ægrotare.
[S. Leander e cella evocat S. Isidorum;]
Cumque diem extremum sui felicissimi laboris in proximo venturum agnosceret, venerabilem fratrem suum
Isidorum, solatii ac benedicendi gratia &ut se ejus orationibus commendaret, a cellula educit, &sibi præsentari
precatur. Quod cum beato Isidoro retulissent, cujus jam tota mens cælis inhærebat, &parvam cellulam omnibus
temporalibus divitiis præponebat, repulit eos a se dicens, Scitote, fratres, me ab hac cellula minime egressurum,
quamdiu frater meus in hujus peregrinationis corpore superstes steterit: ipse enim hoc proposito sacramenti
firmavit. Beatus autem Leander; pastoralibus jugiter curis expletis, post receptionem Dominici corporis &sanguinis,
felicissime in Domino obdormivit. Hoc autem prætermittere jam dudum non existimo, quod hic clarissimus Doctor
Leander d fuit ab eodem patre Severiano,
[Col. 0336D] quo &Isidorus, genitus, professione monachus, &ex strenuissimo monacho, multo populorum
conamine,
[virtuteque &doctrina]
ipso renuente Hispalensis Ecclesiæ constitutus est Episcopus. Vir hic suavis eloquio, ingenio præstantissimus,
vita quoque atque doctrina fulsit excellentissimus; ut etiam fide ejus atque industria, populi gentis Hispanorum per
eumdem beatum adoloscentem fratrem suum Isidorum, ut superius scriptum est) ab Ariana insania ad fidem
Catholicam reverterentur. Hic namque in exilii sui peregrinatione composuit duos adversus hæreticorum dogmata
libros: eruditione sanctarum Scripturarum ditissimos, in quibus vehementi stylo Arianam impietatem confodit ac
detegit; graviter ostendens scilicet,
[ac variis scriptis libris clarus,]
quid contra eosdem habeat Catholica Ecclesia, vel quantum distet ab eis religione, vel fidei sacramentis. Extat
&aliud laudabile ejus opusculum, adversus instituta Arianorum, in quo propositis eorum dictis suas responsiones
opponit. Præterea edidit Florentinæ sorori suæ, de institutione Virginum &contemptu mundi, libellum, titulorum
distinctionibus prænotatum; siquidem &Ecclesiasticis officiis idem non parvo laboravit studio: in toto autem
Psalterio duplici editione orationem conscripsit: in sacrificiis quoque, laudibus atque psalmis multa dulcisono
carmine composuit. Scripsit etiam epistolas multas ad Papam Gregorium, &de beatitudine unam, in quibus ab eo
Archiepiscopale
[Col. 0336E] pallium &libros de expositione Beati Job librumque pastoralis regulæ poposcit; &ut pro eo ejus fieret
ad Dominum intercessio, pro morbo podagrico, quo admodum vexabatur, frequentissime exoravit. Quæ omnia a
Beato Papa Gregorio, qui eum tenerrime diligebat, impetravit. Alteram vero, ut in ante dictis prælibavimus ad
fratrem suum Isidorum direxit epistolam, in qua præmonet cuiquam mortem non esse timendam. Ad ceteros
quoque Episcopos plurimas promulgavit familiares epistolas, &si non satis splendidas verbis, acutas tamen
sententiis. Sub Recaredo Rege Catholico,
[sancte moritur mense Martio.]
Romani Pontificis vicibus in Hispaniis fungens, floruit: cujus etiam tempore mortalis vitæ terminum clausit. e
Pridie idus Martii. [15] Translato igitur inter Angelos B. Leandro, Hispalensis Metropolis tanto destituta Patrono, die
noctuque preces Domino effundebat,
[S. Isidorus ab Episcopis provincia]
quatenus populo suo misertus, eis Pastorem fidelissimum provideret, qui non solum Cathedrali dignitate, verum
etiam morum sanctitate B. Leandro successor existeret. Huic vero petitioni eorum pius Dominus minime

[Col. 0336F] defuit, misericorditer eis annuens postulata. De tanti etiam Patris decessu adjacentium f parochiarum
Episcopi admodum condolentes, convenerunt in unum, cum Clericorum &religiosorum convocatione, ut secundum
sanctorum Patrum instituta eidem Ecclesiæ idoneum Præsulem eligendo providerent. Horum siquidem electioni
confirmandæ Rex serenissimus affuit Recaredus, una cum Principibus &Hispaniarum nobilibus viris. Sed populus
civitatis, quod conceperat animo non valens subticere, majorum vota præveniens, interim conclamabat, dignum
Dei famulum Episcopatu Isidorum, qui in juvenilibus annis pro fide Catholica viriliter egit, &innumeras pro ejusdem
fidei defensione ab impiis substinuit pœnas. Regis autem &Episcoporum &Principum eadem erat voluntas, una
concordia, eademque sententia,
[in Episcop eligitur,]
&Isidorum Episcopatu esse dignissimum qui tam exemplo boni operis quam sermone sanctæ prædicationis,
totam erudiret Hispaniam, testabantur: &ad B. Isidorum accedentes, cum humilitate &reverentia, communem
omnium insinuant voluntatem; suadentes eum
Page 337
[Col. 0337A] onus Archipræsulatus, ad totius Hispaniæ salutem, subire. Sed ille, qui omne sublime haud secus
quam suum præcipitium declinabat, nulla ratione eorum desideriis præbebat assensum. Ad hoc Reverendus
Princeps &almi Pontifices, videntes se suasionibus nil posse proficere,
[& invitus e cella extrahitur:]
non ferentes ultra, convocatis civibus uno spiritu ad eumdem convenerunt Isidorum, parati vim facere.
Concurrentes itaque populi, concitato clamore beati viri cellulam dirimunt; atque, prout poterat, reluctantem, in
voce jubilationis ad ecclesiam perduxerunt. Clamabat eminus Dei servus, volens excusationis prætendere
rationem; sed incassum, quia continentium aures suas populorum lætantium voces invalescebant.
[16] Perpendens itaque Christi præco, se nulla posse ratione resistere, coactus cessit; atque in Hispalensem
Antistitem cum veneratione magnifica est electus, totus insignis, totus signatus, totus celeber, totus pulcher, totus
amabilis, totus desiderabilis; insignis origine, honestate, honore &majestate; signatus natura, dignitate, gratia
&disciplina; celeber doctrinis, eloquiis,
[dignusque consecratur]
præmiis, &præconiis; pulcher habitu, aspectu, delectu, &cultu; amabilis obsequio, alloquio, consiliis, patrocinio;
desiderabilis specie, desiderabilis bonitate, innocentia vel justitia; desiderabilis perfecta charitate. Talis eligitur,
talis deligitur, talis cogitur, trahitur, adoptatur; talis infalatur.
[Col. 0337B] Diriguntur præterea nuntii ad gloriosissimum Gregorium venerandæ urbis Romanæ Papam, ut
confirmata electione, de benedictione B. Petri Apostoli pallium Isidoro sibi amicissimo Archiepiscopale
transmittere dignaretur.
[approbante S Gregorio Magno.]
Sanctus vero Gregorius Papa, de electione sibi dilecti Isidori admodum gavisus, Deo gratias egit, &nuntiis
honorifice susceptis electionem confirmavit; g [pallium] cum postulatis dirigens, etiam ut primatiæ honorem in
Hispaniis exequeretur, concessit. [17] Decoratus igitur infula Præsulari quantus vixerit, quantus extiterit, quantum
profecerit, quantaque fecerit, Pontifex asserat, Præsul affirmet, probet Antistes, Episcopus testetur: declaret virtus
Pontificem, prodat scientia Præsulem, doctrina fateatur Antistitem,
[excellit in omni genere virtutum,]
mores eloquantur Episcopum. Erat enim semper prudens, semper constans, semper modestus, semper justus:

prudens discernendo, prudens eligendo, prudens diligendo, prudens inhærendo; constans tolerando, constans
resistendo, constans cædendo, constans persequendo; modestus appetendo, modestus inquirendo, modestus
utendo, modestus parcendo; justus meditando, justus loquendo, justus operando,
[Col. 0337C] justus perseverando: probus ubique, devotus ubique, utilis ubique, expertus ubique; promptus ad
incipiendum, promptus ad obediendum, promptus ad agendum, promptus ad insistendum: devotus ad
meditandum, devotus ad proloquendum, devotus ad orandum, devotus ad postulandum, devotus ad obediendum,
devotus ad impetrandum: utilis ad persuadendum, ad dissuadendum, ad dispensandum, utilis ad compensand;
expertus ad evellendum &ædificandum, expertus ad plantandum. Præoculis semper habens passiones filii Dei, non
inani gloria elevabatur: nam, omnium se servum exhibens, plus amari appetens quam timeri, atque magis prodesse
quam præesse, cunctis amabilem &benignum se præbebat, jejuniis, orationibus, &sanctarum Scripturarum
meditationibus insistens; ex vilissimis cibis non ad cupiditatem, sed ad necessitatem parum sumens; sibi parcus,
aliis largus nominabatur: eamdem morum gravitatem quam prius, eamdem sectabatur humilitatem. Idem enim
constantissime perseverabat, qui prius fuerat; &crescente dignitate, augebantur ei Spiritus sancti dona; atque ita
plenus auctoritate &gratia,
[Col. 0337D] ubique laus sanctitatis ejus &lucerna indeficienti lumine accensa, jam non sub modio posita, sed
super candelabrum constituta, ubique cunctorum laudibus ferebatur; ita ut etiam multorum Doctor præclarissimæ
lucernæ, suo splendidissimo lumine de bono in melius magis ac magis accensæ, igne sancti Spiritus conglobato,
splendiflue redderentur. Cctorum etiam se debitorem astruens, præter alios hoc dono radiantes, inerat ei quasi
proprie proprium, scilicet gaudere cum gaudentibus, flere cum flentibus: &miserorum ærumnas, compassione pia
in se transumptas, potius ipse quam illi sentiebat; &eleemosynarium largiflua donatione pietatis studio detergebat.
Tanta siquidem aderat illi copia largiendi, &continua hilaritas tribuendi, ut in multorum admiratione nullus valeret
percipere, neque etiam ipsi familiares ejus, unde tantorum censuum sibi largitas proveniret. Quantum vero largus
per omne vitæ suæ tempus extiterit, soli Deo reservatum est nosse. Didicerat enim serenissimos mores, plus in
tribuendo quam in accipiendo gaudere, Sibi parcus &quodam modo avarus, cunctis vero affluens, ditabat
munificentiis universos. In prosperis &adversis unus vultus ejus semper; clara hilaritate præventus cunctis lætior
occurrebat. Non illum cunctis virtutibus inimica elatio asserebat; sed in omnibus placidam
[Col. 0337E] prætendens humilitatem, potentissimis &pauperibus carissimus habebatur. In tanto etiam
Apostolatus culmine sublimatus, non ad cathedram, sed ad curam; non ad honorem, sed ad onus; non ad
principandum, sed ad serviendum; non ad subditorum marsupia evacuanda, sed ad facinora extirpanda; non ad
quietem, sed ad laborem; non ad diversorum saporum fercula vel pocula exquirenda, sed ad divina præcepta
populis demonstranda ac suadenda, &ad pauperibus Christi temporalia subsidia provide administranda, Episcopi
dignitate se vocat, non minus operibus quam sermonibus fatebatur.
ANNOTATA.
End Note a Gregorius Turonensis lib. 9 Hist. Franc. cap. 15 appellat Athalocum, Arianæ sectæ Episcopum, qui, cum
ad consentiendum paucorum faveret adulatio, commotus felle, ingressus in cellulam suam, inclinato super
lectulum capite nequam spiritum exhalavit. Huic Episcopo videntur adhæsisse Ganvislan &Vulgernus, licet alii
eorum non meminerint, &ab illis excitati Franci in Narbonensem seu Gothicam provinciam irruisse .
End Note b
[Col. 0337F] Ioannes Biclarcensis Claudium Lusitaniæ Ducem appellat. Isidorus Claudium Ducem.
End Note c Biclariensis . Sexaginta millia ferme Francorum noscitur infugasse, &maximam eorum partem gladio
trucidasse. Isidorus tot advenisse ait; addens , Nullam unquam in Hispaniis victoriam Gothorum vel majorem vel
similem extitisse.
End Note d Hæc, paucis hinc inde additis aut mutatis, transcripta sunt ex elogio Isidori de S. Leandro, in libro de

scriptoribus Ecclesiasticis: ex quo nonnulla perperam hic scripta correximus. Ea autem ad S. Leandri Vitam
illustravimus.
End Note e Imo tertio idus Martii, ad quem diem vitam dedimus .
End Note f Parochiam pro diœcesi usurpari in Vitis Sanctorum &apud S. Hieronymum monuimus 6 Ianuarii ad
Vitam S. Melanii cap. 1 litt. a. Ita præcipitur in Capitulis Caroli magni , ut nullus Episcopus in alterius parochia
ordinationes faciat.
End Note g Lectiones in Breviariis Hispanicis &Romano Cardinalis Quignonii , eique pallium misit in Hispaniam.
Page 338
CAPUT V.
Cura in institutione Clericorum, monachorum, laicorum. Iter Romanum. Pluvia impetrata.
mortua resuscitata.
[Col. 0338A] [17] Circa Clericorum vero &scholarium curam ita solicitus erat, ut ex ipsa vehementi invigilantia
singulorum Pater probarent. Parum enim sibi videbatur vicinis Clericis scolaribus providere, quin etiam undique
vocaret, ut magis haberet quibus sua impartiretur beneficia, quos per se ipsum in sanctarum Scripturarum paginis
erudiret,
[Clericos undique collectos in struit:]
&temporalibus alimoniis abundanter provideret. Concurrebant ergo Clerici, tantum Patrem, non solum audire,
verum videre sitientes; qui benignissime patrio susceptos affectu hortabatur, ne ab eo prius discederent, quam in
lege Dei edocti sibi &Catholicæ Ecclesiæ profuturi clarescerent; &ut removeret ab eis materiam vacandi otio, extra
Hispalensem civitatem miræ pulchritudinis extruxit monasterium, a quo nulli scholari exeundi ante quadriennium
licentia præbebatur. Quosdam autem eorum qui ditiores videbantur,
[cogitque ad studia]
&inesse recusabant monasterio; quos
[Col. 0338B] veritatis spiritu demonstrante, in Ecclesia Dei opere &sermone potentes futuros esse prævidebat; ne
occasione comperta, vana quæque per gyrovagationem meditando, mentem a studio revocarent, ferreis
astringebat compedibus. De quorum collegio sanctissimus quasi Lucifer emicuit a Ildefonsus, nec non &gloriosus
Braulius Cæsaraugustanus Episcopus. Et quia non semper personaliter, pluribus emergentibus curis, pro ut
optabat, poterat eis continuare doctrinam, ubicumque in lege Dei sedulos, &ad bella spiritalis certaminis aptos
speculabatur magistros;
[adhibitis variis magistris:]
multis honoribus attollendo humiliter precabatur, ut sui optati laboris non immemores, in scholaribus docendis
continuarent operam efficacem. Non enim sibi videbatur nefarias hæreses a vinea Domini radicitus posse evelli,
nisi Clerici &quique religiosi, fama sanctitatis &instantia prædicationis, populis insisterent Fomes namque
&occasio totius mali &hæresis, morum lapsus Clericorum &religiosorum, &segnis contemptus scientiæ
Scripturarum extitit.
[eximiam curam gerit monachor &sanctimonialium:]
Super religiosos quoque monachos, eremitas, atque secundum Patrum regulas seculo renuntiantes summo opere
invigilabat, ne quis eorum inopia mergeretur, aut verbi Dei inedia deperiret, &
[Col. 0338C] necessitate compulsi, per diversa quæritando, lapides Sanctuarii dispergerentur; &color auri optimus,

scilicet propositum sanctorum virorum, mutaretur, &pervagatione mediante sanctæ conversationis obliviscerentur;
&concupiscentiis illecti &abstracti, secularibus curis implicarentur; &regularibus frænis laxatis, se diaboli
subderent servituti. Sicut mater unicum amans filium, ita omnibus caritate annexus, pandebat uniquique eorum
benevolentiæ sinum. Sicut gallina congregat pullos suos sub alis, ita protegebat eos a facie malorum: ne adversis
pulsi incursibus vel egestatis pressi angustiis, paterno sublato præsidio, extra quam norma poscit, affligerentur.
Sicut aquila provocat ad volandum pullos suos, ita ad cælestia desideria piis monitis animabat; ipse prius
cælestibus operibus inhærendo super eos volitans, illius sanctissimi Apostoli Pauli exemplar secutus, ne forte,
cum sine exaggeratione operum aliis prædicaret, judicio deprehensus Euangelico, dicens &non faciens, reprobus
efficeretur. 1 Cor. 9, 27., Matth, 5, 19 Quis namque sanctarum congregationum Frater, molestia animi vel corporis
pressus, infirmabatur, ipso non
[Col. 0338D] ad sanitatis remedia succurrente? Quis inimici tentationibus scandalizatus urebatur, illo non studio
pastorali aquam sanctæ prædicationis de super effundente? Portabat onera subditorum, dignum ducens ipse
solus in solicitudinibus seculi tribulari, ut sancti viri perturbatione submota, habentes victum &vestitum, soli Deo
studerent placere; credens se eorum intercessionibus, si quid ei deerat, promereri Quamvis, etiam suæ &aliorum
consulendo saluti, mulierum pro posse vitaret præsentiam; quascumque tamen moniales vel religiosas in Dei
laudibus cerneret permanentes, mira venerabatur affectione; &ne temporalium spiritualiumve sibi deesset copia,
assiduis largitionibus providebat.
[varia condit monasteria,]
Per Hispaniæ igitur regionem plurima nec non &pulchra ædificavit monasteria: in quibus utriusque sexus
religiosorum turmas, ad laudem &gloriam divini nominis congregavit. Tradidit etiam eis b Regulam, quam ipse
secundum Apostolorum instituta ediderat, quam pro loci varietate &Dei servorum viribus decentissime temperavit;
[& iis regulam scribit.]
docens unumquemque stare in gradu &gratia qua vocatus est; &in officio quo in seculo fungebatur (dum modo sit
honestum) in monasterio quoque, secundum Præpositi sui imperium, si necesse fuerit, humiliter deservire. [18]
[Col. 0338E] Inde non contentus [prodesse] uni soli provinciæ, qui omnium fidelium utilitati se natum credebat; per
civitates &regiones egressus, in sacris tubis novi &veteris Testamenti clangendo,
[alios Christianos per orbem juvat:]
ad cælestia desideria animabat electos; vel contra mundi rectores tenebrarum harum, ad spiritalia [bella]
hortabatur. Ubique tuba personat Euangelii, ubique annuntiatur Christus, ubique Sanctæ Trinitatis laudes resonant,
&non est qui se abscondat a calore ejus; quoniam in omnem terram Confessoris sonus exivit. Nam quos præsentia
sui corporis illustrare non valebat, missis epistolis &nuntiis roborabat. Quidquid indecorum, quidquid
incompositum, quidquid deforme, sed maxime legi Dei contrarium habuisset obvium, non parcebat oculus ejus:
&ne crescendo augmentaretur solicitus, quam celerrime principiis obsistendo, delere de populo Christiano
&exstirpare nitebatur. Sed &Apostolicas sanctiones, atque decreta Sanctorum Patrum, sanctæque Romanæ
Ecclesiæ præcipue institutiones, in cunctis Hispaniarum Ecclesiis instituebat. Tradebat cælestia &humana jam
strenuus legislator; leges dabat, modestiæ &honestati convenientes, præbens
[Col. 0338F] se ignem urentem, in consumendo nemora criminum; &aquam frigidissimam, in frigidando ardores
tentationum Denique quæ civitas, quæ solitudo, quæ c marka, quæ hujus Doctoris non senserit beneficia?
Peragrans itaque Dei servus, fidelium mentes verbi Dei pabulo reficiendo, pauperes Christi in eleemosynis
recreando, hæreticorum dogmata solicite persequendo, in universis Hispaniarum Provinciis; ad inclytam pervenit
Romanam Urbem, summo Pontifice id humiliter postulante; qui quanto honore &reverentia a Romano Antistite
&Cardinalibus fuerit receptus,
[Romam profectus humanissime excipitur:]
non est nostræ disserere valetudinis; sed ex officiis &dilectionis obtemperantiis erga eum exhibitis perfacile lector

conjicere potest. Onere namq; totius curiæ sibi imposito, omnes se ei quasi patri pio, salva Apostolica excellentia,
offerebant benigne, ut etiam, si liberet, genere nobilissimi, moribus famosi, dignitate præcipui, famulorum vices
supplerent, &humilitate qua poterant ministrarent; dignum ducentes prudentissimi viri, ut quia pro fide Catholica
&Ecclesiæ Romanæ honore
Page 339
[Col. 0339A] honore ipsum, despectis tormentis Principum, morti exposuerat, &multis Scripturarum sententiis
matrem Ecclesiarum omnium comprobaverat; ab eisdem Romanis condigno veneraretur honore. Placuit etiam
cunctis ut Ecclesiæ Prælati ad sanctam d Synodum convenirent, ut siquid inhonestum reperiretur aut ambiguum,
cum eodem sanctissimo corrigeretur Isidoro;
[interfuisse alicui Synodo dicitur:]
quem summo desiderio in Romana Curia ad sui decorem detinuissent, nisi in Ecclesiæ detrimento, ipso
insinuante, hoc cessurum agnoscerent. Dimissa itaque Synodo, quidquid voluit in Romana Curia ordinavit,
&omnibus affectis mœrore dimissis, cum maximo honore &Apostolicis muneribus in Hispaniam regressus est.
Experti siquidem erant eum inter ceteras virtutes prophetiæ spiritu clarescere, &ita multa de futuris, tamquam
essent historialiter acta, magis euangelizare quam prædicere videbatur. Revertente autem eo factum est gaudium
magnum &tripudium in Ecclesia Hispaniarum.
[19] Cum autem sanctus Doctor ad Galliarum fines appropinquaret, mire magnificavit Dominus agere cum Sancto
suo. Cum enim Galliarum &Hispaniarum provinciæ siccitate aëris nimia laborarent, &ex pluviæ defectu fruges,
[In Galliis in magna siccitate]
arbores, atque herbæ arescerent, &homines ex ipsa intemperie
[Col. 0339B] gravem corporis sustinerent molestiam; sancti Antistis audientes adventum, læti &alacres, de solita
Domini pietate confisi, qui in servo suo semper operabatur insignia, cum crucibus &lampadibus de singulis
civitatibus ei obviam procedebant, postulantes ut pro eis ad Dominum preces fundere dignaretur. Narbonenses
vero, prope eo veniente, clamabant dicentes; O pie Hispaniarum Doctor Isidore, tuis sanctis orationibus fusis ad
Dominum, ab imminentibus periculis erue nos: advenisti desideratus, per te ubique a Domino solita præstentur
beneficia. Beatissimus vero Doctor, ut erat compassione promptus, imperat silentium; &verbi Dei cibaria
esurientibus apponit populis, admonens eos, ut una secum Domini invocantes misericordiam, sanctæ Trinitatis
fide præambula &omni hæsitatione post posita, Filii Dei poscerent beneficia. Inde vir sanctus,
[rogatus preces fundere]
elevans manus ad cælum, Dominum precabatur, quatenus ad gloriam sancti sui nominis, populo suorum
peccatorum remissionem, corporis sanitatem, aëris temperiem, pluviarum largitionem, atque fructuum
abundantiam dignaretur impartiri
[Col. 0339C] optatam. O mira virtus orationis sanctorum! Cum enim aëris serenitas nimia esset, &solis ardore
æstuarent universa, post tonitruorum repentinos mugitus ac fulguris contiguos ictus, tanta subsecuta est
aquarum inundantia, ut quis non vidit temporibus retro actis hujus pluviæ comparationem. Beatus vero Confessor,
ictibus fulguris undiq; agitatus,
[mox pluvias impetrat,]
totus ardere videbatur. At omnes timore mortis exterriti, Sancto relicto, ad ecclesias confugerunt. Qui autem
ægroti humeris bajulantium subsidia beati Patris expetentes advenerant, suæ immemores imbecillitatis etiam
ceteros fugiendo præcurrebant cum merito: omnes enim B. Isidori obtentu pristinæ erant redditi sospitati.

[ægros sanat,]
Ceteri vero, in infirmorum sanitate perpendentes a Deo factum miraculum, animati viribus ad Sanctum accedere
cupiebant: sed nullus erat, qui præ foribus auderet progredi, coruscatione simul &pluviarum inundantia prohibente.
Supersedens itaque Christi præco usque quo imbres cessarent, concurrit ad eum universa multitudo, laudantes in
Sancto mirabilia nostri Salvatoris. Beatus vero Pontifex eos blande exhortabatur, dicens; Ecce,
[Col. 0339D] fratres, quantum obtinet sanctissimæ Trinitatis fides intemerata. In nomine individuæ Trinitatis
petistis, a tribus vel pluribus erui periculis, &tria vobis a Domino &etiam plura sunt collata beneficia; scilicet sanitas
corporis, aëris temperies, &exuberans frugum ac fructuum abundantia: præterea, quod sanctius ac carius
amplectendum, si illibatam fidem servabitis, peccatorum indulgentiam consequemini, &bravium remunerationis
æternæ. Nunc igitur, confirmate corda vestra in caritate Christi filii Dei,
[& adhortatur ad fidem sinceram &virtutes amplectendas.]
&nullatenus circumveniamini a seductoribus, qui circuerunt mare &aridam, ut faciant unum proselitum, æternis
flammis horribiliter concremandum. Lupi sunt infausta edacitate voracissimi, qui non veniunt nisi ut mactent
&perdant, exterminantes facies suas, ut appareant jejunantes hominibus, &per hoc facilior eis decipiendi aditus
reperiatur. Hæc &his consimilia perorans Sanctus venit ad hospitium, ut refessa membra refoveret. Populus
interim per vicos &plateas Dei nostri magnalia collaudantes, maledicentes, detestantes eos, qui Dei &Virginis filium
Dominum nostrum Jesum Christum, vel sola cogitatione Deum esse verum, cum Patre &Spiritu sancto
permanentem in æternum, negarent. e[20] Cum appropinquasset almus Doctor ad Hispalensem civitatem, obviam
ei processit utriusque
[Col. 0339E] sexus populorum multitudo, Clericorum, scholarium, monachorum &laicorum: qui in hymnis &laudibus,
in voce jubilationis &tripudii, eum susceperunt cum gaudio magno. Concurrentibus itaque omnibus, ut sancti Patris
tangerent fimbrias, ex compressione turbarum, quædam mulier prægnans præfocata spiritum exalavit. Quod
sanctus cernens,
[mulierem prægnantem a morte suscitat]
ut erat misericordiæ visceribus affluens, ubertim flevit, verba orationis ad Dominum tacitus fundens. Post
aliquantulum vero spatium mulier surrexit, voce magna dicens; Benedictus tu, Pater sancte Isidore, &benedictus
sermo oris tui: sacris namque orationibus tuis ego, &quem gesto in utero, non solum præsenti vitæ redditi, verum
etiam de manu sumus eruti inimici. Populus ad mulierem conversus, sciscitabantur qualiter evenisset ei. Ad quos
illa; Egrediente, inquit, anima mea &filii mei, qui in utero est, de corpore, caterva dæmonum affuit, qui nexibus
igneis nos ad pœnarum loca rapere parabant; &gloriosissimo Patre nostro pro nobis orante, audita est
[Col. 0339F] vox dicens, revertantur animæ horum in corpora sua, quoniam amicus Dei Isidorus orat pro illis. Quo
audito unus Angelorum sanctorum, qui semper sunt cum beatissimo Doctore Isidoro, nos ad corpus reduxit.
Elevans itaque omnis populus vocem in cælum, laudes clarius Altissimo personando, eum in urbem duxerunt.
Tantam siquidem pacem per eum Dominus contulit Ecclesiæ, atque tantum intulit terrorem universis superstitionis
filiis, ut funditus ab Hispaniis omni extirpata hæretica pravitate, nullus reperiretur, qui vellet vel auderet hæresim
nominare. Et ne aliquod misericordiæ opus vir sanctissimus inexpertum prætermitteret, si qua de puellis
secularibus præ inopia infamem cogeretur ducere vitam, Dei minister celerrime præveniendo,
[exercet operæ caritatis:]
miserabilia rescindebat vota, nuptui vel monasterio, pro ejus electione, tradendo. Si quem etiam de laicis in lege
Domini voluntarium reperisset, nimia venerabatur dilectione, &inter suos secretarios amicabiliter annotabat.
Innumerabiles fere squallore carceris maceratos vel etiam captivos, large datis muneribus, liberavit; &alieno ære
illaqueatos,
Page 340

[Col. 0340A] creditoribus data pecunia, utrosque gaudentes effecit. Reformandæ etiam pacis inter discordantes
erat illi maxima cura: &nunc ecclesias construendo, nunc monasteria restaurando, nunc pontes innovando,
veritatis operarius solicitus permanebat; illud Salomonicum suis sæpius proponendo, multa mala docuit otiositas.
Ecli. 33, 29 Tanta erga eum Reges &Principes vincti tenebantur dilectione,
[amatur a Regibus &Principibus]
propter Apostolicam qua fungebatur auctoritatem, ut eum patrem humiliter venerarentur sanctissimum, &quæque
ab eo sibi imperata perficerent cum summa devotione. Hinc in Principibus florentem obedientiam cerneres
monachorum, dum qui Regis vel alicujus Principis incurrisset offensam, &per alia ei reconciliari nequivisset, ad
extrem refugium securus accedebat Isidorum. Quis umquam ad eum peccator mœstus,
[omnibus benevolus:]
turbulentus, vel desperatione suffossus accessit, &non in verbis gratiæ, quæ mellifluo ejus ore effluebant, statim
viribus resumptis, spe veniæ &gratiæ animatus, lætus &hilaris &ex animi contritione justus effectus, gratias agens,
repletus bonis discedebat? Quicumque ad eum cujuscumque professionis accedebant; suæ assiduitate visionis
&usu
[Col. 0340B] locutionis atque exemplo boni operis, ab ambitione temporalium quiescebant; &veritatis lumine
succensi, in desiderium æternæ lucis inardescebant. Quantæ autem extiterit virtutis &miraculorum vibratione
coruscus, si omnes humani corporis artus verterentur in linguam, proloqui non auderent.
[varios edit libros,]
Præterea futurorum providens utilitati, innumerabilibus fere sententiis &verbis præclaros edidit libros, quos
enumerare longum est, tamen eos Beatus Braulius Cæsar-augustanus Episcopus in parte enumerat.
[& inter hos Alphabetum orationis]
Scriptis postquam edidit alphabetum f Papiæ judicum, alphabetum verbalium, alphabetum Theologicarum
distinctionum, atque alphabetum librorum; oratione finem faciens, orationis scripsit alphabetum, futuros plangens
Gothicæ gentis errores, simul eversionem, in quo quotidie Domino psallebat, quod in hoc opere duximus
annotandum.
ANNOTATA.
End Note a Coluntur S. Ildephonsus 23 Ianuarii, &S, Braulius seu Braulio 18 Martii: ad quorum Vitas hæc lætius
[Col. 0340C] indicantur.

End Note b Regula S. Isidori extat inter opera ejus, &seorsim parte 2 Codicis regularum a Luca Holstenio editi.
Citant eum Benedictus Anianensis Abbas, in Concordia Regularum &Smaragdus monachus, in commentario ad
Regulam S. Benedicti .
End Note c Marka seu Marcha pro limite provinciæ, æut integra limitanea provincia, accipitur paßim in Actis
Sanctorum. Consule dicta 6 Februarii ad Vitam metricam S. Amandi per Milonem cap. 2 litt. b.
End Note d Fuisse anno 601 Romæ duo concilia habita tradit in Synopsi sua Conciliorum Labbæus, quorum aliud
pro monachis constitutum edidit, aliud adversus Andream Græcum, sub monachali habitu impostorem. Quidni
aliqua similis Synodus præsente S. Isidoro habita fuerit? Ejus mentio fit in Breviariis Hispanicis. At publicum aut
solenne illud Concilium non fuisse, arbitramur, cum Ambrosio Moralez lib. 12 cap. 21; Mariana, lib. 6 cap. 7; Padilla,
cent. 7 cap. 22, &aliis.
End Note e Sequebantur nonnulla inserta de Mahometis prædicatione in Hispania, &quomodo a diabolo monitus sit
recedere in Africam, propter adventum S. Isidori: quæ falsa &ad scititia censet Nicolaus Antonius. Disputat de iis
Tamajus, qui opinionem vanam &sine apice veritatis adstructam clamitat cum Morales, Padilla, Mariana &aliis.

[Col. 0340D] Quare nos ea ex hac Vita eliminamus, maxime quia compendium hic relatorum legi potest apud
Lucam Tudensem, lib. 3 Chronici sub Sisebuto Rege &Æra 674; item apud Maximum, in Chronico ad annum 606;
Luitprandum, ad annum 607, &similes auctores nuper excogitatos, quasi ex inde Hispaniæ accederet aliqua gloria.
Quidni tamen Mahometicæ pravitatis seminator aliquis, tempore Isidori ex Africæ in Hispaniam trajecerit;
matureque detectus, coactus sit sibi fuga consulere?
End Note f An patriæ? Nicolaus Antonius annotat mendum hoc emendari non posse, quod indicati Alphabeti nullus
meminerit .
CAPUT VI.
Alphabetum Orationis ad tentamenta repellenda adversarii, &Dei gratiam promerendam.
[A littera strophis 24]
Audi Christe tristem fletum amarumque canticum,

Quod contritus, &percussus modulatur spiritus.
Cerne lacrymarum fluctus, &ausculta gemitum.
Ad te multum vulneratus, vocem fletu elevans,
[Col. 0340E] Alta de profundo cordis emitto suspiria:

Precibus si forte velis placatus ignoscere.
Alleva calamitates importuni ponderis;
Quod me diutius premit &elidit impie,
Nec discedit ut resumam vitæ respiraculum.
Aggravasti manum plagæ super me validius,
Carnem, flagellorum sancta ultione, conterens,
Cede, ferro, sorde, peste, tenebrarum carcere.
Ab his disco veritatem, ut occidas impium:
Sed rogo post disciplinam da placatus veniam:
Quia non mortem iniquo, sed vitam desideras.
Ablato consolatore, quadro clausus lapide,
Gemo lugens &suspiro, Miserere, clamitans:
Pulso, rogans tota die, sed tu semper dilatas.
Ab antiqua pietate ne declines obsecro:
Nam justitiæ rigorem si me sequi jubeas,
Mille sum deditus pœnis, mille dignus mortibus.
Annos meos in dolore, vitam in gemitibus;
Vilis factus consummavi; parce mihi, Domine,
Jam non possum sustinere, deprecor auxilium.
Amarum est hoc sed leve; quia pertransibile:
Sed amarius &grave quod irrevocabile;
[Col. 0340F] Quod pœnarum non est finis, nec doloris requies.
Ardens illic erit flamma damnatorum corpora.
Ultra reditum non sperat quem ille susceperit,
Cujus pavore tabesco, liquesco formidine.

Arbiter &testis æquus ipse dum adveneris;
Justam reddere mercedem singulorum meritis,
Quo me salvare decernes, opus non invenies.
Abominabilis erit coram te iniquitas;
Nullus enim immundorum tibi sociabitur;
Quomodo tunc fœts hircus mundis jungar ovibus?
Ante te justis nec erit secura justitia:
Quam si districte requiras, &ipsa peccatum est,
Heu mihi, quo parebo irretitus vitio.
Appenso bono vel malo; pars hæc operario
Vindicabit, quo momento lance declinaverit:
Quid agam, si pondus mali me læva jactaverit?
Aspicient mali bonos, cum beatitudine
Qui gloriam meruerunt, &dolebunt acriter,
Quod non vixerint tam juste, ut sic essent liberi.
Allevabunt ululatum &rugitum immanem,
Planctum magnum facientes, amarum &validum,
Quale numquam fuit fact vel dictum vel visum est.
Arui, polique, marisque non tutabor sinibus:
Quæ &ignium ardore desoluta diffluent.
Ubi me miser abscondam? quo ante te fugiam?
Page 341
[Col. 0341A] Ab immensitate tua mundi gyrus clauditur:

Cælum terramque tu reples, &sine te nihil est;
Qui pacatum te non habet, iratum quo fugiet?
Arctor undique pressuris, comprimor angustiis:
Fluctuat mens in mœrore, cor natat in lacrymis;
Nec ulla timore pulso requies est animo.
Arma sumens pœnitentis, saccum &cilicium;
Pulso pietatis aures, viscera clementiæ;
Verba precum &dolores ingerens cum lacrymis.
Audi preces &placare, mens quas ægra parturit:
Consideraque dolores, impende malagmata:
Quia tua sum factura, tuaque plasmatio.
Aspice jam, Deus clemens, ærumnas quas tolero:
Remove contritionem, &flagella comprime:
Nec me precor indignatus opprimas &conteras.
Aufer me de luto fæcis peccatorum omnium:
Emundare non contemnas, antequam discutias:
Et non ero tunc immundus; si me nunc piaveris.
Accipis, &peccatores, sed quos nunc justificas:
Respicis multos ut Petrum, &deflentes pœnitent:

Sicque lapsos ad inferna, revehis ad æthera.
[Col. 0341B] Boni nihil habiturus, quid malis objiciam?

Pœnarum metu quassata tremit conscientia,
[littera cum strophis 7]
Dum formidat infinita subire discrimina.

Bone Deus, perituro nunc, exoro, subveni;
Nunc &ab ira perenni &a morte libera:
Ut quem justitia punit salvet me clementia.
Bonitatis pietatem multis non merentibus
Ostendisti, &peccatis indulsisti veniam:
Mihi non defraudes uni quæ dedisti plurimis.
Blanditus confessione placaris humilium,
Et ad ignoscendum cito flentis voce flecteris,
Pœnitentis adsuetus consulere lacrymis.
Benigne Pater, ignosce quod agnoscens fateor,
Pronuntio malum meum, non vindex operio:
Excipe confessionem, &da indulgentiam.
Brevis non est manus tua, ut salvare nequeas:
Multus es ad ignoscendum: hinc, Indulge, clamito:
Miserere, ne disperdas; parce, ne interimas.
Biplici quæso flagello noli me percutere:
Tempera paululum iram, habe patientiam:
Quia multum ego miser, sed tu plus misericors.
[Col. 0341C] Conversus ad pietatem, restitue gratiam:

Vitam cum peccato simul ne velis extinguere:
Serva benedictionem, receptam da veniam.
Carnem pro peccato suo, quantum placet, attere:
Plagas enim temporales libenter excipiam:
Precor tantum ne perennes indignatus inferas.
Carpe moras, visita me, imo veni Libano:
Surge, dicito captivo, Prodi foras, misero:
Releva carcere trusum, pande jam absconditum.
Callidus hostis me vicit: quod modo considero,
Magnum malum feci miser carnis in arbitrio:
Porrige nunc manum tuam, &succurre misero.
[Col. 0341D] Doloribus hic afflige; mœroribus affice:

Per flagella modo purga, ne futura punias:
Carnem puni quæ deliquit: redimatur anima.
Decerne, clementer pie, perditum requirere,
Mira qua benignitate abjectos recolligis;
Et aversos reconvertis, aberrantes corrigis.
[Col. 0341E] Errasse plango, profanus peccator &prodigus,

Meretricio amore bona perdens patriæ;
Hinc ad te, vilis, egenus &percussus, redeo.
Ecce me indignum loco filiorum clamito,
Quod paternitatis tuæ renuens admonita,
Vagus per quæcumque fluxi &cucurri devia.
[Col. 0341F] Facere post mala bona ut permittas obsecro:

Habeam munere tuo in lare quæ offeram;
Quibus a læva sublatus, transeam ad dexteram.
Feci malum miser ego in insipientia:
Provocavi te ad iram diris facinoribus:
Rite corde consternatus magno luctu conteror.
[Col. 0341G] Fletibus non te adire confitendo vereor:

Excipe professionem, culpæ factus immemor:
Et paterna pietate sume precor errolum.
Grassaris si tamen plagis, adhuc me dijudicans,
Feri me, sicut quos amas castigas, &argue:
Sed clementer, ut emendes, non ut interficias.
Gravis ut culpa meretur non ita desævias:
Tempera severitatem, desine percutere:
Jugi ne plaga constrictus desperem, &peream.
[Col. 0341H] Hoc interdum de te posco, ne tentationibus,

Quibus subinde pervertor, violenter obruar;
Victus ne miser occumbam, deprecor auxilium.
Hinc te quæso, ne permittas me ab hoste obrui:
Nam sufferre tentamenta dæmonum non potero;
Si desieris eorum frænare malitiam.
[Col. 0341I] Inde te, benigne Pater, adclivis efflagito,

Quantulumcumque placare; ut &hic indulgeas:
Nam longa pœna subactus, miser valde factus sum.
In dolore sempiterno carnem ne constituas;
Et crudeliter exire compellatur anima:

Da cruciatibus finem, requiescat spiritus.
Lugeo confusus mala, quæ gessisse memini:
[Col. 0341L] Fundo preces &lamentum, contristatus animo;

Precor optatam ne neges pœnitenti veniam.
Lacrymæ contra peccatum non quidem sufficit:
Sed quod jugibus non queo expiare fletibus,
Oro, pietate demas, conferas clementia.
Miseratione tua fac justum ex impio,
[Col. 0341M] Fulgidum de tenebroso, nitentem ex horrido;

Innocentem de iniquo, viventem ex mortuo.
Miseratus jam omitte noxas mei criminis:
Et eripiens plasma tuum de manu diaboli,
Memento figmenti tui, &esto placabilis.
[Col. 0341N] Ne des in ruinam mortis opus tuum, Domine,

Propter carnale peccatum, quod lamentis dilui
Possibile prædixisti atque veniabile.
Nulla tam gravis est culpa, cui non sit venia:
Omne peccatum dixisti dimitti hominibus,
Spiritus dumtaxat sancti excepta blasphemia.
[Col. 0341O] Omnino confidens credo, quod nolens perimere,

Subjecisti me flagellis, quibus est corrigere,
Ut ab omni mundus culpa redirem ad gratiam.
Peccavi tibi, peccavi, &deliqui nequiter:
[Col. 0341P] Sed conversum non disperdas, &quod posco tribuas,

Et me mundes ante mortem, &dum vivo redimas.
[Col. 0341Q] Quis fuerim ne requiras, sed quis esse cupio:

Veteri culpæ ne quæso reputes damnabilem:
Cerne corrigendo votum, &relaxa debitum.
Recipe, Domine Pater, fuga lapsum servulum.
[Col. 0341R] De interitus errore, te quærente, redeam,

Atque de maligno dignus efficiar famulus.

[Col. 0341S] Solve, Christe, vincla pedum, ligamenta crimin:
Resera limen obtrusum tenebrosi carceris:
Pande jam luci sepultum, peregrinum patriæ.
[Col. 0341T] Tu es Deus lucis auctor, Rex æternæ gloriæ:

Quem nullus sermo ccludit nec obscurant tenebræ:
Miserum ad te clamantem jam exaudi, Domine.
[Col. 0341V] Visita jam, Christe Deus, quem creasti servulum:

Dimitte me deplorare quæ gessi in seculo:
Æternum mihi concede lumen quomodo desidero.
[Col. 0341X] Christe, qui benignitate gratiarum dives es,

Fructum &meritum precor ut viventi tribuas;
Ne me sterilem præcernens, succidas imposterum.
Zabulo me non conjungas ad mort cum impiis,
[Col. 0341Z] Nec in tartari baratrum patiaris obrui,

Qui venisti, ut credentes de morte redimeres.
Gloriam jam vigil canam, alphabetum finiens,
Tibi, Pater, Filioque, inclyto Paraclito,
[Clausula.]
Cui laus est &potestas per æterna secula. Amen.
Hæc hujus seriei narrationis placuit inseri; ut ex his conjicere quis valeat; dum tantis in divinæ oculis majestatis
claresceret signis, quam humilis apud
Page 342
[Col. 0342A] se censebatur; non ambulando in magnis neque in mirabilibus super se, enumerans sui corporis
passiones; non ut his elatus glorietur, sed ut Christi sequaces in superbiam non extolli, neque in adversis demitti,
admoneat; sed spe veniæ ad cælestia sublevari.
CAPUT VII.
Epistolæ ad varios.
Præterea epistolam, quam ad S. Masonum Emeritensem Archipræsulem, de reparatione Prælatorum post carnis
lapsum, S. Masono cum instantia humili postulante, scripsit, in hoc opere ampliamus; eo quod sit perutilis, non

solum Episcopis &personis Ecclesiasticis, verum etiam cunctis ad Deum per pœnitentiam redeuntibus.
§. I. Ad sanctum Masonum Emeritensem Archiepiscopum.
[21] aDomino sancto meritisque beato, Masono Episcopo, Isidorus. Veniente ad nos famulo
[Col. 0342B] vestro viro religioso b Vicentio, litteras honorificentiæ vestræ nobis detulit, in quibus agnitio salutis
vestræ nihilominus perpatuit, maxime per eum portatorem, cujus lingua epistola vivens erat. Unde pro salute
vestra gratiarum actionibus Deo nostro repensis, in quantum valuit mediocritas nostra, vice inquisitionis
studuimus, poscentes vestrorum meritorum suffragiis divinis vos commendare conspectibus. Verum quod
consequenter in epistolis venerabilis Paternitas tua innotuit, nulla est in hujusmodi sententiis decretorum
diversitas intelligenda, quod alibi legitur idem in canone Ancyrano capite c XXIII,
[lapsos post pœnitentiam restituendos,]
post lapsum corporalem restaurandum honoris gradum post pœnitentiam, alibi vero legitur, post hujusmodi
delictum nequaquam reparandum antiqui ordinis meritum. Hæc enim diversitas hoc modo distinguitur: illos enim
ad pristinos officii gradus redire canon præcipit, quos pœnitentiæ præcesserit satisfactio, vel digna peccatorum
confessio: at contra ii qui neque a vitio corruptionis emendantur, atque hoc ipsum carnale delictum quod
admittunt, etiam vendicare quadam superstitiosa temeritate nituntur; nec gradum utique honoris, nec gratiam
[Col. 0342C] communionis recipiunt. Ergo ita est utraque dirimenda sententia; cum necesse sit illos restaurari in
loco honoris, qui per pœnitentiam reconciliationem merentur divinæ pietatis: hi, neque immerito, consequuntur
ademptæ dignitatis statum, qui per emendationem pœnitentiæ recepisse noscuntur vitæ remedium.
[ostenditur ex Ezechiee.]
Id enim, ne forte magis ambiguum sit, divinæ auctoritatis sententia confirmatur. Ezechiel enim Propheta, sub typo
prævaricationis Hierusalem, ostendit, post pœnitentiæ satisfactionem pristinum posse restaurari honorem.
Confundere (inquit) Juda, &porta ignominiam tuam: &post paululum, Et tu &filiæ tuæ revertimini ad antiquitatem
vestram. Ezec. 16, 52 Quod dixit, Confundere, ostendit post confusionem, idest peccati opus, debere quemquam
erubescere, &pro admissis sceleribus verecundam frontem humo prostratam demergere, pro eo quod dignum
confusionis perpetraverat opus: deinde præcipit, ut post ignominiam, idest d delectationem, revertatur ad
antiquitatem muneris sive dignitatis: ergo dum quisque post opus confusionis suæ confunditur, atque ignominiam
portat, &depositionem suam luget cum humilitate, revocari secundum Prophetam ad priorem statum poterit. Et
Joannes Euangelista, Angelo Ephesi
[Col. 0342D] Ecclesiæ inter cetera similia quæd scribit, Memor esto unde cecideris, &age pœnitentiam, &prima
opera tua fac: alioquin veniam tibi,
[Apocalypsi S. Ioannis,]
&movebo candelabrum tuum de loco suo. In Angelo, Ecclesiæ Præpositum utique, idest Sacerdotem, ostendit,
juxta Malachiam, qui dicit, labia Sacerdotis custodiunt scientiam, &lex requiretur ex ore ejus, quia Angelus Domini
exercituum est. Apoc. 2, 5 Præpositus ergo lapsus in vitium, per Euangelistam monetur, ut memor sit unde
exciderit, &agat pœnitentiam, &prima opera faciat, ut non moveatur candelabrum ejus: nam per candelabrum
doctrina Sacerdotis, vel honor potestatis, quem gestat, intelligitur, juxta quod scriptum est apud Samuelem in
damnatione Heli: Oculi ejus caligaverant, nec poterat videre, lucerna Dei antequam extingueretur. 1 Reg. 3, 3
Lucerna quippe Dei fuerat, quando dignitate Sacerdotali pollens, justitiæ claritate fulgebat, extinctam Propheta
asserit, dum ob scelus filiorum Sacerdotii potestatem meritorumque lumen amisit. Candelabrum ergo sive lucerna
Sacerdotis (quæ intelligitur charisma honoris) tunc penitus juxta Joannem extinguitur vel movetur, quando post
delicti casum neglecta pœnitentia, admissa scelera non delentur.
[Col. 0342E] Non enim dixit, pro eo quod cecidisti commovebo candelabrum tuum; sed,
[Proverbiis Salomonis,]

Nisi pœnitentiam egeris movebo candelabrum tuum: ergo quemque Præpositum peccantem, si prævenerit
pœnitentia delicti, utique sequitur &reparatio meriti. Et in Proverbiis, Qui abscondit peccata sua non dirigetur: qui
vero confessus fuerit &dereliquerit ea, veniam consequetur. Prov. 28, 13 Nam &ipsum quod Canonum censura post
septem annos remeare pœnitentem in statum pristinum præcipit,
[& Canonibus Patram,]
non ex electione proprii arbitrii sancti Patres, sed potius ex sententia divini judicii sanxerunt. Nam legitur quod
Maria soror Moysi prophetissa, dum obtrectationis adversus Moysem incurrisset delictum, illico lepra percussa
est: cumque Moyses peteret ut emundaretur, præcepit eam Deus extra castra septem diebus egredi, &post
emundationem rursus eam in castris admitti. Num. 12. Maria ergo soror Aaron, caro intelligitur Sacerdotis? qui
dum per superbiæ delicta sordidissimis corruptionum contagiis maculatur, extra castra septem diebus, idest, extra
collegium sanctæ Ecclesiæ septem annis projicitur; quibus, post emundationem delictorum, loci sive pristinæ
dignitatis recipit meritum.
[Col. 0342F] Ecce in quantum valui concilii Ancyrani antiquam plane &plenam auctoritate sententiam, sacris
testimoniis explanavi; ostendens eum posse restaurari in pristino ordine, qui per pœnitentiæ satisfactionem novit
propria delicta deflere; qui vero nec luget quæ gessit, sed lugenda sine ullo pudore religionis vel timore divini judicii
committit, eum nullo modo posse ad pristinum gradum restaurari. In fine autem hujus epistolæ hoc adjiciendum
putavi, ut quotiescumque in gestis Conciliorum discors sententia invenitur, illius concilii magis teneatur sententia
cujus antiquior extat auctoritas.
Plures etiam multorum quæstionibus promulgavit epistolas, quas si non ad plenum, tamen ex parte duximus
adnotandas; ut Sancti virtus &potestas in eis innotescat mundo, &Christi fideles erudiantur.
ANNOTATA.
End Note a Hanc epistolam plane commentitiam esse, ut &alias nonnullas Isidoro affictas, censuit Joannes
Morinus, lib. 4 de Pœnitentia cap. 17 §. 6 Verum eam cum aliis dedit Madritensis editio anni 1599 jussu Philippi II
facta: epistolasque e veteribus MSS.
Page 343
[Col. 0343A] undique conquisitas, collegit correxitque Joannes Perezius Episcopus Segobricensis, magna
eruditione ac judicio vir, uti Joannes Grial in epistola ad Philippum 3 refert. Et hanc ad Masonum Episcopum
Emeritæ urbis datam citat Gratianus c. Domino, 50 dist. ita Nicolaus Antonii .
End Note b Editio Madritensis Nicetio.
End Note c In codice Toletano obscurum fuisse, XIX an XXIV canonem laudaret epistolæ auctor, annotavit exempli
scriptor: XXIV verosimilius est intellectum: in quo tamen, ejusque Græco textu, triplicique Latina versione, quæ in
Biniana Conciliorum editione leguntur, vix est ut occasio data sit auctori epistolæ hujus quærendi de restitutione
lapsorum ad honores post pœnitentiam. Multus est Joannes Morinus ante citatus, in asserenda priorum
seculorum Ecclesiæ disciplina de lapsis Clericis numquam ad pristinos gradus recipiendis. Videsis lib. 4 capita 14
&is certe S. Isidorus, lib. 2 de Divinis officiis &in epistola ad Helladium de Cordubensi Episcopo, ab eodem Morino
laudatus, in cap. 14. §. 11, veteris disciplinæ retinentem se ostendit. Et hoc maxime argumento abjudicavit
Morinus hanc Isidoro epistolam, quo &ipso S. Gregorii magni aliam, ejusdem
[Col. 0343B] cum hac nostra sententiæ, non solide probat rejiciendam esse. Quantumvis enim per illud tempus
indulgentia vigere cœperit, inter crimina publica &occulta distinguens, admissionemque aut perpetuam a pristino
statu remotionem, juxta delicti qualitatem, imponens; nusquam tamen distinctionem hanc alteram fuisse

intellectam, ut gradus aut dignitatis restitutio pœnitentes subsequeretur, contumaces fugeret, quam probatum it
tota epistola Isidorus: ex cujus verbis firmatum videtur caput 54 Toletani Concilii 4, cui præfuit, &laudat cap.
Domino, 50 dist. in Decreto Gratiani. Certe in editis Isidori operibus mentio nulla est Ancyrani hujus Concilii: est
tamen in calce epistolæ: ita ut dubitari nequeat decreta ejus explanata eum voluisse. Nec mirum videri debet ex
Concilio Ancyrano quidquam hic laudari, quod in editis desideramus. Idem enim contigit in cap. Episcopi 12. 26 q.
5, quod ex eo Concilio desumptum inscribitur, cum in ejus exemplis tam Græcis quam MSS. nil hujusmodi nunc
reperiatur. Hæc omnia Nic. Antonius.
End Note d In editis , dehonorationem: Nic. Antonius mallet legi dejectationem.
§. II. Ad Braulium discipulum suum.
[Col. 0343C] [22] In Christo Domino dilectissimo Braulio, Archidiacono, Isidorus. Dum amici litteras, carissime fili,
suscipis, eas pro amico amplecti non moreris: ipsa est enim secunda inter absentes consolatio, ut si non est
præsens, qui diligitur, pro eo litteræ complexentur.
[Mittit ei annulum &pallium.]
Sed direximus tibi annulum propter nostrum animum, &pallium propter amicitiarum nostrarum amictum, unde
antiquitas hoc traxit vocabulum. Ora igitur pro me, ut inspiret tibi Dominus, ut merear adhuc in hac vita videre te: Et
quem mœstificasti abeundo, aliquando iterum lætifices personaliter te præstando. Quaternionem regularum per
Maurentionem Primicerium direximus: de cetero autem, dilectissime mihi Domine &carissime fili, opto tuam
semper cognoscere salutem.
§. III. Braulius Cæsaraugustanus Episcopus ad Isidorum.
[23] Domino meo, ut vero Domino Christique electo, Isidoro Episcoporum summo, Braulius pessimus peccatorum,
inutilis servus sanctorum
[Col. 0343D] Dei. Solet repleri lætitia homo interior ac spiritalis, cum inquisitione fungitur amantis. Ob id velle
meum est nunc, Domine reverentissime, (nisi culparum maceria nostrarum obsistat) benigne te inquisitionem
meam amplectere, &querelarum calumniam patienter accipere. Utrumque enim ago, &officium inquisitionis
persolvo, &tibi contra te causarum nostrarum necessitates dirigo. Quod ut benignissime auditui tuo admittas, in
ingressu dictaminis portaque postratus, peto a culmine vestri Apostolatus; &quamquam vacillet calumniæ
objectio, ubi lacrymarum est intercessio, cum lacrymæ non sint signa calumniæ; tamen sint, opto, &calumniabiles
lacrymæ: sed utrumque pro licentiosa amoris præsumptione,
[Petit S. Braulius sibi libros Originum mitti.]
non autem pro arrogantiæ temeritate. Sed jam causam exordior. Septimum, ni fallor, annum tempora gyrant, ex
quo memini libros a te conditos Originum postulasse, &vario diversoque modo, &præsentem me frustratum esse,
&absenti nihil inde vos rescripsisse, sed subtili dilatatione, modo necdum esse perfectos, modo necdum scriptos,
modo nostras litteras intercidisse, aliaque multa opponentes ad hanc usque pervenimus diem, &sine petitionis
effectu manemus. Ob hoc
[Col. 0343E] &ego vertam preces in querelam, ut quod supplicatione nequivi, vel calumniis lacessendo valeam
adipisci. Sæpe namque solet mendico prodesse vociferatio. Quo circa cur, quæso te mihi, Domine, non tribuas
quod rogaris? Unum scias, non dimittam, quasi confingens me nolle dicata: sed quæram, quo usque aut accipiam
aut eliciam, piissimo Redemptore jubente, Quærite &invenietis; &adjiciente, pulsa te, &aperietur vobis. Luc. 11. 9
Quæsivi, &quæro, &jam pulso; unde &clamito, ut aperias. Nam hujus me argumenti solatur inventio, quia
contempsisti postulantem, exaudies forte calumniantem. Hinc &ego scienti tua ingero, nec stulta jactatione novi
aliquid suggerere insipiens perfecto præsumo. 2 Cor. 11, 19 Non tamen erubesco, imperitus disertissimo loqui,
Apostolici memor præcepti, quo præciperis libenter sufferre insipientem. Quamobrem accipe res calumniæ. Cur
rogo talentorum distributionem &cibariorum dispensationem tibi creditam huc usque retentas? Jam solve manum:

impertire famulis, ne inopia pereant famis, postquam nosti, quid creditor veniens reposcat a te. Non minuetur tibi
quidquid dederis nobis, memor esto
[Col. 0343F] paucis panibus multitudinem satiatam, &superasse reliquias fragmentorum magnitudinem panum.
Putas donum tibi collatum propter te solummodo esse datum? Et vestrum est, &nostrum: commune est, non
privatum; &quis dicere vel insanus præsumat, ut privato tuo gaudeas, qui de communi tantum inculpabiliter
gaudere scias? Nam cum tibi Deus œconomiam thesauri sui &divitiarum salutis, sapientiæ &scientiæ gerere
concesserit, cur larga manu non effundis, quod dando non minuitur? An cum in membris superni capitis
unusquisque quod non accipit sic in altero possideat, ut alteri quod habeat possidendum sciat, tu forsitan nobis
idcirco parcus existis, quia quod mutue a nobis resumas, non invenis? Sed si habenti das, tantillæ mercedis
fructum reportas: sic vero non habenti tribuis, præceptis Euangelicis satisfacis, ut reddatur tibi in retributione
justorum. Luc. 14, 14 Proinde &ego remordeor conscientia, eo quod in me nihil communicabile boni sciam,
quoniam jubemur per caritatem servire invicem, &unusquisque quam accepit gratiam in alterutrum illam
administrare, sicut boni dispensatores multiformis gratiæ Dei, atque unicuique, sicut divisit Dominus mensuram
fidei in una compage membrorum, debet eam ceteris partibus communicare: quia
Page 344
[Col. 0344A] hæc omnia operatur unus atque idem spiritus, dividens singulis prout vult. Sed ad unum ac peculiare
subsidium, quod præmisi, recurro; ad importunitatem scilicet, amicam annosam amicitia destitutis ac nulla
membrorum honestorum gratia decoratis. Idcirco audi vocem meam tot interjacentibus terris: Redde quod debes;
nam servus es servorum &Christianorum, ut illic sis major nostrorum; &quoniam nosti causam tibi collatam
presentis gratiæ, sitientibus animis, scientiæque fame cruciatis impertiri non dedigneris. Non sum saltem is, qui ad
injuncta discurrens, non possim aliis ecclesiæ membris, scilicet judicio obedientiæ discusso, parere, nec
principatui capitis imperanti obsequendo placere. Quia etsi de inhonestioribus membris me esse sciam, sufficiat,
quia te constat a capite percepisse pro me: nec te est dignum me egere, quamvis minimum, Christi tamen
sanguine redemptum. Nam nec dicit caput pedibus, non estis mihi necessarii: quoniam quæ videntur membra
corporis infirmiora esse, necessariora sunt; &quæ putantur ignobiliora esse, his honorem abundantiorem
circumdamus; &quæ in honestiora sunt nostra, majorem honestatem habent. Sic itaque Creator noster
[Col. 0344B] ac dispensator cuncta moderatur, ut cum in altero alteri dona divina, quæ in se non percepit,
possidenda tribuuntur, caritas cumuletur: denique tunc bene multiformis gratia dispensatur, quando acceptum
donum &eis qui hoc non habent creditur; quando propter eum, cui impenditur, datum putatur. Hoc Apostoli
capitulum, nobis in parte præmissum, optime novit prudentia sanctitatis vestræ: huic te congruere totum,
&quidquid summatim tetigi, te proculdubio nosse melius, latet nullum. Itaque hoc solum superest quod
&magnopere peto, ut præstes postulata; &si non pro me, saltem pro ipsa caritate divinitus impartita; pro qua
jubemur, ut nosti, præstare omnia, &sine qua nihil sunt omnia, sed &si qua superflua, si qua negligenter, si qua
minus humiliter potius fudi quam dixi; cuncta, quæso, benigne suscipias, cuncta ignoscas, cuncta ores ut Deus
ignoscat. Ergo &hoc notesco, libros Etymologiarum,
[eosque integros &emendatos.]
quos a te Domine posco, &si detruncatos corrososque jam a multis haberi scio, inde rogo ut eos mihi transcriptos,
&integre emendatos, &bene coaptatos dignemini mittere; ne raptus aviditate in perversum, cogar vitia pro
virtutibus
[Col. 0344C] ab aliis sumere. Ego autem opto, quamvis nullius egeas, &ultroneæ dicantur fœtere merces ut dignatio

vestræ benignitatis imperet nobis in id quod possumus &valemus tantum, &obsequio nostro utaris, imo caritate,
quæ Deus est, perfruaris. His igitur expletis erant mihi quæstiones de sacris divinisque paginis, quarum mihi
expositionem cordis tui lumen aperiret, si tamen &nobis jubes resplendere, &divinæ legis obscura reserare. Nec si
ista quæ peto percepero, de illis silebo; sed vias reseras capiendæ fiduciæ, cum in hac prima fronte non me
confuderis stimulis verecundiæ, &ignaviæ meæ locum dederis veniæ: quod quem diligebas, quamlibet immerito,
non jusseris reprobari; quia ignominiosum valde videtur ac vile, si necdum satiatus quis caritate, ab eo quem
amabat invenitur recedere. Obsequio autem meæ servitutis dependo jura salutis, &quæso pietatem sanctissimæ
potestatis vestræ ut pro me orare digneris, quatenus quotidie fluctuantem animam meam tuo intercessu lucreris,
&ad portum æternæ tranquillitatis deducas, erept a miseriis &ab scandalis. Dulce mihi fuit, Domine, ad te loqui
&quasi coram positus vultum videre tuæ faciei. Ideo nec verbositatem cavi, &temeritatem fortassis incurri: sed aut
hoc, aut aliud agere debui;
[Col. 0344D] tantum ut quod noluisti per humilitatem, saltem tribuas per tumultuantis improbitatem. Ecce quantum
audaciæ dedit mihi gratia vestræ benevolentiæ: &ideo si quid in hoc vestræ paternitati displicuerit, sibi imputet,
quæ tantum amatur, ut timorem tollat; nam perfecta caritas foras mittit timorem.
[commendat eligi Tarraconensem Episcopum.]
Speciali quoque gratia fretus, speciali Domino, in quo vires sanctæ Ecclesiæ consistunt, suggero: ut quia Eusebius
Metropolitanus decessit, habeas misericordiæ curam; &hoc filio tuo Regi Domino nostro suggeras, ut illum illi loco
præficiat, cujus doctrinæ sanctitas ceteris sit vitæ forma, hunc autem filium tuum Præientem beatissimæ
potestati vestræ per omnia commendo, ut tam de his quæ suggessimus, quam etiam de his, quæ supra questi
fuimus, eloquio vestro per eum illustrari mereamur. Amen.
§. IV. Ad sanctum Braulium.
[24] Domino meo &Dei servo Braulioni Cæsaraugustano Episcopo, Isidorus. Tuæ sanctitatis epistolæ me in urbe
Toletana invenerunt: nam permotus fueram causa Concilii; sed quamvis jussio Principis in itinere positum remeare
me admonuisset,
[Col. 0344E] ego tamen, quia propinquior eram præsentiæ ipsius, quam regressionis, malui potius cursum itineris
non intercludere, Veni ad præsentiam Principis; inveni Præsentem Diaconum tuum: per eum eloquia tua suscipiens
amplexus sum &legi, &de salute tua Deo gratias egi; desiderio omni desiderans,
[Mittit libros Etymologiarum.]
quamvis debilis atque fessus, fiduciam tamen habens per Christum in hac vita visendi te; quia spes non
confunditur per caritatem quæ diffusa est in cordibus nostris. Codicem Etymologiarum cum aliis codicibus de
itinere transmisi, &licet inemendatum præ invalitudine, tamen tibi modo ad emendandum studueram offerre, si ad
destinatum Concilii locum pervenisses.
[& de Episcopo Tarraconensi respondet,]
De constituendo autem Episcopo Tarraconensi, non eam quam petitis sensi sententiam Regis; sed tamen &ipse
adhuc ubi certius convertat animum illi manet incertum. Peto autem ut pro meis peccatis apud Deum existere
intercessor digneris, ut impetratu tuo deleantur delicta nostra, &remittantur facinora. Item manu mea: Ora pro
nobis beatissime domine Frater.
§. V. Ad sanctum Eugenium Toletanum Archiepiscopum.
[Col. 0344F] [25] Domino carissimo &virtutibus inclyto, Eugenio Episcopo Isidorus. Vestræ sanctitatis litteras per
nuntium suscipiens Verecundum, rerum omnium conditori grates impendimus, quod Ecclesiæ sanctæ suæ mentis
&corporis vestri valitudinem conservare dignatur: atque ad inquisita pro modulo parati satisfacere, exoramus
orationum vestrarum suffragiis ab ærumnis opprimentibus a Domino sublevari. Verum quod in quibusdam
quæstionibus venerabilis vestra fraternitas,

[Docet censioram a superiore inflictam, ab inferiore non enodari.]
licet vos non ignoretis petitum, me compulit respondere; majoris sententiæ innodatio, nisi in mortis articulo, a
minori nequaquam valeat enodari; sed potius ab inferiori prolata; a superiore jure mediante cassetur, orthodoxi
Patres spiritus sancti auctoritate prævia sanxerunt. Aliter autem quolibet adstruente, sicut est vestræ prudentiæ
cognitum, pravum suborietur, scilicet gloriatio securis contra eum qui secat in ea. Quod vero de parilitate agitur
Apostolorum, Petrus præeminet ceteris, qui a Domino audire meruit, tu vocaberis Cephas, tu es Petrus &c. Ioan. 1,
42., Mat. 16, 18 Et non ab alio aliquo, sed ab ipso Dei &Virginis filio honorem Pontificatus in Christi Ecclesia
Page 345
[Col. 0345A] primus suscepit: cui etiam post resurrectionem filii Dei ab eodem dictum est, Pasce agnos meos;
[& majorem S. Petro ex Pontificibus Romanis datam præeminenti.]
agnorum nomine Ecclesiarum Prælatos notans, cujus dignitas potestatis, etsi ad omnes Catholicos Episcopos est
tranfusa; specialius tamen Romano Antistiti, singulari quodam privilegio, velut capiti ceteris membris celsiori,
permanet in æternum. Ioan. 21, 15 Qui igitur debitam ei non exhibet reverenter obedientiam, a capite sejunctus,
acephalorum schismati se reddit obnoxium: sicut illud Sancti Athanasii de fide sanctæ Trinitatis sancta Ecclesia
approbat &custodit quasi fidei Catholicæ articulum; quod nisi quisque fideliter firmiterque crediderit, salvus esse
non poterit. Hæc vestræ dulcissimæ caritati, breviter prælibavi, considerans illud philosophi, Pauca sufficere
sapienti.
§VI. Ad Leofredum Cordubensem Antistitem.
a
[26] Domino meo, Dei servo Leofredo Episcopo Isidorus. Perlectis tuæ ... litteris gavisus sum, quod optatam
salutem tuam relatu
[Col. 0345B] cognovi. De his quæ in consequentibus insinuare eloquii tui sermo studuit, gratias ago Deo, quod
solicitudinem officii pastoralis impendis, &qualiter Ecclesiastica officia ordinentur perquiris. Et licet omnia
prudentiæ vestræ sint cognita, tamen quia affectu paterno consulis me, ex parte, qua valeo, expediam de omnibus
Ecclesiæ gradibus, &quid ad quem pertinet eloquar. Ad Ostiarium namque pertinent claves ecclesiæ,
[Explicat munia ostiarii,]
ut claudat &aperiat templum Dei &omnia quæ sunt intus extraque custodiat, fideles recipiat, excommunicatos
&infideles rejiciat.
[Acolythi,]
Ad Acolythum pertinet præparatio luminariorum in sacrario: ipse cereum portat, ipse in suggestu pro Eucharistia b
calicem præparat. Ad Exorcistam pertinet exorcismos memoriter retinere;
[Exorcistæ,]
manus super energuminos &catechuminos in exorcizando imponere. Ad Psalmistam pertinet officium canendi;
[Psalmistæ,]
dicere benedictiones, psalmos, laudes, sacrificii responsoria, &quidquid pertinet ad cantandi peritiam. Ad
Lectorem pertinet Lectiones pronuntiare, atque c Prophetas populis prædicare. Ad Subdiaconum pertinet,
[Subdiaconi,]
calicem &patenam ad altarium
[Col. 0345C] Christi deferre, &Levitis tradere: urceolum quoque &aquamanile, &manutergium tenere, &Episcopo
&Presbyteris seu Levitis pro lavandis ante altarium manibus aquam præbere. Ad Diaconum pertinet assistere
Sacerdotibus,
[Diaconi,]

&ministrare in omnibus quæ aguntur in sacramentis Christi, in baptismo scilicet, in chrismate: in patena &calice
oblationes inferre, disponere in altario, componere mensam Domini atque vestire, Crucem ferre, prædicare
Euangelium &Apostolum, nam sicut Lectoribus vetus Testamentum, ita Diaconibus novum prædicare præceptum
est. Ad ipsum quoque pertinet officium precum, recitatio nominum; ipse præmonet habere ad Dominum aures; d
ipse hortatur orare, ipse clamat pacem,
[Presbyteri,]
ipse annuntiat. Ad Presbyterum pertinet Sacramentum Corporis &Sanguinis Domini in altario conficere, orationes
dicere, &benedicere populum.
[Episcopi,]
Ad Episcopum pertinet Basilicarum Consecratio, unctio altaris, confectio Chrismatis: ipse prædicta officia
&ordines ecclesiasticos constituit, ipse sacras Virgines benedicit; &dum præsit unusquisque in singulis, hic tamen
est præordinator in cunctis. Hi sunt ordines ac ministeria Clericorum,
[& sub eo]
qui tamen auctoritate Pontificali
[Col. 0345D] in Archidiaconi cura &Primicerii ac Thesaurarii solicitudine dividuntur. Ad Archidiaconum, pertinet
imperare Subdiaconibus &Levitis, ad quos ista mysteria pertinent,
[Archidiaconi,]
ordinatio vestiendi altare a Levitis, cura incensi &sacrificii; deferendi ad altare in sacrificio necessaria; solicitudo,
quis Levitarum Apostolum &Euangelium legat, quis preces dicat seu responsorium, in Dominicis diebus vel
festivitatibus solennitatum quis decantet. Solicitudo quoque parochianorum &ordinatio &jurgia ad ejus pertinent
curam: pro reparandis diœcesanis ecclesiis ipse suggerit Sacerdoti, ipse inquirit parochias cum jussione Episcopi,
&ornamenta vel tres e Basilicarum parochiarum; gesta libertatum ecclesiasticarum idem Episcopo defert:
Collectam pecuniam de communione ipse accipit, &Episcopo ipse defert, &Clericis partes proprias distribuit. Ab
Archidiacono nuntiantur Episcopo excessus Diaconorum: Ipse denuntiat Sacerdoti in sacrario dies jejuniorum
atque solennitatum; ab ipso publice in ecclesia prædicatur: quando vero Archidiaconus absens est, vicem ejus
Diaconus implet. Archipresbyter vero se esse sub Archidiacono, ejusque præceptis,
[Archipresbyteri,]
sicut Episcopi
[Col. 0345E] sui, sciat obedire: quod &specialiter ad ejus ministerium pertinet super omnes Presbyteros in ordine
positos curam agere, assidue in ecclesia stare, &quando Episcopi sui absentia contigerit, ipse vice ejus Missarum
solennia celebret, &Collectas dicat, vel cui ipse injunxerit.
[Primicerii,]
Ad Primicerium pertinent Acolythi Exorcistæ, Psalmistæ, atque Lectores: signum quoque dandum pro officio
Clericorum, pro vitæ honestate, &officium f cantandi &peragendi solicite; lectiones, psalmum, laudes, offertorium
&responsoria quis clericorum dicere debeat: ordo quoque &modus psallendi in choro pro solennitate &tempore:
ordo quoque pro luminariis deportandis: si quid etiam necessarium fuerit pro Basilicarum reparatione, quæ sunt in
urbe ipse denuntiet Sacerdoti. Epistolas Episcopi pro diebus jejuniorum parochianis ipse dirigat. Clericos quos
delinquere cognoscet ipse distringat; quos vero emendare non valet, eorum excessus ad agnitionem Episcopi
deferat; basilicarios ipse constituat, &matriculas disponat. Quando autem Primicerius absens est, ea quæ dicta
sunt ipse exequatur, qui ei aut lege est proximus aut eruditione.
[Col. 0345F] Ad thesaurarium pernitet g ostiarum basilicarum ordinatio, incensi præparatio,

[Thesaurarii.]
luminariorum in sacrario &sacrificiis. Teneat ergo ecclesia Dei prout accepit a patribus, non declinando ad
dexteram neque ad sinistram, ad patriam tendens.

ANNOTATA.
End Note a Leofredus, seu Laufredus subscripsit Concilio Toletano IV &VI, &per Valentinianum Archipresbyterum
Toletano VII apud Loaisam. Epistola hæc ad eum citatur in Decreto Gratiani, cap. Perfectus, 25 dist.
End Note b In editis. Calices Subdiaconis præparat. Suggesti autem nomine hic intelligi videtur mensula, quam
vulgo Credentiam dicimus, ubi collocantur ante sacrificium omnia ad illud requisita .
End Note c Ibidem &in Decreto , &ea quæ Prophetæ annuntiaverunt, populis prædicare.
End Note d In editis: Ipse hortatur clamore, pacem ipse annuntiat. In decreto autem: Ipse hortatur clamare, ipse
donat pacem, &ipse annuntiat. Sed MS. Toletani lectio magis placet. quia videtur referri ad verba Orate Fratres:
quæ ut ex ritu Romano pronuntiantur a Sacerdote, ita videntur hic a Diacono proferenda indicari :
Page 346
[Col. 0346A] quod idem intellexero etiam de his verbis Pax vobis, quod hic dicitur pacem annuntiare: itaque sic
legerem: pro ipse clamat; Ipse clam donat pacem (submissa voce scilicet ante Agnus Dei ) ipse annuntiat elata
voce eamdem, sub finem Missæ Pontificalis .
End Note e Ibidem , basilicarum parochitanarum, sed hic &in Decreto basilic adjective sumi observat Nic. Antonius .
End Note f In editis &Decreto , meditandi.
End Note g Aliter ea edita ostiarii basilicarum ordinatio, incensi præparatio, cura chrismatis conficiendi, cura
baptisterii ordinandi, præparatio luminariorum in sacrario &in sacrificiis. Similiter fere Decretum.
CAPUT VIII.
Synodus Hispalensis. Hæreticus conversus, cæcus illuminatus. Epistolæ ad varios.
[27] Hæc de innumerabilibus fere sufficiant ad præsens: si enim cuncta quæ occurrunt de eo præstringere
voluerimus scriptis, tempus nos facilius quam copia deseret. In his namque sanctis operibus omne vitæ suæ
tempus exercitatus, fama scientiæ &virtutum ejus universas regiones complevit.
[Col. 0346B] Multi itaque nobiles &peritissimi, desideratum videre cupientes Isidorum,
[Vndique ad S. Isidorum confluun: sani &ægri,]
alterius audire sapientiam Salomonis a finibus terræ veniebant. Veniebant alii ut doctrinam ab eo salutarem
perciperent; alii vero ut viderent mirabilia in nomine Domini facientem: veniebant infirmi ut sanarentur a
languoribus suis, quia virtus Dei de illo exibat &sanabat omnes; alii autem tentantes accedebant erronei, de se
ipsis præsumentes, si forte possent eum capere in sermone. Quorum pravæ æmulationis, tempore quo ad a
Synodum Hispalim conveniebant Episcopi, advenit b Gregorius, re suo contrarius c nomini, hæresis Acephalorum
Antistes, verbis garrulus,
[etiam hæreticus disputans de fide,]
lingua disertus, paralogicis syllogismis promptissimus, in disputationibus acutissimus; qui quasi fluvius
rapidissimus, multos sibi obsistentes fidelium, qui electi videbantur, ab sanctæ Ecclesiæ horto evellebat, &in
mortis exitium secum infallibiliter pertrahebat. Negabat enim in Christo duas esse substantias, &non verum Deum
ex Deo Patre ante tempora permanentem, sed purum tantum hominem asserebat. Hic ad B. Isidorum cum
venisset, petebat ut in communi audientia sibi cum eo inire disputationis
[Col. 0346C] certamen audendi tribueretur facultas; sperans se, etsi non eum superare, tamen nec ab illo superari
ullatenus posse; &hoc deveniret in multorum eversionem, si ita succederet, sicut hæreticus prænotaverat. Beatus
autem Confessor, prævidens hoc ad utilitatem Catholicæ Ecclesiæ a Domino dispensari, ejus petitionibus benigne
annuens, statuit diem. Convocat fideles, judices eliguntur, qui partibus auditis, contra succumbentem dignam pro
obtinente ferrent sententiam.

[qui convincitur.]
Quid plura? Initur certamen; &diversarum Scripturarum concurrentibus testimoniis, cedit hæreticus Episcopo, quia
non poterat resistere sapientiæ &spiritui, qui loquebatur. Admirans ergo super doctrina Domini, non expectat ut
sententia Judicum proferatur, ipse proprio ore se acclamans victum. [28] Populis vero cum Episcopis &Clero pia
devotione Deum laudantibus, eo quod prostratus sit Christianorum prædo, qui seducebat illos die ac nocte, cæcus
quidam astitit, importunis vocibus conquerendo, Heu, inquit, alme Doctor Isidore, diu est quod de tua sanctitate
percepi famam: sed nunc assistens, bonitate tua privatus, te videre non mereor. Intuitus autem eum Gregorius, B.
Isidorum dissimulantem precabatur, ut Pontificalem chirothecam,
[Col. 0346D] quam manu tenebat, sibi porrigeret. Qua impetrata, in conspectu omnium fidus surrexit; &cæci oculos
ea tangens, clara voce dixit,
[cæcus attactu chirothecæ ejus illuminatur:]
Dominus Jesus Christus, qui per B. Isidorum oculos mei cordis illuminavit, sanctis ejus meritis oculos corporis tui
ad confirmationem fidei dignetur illuminare. Quo dicto, de palpebris cæci sanguine erumpente, visum recepit,
vociferantibus in laudis jubilo exinde populis. Beatus Antistes, vix silentio impetrato, docuit Christum Jesum verum
Deum &verum hominem esse colendum, atque in una ejusdem persona duas esse substantias, divinam scilicet
&humanam: divinam, quia Deo Patri semper manet coæternus; humanam, quia ex intemerata matre Virgine cœpit
esse hodiernus.
Epistolæ S. Isidori ad Braulionem.
[29] d Quia non valeo te perfrui oculis carnis; perfruar saltem alloquiis, ut hæc mihi sit consolatio, incolumen litteris
cognoscere, quem cupio videre. Utrumque bonum esset, si liceret: sed vel mente de te reficiar, si corporali obtuitu
non valeo.
[S. Braulio petit sibi mitti aliqua S. Augustini.]
Dum pariter essemus, postulavi te ut mihi decadem sextam S. Augustini transmitteres: posco ut quoquomodo mihi
cognitam e facias. Misimus vobis Synonymorum
[Col. 0346E] libellum, non pro id quod alicujus utilitatis sit, sed quia eum volueras. Commendo autem hunc puerum,
commendo &memetipsum, ut ores pro me misero; quia valde langueo, &infirmitatibus carnis, &culpa mentis: in
utrumque tuum præsidium posco, quia per me nihil mereor. De cetero peto, ut dum vita comite portitori ad nos
regredi fuerit opportunitas, vestris nos jubeas, lætificare eloquiis. Alia omni desiderio desideravi nunc videre
faciem tuam, &utinam aliquando impleret Deus votum meum,
[& eumdem videre]
antequam moriar, ad præsens autem deprecor, ut commendans me Deo orationibus tuis, ut hac vita, spem meam
impleat, &in futuro beatitudinis tuæ consortium mihi concedat. Et manu sua, Ora pro nobis beatissime Domine
frater.....
Epistola Braulionis ad S. Isidorum.
[30]
[S. Braulio]
O pie Domine &virorum præstantissime, sera est inquisitio &tarde data mihi scribendi optio, quia peccatis meis
ingruentibus, non modo sterilitatis vel inopiæ malo, verum etiam luis &hostilitatis, quo minus inquirerem, horribili
sum præpeditus incursu. Nunc autem, &si mille necessitatibus, mille curis astrictus, post longum miseriæ tempus,
velut
[Col. 0346F] ab improbi soporis, ut ita dixerim, gravedine suscitatus, istius meæ suggestionis affatibus dependere
præsumo salutis obsequium; &cordis &corporis humilitate prostratus, imprecari excellentissimam tuæ beatitudinis
potestatem, ut peculiarem famulum,
[qua ad ejus alloquium anhelans,]

quem pro sacræ dignationis intuitu semper habuisti susceptum, usque in finem habere jubeas commendatum.
Nam ego (Christus novit) gravi dolore discrucior, quod de menso tempore tam prolixo, vel nunc vestrum non
mereor videre conspectum. Sed spero in illum, qui non obliviscitur misereri nec repellit in finem, quod exaudiet
precem pauperis, &vestro me miserum repræsentabit aspectui. Suggero sane, &omnimoda supplicatione deposco,
ut librum Etymologiarum:
[petit librum Etymologiarum,]
quem jam favente Domino audivimus consummat, promissionis vestræ memores servo vestro dirigere jubeatis.
Quia ut mihi sum conscius, magna ibi ex parte servi tui e postulatione sudasti. Et ideo in me primum existe
munificus, sic in Sanctorum cœtibus &felix habearis &primus. Gesta eti Synodi, in qua Sintarius examinis vestri
igne, etsi non purificatus, invenitur tamen decoctus,
[& gesta Synodi:]
quæso ut vestro instinctu a filio vestro, Domino Rege nobis dirigatur cito. Nam &nostra ejus sic flagitavit glori
suggestio, quia multum in concilio pro investiganda
Page 347
[Col. 0347A] opus est veritate. De cetero Creatoris altissimi pietatem efflagito, ut coronam beatitudinis vestræ, pro
integritate fidei &statu Ecclesiæ suæ, longo tempore præcipiat conservari; meque, inter oblatrantia præsentis
mundi, varia &innumerabilia discrimina, munitum reddat tuæ intercessionis gratia; ac reconditum in gremium
memoriæ tuæ, tutum ab omni tempestate peccati, oratu vestro, efficiat Trinitas sacratissima. Et manu sua: Ego
servus Braulio Domino Isidoro: in Domino, fruar te, lucerna ardens &non marcescens.
Responsum S. Isidori.
[31] Quia te incolumen cognovi gratias Christo egi: &utinam cujus cognovi salutem, in hoc corpore aspicerem
&visionem. Quid autem mihi evenit pro peccatis meis manifestabo; quia non fui dignus tua perlegere eloquia.
[Dolet ejus epistol periisse,]
Statim enim ut accepi f pittacium tuum, puer Regis ad me venit: dedi cubiculario meo illud pittacium, &confestim
ambulavi ad Principem, ut postea perlegerem &rescriberem. Reversus de Palatio Regis, non solum scripta tua non
inveni, sed etiam &quidquid aliud in cartis fuit periit; &idcirco (scit Dominus) luxi meritum meum, quia non perlegi
[Col. 0347B] eloquium tuum: sed rogo, quæcumque occasio venerit, rescribe mihi, &gratiam tuam verbi tui non
auferas: ut quod ex meo delicto perdidi, iterum gratia tua recipiam. Et manu sua, ora pro nobis, beatissime Domine.
ANNOTATA.
End Note a Est ea Synodus Hispalensis II apud Loyasam, habita anno regni 81, Sisebuti 9, Christi 619 aut sequente,
cui præfuit ipse S. Isidorus Metropolitanus, interfuere 7 Episcopi suffraganei ejus.
End Note b Gregorius Syrus natione, &ipse Episcopus, cujus factionis historia extat in dicta Synodo can. 12.
End Note c Gregorius Græce vigilem aut vigilantem significat .
End Note d Desunt in Sequentibus inscriptiones. In iis elucet humilitas S. Isidori &memoria mortis instantis. Sunt
autem primæ epistolæ, ad Braulium; cujus Natali 18 Martij, digeßimus historiam negotiorum inter hos Sanctos
vertentium.
End Note e Librum Etymologiarum postulatione Braulii scriptum esse testatur S. Hildephonsus de Scriptoribus
Ecclesiasticis.
End Note f
[Col. 0347C] Isidoro in Glossario , Pittacium, epistola brevis &modica. De ea voce sæpius egimus.

CAPUT IX.
Synodus Toleti habita. Præclara in morbo præparatio ad felicem obitum.
[32] Cum igitur gloriosus Doctor Isidorus diversis coruscaret miraculorum signis, &fama sanctitatis ejus per
universum fere orbem diffunderetur; prophetiæ spiritu,
[Præscius mortis suæ,]
quo clarissimus refulgebat, obitus sui diem longe ante discipulis præsignavit. Attollitur clamor scholarium,
monachorum luctus substruitur, monialium singultus erumpit, atque populi gaudium convertitur in mœrorem.
Beatus autem Confessor eamdem, quam semper habuerat,
[Synodo Toletanæ præsidet,]
de Ecclesiæ Dei grege solicitudinem gerens, jussit omnes Hispaniæ Episcopos &Abbates &Principes ad Toletanam
Synodum convocari; exoptans summo opere, quatenus antequam migraret de corpore, clericalem ordinem in
fraterna concordia, laicalem vero
[Col. 0347D] in perpetua dimitteret pace. Ad quam a Synodum cum ventum fuisset, in primis ut in fide sanctæ
Trinitatis permanerent exhortabatur; hanc de unitatis essentia ac personarum varietate proponens distinctionem;
unum scilicet essentia &natura, indivisibilem, verum Deum, de quo Moyses dicit,
[& mysteri SS Trinitatis &Incarnationis explicat:]
Audi Israel Dominus Deus tuus, Deus unus est: qui nequaquam vel cogitatione a fidelibus est dividendus, ut non in
labyrintho erroris volvantur: qui ubique totus &integer est, per essentiam sive per præsentiam majestatis, quod
idem est; intra omnia, sed non inclusus; extra omnia, sed non exclusus; nec localiter tamen: qui cum sit
simplicissimus secundum majestatis divinitatem, est tamen trinus secundum personarum distinctionem: Pater
ingenitus, semper omnipotens; Filius unigenitus de Patre, semper inseparabiliter natus; amborum autem Spiritus,
inseparabiliter a Patre Filioque semper procedens; unde &unum sunt. Deut 6. 14 Præterea in una Christi persona
duas profitemur nativitates atque naturas; unam scilicet sempiternam ex Patre, secundum quam Deo Patri æqualis
manens, est immortalis &impassibilis; alteram vero temporalem
[Col. 0347E] ex matre, cum anima assumptam, secundum quam pro nobis pati atque mori dignatus est; unde verus
Deus &verus homo in una persona est. Quid autem sit gignere, nasci vel procedere, hoc si non capimus sinu
mentis, capiamus sinu fidei; &salvi erimus. Omnes nefarias hæreses,
[hæresim Acephalorum profligit:]
non minus quam suum præcipitium exhorrens, enervavit &anathematizavit, maxime execrabilem &odibilem Arii
sectam, nec non &Acephalitarum nefariam superstitionem: quas ipse a tota Hispania &Galliis vehementi
invigilatione; fratris sui prædecessorisque Leandri, sanctitate &doctrina perspicui, fulciente studio, gladiis verbi Dei
persequendo eliminavit, confudit, ac penitus enervavit. b Romano etiam Pontifici,
[Romani Pontificis auctoritat propugnat:]
loco beati Petri Apostoli substituto; eo quod sit Ecclesiæ Dei caput in in his quæ ad Deum pertinent, a fidelibus
omnibus debere obediri, clarissimis sanctarum Scripturarum testimoniis approbavit: quibus etiam contestando
prohibuit, ne unquam membra a suo capite sejungerentur; volentibus præsumere, maledictum intentans. Regibus
&Principibus leges instituit; Ecclesiæ Christi
[Col. 0347F] Sacerdotibus Catholicam fidei regulam tradidit; c Officia &gradus cunctorum ordinum exposuit,
sacrorum jura ostendit civibus, &cunctis domesticis fidei populis disciplinam Christianæ religionis insinuavit. Ad
ultimum vero, cum omnia hæc essent ab universis approbata, alter Moyses atque nostris temporibus legislator, ore
prophetico prosecutus est dicens; Cum in his traditionibus permanseritis puro corde, in præsente vita pace
fruemini &bonis, &in æterna gloria congratulabimini laude perpetua; cum autem hæc præcepta dereliqueritis,
apprehendent vos mira mala, &cadet gens Gothorum fame &gladio inimicorum &peste. Cum autem conversi ad
Dominum Deum vestrum fueritis perquirentes ea, possidebit semen vestrum portas inimicorum suorum, &erit vobis

gloria major quam fuerit unquam. Post hæc accepta benedictione valefacientes Sancto, omnes ad propria sunt
reversis. [33] Beatus autem Isidorus Primas, per aliquot dies Toleti moram faciens, verbo sanctæ prædicationis
infatigabilis persistebat. Et licet plura monasteria servis Dei construeret miro opere, dum esset Toleti, parvissima
erat cella contentus. Inde regressus Hispalim, cum d fatigatum
Page 348
[Col. 0348A] corpus ægritudine assidua animæ natura subtiliter provideret, e (licet in multorum admirationem larga
eleemosynarum distributione semper fuerit usus) tanta eleemosyna continuis diebus, per sex menses seu amplius,
[eleemosynas plurimas distribuit:]

plusquam erat solitus, monachis, scholaribus, &pauperibus ab eo est erogata; ut ab oriente sole usque ad
vesperum, in distribuendo pauperibus substantiam multam, maneret occupatus. Post hæc infirmitate ægritudinis
fessus, dum febris in corpore convalesceret, &cibum ejiceret debilitatus stomachus, [ut suis exemplum relinqueret
pœnitendi] ad pœnitentiam convaluit: [ut quod suis semper docuerat verbis, opere quoque palam cunctis expleret,
&cum Apostolo diceret, Imitatores mei estote, sicut &ego Christi. 1 Cor, 11, 1 Convocato itaque Clero,
[æger coram 2 Episcopis defertur in ecclesiam S. Vincentii,]
&omni populo, fecit se a discipulis suis ad ecclesiam lecto deferri] atque reverendæ vitæ sanctum Joannem
Episcopum, &præclarum virum Epartium Antistitem beatissimum [quos sibi vitæ sanctitas vinculo amicitiarum
annexuerat] jussit statim ut essent præsentes. Et dum a cellula sua ad ecclesiam Sancti Vincentii Martyris
adduceretur, cuncta agmina Clericorum [scholarium,
[Col. 0348B] monachorum, sanctimonialium, quorum sanctus Confessor Doctor extiterat &sustentator]
cunctarumque illius civitatis plebium,
[cum luctu omnium,]
cum clamoribus &magno ululatu, eum susceperunt; [rumpentes capillos capitis; barbas, facies &vestes
scindentes;] ut si ferreum possideret quispiam pectus, solveretur mox in lacrymas &lamentum totus.
[34] Et dum in prædicti Martyris ecclesia, juxta altaris cancellum, in medio poneretur choro, mulierum turbas
longius stare præcepit; ut in accipiendo ipse pœnitentiam, virorum tantum, non mulierum, circa eum præsentia
cerneretur. Et dum a prædictis suis Episcopis [qui cum ceteris, qui ad hoc triste, licet sanctum, convenerant
spectaculum, insolabilibus resolvebantur lamentis] in cinere f involveretur &cilicio, expandens manus suas ad
cælum, ita exorsus est dicens: [Tu Deus, qui nosti corda hominum,
[preces ad Deum fundit:]
&publicano longe posito dum pectus percuteret, dimittere peccata dignatus es; qui Lazarum dormientem post
resolutionem carnis die quarta de monumento resuscitare dignatus es, &Abrahæ Patriarchæ sinu recipere
[Col. 0348C] voluisti; suscipe hanc confessionem meam; &peccata, quæ innumerabiliter contraxi, ab oculis differ
tuis. Non reminiscaris mala, &juventutis delicta ne memineris]. Tu Domine, non posuisti pœnitentiam justis, qui
non peccaverunt tibi; sed mihi peccatori, qui peccavi super numerum arenæ maris. Non inveniat in me hostis
antiquus quod puniat. Tu scis, quia, postquam infelix ad onus istud potius quam ad honorem in hanc sanctam
Ecclesiam indigne perveni, peccare numquam finivi; sed ut prave agerem laboravi. Sed quia tu dixisti, In
quacumque hora peccator se a Viis suis converterit,
[peccatorum veni poscit:]
omnes iniquitates suas traderes oblivioni; hujus præcepti memor tui, clamo, utique cum spe &fiducia, ad te, cujus

cælum non sum dignus aspicere præ multitudine peccatorum, quæ conversantur in me. Adesto &suscipe
orationem meam, &mihi peccatori da veniam postulatam. Quod si cæli non sunt mundi in conspectu tuo, quanto
magis ego homo, qui bibi iniquitates quasi aquas, &sumpsi claustra g peccati. His consummatis vivificum Corporis
&Sanguinis Domini sacrificium,
[sacro viatico munitur:]
cum profundo gemitu cordis indignum se judicans, ab ipsis suscepit Pontificibus. [35]
[Col. 0348D] Deinde eorumdem Episcoporum &quicumque de clero erant, cunctarumque plebium [per omnia nobis
præbens humilitatis exemplum] veniam precabatur, dicens: Deprecor vos,
[commendat se omnium precibus,]
sanctissimi Domini mei Sacerdotes, sanctamque congregationem clericorum &populi, ut pro me infelice &pleno
sorde peccati, vestra ad Dominum dirigatur oratio; ut qui meritis non sum dignus, merear, vestro saltem intercessu,
obtinere impetrata clementia, meorum veniam delictorum. Dimittite mihi indigno quod in unumquemque vestrum
commisi; si quem contempsi odio,
[& veniam delictorum petit:]
si quem læsi irascendo. h [Vides virtutum exemplar, a quo omnium paterna solicitudine necessitas dependebat,
dum magistrum sic conspicis a sibi subjectis veniam postulare; quia hoc gratiosius est simplici amore, quibus
prodest offensos aliqua timere occasione. Imitari labora pro viribus ad tanti doctoris humilitatem sectandum: est
enim summa humilitatis species subjicere se minori; &castus Dei timor sive sanctus qui permanet in seculum
seculi, est, se non elato corde præferre alicui. Deinde beatus Confessor subjecit:] Dimittite, obsecro, nunc saltem,
Domini mei, mihi instanter petenti; imo &si quid deliqui, pœnitenti. Et dum
[Col. 0348E] omnes voce magna pro eo indulgentiam cum lacrymis postulassent [licet ab aliquibus objiceretur,
quod ille qui sanctitatis fulgebat culmine, non peccatorum precibus, sed e converso illi ejus juvarentur obtentu, qui
mentis &corporis integritate ab ineunte etate se Domino consecrarat. Dumque universi singulares viri virtutes
narrant,]
[commendat mutuam caritatem:]
circumstantes iterum admonuit, dicens: Sanctissimi Domini Episcopi &omnes qui adsunt, rogo &obsecro, ut
caritatem invicem vobis exhibeatis, non reddentes malum pro malo, nec velitis esse susurrones in populo; ut
dilectionis vinculo connexi, non reperiat a vobis lupus rapax relictum quem auferat. Dum igitur unicuique
debitorum vincula vel chirographa condonasset, [quæ fere innumerabilia videbantur, quod etiam ad eximiæ
bonitatis ejus excrevit indicium, cœpit resumptis divina virtute viribus, tam profusis cælestis pabuli insistere
dapibus, tam copiosa divini mystesterii populis apponere fercula; atque diem, qua ad vitam nasceretur, qua cum
Apostolo cupiebat dissolvi &esse cum Christo, cunctis lætus insinuare; ut indubitanter asseras eum spiritu æternis
[Col. 0348F] semper interfuisse conviviis: atque, quamvis gravi correptus morbo, sed quo magis infirmatus fortior
&potens, verbo exemploque prædicare, tam constanter, tam prudenter, tam affluenter; ut ad cælestia festinans
ipse, assistentes quoque festinare compellebat. His itaque gestis] residuam egenis &pauperibus mox dari jussit
pecuniam. [Sed etiam hoc quam præcipue laudis illius clarificat titulum, quod dominicæ pacis præco latorque, ab
omnibus studuit osculari, &pacem [accipere] quam ore prædicabat &moribus;
[Osculo omnes suscipit in signum caritatis.]
dum eamdem osculo dato singulis circumstantibus imitator Auctoris reliquit, dicens] i Si ex toto corde dimiseritis
ea quæ in vos adversa vel prava hactenus intuli, dimittit vobis Creator omnipotens omnia delicta vestra, ita ut sacri
fontis unda, quam hodie devotus populus est percepturus, sit vobis in remissionem peccatorem: &hoc osculum
interme &vos maneat in testimonium futurorum. Completis his omnibus, ad cellulam reversus est. k

Page 349
ANNOTATA.
[Col. 0349A]
End Note a Hæc est quarta Synodus, sub Sisenando Rege celebrata, sub quo &ipse diem suum obiit Isidorus, ut
Ildephonsus innuit. Sed nihil eorum, quæ postea huic Synodo tribuuntur, diserta scilicet fidei confessio in ea, nisi
aliis verbis legitur. Quare auctoris licentia hæc fuerit non laudanda, suo potius qu Synodi sermone pronuntiare
maluisse. Ita Nicolaus Antonii: sed in Toletana Synodo strictius dicta, latius explicantur in Synodo Hispalensi 2,
Can. 13.
End Note b Idem observat, nihil tradi de Romano Pontifice in dicta Synodo Toletana 4.
End Note c Quædam de his habentur can. 39 &40.
End Note d Hinc transcribitur Redempti Clerici (quem Archidiaconum appellat S. Isidorus in epistola ipsi inscripta)
de obitu S Isidori relatio cum hoc exordio hic omisso. Visum est mihi ut tuæ Sanctitati brevi exponerem, quomodo
bonæ recordationis Dominus meus Isidorus, Hispalensis Ecclesiæ Metropolitanus Episcopus, pœnitentiam
acceperit, suamque confessionem erga Deum vel homines habuerit; vel quomodo de hoc seculo ad cælum
migravit, fideli prænotationis meæ stylo tuæ dilectioni notescerem. Quæ res me primum compulit pro hac
solicitudine, quam ex amore in
[Col. 0349B] eum offertis, vestræ caritati gratias agere: deinde quia vera supprimere nequeo, &quod de eo pauca de
multis colligere potui, te orante dicere cogor. Dum finem suum, nescio qua sorte jam prospiceret, &fatigatum
corpus &c.
End Note e Parenthesi inclusa sunt adjecta, ut hinc inde nonnulla alia. Quæ [ ] inclusimus, velut ab auctore vitæ
originariam Relationem interpolante inserta.
End Note f In editis, Ab uno cilicium, ab altero super se mitti exposceret cineres. Fuerunt autem hi duo Episcopi ,
Joannes Ilipæ, quæ hodie Peña-flor; &Epartius Italicæ, vulgo Sevilla la Vieja; ambo Concilio Toletano 4 subscripti;
&post Metropolitam Hispalensem primi, secundum ordinem Sedium, apud Carolum a S. Martino in Geographia
sacra enumeratarum.
End Note g Ibidem , ut colostra peccatum: quod magis probarim. Est enim colostrum flos primi lactis: &sic
continuata metaphora jungitur priori non absimili, qua se dicit Sanctus quasi aquas bibisse iniquitatem.
End Note h Hæc animadversio non habetur apud Redemptum; sicut etiam infra aliaquædam puncta: quæ
verosimiliter adjecta
[Col. 0349C] sunt ab auctore nostro, multa amplificatione ubique uso; nisi dicere quis malit ipsum Redemptum,
abbreviatum dumtaxat, a nobis haberi.
End Note i Brevius apud Redemptum: Interea se ab omnibus osculari studuit, dicens,
End Note k Additur apud Redemptum : Et post diem confessionis vel pœnitentiæ quartum, pastoralem jugiter
curam &finem suum consummavit in pace, pridie Nonas Aprilis, Luna XIX, Æra DCLXXIV, hoc est anno Christi 636,
quando Pascha agebatur pridie kalendas Aprilis: adeo ut appareat hanc confeßionem factam esse ipso Sabbato
Sancto: quando celebrandus erat solennio catechumenorum baptismus, quod ipsum indicant verba immediate
prægressa: &sic mortuus fuerit feria 4 Paschalis hebdomadæ.
CAPUT X.
S. Isidori obitus, sepultura, epitaphium: varia encomia.
[36] Aliis etiam continuis tribus diebus, similiter a clero &innumerabili plebium exercitu (qui quotidie numero
augebatur,

[Triduo ultimo ad ecclesiam duci voluit:]
sancti Patris exitum sibi lamentabilem, cælesti autem curiæ delectabilem,
[Col. 0349D] videre cupientes) similiter ad ecclesiam ducebatur, &sanctæ prædicationis verba sitientibus
infundebat, &revertentem a nuptiis Dominum gaudens excipere gestiebat, quasi optata lampade obviam Christo
&cælesti curiæ invitanti ad tam celebre epithalamium procedens; Episcoporum, Clericorum, Principum &populorum
caterva vallatus. Post diem autem confessionis vel pœnitentiæ quartum, in ecclesia stans, peracto sermone ad
populum, expandens manus ad cælum ac benedicens omnibus, Deo sibi hactenus traditum gregem commendans,
sanctum Domino tradidit spiritum;
[ac data ali benedictione moritur,]
nobis sui corporis pretiosissimam margaritam, digna veneratione amplectendam, relinquens. Pontificis autem
animam, a corporis theca resolutam, populi ut cernunt; emittunt voces &ululatus ad cælum, tanti Patris decessum
amarissimis singultibus plangentes. Inundat civitas Hispalensis fletibus; Episcopi Pastorem, Principes
Præceptorem, Clerici Doctorem, monachi &moniales Rectorem &Sustentatorem, pauperes Patrem &Defensorem,
vultu lugubri cordis amaritudinem prætendentes, insolabiliter plangebant.
[omnium lactu mox verso in gaudi propter miracula:]
Non multo post luctus convertitur in gaudium, amaritudo in dulcedinem, vox plangentium in laudem, desperatio in
consolationem, eo quod Sanctus non fuerit passus adeo eos
[Col. 0349E] diu tristari. Nam de corpore ejus tanta effluxit fragantia, omnium aromatum vincens odorem; ut
omnes, qui aderant, cælesti viderentur perfrui beatitudine. Diversarum ægritudinum convenerunt infirmi, qui non
solum sancti Corporis tactu, verum etiam solo odoratu, pristinæ redduntur sospitati. Ad tam insignia singularis viri
meritorum dona uberius cumulanda, ac cumulatius exageranda, quadragenarius accedit annorum numerus,
multiplici sacramento dicatus; quorum in spatio functus ac defunctus, Dei in se plenissime inhabitante
&cooperante gratia evidenter ostenderet, quod perfectionis sibi culmen mystici sacramentum numeri consignaret.
Advertat, dilectissimi fratres, caritatis vestræ intuitus, attendat quantus fuerit in Sanctis, quam admirabilis, quam
laudabilis, quam magnificus, quamque gloriosus iste Sanctus. Alius namque Sanctorum cæcos illuminat, alius
leprosos mundat,
[excellit donis, per varios Sanctos distributis]
alius mutis organa solvit, alius surdis auditum restituit, alius claudo gressum firmat, alius defunctum cadaver ad
vitam revocat, alius a tactu haustuque letifero
[Col. 0349F] conservat illæsos, alius quovis morbo sanat attritos: unicuique enim, sicut ait Apostolus, datur
manifestatio spiritus ad utilitatem. 1 Cor. 12, 7 Alii quidem per spiritum datur sermo sapientiæ, alii sermo scientiæ
secundum eundem spiritum, alteri fides in eodem spiritu, alii gratia sanitatum in uno spiritu, alii operatio virtutum,
alii prophetia, alii discretio spirituum, alii gratia linguarum, alii interpretatio sermonum: hæc autem omnia operatur
unus atque idem Spiritus: cujus dono, cujus munere, cujus gratia, cujus largitate, cujus instinctu, cujus inspiratione
repletus electus Dei Confessor Isidorus his omnibus gratiarum muneribus,
[eisque repletur:]
his charismatum donis ita refulsit ad plenum, ut cum hæc enumerando Apostolus describeret, in Isidorum mentis
conspectum direxisse videretur; in quem cunctorum præcedentium dona justorum confluerent, &a quo in
sequentes derivata decrescerent. [37] Dormivit autem B. Isidorus a Æra DCLX, anno ab incarnatione Domini DCXXII,
sana doctrina sanoque consilio præstantior cunctis, &copiosus operibus caritatis dierum bonorum senior: non
caligaverunt ejus oculi, &dentes ejus non sunt moti de loco suo. Denique, ut Sancti corpus cum honore debito
sepeliretur; omnium fuit una voluntas,
Page 350

[Col. 0350A] eadem vota, idemque desiderium. Et quia sanctissimus Doctor Leander; antequam, migraret ex
corpore, fratrem suum hunc beatissimum juxta se sepeliri expetierat;
[inter S Leandrum &S. Florentinam sepulti anima]
&gloriosa Virgo Florentina, eorum soror, idem de se summo exoptaverat desiderio; sepulcrum sanctissimi corporis
Isidori medium honorifice locaverunt; S. Leandri &S. Florentinæ sepulchro illud hinc inde jungentes, auroque
&argento plurimo celati operis decorantes. Interea plures fuere divino illuminati dono, qui viderunt Sancti animam
in sublime ab Angelorum multitudine, in voce laudis &jubilationis, deferri; &Christum Dei filium, cum innumerabili
Sanctorum caterva, obviam ei procedentem. Quidam etiam, cujus vitæ continentia satis imitabilis videbatur,
[in cælum gloriose videtur portari:]
qui eumdem Confessorem super omnia diligebat, cum casu emergente tristitia nimia consolari renuens anxiaretur,
se raptum in extasi testabatur, atque hunc egregium Pastorem inter Innocentium turbas, quos Herodes pro Christi
nomine trucidavit cum martyrii palma; virginitatis aureola, confessionis corona, primatum tenere se vidisse
fatebatur, dicentem sibi, quia paratus sum, omnibus pro me Christi auxilium implorantibus ferre subsidium. Qua
visione lætus semper &hilaris videbatur; sed tamen quodammodo anxius semper, pro Patris suspirans præsentia.
Sed perfectissimi viri quid miracula notem, quid virtutes magnificem,
[Col. 0350B] quid scientiam prædicem, quid doctrinam commendem, quid mores extollam? nam in Apostolico viro,
imo post Apostolos Christi Apostolo, virtutum consonantiam quid quæras? cum in eo prudentiam Noë,
fortitudinem Abrahæ, temperantiam Isaac,
[ipse cum præcipuis Sanctis confertur.]
justitiam Jacob, patientiam Job evidenti ratione conspicias. Unde in Isidoro scientiæ laudes eminentiam? cum in
eo Moysi &Eliæ mireris præsentiam? Quid doctrinæ præferas gratiam? in quo doctoris gentium veritatem
exuberare, disciplinam spiritu fervere, zelum scientiam abundare reperies? Quid morum glorifices claritatem? in
quo Stephani tormenta, ceterorumque Christi sequacium cernes principare Constantiam.
[38] Sed quia in his non est supersedendum ad præsens, ne protracta lectio fastidium generet audienti, ad
propositum redeamus. Tuere interea Clerici &scholares peritissimi quam plures in versibus &carminibus,
agnoscentes Doctorem, de accepto ab eo munere pii Patris magnalia extollentes; inter quos honor Cleri B.
Illefonsus, Archipræsul Toletanus inclytæ sanctitatis, qui de pectore magistri doctrinæ latices hauserat
purissimos, ad Magistri decorem
[Col. 0350C] in parte Ecclesiæ, qua sancti Doctores quiescebant, eorum gesta miro fecit opere depingi,
[Epitaphium a S Ildephonso positum.]
&in cruce argentea, quæ Sanctorum superjacebat monumentis, hoc carmen signavit. b
Crux hæc alma gerit geminorum corpora fratrum,

Leandri, Isidori, pariumque ex ordine vatum.
Tertia Florentina soror, devota perennis,
O quam composita consors! hic digna quiescit:
Isidorus medius disjungit membra duorum.
Hi quales fuerint, libris inquirito, lector:
Cognosces, &eos bene cuncta fuisse locutos,
Spe certos, plenosque fide, super omnia caros.

Dogmatibus cernas horum crevisse fideles,
Ac reddi Domino quod impia jura tenebant.
Utque viros credas sublimes vivere semper,
Aspiciens sursum pictos contende videre.
Item aliud,
In laudem Ecclesiæ, Christo Regi gloriæ
Concinamus jugiter:
Et Virginis unico, carmine Davidico,
Canamus solenniter.
[Col. 0350D] Gloriam Isidori, meritorum memori

Voce sonent cantici:
Crescat laudum cumulus, gratuletur populus,
Et chori Angelici:
Nostris in temporibus præfulgens hic moribus,
In verbis Dominicis:
Fidus fidem extulit, fide labem expulit
Erroris hæretici.
Natus de Carthagine, nihil ab origine,
Puerile sapiens,
[Laudatur ejus doctrina]
Per fines Hispaniæ fontem sapientiæ fudit,

Mira faciens.
Hispali dum præfuit Primas, legem docuit,
Hispanus Hispaniam;
In doctrina præmicans, Crucifixum prædicans,
Fugans c idolatriam:
Stemmate prænobilis, perstitit immobilis,
In Dei magnalibus;
Affectans cælestium gaudiorum præmium,
Spretis temporalibus.
Per fulgorem operum, exemplar fructiferum
Sese Clero tribuit:
[sincera fides]

Nil a certo varians, totus cælis inhians,
Vitia perdomuit;
Romanorum dogmata cosmi hic per climata,
Reparavit largius;
[Col. 0350E] Hesperus Hesperiam, Lucifer Ecclesiam,

Decoravit clarius.
Orthodoxus Arium, dirum adversarium,
Rationis calculo
Confudit hic malleus; cessit hostis felleus,
Victus in propatulo.
Iberi devotio Cleri, pleno gaudio,
Colat patrem patriæ,
Contemplando dogmata cosmi laudent climata,
Doctorem Ecclesiæ.
Decus Archipræsulum, Sacerdotum speculum,
Scripsit, docte modulans,
De fide Catholica carmina mirifica,
[scriptio librorum:]
Libros libris cumulans.

d
Mahometi cæcitas, perdens gentes perditas,
Illius miracula
Nequiens refellere, mœesta fuit cedere,
Viro sine macula.
Ut sincere credidit; sincere sic edidit,
Formam pœnitudinis;
In discendis perspicax, in exemplis efficax,
Doctor multitudinis,
Quid ad plenum promere posset vel præscribere
[Col. 0350F] De gestorum titulis?

Lingua non sufficeret, dextera deficeret,
In scribendis singulis.
Exoremus igitur hunc, de cujus creditur
[Invocatur poëta cum fratribus,]

Sanctitate firmiter;
Hostis ab insidiis ut nos &avitiis
Defendant perenniter.
O depressor criminum, tua nobis Dominum,
Prece reconcilies:
In spe nos confoveas, noxia submoveas,
Sordes cunctas expies;
Quem tecum excolimus, fratris tui poscimus
Leandri suffragia,
Preces nostras audiat, audiens suscipiat,
Æterna memoria:
Doctoris Fulgentii horum fratrum socii,
Recordari volumus;
Quem per vitæ meritum, salutis solicitum,
Esse nostræ, quæsumus.
Virginem egregiam Florentinam sociam,
Cum fratribus petimus,
Ut adjutrix veniat, &offensas leniat,
In quas nos cecidimus;
Page 351
[Col. 0351A] Et leniri Dominus velit nihilominus,

Amen Clerus concinat.
Interventu Virginis, labe mundet criminis,
Quos peccatum inquinat.
Pro nobis tam celebris Virgo, pulsis tenebris,
Vitiorum, advocet.
Ut qui regit omnia miranda potentia,
Nos in cælis collocet Amen.
[40] Obiit Beatus Confessor e sub die nonarum Aprilis, temporibus Christianissimi f Cintillani Hispaniæ Regis
&Heraclii g Imperatoris Romanorum, illius videlicet Heraclii, qui Crucem Dominicam, quam impius Rex Cosdroe
asportaverat loco suo;
[mors sancta,]
Hierosolymis restituit atque exaltavit. Testamentum nullum concludit; quia licet facultatibus abundans in Christo,
tamen cum pauper spiritu esset, omnia quæ possidebat, priusquam de mundo migraret, distribuit pauperibus
&egenis. Sed hoc quoque veram cunctorum erga Patrem notavit dilectionem, quod duas lucernas fere perpetim
ardentes &pene inextinguibiles,
[lucernæ ad sepulcrum.]

quæ ab eodem naturali arte factæ feruntur, unam ad caput &unam ad pedes, in locis abditis posuerunt, unde
corpus sanctissimum quasi continuo lumine frueretur.
[41] Interea, fratres carissimi, dignum est ut hunc sanctissimum Doctorem laudibus &præconiis veneretur
[Col. 0351B] omnis ecclesia; sed maxime Hispaniarum, quæ specialius præ ceteris saluberrima ejus refulsit
doctrina.
[Anacethaleosis virtutum.]
Quis enim extollat virum in infantia omni laude venerandum, in pueritia omnium veneratione laudandum, in
adolescentia tot virtutibus plenum, in juventute tanta bonitate conspicuum, in Episcopatu tot miraculis
clarissimum, in senectute tam laudabili perdicatione perfunctum, in senio tam imitabili exitu perornatum, atque in
fine tam mirifico transitu glorificatum? Quis hunc non prædicet æterni Regis conspectibus acceptissimum, qui
vita, &moribus præsulatus officium; virtutibus famam, signis gratiam, profectibus disciplinam, scientiam laudibus,
dies incrementis, &finem tanta gloria decoravit? Nimirum cum adhuc vir beatissimus corporeæ molis tædio
gravaretur, &sitiens adfontem vivum spiritus, nil in cælo, nil in terra præter ipsum desideraret; quantus in oculis
divinæ Majestatis fuerit, qu Deo carus, quam Angelis acceptus, quam amabilis hominibus, quam miraculis clarus,
quam virtutibus splendidus, quam signis magnificus, quam glorifica laude dignus, quanta meritorum apud Deum
largitate munificus, quanta apud homines munerum
[Col. 0351C] magnificentia conspicuus; in exanimi corporis rediviva omnibusque stupenda seculis virtutum gratia
orbis expertus est universus. Quantum enim qualemque transeuntium genitrix altrixque terra, nihil tamen terrenum,
nihil caducum sapientem, Isidorum produxerit, foverit, tenuerit, imo ut expressius loquar, mente &operatione jugiter
in cælis inhærentem detinuerit; ipsum testatur cælum, sensit terra, aër exclamat, aquarum probat utilitas, sanitates
produnt, dum ad divini nutus imperia Isidori semper placata meritis, &precibus prompta, pie petentium votis
&obsequiis favent, &commoditatibus obsequuntur, ad eruditionem ecclesiæ, &laudem Jesu Christi Domini nostri,
qui vivit &regnat in secula seculorum. Amen.
ANNOTATA.
End Note a Supra ex Redempto retulimus æram DLXXIV, &annum Christi 636, qui annus mox e regno Cintilani
confirmatur .
End Note b Hoc carmen edidit ad 21 Decemb. Tamajus Salazar.
End Note c Idolatriam pro Idololatria paßim medii æui scriptores habent .
End Note d
[Col. 0351D] Rejecimus supra aliquorum sensum de Mahometis in Hispaniam adventu: quem dum hujus epitaphii
auctor recipit ut indubitatum, satis indicat longe juniorem se esse S. Ildefonso, cui primum epitaphium tribuitur.
End Note e Imo pridie Nonarum.
End Note f Cintila, seu Cintilanus regnavit annos tres, menses octo, ab anno 636 usque 640.
End Note g Heraclius imperavit ab anno 610 usque ad annum 641.
CAPVT XI.
Abbreviatio Braulii Cæsar augustani Episcopi, de vita sancti Isidori, Hispaniarum Doctoris.
a
[42] Isidorus vir egregius [natione Carthaginensis, a patre Severiano nobilissimo ejusdem patriæ Duce genitus]
Hispalensis Ecclesiæ * Archipræsul, [Hispaniæ Primas, sanctissimis Episcopis &Confessoribus Leandro &Fulgentio,
ac Sanctissimæ Florentinæ Virgini Præpositæ Virginum, extitit germanus], &Sancto Leandro successor
sanctissimus. [Vir iste beatissimus, a pueritia studiis literarum traditus, Latinis, Græcis &Hebralcis litteris
instructus,
[Fuit Latinis, Græcis &Hebraicis eruditus,]
omnium locutionis genere formatus, in trivii eruditione conspicuus, in quadrivii instigatione perfectus, divinis

&humanis legibus ad plenum eruditus, suavis
[Col. 0351E] eloquio, ingenio præstantissimus, vita quoque atque doctrina fuit clarissimus, &merito a cunctis
Hispaniarum Doctor nominatus. Sic namque de virtute in virtutem proficiens, refulsit Doctor eximius, ut secundum
qualitatem sermonis omnibus, videlicet Latinis, Græcis &Hebræis, sapientibus ac minus intelligentibus,
[& eloquentia clarus,]
in eruditione existeret aptus atque incomparabili eloquentia strenuus. Nam tantæ jucunditatis affluentem copiam
in eloquendo promeruit, ut ubertas admiranda dicendi ex eo in stuporem verteret audientes; quod audita, is qui
audisset, non repetita sæpius memoriæ commendaret. [43] Jam vero quantus sapientia fuerit, ex ejus diversis
studiis &elaboratis opusculis perfacile prudens intelligere poterit.
[edidit libros 2 Differentiarum,]
Denique de his quæ ad nostram notitiam venerunt, ista commemoravi. Edidit libros differentiarum duos, in quibus
subtili discretione, ea quæ confuse usu proferuntur, sensu discrevit. Proœmiorum librum unum,
[Proœmiorum,]
in quo quid quisq; liber sanctæ contineat Scripturæ, brevi subnotatione distinxit. De ortu &obitu patrum librum
unum, in quo gesta, dignitatem quoque &mortem eorum,
[1 de obitu Patrum,]
atque
[Col. 0351F] sepulturam sententiali brevitate subnotavit. Ad germanum suum Fulgentium Episcopum,
[2 Officiorum,]
Officiorum libros duos, in quibus origines officiorum, cur unum quodque in ecclesia Dei agatur, interprete stylo,
non sine majorum auctoritate, elicuit.
[2 Synonymorum,]
Synonymorum libros duos, quibus ad consolationem animæ, &ad spem percipiendæ veniæ, intercedente rationis
ordine, exhortationem erexit. De natura rerum ad Sisebutum Regem, librum unum, in quo,
[1 de Natura rerum,]
tam de ecclesiasticorum Doctorum, quam etiam de philosophorum indagine, obscura quædam de elementis
absolvit. De numeris librum unum,
[1 de Numeris,]
in quo arithmeticam propter numeros Ecclesiasticis in Scripturis insertos, tetigit disciplin. De nominibus Legis
&Euangeliorum librum unum,
[1, de Nominibus,]
in quo ostendit quid memoratæ personæ mysterialiter significent. De hæreticis &hæresibus librum unum,
[1 de Hæresibus,]
in quo majorum secutus exempla, brevitate qua potuit, diffusa collegit. Sententiarum libros tres, quos floribus
Papæ Gregorii ex libris moralibus decoravit.
[3 Sententiarum,]
Chronicorum a principio mundi usque ad tempus suum librum unum, nimia brevitate collegit.
[1 Chronicorum,]
Page 352
[Col. 0352A] contra Judeos, postulante Florentina germana sua Præposita Virginum, libros duos, in quibus omnia

quæ fides Catholica credit, ex Legis &Prophetarum testimoniis approbavit [De b Nativitate Christi sempiterna ex
Patre,
[lib. 2 contra Iudæos.]
&temporali ex Matre, ex Isaiæ testimoniis, librum unum. Moralium libros, B. Gregorii Papæ rogatu,
[moralia S. Gregorii contracta, in Cantica Cantic. De Vitis illustribus.]
compendiose adbreviavit: Cantica canticorum secunda expositione elucidavit.] De viris illustribus librum unum.
Deinde nos istos suggessimus; Religiosorum regulæ librum unum, quem pro patriæ usu, &regularium viribus
decentissime temperavit: de origine Gothorum &Regno Suevorum &Wandalorum historiæ librum unum:
[Regula monachorum,]
Quæstionum libros duos; quos qui legerit veterum tractatuum supellectilem recognoscit.
[lib. 1 de Gothis, Suevis Wandalis,]
[Bibliothecam compilavit c. quartam Psalterii translationem edidit: super libros Moysi, &Psalterium, &quatuor
euangelia exposition non minimo insudavit studio:
[lib. 2 Quæstionum,]
in canonico quoque &civili jure permaxima composuit instrumenta.] Etymologiarum etiam codicem nimiæ
magnitudinis, distinctum ab eo titulis non libris;
[lib. 20 Etymologiarum,]
quem quia rogatu meo fecit, quamvis imperfectum reliquerit, tamen in viginti libros divisi; quod opus omnimodæ
Philosophiæ
[Col. 0352B] conveniens quisquis crebra visitatione perlegerit, non ignotus divinarum humanarumque rerum merito
erit. Ibi recluditur diversarum, artium elegantia, &quæcumque fere sciri debent, restricte colliguntur. Sunt &alii
sancti viri multi libri &in Ecclesia Dei multo cum ornamento inscripti,
[& alios libros:]
quibus eam liquide præmunivit; quem Deus, post tot defectus Hispaniæ, novissimis temporibus suscitavit; credo d
ad restaurandam antiquorum sapientiam, quæ præ nimia antiquitate fere in humanis mentibus defecerat; ne
diutius ignorantia aut rusticitate veterasceret populus Christianus. Temporum igitur series, &seculi ætates
nescienti populo apperuit, sacrorum jura ostendit, Sacerdotibus ecclesiastica officia &gradus cunctorum ordinum
exposuit,
[quibus omni hominum statui prodest:]
Regibus &Principibus leges instituit, judicibus avaritiam interdixit, civibus &cunctis domesticis fidei populis
disciplinam Christianæ religionis insinuavit, spurcitiam Arianæ hæresis a tota Hispania gladiis verbi Dei
persequendo eliminavit, malignam Acephalitarum hæresim confudit ac destruxit:
[& hæresim profligat,]
Gregorio namque præfatæ hæresis antistite superato, &Sanctorum testimoniis Scripturarumque auctoritate
convicto, docuit duas in Christo esse naturas, divinam scilicet &humanam. Ad ultimum vero sedium,
[Col. 0352C] locorum, regionum, omnium divinarum humanarumque rerum nomina, genera, officia, causas,
&quæque obscura atque ab humanis mentibus fere jam remota, scribendo patefecit. Tanta debriatione scientiarum
claruit præditus, ut non solum nostris temporibus, verum etiam a tempore Apostolorum vel ante, primo homine
&Salomone exceptis, in scientiarum varietate, ut credimus, nemo extitit illi primus. Floruit temporibus e Recaredi,
Liubani, Witterichi, Gundemari, Sisebuti, Suintilliani &Sisinandi Regum, quos ipse ab insania Ariana eruit, &in fide
Catholica confirmavit.
[44] Fuit præterea spiritu prophetiæ clarus, in eleemosynis largus,

[Virtus &doctrina ejus laudatur.]
hospitalitate præcipuus, corde severus, in sententia verax, in judicio justus, in prædicatione assiduus, in

exhortatione lætus, in lucrandis Deo animabus studiosus, in expositione Scripturarum mutus, in consilio providus,
in habitu humilis, in mensa sobrius, in oratione devotus, honestate præclarus semper pro ecclesia ac veritatis
defensione mori pronus, &omni bonitate conspicuus. Præterea pater extitit Clericorum, doctor &sustentator
monachorum
[Col. 0352D] ac monialium, consolator mœrentium, tutamen pupillorum ac viduarum, levamen oppressorum,
defensor civium, attritor superborum, persecutor &malleus hæreticorum; &quid plura? speculum bonorum omnium
factus est mundo, &ideo jam sine fine regnat cum Christo. Quo vero flumine eloquentiæ, &quibus jaculis divinarum
Scripturarum seu Patrum testimoniis omnium nefarias hæreses destruxerit &enervaverit, synodalia gesta coram eo
Hispali vel Toleti acta declarant: in quibus &Romano Pontifici a fidelibus, loco beati Petri Apostoli substituto,
debere obediri; &uni Deo in Trinitate Personarum serviri, clarissimis Scripturarum testimoniis approbavit. Obiit
temporibus Heraclii Imperatoris &Christianissimi Suintillani Hispaniæ Regis, illius videlicet Heraclii, qui crucem
Dominicam, quam impius Rex Cosdroë asportaverat, loco suo Hierosolymis restituit atque exaltavit. Dormivit
autem B. Isidorus cum Patribus suis æra DCLX,
[Tempus mortis,]
sana doctrina sanoque consilio præstantior cunctis, &copiosus operibus caritatis, ac diversis refulgens
miraculorum signis; in quo quædam sibi antiquitas vindicavit, imo nostrum tempus antiquitatis in eo scientiam
&miracula imaginavit:
[Col. 0352E] cui quasi quadam apposita laude non immerito illud philosophicum a nobis aptatur; Nos, inquit, in
nostra urbe extraneorum more tamquam hospites, tui libri quasi domum reduxerunt, ut possimus aliquando, qui
&ubi essemus agnoscere. Tenuit Episcopatum quadraginta annis,
[& mortuæ claritas,]
&sepultus est in senectute bona, Angelorum sociatus choris. Afficitur tædio &mœroris mundatione civitas
Hispalensis, dum tanto Patre orbata in sortem voracissimi deducitur prædonis. Interea, fratres carissimi, dignum
est ut hunc sanctissimum Confessorem Isidorum omnis laudibus attollat Ecclesia, sed maxime Hispaniarum quæ
præ ceteris specialius ejus saluberrima refulsit doctrina. Nam sicut Gregorius Doctor Romæ successit Petro; ita B.
Isidorus in Hispaniarum partibus doctrina Jacobo successit Apostolo. Semina namque vitæ æternæ; quæ
beatissimus Jacobus seminavit, hic beatissimus Isidorus verbo prædicationis, quasi unus ex quatuor Paradisi
fluminibus, sufficienter irrigavit, atque universam Hispaniam, tam exemplo boni operis quam fama sanctitatis,
velut splendidissimus solis radius illuminavit.
[ejus intercessio apud Deum petenda.]
Igitur hunc sanctissimum Confessorem attentius exoremus, quatenus pro nobis miseris peccatoribus, qui adhuc
in periculis hujus vitæ constituti sumus, apud Deum intercessor assistat
[Col. 0352F] assiduus; ut qui ejus sacram doctrinam pio amore amplectimur, in præsenti ab instantibus periculis
eruamur, &post hanc vitam ad societatem electorum Dei sacris ejus intercessionibus pervenire mereamur. Amen.
ANNOTATA.
End Note a Extat hæc S. Braulionis narratio ante opera S. Isidori, &appellatur Prænotatio librorum ejus, apud
Tamajum Salazar ad hunc diem &alios; sed nusquam illa extat tam laxe deducta quam hic; ut non videatur
Abbreviatio dicenda, sed paraphrastica elucidatio; sicut supra etiam in Redempti Clerici recensione de obitu Isidori
observavimus; &uncis similiter [] includimus quæ videntur interpolando adjecta. Nam totum hoc principium ita
breviter complexus est Braulio: Isidorus vir egregius, Hispalensis Ecclesiæ Episcopus, Leandri Episcopi successor
&germanus, floruit a tempore Mauritii Imperatoris &Recaredi Regis: in quo quiddam sibi antiquitas vindicavit, imo
nostrum tempus antiquitatis in eo scientiam sibi imaginavit: vir in omni
Page 353

[Col. 0353A] locutionis genere formatus, ut imperito doctoque secundum qualitatem sermonis existeret aptus,
congrua vero opportunitate loci incomparabili eloquentia clarus.
End Note b Hujus opusculi &duorum sequentium non fit mentio in jam citatis editis.
End Note c Aliquot sequentium non meminerunt libri editi.
End Note d In editis Ad restauranda antiquorum monumenta... quasi quamdam opposuit destinam, id est fulcrum
seu columna uti ea voce utuntur SS. Augustinus, Fulgentius, Beda cum Arnobio: quæ porro sequuntur brevius
&nervosius sic habentur in editis : Cui non immerito istud Philosophic a nobis aptatur, Nos, inquit, in nostra urbe
peregrinantes errantesq; tamquam hospites, tui libri domum reduxerunt. Tu ætatem patriæ, tu descriptiones
temporum; tu sacrorum jura, tu sacerdotum tu domesticam publicamque disciplinam; tu sedium regionum,
locorum; tu omnium divinarum humanarumq; rer genera, officia, causas aperuisti. Quo vero flumine eloquentiæ
&quot jaculis divinar Scripturarum seu Patrum testimoniis Acephalitarum hæresim confoderit, Synodalia gesta cor
eo Hispali acta declarant, in quibus contra Gregorium, præfatæ hæresis Antistitem, eam asseruit veritatem. Obiit
temporibus
[Col. 0353B] Heraclii Imperatoris &Christianissimi Chintilani Regis, sana doctrina præstantior cunctis, &copiosior
operibus caritatis.
End Note e Regnarunt hi septem ab anno 536 usq; ad annum 636.
Side Note * alias Episcopus
DETALLES
Santo: Isidorus, Episcopus Hispalensis, in Hispania (S.)
Género del santo: Male
Fecha de la fiesta: Aprilis ; 4
Tipo de obra religiosa: Latin hagiographical texts pre-1500
Título: Vita Auctore Canonico Regulari coenobii Legionensis ...
Referencia BHL: 4486
Título de publicación: Acta Sanctorum Volume 09: Apr. I; Antwerp
Páginas: 331-353
Año de publicación: 1675
Editorial: Society of Bollandists
Lugar de publicación: Antwerp
Tipo de fuente: Libro

Idioma de la publicación: Latin
Tipo de documento: Book Chapter
ID del documento de 2684133726

ProQuest:
URL del documento: https://www.proquest.com/books/vita-auctore-canonico-regulari-

coenobii/docview/2684133726/se-2?accountid=14478
Última actualización: 2022-07-22
Base de datos: Acta Sanctorum
ENLACES
Solicitud de préstamo interbibliotecario, Linking Service
Copyright de la base de datos  2022 ProQuest LLC. Reservados todos los derechos.
Términos y condiciones Contactar con ProQuest

V. Isidori. Acta Sanctorum. Tomo I. Pp. 331-353. 1675.

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

V. Isidori. Acta Sanctorum. Tomo I. Pp. 331-353. 1675.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Vita Auctore Canonico Regulari coenobii

Enlace de documentos de ProQuest

Ex MS. Codice Toletano a V. CL. Nicolao Antonio submissa .

BHL Number: 4486

[Col. 0330F] EX MS. TOLETANO.

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 1 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 2 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 3 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 4 of 50

[Col. 0332F] Padilla in Vitis Sanctorum Hispanorum:

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 5 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 6 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 7 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 8 of 50

[Col. 0334F] kalendas Novembris .

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 9 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 10 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 11 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 12 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 13 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 14 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 15 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 16 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 17 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 18 of 50

[Col. 0340C] indicantur.

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 19 of 50

Audi Christe tristem fletum amarumque canticum,

[Col. 0340E] Alta de profundo cordis emitto suspiria:

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 20 of 50

[Col. 0341A] Ab immensitate tua mundi gyrus clauditur:

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 21 of 50

[Col. 0341B] Boni nihil habiturus, quid malis objiciam?

[littera cum strophis 7]

Dum formidat infinita subire discrimina.

[Col. 0341C] Conversus ad pietatem, restitue gratiam:

[Col. 0341D] Doloribus hic afflige; mœroribus affice:

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 22 of 50

[Col. 0341E] Errasse plango, profanus peccator &prodigus,

[Col. 0341F] Facere post mala bona ut permittas obsecro:

[Col. 0341G] Fletibus non te adire confitendo vereor:

[Col. 0341H] Hoc interdum de te posco, ne tentationibus,

[Col. 0341I] Inde te, benigne Pater, adclivis efflagito,

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 23 of 50

[Col. 0341L] Fundo preces &lamentum, contristatus animo;

[Col. 0341M] Fulgidum de tenebroso, nitentem ex horrido;

[Col. 0341N] Ne des in ruinam mortis opus tuum, Domine,

[Col. 0341O] Omnino confidens credo, quod nolens perimere,

[Col. 0341P] Sed conversum non disperdas, &quod posco tribuas,

[Col. 0341Q] Quis fuerim ne requiras, sed quis esse cupio:

[Col. 0341R] De interitus errore, te quærente, redeam,

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 24 of 50

[Col. 0341T] Tu es Deus lucis auctor, Rex æternæ gloriæ:

[Col. 0341V] Visita jam, Christe Deus, quem creasti servulum:

[Col. 0341X] Christe, qui benignitate gratiarum dives es,

[Col. 0341Z] Nec in tartari baratrum patiaris obrui,

Cui laus est &potestas per æterna secula. Amen.

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 25 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 26 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 27 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 28 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 29 of 50

PDF GENERADO POR PROQUEST.COM Page 30 of 50