2

Ünite Fasikülleri özet anlatımlı - bol örnekli

Üniversite Hazırlık
TEMEL MATEMATİK
Ders Anlatım Rehberi

BÖLME VE BÖLÜNEBİLME
KURALLARI

Ögretmenle
Sınıfta Ad:

Tam ve Dogru Soyad:

Eglenceli Sınıf:

Kalıcı No:

Dijital
 075

2. ÜNİTE
Bölme ve Bölünebilme Kuralları

Konular Önerilen Süre*

Bölme ve Bölünebilme Kuralları 2 ders saati

Asal Çarpanlara Ayırma 1 ders saati
OBEB - OKEK 1 ders saati

* Burada önerilen süreler, SAY/SÖZ/EA gruplarına verilen toplam ders saatine göre değiştirilebilir.

Ünite ile ilgili önemli bilgiler

Bu bölümde yer alan örnek soruların çözümlerini son fasikülde bulabilirsiniz.
Bu ünitenin iyice pekişmesi için Temel Matematik Soru Kitabımızın ilgili testlerini çözelim.

2
 Bölme ve Bölünebilme Kuralları
Öğrenme Alanı 076 080

Bölme
2.1 Bölme Örnek 03
A, B, C ve K doğal sayılar, 0 ≤ K < B olsun. A sayısının m 3 45 m
B ile bölümünde bölüm C, kalan K olmak üzere, bölme
işlemi, 2 3

Bölünen Bölen bölme işlemlerine göre, m pozitif tam sayısının

A B
rakamları toplamı kaçtır?
C Bölüm
Kalan K A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
(LYS 2017)
şeklinde gösterilir. Bu bölme işleminde;
• A=B.C+K
Çözüm 03
• 0 ≤ K < B (Kalan bölenden daima küçüktür.) I. bölme işleminde bölüm x olsun.

• K < C ise, B ile C yer değiştirebilir. m

3
x
• K = 0 ise; A, B’ye tam bölünür denir. ise m = 3x + 2’dir.
2
II. bölme işleminde bölüm y olsun.
45 m m > 3 ve
Örnek 01 y ise 45 = m.y + 3 tür.
3
Bir bölme işleminde, bölen, bölümün 3 katıdır. 42 = m.y

Bölen ile bölünenin toplamı 93 ve kalan 3 olduğuna Demek ki m, 42’nin çarpanlarından biridir.
göre, bu bölme işleminde bölüm kaçtır?
42’nin çarpanları ise; 1, 2, 3, 6, 7, 14, 21, 42

Çözüm 01
m > 3 olduğundan m; 6, 7, 14, 21, 42 sayılarından biri olabilir.

I. bölme işleminde m = 3x + 2 idi.

2
Bölüm : x 93 — 3x 3x 93 — 3x = 3x + 3
m = 6 için 6 = 3x + 2 sağlayan x tam sayısı yoktur.
2
Bölen : 3x — x 3x + 3x — 90 = 0
3 m = 7 için 7 = 3x + 2 sağlayan x tam sayısı yoktur.
2
Bölünen : 93 — 3x x + x — 30 = 0
m = 14 için 14 = 3x + 2 sağlayan x
Kalan : 3 (x + 6) (x — 5) = 0  12 = 3x
x = 5    4 = x sağlayan x tam sayısı vardır.

m = 14’tür. m sayısının rakamları toplamı 1 + 4 = 5’tir.

Cevap C
Örnek 02
Örnek 04
A 23 Yandaki bölme işleminde x ∈ N oldu-
ğuna göre, A sayısının en büyük değeri Bir x doğal sayısının 5 ile bölümünden kalan 3 olduğuna
x 2
2 kaçtır? göre, 2x + 4x + 4 sayısının 5 ile bölümünden kalan
x
kaçtır?

Çözüm 04
Çözüm 02
x sayısının 5 ile bölümünden kalan 3 olduğuna göre,
2
2
A = 23 . x + x sayısının en büyük değeri için x’i mümkün 2x + 4x + 4 sayısının 5 ile bölümünden kalanı bulmak için
olduğunca büyük seçmeliyiz. x yerine 3 yazabiliriz. Buna göre,
2
2
x < 23 olması gerektiği için x en fazla 4 olabilir. 2 . 3 + 4.3 + 4 = 18 + 12 + 4 = 34 olur.
2
Buna göre, A’nın en büyük değeri; 34 > 5 olduğuna göre, 2x + 4x + 4 sayısının 5 ile bölümün-
den kalan 34’ün 5 ile bölümünden kalana eşittir. Dolayısıyla
A = 23 . 4 + 16 ⇒ A = 92 + 16 = 108 bulunur. kalan 4’tür.

3
 081 084 Öğrenme Alanı

Bölünebilme Kuralları
2.2 Temel bölünebilme kuralları Örnek 05
• 2 ile bölünebilme: Sayının son basamağı 0 veya A = 124.42 + 13
2’nin katı olmalıdır.
B = 224 + 25.6
• 4 ile bölünebilme: Sayının son iki basamağı 00 veya
olduğuna göre A + B toplamının 5 ile bölümünden kalan
4’ün katı olmalıdır.
kaçtır?
• 8 ile bölünebilme: Sayının son üç basamağı 000
veya 8’in katı olmalıdır.
Çözüm 05
• 16 ile bölünebilme: Sayının son dört basamağı 0000
veya 16’nın katı olmalıdır. 5 ile bölünebilmede sayının birler basamağına bakmak
yeterlidir.

Not!
O halde,

A= 4.2 + 3 = 11 A sayısının 5 ile bölümünden kalan 1

2 ve 2'nin kuvvetleri ile bölme yaparken 2 nin kuv- B= 4 + 5.6 = 34 B sayısının 5 ile bölümünden kalan 4
vetleriyle son basamaklar arasındaki ilişkiye dikkat
ediniz. A+B=1+4=5  A + B’nin 5 ile bölümünden kalan 0 olur.

Örnek 06
• 5 ile bölünebilme: Sayının son basamağı 0 veya 5
A ve B iki basamaklı pozitif tam sayılarının 2, 4, 5 ve 9
olmalıdır.
sayılarından tam bölündükleri ✓ ile tam bölünmedikleri ise
• 25 ile bölünebilme: Sayının son iki basamağı 00 ✗ işareti ile gösterilmektedir.
veya 25’ in katı olmalıdır.
2 4 5 9
• 125 ile bölünebilme: Sayının son üç basamağı 000
veya 125’in katı olmalıdır. A ✓ ✓ ✓

B ✗ ✓ ✓

Not! A > B + 15 olduğuna göre, A + B’nin 3 ile bölümünden

kalan kaçtır?
5 veya 5'in kuvvetleri ile bölme yaparken 5'in kuv-

Çözüm 06
vetleriyle son basamaklar arasındaki ilişkiye dikkat
ediniz.
A sayısı 2 ve 5 ile tam bölündüğünden birler basamağı 0
olmalıdır. A = 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90’dır.
• 3 ile bölünebilme: Sayının rakamları toplamı 3 veya
Ayrıca, A sayısı 4 ile tam bölündüğünden A = 20, 40, 60,
3’ün katı olmalıdır.
80 olabilir.
• 9 ile bölünebilme: Sayının rakamları toplamı 9 veya
B sayısı 5 ile tam bölünüp 2 ile tam bölünmediğinden birler
9’un katı olmalıdır.
basamağı 5 olmalıdır. B = 15, 25, 35, 45, 55, 65, 75, 85, 95
• 11 ile bölünebilme: ABCD şeklindeki bir sayıda, olabilir.
rakamlar
—1 —1 Ayrıca, B sayısı 9 ile tam bölünmektedir. B = 45’tir.
A > B +15 olduğundan A = 80 seçilmelidir.
ABCD sayıları ile çarpılır. —A + B — C + D işle-
minin sonucu 0 veya 11'in katı olmalıdır. Buna göre, A + B = 80 + 45 = 125’tir.
+1 +1
(Birler basamağından +1 ile başlanma- 125’in 3 ile bölümünden kalanını, rakamlar toplamına baka-
lıdır.) rak bulalım.

1 + 2 + 5 = 8’dir.

8’in 3 ile bölümünden kalan 2’dir.

4
 Bölme ve Bölünebilme Kuralları
Öğrenme Alanı 085 089

Örnek 07 Çözüm 09
Üç basamaklı 4a3 sayısı 3 ile kalansız bölündüğüne 9 ile bölünebilme de rakamlar toplamına bakılır.
göre, a’nın alabileceği değerlerin toplamı kaçtır?
Sayı Rakamlar toplamı
A A
Çözüm 07 AA 2A
AAA 3A

....

....
4a3 sayısının 3 ile, kalansız bölünebilmesi için bu sayının
rakamlarının toplamı 3’ün katı olmalıdır. O hâlde, AAA.....A + 50A
4 + a + 3 = 3 . k ⇒ 7 + a = 3 . k olmalıdır. (k ∈ N) A + 2A + 3A + .... + 50A
A(1 + 2 + 3 + ..... + 50)
7 + a = 3 . k ise a rakamı 2, 5 ya da 8 olabilir. O hâlde,
A.50.51
a’nın alabileceği değerler toplamı 2 + 5 + 8 = 15’tir. = A.25.51
2
A.25.51 ifadesinde,
25 yerine 9 ile bölümünden kalan 7,
Örnek 08
51 yerine 9 ile bölümünden kalan 6 yazalım.
x = (5762) . (348) + 311
A.7.6 = 42.A
olduğuna göre, x sayısının 9 ile bölümünden kalanı
bulalım. 42 yerine 9 ile bölümünden kalan 6 yazalım.
6. A ifadesinin 9 ile bölümünden kalan 3 olması için,

Çözüm 08 A = 2, 5 ve 8 olabilir.
Önce, x sayısını oluşturan her sayının 9 ile bölümünden Toplamları 2 + 5 + 8 = 15 bulunur.
kalanlarını hesaplayalım.

5762’nin 9 ile bölümünden kalan: Örnek 10

5 + 7 + 6 + 2 = 20 → 2 + 0 = 2’dir.
Dört basamaklı 3a3b sayısı 4 ve 9 ile tam bölünebil-
348’in 9 ile bölümünden kalan: diğine göre, a’nın alabileceği değerler toplamı kaçtır?
3 + 4 + 8 = 15 → 1 + 5 = 6’dır.

311’in 9 ile bölümünden kalan: Çözüm 10

3 + 1 + 1 = 5’tir.
Sayının son iki basamağındaki 3b sayısı 32 veya 36 oldu-
Şimdi x’in 9 ile bölümünden kalanı bulalım:
ğunda sayı 4 ile tam bölünür. Buna göre, b = 2 veya b = 6
x = (5762) . (348) + 311 olduğundan olmalıdır.

2 . 6 + 5 = 12 + 5 = 17 → 1 + 7 = 8’dir. b = 2 olsun. Bu durumda, 3a32 sayısının 9 ile tam bölü-

nebilmesi için a = 1 olur.

Örnek 09
b = 6 olsun. Bu durumda, 3a36 sayısının 9 ile tam bölüne-
bilmesi için a = 6 olur.
A sıfırdan farklı bir rakam olmak üzere,
a’nın alabileceği değerler toplamı 1 + 6 = 7 olur.
A bir basamaklı
AA iki basamaklı
AAA üç basamaklı
....

AA....A elli basamaklı

sayılarının toplamının 9 ile bölümünden kalan 3’tür.

Buna göre, A’nın alabileceği değerlerin toplamı kaçtır?

(LYS 2017)

5
 090 092 Öğrenme Alanı

Örnek 11 Örnek 12
Aşağıda kartlara yazılan sayılar verilmiştir. Rakamları birbirinden farklı beş basamaklı 41A3B sayısı-
nın 9 ile bölümünden kalan 5, aynı sayının 5 ile bölümün-
I. 1 2 3
den kalan 4’tür.
II. 4 5 6 Buna göre, A rakamı kaçtır?

III. 8 9

IV.
Çözüm 12
1 0 7
41A3B sayısının 5 ile bölümünden kalan 4 olduğuna göre,
V. 3 4
sayının birler basamağındaki B rakamı 4 ya da 9 olmalıdır.
Bu kartlar en fazla birer kez kullanılmak şartıyla yan yana Sayının rakamları farklı olduğundan B, 4 olamaz, B = 9 olur.
konularak yeni sayılar elde ediliyor. 41A39 sayısı 9 ile bölündüğünde kalan 5 oluyorsa,
Örneğin, IV. ve III. kartlar yan yana konulursa, 4 + 1 + A + 3 + 9 = 9k + 5 eşitliği sağlanmalıdır.
1 0 7 8 9 sayısı elde ediliyor. Buna göre, A + 17 = 9k + 5
Buna göre, bu kartlarla oluşturulan 9 ile tam bölünen A + 12 = 9k ⇒ A = 6 bulunur.
en büyük sayının birler basamağındaki rakam kaçtır?

Örnek 13
Çözüm 11 ABC 3 basamaklı tam sayı olmak üzere,

Yeni oluşturacağımız sayı 9 ile tam bölündüğünden rakam- n kenarlı çokgen simgesi ile şu şekilde bir eşitlik
lar toplamı 9’un katı olacak şekilde kartları seçmeliyiz.
tanımlanıyor.
1 2 3 I. rakamlar toplamı 6

II. rakamlar toplamı 15 ABC = ABC sayısının n ile bölümünden kalan

4 5 6
15’in 9 ile bölümünden kalan 6
Verilen bilgilere göre,
8 9 III. rakamlar toplamı 17.  17’nin 9 ile bölümünden
kalan 8 X6Y = 8 ve = 0 olduğuna göre,
X6Y

1 0 7 IV. rakamlar toplamı 8 X’in alabileceği değerler toplamı kaçtır?

3 4 V. rakamlar toplamı 7
Çözüm 13
2 durum söz konusu olur.
1. durum = I, II, III, V kartlarını seçersek rakamlar toplamı 10 kenarlı ve 3 kenarlı çokgenler verilmiş.

6 + 6 + 8 + 7 = 27 ⇒ 9’un katı olur.

X6Y = 8 X6Y’nin 10 ile bölümünden kalan 8 ise

8 9 4 5 6 3 4 1 2 3 birler basamağındaki rakam 8’dir. O hâlde Y = 8 olur.

2. durum = I, II, IV, V kartlarını seçersek rakamlar toplamı

=0 X6Y sayısının 3 ile bölümünden kalan 0
X6Y
6 + 6 + 8 + 7 = 27 ⇒ 9’un katı olur.
ise X6Y sayısının rakamlar toplamı 3’ün katı olmalıdır.
4 5 6 3 4 1 2 3 1 0 7
Y değerini yazarsak X68 sayısının rakamlar toplamı,
En büyük sayı sorulduğu için basamak sayısı fazla olan 2. X + 14 olur. X = 1, 4, 7 olursa X6Y sayısı 3 ile tam bölünür.
durum tercih edilir. Birler basamağındaki rakam 7’dir.
X’in alabileceği değerler toplamı 1 + 4 + 7 = 12’dir.

6

Öğrenme Alanı 093 096
Not!
Aralarında asal iki sayıya ayrı ayrı tam bölünebilen bir
sayı, bu sayıların çarpımı ile de tam bölünür.
Türetilmiş Kurallar
2 ve 3 ile tam bölünebilen bir sayı 6 ile de tam bölünebi-
lir. Aynı şekilde 3 ve 4 ile tam bölünebilen bir sayı 12 ile
de tam bölünebilir. Bu mantığı geliştirelim.
Temel kurallar Türetilmiş kurallar
2 ve 3 ile bölünebilir. 6 ile bölünebilir.
3 ve 4 ile bölünebilir. 12 ile bölünebilir.
3 ve 5 ile bölünebilir. 15 ile bölünebilir.
2 ve 9 ile bölünebilir. 18 ile bölünebilir.
3 ve 11 ile bölünebilir. 33 ile bölünebilir.
5 ve 7 ile bölünebilir. 35 ile bölünebilir.
4 ve 9 ile bölünebilir. 36 ile bölünebilir.
5 ve 9 ile bölünebilir. 45 ile bölünebilir.
5 ve 11 ile bölünebilir. 55 ile bölünebilir.
3 ve 25 ile bölünebilir. 75 ile bölünebilir.
. .
. .
. .
Örnek 14
Beş basamaklı 2a56b sayısı 90 ile tam bölünebildiğine
göre, a rakamı kaçtır?
Çözüm 14
2a56b sayısının 90 ile tam bölünebilmesi için, bu sayının 10
ve 9 ile tam bölünmesi gerekir.
Sayının 10 ile tam bölünebilmesi için b = 0 olmalıdır.
2a560 sayısının 9 ile tam bölünebilmesi için, rakamlarının
toplamı 9’un katı olmalıdır.
Buna göre,
2 + a + 5 + 6 + 0 = 9k ⇒ 13 + a = 9k olmalıdır.
O hâlde, a = 5 olur.
7
Bölme ve Bölünebilme Kuralları
Örnek 15
Dört basamaklı 2A5B sayısı 12 ile kalansız bölünebilmek-
tedir.
Buna göre, A’nın alabileceği kaç farklı değer vardır?
Çözüm 15
2A5B sayısı 12 ile kalansız bölünebiliyorsa, 4 ve 3 ile de
kalansız bölünebilir. Bu sayının 4 ile tam bölünebilmesi için,
sayının son iki rakamıyla oluşan 5B sayısı, 4 ile tam bölün-
melidir. 0 hâlde, B rakam 2 veya 6 olmalıdır.
B = 2 alındığında 2A52 sayısının 3 ile tam bölünebilmesi
için,
2 + A + 5 + 2 = 3k (k ∈ N) olmalıdır.
9 + A = 3k eşitliğinin sağlanması için, A rakamı 0, 3, 6, 9
rakamlarından biri olabilir.
B = 6 alındığında, 2A56 sayısının 3 ile tam bölünebilmesi
için,
2 + A + 5 + 6 = 3k (k ∈ N) olmalıdır.
13 + A = 3k eşitliğinin sağlanması için, A rakamı 2, 5 ya da
8 olabilir.
O hâlde, A’nın alabileceği 7 farklı değer vardır.
Örnek 16
Dört basamaklı 2A3B sayısının 15 ile bölümünden kalan
1’dir.
Buna göre, A’nın alabileceği kaç farklı değer vardır?
Çözüm 16
15 = 3 . 5 olduğundan, bir sayının 15 ile bölümünden kalan 1
ise, 3 ve 5 ile bölümünden kalan da 1’dir.
Sayının 5 ile bölümünden kalan 1 ise B = 1 veya B = 6 olur.
B = 1 için 2A31 sayısının 3 ile bölümünden kalan 1 ise,
2 + A + 3 + 1 = 3k + 1
A + 6 = 3k + 1 ⇒ A ∈ {1, 4, 7} olur.
B = 6 için 2A36 sayısının 3 ile bölümünden kalan 1 ise,
2 + A + 3 + 6 = 3k + 1
A + 11 = 3k + 1 ⇒ A ∈ {2, 5, 8} olur.
Demek ki, A’nın alabileceği 6 farklı değer vardır.
 097 100 Öğrenme Alanı

Örnek 17 Örnek 19
Dört basamaklı A51B sayısının 45 ile bölümünden kalan ABC24 beş basamaklı bir sayı olmak üzere,
12’dir.
ABC24 36
.
Buna göre, A’nın alabileceği değerler toplamı kaçtır? .
MN

Çözüm 17 olduğuna göre, iki basamaklı MN sayısının kaç farklı

değeri vardır?
A51B sayısının 45 ile bölümünden kalan 12 ise; A51B sayısı-
nın 9 ile bölümünden kalan, 12’nin 9 ile bölümünden kalana
eşittir, yani 3’tür. Aynı şekilde A51B sayısının 5 ile bölümün- Çözüm 19
den kalan, 12’nin 5 ile bölümünden kalana eşittir, yani 2 dir.
Bölünen ve bölen 4’ün katları olduğu için kalan MN sayısı
Sayının 5 ile bölümünden kalan 2 ise, B = 2 veya B = 7 dir. da 4’ün katı olmalıdır.

B = 2 için A512 sayısının 9 ile bölümünden kalan 3 ise, MN iki basamaklı ve MN < 36 olduğundan,

A + 5 + 1 + 2 = 9k + 3 MN ∈ #12, 16, 20, 24, 28, 32- olabilir.

A + 8 = 9k + 3 ⇒ A = 4 olur. 6 farklı değer vardır.

B = 7 için A517 sayısının 9 ile bölümünden kalan 3 ise,

A + 5 + 1 + 7 = 9k + 3
Örnek 20
A + 13 = 9K + 3 ⇒ A = 8 olur.
7A1B 15
O hâlde, A’nın alabileceği değerler toplamı 4 + 8 = 12’dir.

3
Örnek 18 olduğuna göre, A rakamının alabileceği değerlerin top-
Rakamları birbirinden farklı 4 basamaklı 6XYZ sayısı lamı kaçtır?
4 ve 30 ile tam bölündüğüne göre, X’in alabileceği kaç

Çözüm 20
farklı değer vardır?

Çözüm 18
7A1B sayısı 15 ile bölündüğünde 3 kalmıştır.

Bu sayı, 5 ile bölündüğünde de 3 kalacaktır.

6XYZ sayısı 30 ile tam bölünüyor ise, 30’un çarpanları ile
de tam bölünür. 3 ve 10 ile tam bölünür. Bu sayı, 3 ile bölündüğünde ise 3 kalamaz, sıfır kalacaktır.

6XYZ sayısı 10’a tam bölüneceğinden Z = 0’dır. 5 ile bölünüp 3 kalabilmesi için B = 3 veya B = 8 olmalıdır.

6XY0 sayısının 4 ile tam bölünmesi için son iki basamağı 7A13 sayısının 3 ile tam bölünebilmesi için,
4’e tam bölünmelidir.
7 + A + 1 + 3 = 3k (k∈N) olmalıdır.
Son iki basamak 00, 20, 40, 60, 80 olmalıdır. Rakamlar
11 + A = 3k
farklı olması gerektiğinden sayı; 6X20, 6X40 ya da 6X80
olabilir. A = #1, 4 , 7-

Sayı, 3 ile de tam bölündüğünden rakamlar toplamı 3’ün 7A18 sayısının 3 ile tam bölünebilmesi için,
katı olmalıdır.
7 + A + 1 + 8 = 3k (k∈N)olmalıdır.
6X20 sayısında x = 1, 4, 7 olabilir.
16 + A = 3k

A = $2, 5 ,8. olmalıdır.

6X40 sayısında x = 2, 5, 8 olabilir.

6X80 sayısında x = 1, 4, 7 olabilir.
Cevap: 1 + 4 + 7 + 2 + 5 + 8 = 27
X’in alabileceği 6 farklı değer vardır.

8
 Bölme ve Bölünebilme Kuralları
Öğrenme Alanı 101 105

Asal Çarpanlara Ayırma

2.3 Asal çarpan tanımı Örnek 22
a, b, c birbirinden farklı asal sayılar ve x, y, z pozitif tam Bir A doğal sayısının asal bölenlerinin toplamı;
sayılar olmak üzere, bir K sayısının;
x y z
• 12.A sayısının asal bölenlerinin toplamından 3 eksiktir.
K = a .b .c şeklinde yazılmasına K sayısının asal çarpan-
• 70.A sayısının asal bölenlerinin toplamından 5 eksiktir.
lara ayrılması denir.
a, b, c sayıları K’nın asal çarpanlarıdır. Buna göre, A sayısının alabileceği en küçük değerin
rakamları toplamı kaçtır?
Örneğin 24 sayısını, asal çarpanlarına ayıralım.
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8
24 1 x 24 24 2 (LYS 2016)
12 2
12 2 x 12
Çözüm 22
2 x 6 2
4x6 3 3
2 x 2 x 6
1 A sayısının asal bölenleri 12.A = 2.2.3.A sayısının asal
2 x 2 x 2 x 3 8x3 3. bölenlerinden 3 eksik ise A sayısının asal bölenleri arasın-
24 = 2 3
da 3 yoktur. 2 vardır.
• 24 sayısı iki sayının çarpımı olarak 12 x 2, 8 x 3, 6 x 4,
24 x 1 biçiminde yazılır. A sayısının asal bölenleri 70.A = 2.5.7.A sayısının asal
bölenlerinden 5 eksik ise A sayısının asal bölenleri arasın-
• 24 sayısının çarpanları 24, 12, 8, 6, 4, 3, 2, 1’dir.
da 5 yoktur. 2 ve 7 vardır.
• 24’ün çarpanlarının her biri 24’ü kalansız böler.
O hâlde A en az A = 2.7 = 14’tür. Rakamlar toplamı 1 + 4
• 2 ve 3 sayıları 24’ün asal çarpanlarıdır. = 5 olur.

(2 ve 3 aynı zamanda 24’ün asal bölenleridir.) Cevap B

Örnek 21 Örnek 23
A B C D n bir tam sayı olmak üzere,

1 2 2 2 120

n
Yukarıdaki tabloda A, B, C, D pozitif tam sayılarının asal ifadesi bir asal sayıya eşit ise, n’nin alabileceği değer-
çarpan sayıları verilmiştir. ler toplamı kaçtır?

C < B < D < A olduğuna göre, A + B + C + D’nin alabile-

ceği en küçük değer kaçtır? Çözüm 23
120 asal çarpanlarına ayrılırsa
Çözüm 21 120 2 3 1 1
120 = 2 .3 .5 bulunur.
60 2
C<B<D<A 120
30 2 ifadesi bir asal sayıya eşit ise 2,3
n
C’nin 2 tane asal çarpanı varsa C en az C = 2.3 = 6 olur. 15 3
5 5 veya 5’ e eşit olabilir.
B’nin de 2 tane asal çarpanı var ve C’den büyükse B en az 1
B = 2.5 = 10 olur. Bu durumda n; 60, 40 veya 24 değerlerini alabilir. n’nin
D’nin 2 tane asal çarpanı var 10’dan büyük olması için D alabileceği değerler toplamı 124’tür.
en az
3
D = 2 .3 = 12 olur.
Örnek 24
A’nın 1 tane asal çarpanı var ve 12’den büyük olması için
A en az 13 olur. n pozitif bir tam sayı ve 375 . n çarpımı bir tam kare
olduğuna göre, n’nin alabileceği en küçük değeri bula-
O hâlde A + B + C + D = 13 + 10 + 6 + 12 = 41 bulunur. lım.

9
 106 110 Öğrenme Alanı

Çözüm 24 Örnek 26
2 4200 sayısının asal olmayan pozitif bölenleri kaç
375.n çarpımı tam kare ise, 375 . n = m biçiminde olmalı-
tanedir?
dır.

375 . n = m
2 375 3
125 5
Çözüm 26
3 2
3 . 5 . n = m 25 5
5 5
3.5
1 3
4200 = 2 .3 .5 .7
1 2 1
(Asal bölenleri 2, 3, 5, 7)
3
2
3.5 .5.n=m
2 375 = 3.5
Pozitif bölen sayısı = (3 + 1).(1 + 1).(2 + 1).(1 + 1)
n’nin alabileceği en küçük değer 15’tir.
= 4.2.3.2

= 48

Örnek 25
Asal olmayan bölen sayısı = 48 — 4 = 44’tür.

x ve y birbirinden farklı birer doğal sayıdır.

48 . x = y
3 Örnek 27
olduğuna göre, x + y toplamının en küçük değeri kaçtır? 1 < n < 50 olmak üzere, pozitif bölenlerinin sayısı 3
olan kaç tane n tam sayısı vardır?

Çözüm 25 A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 7
4
(LYS 2012)
48 = 2 . 3’tür.
4 1 3
2 .3 .x=y

Çözüm 27
Sol taraftaki asal çarpanların kuvvetleri 3 ya da 3’ün katı
1 1
olmalıdır. n = a .b gibi 2 asal sayının çarpımı şeklinde olursa pozitif
2 2 bölen sayısı en az (1 + 1)(1 + 1) = 4 olacağından n sayısını,
Bu yüzden x = 2 . 3 seçilmelidir. x = 36 olur.
tek asal çarpanı olacak şekilde belirleriz.
6 3 3 2 3 3
2 . 3 = y ⇒ (2 . 3) = y
Pozitif bölenlerin sayısı 3 olacak şekilde sayılar seçersek,
2
2 . 3 = y ⇒ y = 12 olur. 2
n=2 =4
x + y = 36 + 12 = 48 bulunur. 2
n=3 =9
2
n = 5 = 25
2.4 Tam bölen sayıları 2
n = 7 = 49 olmak üzere 4 tane n tam sayısı vardır.
a, b, c birbirinden farklı asal sayılar ve x, y, z pozitif tam Cevap C
sayılar olmak üzere, K sayısının asal çarpanlara ayrılmış
x y z
şekli K = a . b . c olsun.
K sayısının pozitif tam bölenlerinin sayısı (PBS): Örnek 28
PBS = (x + 1) . (y + 1) . (z + 1)’dir. a pozitif bir tam sayıdır.
K sayısının tam bölenlerinin sayısı: 50
2(x + 1) . (y + 1) . (z + 1)’dir. a
ifadesi bir tam sayı olduğuna göre, a’nın alabileceği kaç
• Bir sayının pozitif tam bölenlerinin sayısı ile negatif farklı değer vardır?
tam bölenlerinin sayısı eşittir.
• Bir sayının tam bölenlerinin sayısı, pozitif bölenleri-
nin sayısının 2 katıdır.

10
 Bölme ve Bölünebilme Kuralları
Öğrenme Alanı 111 113

Çözüm 28 Örnek 31
50 100 Yandaki şekilde birim
ifadesinin bir tam sayı olması için, a sayısı
a 1 2 3 4 5 6 7 8 ...
karelerden oluşmuş
50’yi tam bölmelidir. 1
2
100 x 100 birim kare-
2
50 = 2 . 5 olduğundan 50’nin 3 lik bir kare görülmek-
4 tedir. Bu şekilde,
(1 + 1) . (2 + 1) = 6 tane pozitif tam sayı böleni vardır.
100 1. satırdaki tüm kare-
Öyleyse, a sayısı 6 farklı değer alabilir.
ler boyanıyor.

2. satırdaki kareler
Örnek 29 sırasıyla; 1 boş 1 dolu,
4800...0 sayısının pozitif tam bölenlerinin sayısı 154 1 boş 1 dolu ... olacak
olduğuna göre, sayının sondan kaç basamağı sıfırdır? şekilde,

3. satırdaki tüm kareler sırasıyla; 2 boş 1 dolu, 2 boş 1 dolu

Çözüm 29 ... olacak şekilde ve

Sayının sonunda n tane sıfır olsun. n. satırdaki kareler; (n — 1) boş 1 dolu, (n — 1) boş 1 dolu ...
n 4 n n n+4 n olacak şekilde boyanıyor.
4800 .... 0 = 48 . 10 = 2 . 3 . 2 . 5 = 2 .3.5
15253 Buna göre, aşağıdaki sütun numarası verilen sütunlar-
n tane dan hangisinde boyalı birim kare sayısı en fazladır?
Pozitif tam bölen sayısı = (n + 4 + 1)(1 + 1)(n + 1)
154 = 2 . (n + 5)(n + 1) A) 40 B) 50 C) 60 D) 80 E) 100
77 = (n + 5)(n + 1)
n = 6 olur. Çözüm 31
O hâlde, sayımız 48 000 000 olup sondan 6 basamağı
sıfırdır. Bir sütunda, hangi satırların
sütun boyalı satır
boyalı olduğunu tablo üzerinde
no numaraları
inceleyelim.
Örnek 30 1 {1}
2 {1, 2} Görüldüğü üzere, bir sütunun
A tam sayısının pozitif tam bölenlerinin sayısı n olmak
sütun numarasının pozitif bölen-
üzere, 3 {1, 3}
leri bize o sütundaki boyalı kare-
4 {1, 2, 4}
A = n — 1 olacak şekilde, kuralı tanımlanıyor. lerin satır numaralarını vermek-
5 {1, 5} tedir. Dolayısıyla seçeneklerdeki
x y x sayıların pozitif bölenlerinin sayı-
Buna göre, 2 .3 = 5 ve = y olduğuna göre
sını bulacağız:
x kaçtır?

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 7
3
A) 40 = 2 . 5 → (3 + 1).(1 + 1) = 4 . 2 = 8
Çözüm 30 2
B) 50 = 2 . 5 → (1 + 1) . (2 + 1) = 2 . 3 = 6
2
x y C) 60 = 2 . 3 . 5 → (2 + 1) . (1 + 1) . (1 + 1) = 3 . 2 . 2 = 12
2 .3 = 5 4
D) 80 = 2 . 5 → (4 + 1) . (1 + 1) = 5 . 2 = 10
x y
2 .3 sayısının pozitif tam bölenleri sayısı n - 1 = 5 ise 2 2
E) 100 = 2 . 5 → (2 + 1) . (2 + 1) = 3 . 3 = 9
n = 6’dır.
60’ın pozitif bölen sayısı en çok olduğundan,
(x + 1)(y + 1) = 6’dır. x = 5, Y = 0
x = 2, Y = 1 60. sütunda boyalı birim kare sayısı en fazladır.
x = 1, Y = 2 Cevap C
x = 0 ise Y = 5 olur.
x = y olduğundan yukarıda yazdığımız (x, y) ikilile-

rinden sadece X = 2 ve Y = 1 bu eşitliği sağlar.

11
 114 117 Öğrenme Alanı

OBEB - OKEK
2.5 OBEB - OKEK tanımı Örnek 33
İki ya da daha fazla sayıdan her birini bölebilen en büyük A = 9! + 10!
sayıya, bu sayıların ortak bölenlerinin en büyüğü (obeb)
B = 10! + 11!
ya da en büyük ortak böleni (ebob) denir.
OKEK(A, B)
İki ya da daha fazla sayıdan her birine bölünebilen (katı olduğuna göre, oranı kaçtır?
OBEB(A, B)
olan) en küçük sayıya, bu sayıların ortak katlarının en
küçüğü (okek) ya da en küçük ortak katı (ekok) denir.
Örneğin; 20 ve 30 sayılarının OBEB’ini ve OKEK’ini nasıl
bulabiliriz, inceleyelim.
Çözüm 33
A = 9! + 10! = 9! + 10.9! = 9!(1 + 10) = 11.9!’dir.
20 30 2 Sayılar, birlikte asal çarpanlara ayrı-
lır. Her iki sayıyı aynı anda bölen sayı- B = 10! + 11! = 10! + 11.10! = 10!(1 + 11)
10 15 2 lar işaretlenir. Bu sayıların çarpımı
= 12.10! = 12.10.9!’dir.
5 15 3 OBEB’i verir. Tüm sayıların çarpımı
ise OKEK’i verir. Buradan;
5 5 5
OBEB (20, 30) = 2.5 = 10’dur. OKEK(A, B) = 12.11.10.9! = 12! ve OBEB(A, B) = 9! bulunur.
1 1
OKEK (20, 30) = 2.2.3.5 = 60’tır. OKEK(A, B) 12! 12.11.10.9!
= = = 12.11.10 = 1320 olur.
OBEB(A, B) 9! 9!

Not! İki sayının çarpımı bu sayılan OBEB ve OKEK’lerin çarpımı-

Asal çarpanlarına ayrılmış sayılarda;

OKEK bulunurken, sayıların ortak asal çarpanlarından
kuvveti en büyük olanlar ile ortak olmayanların tümü
çarpılır.
OBEB bulunurken, sayıların ortak olan asal çarpanla-
rından kuvveti en küçük olanlar çarpılır.
na eşittir. OBEB (a,b) . OKEK (a,b) = a . b’dir.
Örnek 34
a ve b pozitif tam sayılarının en büyük ortak böleni tek, en
küçük ortak katı ise çift sayıdır.

Buna göre,

I. a.b
II. a + b
Örnek 32 b
III. a

3 2 ifadelerinden hangileri her zaman tek sayıya eşittir?

x = 2 .3.5
2 2 2 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
y = 2 .3 .5
D) I ve III E) II ve III
4 3
z = 2 .3 .5 (LYS 2016)
olduğuna göre, OKEK(x, y, z) = k.OBEB(x, y, z) eşitliği-
ni sağlayan k değeri kaçtır?
Çözüm 34
OBEB(a, b).OKEK(a, b) = a.b

Çözüm 32 ÇİFT ise a.b çift olur.

TEK

4 3 2 2
a.b çift olduğundan a ya da b çifttir. OBEB’leri tek oldu-
OKEK (x, y, z) = 2 .3 .5 ve OBEB (x, y, z) = 2 .3.5 olur. ğundan a ya da b tektir.
OKEK (x, y, z) = k.OBEB (x, y, z) olduğuna göre, I. a.b kesinlikle çift. I. öncel yanlıştır.
4 3 2 2
2 .3 .5 = k.2 .3.5 II. a + b tek ile çift sayının toplamı daima tektir. II. öncül
4 3 2
2 . 3 .5 2 2 doğrudur.
k= 2
⇒ k = 2 .3 .5
2 .3.5 III. a çift b tek olursa sonuç çift olacağından her zaman
k = 180 bulunur.
doğru değildir. III. öncül yanlıştır.
Cevap B

12
 Bölme ve Bölünebilme Kuralları
Öğrenme Alanı 118 122

Örnek 35 Çözüm 36
a ve b birbirinden farklı pozitif tam sayılar olmak üzere
EKOK (a, b) bir asal sayıya eşittir. Ağaçlar, arsanın çevresine dikileceği için;

Buna göre, Arsanın çevresi

Fidan sayısı =
Obeb
I. a ve b aralarında asal sayılardır.
II. a + b toplamı bir tek sayıdır. Fidan sayısının en az olması için
III. a.b çarpımı bir tek sayıdır. 7m iki fidan arasındaki uzaklığı
mümkün olduğunca büyük seç-
ifadelerinden hangileri her zaman doğrudur?
70 m meliyiz. Yani komşu iki fidan
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 49 m arasındaki uzaklık 49 ve 70 i
D) I ve II E) II ve III bölen en büyük sayı olmalıdır.
(LYS 2017) OBEB(49, 70) = 7 olduğundan
iki fidan arasındaki uzaklık 7 m’dir.
Çözüm 35 Buna göre,
Arsanın çevresi
EKOK asal sayı olduğundan, Fidan sayısı =
İki fidan arasındaki uzaklık
1. durum: a = asal sayı, b = 1
2 . (49 + 70) 2 . 119
2. durum a = 1, b = asal sayı olmalıdır. = = = 2 . 17 = 34 bulunur.
7 7
I. öncül doğrudur.

a = 7, b = 1 için a + b çift olur. Örnek 37

II. öncül, her zaman doğru değildir. Yanlıştır. Üç farklı bidonun
a = 2 ve b = 1 alınırsa a.b çift olur. birincisinde 12 lt zeytinyağı,
III. öncül her zaman doğru değildir. Yanlıştır. ikincisinde 8 lt sirke,
Cevap A üçüncüsünde 20 lt su

vardır.

Bu sıvılar, birbirine karıştırılmadan her birinde aynı mik-

2.6 OBEB - OKEK problemleri
tarda sıvı bulunacak şekilde şişelere doldurulacaktır.
Obeb problemlerini tanıma;
Bunun için en az kaç şişe gerekir?
Sorularda bizden istenen, ölçüleri (boyutları) verilen
Çözüm 37
şeklin bölünmesiyle elde edilebiliyorsa bu bir ortak
bölen problemidir.
Ölçüleri verilen sıvıları şişelere bölmemiz gerekiyor. Obeb
problemidir. OBEB (12, 8, 20) = 4 lt
Bulduğumuz 4 lt bir şişeye konulacak sıvı miktarıdır.

Toplam ağırlık 12 + 8 + 20
Örnek 36 Şişe sayısı =
Obeb
=
4
= 10 olur.
Kenar uzunlukları 49 m ve 70 m olan dikdörtgen şeklin-
deki bir arsanın etrafına, köşelerine de birer tane gelecek
biçimde eşit aralıklarla fidan dikilecektir. Okek problemlerini tanıma:
Bu iş için en az kaç fidana ihtiyaç vardır? Sorularda bizden istenen ölçüleri (boyutları) verilen şeklin
üst üste, yan yana konulmasıyla elde edilebiliyorsa bu bir
ortak kat problemidir.

13
 123 126 Öğrenme Alanı

Örnek 40
Örnek 38
Eni 18 m ve boyu 24 m olan dikdörtgen şeklindeki bir
Boyutları 12 cm, 15 cm ve 30 cm olan dikdörtgenler priz-
yüzey, eşit alanlı kare şeklindeki halılarla kaplanacaktır.
ması şeklindeki kutular yan yana ve üst üste konularak bir
küp yapılmak isteniyor. Buna göre, en az kaç halıya ihtiyaç vardır?

Bu iş için, en az kaç tane kutuya ihtiyaç vardır?

Çözüm 40
Çözüm 38 Bu bir obeb problemidir.
Oluşturmak istediğimiz küpün bir ayrıtının uzunluğu 12, 15 x 6m
ve 30 sayılarının OKEK’idir. x 6m

18 m
OKEK (12, 15, 30)

24 m

Halının bir kenar uzunluğu x m olsun.

30 30
x, hem 18’i hem de 24’ü bölen en büyük sayı olmalıdır.
12
12 15 x = OBEB(18, 24) = 6 olur. (Halının bir kenar uzunluğu)
15
Dikdörtgenin alanı
2
Halı sayısı =
12 15 30 2 OKEK(12, 15, 30) = 2 .3 .5 = 60 olur. Bir halının alanı
6 15 15 2 Küpün hacmi 18.24
Kutu sayısı = = = 12 halıya ihtiyaç vardır.
3 15 15 3 Bir kutunun hacmi 6.6
1 5 5 5
60 .60 .60
1 1 =
12 .15 .30
= 5.4.2

= 40 bulunur. Örnek 41

3 4 5
Örnek 39 Tabloda ilk sütundaki A, B
A ve C sayılarının satırdaki
Boyutları 18 cm ve 24 cm olan dikdörtgen şeklindeki hangi sayılara tam bölün-
fayanslarla en küçük kenarlı bir kare elde edilecektir. B dükleri ile ilgili kareler taralı
Bunun için kaç fayans gerekir? bir şekilde gösterilmiştir.
C

Çözüm 39
Buna göre, A, B ve C sayılarına bölünen en küçük pozi-
İstenen kare elde etmek. Bu işlem boyutları verilen tif tam sayı kaçtır?
fayansların yan yana konulmasıyla elde edileceği için bu
bir ortak kat problemidir.
Çözüm 41
Okek (18, 24) = 72 cm’dir.

Bulduğumuz 72 cm, soruda bizden istenen karenin bir A sayısı 3 ve 5 bölünüyorsa A, 15’in katı olmalıdır.
kenarıdır. B sayısı 3 ve 4’e bölünüyor ise B, 12’nin katı olmalıdır.
Karenin alanı
Fayans sayısı = C sayısı 4 ve 5’e bölünüyor ise C, 20’nin katı olmalıdır.
Fayans alanı

72 .72 Bu sayılara bölünen en küçük sayı ise EKOK (12, 15, 20)
= = 12 fayans gerekir.
18 .24 = 60’tır.

14
 Bölme ve Bölünebilme Kuralları
Uygulama Alanı 127 135

Konu Değerlendirme Testi

1. K ve M birer pozitif tam sayıdır. 6. AB ve B6 iki basamaklı birer doğal sayıdır.
A 12 K 10 AB . B6
– K –
çarpımı 4 ile tam bölündüğüne göre, kaç farklı
7 3
(A, B) sıralı ikilisi yazılabilir?
olduğuna göre A’nın 30 ile bölümünden kalan
A) 56 B) 60 C) 64 D) 72 E) 81
kaçtır?

A) 7 B) 9 C) 11 D) 13 E) 17

7. 2 basamaklı bir x doğal sayısının 3 ile bölümünden

2
kalan 1 olduğuna göre, 3x - 5x + 2 sayısının 8 ile
2. 47ABC 1K bölümünden kalan kaçtır?
– 3...
A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4
kalan

olduğuna göre, K rakamı aşağıdakilerden hangisi

olabilir?

A) 0 B) 1 C) 2 D) 6 E) 7

8. Aşağıda belli bir kurala göre bazı eşitlikler verilmiştir.

= 2 35 =3
35

3. Beş basamaklı abab5 sayısının iki basamaklı ab 35 = 0 35 =x
sayısına bölümünden elde edilen bölüm ile kala-
nın toplamı kaçtır? Buna göre, x kaçtır?
A) 15 B) 105 C) 1005 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
D) 1015 E) 1105

9. Bir çemberin içine A pozitif tam sayısı yazılıyor.

4. A 8 K 6 Sonra çemberin çevresine çizilen kare şeklindeki
– K – M kutucuklara ise A sayısının farklı asal çarpanları yazı-
3 5 larak aşağıdaki şekil elde ediliyor .

olduğuna göre, A’nın 12 ile bölümünden elde edi- x y

len bölüm aşağıdakilerden hangisidir?
A
A) 4M B) 4M + 1 C) 4M + 2
z t
D) 4M + 3 E) 4M + 5
Şekildeki x ve y değerlerinin 3 ve 5 olduğu bilin-
diğine göre, A sayısı aşağıdakilerden hangisi
olabilir?

A) 45 B) 60 C) 90 D) 420 E) 770
5. 20! sayısı aşağıdakilerden hangisine tam bölün-
mez?

A) 56 B) 66 C) 84 D) 92 E) 112

15
 136 143 Uygulama Alanı
3 2 2
10. x ve y sıfırdan farklı birer doğal sayıdır. 13. a = 2 .3 .5
2 5 3
450.x = y b = 2 .3 .7

olduğuna göre, x + y toplamının en küçük değeri OKEK(a, b)

olduğuna göre, oranı kaçtır?
kaçtır? OBEB(a, b)

A) 24 B) 28 C) 30 D) 32 E) 36 A) 900 B) 1200 C) 1500

D) 1800 E) 2100

11.
I A II
14. Bir sepetteki güller 5’er 5’er veya 7’şer 7’şer demet-
Şekilde, I numaralı dairedeki sayı A’nın pozitif tam lendiğinde hiç gül artmıyor. 3’er 3’er demetlendiğinde
bölen sayısını, II numaralı dairedeki sayı A’nın asal ise 1 gül artıyor.
bölenleri toplamını göstermektedir.
Bu sepetteki gül sayısı aşağıdakilerden hangisi
olabilir?
4 A 7
A) 145 B) 160 C) 165 D) 170 E) 175

olduğuna göre, A’nın alabileceği pozitif tam sayı

değerleri toplamı kaçtır?

A) 7 B) 11 C) 353 D) 361 E) 370

15. Boyutları 50 m ve 60 m olan dikdörtgen şeklindeki bir

bahçe eşit büyüklükte karesel bölgelere ayrılacak ve
her karenin köşesine birer ağaç dikilecektir.
12.
A
Buna göre en az kaç ağaç gerekir?

A) 30 B) 32 C) 34 D) 36 E) 42

B 30

C D 20
Şekildeki pozitif tam sayılarla ilgili şunlar bilinmekte-
dir. Çemberlerde bulunan sayıların her biri, bir doğru
parçası ile bağlı oldukları karelerdeki sayıların asal
çarpanlarının çarpımına eşittir. D sayısı 3 ile B sayısı
ise 5 ile tam bölünebilmektedir.
Buna göre, C sayısının alabileceği en küçük değer
kaçtır?
16. Bir kutuda; 32 tane kırmızı, 48 tane beyaz ve 72 tane
yeşil boncuk vardır. Bu boncuklardan kolyeler yapı-
lacaktır. Her kolyede eşit sayıda boncuk olacaktır ve
her bir kolyedeki boncuklar aynı renkli olacaktır.
Buna göre, bu şekilde en az kaç tane kolye yapı-
labilir?

A) 5 B) 10 C) 15 D) 30 E) 60 A) 9 B) 15 C) 19 D) 23 E) 29

1.D 2.C 3.D 4.D 5.D 6.E 7.E 8.E 9.D 10.D 11.C 12.C 13.E 14.E 15.E 16.C

16