ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Μορφές και Συστατικά στοιχεία των Σχέσεων ανάμεσα

στα δύο φύλα

Κεραμιώτη Λυδία

Πτυχιακή εργασία για την λήψη πτυχίου στην Ψυχολογία

Ο επιβλέπων καθηγητής
Δρ. Ανδρέας Παναγιώτου
Αναπλ.Καθηγητής Πανεπιστημίου Frederick

ΛΕΜΕΣΟΣ
Μάιος 2022
 Page | 2Η Επιτροπή για την έγκριση της πτυχιακής εργασίας:

Υπογραφή*

Δρ. Λουΐζα Ιωαννίδου

Λέκτορας
Τμήματος Ψυχολογίας και Κοινωνικών Επιστημών

Υπογραφή*

Δρ. Φωτεινή Οικονομίδου

Κράνου
Λέκτορας
Τμήματος Ψυχολογίας και Κοινωνικών Επιστημών

* Η λέξη «υπογραφή» απλώς επισημαίνει το χώρο που θα μπει η υπογραφή του εκπαιδευτικού

2|Σ ε λ ίδ α
 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Φτάνοντας στο τέλος της διαδρομής προς την εκπλήρωση ενός εκ των μεγαλύτερων στόχων
που έθεσα στον εαυτό μου δεν θα μπορούσα να μην σταθώ σε όλους όσους ήταν δίπλα μου
αυτά τα 4 χρόνια. Αρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω τον άνθρωπο που θαύμασε το μυαλό μου
και πίστεψε σε μένα πριν ακόμα πιστέψω εγώ η ίδια, τον καθηγητή και μέντορα μου κ. Ανδρέα
Παναγιώτου που έδωσε μάχη με το άγχος μου όλα αυτά τα χρόνια. Ιδιαίτερη σημασία για μένα
είχε η συνολική στήριξη και ενθάρρυνση του να βιώσω την εμπειρία της πτυχιακής διατριβής
καθώς και η αμέριστη βοήθεια του σε στιγμές που το είχα ανάγκη. Θα ήθελα να ευχαριστήσω
στην συνέχεια όλους τους καθηγητές που πέρασαν από το προπτυχιακό πρόγραμμα και με την
σειρά τους με γέμισαν τις δικές τους γνώσεις και εμπειρίες που διαμόρφωσαν όλα αυτά που
αποκόμισα. Ένα ευχαριστώ επιπλέον στον κ. Δημήτρη Χατζηχαραλάμπους στον οποίο
χρωστάω τις όποιες γνώσεις μου πάνω στο SPSS 25.0 και χωρίς εκείνον δεν θα είχα φτάσει
στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

Δεν θα μπορούσε να λείπει από όλο αυτόν τον αγώνα η οικογένεια και οι φίλοι μου που
στερήθηκα αρκετά, για να μπορώ να τους κάνω τώρα περήφανους και να τους αποδείξω πως
κανένα θέμα υγείας δεν μπορεί να με οριοθετήσει σε μια γυάλα, αντιθέτως το ταξίδι αυτό ήταν
απαραίτητο για να βρω τον εαυτό μου και να ανακαλύψω τις δυνατότητες μου. Για το τέλος
αφήνω τον άνθρωπο εκείνο που μπήκε στην ζωή μου για να μου μάθει τι θα πει «στηρίζω με
όλο μου το είναι». Όσα ευχαριστώ και αν του πω δεν αρκούν για να του δείξουν πόσο
ευγνώμων του είμαι για την ανοχή του στα ξεσπάσματα μου, τα άγχη μου, την κούραση μου ,
την παραμέληση που του έδειξα πολλές φορές, χωρίς εκείνον τίποτα σε αυτή την διαδρομή δεν
θα ήταν το ίδιο.

Ευχαριστώ λοιπόν όλους εσάς τους «σημαντικούς άλλους» της ζωής μου που ο καθένας με
τον τρόπο του με βοήθησε, καθώς και στις δυσκολίες που συνάντησα αλλά με δυνάμωσαν και
σήμερα είμαι εδώ να παίξω την τελευταία σκηνή του έργου μου.

3|Σ ε λ ίδ α
 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Contents
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ................................................................................................................................. 3
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ......................................................................................................... 4
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ...................................................................................................................................... 6
ABSTRACT...................................................................................................................................... 7
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ....................................................................................................................................... 8
ΜΕΡΟΣ I ........................................................................................................................................ 10
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ .................................................................................................................. 10
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Βιολογικοί και Κοινωνικοί παράγοντες στις διαπροσωπικές σχέσεις ....................... 11
Κοινωνικοί παράγοντες και ερμηνείες.......................................................................................... 11
Βιολογικοί παράγοντες και ερμηνείες .......................................................................................... 13
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η Ψυχαναλυτική ερμηνεία...................................................................................... 17
Η Ψυχανάλυση ως διασταύρωση βιολογικών και κοινωνικών παραγόντων στην ερμηνεία της
συγκρότησης του ψυχικού κόσμου – και των εσωτερικών δυναμικών οι οποίες ωθούν στην
ερωτική έλξη, και στην δημιουργία σχέσεων ............................................................................... 17
Η έννοια της αγάπης στην Ψυχανάλυση ....................................................................................... 18
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Έρευνες για τις διαδικασίες και τις διαστάσεις των ερωτικών σχέσεων ................... 20
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Η Τριγωνική Θεωρία Αγάπης - R J.Sternberg ......................................................... 23
4.1. ................................................................................................................................... Εισαγωγή
.................................................................................................................................................... 23
4.2. Τα Τρία Συστατικά της Αγάπης ............................................................................................ 24
Οικειότητα: .............................................................................................................................. 24
Πάθος:..................................................................................................................................... 25
Απόφαση/Δέσμευση: ................................................................................................................. 26
4.3. Συμπεράσματα: ..................................................................................................................... 27
ΜΕΡΟΣ ΙΙ ....................................................................................................................................... 30
ΕΜΠΕΙΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ............................................................................................. 30
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Μεθοδολογία και Επιλογή/ανάλυση επιλεγόμενων ερωτήσεων ............................... 31
5.1 Συμμετέχοντες ....................................................................................................................... 31

4|Σ ε λ ίδ α
 5.2 Εργαλεία................................................................................................................................ 31
5.2.1 Ερωτηματολόγιο Sternberg -Τριγωνική θεωρία Αγάπης .................................................... 31
5.2.2 Διαχωρισμός 14 ερωτήσεων από το ερωτηματολόγιο του Sternberg .................................. 32
5.3 Στατιστική Ανάλυση .............................................................................................................. 33
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: Ανάλυση Αποτελεσμάτων ...................................................................................... 34
6.1 Δημογραφικά Στοιχεία ........................................................................................................... 34
6.2 Ανάλυση δεδομένων .............................................................................................................. 39
6.2.1 Μορφές σχέσεων όπως διαμορφώνονται την στιγμή που διεξάχθηκε η έρευνα μας. ............ 40
6.2.2 Πως τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των ερωτηθέντων (φύλο, ηλικία, χρονικό διάστημα
σχέσης, οικογενειακή κατάσταση) επιδρούν στο πως βιώνουν τον Ολοκληρωμένο έρωτα και τον
Μη- έρως ................................................................................................................................. 41
6.2.3 Πως επηρεάζονται τα τρία συστατικά του έρωτα (εγγύτητα, πάθος, δέσμευση) όσον αφορά τα
δημογραφικά χαρακτηριστικά των ερωτηθέντων ....................................................................... 43
6.2.4 Σχετίζεται η Ηλικία με τα συστατικά του έρωτα (εγγύτητα, πάθος, δέσμευση) και τα
συστατικά του έρωτα μεταξύ τους; ............................................................................................ 46
6.2.5 Σχετίζονται τα τρία συστατικά του έρωτα με τον Ολοκληρωμένο έρωτα και με τον Μη έρως;
................................................................................................................................................ 47
6.2.6 Έλεγχος σημαντικότητας τα συστατικά του έρωτα (εγγύτητα, πάθος, δέσμευση) με το χρονικό
διάστημα μιας σχέσης ............................................................................................................... 49
6.3 Διαχωρισμός 14 ερωτήσεων από το ερωτηματολόγιο του Sternberg ....................................... 51
6.3.1 Συστατικό Εγγύτητα ......................................................................................................... 51
6.3.2 Συστατικό Πάθος ............................................................................................................. 53
6.3.3 Συστατικό Δέσμευση ........................................................................................................ 55
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Συζήτηση ............................................................................................................... 58
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ............................................................................................................................ 62
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ................................................................................................................................ 65

5|Σ ε λ ίδ α
 ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Οι ερωτικές/συζυγικές/οικογενειακές σχέσεις έχουν διαφοροποιηθεί σημαντικά, σε σύγκριση

με πριν μερικές δεκαετίες, ως προς την μορφή και τον τρόπο που τις συντηρούν τα μέλη τους.
Μελετώντας τις υπάρχουσες ψυχολογικές θεωρίες για την έλξη και τα στοιχεία συντήρησης
σχέσεων, όσον αφορά τις διαπροσωπικές σχέσεις, οδηγηθήκαμε στο συμπέρασμα ότι η
«σχέση» μπορεί να κωδικοποιηθεί με βάση μια σειρά διαστάσεις: οικειότητα, πάθος,
δέσμευση, εμπιστοσύνη, εξάρτηση και επικοινωνία. Η παρούσα έρευνα βασίζεται στη
διερεύνηση των μορφών και συστατικών στοιχείων των «σχέσεων αγάπης» όπως τις
κωδικοποίησε ο Stenberg, του οποίου το θεωρητικό πλαίσιο προσεγγίζει τα δικά μας
συμπεράσματα από την ανάλυση των θεωριών ψυχολογίας. Τα ερευνητικά ερωτήματα, σε
αυτό το πλαίσιο εστιάστηκαν στις υπάρχουσες μορφές σχέσεων σήμερα, στην συγκριτική
σημασία διάφορων διαστάσεων της «σχέσης» και την οποία άλλη εξέλιξη στις μορφές και το
περιεχόμενο των «σχέσεων». Για την πραγματοποίηση της έρευνας χρησιμοποιήθηκε η
ποσοτική μέθοδος . Το δείγμα αποτελείται από 163 άτομα, σε Ελλάδα και Κύπρο, ηλικίας 18
ετών και άνω. Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ηλεκτρονικά το ερωτηματολόγιο [Sternberg ‘s
Triangular Love Scale] (Sternberg,1986). Τα αποτελέσματά μας έδειξαν την τάση συνύπαρξης
δυο αντίθετων τύπων σχέσης: Ολοκληρωμένος έρωτας, Μη έρως. Εφαρμόστηκε συσχέτιση
που έδειξε ότι υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ του Ολοκληρωμένου έρωτα και των τριών
συστατικών. Από το ήδη υπάρχον ερωτηματολόγιο της Τριγωνικής θεωρίας του Sternberg
έγινε και διαχωρισμός 14 ερωτήσεων οι οποίες σχετίζονται με τα 3 συστατικά τα οποία
ανέδειξε και η βιβλιογραφική μας ερεύνα ( Εγγύτητα, Πάθος, Δέσμευση) .Η ανάλυση τους μας
έδειξε μια νέα τάση των διαπροσωπικών σχέσεων η οποία δεν περιστρέφεται γύρω από τον
θεσμό του γάμου.

Λέξεις - Κλειδιά: Εγγύτητα, Δέσμευση, Διαπροσωπικές σχέσεις, Πάθος, Τριγωνική θεωρία

αγάπης

6|Σ ε λ ίδ α
 ABSTRACT

Erotic/Love/family “relationships” have changed significantly in comparison with a few

decades ago, in terms of form and of the way their members maintain their allegiances. After
studying the existing psychological literature on interpersonal attraction, and elements
preserving relationships, we came to the conclusion that the ingredients of “relationships” can
be codified in a series of dimensions: intimacy, passion, commitment, trust, defense, and
communication. The present study is based on the investigation of forms and constituent
elements of “love relationships” as codified by Stenberg, whose theoretical context is close to
the conclusions drawn from our analysis of related theories of Psychology. Research questions,
in this context, were focused on the current forms of relationships, on the comparative
significance of different dimensions of “relationships” - and any other development in their
forms. Methodologically, apart from the bibliographical theoretical research, we used a
quantitative method. The sample was made up of 163 individuals, in Greece and Cyprus, over
the age of 18. The participants completed electronically a questionnaire [Sternberg's Triangular
Love Scale] (Sternberg, 1986). The results indicated the existence of two opposing forms of
relationships in terms of Sternberg’s codification: Consummate Love and Fatuous Love. In a
comparative correlation we found a moderately positive relation with the three components of
Love (infatuation/passion, intimacy/liking, commitment/empty love) with Consummate Love.
From the existing questionnaire of the Triangular Theory of Love, we selected for a special
focus of analysis on 14 questions which corresponded to the initial bibliographical research
conclusions (Proximity, Passion, and Commitment). The analysis that followed indicated a new
tendency in interpersonal relationships which is not included in the institution of marriage.

Key words: Proximity, Intimacy, Commitment, Interpersonal relationships, Passion,

Triangular Theory of Love.

7|Σ ε λ ίδ α
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το ζήτημα των ερωτικών σχέσεων έχει εμφανώς μεταμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Η
παραδοσιακή εκτεταμένη η ακόμα και η μοντέρνα πυρηνική οικογένεια αν και συνεχίζουν να
υπάρχουν σαν βασικές διαστάσεις, εντούτοις είναι εμφανές ότι αναδύονται και άλλες τάσεις.
Στην κοινωνιολογία της οικογένειας, υπάρχει, σαν μορφή περιγραφής, της νυν κατάστασης και
ο όρος «Συναισθηματικός ατομισμός»...

Αρά σε ένα ευρύτερο επίπεδο αυτή η εργασία ελπίζει σε ένα επίπεδο κοινωνικής ψυχολογίας
να καταγράψει τις τάσεις που υπάρχουν γύρω από τις μορφές συμβίωσης.

Ταυτόχρονα όμως είναι και μια εργασία που ασχολείται με την βιωματική ψυχολογική
εμπειρία των ατόμων. Σε αυτό το πλαίσιο είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τις δυναμικές που
ωθούν τους ανθρώπους να νοιώθουν έλξη [με την ερωτική έννοια] για Άλλους/ες. Για να
διερευνηθεί αυτή η διάσταση, προτιμήσαμε να εξετάσουμε κριτικά τις υπάρχουσες ερμηνείες
στην ψυχολογία.

Με βάση την πιο πάνω ερευνά, αναζητήθηκε μετα ένα συνθετικό μοντέλο, το οποίο να
περιλαμβάνει στοιχεία και από τις υπό διερεύνηση θεωρίες (βιολογικών, ψυχαναλυτικών,
κοινωνικών) για την ερωτική έλξη. Η βιβλιογραφική αναλυτική ερευνά κατέληξε στο
τριγωνικό μοντέλο του Stenberg.

Στο πιο πάνω ερευνητικό βιβλιογραφικό πλαίσιο, υιοθετήθηκε και ερωτηματολόγιο το οποίο
βασίζεται στο αναλυτικό πλαίσιο Stenberg. Όμως ακριβώς επειδή η παρούσα εργασία δεν είναι
απλά μια εφαρμογή του Stenberg, αλλά αντίθετα το αναλυτικό πλαίσιο του συγκεκριμένου
θεωρητικού, συμπίπτει με την δικιά μας διερεύνηση για τις θεωρίες της έλξης στην ψυχολογία,
αποφασίστηκε να υιοθετηθεί και μια ιδιαίτερη εστίαση ερωτήσεων στην τελική ανάλυση.

Ο στόχος ήταν να επιλεχθούν ερωτήσεις οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για

αξιολόγηση των υποθέσεων ης βιολογικής, της κοινωνικής, της ψυχαναλυτικής θεωρίας και
των μοντέλων για τις ερωτικές πρακτικές προσέγγισης (όπως το φλερτ).

8|Σ ε λ ίδ α
Όσον αφορά τα αναλυτικά ερωτήματα μπορούμε να ταξινομήσουμε ως εξής:

1. Θεωρίες έλξης στην ψυχολογική θεωρία

2. Ποια είναι η συγκριτική επίδραση των 3 παραμέτρων [Οικειότητα, Πάθος, Δέσμευση]
τα οποία αντλήθηκαν από την βιβλιογραφική ερευνά, και οι οποίες συμπίπτουν με τις
τρεις διαστάσεις του Sternberg - με βάση το φύλο και την ηλικία;
3. Ποια ειδής «αγάπης» σαν μορφή σχέσης με βάση κάποια έλξη, μπορούμε να
διαγνώσουμε σήμερα;
4. Ποια μπορούν να είναι τα υποκατάστατα στην παρακμή διαστάσεων [λ.χ. πάθους] των
σχέσεων;

9|Σ ε λ ίδ α
 ΜΕΡΟΣ I

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

10 | Σ ε λ ί δ α
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Βιολογικοί και Κοινωνικοί παράγοντες στις
διαπροσωπικές σχέσεις

Κοινωνικοί παράγοντες και ερμηνείες

Η έννοια της σχέσης ιστορικά είχε κεντρική και σημαντική θέση στην κοινωνική ψυχολογία
και άλλες κοινωνικές επιστήμες. Μερικοί από τους ιδρυτές κοινωνιολόγους, όπως ο Σίμελ και
ο Μαρξ, ασχολήθηκαν με θέματα έλξης και διαπροσωπικών σχέσεων. Μελέτες έχουν δείξει
ότι στις ερωτικές σχέσεις παράγοντες που παίζουν καθοριστικό ρόλο είναι τόσο βιολογικοί
όσο και κοινωνικοί.

Οι κοινωνικοί επιστήμονες έχουν από καιρό αναρωτηθεί γιατί και πώς οι άνθρωποι
συμπαθούν ο ένας τον άλλον. Αυτή η γοητεία οδήγησε σε ένα μεγάλο σύνολο εργασιών - που
εκτείνεται σε δεκαετίες - ανακαλύπτοντας διάφορους προγνωστικούς παράγοντες έλξης.
Τέτοιες έρευνες έχουν επικεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό στην εξέταση των παραγόντων που
προηγήθηκαν ή οδήγησαν στην εμφάνιση της έλξης σε καθιερωμένες σχέσεις. Ίσως μια από
τις πιο κοινές μεθοδολογίες για την αντιμετώπιση αυτών των ερωτημάτων ήταν το
«παράδειγμα επιλογής συντρόφου», στο οποίο οι άνθρωποι αξιολογούν τη σημασία μιας
ποικιλίας χαρακτηριστικών που επιθυμούν σε έναν πιθανό στενό σύντροφο. Αυτό το είδος
εργασίας έχει δείξει κάποια σταθερά μοτίβα στα χαρακτηριστικά που επιθυμούν περισσότερο
οι άνθρωποι. Για παράδειγμα, Η ανάλυση του Lippa (2007) σε περισσότερα από 100.000
άτομα πρότεινε ότι ορισμένα από τα χαρακτηριστικά που τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες
επιθυμούν περισσότερο περιλαμβάνουν μια αίσθηση ευφυΐας, ειλικρίνειας και καλοσύνης.

Μερικές από τις πρώτες εργασίες σχετικά με το ερώτημα γιατί οι άνθρωποι συμπαθούν ο ένας
τον άλλο αποκάλυψαν ότι τα παντρεμένα ζευγάρια έτειναν να ζουν κοντά το ένα στο άλλο πριν
από την έκδοση της άδειας γάμου τους ( Bossard, 1932 ; Davie & Reeves, 1939 ). Παρομοίως,
οι κοινωνικοί ψυχολόγοι απέδειξαν ότι οι αρχές της εγγύτητας και οι επιδράσεις της στην έλξη
εφαρμόζονται στο σχηματισμό φιλίας ( Festinger, Schachter, & Back, 1950 ). Καθώς αυτή η
γραμμή εργασίας επεκτάθηκε, οι ερευνητές εντόπισαν περαιτέρω παράγοντες που επηρεάζουν
την εμφάνιση της έλξης. Στη θεμελιώδη μελέτη τους για τον «χορό υπολογιστή», οι Walster,
Aronson, Abrahams και Rottman (1966) έδειξε ότι ο ισχυρότερος προγνωστικός παράγοντας
έλξης σε μαθητές που συνδυάστηκαν στα τυφλά με έναν άλλο μαθητή για να
παρακολουθήσουν έναν χορό ήταν η φυσική ελκυστικότητα του στόχου. Ένας άλλος ισχυρός
προγνωστικός παράγοντας έλξης που είχαν εντοπίσει οι ερευνητές ήταν η ομοιότητα. Μια

11 | Σ ε λ ί δ α
τέτοια επίδειξη ήταν η μελέτη του Byrne, Ervin, and Lamberth (1970) «Date Coke» όπου οι
συμμετέχοντες πήγαν ραντεβού στα τυφλά με άλλον φύλο (η «Coke» αντικατοπτρίζει το
ζαχαρούχο ανθρακούχο ποτό που οι συμμετέχοντες μπορούσαν να αγοράσουν με χρήματα που
δόθηκαν σε αυτούς από τους ερευνητές). Ο Byrne και οι συνεργάτες του όχι μόνο
αναπαρήγαγαν τους Walster et al. (1966)ευρήματα ότι η φυσική ελκυστικότητα προέβλεπε την
έλξη, αλλά έδειξαν ότι η ομοιότητα προβλέπει μοναδικά και την έλξη. Αυτή η συλλογική
πρώιμη έρευνα εδραίωσε τη σταθερή θετική επίδραση της ομοιότητας στην έλξη (Byrne,
1997).

Οι άνθρωποι μπορεί να γνωρίζουν ότι η ομοιότητα είναι σημαντική για τη δημιουργία νέων
σχέσεων. Για παράδειγμα, κατά την αξιολόγηση των προτιμήσεων του συντρόφου για
διάφορους τύπους σχέσεων με διαφορετική φύση δέσμευσης (π.χ. περιστασιακές σεξουαλικές
σχέσεις, γάμος, φίλοι του ίδιου φύλου), οι άνθρωποι θεώρησαν χαρακτηριστικά όπως η
ομοιότητα στο υπόβαθρο, οι στάσεις και οι δεξιότητες αναψυχής ως μερικά από τα πιο
σημαντικά προηγούμενα για να αρέσει κάποιος (Sprecher & Regan, 2002). Ωστόσο, δεν μπορεί
να είναι όλες οι ομοιότητες ίσες. Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει δύο γενικούς τύπους
ομοιότητας: την πραγματική και την αντιληπτή. Ενώ η πραγματική ομοιότητα αντανακλά τη
συσχέτιση μεταξύ των στάσεων, των προσωπικοτήτων ή άλλων μεταβλητών των ατόμων, η
αντιληπτή ομοιότητα αντανακλά το βαθμό στον οποίο κάποιος πιστεύει ότι είναι όμοιοι με ένα
άλλο άτομο. Στη μετα-ανάλυσή τους, οι Montoya, Horton και Kirchner (2008) προσπάθησαν
να εξετάσουν εάν αυτοί οι δύο τύποι ομοιότητας διαφέρουν ως προς τον βαθμό στον οποίο
γεννούν έλξη. Τα αποτελέσματά τους αποκάλυψαν ένα ενδιαφέρον εύρημα: η αντιληπτή και
όχι η πραγματική ομοιότητα ήταν καλύτερος προγνωστικός δείκτης έλξης.

Πιο πρόσφατες πειραματικές έρευνες έχουν δείξει το ίδιο αποτέλεσμα. Οι Sprecher, Treger,
Fisher, Hilaire και Grzybowski (2015) βρήκαν σε μια μελέτη κοινωνικής αλληλεπίδρασης ότι
η πραγματική ομοιότητα στις στάσεις των δυάδων γενικά δεν σχετίζεται με την έλξη μετά την
αυτό-αποκάλυψη, ενώ η αντιληπτή ομοιότητα και έλξη συσχετίζονται θετικά. Ομοίως, η
έρευνα που χρησιμοποιεί μια μεθοδολογία γνωριμιών ταχύτητας (δηλαδή, ένα γεγονός στο
οποίο οι άνθρωποι συμμετέχουν σε μια σειρά από σύντομες «μίνι ραντεβού» με έναν αριθμό
άλλων) διαπίστωσε ότι η αντιληπτή ομοιότητα αντικατέστησε την πραγματική ομοιότητα στην
πρόβλεψη της αρέσκειας μετά το ραντεβού (Tidwell, Eastwick , & Finkel, 2013).

12 | Σ ε λ ί δ α
Άλλες έρευνες έχουν σταθεί στο κομμάτι της ερωτικής αγάπης . Η έννοια της ερωτικής αγάπης
περιλαμβάνει πολύ διαφορετικά πράγματα όπως συναισθήματα πάθους, αφοσίωση,
ενδιαφέρον για τον άλλον, επιθυμία ανταπόκρισης. Στην προσπάθεια να αναλυθεί η έννοια
της αγάπης πολλοί μελετητές στάθηκαν στην διαφορά μεταξύ συντροφικής και παθιασμένης
αγάπης. Από την μια πλευρά η συντροφική (companionate love) περικλείει συναισθήματα,
οικειότητα και τρυφερότητα χωρίς να ναι απαραίτητο να περιλαμβάνει ερωτικό πάθος ή
φυσιολογική διέγερση. Από την άλλη πλευρά η παθιασμένη αγάπη (passionate love) έρχεται
και περικλείει την ερωτική επιθυμία για τον άλλον και εφόσον υπάρχει ανταπόκριση
συνοδεύεται με πληρότητα και ευτυχία. Η μη ανταπόκριση προκαλεί απόγνωση και θλίψη.
Αυτό το είδος αγάπης συνοδεύεται από φυσιολογική διέγερση . Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτά
τα δυο είδη αγάπης δεν έχουν την ίδια αξία σε όλες τις κουλτούρες.

Μια άλλη θεώρηση πολύ σημαντική για την ερωτική αγάπη σύμφωνα με τον Sternberg
(1986,1988,1997* Sternberg & Beall ,1991) υποστηρίζει ότι αποτελείται από τρία συστατικά
στοιχεία: οικειότητα , πάθος και δέσμευση. Η οικειότητα αντικατοπτρίζει το αίσθημα δεσμού
και ασφάλειας μεταξύ εσένα και του συντρόφου (κοινωνικός παράγοντας) . Το πάθος
αντικατοπτρίζει την ερωτική, σεξουαλική έλξη (βιολογικός παράγοντας) και η δέσμευση
αφορά δυο διαφορετικές αποφάσεις. Μια βραχυπρόθεσμη ότι υπάρχει αγάπη μεταξύ δυο
ανθρώπων και μια μακροπρόθεσμη στο να διατηρηθεί αυτή η αγάπη στο μέλλον. Αναπτύχθηκε
από τον Sternberg μια κλίμακα κατά την οποία μετρά το πια στοιχεία περιλαμβάνει μια σχέση.
Διαφορετικοί συνδυασμοί αυτών των στοιχείων χαρακτηρίζουν διαφορετικά είδη ερωτικής
αγάπης . Όταν συνυπάρχουν και τα τρία στοιχεία μιλάμε για μια ολοκληρωμένη αγάπη. Εν
συνεχεία θα αναλυθούν εκτενέστερα τα συστατικά στοιχεία του έρωτα κατά την τριγωνική
περί έρωτος θεωρία .

Βιολογικοί παράγοντες και ερμηνείες

Όσον αφορά τους βιολογικούς παράγοντες εκτός από την θεωρία του Sternberg, έρευνες όπως
των Walster, Aronson, Abrahams & Rottman (1966) έδειξαν ότι άλλος ένας παράγοντας που
επηρεάζει σημαντικά την διαπροσωπική έλξη είναι η φυσική ελκυστικότητα των ανθρώπων
δηλαδή η εμφάνισή τους.

Η πιθανότητα ότι το λεγόμενο στερεότυπο της φυσικής ελκυστικότητας μπορεί να περιέχει

έναν «πυρήνα αλήθειας» διερευνήθηκε σε μια μελέτη των Goldman & Lewis (1977) όπου
φοιτητές αλληλοεπιδρούσαν με συντρόφους του αντίθετου φύλου τους οποίους δεν μπορούσαν
να δουν. Κάθε μαθητής συμμετείχε σε τρεις τηλεφωνικές συνομιλίες και βαθμολόγησε τους
τηλεφωνικούς συνεργάτες του για κοινωνικές δεξιότητες, άγχος, συμπάθεια και επιθυμία για

13 | Σ ε λ ί δ α
μελλοντική αλληλεπίδραση και στη συνέχεια βαθμολογήθηκαν οι ίδιοι για σωματική
ελκυστικότητα από τρεις ανεξάρτητους παρατηρητές. Όπως υπέθεσε ο ερευνητής, οι πιο
ελκυστικοί σωματικά μαθητές βαθμολογήθηκαν από τους τηλεφωνικούς συνεργάτες τους ως
πιο κοινωνικά ικανοί και πιο συμπαθείς από τους λιγότερο ελκυστικούς ομήλικους τους.

Στην συνέχεια θα αναλυθεί η βίο-εξέλιξη του ανθρώπου σύμφωνα με την θεωρία του
Δαρβίνου και τις στρατηγικές επιλογής συντρόφου και πως αυτά τα διακρίνονται από το τότε
μέχρι το σήμερα με βάση ένα κείμενο του Κορδούτη.

Ο Δαρβίνος έθεσε τις βάσεις από ψυχολογικής σκοπιάς όσον αφορά την βίο-εξελικτική
ψυχολογία. Η θεωρία του αντικατοπτρίζει διαφορετικά τα δυο φύλα δίνοντας έμφαση στις
διαφορές μεταξύ τους από την αρχή της ύπαρξης τους. Ο άνδρας έχει τον ρόλο του κυνηγού
εκείνου που θα διεκδικήσει την επιβίωση αλλά και την αναπαραγωγή του είδους του . Ο άνδρας
του σήμερα δεν διαφέρει από τον πρωτόγονο σε αρκετά σημεία κυρίως στην βιολογική ζωή
του. Το μόνο που αλλάζει είναι ότι πλέον ζει σε ένα αρκετά πιο ανεπτυγμένο περιβάλλον χωρίς
όμως να παύει να αγωνίζεται για την επιβίωση του και την αναπαραγωγή του καθώς και την
διατήρηση της ισορροπίας του μέσα στο περιβάλλον. Βασιζόμενοι σε αυτή την θεώρηση η
σεξουαλικές ορμές καθώς και οι ρομαντικές επιλογές των δυο φύλων ορίζονται ως
στρατηγικές καθορισμένες και διαχωρισμένες μεταξύ τους (Buss & Schmitt, 1993) . Γενικά οι
άνθρωποι χρησιμοποιούν συνειδητούς και ασυνείδητους μηχανισμούς οι οποίοι καθορίζουν το
πώς θα καλυφθεί η σεξουαλική ανάγκη ή το πως θα συσχετιστούν τα φύλα μεταξύ τους. Είναι
εύλογο να αναφερθεί ότι τα κριτήρια επιλογής συντρόφου τόσο για περιστασιακό όσο και για
μόνιμη συμβίωση διαφέρει από φύλο σε φύλο. Ο άνδρας τείνει πάντα παραπάνω προς το
εφήμερο σεξ και τις πιο εφήμερες σχέσεις καθώς το ανδρικό μόριο μπορεί ικανοποιήσει
αμέτρητες φορές μια γυναίκα. Μια γυναίκα αντιθέτως δεν λειτουργεί καθαυτό τον τρόπο. Σε
μια γυναίκα ενεργοποιούνται ψυχολογικοί μηχανισμοί παρόμοιες με εκείνες ενός πτηνού με
το πολύτιμο αυγό του. Βάσει της κοινωνιο - βιολογίας εφόσον το όργανο της γυναίκας μπορεί
να ικανοποιηθεί με συγκεκριμένους τρόπους υπάρχει η αντίληψη της γυναίκας ότι η
ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή είναι κάτι πιο σπάνιο και πολύτιμο πόσο μάλλον το
δημιούργημα αυτής της πράξης δηλαδή το παιδί.

Εμβαθύνοντας παραπάνω στην επιλογή συντρόφων η βίο-εξελικτική θεωρία καθώς και

αποτελέσματα ερευνών καθιστούν ξεκάθαρο ότι οι άνδρες θα έχουν πάντα περισσότερες
ερωτικές συντρόφους από ότι οι γυναίκες και κατά συνέπεια πιο εφήμερες σχέσεις . Ωστόσο
η άποψη αυτή δείχνει να μην έχει λάβει υπόψιν τις υπερεκτιμημένες απαντήσεις των ανδρών

14 | Σ ε λ ί δ α
καθώς παρατηρείται να απαντούν βασιζόμενοι στην στο «κοινωνικά αποδεκτό» παρά βάσει
της πραγματικότητας , καθώς και δηλώνουν μια άγνοια ως προς το τι κάνει το φύλο τους γενικά
εστιάζοντας προς το κοινωνικό πλαίσιο παρά στις διαπροσωπικές επιλογές.

Γενικότερα φαίνεται να υπάρχει μια αντίφαση όσον αφορά το τι πραγματικά θέλουν οι άνδρες
καθότι δημιουργείται το ερώτημα πως αν τελικά οι άνδρες προτιμούν τις εφήμερες
καταστάσεις τότε γιατί 7 στους 10 καταλήγουν σε γάμο τουλάχιστον κατέληγαν έως τις αρχές
του 21ου αιώνα. Έτσι καταλήγουν στο συμπέρασμα πως και τα δυο φύλα έχουν μια ενδόμυχη
ανάγκη για μακροχρόνια σχέση απλά το κάθε φύλο θέτει τις δικές του προτεραιότητες. Κάπου
εδώ ο Κουρδούτης παραθέτει το ερώτημα που απασχόλησε πολλούς ερευνητές το οποίο
εστιάζει στο αν εκλάβουμε ως δεδομένο ότι την διαφορετικότητα στις επιλογές σεξουαλικών
επαφών μεταξύ των δυο φύλων νοουμένου δηλαδή ότι οι άνδρες είναι πιο πολυγαμικοί από ότι
οι γυναίκες τότε τελικά πως σε μια σεξουαλική πράξη υπάρχουν την ίδια στιγμή και τα δυο
φύλα; Η μετά ανάλυση των Oliver & Hyde (1993) οδήγησε στο συμπέρασμα ότι και τα δυο
φύλα θέλουν παρόμοια πράγματα όσων αφορά την επιλογή συντρόφων εξαιρουμένου την
ταχύτητα με την οποία το κάθε φύλο αποκτά ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή καθώς και το
θέμα του αυνανισμού του κάθε φύλου . Όσον αφορά το κομμάτι της ολοκλήρωσης και του
αυνανισμού ο άνδρας παρουσιάζεται πιο εκδηλωτικός και θετικός ενώ η γυναίκα τα θεωρεί
κατακριτέες σαν συμπεριφορές.

Η μετα-δαρβινική θεωρία έχει υποστηρίξει πως κριτήρια που για τους άνδρες είναι σημαντικά
για τις γυναίκες δεν είναι και το αντίθετο. Ένα τέτοιο παράδειγμα θα μπορούσε να θεωρηθεί η
έννοια της εξωτερικής ελκυστικότητας. Η εξωτερική εμφάνιση φαίνεται ότι παίζει
καθοριστικό ρόλο για τους άνδρες στην επιλογή τόσο μακροχρόνιας όσο και βραχυχρόνιας
ερωτικής συντρόφου , με ιδιαίτερη έμφαση μερικές φορές στην δεύτερη περίπτωση αυτή της
βραχύχρονης σχέσης .Αυτό έρχεται και συνάδει με τα στερεότυπα της ομορφιάς η οποία
αποτελεί σύμφωνα με τις νόρμες γυναικείο προσόν. Η εξωτερική ελκυστικότητα είναι άρρητα
συνδεδεμένη σύμφωνα με τους μετά δαρβίνους με την σεξουαλική διέγερση στους άνδρες
γεγονός που οι γυναίκες χρησιμοποιούν αυτή τους την ικανότητα με σκοπό να προσελκύσουν
ένα εύρος ανδρών με τελικό στόχο την επιλογή του υποψήφιου που θα διαθέτει τόσο τα
κατάλληλα γονίδιά α όσο και το κοινωνικό κύρος και την οικογενειακή σταθερότητα.
Επομένως μπορεί κανείς να πει ότι η εξωτερική ομορφιά της γυναίκας θεωρείται πολυτέλεια
για τις γυναίκες στην επιλογή συντρόφου νοουμένου ότι δεν το λαμβάνουν τόσο υπόψιν σε μια
μακροχρόνια σχέση . Ωστόσο εύρημα ερευνών έχουν δείξει πως στις εφήμερες περιστασιακές
σχέσεις οι γυναίκες προσελκύονται και μπορούν να διεγερθούν από την εξωτερική

15 | Σ ε λ ί δ α
ελκυστικότητα όσο και οι άνδρες καθώς το θεωρούν έναν πολύ βασικό παράγοντα απλά
πιθανών οι νόρμες της κοινωνίας που ορίζουν ως υποτιμημένη την γυναικεία απόλαυση στο
σεξ καθώς και η νοοτροπία ότι ο γυναικείος οργασμός δεν είναι τόσο εύκολα προκαθορισμένος
διαιωνίζουν το ανδροκρατούμενο πρότυπο της σεξουαλικής απόλαυσης ως μονόπλευρη και
την προβολή του ελκυστικού γυναικείου σώματος ως αντάλλαγμα στην ηγετική/ οικογενειακή
φιγούρα του άνδρα στην κοινωνία.

Όλη αυτή η πατριαρχική φιγούρα όμως φαίνεται να έχει ανατραπεί/ ξεγυμνωθεί τις τελευταίες
δεκαετίες από τα φεμινιστικά ρεύματα και την σεξουαλική επανάσταση γεγονός που
αντικρούει τα κατεστημένα των βίο- εξελεγκτικών αλλά και την αλληλεπίδραση των δυο
φύλων στο σεξ . Παρά τις προσπάθειες για κοινωνική εξέλιξη και εδραίωση του ανδρόγυνου
προτύπου ως κάτι φυσιολογικό φαίνεται όμως πως ακόμα υποβόσκει η ανδρική ομοφοβία.
Περνώντας στο θέμα της προοπτικής απογόνων ακόμα και σήμερα φαίνεται να υποστηρίζεται
η θεωρία του Δαρβίνου αφού όπως φαίνεται και στα δυο φύλα υπάρχει εγκεφαλικά ο
μηχανισμός που τους θέτει συνεχώς σε αναζήτηση . Οι άνδρες αναζητούν μια σεξουαλικά
πιστή σύντροφο ως μητέρα για τα παιδιά τους και οι γυναίκες από την πλευρά τους έναν
σύντροφο με κοινωνικό κύρος που να τους βγάζει την ασφάλεια που αναζητούν
συμπεριλαμβανομένου πάντα και το υγιές γονίδιο ως κριτήριο στην επιλογή του πατέρα των
παιδιών τους. Αν και υπάρχει στερεοτυπικά η άποψη ότι οι γυναίκες επιλέγουν τους
συντρόφους με την προοπτική εξ αρχής μιας μακροχρόνιας σχέσεις παρατηρείται πως τα
τελευταία χρόνια η θεωρία αυτή σαν να ανατρέπεται . Από την άλλη ο άνδρες παραμένουν
στερεοτυπικά σταθεροί στην αναζήτηση γυναικών με την ίδια πρόθεση δηλαδή την επισύναψη
βραχυχρόνιων σχέσεων.

Συνοψίζοντας το άρθρο του Κορδούτη παρατηρούμε ότι μέσα από μια χρονολογική αφήγηση
όσον αφορά βίο-εξελικτικές θεωρίες παρατηρείται μια σταθερότητα όσον αφορά την
διαφοροποίηση των δυο φύλων σχετικά με τον τρόπο που επιλέγουν συντρόφους.
Διαπιστώνεται όμως ότι αυτό που λείπει συνεχώς είναι ο εστιασμός στις ατομικές διαφορές
των ερωτικών επιλογών καθώς και σε εκείνους τους μηχανισμούς

Όπως αντιλαμβάνεται κανείς και τόσο βιολογικοί όσο και κοινωνικοί παράγοντες παίζουν
καθοριστικό ρόλο στο κομμάτι της έλξης. Όπως θα δούμε και παρακάτω και τα δύο μαζί
σύμφωνα με τον Sternberg και τα δυο μαζί συμβάλλουν σε αυτό που λέμε ολοκληρωμένη
αγάπη.

16 | Σ ε λ ί δ α
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η Ψυχαναλυτική ερμηνεία

Στο προηγούμενο κεφάλαιο είδαμε θεωρίες διαφόρων επιστημόνων που κατά καιρούς έχουν
διατυπωθεί όσον αφορά τις διαπροσωπικές σχέσεις. Ως επι το πλείστων βασίζονται σε
κοινωνικούς παράγοντες, ωστόσο όμως υπάρχουν και εκείνες που αποδίδουν τα κριτήρια που
καθορίζουν τη δημιουργία σχέσεων σε βιολογικούς παράγοντες. Παρακάτω θα γίνει μια
αναφορά στην προσέγγιση της Ψυχανάλυσης όσον αφορά τις σχέσεις (ως μια απόπειρα να
συνδυαστούν βιολογικοί και παράγοντες) η οποία παράγει και άλλες μορφές έλξης η
εκτόνωσης ερωτικής ενέργειας/πάθους – όπως λ.χ. η φαντασίωση.

Η Ψυχανάλυση ως διασταύρωση βιολογικών και κοινωνικών παραγόντων στην ερμηνεία της

συγκρότησης του ψυχικού κόσμου – και των εσωτερικών δυναμικών οι οποίες ωθούν στην
ερωτική έλξη, και στην δημιουργία σχέσεων

Η Ψυχανάλυση αποτελεί, από μια οπτική, μια πρώτη προσπάθεια να συνδεθούν κάπως η
βιολογική και η κοινωνική διάσταση της έλξης και της δημιουργίας σχέσεων ανάμεσα στα
φύλα. Όσον αφορά την βιολογική διάσταση, ο Φρόιντ και οι συνεχιστές του έργου του, σε
διάφορες παραλλαγές του ψυχαναλυτικού έργου, έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στο πως βιώνεται η
βιολογία του φύλου, όπως πηγάζει από διατυπώσεις του είδους «φθόνος του πέους», «άγχος
ευνουχισμού» κοκ. Η εστίαση της Ψυχανάλυσης στην παιδική ηλικία αποτελεί ουσιαστικά μια
ανίχνευση του πως τα παιδιά ανακαλύπτουν και κωδικοποιούν τις ερωτογενείς τους ζώνες.
Όμως αυτό είναι μόνο μια διάσταση της ψυχαναλυτικής διαδικασίας. Η βιολογία αποτελεί μεν
την βάση αλλά το έργο της ίδιας της Ψυχανάλυσης, είναι η ανάλυση, και συνειδητοποίηση πως
κωδικοποιείται στο ασυνείδητο η «ανακάλυψη του σώματος» και οι εν δυνάμεις ερωτικές του
χρήσεις. Ουσιαστικά η Ψυχανάλυση προσπαθεί να αναλύσει τους τρόπους με τους οποίους το
βιολογικό σώμα μπορεί να κωδικοποιηθεί, να επενδυθεί (με πόθους, φόβους, νευρώσεις κοκ]
κατά την διαδικασία ενηλικίωσης και της ψυχολογικής λειτουργίας του/της ατόμου ως
ενήλικα.

Και αυτές οι κωδικοποιήσεις έχουν εμφανώς κοινωνικά αίτια. Αν η ερωτική έλξη πηγάζει από
την λίμπιντο που έχουν όλοι/ες, η επένδυση της λίμπιντο, και ο έλεγχος αυτής της επένδυσης
από το υπερεγώ, η και προβολής από το ασυνείδητο, είναι η κοινωνική διάσταση της
εξελικτικής διαμόρφωσης του ψυχικού κόσμου του ατόμου. Το υπερεγώ εκφράζει την
κουλτούρα της πραγματικότητας (σε κάθε εποχή) και διαμορφώνεται σε μια διαδικασία

17 | Σ ε λ ί δ α
εμπλοκής της τριάδας της οικογένειας (παιδί, μητέρα σαν αντικείμενο πόθου, πατέρας σαν
όριο), στο οιδιπόδειο.

Άλλοι ψυχαναλυτές/τριες οι οποίοι έδωσαν διαφορετικές προεκτάσεις στην ψυχαναλυτική

ερμηνεία (λ. χ. Ερίκ Φρομ, Καρεν Χορνεϊ, Λακάν κοκ) ενίσχυσαν στην ερμηνεία τους, την
κοινωνική διάσταση της διαμόρφωσης του ψυχικού κόσμου με έμφαση στο κοινωνικό και
πολιτισμικό περιβάλλον.

Η έννοια της αγάπης στην Ψυχανάλυση

Η αγάπη βρίσκεται στο επίκεντρο της ψυχανάλυσης από τη σύλληψή της. Αυτό που διακρίνει
την ψυχαναλυτική προσέγγιση της αγάπης από την κλασική ψυχολογική προσέγγιση είναι η
επίγνωση της σχέσης μεταξύ της αγάπης των ενηλίκων και της αγάπης στη βρεφική ηλικία
(Bergmann, 1988). Οι περισσότερες σύγχρονες ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις είναι επεκτάσεις
των θεωριών της αγάπης του Freud .

Ο Freud ανέπτυξε δύο ψυχαναλυτικές θεωρίες για την αγάπη (Bergmann, 1988). Η μία είναι
η θεωρία ότι η αγάπη και η σεξουαλικότητα συνδυάζονται αρχικά όταν "το παιδί πιπιλάει το
στήθος της μητέρας του» - μια κλασική διασταύρωση μιας βιολογικής εμπειρίας, με την
δημιουργία μηχανισμών προβολής του ερωτισμού στην ενήλικη ζωή. Η εύρεση του
αντικειμένου της αγάπης είναι στην πραγματικότητα μια ανακάλυψη" (Freud, 1905). Αυτή η
φάση είναι επίσης γνωστή ως «στοματική φάση» της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης του παιδιού
(0-1 ετών). Αυτή τη φάση ακολουθεί η πρωκτική φάση (ηλικίας 1-3 ετών) και η φαλλική ή
οιδιπόδεια φάση (3 έως 6 ετών). Κατά τη διάρκεια της λανθάνουσας περιόδου (6-12 ετών) το
παιδί μαθαίνει να καταπιέζει τη σεξουαλική συνιστώσα της αγάπης του για τους γονείς του.
Κατά την εφηβεία (ή τη φάση της εστίασης της ερωτικής ενέργειας στα γεννητικά όργανα,
ηλικίας 12+ ετών), οι σεξουαλικές παρορμήσεις επανεμφανίζονται και εάν τα άλλα στάδια
έχουν επιλυθεί με επιτυχία, μπορεί να συνάψει σεξουαλική σχέση αγάπης με έναν σύντροφο.
Η ικανότητα του ατόμου να εμπλέκεται σε μια υγιή ερωτική σχέση εξαρτάται από την
ικανότητά του/της να συνδυάζει την ικανότητα για τρυφερή αγάπη (εν μέρει αυτό που θα
αποκαλέσουμε μετα, σαν «οικειότητα») με την αναδυόμενη σεξουαλικότητα. Αυτό, ωστόσο,
προϋποθέτει ότι το άτομο έχει αποχωριστεί πλήρως από τους γονείς. Διαφορετικά, το άτομο
θα βιώσει την αγαπημένη/ο του/της απλώς ως μια διορθωμένη εκδοχή ενός γονέα (Bergman,
1988).

Η δεύτερη θεωρία του Φρόιντ αναφέρεται στην έννοια του ναρκισσισμού. Σε αυτή τη
μεταγενέστερη θεωρία, ο χωρισμός από τον γονέα απαιτείται για να μπορέσουμε να βιώσουμε

18 | Σ ε λ ί δ α
την αγάπη αλλά δεν αρκεί. Ερωτευόμαστε ανθρώπους που είναι κατοπτρικά του ιδανικού
εαυτού μας. Η αγάπη ολοκληρώνει τον ανεπαρκή ναρκισσιστικό εαυτό μας. Όταν η αγάπη
ανταποκρίνεται, η ένταση μεταξύ του εαυτού και του άλλου εξαλείφεται και ο εραστής βιώνει
μια ανακούφιση από την ελευθερία από το φθόνο των ιδιοτήτων και των ικανοτήτων του
άλλου. Αυτό οδηγεί στο χαρακτηριστικό αίσθημα ανταμοιβής παρουσία του αγαπημένου
καθώς και σε εξιδανίκευση του αγαπημένου/ης. Αυτή η δεύτερη θεωρία έχει κοινά βασικά
στοιχεία με τη θεωρία της αυτό-επέκτασης των Aron & Aron (1986), η οποία προβλέπει επίσης
ότι ερωτευόμαστε ανθρώπους που μας συμπληρώνουν και που μπορούν να προκαλέσουν την
αίσθηση ότι ο εαυτός μας διευρύνεται.

Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, η Ψυχανάλυση μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση των

μεταμορφώσεων τρόπων με τους οποίους εκφράζεται η ερωτική ενέργεια, αυτό που στις
έρευνες που ακολουθούν, μπορεί να ονομαστεί «πάθος». Η Ψυχανάλυση μέσα από την
ανάλυση του ασυνείδητου [και των εκφράσεων του σε μορφές ονειροπόλησης η
φαντασιώσεων) μπορεί να βοηθήσει για να γίνει κατανοητό πως λειτουργεί η ερωτική
ενέργεια, στις σχέσεις – και πως αλλάζει ιστορικά, όπως λ.χ. μετα ην σεξουαλική επανάσταση
των δεκαετιών 1960-70. Η χρήση των φαντασιώσεων η και των σχετικά συνειδητών
εξιδανικεύσεων, ιδιαίτερα στην μεταμοντέρνα πραγματικότητα, είναι μια σχετική ένδειξη των
μορφών που ξεκινούν μεν από το βιολογικό σώμα, αλλά αποκτούν το πάθος στην σχέση μέσα
από την κωδικοποίηση στο ασυνείδητο πολιτισμικών και κοινωνικών παραγόντων .

19 | Σ ε λ ί δ α
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Έρευνες για τις διαδικασίες και τις διαστάσεις
των ερωτικών σχέσεων

Οι ανθρώπινες σχέσεις αποτελούν τον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης και η κοινωνική ζωή
του ατόμου αποτελεί σημαντικότατο μέρος της καθημερινής του ζωής . Τα άτομα δημιουργούν
πολλά διαφορετικά είδη σχέσεων με άλλα άτομα, μερικά από τα οποία είναι οικεία και στενά
(π.χ., γονέας -παιδί, σύζυγος -σύζυγος, φιλίες) και άλλα που δεν είναι οικεία και στενά (π.χ.,
γείτονας). Το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας για τις διαπροσωπικές σχέσεις έχει επικεντρωθεί
σε εκείνες τις σχέσεις που είναι στενές, οικείες και έχουν υψηλή αλληλεξάρτηση. Σε ένα βιβλίο
με επιρροή, ο Kelley και οι συνεργάτες του (1983) ορίζουν μια στενή σχέση ως μια ισχυρή,
συχνή και με ποικίλη αλληλεξάρτηση που διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στην
κοινωνιολογία, αν και η κλασική διάκριση μεταξύ πρωτογενών και δευτερογενών σχέσεων
έχει διευρυνθεί στη δημόσια σφαίρα, αυτές οι στενές σχέσεις (όπως περιγράφονται παραπάνω)
μπορούν επίσης να κατηγοριοποιηθούν ως κύριες ομάδες, που παρέχουν υποστήριξη και
καλλιεργούν και κοινωνικοποιούν τα άτομα στα πρότυπα της κοινωνίας.

Η έννοια της σχέσης ιστορικά είχε κεντρική και σημαντική θέση στην κοινωνική ψυχολογία
και άλλες κοινωνικές επιστήμες. Μερικοί από τους ιδρυτές κοινωνιολόγους, όπως ο Σίμελ και
ο Μαρξ, ασχολήθηκαν με θέματα έλξης και διαπροσωπικών σχέσεων.

Στη δεκαετία του 1960, η αρχική εστίαση της έρευνας για τις διαπροσωπικές σχέσεις ήταν
στη διαδικασία διαπροσωπικής έλξης, κυρίως μεταξύ ξένων για πρώτη φορά, και όχι στις ίδιες
τις σχέσεις που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν ως αποτέλεσμα της έλξης. Πολλές ερωτικές
σχέσεις ,ιδιαίτερα στο αρχικό τους στάδιο χαρακτηρίζονται από έντονη σεξουαλική έλξη η
οποία μπορεί να οδηγήσει σε συναισθήματα παθιασμένου έρωτα. Σύμφωνα με τους Kenrick
& Trost (1989) το γεγονός ότι ο έρωτας είναι τόσο έντονη συναισθηματική εμπειρία οφείλεται
στην εξελικτική σημασία της σεξουαλικής αναπαραγωγής. Έρευνες δείχνουν ότι οι ερωτικές
σχέσεις επηρεάζονται από τους ίδιους παράγοντες που καθορίζουν και τις φιλικές σχέσεις. Η
φυσική εγγύτητα δηλαδή και η συμφωνία απόψεων σύμφωνα και με έρευνα των Byrne, Ervin
& Lamberth (1970) έδειξε ότι κάνουν πιθανότερη την έναρξη μιας ερωτικής σχέσης. Σε
πείραμα που πραγματοποιήσαν έδειξε ότι ο βαθμός στον οποίο τα ζευγάρια είχαν παρόμοιες ή
διαφορετικές στάσεις είχε σημαντική επίδραση στην μεταξύ τους διαπροσωπική έλξη. Όσο
μεγαλύτερη η συμφωνία μεταξύ των ατόμων τόσο μεγαλύτερη ήταν και η επιθυμία για ένα
παραπάνω ραντεβού αλλά θεωρούσαν ότι και το άλλο άτομο πληρούσε τα κριτήρια του

20 | Σ ε λ ί δ α
ιδανικού συζύγου. Άλλες έρευνες των Walster, Aronson, Abrahams & Rottman (1966) έδειξαν
ότι άλλος ένας παράγοντας που επηρεάζει σημαντικά την διαπροσωπική έλξη είναι η φυσική
ελκυστικότητα των ανθρώπων δηλαδή η εμφάνισή τους. Η έναρξη και η ανάπτυξη μιας
ερωτικής σχέσης όπως ακριβώς και στην φιλική εξαρτάται από την αμοιβαιότητα δηλαδή θα
πρέπει να δείχνουν και οι δυο ενδιαφέρον . Σε μια μελέτη του Douglas (1987) διερευνήθηκαν
οι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να ελέγξουμε το αν ενδιαφέρεται κάποιος για εμάς.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης υπάρχουν πέντε στρατηγικές που μπορούμε να
χρησιμοποιήσουμε στον έλεγχο έλξης:

 Να ζητήσουμε να μας κάνει μια χάρη ώστε να δούμε αντίδραση (hazing)

 Να ρωτήσουμε ευθέως τον άλλον αν του αρέσουμε (confronting)
 Να χαρακτηρίσουμε με υποτιμητικό τρόπο τον εαυτό μας ώστε να δούμε αντίδραση
(diminishing)
 Διακοπή της συζήτησης για να δούμε αν βρει αφορμή να την ξαναρχίσει (withdrawing)
 Συλλογή πληροφοριών για το αν ενδιαφέρεται από φίλους και γνωστούς (networking)

Επίσης στο κομμάτι των διαπροσωπικών σχέσεων το κομμάτι της ερωτικής αγάπης είναι αυτό
που έχει απασχολήσει πολλούς μελετητές. Η έννοια της ερωτικής αγάπης περιλαμβάνει πολύ
διαφορετικά πράγματα όπως συναισθήματα πάθους, αφοσίωση, ενδιαφέρον για τον άλλον,
επιθυμία ανταπόκρισης. Στην προσπάθεια να αναλυθεί η έννοια της αγάπης πολλοί μελετητές
στάθηκαν στην διαφορά μεταξύ συντροφικής και παθιασμένης αγάπης. Από την μια πλευρά η
συντροφική (companionate love) περικλείει συναισθήματα, οικειότητα και τρυφερότητα χωρίς
να ναι απαραίτητο να περιλαμβάνει ερωτικό πάθος ή φυσιολογική διέγερση. Από την άλλη
πλευρά η παθιασμένη αγάπη (passionate love) έρχεται και περικλείει την ερωτική επιθυμία
για τον άλλον και εφόσον υπάρχει ανταπόκριση συνοδεύεται με πληρότητα και ευτυχία. Η μη
ανταπόκριση προκαλεί απόγνωση και θλίψη. Αυτό το είδος αγάπης συνοδεύεται από
φυσιολογική διέγερση . Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτά τα δυο είδη αγάπης δεν έχουν την ίδια
αξία σε όλες τις κουλτούρες.

Μια άλλη θεώρηση για την ερωτική αγάπη σύμφωνα με τον Sternberg (1986,1988,1997*
Sternberg & Beall ,1991) υποστηρίζει ότι αποτελείται από τρία συστατικά στοιχεία: οικειότητα
, πάθος και δέσμευση. Η οικειότητα αντικατοπτρίζει το αίσθημα δεσμού και ασφάλειας μεταξύ
ενός ατόμου και του συντρόφου. Το πάθος αντικατοπτρίζει την ερωτική, σεξουαλική έλξη και
η δέσμευση αφορά δυο διαφορετικές αποφάσεις. Μια βραχυπρόθεσμη ότι υπάρχει αγάπη

21 | Σ ε λ ί δ α
μεταξύ δυο ανθρώπων και μια μακροπρόθεσμη στο να διατηρηθεί αυτή η αγάπη στο μέλλον.
Αναπτύχθηκε από τον Sternberg μια κλίμακα κατά την οποία μετρά το πια στοιχεία
περιλαμβάνει μια σχέση. Διαφορετικοί συνδυασμοί αυτών των στοιχείων χαρακτηρίζουν
διαφορετικά είδη ερωτικής αγάπης . Όταν συνυπάρχουν και τα τρία στοιχεία μιλάμε για μια
ολοκληρωμένη αγάπη. Μια ακόμα προσπάθεια προσέγγισης της ερωτικής αγάπης εστιάζει στο
ύφος της αγάπης (love style) των ατόμων. Αναφερόμενοι στο ύφος της αγάπης εννοούμε την
θεωρία που έχει κάθε άτομο για την ίδια την αγάπη και τις ερωτικές σχέσεις. Το ύφος της
αγάπης ως ατομική διαφορά κατευθύνει την συμπεριφορά των ατόμων . (Hendrick &
Hendrick . 1986,1987,1992 , Lee, 1988).

 Ο έρωτας ως ύφος αγάπης έχει χαρακτήρα πάθους με έμφαση στην εξωτερική

εμφάνιση
 Το ύφος παιχνιδιού τα άτομα βλέπουν τις ερωτικές σχέσεις ως παιχνίδι και δεν τις
παίρνουν σοβαρά διατηρώντας παράλληλες σχέσεις
 Το ύφος στοργής υποδηλώνει ότι η αγάπη αναπτύσσεται αργά και προκύπτει από
τρυφερότητα και φιλία μεταξύ των συντρόφων.
 Η πραγματιστική αγάπη είναι ρεαλιστική βασίζεται στην λογική
 Η μανία ένα έντονο συναισθηματικό ύφος . Συναισθήματα εμμονής και διακύμανση
ανάμεσα σε απόγνωση και ευτυχία.
 Η αλτρουιστική αγάπη απουσία εγωισμού και αυταπάρνηση . έντονος εστιασμός στο
σύντροφό τους αδιαφορώντας για τον εαυτό τους.

Γενικά οι έρευνες έχουν δείξει ότι ζευγάρια με παρόμοιο ύφος αγάπης είναι πιο πιθανόν να
αναπτύξουν σταθερές σχέσεις.

22 | Σ ε λ ί δ α
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Η Τριγωνική Θεωρία Αγάπης - R J.Sternberg

4.1. Εισαγωγή

Το 1986 ο Sternberg ανέπτυξε μια θεωρία περί έρωτος την επονομαζόμενη «Τριγωνική
θεωρία Αγάπης». Η τριγωνική θεωρία της αγάπης υποστηρίζει ότι η αγάπη μπορεί να γίνει
κατανοητή με όρους τριών συνιστωσών που μαζί μπορούν να θεωρηθούν ότι σχηματίζουν τις
κορυφές ενός τριγώνου. Το τρίγωνο χρησιμοποιείται ως μεταφορά, παρά ως αυστηρό
γεωμετρικό μοντέλο. Αυτά τα τρία συστατικά είναι η οικειότητα, το πάθος και η
απόφαση/δέσμευση. Κάθε συστατικό εκδηλώνει μια διαφορετική πτυχή της αγάπης. Είναι
σημαντικό να αναγνωρίζουν ότι μια σχέση που βασίζεται σε ένα μόνο στοιχείο είναι
λιγότερο πιθανό να επιβιώσει από εκείνη την σχέση που βασίζεται σε δύο ή περισσότερα.

Η ποιότητα της αγάπης που ζει το άτομο καθορίζεται από την ισχύ καθώς και την ένταση
των τριών αυτών συστατικών. Το είδος της σχέσης που δημιουργείται καθορίζεται από τον
βαθμό της αλληλεπίδρασης των τριών αυτών στοιχείων. Με την ανάπτυξη της Τριγωνικής
θεωρίας Αγάπης έγινε προσπάθεια κατανόησης πολλών πτυχών του έρωτα καθώς δίνεται η
ευκαιρία να ασχοληθεί κανείς με την φύση των εκδηλώσεων του και τα συναισθήματα που
εμπνέει στα διαφορετικά είδη σχέσεων (Hendrick & Hendrick , 2000) .

Τα τρία συστατικά της αγάπης αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους: Για παράδειγμα, η μεγαλύτερη
οικειότητα μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερο πάθος ή δέσμευση, όπως η μεγαλύτερη
δέσμευση μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη οικειότητα ή με μικρότερη πιθανότητα
μεγαλύτερο πάθος. Σε γενικές γραμμές, λοιπόν, τα στοιχεία είναι χωριστά, αλλά
αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους. Αν και τα τρία συστατικά είναι σημαντικά μέρη των σχέσεων
αγάπης, η σημασία τους μπορεί να διαφέρει από τη μια σχέση στην άλλη ή με την πάροδο
του χρόνου μέσα σε μια δεδομένη σχέση. Πράγματι, διαφορετικά είδη αγάπης μπορούν να
δημιουργηθούν με τον περιορισμό των περιπτώσεων διαφορετικών συνδυασμών των
συστατικών.

23 | Σ ε λ ί δ α
4.2. Τα Τρία Συστατικά της Αγάπης

Οικειότητα:
Η οικειότητα αναφέρεται σε συναισθήματα εγγύτητας, συνδεσιμότητας και δεσμού σε σχέσεις
αγάπης. Περιλαμβάνει, επομένως, στο πεδίο του τα συναισθήματα που γεννούν, ουσιαστικά,
την εμπειρία της ζεστασιάς σε μια σχέση αγάπης. Η οικειότητα μπορεί να οριστεί βασισμένη
σε τρεις ιδιότητες (Hatfield,1984) .

1.Αποκάλυψη: Με τον όρο αποκάλυψη εννοούμε την αμοιβαία αποκάλυψη προσωπικών

πληροφοριών του ατόμου και την κατανόηση από την αντίθετη πλευρά. Όταν δηλαδή το άτομο
νιώθει πως ο σύντροφός τους «τους αφουγκράζεται» περισσότερο από τους άλλους. Με τον
όρο αποκάλυψη δεν αναφερόμαστε μόνο στην αυτό-αποκάλυψη του ατόμου αλλά και στην
διαδικασία εκμάθησης του άλλου όσον αφορά τις συνήθειες του μέσα από την κοινή πορεία
στην ζωή.

2.Θετική αντιμετώπιση του άλλου: Σε μια σχέση θα πρέπει να υπάρχει η τρυφερότητα και η
αποδοχή του συντρόφου .

3.Λεκτική & έμπρακτη επικοινωνία στοργής και ενδιαφέροντος: Νοουμένου ότι υπάρχει
η θετική φροντίδα από τον σύντροφο.

Πιο συγκεκριμένα η οικειότητα εμπεριέχει συναισθήματα όπως:

 Επιθυμία να υποστηρίζεις την ευημερία του συντρόφου σου

 Ευτυχία δίπλα στο σύντροφό σου
 Σεβασμός προς τον σύντροφό σου
 Άνεση να βασιστείς στο σύντροφο στις δύσκολες στιγμές και το αντίστροφο
 Αμοιβαία κατανόηση
 Να μοιράζεστε με τον σύντροφό σας όλα όσα σας συγκροτούν σαν οντότητες.
 Αμοιβαία συναισθηματική υποστήριξη
 Επικοινωνία μέσα στην σχέση
 Η αξία που δίνεις στον σύντροφό σου

Δεν οφείλει το άτομο να νιώθει όλα τα παραπάνω ώστε να μπορούμε να πούμε πως βιώνει την
οικειότητα όμως έρευνες δείχνουν πως το άτομο βιώνει οικειότητα όταν νιώθει έναν σημαντικό

24 | Σ ε λ ί δ α
αριθμό των παραπάνω. Αξίζει να σημειωθεί όμως ότι αυτό διαφέρει από άτομο σε άτομο. Τα
συγκεκριμένα συναισθήματα δεν βιώνονται ανεξάρτητα ή μεμονωμένα αλλά βιώνονται ως
σύνολα. Κατά αυτόν τον τρόπο αναπτύσσεται η ειλικρίνεια , εμπιστοσύνη και συναισθηματική
αλληλοϋποστήριξη και αλληλεξάρτηση (Kelley,1983) .

H δομή της οικειότητας δεν παρουσιάζει σημαντικές διαφορές από την μια σχέση στην άλλη
. Αυτό υποδεικνύει ότι είναι μέρος του κοινού πυρήνα των ερωτικών σχέσεων καθώς και τον
διαπροσωπικών σχέσεων γενικότερα (Prager,2000). Παρόλο που η δομή της οικειότητας δεν
παρουσιάζει διαφορές η ένταση των συναισθημάτων θα μπορούσε να παρουσιάσει. Σε έρευνα
των Stenberg & Grajek (1984) για παράδειγμα οι άνδρες φαίνεται να προτιμούν την οικειότητα
με την σύντροφό τους παραπάνω από τους γονείς τους ή τους φίλους τους. Σε αντίθεση οι
γυναίκες νιώθουν οικειότητα σχεδόν το ίδιο με τον σύντροφο ή τις φίλες τους αλλά προτιμούν
τις φίλες περισσότερο από τον σύντροφο.

Πάθος:
Το πάθος αναφέρεται στις ορμές που οδηγούν σε ρομαντισμό, σωματική έλξη, σεξουαλική
ολοκλήρωση και σχετικά φαινόμενα στις σχέσεις αγάπης. Η συνιστώσα του πάθους
περιλαμβάνει στις αρμοδιότητές της εκείνες τις πηγές κινήτρων και άλλες μορφές διέγερσης
που οδηγούν στην εμπειρία του πάθους σε μια σχέση αγάπης. Συνδέεται άμεσα με την
οικειότητα. Οι άνθρωποι μπορεί να νιώθουν δηλαδή οικειότητα με τον άλλον λόγω της
ικανοποίησης των σεξουαλικών αναγκών τους. Μπορεί το συστατικό του πάθους κάνει τα
άτομα να δημιουργούν ερωτικές σχέσεις αλλά η οικειότητα συμβάλλει στην διατήρηση του
δεσμού σε μια σχέση. Για παράδειγμα μπορεί δυο φίλοι να υπάρχει μια μεταξύ τους σωματική
έλξη η οποία όμως δεν είναι τόσο δυνατή στο να εκδηλωθεί ακόμη. Το πάθος μπορεί όντως να
εκδηλωθεί πλήρως εάν παρουσιαστεί μια μεγάλου βαθμού οικειότητα. Αυτό δεν προδικάζει
ότι το πάθος θα εκδηλωθεί καθώς μιλάμε για ένα συστατικό ανεξέλεγκτο (Hatfield, 1988). Το
ύψος του επιπέδου της οικειότητας καθορίζεται από την συχνότητα των επαφών καθώς και το
είδος των επαφών.

Το συστατικό του πάθους είναι δύσκολο να διατηρηθεί καθώς δεν είναι κάτι που ελέγχεται
βουλητικά. Παρόλα αυτά στις μακροχρόνιες σχέσεις πιθανών ο καλύτερος τρόπος να αυξηθεί
το πάθος είναι το να κατανοήσουμε ποιες από τις ανάγκες του συντρόφου μας ικανοποιούνται
εντός της σχέσης και να γίνεται το καλύτερο δυνατό για την διατήρηση της ικανοποίησης τους.
Επιπλέον θα ήταν χρήσιμο να γίνουν αντιληπτές οι ανάγκες του συντρόφου μας που δεν

25 | Σ ε λ ί δ α
ικανοποιούνται και να προσπαθήσουμε να το αλλάξουμε. Άλλος ένας παράγοντας που θα
βοηθούσε στην διατήρηση του πάθους είναι η δημιουργία μιας καινούριας κοινής εμπειρίας .
Η αύξηση της οικειότητας είναι δυνατόν να αναζωπυρώσει το πάθος (Hatfield,1988). Όλα
αυτά βέβαια μπορεί να έρθουν σε σύγκρουση με την ατομική επιθυμία των συντρόφων να
διατηρήσουν τη σχέση , στο πόσο πολύτιμη την θεωρούν και το πόσο αναντικατάστατη την
θεωρούν σε όλα όσα τους προσφέρει καθώς και στην θέληση που διαθέτουν για επισύναψη
εναλλακτικών σχέσεων ή να τερματίσουν μια σχέση (Kelley,1983). Όλα αυτά μας οδηγούν
στο επόμενο συστατικό της αγάπης σε εκείνο της Απόφασης/Δέσμευσης.

Απόφαση/Δέσμευση:
Η απόφαση/δέσμευση αναφέρεται, βραχυπρόθεσμα, στην απόφαση ότι κάποιος αγαπά έναν
άλλον, και μακροπρόθεσμα, στη δέσμευσή του να διατηρήσει αυτήν την αγάπη. Αυτές οι δύο
πτυχές της συνιστώσας απόφασης/δέσμευσης δεν πάνε απαραίτητα μαζί, καθώς μπορεί κανείς
να αποφασίσει να αγαπήσει κάποιον χωρίς να αφοσιωθεί στην αγάπη μακροπρόθεσμα ή μπορεί
να αφοσιωθεί σε μια σχέση χωρίς να αναγνωρίσει ότι αγαπά τον άλλον άτομο στη σχέση. O
Sternberg διακρίνει το συστατικό στοιχείο της απόφασης/δέσμευσης σε δύο μέρη, στο
βραχύχρονο και στο μακρόχρονο. Το βραχύχρονο αναφέρεται στην απόφαση ότι είσαι
ερωτευμένος με κάποιο άτομο και σχετίζεσαι ερωτικά μαζί του ενώ το μακροπρόθεσμο
αναφέρεται στην δέσμευση για την διατήρηση τόσο του συναισθήματος όσο και της ίδιας της
σχέσης .Αυτά τα δυο μέρη δεν είναι απαραίτητο να συνυπάρχουν. Η απόφαση δηλαδή ότι είσαι
ερωτευμένος με κάποιον δεν συνεπάγεται δέσμευσής. Το αίσθημα του έρωτα μπορεί να
υφίσταται ανεξάρτητα από την δέσμευση της διατήρησης της σχέσης του ζευγαριού
μελλοντικά . Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι πολλοί άνθρωποι είναι δεσμευμένοι χωρίς να είναι
απαραίτητα ερωτευμένοι με τον σύντροφό τους ή χωρίς να δέχονται τον έρωτα. Η απόφαση
προηγείται της δέσμευσης τόσο χρονικά όσο και λογικά ή ψυχολογικά.

Υπάρχει και εδώ μια αλληλεπίδραση μεταξύ απόφασης/δέσμευσης με οικειότητα και πάθος.
Στις περισσότερες σχέσεις το πρώτο προκύπτει ως αποτέλεσμα της οικειότητας που νιώθουν
ή του πάθους. Σε κάποιες περιπτώσεις παρατηρείται όπως παλαιότερα ότι η οικειότητα και το
πάθος ακολουθούν την δέσμευση όπως στα προξενιά παραδείγματος χάρη καθώς και όταν
μιλάμε γενικότερα για τις διαπροσωπικές σχέσεις τις οποίες δεν επιλέγει το άτομο το ίδιο. Για
παράδειγμα δεν μπορείς να επιλέξεις τους γονείς σου. Γενικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι η
οικειότητα παίζει βασικό ρόλο στην συναισθηματική επένδυση στην σχέση , το πάθος στην
ενεργοποίηση κινήτρων προς την σχέση και η απόφαση/δέσμευση αποτελεί την γνωστική

26 | Σ ε λ ί δ α
εμπλοκή στην σχέση και τις απαιτήσεις της. Βάσει αυτών θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε
την οικειότητα το «θερμό» στοιχείο , το πάθος το «καυτό» και την δέσμευση το « ψυχρό»
στοιχείο . Το άτομο έχει μερικό έλεγχο της οικειότητας , απόλυτο έλεγχο της δέσμευσης και
μηδαμινό του πάθους.

Υπάρχουν περιπτώσεις που ένα άτομο δεν γνωρίζει το πόσο δεσμευμένοι και αφοσιωμένοι
νιώθουν με τους συντρόφους τους μέχρι που είτε οι συγκυρίες είτε κάποιο άλλο πρόσωπο
βάζει την σχέση σε δοκιμασία.

4.3. Συμπεράσματα:
Τα τρία συστατικά της αγάπης δημιουργούν οκτώ πιθανά είδη αγάπης όταν εξετάζονται σε
συνδυασμό. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτά τα είδη αγάπης είναι, στην
πραγματικότητα, περιοριστικές περιπτώσεις: Καμία σχέση δεν είναι πιθανό να είναι καθαρή
περίπτωση κανενός από αυτά.

ΠΑΘΟΣ
Κεραυνοβόλος έρως

μόνον Πάθος, κανένα άλλο συστατικό

Ολοκληρωμένος έρως

Πάθος+Εγγύτητα+Απόφαση/Δέσμευση

Απλώς αρέσκεια, μόνον Εγγύτητα

Κενός έρως ή κενό έρωτος μόνον Δέσμευση/Απόφαση
ΕΓΓΥΤΗΤΑ
Συντροφικός έρως ΔΕΣΜΕΥΣΗ
Εγγύτητα+Απόφαση/Δέσμευση

Μη έρως

Απουσία και των 3 Συστατικών

Σχήμα 1. Η Τριγωνική θεωρία του Έρωτα κατά τον Sternberg

(Κορδούτης,2011) .

27 | Σ ε λ ί δ α
Στην περίπτωση που μια σχέση παρουσιάζει σε μέγιστο βαθμό και τα τρία συστατικά τότε
αναφερόμαστε στον « ολοκληρωμένο έρωτα» ο οποίος αποδίδεται ακριβώς από το ισοσκελές
σχήμα του τριγώνου στο σχήμα 1 . Όταν υπερισχύουν μόνο 2 συστατικά τότε μιλάμε για «
άφρονα έρωτα» ή « ρομαντικό έρωτα» . Λέγοντας άφρονα εννοούμε το κοινώς «ξεμυάλισμα»
. Στο τρίγωνο καταλαμβάνουν στην περίπτωση αυτή μεγαλύτερο εμβαδόν το πάθος και η
δέσμευση. Για παράδειγμα μια άφρονα αγάπη θα μπορούσε να είναι η σχέση ενός ζευγαριού
που ερωτεύεται κεραυνοβόλα και παντρεύεται πολύ σύντομα δίχως να ‘χει αναπτύξει την
οικειότητα . Όταν έχουμε μεγαλύτερη κάλυψη εμβαδού σε πάθος και οικειότητα- εγγύτητα
μιλάμε για «ρομαντικό σχέση» κατά την οποία το ζευγάρι γνωρίζεται αρκετά καλά βιώνουν
την έλξη αλλά δεν επιθυμούν ή δεν είναι σε θέση να αποφασίσουν αν θέλουν να δεσμευτούν
μέσα σε αυτή την σχέση (Hendrick & Hendrick,2000 , Hatfield,1988).

Όταν τα δυο συστατικά είναι η απόφαση/δέσμευση και η εγγύτητα- οικειότητα οι άνθρωποι

έχουν αποφασίσει να δεσμευτούν συνειδητά και μιλάμε για τον «συντροφικό έρωτα». Όταν
κυριαρχεί ένα συστατικό στην περίπτωση του πάθους έχουμε το βραχύβιο και ευάλωτο στις
δοκιμασίες παρόλα αυτά έντονο «κεραυνοβόλο έρωτα» (Hatfield,1988) . Στην περίπτωση της
δέσμευσης μιλάμε για έναν ψυχρό « κενό έρωτα» όπως στην περίπτωση του προξενιού όπως
προαναφέραμε. Σε περίπτωση εγγύτητας μιλάμε για «απλή αρέσκεια» όπως για παράδειγμα
συμβαίνει σε περιπτώσεις «λευκών γάμων» στους οποίους τα άτομα συνδέονται για λόγους
αμοιβαίας κοινωνικής ή άλλης ψυχολογικής διασφάλισης. Όταν τα τρία συστατικά
απουσιάζουν πλήρως πράγμα που θεωρείται αδύνατον μιλάμε μάλλον για απλές καθημερινές
σχέσεις όπως εκείνη των συναδέλφων κ.ο.κ

Αξίζει να σημειωθεί πως η τριαρχική θεωρία του Sternberg δίνει έμφαση τόσο στην
πολυπλοκότητα της αγάπης, όσο και στη δυναμική, εξελισσόμενη ποιότητα της. Αυτή καθαυτή
η κατανόηση της ιδιοσυγκρασίας της κάθε σχέσης βοηθά στην πρόβλεψη της εξέλιξης
,συντήρησης και αντοχής της στο χρόνο και τις εσωτερικές ή εξωτερικές δοκιμασίες .Με τον
όρο εσωτερικές αναφερόμαστε στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και εαυτού των μελών
καθώς και η αυτοαντίληψη τους . Σε τέτοιες δοκιμασίες και αλλαγές οδηγούνται τα άτομα στα
πλαίσια αλλαγής σταδιοδρομίας, αλλαγή κοινωνικών συναναστροφών, ηλικία κ.ο.κ.
Εσωτερική δοκιμασία θεωρείται και η απόκτηση μωρών , η εμφάνιση κάποιας ασθένειας ,η
εκδήλωση απιστίας κ.ο.κ Με τον όρο εξωτερικές αναφερόμαστε σε αλλαγές κοινωνικής θέσης
, δυσμενής οικονομικές συνθήκες γενικότερα , αλλαγή τόπου διαμονής και γενικά κάθε είδους

28 | Σ ε λ ί δ α
επιβάρυνση από το οικογενειακό περιβάλλον κ.ο.κ . Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι
όσο το άτομο αναπτύσσεται οι σχέσεις αλλάζουν στο πέρασμα του χρόνου το ίδιο και η αγάπη
τους.

Προσωπικά θεωρώ πως η συγκεκριμένη θεωρία καλύπτει τρεις βασικές συνιστώσες που
παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επισύναψη κοινωνικών σχέσεων και ειδικότερα των
ερωτικών. Τόσο η εγγύτητα όσο και το πάθος και η απόφαση/δέσμευση είναι στοιχεία που
αλληλεξαρτώνται και παίζουν καθοριστικό ρόλο τόσο στην ένταση όσο και την ποιότητα των
σχέσεων.

29 | Σ ε λ ί δ α
 ΜΕΡΟΣ ΙΙ

ΕΜΠΕΙΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

30 | Σ ε λ ί δ α
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Μεθοδολογία και Επιλογή/ανάλυση επιλεγόμενων
ερωτήσεων

5.1 Συμμετέχοντες
Στην έρευνα μας συμμετείχαν 163 άτομα από Ελλάδα και Κύπρο από τους οποίους 68 ήταν
Άνδρες, οι 94 Γυναίκες και 1 Άλλο. Το δείγμα μας συλλέχθηκε με τυχαία δειγματοληψία .
Συνήθως η τυχαία δειγματοληψία γίνεται βάση πινάκων πληθυσμού. Επειδή στην έρευνα μας
μελετούμε τις ανθρώπινες σχέσεις εφαρμόσαμε την μέθοδο της απλής δειγματοληψίας σε
συνδυασμό με την μέθοδο δικτύου. Παρόλο που η μέθοδος δικτύου θεωρείται κατάλληλη για
ποιοτικές μελέτες , θεωρήθηκε κατάλληλη στην περίπτωση μας καθώς βοήθησε να
συλλέξουμε δείγμα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά (πχ με κάποιο ιστορικό σχέσης,
συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες, κ.ο.κ ). Η χρησιμοποίηση της συγκεκριμένης μεθόδου έγινε
με την προώθηση του ερωτηματολογίου σε κάποια άτομα στα οποία ζητήθηκε να δοθεί με την
σειρά τους σε άλλα άτομα του περιβάλλοντος τους με κοινά χαρακτηριστικά. Το δείγμα μας
δεν διαχωρίστηκε ως προς την Χώρα καταγωγής παρόλα αυτά περιορίστηκε ως προς την
επιλογή του αποκλειστικά σε Ελλάδα και Κύπρο, νοουμένου της κοινής εθνικότητας,
κληρονομιάς, γλώσσας και θρησκείας. Μοναδικός περιορισμός να είναι ηλικίας 18 και άνω.

Για την πραγματοποίηση της παρούσας έρευνας χρησιμοποιήθηκε η ποσοτική μέθοδος , με

σκοπό την διερεύνηση μορφών και συστατικά στοιχεία σχέσεων ανάμεσα στα φύλα.

5.2 Εργαλεία
Για το σκοπό της έρευνας χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο της Τριγωνικής θεωρίας του
Έρωτα του Robert Sternberg (1986) και μεταφράστηκε από τον Παναγιώτη Κορδούτη (2004).

5.2.1 Ερωτηματολόγιο Sternberg -Τριγωνική θεωρία Αγάπης

Η αρχική του έκδοση περιείχε 36 ερωτήσεις Παρά την αξιοπιστία του και την εγκυρότητα του
, ύστερα από την ύπαρξη ισχυρών ΥΠΟ κλιμάκων , το ερωτηματολόγιο αναθεωρήθηκε και
πλέον περιέχει 45 ερωτήσεις εκ των οποίων οι 15 αφορούν την Εγγύτητα, 15 το Πάθος και 15
την τ Δέσμευση/Απόφαση. H κλίμακα μέτρησης είναι εννιάβαθμη όπου (1= Καθόλου,
2=Ελάχιστα, 3= Πολύ λίγο, 4= Λίγο, 5= Μέτρια, 6= Αρκετά, 7= Πολύ, 8=Πάρα πολύ , 9=
Απόλυτα). Τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου δίνουν ακριβείς απαντήσεις για το ύφος

31 | Σ ε λ ί δ α
της αγάπης εξετάζοντας το σύνολο και όχι κάθε συστατικό ξεχωριστά καθώς επίσης τα
αποτελέσματα μας οδηγούν προς δυο κατευθύνσεις σε αυτούς που κατακλύζονται από
ολοκληρωτική αγάπη και σε εκείνους που δεν την βιώνουν. Πέρα από το σταθμισμένο μέρος
το ερωτηματολόγιο ενισχύθηκε και με κάποιες δημογραφικές ερωτήσεις (Φύλο, Ηλικία,
Μορφωτικό Επίπεδο, Απασχόληση, Χρονικό διάστημα σχέσης , Οικογενειακή κατάσταση ) .

5.2.2 Διαχωρισμός 14 ερωτήσεων από το ερωτηματολόγιο του Sternberg

Πέρα από την ανάλυση όλου του ερωτηματολογίου με σκοπό την διερεύνηση όπως
αναφέραμε για το ύφος της αγάπης , έγινε και διαχωρισμός από το ήδη υπάρχον
ερωτηματολόγιο της Τριγωνικής θεωρίας του Sternberg , 14 ερωτήσεων από τις 45 οι οποίες
προέρχονται και από τα 3 συστατικά ( Εγγύτητα, Πάθος, Δέσμευση) . πιο συγκεκριμένα οι
ερωτήσεις που διαχωρίστηκαν προς ανάλυση είναι οι ακόλουθες:

Το Συστατικό της Εγγύτητας:

3. Μπορώ να βασιστώ στον/στην σύντροφό μου σε μια ανάγκη

4. Ο/Η σύντροφός μου μπορεί να βασιστεί σε μένα σε μια ανάγκη

8. Έχω καλή επικοινωνία με τον/την σύντροφό μου

Το Συστατικό του Πάθους:

18. Η σχέση μου με τον σύντροφό μου είναι πολύ ρομαντική

19. Βρίσκω προσωπικά τον/την σύντροφό μου πολύ ελκυστικό/η

20. Εξιδανικεύω τον/την σύντροφό μου

27. Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς τον/την σύντροφό μου

28.Η σχέση μου με τον/την σύντροφό μου έχει πάθος

30.Φαντασιώνομαι για τον/την σύντροφό μου

Το Συστατικό της Απόφασης/Δέσμευσης:

35. Δεν θα άφηνα τίποτα να μπει εμπόδιο στην δέσμευση μου με τον/την σύντροφό μου

32 | Σ ε λ ί δ α
36. Έχω την προσδοκία πως η αγάπη μου για τον/την σύντροφό μου να κρατήσει για όλη την
υπόλοιπη μου ζωή

39. Δεν μπορώ να φανταστώ την σχέση με τον/την σύντροφό μου να τερματίζεται

44. Σκοπεύω να συνεχίσω την σχέση μου με τον/την σύντροφό μου

45. Ακόμα και όταν έχω προβλήματα με τον/την σύντροφό μου , παραμένω δεσμευμένος στην
σχέση μου μαζί του

Σκοπός αυτού του διαχωρισμού , η ανάλυση και η διεξαγωγή συμπερασμάτων ως προς τα 3

πλαίσια που ασχολούνται με την έννοια της σχέσης ( Κοινωνική Ψυχολογία,
Βιοεξελικτική/Βιολογία και Ψυχανάλυση) στα οποία αναφερθήκαμε και τα αναλύσαμε σε
προηγούμενα κεφάλαια Τα 3 στατιστικά ταξινομήθηκαν στο ανάλογο πλαίσιο που κρίθηκε
ότι ταιριάζει ανάλογα, δηλαδή την Εγγύτητα την κατατάξαμε τόσο στην κοινωνική ψυχολογία
όσο και στην ψυχανάλυση, το Πάθος τόσο στην Βιολογία όσο και στην Ψυχανάλυση και την
Δέσμευση στην κοινωνική ψυχολογία. . Πιο συγκεκριμένα θέλουμε να εξετάσουμε τα
αποτελέσματα ως προς τα συστατικά στοιχεία που τείνουν να αποτελούνται οι ανθρώπινες
σχέσεις στον παρόντα χρόνο καθώς και το αν από τα 3 πλαίσια τείνει να επικρατεί κάποιο
περισσότερο ή αν τα αποτελέσματα να μας οδηγήσουν στο τελικό συμπέρασμα ότι μπορεί
τελικά η έννοια των σχέσεων να συντίθενται από ένα σύνολο θεωριών αρκετά πιο πολύπλευρο
από ότι θέλουμε να πιστεύουμε.

5.3 Στατιστική Ανάλυση

Το Ερωτηματολόγιο αποτελείται συνολικά από 55 ερωτήσεις ονομαστικές/κατηγορικές και
κλίμακας τύπου Likert . Το ερωτηματολόγιο δημιουργήθηκε και διανεμήθηκε μέσω του
προγράμματος της Anketa και εν συνεχεία αναλύθηκε με την βοήθεια στατιστικής ανάλυσης
και πιο συγκεκριμένα του προγράμματος SPSS 25.0

33 | Σ ε λ ί δ α
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: Ανάλυση Αποτελεσμάτων

6.1 Δημογραφικά Στοιχεία

Δείγμα:

Οι συμμετέχοντες στην μελέτη μας ήταν συνολικά 163 άτομα τόσο από Κύπρο όσο και από
Ελλάδα.

Ως προς το Φύλο βλέπουμε ότι:

Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων ήταν γυναίκες 58% ενώ το υπόλοιπο 42% άνδρες.

Πίνακας 1 – Φύλο

N Valid Percent

Άνδρας 68 42%

Γυναίκα 94 58%

Η μεγαλύτερη αντιπροσώπευση των γυναικών[58% με 42%] είναι μια πρώτη ένδειξη ότι το
ζήτημα των ερωτικών σχέσεων τις απασχολεί περισσότερο από τους άντρες.

Ως προς την Ηλικία τους βλέπουμε ότι:

Το 60% άνηκε στην ηλικιακή ομάδα 26-35 ετών, το 21% ήταν 28-35 ετών, 9% 36-45, 6% 46-
55% ενώ μόλις το 3% ήταν >56 ετών.

34 | Σ ε λ ί δ α
 Πίνακας 2 – Ηλικία

N Valid Percent

18-25 ετών 35 21%

26-35 ετών 98 60%

36-45 ετών 15 9%

46-55 ετών 10 6%

>56 ετών 5 3%

Άρα η βασική ηλικιακή ομάδα στο δείγμα είναι άτομα 26-35 [69%]με συγκριτικά σημαντική
ομάδα μεταξύ 18-25 [21%]. Το δείγμα φαίνεται να αφορά κατά κύριο λόγο άτομα στην μετα-
εφηβεία και άτομα που αναζητούν τρόπους οργάνωσης της ζωής τους μετα τις σπουδές η σε μια
διαδικασία γάμου/σχέσεων κοκ

Ως προς το Μορφωτικό επίπεδο βλέπουμε ότι:

Το 55% δήλωσε Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση και το 32% Απόφοιτοι Λυκείου

Πίνακας 3 – Μορφωτικό Επίπεδο

N Valid Percent

Απόφοιτος/η Δημοτικού 0 0%

Απόφοιτος/η Γυμνασίου 1 1%

Απόφοιτος/η Λυκείου 52 32%

Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 89 55%

Μεταπτυχιακές/ Διδακτορικές Σπουδές 21 13%

35 | Σ ε λ ί δ α
Η πιο σημαντική ηλικιακή ομάδα είναι οι απόφοιτοι πανεπιστήμιου με 55% και ακολουθούν
άτομα που ολοκλήρωσαν το Λύκειο – 32%. Το δείγμα επιβεβαιώνει τις εκτιμήσεις από την
ηλικιακή εικόνα ότι πρόκειται για άτομα με πανεπιστημιακή μόρφωση ή άτομα που αναζητούν
είδος σχέσης.

Ως προς την απασχόληση:

Όσον αφορά την απασχόληση τους το 55% δήλωσε ότι εργάζονται ως ιδιωτικοί υπάλληλοι,
ενώ «Άνεργος» δήλωσε μόνο το 5% του δείγματος μας.

Πίνακας 4 – Απασχόληση

N Valid Percent

Φοιτητής/τρια 15%
25
Ιδιωτικός Υπάλληλος 56%
91
Δημόσιος Υπάλληλος 9%
15
Αυτοαπασχολούμενος 15%
24
Άνεργος 5%
8

Από ότι φαίνεται η πλειοψηφία εργάζεται [ολοκλήρωσε τις σπουδές] – 56% + 9%+15%=80%.

Ως προς την ερωτική τους ζωή:

Το 73% δήλωσε πως στην παρούσα φάση έχει κάποια σχέση

Πίνακας 5 – Ερωτική Ζωή

N Valid Percent

Σε Σχέση 117 73%

Χωρίς Σχέση 43 27%

36 | Σ ε λ ί δ α
Το υψηλό ποσοστό που δηλώνει ότι έχει σχέση [73%] είναι ενδεχομένως ένδειξη ότι το θέμα
των ερωτικών σχέσεων είναι ζήτημα αμεσότητας.

Ως προς την διάρκεια της σχέσης:

Το 33% δήλωσε ότι έχουν σχέση διάρκειας 1-4.5 έτη ως τον παρόντα χρόνο, 28% 5-9.5 έτη,
γεγονός που δηλώνει ότι τα άτομα φαίνεται να προτιμούν τις μακροχρόνιες και σταθερές
σχέσεις σε μια πρώτη εκτίμηση.

Πίνακας 6 – Διάρκεια Σχέσης

N Valid Percent

<1 έτος 26 22%

1-4.5 έτη 40 33%

5- 9.5 έτη 33 28%

>10 έτη 21 18%

Το ενδιαφέρον εδώ είναι η μεγάλη πλειοψηφία [78%] είναι σε κάπως σταθερή σχέση...Μόνο
22% έχουν σχέση κάτω του έτους.

Ως προς την οικογενειακή τους κατάσταση βλέπουμε ότι :

Το 25% συγκατοικούν ενώ το 20% είναι παντρεμένοι. Αυτό θα μπορούσε να μας δείξει μια
τάση των ανθρώπων στην συγκεκριμένη χρονική περίοδο που μελετούμε για δέσμευση με
συγκατοίκηση πιθανών και λόγω οικονομικών δυσκολιών, αλλά χωρίς το γάμο πλέον να
υπερέχει στατιστικά. Στην συνέχεια θα αναλυθούν εκτενέστερα οι πιθανοί λόγοι εμφάνισης
αυτής της τάσης.

37 | Σ ε λ ί δ α
 Πίνακας 7 – Οικογενειακή Κατάσταση

N Valid Percent

Ελεύθερος/η 39 25%

Σε ανεπίσημη/ Ελεύθερη σχέση 6 4%

Μόνιμη σχέση χωρίς συγκατοίκηση 30 20%

Μόνιμη σχέση με συγκατοίκηση 42 26%

Παντρεμένος/η 32 21%

Χωρισμένος/η 6 4%

Οι ενδείξεις εδώ είναι ότι οι παντρεμένοι συν αυτών που έχουν συγκατοίκηση αποτελούν το
47%..Απο αυτούς όμως μόνο 21% είναι παντρεμένοι θεσμικά

Ιδιαίτερα αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι 24% είναι ελεύθερη σχέση ή σχέση χωρίς
συγκατοίκηση – μια τάση που δείχνει ότι ο γάμος και η θεσμική κατοχύρωση μιας σχέσης αργεί
σήμερα..

Αξιοσημείωτο επίσης το 25% των «ελευθέρων».

Ουσιαστικά έχουμε 4 βασικές ομάδες:

Μόνιμη σχέση με συγκατοίκηση [σαν ενδεχομένως πορεία προς γάμο/σταθεροποίηση] -26%

Ελεύθεροι – σε αναζήτηση σχέσης - 25%
Μόνιμη σχέση χωρίς συγκατοίκηση και ανεπίσημη ελεύθερη σχέση – ρευστό καθεστώς – 24%
Παντρεμένοι 21%

38 | Σ ε λ ί δ α
6.2 Ανάλυση δεδομένων

Μορφές Αγάπης & Συστατικά στοιχεία του έρωτα σύμφωνα με τα δεδομένα του
ερωτηματολογίου μας

Οι διαπροσωπικές σχέσεις είναι ένα θέμα που απασχολεί έντονα τους ερευνητές. Αρκετοί από
αυτούς διαχρονικά έχουν εξετάσει στοιχεία όπως η αγάπη και ο έρωτας με σκοπό την βαθύτερη
κατανόηση τους και την συσχέτιση τους με άλλους παράγοντες. Η έρευνα μας με την σειρά
της διερευνά τα συγκεκριμένα στοιχεία και στο πρώτο σκέλος θα παρουσιαστούν τα
στατιστικά δεδομένα που αφορούν τις μορφές αγάπης καθώς και τα συστατικά στοιχεία του
έρωτα σύμφωνα με τον Sternberg . Στο δεύτερο σκέλος θα παρουσιαστεί η ανάλυση 12
επιλεγμένων ερωτήσεων από το ερωτηματολόγιο του Sternberg οι οποίες θα μπορούσαν να
χρησιμοποιηθούν για αξιολόγηση των υποθέσεων ης βιολογικής, της κοινωνικής, της
ψυχαναλυτικής θεωρίας και των μοντέλων για τις ερωτικές πρακτικές προσέγγισης (όπως το
φλερτ).

Πιο συγκεκριμένα στο πρώτο σκέλος θα παρουσιαστούν αναλύσεις που αφορούν :

- Στο τι μορφές σχέσεων φαίνεται πως διαμορφώνονται την στιγμή που διεξάχθηκε η
έρευνα μας.
- Το πώς επηρεάζουν τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των ερωτηθέντων (φύλο, ηλικία,
χρονικό διάστημα σχέσης, οικογενειακή κατάσταση) τα άτομα που βιώνουν
Ολοκληρωμένο έρωτα και εκείνα που βιώνουν τον Μη- έρως
- Το πως επηρεάζονται τα τρία συστατικά του έρωτα (εγγύτητα, πάθος, δέσμευση) όσον
αφορά τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των ερωτηθέντων

Οι αναλύσεις έγιναν με το στατιστικό πρόγραμμα SPSS και με κριτήριο στατιστικής

σημαντικότητας p< 0,05 p< 0,001 . Στο πρώτο σκέλος που αφορά την αξιοπιστία των κλιμάκων
χρησιμοποιήθηκε ο δείκτης αξιοπιστίας α του Cronbach , καθώς επίσης και Crosstabs, T-tests,
Anova κ.ο.κ .

Στο δεύτερο σκέλος για την ανάλυση των 12 επιλεγμένων ερωτήσεων η ανάλυση έγινε
βασισμένη με την βιβλιογραφία στην οποία αναφερθήκαμε στο θεωρητικό πλαίσιο. Έγινε
προσπάθεια σύγκρισης με τις διαφορετικές σκοπιές που έχουν ασχοληθεί και μελετήσει τις
διαπροσωπικές σχέσεις (κοινωνιολογική, βιολογική, ψυχαναλυτική) ώστε να οδηγηθούμε σε
συμπεράσματα ως προς το τι υπερισχύει τελικά.

39 | Σ ε λ ί δ α
6.2.1 Μορφές σχέσεων όπως διαμορφώνονται την στιγμή που διεξάχθηκε η έρευνα μας.

Πίνακας 1 – Διαμόρφωση 8 τύπων Αγάπης του Sternberg

N Valid Percent

Μη έρως 47 33.1 %

Απλώς αρέσκεια 7 4.9 %

Κεραυνοβόλος έρωτας 6 4.2 %

Κενός έρωτας 8 5.6 %

Ρομαντικός έρωτας 8 5.6 %

Συντροφικός έρωτας 10 7.0 %

Άφρων έρωτας 12 8.5 %

Ολοκληρωμένος έρωτας 44 31.0 %

Total 142 100%

Το βασικό ερώτημα της ερευνάς μας όσον αφορά το είδος της ερωτικής αγάπης που βιώνει το
άτομο στην σημερινή εποχή ελέγχθηκε με βάση την συχνότητα. Σύμφωνα με την Τριγωνική
Περί Έρωτος Θεωρία η οποία ορίζει ότι και τα τρία συστατικά είναι σημαντικά μέρη των
σχέσεων αγάπης, αν και η σημασία τους διαφέρει από τη μια σχέση στην άλλη. Μπορεί επίσης
να διαφέρει μέσα σε μια σχέση καθώς και μεταξύ των σχέσεων σε μια δεδομένη στιγμή.

Βάσει των απαντήσεων που δόθηκαν όπως παρατηρείτε και στον Πίνακα 1, καταλήξαμε στο
ότι το 31% (44) βιώνει τον Ολοκληρωμένο έρωτα την δεδομένη στιγμή. Σύμφωνα με τα
υπόλοιπα δεδομένα Απλής αρέσκειας έρωτας βιώνει το 4,9% (7) , Κεραυνοβόλο έρωτα 4,2%
(6), Κενό έρωτα το 5,6% (8) με ίδιο ποσοστό να συναντάμε και στον Ρομαντικό έρωτα,
Συντροφικό έρωτα το 7,0% (10) , Άφρων έρωτα το 5,5% (12). Ενδιαφέρον προκαλεί το αρκετά
υψηλό ποσοστό των ερωτηθέντων που βιώνει Μη-έρως με 33,1% (47).

Νοουμένου ότι πολιτισμικά τόσο η Ελλάδα όσο και οι Κύπρος είναι δυο κοινωνίες αρκετά
εγκάρδιες και λειτουργούν κατά βάσει με το συναίσθημα, μας δημιουργεί έναν προβληματισμό
.

40 | Σ ε λ ί δ α
Σύμφωνα με την θεωρία του Sternberg (1986) μιλώντας για Ολοκληρωμένο έρωτα
αναφερόμαστε στην ιδανική αγάπη που όλοι επιζητούμε. Κατά την θεωρία του όμως είναι
δυσεύρετη και με το πέρασμα ετών μιας μακροχρόνιας σχέσης δέχεται σταδιακή
αποδυνάμωση. Έτσι για να αντέξει μια τέτοια σχέση στο χρόνο απαιτεί ειδικούς χειρισμούς.
Θα μπορούσε κανείς να πει πως τα ευρήματα μας έρχονται να αντικρούσουν κάπως την θεωρία
του Sternberg καθώς ο ολοκληρωμένος έρωτας παρουσιάζεται με ένα αρκετά υψηλό ποσοστό
(31%) συγκριτικά με τους υπόλοιπους τύπους αγάπης.

Εδώ σε μια προσπάθεια να το αναλύσουμε κοινωνιολογικά θα μπορούσαμε να δούμε ότι ίσως

το πέρασμα των χρόνων από τότε μέχρι σήμερα , η διαφοροποίηση των κοινωνικών ρόλων ,
της έννοιας της αγάπης καθώς και οι νόρμες μιας κοινωνίας έχουν διαφοροποιηθεί και πιθανόν
ευθύνονται για τις νέες τάσεις που εμφανίζονται τα τελευταία χρόνια.

6.2.2 Πως τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των ερωτηθέντων (φύλο, ηλικία, χρονικό διάστημα
σχέσης, οικογενειακή κατάσταση) επιδρούν στο πως βιώνουν τον Ολοκληρωμένο έρωτα και
τον Μη- έρως

Πίνακας 2 – Ολοκληρωμένος έρωτας & Δημογραφικοί παράγοντες

N Valid Percent

Γυναίκα 31 37.3%

Άνδρας 13 22.03%

18-45 ετών 39 30.2%

Μόνιμη σχέση με ή χωρίς συγκατοίκηση 29 42.3%

Παντρεμένος/η 12 40 %

Οι προβλέψεις μας όσον αφορά το πως βιώνουν τον Ολοκληρωμένο έρωτα τα φύλα συνάδουν
με τα αποτελέσματα μας καθώς παρατηρείται στατιστική διαφοροποίηση μεταξύ τους
.Συγκεκριμένα όπως παρατηρούμε στον Πίνακα 2, οι γυναίκες βιώνουν τον Ολοκληρωμένο
έρωτα σε ποσοστό 37,3% (31), ενώ οι άνδρες σε ποσοστό μόλις 22,03% (13).. Αυτού του
τύπου σχέση φαίνεται πως αφορά ηλικίες 18-45 ετών με ποσοστό 30,2% (39). Από όσους

41 | Σ ε λ ί δ α
δήλωσαν ότι βιώνουν τον Ολοκληρωμένο έρωτας το 42,3% (29) βρίσκονται σε μόνιμη σχέση
με ή χωρίς συγκατοίκηση ενώ το 40% (12) είναι παντρεμένοι.

Πίνακας 3 – Μη έρως & Δημογραφικοί παράγοντες

N Valid Percent

Γυναίκα 25 53.2%

Άνδρας 22 46.8%

18-45 ετών 40 31.1%

Μόνιμη σχέση με ή χωρίς συγκατοίκηση 13 18.8%

Παντρεμένος/η 10 33,3%

Αναφορικά με το ποσοστό που δεν βιώνει την ολοκληρωτική αγάπη 69% (98) εντύπωση όπως
αναφερθήκαμε και πιο πάνω ότι ένα αρκετά υψηλό ποσοστό βιώνει Μη- έρως 33,1% (47)
.Από τον συγκεκριμένο τύπο σχέσης απουσιάζουν και τα τρία συστατικά ( εγγύτητα, πάθος,
δέσμευση). Από το σύνολο των ερωτώμενων που βιώνουν Μη-έρως όπως φαίνεται και στον
Πίνακα 3, το 53,2 % είναι γυναίκες ενώ το 46,8% άνδρες γεγονός που μας δείχνει μικρή
απόκλιση μεταξύ τους . Αυτού του τύπου σχέση φαίνεται πως αφορά ηλικίες 18-45 ετών με
ποσοστό 31,1% (40). Από όσους δήλωσαν ότι βιώνουν τον Μη- έρως το 18,8% (13)
βρίσκονται σε μόνιμη σχέση με ή χωρίς συγκατοίκηση ενώ το 33,3% (10) είναι παντρεμένοι.

42 | Σ ε λ ί δ α
6.2.3 Πως επηρεάζονται τα τρία συστατικά του έρωτα (εγγύτητα, πάθος, δέσμευση) όσον
αφορά τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των ερωτηθέντων

Πίνακας 4 – Ποσοστά : Ηλικία - Συστατικά στοιχεία Έρωτα

Εγγύτητα Πάθος Δέσμευση

Valid Valid Ν Valid

Ν Ν
Percent Percent Percent

27 19% 25 18.3% 25 18.7%

18-25
89 62.7% 85 62.5% 83 62%
26-35
13 9.1% 13 9.5% 13 9.7%
36-45
8 5.6% 8 5.8% 8 6%
45-55
5 3.5% 5 3.7% 5 3.7%
>56

Όσον αφορά το συστατικά του έρωτα συγκριτικά με την Ηλικία όπως βλέπουμε στον Πίνακα
4, και τα τρία συστατικά (εγγύτητα , πάθος ,δέσμευση) κορυφώνονται στις ηλικίες 26-35 ενώ
μετά υπάρχει σταδιακή και ισοδύναμη πτώση και στα τρία συστατικά. Αναλυτικά βλέπουμε
την Εγγύτητα με ποσοστό 62.7% στις ηλικίες 25-35, το Πάθος με 62,5% και το Πάθος με 62%
ενώ στις ηλικίες >56 ετών βλέπουμε την Εγγύτητα με 3,5% , το Πάθος και την Δέσμευση με
3,7%. Τα αποτελέσματα συμβαδίζουν με τις προβλέψεις μας, καθότι οι ηλικίες 26-35
θεωρούνται καθοριστικές στην ζωή του ανθρώπου, μεταβατικές από την έκφυλη ενηλικίωση ,
φοιτητική ζωή, μη σταθερή εργασία, κοινωνική ζωή , να μεταβαίνει το άτομο σε ένα πιο
σταθερό πλαίσιο σιγά σιγά νιώθοντας την ανάγκη για βιώματα που αποδίδουν σταθερό νόημα
. Στις ηλικίες άνω των 56 βλέπουμε πλέον ότι το άτομο που πιθανόν διανύει και ένα
μακροχρόνιο γάμο ή έχει περάσει από το στάδιο ενός διαζυγίου , επιζητά ίσως άλλα συστατικά
στην ζωή του από τα συγκεκριμένα. Στις ηλικίες αυτές τα άτομα πιθανότατα να εστιάζουν την

43 | Σ ε λ ί δ α
προσοχή τους στα παιδιά τους , στα εγγόνια τους και να θεωρούν πως ηλικιακά μεγάλωσαν
για έρωτες.

Πίνακας 5 – Ποσοστά : Χρονικό διάστημα σχέσης - Συστατικά στοιχεία Έρωτα

Εγγύτητα Πάθος Δέσμευση

Valid Valid Ν Valid

Ν Ν
Percent Percent Percent
>1 έτος
24 20.9% 24 21.6% 24 22%
1-4,5 έτη
39 34% 38 34.2% 38 35%
5-9,5 έτη
32 28% 30 27% 30 27.5%
>10 έτη
20 17.4% 19 17.1% 17 15.6%

Όσον αφορά το συστατικά του έρωτα συγκριτικά με το χρονικό διάστημα της σχέσης όπως
βλέπουμε στον Πίνακα 5, και τα τρία συστατικά (εγγύτητα, πάθος, δέσμευση) βρίσκονται στα
υψηλότερα επίπεδα μετά τον πρώτο χρόνο σχέσης με ανοδική τάση μέχρι και τα 4,5 χρόνια
όπου από εκεί και έπειτα ξεκινά μια σταδιακή κάθοδος στα 5 χρόνια και μετά. Αναλυτικά
βλέπουμε την Εγγύτητα με ποσοστό 34% στα 1-4,5 έτη , το Πάθος με 34.2% στα 1-4,5 έτη και
τη Δέσμευση με 35% στα 1-4,5 έτη . Από την άλλη πλευρά παρατηρούμε ότι σχέσεις >10
ετών η Εγγύτητα πέφτει στο 17,4% , το Πάθος στο 17.1% και η Δέσμευση στο 15.6%.

44 | Σ ε λ ί δ α
 Πίνακας 6 – Ποσοστά : Φύλο- Συστατικά στοιχεία Έρωτα

Εγγύτητα Πάθος Δέσμευση

Valid Valid Ν Valid

Ν Ν
Percent Percent Percent

57 42.5%
Άνδρας 59 41.5% 57 42%
77 57.4%
Γυναίκα 83 58.4% 79 58.1%

Μελετώντας τα τρία συστατικά του έρωτα (εγγύτητα, πάθος, δέσμευση) ως προς Φύλο,
παρατηρούμε στον Πίνακα 6 ότι η γυναίκα εμφανίζει παραπάνω ποσοστά από ότι ο άνδρας και
στα τρία συστατικά του έρωτα .Πιο συγκεκριμένα παρουσιάζει ποσοστό 58,4% στην
Εγγύτητα, 58,1% στο Πάθος και 57,4% στην Δέσμευση. Η διαφοροποίηση μεταξύ των φύλων
σύμφωνα με τα αποτελέσματα μας παρουσιάζεται σε εκείνο το συστατικό με το υψηλότερο
ποσοστό. Οι γυναίκες φαίνεται να βιώνουν μεγαλύτερη εγγύτητα με 58,4% ενώ χαμηλότερη
στην δέσμευση με 57,4% ενώ οι άνδρες παρουσιάζουν υψηλότερο ποσοστό στην δέσμευση με
42,5% ενώ χαμηλότερο στην εγγύτητα, το ακριβώς αντίθετο δηλαδή από τις γυναίκες. Αυτό
σε μια πρώτη εκτίμηση μπορεί να μας δείξει το παράδοξο ότι οι άνδρες τελικά ίσως να
προτιμούν τη δέσμευση περισσότερο από όσο θα περίμενε κανείς. Αυτό σημαίνει ότι όταν ένας
άνδρας μπει τελικά σε μια σχέση ίσως και να μπαίνει πιο ουσιαστικά από μια γυναίκα. Οι
γυναίκες από την άλλη πλευρά στηρίζονται στην εγγύτητα -οικειότητα με τον άλλον και
επιζητούν πιθανότατα επικοινωνία ,τρυφερότητα, αποδοχή , στοιχεία σύνηθες να τα επιζητά
μια γυναίκα νοούμενου ότι είναι ένα ον πιο συναισθηματικό

45 | Σ ε λ ί δ α
6.2.4 Σχετίζεται η Ηλικία με τα συστατικά του έρωτα (εγγύτητα, πάθος, δέσμευση) και τα
συστατικά του έρωτα μεταξύ τους;

Correlations

Πίνακας 7- Συσχέτιση Συστατικών έρωτα -Ηλικία

Ηλικία Εγγύτητα Πάθος Δέσμευση

Ηλικία Pearson Correlation - .122 - .181* .099

Sig. (2-tailed) .149 ,035 .258

N 142 136 134

Εγγύτητα Pearson Correlation 1 ,758** ,796**

Sig. (2-tailed) ,000 ,000

N 142 136 134

Πάθος Pearson Correlation 1 ,763**

Sig. (2-tailed) ,000

N 136 134

Δέσμευση Pearson Correlation

Sig. (2-tailed)

*. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed).

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

Προκειμένου να απαντήσουμε στο συγκεκριμένο ερευνητικό ερώτημα, κάναμε συσχέτιση με

Correlation r. Όπως παρατηρούμε και στον Πίνακα 7 η ηλικία έχει αρνητική αδύναμη
συσχέτιση με το πάθος καθώς (r= - .181 , sig. ,035 , p<0,05), ενώ όσον αφορά την ηλικία με
την εγγύτητα και την δέσμευση δεν παρατηρείται κάποια συσχέτιση μεταξύ των δυο
μεταβλητών. Αναφορικά με τα συστατικά του έρωτα (εγγύτητα, πάθος, δέσμευση) και την
συσχέτιση μεταξύ τους, βλέπουμε πως υπάρχει θετική ισχυρή συσχέτιση μεταξύ τους.
Συγκεκριμένα όσον αφορά τις μεταβλητές Εγγύτητα- Πάθος (r= ,758 , sig. ,000 , p<0.01)
παρατηρούμε ισχυρή θετική συσχέτιση μεταξύ τους . Αναφορικά με την Εγγύτητα και
Δέσμευση ( r= ,796, sig.,000 , p<0.01) παρατηρείται εξίσου θετική σημαντική συσχέτιση.

46 | Σ ε λ ί δ α
Σημαντική θετική συσχέτιση παρατηρείται και ανάμεσα σε Πάθος με Δέσμευση (r=763,
sig.,000 , p<0.01)

6.2.5 Σχετίζονται τα τρία συστατικά του έρωτα με τον Ολοκληρωμένο έρωτα και με τον Μη έρως;

Correlations

Πίνακας 8- Συσχέτιση Συστατικών έρωτα- Ολοκληρωμένο Έρωτας

Ολοκληρωμένος
έρωτας Εγγύτητα Πάθος Δέσμευση

Ολοκληρωμένος έρωτας Pearson Correlation 1 .579** .558* .589*

Sig. (2-tailed) .000 ,000 .000

N 163 142 136 134

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

Προκειμένου να εξεταστεί η σχέση Ολοκληρωμένου έρωτα με τα τρία συστατικά του έρωτα

(εγγύτητα, πάθος, δέσμευση), εφαρμόστηκε ανάλυση συσχέτισης με Correlation. Όπως
παρατηρούμε και στον Πίνακα 8, όσον αφορά την συσχέτιση του Ολοκληρωμένου έρωτα με
τα τρία συστατικά (εγγύτητα, πάθος, δέσμευση) παρατηρείται ότι: Όσον αφορά την συσχέτιση
μεταξύ του Ολοκληρωμένου Έρωτα με την εγγύτητα παρατηρείται θετική μέτρια συσχέτιση
όπου ( r= ,579, sig. ,000 . p < 0,01). Όσον αφορά την συσχέτιση μεταξύ του Ολοκληρωμένου
Έρωτα με το πάθος παρατηρείται θετική μέτρια συσχέτιση (r= ,558, sig. ,000 . p < 0,01).
Αναφορικά με την συσχέτιση μεταξύ του Ολοκληρωμένος έρωτα με την Δέσμευση
παρατηρείται και εδώ θετική μέτρια συσχέτιση ( r= ,589, sig. ,000 . p < 0,01).

47 | Σ ε λ ί δ α
Correlations

Πίνακας 9- Συσχέτιση Συστατικών έρωτα- Ολοκληρωμένο Έρωτας

Ολοκληρωμένος
έρωτας Εγγύτητα Πάθος Δέσμευση

Ολοκληρωμένος έρωτας Pearson Correlation 1 -.702** -.749* -.788*

Sig. (2-tailed) .000 ,000 .000

N 163 142 136 134

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

Προκειμένου να εξεταστεί η σχέση Μη έρως με τα τρία συστατικά του έρωτα (εγγύτητα, πάθος,
δέσμευση), εφαρμόστηκε ανάλυση συσχέτισης με Correlation Όπως παρατηρούμε και στον Πίνακα 9
Από τα αποτελέσματα φαίνεται ότι υπάρχει υψηλή, αρνητική ισχυρή συσχέτιση μεταξύ του Mη έρως
και της Εγγύτητας (r = -.702, p <.001). Όσον αφορά το Μη έρως με το Πάθος φαίνεται ότι υπάρχει
υψηλή, αρνητική ισχυρή συσχέτιση μεταξύ τους (r = -.749, p <.001). Τέλος όσον αφορά το Μη έρως
με την Δέσμευση υπάρχει υψηλή, αρνητική ισχυρή συσχέτιση μεταξύ τους (r = -.788, p <.001).

48 | Σ ε λ ί δ α
6.2.6 Έλεγχος σημαντικότητας τα συστατικά του έρωτα (εγγύτητα, πάθος, δέσμευση) με το
χρονικό διάστημα μιας σχέσης

Μέσοι όροι & Τυπικές Αποκλίσεις

N Mean Std.Deviation p

Εγγύτητα

<1 έτους 24 108.21 15.784

1-,45 έτη 39 115.97 16.122
0,04*
5-9,5 έτη 32 122.28 7.013
>10 έτη
20 110.25 19.663

Πάθος 24 102.21 15.995

38 101.42 21.534
<1 έτους 0,02*
1-,45 έτη 30 109.63 12.891

5-9,5 έτη 19 91.89 31.941

>10 έτη

Δέσμευση 24 99.67 22.251

38 112.84 19.632
<1 έτους
30 123.37 9.976
1-,45 έτη 0.00*
5-9,5 έτη 17 106.06 21.707

>10 έτη

*. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed).

49 | Σ ε λ ί δ α
Στην συνέχεια για να ελέγξουμε αν υπάρχουν σημαντικές στατιστικές διαφορές ανάμεσα στα
συστατικά του έρωτα (εγγύτητα, πάθος, δέσμευση) και το χρονικό διάστημα της σχέση έγινε
ανάλυση ANOVA.

Όσον αφορά την Εγγύτητα επειδή P −Value = 0.04 < 0.05, η μηδενική υπόθεση, σε επίπεδο
σημαντικότητας 5% απορρίπτεται. Δηλαδή, τα δεδομένα δίνουν στατιστικά σημαντικές
αποδείξεις ότι υπάρχει σημαντική στατιστική διαφορά μεταξύ της εγγύτητας και του χρονικό
διάστημα 5-9,5 έτη (Μ.Ο 122,28). Η πιθανότητα το συμπέρασμα αυτό να είναι λάθος, είναι το
πολύ 0.05 (μάλιστα, επειδή το στατιστικό πακέτο υπολόγισε την P-Value, μπορούμε να πούμε
ότι αυτή η πιθανότητα είναι το πολύ 0.04)

Όσον αφορά Το Πάθος επειδή P −Value = 0.02 < 0.05, η μηδενική υπόθεση, σε επίπεδο
σημαντικότητας 5% απορρίπτεται. Δηλαδή, τα δεδομένα μας δίνουν στατιστικά σημαντικές
αποδείξεις ότι υπάρχει σημαντική στατιστική διαφορά μεταξύ του πάθους και του χρονικό
διάστημα 5-9,5 έτη (Μ.Ο 109,63). Η πιθανότητα το συμπέρασμα αυτό να είναι λάθος, είναι το
πολύ 0.05 (μάλιστα, επειδή το στατιστικό πακέτο υπολόγισε την P-Value, μπορούμε να πούμε
ότι αυτή η πιθανότητα είναι το πολύ 0.26)

Όσον αφορά την Δέσμευση επειδή P −Value = 0.00 < 0.05, η μηδενική υπόθεση, σε επίπεδο
σημαντικότητας 5% απορρίπτεται. Δηλαδή, τα δεδομένα δίνουν στατιστικά σημαντικές
αποδείξεις ότι υπάρχει σημαντική στατιστική διαφορά μεταξύ της δέσμευσης και του χρονικό
διάστημα 5-9,5 έτη (Μ.Ο 123,37). Η πιθανότητα το συμπέρασμα αυτό να είναι λάθος, είναι το
πολύ 0.05 (μάλιστα, επειδή το στατιστικό πακέτο υπολόγισε την P-Value, μπορούμε να πούμε
ότι αυτή η πιθανότητα είναι το πολύ 0.04)

50 | Σ ε λ ί δ α
6.3 Διαχωρισμός 14 ερωτήσεων από το ερωτηματολόγιο του Sternberg

Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο θα γίνει η ανάλυση 14 ερωτήσεων που ξεχωρίσαμε από το

ερωτηματολόγιο του Sternberg. Επιλέξαμε ερωτήσεις και από τα τρία συστατικά (εγγύτητα,
πάθος, δέσμευση) και στην συνέχεια αναλύθηκαν ως προς την κοντινότερη θεωρητική
προσέγγιση που αντιστοιχεί το καθένα συστατικό.

6.3.1 Συστατικό Εγγύτητα

Frequencies

Πίνακας 1- Συστατικό Εγγύτητα

N Valid Percent

3. Μπορώ να βασιστώ 89 63,1%

στον/στην σύντροφό μου σε
μια ανάγκη

112 78,8%
4. Ο/Η σύντροφός μου
μπορεί να βασιστεί σε μένα
σε μια ανάγκη

8. Έχω καλή επικοινωνία με 72 50,7%

τον/την σύντροφό μου

*Μ.Ο Εγγύτητας: 64,2%

Αναλύοντας αρχικά το Συστατικό της Εγγύτητας όπως θα δούμε και από τις επιλεγμένες
ερωτήσεις στον Πίνακα 1 υπολογίζοντας όσους επέλεξαν Πάρα πολύ -Απόλυτα βλέπουμε ότι
περισσότερο από τους μισούς απάντησαν θετικά (Μ.Ο 64,2%). Η εγγύτητα ως συστατικό έχει
απασχολήσει κατά καιρούς διάφορους ερευνητές και ιδιαίτερα τον κλάδο της Κοινωνικής
Ψυχολογίας στο πλαίσιο διερεύνησης των διαπροσωπικών σχέσεων . O ψυχίατρος Birtchnell
στο βιβλίο του How humans relate (1993) μελετά τις διαπροσωπικές σχέσεις θέτοντας μια νέα
θεωρία εκείνη του Διαπροσωπικού Οκτάγωνου. Η θεωρία αυτή μελετά τα επίπεδα εγγύτητας
ή απόστασης ανάμεσα σε δυο ανθρώπους. Ο όρος Εγγύτητα περιλαμβάνει στάσεις ,

51 | Σ ε λ ί δ α
συμπεριφορές όπως το να μπορεί το άτομο να μοιραστεί με άλλους , να μπορεί να επικοινωνεί,
να αλληλοεπιδρά , να λειτουργεί συνεργατικά , το είναι δεκτικός και αυθόρμητος στις
διαπροσωπικές του σχέσεις. Υποστηρίζεται πως από τον όρο της εγγύτητας κρύβεται ο φόβος
του ατόμου να μείνει μόνος. Η κοινωνική ψυχολογία υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι ασυνείδητα
αναπτύσσουν διαπροσωπικές σχέσεις με άτομα τα οποία είτε στο χαρακτήρα είτε εξωτερικά
μοιάζουν. Η εγγύτητα- οικειότητα θεωρείται ευρέως ως μία από τις βασικές διαδικασίες που
διέπουν τις στενές σχέσεις. Εκτεταμένη θεωρία και έρευνα δείχνουν ότι οι πιο ευχάριστες
στενές σχέσεις είναι αυτές που χαρακτηρίζονται από αμοιβαία αίσθηση κατανόησης,
εκτίμησης και φροντίδας. Άτομα με ανεπτυγμένο το στοιχείο της εγγύτητας στις
διαπροσωπικές τους σχέσεις τείνουν να είναι πιο χαρούμενα και υγιή, ενώ η απουσία
εγγύτητας τείνει να σχετίζεται με μοναξιά και άλλες μορφές συναισθηματικής δυσφορίας και
μπορεί ακόμη και να οδηγήσει σε επιβάρυνση της υγείας γενικότερα (Poucher, Prager et al,
2022) . Επιπλέον μελέτες έχουν δείξει ότι το πόσο ένα άτομο θα νιώσει έλξη για ένα άλλο άτομο
επηρεάζεται από το βαθμό οικειότητας με το άλλο άτομο. Η άποψη αυτή βασίζεται στο βαθμό αυτό-
αποκάλυψης του ατόμου το οποίο θεωρείται στοιχείο άκρως ελκυστικό ειδικά για τις γυναίκες
σύμφωνα με τους Petty & Mirels (1981).

Σε μια καθημερινότητα στην οποία κυριαρχεί η κοινωνική αποστασιοποίηση θεωρείται

ενθαρρυντικό το γεγονός ότι περισσότεροι από το μισό δείγμα της ερευνάς μας, επιζητά την
εγγύτητα. Αυτό μας οδηγεί σε συμπεράσματα ότι για την σύσταση μια σχέσης καθοριστικό
ρόλο παίζουν κοινωνικοί παράγοντες που έχουν να κάνουν με την επικοινωνία μεταξύ του
ζευγαριού, με το αίσθημα ότι μπορεί να βασιστεί το άτομο στο σύντροφο του καθώς και το
αντίστροφο. Η σωματική έλξη από μόνη της δεν αρκεί παρόλο, από ότι φαίνεται που στις
πλείστες περιπτώσεις το άτομο κοιτάζει πρώτα την εμφάνιση και όχι τον εσωτερικό του κόσμο.

52 | Σ ε λ ί δ α
6.3.2 Συστατικό Πάθος

Frequencies

Πίνακας 2- Συστατικό Πάθος

N Valid Percent

18. Η σχέση μου με τον 28 20,9%

σύντροφό μου είναι πολύ
ρομαντική

76 56%
19. Βρίσκω προσωπικά
τον/την σύντροφό μου πολύ
ελκυστικό/η
42 31%
20. Εξιδανικεύω τον/την
σύντροφό μου

27. Δεν μπορώ να φανταστώ 57 42%

τη ζωή μου χωρίς τον/την

σύντροφό μου
58 42,6%
28.Η σχέση μου με τον/την
σύντροφό μου έχει πάθος
51 37,5%
30.Φαντασιώνομαι για
τον/την σύντροφό μου

*Μ.Ο
Πάθους: 38,33%

Αναφορικά με το Συστατικό του Πάθους όπως θα δούμε και από τις επιλεγμένες ερωτήσεις
στον Πίνακα 2 υπολογίζοντας όσους επέλεξαν Πάρα πολύ -Απόλυτα, βλέπουμε ότι ένα μικρό
ποσοστό απάντησαν θετικά (Μ.Ο 38,33%). Το Πάθος ως συστατικό θα μπορούσαμε να το
κατατάξουμε στους βιολογικούς παράγοντες. Όπως αναφερθήκαμε και σε προηγούμενα
κεφάλαια ότι άλλος ένας παράγοντας που ευνοεί την ανάπτυξη των διαπροσωπικών σχέσεων
είναι η φυσική ελκυστικότητα των ανθρώπων. Επομένως η ελκυστικότητα είναι ένα από τα
αρχικά πολλές φορές πράγματα που κοιτάζει το άτομο στον άλλον. Εγγύτητα και
ελκυστικότητα φαίνεται να λειτουργούν παράλληλα καθώς έρευνες δείχνουν ότι όσο υπάρχει
εγγύτητα- οικειότητα τόσο υπάρχει και το στοιχείο του πάθους μέσα στην σχέση. Επομένως

53 | Σ ε λ ί δ α
όπως υποστήριζε και ο Sternberg τόσο οι κοινωνικοί όσο οι βιολογικοί παράγοντες συμβάλουν
στην διαμόρφωση του Ολοκληρωμένου έρωτα.

Στην συνέχεια αναλύοντας μεμονωμένα τις ερωτήσεις θα δούμε το εξής: Στην ερώτηση αν η
σχέση με τον σύντροφο μου είναι πολύ ρομαντική μόνο το 20,9 % απάντησε θετικά , γεγονός
που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πολύ πιθανόν το άτομο να λειτουργεί πλέον πιο
ρεαλιστικά και να μην προτιμά την ουτοπία που προσφέρει ο ρομαντικός έρωτας, εκείνο
δηλαδή το αίσθημα ότι βρήκες το άλλο σου μισό, εκείνο το «για πάντα». Συνεχίζοντας στην
επόμενη ερώτηση στο κατά πόσο βλέπουμε τον σύντροφο μας ελκυστικό , η απάντηση ήταν
θετική για περισσότερο από το μισό δείγμα. Αυτό έρχεται να συμφωνήσει με τα δεδομένα που
έχουμε στο προηγούμενο συστατικό ,καθώς είπαμε πως ελκυστικότητα και οικειότητα
συνυπάρχουν παράλληλα ως επι το πλείστο και θεωρούνται αναπόσπαστα στοιχεία μιας
σχέσης. Και οι επόμενες ερωτήσεις οι οποίες εστιάζουν στην εξιδανίκευση του συντρόφου
μας αλλά και στο πόσο δύσκολο μας είναι να σκεφτούμε την ζωή μας χωρίς εκείνους , οι
θετικές απαντήσεις δεν είναι σε μεγάλο ποσοστό , στοιχείο που μας υποδεικνύει ότι πράγματι
οι άνθρωποι ίσως και να αποφεύγουν να αφεθούν ολοκληρωτικά. Επιπλέον βρισκόμαστε στην
εποχή των διάχυτων επιλογών που βρίσκει κανείς γύρω του που ίσως και να εμποδίζει να
δούμε εις βάθος ένα άτομο.

Από την άλλη πλευρά η ψυχανάλυση φαίνεται ότι μπορεί να μας ερμηνεύσει τις πολλαπλές
μορφές επένδυσης του ερωτισμού (αυτού του οποίον ο Freud ονομάζει libido ) . Ο ερωτισμός
στον πιο πάνω πίνακα φαίνεται να εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους και μορφές
(ρομαντισμός, εξιδανίκευση, πάθος και φαντασίωση). Σε αυτό το πλαίσιο (ποικίλων μορφών
επένδυση του ερωτισμού) μπορούμε να πούμε ότι μερικές μορφές όπως ο ρομαντισμός
υποχωρούν ενώ μερικές άλλες όπως η φαντασίωση, το πάθος και η συνειδητή εξιδανίκευση
αυξάνονται ιστορικά. Άρα μπορούμε να πούμε ότι η επένδυση σε μορφές μετουσίωσης όπως
ο ρομαντισμός αντικαθίστανται με αυτόν που παραδόξως μπορούμε να ονομάσουμε συνειδητή
φαντασίωση.

54 | Σ ε λ ί δ α
6.3.3 Συστατικό Δέσμευση

Frequencies

Πίνακας 3- Συστατικό Δέσμευση

N Valid Percent

35. Δεν θα άφηνα τίποτα να 80 59,7%%

μπει εμπόδιο στην
δέσμευση μου με τον/την
σύντροφό μου

36. Έχω την προσδοκία πως 67 50%

η αγάπη μου για τον/την
σύντροφό μου να κρατήσει
για όλη την υπόλοιπη μου
ζωή

39. Δεν μπορώ να φανταστώ

την σχέση με τον/την
σύντροφό μου να
61 46%
τερματίζεται

44. Σκοπεύω να συνεχίσω

την σχέση μου με τον/την 89 67%
σύντροφό μου

45. Ακόμα και όταν έχω

92 68,7%
προβλήματα με τον/την
σύντροφό μου , παραμένω
δεσμευμένος στην σχέση
μου μαζί του

*Μ.Ο
Δέσμευσης: 58,3%

55 | Σ ε λ ί δ α
Αναφορικά με το Συστατικό της Δέσμευσης όπως θα δούμε και από τις επιλεγμένες ερωτήσεις
στον Πίνακα 3 υπολογίζοντας όσους επέλεξαν Πάρα πολύ -Απόλυτα, βλέπουμε ότι ένα
ικανοποιητικό ποσοστό έδειξε πως βιώνει την δέσμευση σε πολύ ικανοποιητικά επίπεδα (Μ.Ο
59,3%). Σε μια προσπάθεια να το αναλύσουμε κοινωνιολογικά βλέπουμε ότι η δεσμευμένη δεν
συμβαίνει από τη μια μέρα στην άλλη. Η διαδικασία οικοδόμησης περιλαμβάνει την
αποκάλυψη συναισθημάτων, την ανταλλαγή συναισθημάτων, την υποστήριξη ο ένας στον
άλλον. Καθώς η σχέση σας μετακινείται από μια βασική φυσική έλξη σε μια βαθύτερη
αίσθηση εγγύτητας, είναι πιθανό να ακολουθήσει μια στοργική μορφή δέσμευσης. Η επιλογή
της αφοσιωμένης αγάπης έναντι των περιστασιακών γνωριμιών σημαίνει η απόφαση που
παίρνει το άτομο να είναι μονογαμικό. Το να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στον/στην σύντροφό
του, σημαίνει να αγαπά εκείνον και μόνο. Αυτό σημαίνει πως το ενδεχόμενο απιστίας μπορεί
να σημαίνει και το τέλος της σχέσης. Οι σχέσεις, δεν είναι πάντα εύκολες και προδιαθέτουν
δουλειά και από τους δύο . Μια σχέση απαιτεί και οι δύο σύντροφοι να βιώσουν και τα καλά
μιας σχέσης αλλά και τα δύσκολα. Το να μένει το άτομο μαζί με τον σύντροφο του όταν
μαλώνει για παράδειγμα, και όχι μόνο όταν είναι χαρούμενοι, δείχνει ότι υπάρχει μια ισχυρή
δέσμευση με αμοιβαίες υποχωρήσεις.

Μελέτες ετών γύρω από το θέμα της δέσμευσης έχουν καταλήξει σε μια διαφοροποίηση της
έννοιας του γάμου. Παλαιότερα οι άνθρωποι παντρεύονταν από προξενιό χωρίς να υπάρχει
αγάπη ή το δικαίωμα προσωπικής επιλογής του ατόμου να διαλέξει εκείνον που θα παντρευτεί,
νοουμένου ότι συνήθως ήταν απόφαση των οικογενειών. Προχωρώντας σε μια σειρά ετών που
οι καταστάσεις κάτω από τις οποίες οι άνθρωποι οδηγούνται προς το γάμο διαφοροποιούνται
κατά πολύ, βλέπουμε πως το άτομο προχωρά όλα τα στάδια της σχέσης, δοκιμάζεται και στο
τέλος αποφασίζει να προχωρήσει σε γάμο. Ειδικά κατά τον 21ο αιώνα φαίνεται πως οι μορφές
των σχέσεων αντανακλούν γενικά νέες τάσεις μέσα στην κοινωνία. Για παράδειγμα, η
υποχώρηση του γάμου και της μακροπρόθεσμης δέσμευσης, που αντικατοπτρίζεται στη
μείωση των ποσοστών γάμου και στην άνοδο της συμβίωσης.

Τα ποσοστά των ερωτήσεων μας επιβεβαιώνουν αυτό που ορισμένοι θεωρητικοί έχουν
υποστηρίξει, την ύπαρξη δηλαδή ενός μετασχηματισμού στην οικειότητα ανάμεσα στα
ζευγάρια καθώς και ένα μοτίβο σχέσεων εμφανώς ολοένα και πιο εξατομικευμένο. Αυτό μας
οδηγεί σε δυο πιθανές συνέπειες όσον αφορά τις σχέσεις .Είτε είναι παροδικές , είτε
αξιοποιούνται διαφορετικά νοουμένου ότι ο γάμος δεν θεωρείται προϋπόθεση μιας σχέσης
πλέον. Όποια κι ‘αν είναι η κατεύθυνση όμως που θα πάρει αν το εξετάσουμε ατομικά φαίνεται
πως στοιχεία όπως η δέσμευση εξακολουθούν να είναι πολύ σημαντικά για τους ανθρώπους

56 | Σ ε λ ί δ α
ανεξαιρέτως της διαφοροποίησης της ερμηνείας του, ως αποτέλεσμα τούτου οι κοινωνιολόγοι
να πιστεύουν στην συνέχεια του ιδεώδες της μακροχρόνιας σχέσης ή ακόμα και της δια βίου
αγάπης.

Αν προσθέσουμε σε αυτό το πλαίσιο την διατύπωση για συνειδητές φαντασιώσεις την οποία
εισηγηθήκαμε στο προηγούμενο συστατικό, θα μπορούσαμε να πούμε ότι καθώς υποχωρεί η
ηγεμονική κουλτούρα του γάμου σαν το επιστέγασμα των συζυγικών- οικογενειακών
σχέσεων, τώρα αναπτύσσεται μια πολλαπλή μορφή παραγόντων στήριξης της δέσμευσης οι
οποίοι έχουν μια πιο ρεαλιστική (σε σύγκριση με τις πιο ρομαντικές μορφές της μετουσίωσης
προηγουμένως) μορφή καθώς αυτοί που ενδιαφέρονται για δέσμευση φαίνεται να προσπαθούν
συνειδητά να το πετύχουν παρά να το θεωρούν αυτονόητο.

57 | Σ ε λ ί δ α
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Συζήτηση

Όπως είδαμε και αναλυτικά στο προηγούμενο κεφάλαιο , τα υποκείμενα της ερευνάς μας
τοποθετήθηκαν αρκετά υψηλά ανάμεσα σε δυο εντελώς αντίθετες μορφές έρωτα. Είδαμε τον
Ολοκληρωμένο έρωτα να αγγίζει το 31% από την μια και από την άλλη πλευρά το Μη έρως
με ποσοστό 33,1%. Το αξιοσημείωτο βρίσκεται στο γεγονός ότι το 70,2% από όσους βιώνουν
Μη έρως βρίσκονται μέσα σε σχέση. Τα αποτελέσματα μας συνάδουν με εκείνα της
(Ματσαγγίδου,2012) η οποία διέκρινε και εκείνη την επικράτηση των συγκεκριμένων δυο
μορφών έρωτα (Ολοκληρωμένος έρωτας 33,44% ,Μη έρως 34,69%), καθώς και το αρκετά
υψηλό ποσοστό όσων βρίσκονταν σε σχέση αλλά δεν βίωναν κανένα από τα τρία συστατικά
της θεωρίας του Sternberg ( Μη έρως σε σχέση 61,9%) . Όπως παρατηρήσαμε στην συνέχεια
μελετώντας την ηλικία με τα συστατικά του έρωτα (εγγύτητα, πάθος, δέσμευση) διαπιστώθηκε
πως και τα τρία εμφάνιζαν υψηλότερα ποσοστά σε ηλικίες 26-35, γεγονός καθόλου παράδοξο
αν σκεφτεί κανείς πως στο συγκεκριμένο ηλικιακό φάσμα το άτομο επιζητά σταθερότητα έχει
τελειώσει από την μετεφηβεία και αναζητά τρόπους οργάνωσης της ζωής του μέσα από
επαγγελματική σταθερότητα, μια σταθερή σχέση κ.ο.κ .

Όσον αφορά την ένταση του κάθε συστατικού συγκριτικά με το φύλο, σε αντίθεση με τα
αποτελέσματα των (Kochar & Sharma,2015) που δεν βρήκαν κάποια συσχέτιση , στην δική
μας έρευνα φαίνεται να διαφοροποιείται ο τρόπος που αξιολογούν τα τρια αυτά συστατικά οι
άνδρες με τις γυναίκες. Πιο συγκεκριμένα οι άνδρες έδειξαν παραπάνω βαρύτητα στην
Δέσμευση , έπειτα στο Πάθος και τελευταία άφησαν την Εγγύτητα. Αυτό έρχεται να
αντικρούσει το που εστιάζουν οι γυναίκες καθώς εστιάζουν πρώτα στην Εγγύτητα , μετά στο
Πάθος και τελευταία την Δέσμευση. Κάτι τέτοιο μας δημιουργεί εντυπώσεις λαμβάνοντας ως
αξιοπερίεργο οι άνδρες να εστιάζουν στην Δέσμευση.

Στην συνέχεια προσπαθώντας να διερευνήσουμε από τι επηρεάζονται τα τρία συστατικά

(εγγύτητα, πάθος, δέσμευση) διαπιστώσαμε πως μόνο το Πάθος επηρεάζεται από την ηλικία
ενώ από το χρονικό διάστημα της σχέσης φαίνεται πως επηρεάζονται και τα τρία συστατικά
ως προς την ένταση τους.

Προχωρώντας στην συνέχεια στην ανάλυση των 14 επιλεγμένων ερωτήσεων του Sternberg
διαπιστώσαμε τα εξής:

Αναφορικά με το συστατικό της Εγγύτητας τα ποσοστά των υποκειμένων μας που το βιώνουν
έντονα ήταν αρκετά υψηλά, γεγονός που επιβεβαιώνει αυτό που πολλοί ερευνητές έχουν

58 | Σ ε λ ί δ α
υποστηρίξει , ότι οι άνθρωποι ασυνείδητα επιζητούν ένα όμοιο τους είτε εξωτερικά είτε
εσωτερικά. Αναζητούν την οικειότητα , είτε αυτή είναι συναισθηματική είτε σεξουαλική. Η
εγγύτητα περικλείει όλα όσα ένα άτομο μπορεί να μοιραστεί με τον άλλον , η ανάγκη για
ουσιώδη επικοινωνία , το να μοιράζεται τα ίδια θέλω από την ζωή , να έχει ίδιες αξίες, να
υπάρχει αλληλεπίδραση και οτιδήποτε αφήνει τον άνθρωπο να είναι ο εαυτός του/της δίπλα
στον άλλον/η. Υπάρχει στο μυαλό μας η ιδέα (η οποία ιστορικά φαίνεται να πηγάζει από την
κουλτούρα του ρομαντικού έρωτα η οποία αναπτύχθηκε από το 19 ο αιώνα) ότι μόνο ένας
όμοιος με εμάς θα αφουγκραστεί τις ανάγκες μας, μόνο ένας όμοιος μας πιθανότατα δεν θα
μας πληγώσει και με έναν όμοιο το για πάντα μπορεί και να είναι εφικτό. Η εγγύτητα ή αλλιώς
ο βαθμός οικειότητας όπως έχουν υποστηρίξει και διάφοροι μελετητές (Petty & Mirels, 1981:
Sternberg,1984 : Hatfield,1984) βοηθά την ανάπτυξη των άλλων δύο συστατικών (πάθος και
δέσμευση). Το βαθμό που ένα άτομο θα τα βιώσει επηρεάζεται από το βαθμό οικειότητας με
το άλλο άτομο.

Μελετώντας το επόμενο συστατικό μας, το Πάθος παρατηρούμε ότι τα ποσοστά των

υποκειμένων μας που το βιώνουν έντονα είναι αρκετά χαμηλά γεγονός που μας δημιουργεί την
εντύπωση ότι παρόλο που στα αρχικά στάδια μας σχέσης το πάθος θεωρείται το κυρίαρχο
συστατικό, με την πάροδο του χρόνου εξασθενεί καθώς ισχυροποιούνται άλλα συστατικά όπως
είναι η εγγύτητα , η συντροφικότητα, η δέσμευση . Εξετάζοντας αναλυτικότερα τις ερωτήσεις
που περιλαμβάνει ο Sternberg στο συστατικό του πάθους βλέπουμε πως μιλά για ρομαντισμό,
εξιδανίκευση, πάθος και φαντασίωση. Κοιτάζοντας λοιπόν τα ποσοστά θα λέγαμε ότι το πάθος
έχει εκλείψει στις μακροχρόνιες σχέσεις και εξετάζοντας το από την σκοπιά της ψυχανάλυσης
οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι ίσως τελικά ο ερωτισμός να εκφράζεται με άλλες μορφές
στις μέρες μας, όπως την εξιδανίκευση του συντρόφου μας και την φαντασίωση.

Στο τελευταίο συστατικό, εκείνο της Δέσμευσης παρατηρείται ότι τα ποσοστά των
υποκειμένων μας που το βιώνουν έντονα είναι σε ικανοποιητικά επίπεδα καθώς παραπάνω
από τους μισούς απάντησαν θετικά. Ο όρος δέσμευση έχει ποικίλες έννοιες, μιλώντας για μια
εσωτερική ανάγκη του ατόμου η οποία ξεκινά μέσω της εγγύτητας που νιώθεις με ένα άτομο
κατά την διάρκεια του flirt, προχωρώντας σε μια δημιουργία σταθερής σχέσης και στην
συνέχεια σε μια μεγαλύτερη εμβάθυνση αυτής της σχέσης με τις αναμενόμενες δοκιμασίες που
θα κληθεί να περάσει και που αν καταφέρει να ανταπεξέλθει συνήθως επακόλουθο είναι ο
γάμος. Η δέσμευση προκαλεί συνήθως φόβο σε πολλούς ανθρώπους καθώς καλούνται να
ξεπεράσουν τους εαυτούς τους ή ακόμα και να τους χάσουν (με την έννοια να αφεθούν σε μια
σχέση η οποία θα έχει τις δικές της απαιτήσεις από την ατομικότητα των συμμετεχόντων)

59 | Σ ε λ ί δ α
πολλές φορές. Η απώλεια της φυσικής έλξης λόγω μιας σειράς ενδεχόμενων παραγόντων (όταν
λ.χ. παραμελεί το άτομο τον εαυτό του και την εξωτερική του εμφάνιση ή όταν οι
συμμετέχοντες σε μια σχέση παύουν να έχουν κοινές δραστηριότητες και δεν έχουν ούτε
προσωπική ζωή, ή όταν μπαίνει η ρουτίνα ανάμεσα τους) τότε το άτομο καλείται να ζυγίσει
τα υπέρ και τα κατά της διατήρηση της σχέσης ή να κάνουν το βήμα του χωρισμού. Το να
αποδεχτεί το άτομο ότι η σχέση του περνάει μια δύσκολη περίοδο είναι ένα σημαντικό βήμα
για την προσπάθεια διατήρησης της σχέσης. Πολλά ζευγάρια χωρίζουν αδυνατώντας να
παραδεχτούν την ύπαρξη κρίσης στη σχέση, και ακόμη περισσότερο να την ξεπεράσουν μαζί.
Αντιθέτως συνήθως ξεσπούν ένθερμα αμοιβαίες κατηγορίες, προσβολές και επικρίσεις. Η
κατανόηση του τι κάνει τον σύντροφό του άλλου να αισθάνεται ότι τον αγαπούν μπορεί να
βοηθήσει το άτομο να αντιμετωπίσει τις συγκρούσεις και να επαναφέρει μια θερμότητα και
σταθερότητα στη σχέση του. Σε αυτό το πλαίσιο είναι χρήσιμο να μπορούν τα άτομα να
βλέπουν ότι η σχέση τους αποτελείται από διάφορα στοιχεία (λ.χ πάθος ,οικειότητα, εγγύτητα,
δέσμευση) και ότι η κρίση ή η υποχώρηση κάποιου στοιχείου/ διάστασης μπορεί να
αναπληρώνεται από άλλο στοιχείο/διάσταση.

Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι οι σχέσεις διαφοροποιήθηκαν στην μοντέρνα και μεταμοντέρνα
εποχή, φτάνοντας σε σημείο να καταρρέουν εύκολα. Οι άνθρωποι δύσκολα συμβιβάζονται για
την άνευ όρων αγάπη , δεν επενδύουν σε αυτήν όπως παλιά. Οι τόσες επιλογές και η τάση των
ανθρώπων σήμερα για μια συνεχή επιβεβαίωση από τους άλλους ότι είναι ελκυστικοί καθιστά
δύσκολη την εις βάθος γνωριμία. Εξετάζοντας το ιστορικά βλέπουμε πως οι ακτιβιστικές
δράσεις ενάντια σε οτιδήποτε αντίθετο από την ελευθερία έκφρασης, η εξέλιξη της
τεχνολογίας που τα έχει φέρει όλα τόσο δίπλα μας με το πάτημα ενός κουμπιού, τα άγχη της
καθημερινότητας που μας απωθούν από το να ζοριστούμε σε οτιδήποτε άλλο, έχουν αλλάξει
το πως βλέπει τα πράγματα πλέον το άτομο. Το άτομο πιστεύει ότι έχει επιλογές . Επιθυμεί
περισσότερο να γνωρίσει ανθρώπους παρά να «τους» γνωρίσει. Ο άνθρωπος φαίνεται να είναι
άπληστος σήμερα, θέλει να έχει τα πάντα. Μπαίνει σε μια σχέση με την παραμικρή έλξη και
τελειώνει την σχέση μόλις βρεθεί κάτι «καλύτερο» χωρίς να θεωρεί πως ο άλλος/η αξίζει τον
χρόνο και την υπομονή του/της. Ψάχνει το «τέλειο» χωρίς να προσπαθήσει να βγάλει την
τέλεια πλευρά του άλλου/ης. Αν μη τι άλλο θα έλεγε κάποιος/α πως ζούμε σε μια εποχή που
κυριαρχεί ο φόβος. Φόβος να αγαπήσει το άτομο, να δοθεί , να δώσει, να υπομείνει, να
φανταστεί τον εαυτό του μόνιμα με ένα άνθρωπο, ενώ από την άλλη πλευρά υπάρχει
ταυτόχρονα και ο φόβος μην μείνει μόνος. Κατά βάθος ο άνθρωπος σήμερα φαίνεται να

60 | Σ ε λ ί δ α
φοβάται την μοναξιά. Ενώ ζει αυτό που οι κοινωνιολόγοι αποκαλούν «συναισθηματικό
ατομισμό».

Σε αυτό το πλαίσιο τα δικά μας ευρήματα φαίνεται να διαγνώσκουν μια πιθανή νέα τάση.
Παρόλο που όπως είδαμε η ηγεμονική κουλτούρα του γάμου έχει χάσει τον κυρίαρχο ρόλο της
και η έννοια της ρομαντικής αγάπης έχει πλέον διαφοροποιηθεί , παρόλα αυτά θα μπορούσαμε
να μιλήσουμε για μια νέα τάση εκείνη της συνειδητής φαντασίωσης .Θα μπορούσαμε να πούμε
πως υπάρχει και εκείνη η μερίδα ζευγαριών η οποία προσπαθεί να διατηρήσει την σχέση της
ακόμα κι’ αν το πάθος έχει υποχωρήσει , προσπαθώντας να σταθεί σε άλλα στοιχεία που
θεωρεί σημαντικά στον άνθρωπο με τον οποίον συμβιώνει. Μπορούμε δηλαδή να πούμε πως
συνειδητά ίσως και να εξιδανικεύουμε τον σύντροφό μας στην προσπάθεια μας πλέον όχι για
να φτιάξουμε μια νέα σχέση (με δεδομένο ότι η εξιδανίκευση είναι μέρος της τελετουργίας του
φλερτ η οποία προηγείται της έναρξης μιας σχέσης) αλλά για να ακολουθήσουμε (έστω και
μεταμοντέρνο πλαίσιο) αυτό που οι παλιοί έλεγαν: « Όταν χαλάει κάτι δεν το πετάμε,
προσπαθούμε να το επισκευάσουμε» . Βλέπουμε λοιπόν μια θέληση του ατόμου να
προσπαθήσει να σώσει κάτι που παλαιότερα θα πετούσε πολύ εύκολα και θα περνούσε εξίσου
εύκολα σε κάτι καινούριο.

Το ερώτημα που γεννά αυτή η διαπίστωση όμως είναι γιατί οι άνθρωποι επιλέγουν να είναι
μαζί τελικά στην εποχή μας. Ζώντας σε μια κοινωνία που δεν φοβάσαι πλέον να προχωρήσεις
σε ένα διαζύγιο, που οι γυναίκες θεωρούνται χειραφετημένες και αν μη τι άλλο μπορούν να
σταθούν στα πόδια τους, τι είναι αυτό που κρατά ένα ζευγάρι μέσα στη σχέση. Και μάλιστα
με την κατασκευή συνειδητών φαντασιώσεων.

Σε μελλοντικές έρευνες θα μπορούσαν να εξεταστούν παράγοντες που οδηγούν είτε στην

αναγκαστική συμβίωση ακόμα και όταν λείπουν και τα τρία συστατικά (εγγύτητα, πάθος,
δέσμευση),είτε στην επιλογή συμβίωσης με συνειδητές φαντασιώσεις, προβολές,
εξιδανικεύσεις κ.ο.κ.

61 | Σ ε λ ί δ α
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ξένη Βιβλιογραφία

Aron, A & Aron, EN. (1986). Love and the Expansion of Self: Understanding Attraction and
Satisfaction, New York, NY, US: Hemisphere Publishing Corp/Harper & Row.

Bergmann, MS. (1988). “Freud’s Three Theories of Love in the Light of Later Developments,”
J Am Psychoanalyze Assoc 36, 3: 653-672.

Bossard, J. H. S. (1932). Residential propinquity in marriage selection. American Journal of

Sociology, 38, 219–224. https://doi.org/10.1086/216031

Buss, D. M., & Schmitt, D. P. (1993). Sexual Strategies Theory: An evolutionary perspective
on human mating. Psychological Review, 100(2), 204–232. https://doi.org/10.1037/0033-
295X.100.2.204

Byrne, D., Ervin, C. R., & Lamberth, J. (1970). Continuity between the experimental study of
attraction and real-life computer dating. Journal of Personality and Social Psychology, 16(1),
157–165. https://doi.org/10.1037/h0029836

Byrne, D. (1997). An overview (and underview) of research and theory within the attraction
paradigm. Journal of Social and Personal Relationships, 14, 417-431.
http://dx.doi.org/10.1177/0265407597143008

Davie, M., & Reeves, R. (1939). Propinquity of Residence Before Marriage. American Journal
Of Sociology, 44(4), 510-517. https://doi.org/10.1086/218062

Festinger, L., Schachter, S., & Back, K. (1950). Social pressures in informal groups; a study
of human factors in housing. Harper.

Freud, S. (1905). Three Essays on the Theory of Sexuality, Standard Edition 7, pp. 136-243.

Green, A.(1995). “Has Sexuality Anything to Do With Psychoanalysis?” International Journal

of Psychoanalysis 76:871–883.

Goldman, W., & Lewis, P. (1977). Beautiful is good: Evidence that the physically attractive
are more socially skillful. Journal of Experimental Social Psychology, 13(2), 125–
130. https://doi.org/10.1016/S0022-1031(77)80005-X

Hendrick, C., & Hendrick, S. (1986). A theory and method of love. Journal of Personality and
Social Psychology, 50, 392-402.

62 | Σ ε λ ί δ α
Hendrick, C., & Hendrick, S. (1989). Research on love: is it measuring up? Journal of
Personality and Social Psychology, 56, 784-794.

Hendrick, S., & Hendrick, C. (1992). Romantic Love. Newbury Park: Sage.

Hendrick, S., & Hendrick, C. (1993). Lovers as friends. Journal of Social and Personal
Relationships, 10, 459-466.

Hendrick, S., Hendrick, C., & Adler, N. (1988). Romantic relationships: love, satisfaction, and
staying together. Journal of Personality and Social Psychology, 54, 980-988.

Hendrick, S., & Hendrick, C. (2000). Romantic love. In C. Hendrick & S. S. Hendrick Eds.),
Close Relationships (pp. 203-227). London: Sage

Hofstede G. Book Reviews: Mary Douglas: How Institutions Think 1987, London: Routledge
and Kegan Paul. 146 pages. Organization Studies. 1988;9(1):122-124.
doi:10.1177/017084068800900118

Kelly, H. H. (1983). Love and Commitment. In H. H. Kelley, E. Berscheid, A. Christensen, J.

H. Harvey, T. L. Huston, G. Levinger, E. McClintock, L. A. Peplau, & D. R. Peterson (Eds.),
Close Relationships (pp. 265-314). New York: Freeman.

Kenrick, D. T., Trost, M. R., & Sundie, J. M. (2004). Sex Roles as Adaptations: An
Evolutionary Perspective on Gender Differences and Similarities. In A. H. Eagly, A. E. Beall,
& R. J. Sternberg (Eds.), The psychology of gender (pp. 65–91). The Guilford Press.

Lippa, R. A. (2007). The relation between sex drive and sexual attraction to men and women:
A cross-national study of heterosexual, bisexual, and homosexual men and women. Archives
of Sexual Behavior, 36(2), 209–222. https://doi.org/10.1007/s10508-006-9146-z

Montoya, R. M., Horton, R. S., & Kirchner, J. (2008). Is actual similarity necessary for
attraction? A meta-analysis of actual and perceived similarity. Journal of Social and Personal
Relationships, 25(6), 889–922. https://doi.org/10.1177/0265407508096700

Oliver, M. B., & Hyde, J. S. (1993). Gender differences in sexuality: A meta-

analysis. Psychological Bulletin, 114(1), 29–51. https://doi.org/10.1037/0033-2909.114.1.29

Prager, K. J. (2000). Intimacy in personal relationships. In C. Hendrick & S. S. Hendrick

(Eds.), Close relationships: A sourcebook (pp. 229–242). Sage Publications,
Inc. https://doi.org/10.4135/9781452220437.n17

63 | Σ ε λ ί δ α
Sprecher, S., & Regan, P. C. (2002). Liking some things (in some people) more than others:
Partner preferences in romantic relationships and friendships. Journal of Social and Personal
Relationships, 19(4), 463–481. https://doi.org/10.1177/0265407502019004048

Sprecher, S., Treger, S., Fisher, A., Hilaire, N., & Grzybowski, M. (2015). Associations
between self-expansion and actual and perceived (dis)similarity and their joint effects on
attraction in initial interactions. Self and Identity, 14(4), 369–
389. https://doi.org/10.1080/15298868.2014.1003592

Sternberg, R. J., & Beall, A. E. (1991). How can we know what love is? An epistemological
analysis. In G. J. O. Fletcher & F. D. Fincham (Eds.), Cognition in close relationships (pp.
257–278). Lawrence Erlbaum Associates, Inc.

Tidwell, N., Eastwick, P., & Finkel, E. (2012). Perceived, not actual, similarity predicts initial
attraction in a live romantic context: Evidence from the speed-dating paradigm. Personal
Relationships, 20(2), 199-215. https://doi.org/10.1111/j.1475-6811.2012.01405.x

Walster, E., Aronson, V., Abrahams, D., & Rottman, L. (1966). Importance of physical
attractiveness in dating behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 4(5), 508–
516. https://doi.org/10.1037/h0021188

West, M, Rose, M., Sheldon-Keller, A. (1994). “Assessment of Patterns of Insecure

Attachment in Adults and Application to Dependent and Schizoid Personality Disorders,”
Journal of Personality Disorders 8(3): 249-256.

Widiger. T. A.. & Frances. A. (1985). “The DSM-III personality disorders: Perspectives from
psychology,” Archives of General Psychiatry 42: 615-623.

Ελληνική Βιβλιογραφία

Κορδούτης, Π & Μάνεση, Ζ. (2012) .Συστατικά του έρωτα, διάρκεια και σεξουαλικές
συνευρέσεις στις ανεπίσημές ερωτικές σχέσεις. Αθήνα: Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών
και Πολιτικών Επιστημών

Κορδούτης, Π. (2011). Τα Συστατικά Στοιχεία του Έρωτα κατά την Τριγωνική θεωρία του R.J.
Sternberg. Θεσσαλονίκη: Aριστοτέλειο Πανεπιστήμιο

Ματσαγγίδου, Μ. (2012). Μελετώντας εμπειρικά την Ολοκληρωτική αγάπη στην Κύπρο: Μια
κοινωνιο- ψυχολογική προσέγγιση. Λεμεσός: Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου

64 | Σ ε λ ί δ α
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

65 | Σ ε λ ί δ α
 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Αγαπητοί συμμετέχοντες, το παρόν ερωτηματολόγιο διεξάγεται στα πλαίσια της Πτυχιακής

μου διατριβής στο προπτυχιακό πρόγραμμα ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Frederick , και
αφορά τις μορφές και τα συστατικά των σχέσεων ανάμεσα στα φύλα και απευθύνεται σε
πληθυσμό τόσο της Ελλάδας όσο και της Κύπρου ηλικίας 18 και άνω . Σκοπός της παρούσας
έρευνας είναι να διερευνηθεί η ποιότητα της αγάπης που βιώνει το άτομο μελετώντας την
ισχύ των τριών συστατικών της αγάπης σύμφωνα με την θεωρία του Sternberg πάθος ,
οικειότητα, δέσμευση , καθώς και τις νέες μορφές σύναψης σχέσεων στην σύγχρονη
κοινωνία .
Οι απαντήσεις που θα συλλεχθούν είναι ανώνυμές και θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για
τους σκοπούς της έρευνας.

Ο εκτιμώμενος χρόνος που απαιτείται για την ολοκλήρωση της έρευνας υπολογίζεται στα 10-
12 λεπτά

Ευχαριστώ εκ των προτέρων

Κεραμιώτη Λυδία

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ :

Φύλο:

Άνδρας
Γυναίκα
Άλλο

Ηλικία:

18-25

66 | Σ ε λ ί δ α
 26-35
36-45
46-55
>56

Μορφωτικό Επίπεδο:

Απόφοιτος/η Δημοτικού
Απόφοιτος / η Γυμνασίου
Απόφοιτος/η Λυκείου
Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση
Μεταπτυχιακές/ Διδακτορικές Σπουδές

Απασχόληση:

Φοιτητής/ρια
Ιδιωτικός Υπάλληλος
Δημόσιος Υπάλληλος
Αυτοαπασχολούμενος
Άνεργος

Τόπος Διαμονής:

Πόλη
Χωριό

Έχετε στην παρούσα φάση σχέση:

Ναι
Όχι

Εάν στην επόμενη ερώτηση απαντήσατε Ναι , σημειώστε το χρονικό διάστημα:

< 1 έτος
1-4,5 έτη
5-9,5 έτη
>10 χρόνια

67 | Σ ε λ ί δ α
Φύλο Συντρόφου:

Άνδρας
Γυναίκα

Ο σύντροφός σας ηλικιακά είναι :

Μικρότερος/η από εσάς

Ίση ηλικία
Μεγαλύτερος/η από εσάς

Οικογενειακή Κατάσταση:

Ελεύθερος/η
Σε ανεπίσημη /Ελεύθερη Σχέση
Μόνιμή σχέση χωρίς Συγκατοίκηση
Συγκατοίκηση/Συμβίωση
Παντρεμένος/η
Χωρισμένος/η

Η Κλίμακα του Τριγωνικού Έρωτα του Sternberg

[σε μετάφραση και προσαρμογή από τον Π. Κορδούτη]
Κάθε στοιχείο στην τριγωνική θεωρία της αγάπης του Sternberg μετριέται με τις απαντήσεις σας σε δεκαπέντε
στοιχεία, για ένα σύνολο σαράντα πέντε στοιχείων. Σκεφτείτε έναν παρελθοντικό ή παρόντα σύντροφο (μόνο
έναν!). Εάν δεν έχετε κάνει ακόμα ερωτική σχέση, σκεφτείτε πώς θα μπορούσατε να απαντήσετε όταν είστε.
Απαντήστε σε κάθε στοιχείο χρησιμοποιώντας το ακόλουθο κλειδί:
1= Καθόλου, 2=Ελάχιστα , 3= Πολύ λίγο , 4= Λίγο , 5= Μέτρια , 6= Αρκετά, 7= Πολύ , 8=Πάρα πολύ , 9=
Απόλυτα

(Να γνωρίζετε ότι ορισμένες απαντήσεις μπορεί να είναι απροσδόκητες ή δυσάρεστες, επομένως να είστε
προσεκτικοί όταν μοιράζεστε αυτήν την αξιολόγηση με τον σύντροφό σας.)

68 | Σ ε λ ί δ α
 Το Συστατικό της Εγγύτητας:

2. 3. Πολύ 5. 6. 8. Πάρα 9.
4. Λίγο 7. Πολύ
1. Καθόλου Ελάχιστα λίγο Μέτρια Αρκετά πολύ Απόλυτα
1. Υποστηρίζω ενεργά την
ευημερία του/της συντρόφου
μου
2. Έχω ζεστή σχέση με τον/την
σύντροφό μου
3. Μπορώ να βασιστώ
στον/στην σύντροφό μου σε
μια ανάγκη
4. Ο/Η σύντροφός μου μπορεί
να βασιστεί σε μένα σε μια
ανάγκη
5. Είμαι πρόθυμος να μοιραστώ
ό,τι είμαι και όσα μου ανήκουν
με τον/την σύντροφό μου
6. Παίρνω ιδιαίτερη
συναισθηματική υποστήριξη
από τον/την σύντροφο μου
7. Δίνω ιδιαίτερη
συναισθηματική υποστήριξη
στον/στην σύντροφό μου
8. Έχω καλή επικοινωνία με
τον/την σύντροφό μου
9.Στην ζωή μου δίνω μεγάλη
αξία στον/στην σύντροφό μου
10. Νιώθω κοντά στον/στην
σύντροφό μου
11. Έχω άνετη σχέση με
τον/την σύντροφό μου
12. Νιώθω πως καταλαβαίνω
πραγματικά τον/την σύντροφό
μου
13. Νιώθω πως ο/η σύντροφός
μου με καταλαβαίνει
πραγματικά
14. Νιώθω πως μπορώ
πραγματικά να εμπιστευτώ
τον/την σύντροφό μου
15. Με τον/την σύντροφό μου
λέμε πολύ βαθιά προσωπικά
μας πράγματα

69 | Σ ε λ ί δ α
 Το Συστατικό του Πάθους:

1. 3. Πολύ
2. Ελάχιστα 4. Λίγο 5. Μέτρια 6. Αρκετά 7. Πολύ 8. Πάρα πολύ 9. Απόλυτα
Καθόλου λίγο
16. Και μόνο που βλέπω τον/την
σύντροφό μου αναστατώνομαι
17.Πιάνω τον εαυτό μου να
σκέφτεται τον/την σύντροφό
μου συχνά στην διάρκεια της
μέρα
18. Η σχέση μου με τον
σύντροφό μου είναι πολύ
ρομαντική
19. Βρίσκω προσωπικά τον/την
σύντροφό μου πολύ
ελκυστικό/η
20. Εξιδανικεύω τον/την
σύντροφό μου
21. Δεν μπορώ να φανταστώ
πως άλλο πρόσωπο μπορεί να με
κάνει τόσο ευτυχισμένο/η όσο
ο/η σύντροφός μου
22. Θα προτιμούσα να είμαι με
τον/την σύντροφό μου παρά με
οποιονδήποτε άλλον/η
23. Δεν υπάρχει τίποτα
σημαντικότερο στην ζωή μου
από τη σχέση με τον/την
σύντροφό μου
24. Μου αρέσει ιδιαίτερα η
σωματική επαφή με τον/την
σύντροφό μου
25. Υπάρχει σχεδόν κάτι
"μαγικό" στην σχέση μου με
τον/την σύντροφό μου
26. Λατρεύω τον/την σύντροφό
μου
27. Δεν μπορώ να φανταστώ τη
ζωή μου χωρίς τον/την
σύντροφό μου
28.Η σχέση μου με τον/την
σύντροφό μου έχει πάθος
29. Όταν βλέπω ρομαντικές
ταινίες και διαβάζω ρομαντικά
βιβλία σκέφτομαι τον/την
σύντροφό μου
30.Φαντασιώνομαι για τον/την
σύντροφό μου

70 | Σ ε λ ί δ α
 Tο Συστατικό της Απόφασης /Δέσμευσης:

1. 2. 3. Πολύ 5. 6. 8. Πάρα
4. Λίγο 7. Πολύ 9. Απόλυτα
Καθόλου Ελάχιστα λίγο Μέτρια Αρκετά πολύ
31. Το ξέρω πως νοιάζομαι για
τον/την σύντροφό μου
32. Είμαι αποφασισμένος να
κρατήσω τη σχέση μου με
τον/την σύντροφό μου
33. Λόγω της δέσμευσης μου με
τον/την σύντροφό μου ,δεν θα
άφηνα άλλους να μπουν
αναμεσά μας
34. Έχω εμπιστοσύνη στην
σταθερότητα της σχέσης μου με
τον/την σύντροφό μου
35. Δεν θα άφηνα τίποτα να μπει
εμπόδιο στην δέσμευση μου με
τον/την σύντροφό μου
36. Έχω την προσδοκία πως η
αγάπη μου για τον/την
σύντροφό μου να κρατήσει για
όλη την υπόλοιπη μου ζωή
37. Πάντα θα αισθάνομαι πολύ
μεγάλη ευθύνη για τον/την
σύντροφό μου
38. Θεωρώ πως η δέσμευση μου
για τον/την σύντροφό μου είναι
ακλόνητη
39. Δεν μπορώ να φανταστώ την
σχέση με τον/την σύντροφό μου
να τερματίζεται
40. Είμαι σίγουρος για την αγάπη
μου για τον/την σύντροφό μου
41. Θεωρώ την σχέση μου με
τον/την σύντροφό μου μόνιμη
42. Θεωρώ την σχέση μου με
τον/την σύντροφό μου καλή
απόφαση
43. Νιώθω ευθύνη απέναντι
στον/στην σύντροφό μου
44. Σκοπεύω να συνεχίσω την
σχέση μου με τον/την σύντροφό
μου
45. Ακόμα και όταν έχω
προβλήματα με τον/την
σύντροφό μου , παραμένω
δεσμευμένος στην σχέση μου
μαζί του

71 | Σ ε λ ί δ α
72 | Σ ε λ ί δ α