พืชอาหารสัตว์

นาเสนอโดย
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นพรัตน์ พัชณีย ์
 1. ความสาคัญของพืชอาหารสั ตว์

2. ประเภทของอาหารสั ตว์

3. ชนิดของพืชอาหารสั ตว์

4. การเพิม่ มูลค่ าของพืชอาหารสั ตว์

ความสาคัญของพืชอาหารสัตว์
พืชอาหารสัตว์เป็ นอาหารประเภท อาหาร
หยาบ ที่มีความสาคัญต่อระบบย่อยของสัตว์
เคี้ยวเอื้องทุกชนิด สัตว์เคี้ยวเอื้องที่ ใช้พืช
อาหารสัตว์มากที่สุดคือ กลุ่มผูเ้ ลี้ยงคคกระบือ

พืชอาหารสัตว์ คือ หญ้าธรรมชาติตามฤดูกาล

คดยเฉพาะในฤดูฝน ส่ วนในฤดูแล้ง จะขาด
แคลนพืชอาหารสัตว์ จึงทาให้เกษตรกรต้อง
เสริ มคปรตีนจากการซื้ออาหารข้น เพื่อทดแทน
ทาให้เกิดต้นทุนการผลิตที่สูง หากมีพืชอาหาร
สัตว์ที่คุณภาพดีจะช่วยเพิ่มประสิ ทธิภาพการ
ผลิตเนื้อ และลดต้นทุนการผลิต
นอกจากจะใช้พืชอาหารสัตว์สาหรับเลี้ยงโคกระบือในฟาร์มของตัวเองแล้วนั้น
ยังสามารถปลูกพืชอาหารสัตว์เพื่อจัดจาหน่ายให้กลุ่มเกษตรกรผู้เลี้ยงสัตว์ได้
หรือ การปลูกเพื่อจัดจาหน่ายท่อนพันธุ์หรือเมล็ดพันธุ์เป็นอีกช่องทางในการ
สร้างรายได้เสริมให้แก่เกษตรกรได้เป็น อย่างดี
 ประเภทของอาหารสั ตว์
อาหารสั ตว์ สามารถจาแนกได้ 2 ประเภท ดังนี้
1) อาหารหยาบ คือ อาหารที่มีเยือ่ ใยสู ง เช่น หญ้าชนิดต่าง หญ้าธรรมชาติ หรื อหญ้าที่
ปลูก ได้แก่ แพงคกล่า รู ซี่ เนเปี ย กินนีสีม่วง รวมถึง ถัว่ ชนิดต่าง ถัว่ ฮามาต้า ต้นข้าวคพดสับ
รวมถึงเศษเปลือกมัน กากมันสาปะหลัง และฟางข้าว ซึ่งคปรตีนของอาหารหยาบแต่ละชนิด
มีค่าคปรตีนไม่เท่ากันอาหารหยาบที่มีคุณภาพดี ควรจะเป็ นอาหารหยาบสด ซึ่ งมีาหลายชนิดที่
มีคปรตีนสู ง เช่น หญ้าแพงคกล่า
 2. อาหารข้น คือ อาหารที่ประกอบคุณค่าทางอาหารสูงเนื่องจากเป็น
แหล่งโปรตีนสูงจาก วัตถุดิบทางการเกษตร เช่น กากถั่วเหลือง ข้าวโดบด รา
มัน ใบกระถิน รวมถึง วิตามิน แร่ธาตุ ต่างๆ ซึ่งอาหารข้นจะมีสารอาหาร
ประเภท คาร์โบไฮเดรท โปรตีน วิตามิน เกลือแร่ และ ไขมัน ซึ่งเป็นสูตรอาหาร
ที่ครบ 5 หมู่เหมาะกับเสริมการเจริญเติบโตได้เป็นอย่างดี
ลูกคคควรกินอาหารข้นที่มีคปรตีนสู ง ประมาณ 18-20 เปอร์เซ็นต์ อาหารข้น
สาหรับขุน ใช้คปรี ตีน 12-14 เปอร์เซ็นต์ สาหรับคคอุม้ ท้องหรื อให้นม ให้อาหารข้น
ที่มีคปรตีน 16-18 เปอร์เซ็นต์
ชนิดของพืชอาหารสั ตว์
สายพันธุ์หญ้าที่นิยมปลูก และได้แนะนาวิธีการปลูก และยังบอกถึง
ข้อดีขอ้ เสี ย เพื่อประกอบการพิจารณาในการที่จะเลือกไปปลูก
การเตรี ยมแปลง หญ้าเนเปี ยร์ สามารถปลูกได้ตลอดทั้งปี ถ้ามี
ระบน้ าที่ดี หรื อจะปลูกช่วงหญ้าฝน ช่วง

ข้ อดี ปลูกได้ในทุกพื้นที่และเจริ ญเติบคตเร็ ว คปรตีนอยูใ่ นระดับดี สามารถเก็บ

เกี่ยวผลผลิตได้นาน
ข้ อเสี ย การจัดการเรื่ องวัชพืช ต้องนามาบด ไม่สามารถปล่อยแปลงได้
2)หญ้ารู ซี่ เป็ นหญ้าที่ได้รับความนิยมเป็ นอย่างมากเนื่องจาก เป็ นหญ้าค้างปี
ทนแล้ง สามารถที่จะเก็บเกี่ยวได้ตลอดทั้งปี และคคสามารถเดินแปลงได้ หญ้า
สดมีคปรตีนสู งถึง 7-10 เปอร์เซ็นต์ หญ้ารู ซี่ เป็ นหญ้าที่ผลิตเมล็ดในฤดูแล้ง จะ
สามารถแพร่ กระคดยเมล็ดและการเลื่อยได้ดี
การเตรี ยมแปลง หญ้ารู ซี่ เป็ นหญ้าที่สามารถปลูกได้ตลอดทั้งปี ถ้ามีระบน้ าที่ดี หรื อ
จะปลูกช่วงหญ้าฝน ช่วงเดือน พฤษภาคม จะเป็ นช่วงที่เจริ ญเติบคตได้ดี การเตรี ยม
แปลงปลูก ให้ไถช่วงที่ดินมีความชื้น ฝนตกใหม่ อาจจะเป็ นช่วงฝนแรก
3) หญ้าแพงคกล่า เป็ นหญ้าที่ได้รับความนิยมเป็ นอย่างมาก คดยเฉพาะการ
เลี้ยงคคกระบือสวยงาม เนื่องจาก เป็ นหญ้าค้างปี ทนแล้ง ทนน้ า สามารถที่จะเก็บ
เกี่ยวได้ตลอดทั้งปี แต่ในหน้าแล้งหญ้าจะแห้งแต่ยงั คงคปรตีนไว้สูง และคค
สามารถเดินแปลงได้ หญ้าสดมีคปรตีนสู งถึง 10-12 เปอร์เซ็นต์
การเตรี ยมแปลง หญ้าแพงคกล่า เป็ นหญ้าที่สามารถปลูกได้ตลอดทั้งปี ถ้ามีระบน้ าที่ดี
หรื อจะปลูกช่วงหญ้าฝน ช่วงเดือน พฤษภาคม จะเป็ นช่วงที่เจริ ญเติบคตได้ดี การเตรี ยม
แปลงปลูก ให้ไถช่วงที่ดินมีความชื้น ฝนตกใหม่ อาจจะเป็ นช่วงฝนแรก ตั้งแต่เดือน
มีนาคมถึงเดือนเมษายน ให้ปรับดินคดยการไถกลบ เพื่อกาจัดวัชพืช ทิ้งไว้ประมาณ 1
เดือน แล้วปรับดินคดยการไถพรวนให้เรี ยบ เพื่อให้ดินร่ วน ระหว่างนี้ สามามารถนาปุ๋ ย
คอกมาหว่านหรื อให้รถไถ ไถพรวนได้เลยเพื่อเพิ่มสารอาหารให้กบั ท่อนพันธุ์หญ้าที่จะ
นามาปลูก ใช้ท่อนพันธุ์อตั รา 250-300 กิคลกรัมต่อไร่
หญ้าแพงคกล่าแห้งอัดก้อน
4) ข้าวคพดเลี้ยงสัตว์ นิยมปลูกในฤดูแล้ง หลังนา ใช้สาหรับทดแทน
หญ้าได้เป็ นอย่างดี นิยมนามาสับและหมักเพื่อเพิม่ คปรตีน มีคปรตีนสู งถึง 9
เปอร์เซ็นต์ ใช้เมล็ดในการขยายพันธุ์ ปลูกในช่วงหลังฤดูทานาปี ตั้งแต่ช่วง
ธันวาคม ถึงเดือน มีนาคม
การเตรี ยมแปลง
การเตรี ยมแปลงปลูกข้าวคพด มักจะ
ทาหลังการเกี่ยวข้าวและเก็บฟางก้อนเป็ นที่
เรี ยบร้อย จะทาการไถกลบตอฟางข้าว
เนื่องจากดินยังมีความชื้น ในช่วงปลายเดือน
พฤศจิกายน ทิ้งไว้ในวัชพืชตาย แล้วทาการไถ
พรวนอีก 2 ครั้ง เพื่อให้ดินร่ วนเมล็ด จะใช้
เมล็ด 4 กิคลกรมต่อไร่ ในการให้น้ าจะปล่อย
ให้น้ าไหลเข้าร่ องปลูก 4 ครั้ง ห่างกันหนึ่ง
เดือน แต่สามารถให้น้ าเพิม่ ได้กรณี ดินแห้ง
มากเกินไป อัตราการใส่ ปุ๋ย ใส่ ปุ๋ย 46-0-0
อัตรา 20 กิคลกรัมต่อไร่
 การเพิม่ มูลค่ าของพืชอาหารสั ตว์
อาหารผสมเสร็จ
อาหารผสมเสร็ จ หรื อเรี ยกว่า
Complete diet ซึ่ง
ปัจจุบนั มีการพัฒนาสู ตรอาหาร
หลายสู ตร เพื่อเพิ่มคุณค่าทาง
อาหาร เพื่อเร่ งการเจริ ญเติบคต
เรี ยกว่า TMR (Total
mixed ration) เป็ นกร
ผสมระหว่างอาหารหยาบและ
อาหารข้น
วัตถุดิบให้การผลิตอาหารผสมเสร็ จ ดังนี้
1) อาหารหยาบ คือ พืชอาหารสัตว์ ตาม
ฤดูกาล เช่น ฟางข้าว หญ้าสด ข้าวคพดสับ หรื อ
พืชอาหารสัตว์ที่มีเยือ่ ใยสู งๆ
2) อาหารข้น คือ แหล่งคปรตีนต่างๆ
เช่น กากถัว่ เหลือง ใบกระถิ่น กากเมล็ด
ทานตะวัน รวมถึงแหล่งพลังงาน เช่น รา มัน
เส้น ข้าวคพดฝุ่ น แหล่งเกลือแร่ เช่น เกลือ เป็ น
ต้น
สู ตรอาหาร TMR รวม 200 กิคลกรัม

กากถัว่ เหลือง 10 กิคลกรัม

หญ้าเนเปี ยสับ 30 กิคลกรัม
ราละเอียด 20 กิคลกรัม
มันเส้น 20 กิคลกรัม
ฟางข้าว 100 กิคลกรัม
กากน้ าตาล 19 กิคลกรัม
พรี มิกซ์ 1 กิคลกรัม
บทสรุ ป
การปลูกพืชอาหารสัตว์ สามารถเป็ นการสร้างอาชีพเสริ มจาการเลี้ยงคค หากมี
การศึกษาและระบบการจัดการที่ดี มีการตลาดและมีตลาดรองรับ มีแนวทางในการ
พัฒนารวมถึงการลดต้นทุนเรื่ อง การปลูก ระยะเวลาเก็บเกี่ยว การเก็บรักษา จะสามารถ
ที่จะผลิตพืชอาหารสัตว์ไว้ใช้ตลอดทั้งปี และจาหน่ายได้ เช่นเดียวกับ อาหารผสมเสร็ จ
หากมีตลาดรองรับ สมารถผลิตให้คคกระบือกินหรื อจัดจาหน่าย และมีกระบวนการ
จัดการที่ดี เรื่ องต้นทุนวัตถุดิบ ก็สามารถที่จะยึดเป็ นอาชีพหลักได้
คาถามประเมินผลหลังการเรี ยน

1. ความหมายของความสาคัญของพืชอาหารสัตว์
2. อธิบายประเภทของอาหารสัตว์
3. อธิบายการเพิม่ มูลค่าของพืชอาหารสัตว์