ანომია ბერძნული სიტყვაა და უკანონობას ნიშნავს.

ანომია ბურჟუაზიული
სოციოლოგიისა და კრიმინოლოგიის მიხედვით ისეთი სოციალური ვითარებაა,
როცა სამარო. თუ სხვა ნორმები ვეღარ განსაზღვრავენ ადამიანთა ქცევას.
სამეცნიერო ლიტერატურაში ეს მოვლენა აღწერა და შესატყვისი ტერმინით
აღნიშნა ფრანგმა სოციოლოგმა დიურკჰაიმმა ნაშრომში “თვითმკვლრლობა”.
ანომიის თეორიამ შემდგომი განვითარება პოვა XX საუკუნის ამერიკულ
სოციოლოგიურ ლიტერატურაში, მაგალოთად, მერტონის, პაუელის და სხვათა
ნაშრომებში. ანტისოციალური პროცესების ახსნას ანომიის თეორიის მიმდევრები
ლამობენ საზოგადოების “კულტურული სტრუქტურის” სოციოლოგიუტი
ანალიზით: მათი აზრით, ყოვრლი საზოგადოების “კულტურული სტრუქტურა”
შეიცავს სხვადასხვა ელემენტებს, რომელთაგან განმსაზღვრელია ამ
საზოგადოებაში გაბატონებული მისწრაფებანი და მათი რეალიზაციის
ნებადართული საშუალებანი. და როცა ხსენებულ მისწრაფებათა რეალიზაცია ამ
საშუალებებით ვეღარ ხერხდება, ანომია წარმოიშობა. იგი მოასწავებს
საზოგადოების “სოციალურ-კულტურულ რღვევას”, რ-ის კულმინაციაა
რევოლუცია, სამოქალაქო ომი. ანომიის დროს პიროვნებისათვის
გაუფასურებულია საზოგადოების ღირებულებანი, მას იპყრობს ცინიზმი,
გარიყულობის, სხვათა ინტერესების უგულებელყოფის განწყობილება ეს კი
ნიადაგს უქმნის დანაშაულობას, რაც ანომიის ერთ-ერთი მაჩვენებელია. ანომიის
თეორიის მომხრენი ცდილობენ შექმნან ილუზია, თითქოს ანტაგონისტურ
საზოგადოებაში შესაძლებელი იყოს დანაშაულობის აღმოფხვრა “კულტურული
რეფორმებით”, ანუ ინსტიტუციურ ნაშრომებში მოქალაქეთა პირადული
მისწრაფებების შესაბამის ცვლილებათა შეტანით.
დიურკჰემის ანომიის თეორია
დიურკემი იყო პირველი სოციოლოგი, რომელმაცსოციალურ მეცნიერებე
ბში შემოიტანა ტერმინი"ანომია". თავის წიგნში შრომის დანაწილებასაზ
ოგადოებაში სოციოლოგი ამტკიცებს, რომსოციალური ცხოვრება საზოგა
დოების სხვადასხვაწევრებს შორის დავალებების დაყოფიდანგამომდინა
რეობს. ზოგადად, ეს დაყოფა იწვევსსოლიდარობას სოციალურ ჯგუფებს 
შორის, მაგრამზოგჯერ ეს შეიძლება გამოიწვიოს საპირისპიროშედეგები.
დიურკჰემის აზრით, როდესაც შრომის დანაწილებაბუნებრივად არ იწვე
ვს სოლიდარობას, ეს იმიტომხდება, რომ არ იყო შესრულებული მისი აუ
ცილებელიპირობები. სწორედ ამ შემთხვევებში წარმოიქმნებაანომიის მდ
გომარეობა. 
ამიტომ, ანომია დამახასიათებელი იქნება იმსაზოგადოებებისთვის, 
რომლებშიც სამუშაოიმდენად სპეციალიზებულია, რომ პროცესისმონაწი
ლეებს არ აქვთ კუთვნილების გრძნობა.
ამ დროს მუშებს არ ესმით წარმოების პროცესისწესები და შეიძლება მოხ
დეს კონფლიქტებიმუშაკებსა და მათ უფროსებს შორის.
ამასთან, დიურკჰემისთვის შრომის დაყოფა არარის ანომიის ერთადე
რთი მიზეზი. ზოგადად, ესსახელმწიფო ძალიან მკვეთრი სოციალურიცვ
ლილების, მაგალითად, ეკონომიკური ანპოლიტიკური კრიზისის, ან ტრა
დიციულიღირებულებების დაკარგვის გამო მოხდება.

 მერტონის ანომიის თეორია

რობერტ მერტონმა დაწერა ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი სტატია
ყველა სოციოლოგიაში, გასული საუკუნის 40-იან წლებში. იგი
შეისწავლის "გადახრების" კონცეფციას და რატომ ხდება ეს სხვადასხვა
საზოგადოებაში.ისე, როგორც ის იყენებს კონცეფციას, გადახრა არის
ინდივიდუალური სოციალური ნორმების ნგრევა; ეს შესვენება შეიძლება
იყოს კარგი ან ცუდი. მერტონის თანახმად, ის, რომ სხვადასხვა
კულტურაში სხვადასხვა რაოდენობის გადახრა ხდება, ნიშნავს, რომ
საზოგადოება პასუხისმგებელია მათ მოდერაციაზე.
დიურკჰემის კვლევებიდან გამომდინარე, ანომიის კონცეფციის
გათვალისწინებით, ამ სოციოლოგმა თქვა, რომ იმ მომენტებში, როდესაც
ეს მოხდება, უფრო მეტი გადახრაც მოხდება.
ამასთან, მერტონი ოდნავ ცვლის ანომიის ცნებას თავის ნაწერებში.
მისთვის ეს სიტუაცია არის განსხვავება რას ნიშნავს წარმატება
კონკრეტული კულტურისთვის (მიზნები) და იმავე კულტურის ნორმები
იმის შესახებ, თუ რა ითვლება ამ მიზნების მისაღწევად (გზები).
მერტონი იყენებს ანომიის კონცეფციას იმის ასახსნელად, თუ რატომ
ხდება დასავლურ საზოგადოებებში დევიანტური ქცევის უფრო მეტი
შემთხვევა, ვიდრე სხვებში, და ასევე შეისწავლის რაციებს, ეთნიკურ ან
კლასობრივ საფუძველზე გადახრათა რაოდენობას.

სოციალური გადახრა და ანომია
სოციალური გადახრა, განსაკუთრებით მერტონისმიერ გამოყენებული ტ
ერმინი, განისაზღვრება, როგორც ქცევა, რომელიც არღვევს საზოგადოებ
ისნორმებს ან მოლოდინებს, ისე, რომ იგი რეაგირებსგაწყვეტაზე კონტრო
ლის საშუალების გამოყენებით. ეს არის სერიოზული სოციალური პრობ
ლემა, ვინაიდან ეს გამოიწვევს სოციალურიმარგინალიზაციას მასში, ვინ
ც ახორციელებს მას.
 
მერტონმა აღწერა სოციალური დევიაციის სამიძირითადი ტიპი და
ესენია:
აბერანტული გადახრა
იგი მოიცავს საზოგადოების მიერ დაწესებულიმიზნების მიღებას, მაგრამ 
მათი მიღწევისმცდელობას წესების დარღვევით (მედია).
 მეამბოხე გადახრა-
ნორმები დაირღვა და სოციალური მიზნები არმიიღება, მაგრამ არც მათი 
ძებნის ალტერნატივაა.
 არაკომფორმისტული გადახრა

უარყოფილია როგორც მიზნები, ისე სოციალურინორმები, მაგრამ შემოთ
ავაზებულია ალტერნატივა. ზოგჯერ საქმე ეხება მთელი სისტემისრეფო
რმირებას.
 
მერტონის თანახმად, სამივე ტიპის გადახრა ხდებამაშინ, როდესაც შეუძ
ლებელია სოციალური მიზნებისმიღწევა იმ საშუალებებით, რომლებიცსა
ზოგადოებამ ჩათვალა მართებულად. ესმოხდებოდა ანომიის სიტუაციებ
ში, ამიტომ ესსიტუაცია იქნებოდა სოციალური გადახრების უშუალომიზ
ეზი.
 

 
ფიქცია და ფიქციონალიზმი სამართალში, კონკრეტული მაგალითების, მ
ასალის განხილვა დაანალიზი
სამართლებრივი ფიქცია, როგორც ასეთი, წარმოადგენს პრეზუმფციას სა
მართალში,რომგარკვეული მოვლენა მართალია ან სინამდვილესშეესაბამ
ება იმ დროს, როდესაც რეალურად ეს ასე არარის ან შესაძლებელია არ იყ
ოს. თეორიულადჩამოუყალიბებელი სახით, ის უკვე რომაულსამართალშ
იც ფართოდ იყო აპრობირებული დადღემდე მოყოლებული მნიშვნელოვ
ან ადგილსიკავებს სამართლებრივ მეცნიერებაში. ბლექსთოუნი აღნიშნავ
და სამართლებრივი ფიქციისმნიშვნელობასა და მის სარგებელს, როგორც
საშუალებას უკანონობის ან მავნებლობისაღსაკვეთად ან სამართლებრივ
ი სირთულეებისგადასალახავად. სამართლებრივ ინსტიტუტთა არცთუ ი
სე მცირე ნაწილი ფიქციას წარმოადგენს. აღნიშნული მოიცავს არამარტო 
იურიდიულ პირსა დაპიროვნულობას, არამედ თვით პიროვნულობისცნე
ბასაც.
თვით ფიქციები ან სხვა მეტაფორები უნდაგამოყენებულ იქნას გადაწყვე
ტილებისმიღებისათვის, ისინი მიზნის მიღწევის საშუალებასწარმოადგე
ნენ და ამიტომ არასწორი იქნებოდამათდამი ბრმა, უსიტყვო დამორჩილე
ბა.
ფიქცია ზოგადად შეიძლება არსებობდეს სამი სახის. ესენია: 
•დადებითი (პოზიტიური) ანუ ადგილი აქვს იმისარსებობის პრეზუმფცი
ას, რაც სინამდვილეში არარსებობს და
•უარყოფითი ანუ რაც სინამდვილეში მართლაარსებობს, სამართლებრივა
დ მისი უგულებელყოფახდება და
•როდესაც ერთი პირის მოქმედება მეორე პირისმოქმედებად ითვლება. 
ამ სამიდან ლოგიკური იქნება თუ იურიდიული პირისფიქციას პირველ კ
ატეგორიას მივაკუთვნებთ. რეალურად იურიდიული პირი არ არსებობს, 
მაგრამსამართალი აკეთებს საპირსპიროს პრეზუმფციას. 
ფიქციათა სხვა კლასიფიკაციაც არსებობს, მაგალითად, ისტორიულ და დ
ოგმატურ ფიქციებად. თუ ისტორიული ფიქციები სამართლის შეცვლისი
ნსტრუმენტებს წარმოადგენენ, დოგმატურიფიქციები ერთი ნაბიჯით წინ 
მიდიან და ცდილობენ, არსებული ფიქციები ერთიან თეორიულ დადოგმ
ატურ ჩარჩოში მოაქციონ.
რეალურად იურიდიული პირი ყველაზე კომპლექსურფიქციას წარმოადგ
ენს დღევანდელიურისპრუდენციაში – მას საძირკველშივე უდევსრთულ
ი დოგმატური საფუძველი, რომელიც ამყარებსმის პოზიციას, ათანასწორ
ებს მას ფიზიკურინდივიდთან და აძლევს მას საშუალებასმონაწილეობა 
მიიღოს სამართლებრივ, ეკონომიკურთუ ყოფით სოციალურ ურთიერთო
ბებში.
უფრო მოკლე და პირდაპირი  გაგებით კი იურიდიული ფიქცია  გულისხ
მობ სამართლისმიზნებისათვის რაიმე ინსტიტუტის ხელოვნურადშექმნა
სა და გამოგონება. ფიქციები არის სამართლისისეთი ნორმა, რომლებიც მ
ოწესრიგებისგანსაკუთრებულ ტექნიკას იყენებს და ამიტომგანსაკუთრებ
ულ განხილვას იმსახურებს. მისიერთ-ერთი  ნიშანია, რომ იგი სამართლე
ბრივიწესების გავრცელების სფეროს შეეხებაბა დადამხმარე ნორმაა.ფიქც
იის მეშვეობით სამართალიქმნის საკუთარ რეალობას. აი, მაგალითადპრე
ზუმფციისგან განსხვავებით მისი უარყოფა არშეიძლება. ფიქცია ემსახურ
ება სამართლებრივუსაფრთხოებას და მისი იურიდიული შედეგებიდაკავ
შირებულია ფაქტთან, მიუხედავად იმისა, რომფაქტობრივი შემადგენლო
ბის ყველა ელემენტი არარის შესრულებული ან სულ ცოტა გაურკვეველი
ა, შესრულდა თუ არა იგი. ამის მაგალითია ის, რომ ჯერკიდევ არდაბადე
ბული ბავშვი ითვლება მემკვიდრედ, თუმცა არავინიცის დაიბადება თუ 
არა ის საერთოდ. ფიქციის მეშვეობით კანონმდებელი აყალიბებს ისეთკო
ნსტრუქციას, რომელიც გარკვეულწილად არითვალისწინებს ბუნების ან 
სოციალურისანამდვილის კანონზომიერებებს.პრეზუმფციისაგანგანსხვა
ვებით, რომლის ვარაუდიც შეიძლებასინამდვილეც იყოს, კანონისმიერ ფ
იქციაზესაუბრობენ მაშინ, როცა ფიქციური დაშვებავერასდროს ვერ იქნე
ბა ჭეშმარიტება. ამიტომაცკანონისმიერი ფიქცია ყოველთვის არაუკუგდე
ბადია, სხვაგვარად მას აზრი არ ექნებოდა.
ვფიქრობ მთავარ ფიქციას სამართალში წარმოადგენს იურიდიული პირი,
იურიდიულ პირს სამართლებრივ სისტემაში ახასიათებს: უფლებაუნარიანობა
დადოს ხელშეკრულებები და ფლობდეს ქონებას; შესაძლებლობა იმისა, რომ
მოახდინოს უფლებამოსილებათა დელეგირება წარმომადგენლებზე; შეიტანოს
სარჩელი სასამართლოში, იყოს მოსარჩელე და მოპასუხე. იურიდიული პირი,
რეალურად მართლაც ფიქციას წარმოადგენს. ფიზიკური პირისგან განსხვავებით
იურიდულ პირს შესაძლებლობა არ აქვს გააცნობიეროს საკუთარი მოქმედებები
და იმოქმედოს თვითონ, მასში შემავალი ფიზიკური პირების გარეშე. საუბარია
იმაზე, რომ მაგალითად კოოპერატივი იღებს გადაწყვეტილებებს, ეს იმას არ
ნიშნავს, რომ იურიდიულმა პირმა თავისი საკუთარი გონრბით გააცნობიერა
არსებული გარემოებები და მივიდა კონკრეტულ გადაწყვეტილებამდე.
გადაწყვეტილებებს იღებენ რეალურად ამ იურიდიული პირების მმართველი
ორგანოები, რომლებიც ფიზიკური პირებისგან შედგებიან. ამიტომ, ვფიქრობ
არასწორია იურიდიული პირის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის
მინიჭება, ვინაიდან გადაწყვეტილებებს იღებენ მასში შესული ფიზიკური პირები.
ამასთანავე იურიდიული პირის პასუხისმგებლობა ფიქციაა, რადგან გამორიცხავს
ბრალის მიერ გამოცხადებულ პასუხისმგებლობას.
სისხლის სამართალში ვფიქრობ ფიქციას წარმოადგენს სისხლის სამართლის
კოდექსის 141-ე მუხლი, რომელიც ეხება გარყვნილ ქმედებას, კერძოდ აღნიშნული
მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, “ძალადობის გარეშე სრულწლოვნის
გარყვნილი ქმედება დამნაშავისათვის წინასწარი შეცნობით თექვსმეტი წლის
ასაკს მიუღწეველთან,- ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ხუთიდან შვიდ
წლამდე”. ეს საკითხი როგორც უკვე აღვნიშნე წარმოადგენს ფიქციას, ვინაიდან
ჩვენ კანონში გვიწერია უშუალპდ თექვსმეტ წლამდე მიუღწეველთან, თუ
მაგალითად ადამიანი პირობითად არის თექვსმეტი წლის და სამი დღის ეს
შემთხვევა, როგორ უნდა გადაწყდეს ეს ყოველივე შევა ასე ვთქვათ სისხლის
სამართლის ამ კონკრეტულ მუხლში თუ არა? ეს ყოველივე ვფიქრობ ძალზედ
დასაფიქრებელია და შემდგომ მოსაძებნია გადაწყვეტილების გზები ამ მხრივ.

 
 
იურიდიული სამართლებრივი პასუხისმგებლობა, ცნება, სახეები, საფუძ
ველი და რეალიზაციისფორმები

იურიდიული სამართლებრივი პასუხისმგებლობა არის ამა თუ იმ პიროვნების ან

საზოგადოების ჯგუფის მოვალეობა, იწვნიოს მის მიერ ჩადენილი, მის მიერ
განხორციელებული არამართლზომიერი ქცევის უარყოფითი შედეგები, კეროდ ის
რაც დადგენილია ასეთი შედეგებისთვის.
თუ მე არ ჩავიდინე დანაშაული შესაბამისად პასუხისმგებელი არ ვიქნები
არამართლზომიერი შედეგებისათვის. უსაფუძვლოდ არაფერი არ ხდება და უნდა
მოყვეს იურიდიული შედეგები.
არსებობს პასუხისმგებლობა მორალური, პოლიტიკური, პროფესიული. როცა
მორალზე ვლაპარაკობთ აქ იგულისხმება სოციალური ეთიკის ნორმების დადგენა,
ინდივიდუალური ეთიკის დროს საკუთარი სინდისის წინაშე ვართ.
ადამიანი მორალური არსებაა, რაც იმას გულისხმობს, რომ იგი, უპირველესად, იმ
უზენაეს ზნეობრივ კანონებს ემორჩილება, რომლებსაც მას სინდისი კარნახობს. ეს
„კარნახი“ კი შეიძლება სრულიად განსხვავდებოდეს, ან ეწინააღმდეგებოდეს
საზოგადოებაში დამკვიდრებულ წეს-კანონებს.
ბიბლიური წიგნებია ქართული კულტურის მასაზრდოებელი და ბუნებრივია
ზნეობის მთავრი ორიენტირიც.

მორალური მართლმსაჯულების კლასიკური მაგალითია სახარებისეული იგავი

მეძავი ქალის შესახებ. იოსე ქრისტემ ხალხს, რომელმაც დასასჯელი მეძავი ქალი
მიუყვანა, უთხრა, ვინც თქვენ შორის უცოდველია, პირველი ქვა იმან ესროლოსო.
ვერც ერთმა ვერ გაბედა ქვის სროლა. ეს მეტყველებს ხალხის მაღალ ზნეობაზე.
„ნუ განიკითხავთ“ - სახარებისეული ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი სწავლებაა.
ადამიანი სხვის ნაკლსა და ხინჯს უფრო იოლად ხედავს, ვიდრე თავისას,
შესაბამისად, სხვის დასასჯელად დაუყოვნებლივ მზადაა, მაშინ, როდესაც
საკუთარ თავში ჩახედვა და თვიდასჯა ემძიმება.

პროფესიული პასუხისმგებლობა გულისხმობს შემდეგს, რომ რომელ

პროფესიაშიც იმყოფება ადამიანი აუცილებელია მოეკიდოს თავის პროფესიას
პასუხისმგებლობით და არ დაარღვიოს მისთვის დადგენილი პასუხისმგებლობა,
მაგალითად, როგორც ვიცით ექიმები დებენ ჰიპოკრატეს ფიცს, ამიტომ
პაციენტებს მთელი რიგი პასუხისმგებლობით უნდა მოეკიდონ და არ დაარღვიონ
ჰიპოკრატეს ფიცი.

პოლიტიკური პასუხისმგებლობა მოიცავს სახელმწიფოსა და საზოგადოების

წინაშე პასუხისმგებლობას. არსებობს პარტიული პასუხისმგებლობა, ეს არის
პასუხისმგებლობა იმ პარტიის წინაშე ვისი პარტიის წარმომადგენელიც არის,
მაგალითად, მე თუ ვარ ქართული ოცნების წევრი, პასუხისმგებელი ვარ პარტია
ქართული ოცნების წინაშე.

 
სამართალდარვევა და იურიდიულიპასუხისმგებლობა
სამართალდარღვევა არის პირის არამართლზომიერიბრალეული ქმედება
. რომელიც ზიანს აყენებსსაზოგადოებას, რის გამოც იწვევს იურიდიულპ
ასუხისმგებლობას. სამართალდარღვევის სახეები:
·        დანაშაული
·        გადაცდომა:
( დისციპლინარული, სამოქალაქო, ადმინისტრაციული)
 
დანაშაული
სამართალდარღვევა რომელიც ზიანს აყენებსპიროვნებას, სახელმწიფოს, 
საზოგადოებისინტერესს. დანაშაული არის სისხლისსამართლებრივი და
რღვევა და იწვევს სახელმწიფოიძულების მკაცრ ზომებს–სისხლის სამარ
თლებრივსანქციებს
 გადაცდომა
სამართალდარღვევა რომელიც ხელყოფსსაზოგადოებაში არსებული მარ
თლწესრიგისცალკეულ მხარეებს.
არსებობს დისციპლინარული, ადმინისტრაციული დასამოქალაქო გადაც
დომა.
დისციპლინარული–სამართალდარღვევა რომელიცხდება შრომითი ურთ
იერთობის სფეროში (მუშაკისმიერ შრომის ხელშეკრულებით გათვალისწ
ინებულივალდებულებების დარღვევას)
ადმინისტრაციული–სახელმწიფო ანსაზოგადოებრივი წესრიგის, საკუთ
რების, მოქალაქეთა უფლებების და თავისუფლებებისხელყოფი ქმედება, 
რომელიც ისჯებაკანონმდებლობით.
სამოქალაქო–სამართალდარღვევა ქონებრივი დაისეთი არაქონებრივი ურ
თიერთობის სფეროში, რომელიც მიეკუთვნება ადამიანის სულიერღირებ
ულებებს (უკანონო გარიგებაში, პიროვნებისღირსების შელახვა)
იურიდიული პასუხისმგებლობა
არის სამართალდარღვევის მიმართ სამართლისნორმის სანქციით გათვა
ლისწინებული.

პასუხისმგებლობის სახეებს რაც შეეხებათ, აღვნიშნავ იმას, რომ რამდენი დარგიც

არსებობს სამართალში იმდენი პასუხისმგებლობის სახე არსებობს. მაშასადამე
პასუხისმგებლობის სახეებია: სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა,
სამოქალაქო პასუხისმგებლობა, ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა,
დისციპლინარული პასუხისმგებლობა, მატერიალური პასუხისმგებლობა. ხოლო
რაც შეეხება იურიდიული პასუხისმგებლობის საფუძვლებს განეკუთვნება:
სამართლის ნორმა, სამართალდარღვევის ჩადენის ფაქტი და სამართლოს
შეფარდების აქტი.
აქვე მინდა აღვნიშნო პასუხისმგებლობის ხარისხი, არსებობს მკაცრი
პასუხისმგებლობა და არსებობს ლმობიერი პასუხისმგებლობა. როდესაც ვინმე
ამბობს, რომ სასტიკი პასუხისმგებლობა ამას არ შეიძლება შევეგუოთ, უნდა
ვთქვათ მკაცრი პასუხისმგებლობა.

 
სამართლის ინტეგრაციული ცნების დეფინიცია, განსაზღვრება და მისი ს
ტრუქტურული ანალიზი
სამართალი და მისი ინტეგრაციული ცნება - სართალი ეს არის რთული
მრავალწახნაგოვანი სისტემა კონცეპტების, იდეების, დოქტრინების,
ნორმების, სტანდარტების, პრინციპების, ინსტიტუტების, პროცესებისა
და მდგომარეობებისა, რომელბიც ქმნიან ერთიან მწყობრ ლოგიკურ
სივრცეს წესრიგის სტაბილურლბის ჰარმონიისა და სამართლიანობის
მისაღწევად და დასამკვიდრებლად სათანადაო მატერიალური და
ფორმალური სამართალმზომელობითი პროცედურების მეშვეობით და
ყოველივე ამას ოფიციალურად უზრუნველყოფს სახელმწიფო და
საერთაშორისო თემობა
სამართალი ლეგიტიმურია, რამდენადაც :
1) სამართლის ნორმა არის შესასრულებლადსავალდებულო ქცევის წესი;
2) სამართალი ეფუძნებანორმის ადრესატების განსაზღვრული ნაწილისრ
წმენას, რომ ნორმა ლეგიტიმურია და , მაშასადამე, სავალდებულოა შესას
რულებლად.
სამართალს ახასიათებს ფორმალური დამატერიალური ლეგიტიმურობა. 
ფორმალურილეგიტიმურობა ნიშნავს, რომ სამართალიდადგენილია სათ
ანადო პროცედურების დაცვით. მატერიალური ლეგიტიმურობა მოითხო
ვს, რომსამართალი უნდა იყოს „სწორი“ სამართალი.
ლეგიტიმურობასა და ლეგალურობას შორისგანსხვავება სათავეს იღებს ნ
აპოლეონის დროიდან. ლეგიტიმურია ქცევა, რომელიც ეფუძნება უზენაე
სნორმას ან უზენაეს ღირებულებას. ლეგიტიმურობაშეიძლება აისახოს ან 
არ აისახოს კანონსი – კანონიცშეიძლება იყოს არალეგიტიმური.
ლეგალურობა სახელმწიფო ხელისუფლებისფორმალურ-
ორგანიზაციული პრინციპია. ლეგალურიახელისუფლება, რომლის საქმი
ანობაც ხორციელდებაკანონის საფუძველზე და მისი შესაბამისად.
ლეგიტიმურია ხელისუფლება, რომელიც: 
1) ეფუძნება მოსახლეობის ფართო ფენებისმხარდაჭერას; 
2) აღიარებს პოლიტიკური ხელისუფლების შეცვლისსაყოვლეთაოდ აღია
რებულ და დემოკრატიულპროცედურებს; 
3) ხორციელდება თანამედროვესოციალურ-პოლიტიკური გაერთიანების 
და არაკლანური ან კასტური დაჯგუფებების მიერ.
 
სამართლის რეგულაციური ფუნქციები
სამართალი არეგულირებს საზოგადოებრივურთიერთობებს და მხოლო
დ საზოგადოებაშიმოქმედებს. სამართლის რეგულაციურიშესაძლებლობ
ები ზღვარდადებულია სოციალურიკანონზომიერებებით. ამავე დროს, სა
ზოგადოებაცდამოკიდებულია სამართალზე.
საზოგადოებრივ ურთიერთობაში მონაწილესუბიექტების წარმოდგენები 
არ ემთხვევასამართლის ნორმატიულ მოთხოვნებს. სამართალიმოიცავს ს
აზოგადოებრივი წესრიგის მხოლოდგარკვეულ ნაწილს. საზოგადოებრივ 
ურთიერთობათადიდი ნაწილი რეგულირდება ავტომატურად, იურიდი
ული ჩარევების გარეშე. სოციალურ წესრიგსსამართლის გარდა უზრუნვე
ლყოფენ სხვანორმატიული სისტემებიც.
სამართალი ახორციელებს ორგანიზაციულ ფუნქციას. სამართალი ასრუ
ლებს სოციალური მართვისფუნქციას. სამართალი ასრულებს დაგეგმვის
ა დასოციალური პროგნოზირების ფუნქციას. ინდივიდისქცევამ არ უნდა 
დაარღვიოს საზოგადოებისა და სხვაინდივიდის ინტერესები.
სამართლის დაცვითი ფუნქცია გამოიხატებასამართალდარღვევაზე სათა
ნადო რეაქციისფორმით. იურიდიული სანქციების მუქარითსამართალი 
იცავს საზოგადოებას და ასრულებსრეპრესიულ ფუნქციას.
სამართალი უზრუნველყოფს სოციალურურთიერთობათა სტაბილურობა
ს. უსაფრთხოებისა დასოციალური თანხმობის უზრუნველყოფა სამართ
ლისმნიშვნელოვანი ფუნქციაა.
სამართალი ასრულებს სოციალური ინტეგრაციისფუნქციას, რამდენადაც 
საზოგადოების წევრებსუყალიბებს ერთიანობასა და სოციალურისოლიდ
არობის განცდას.
იძულება სამართლის სპეციფიკური ფუნქციაა. საზოგადოებრივი იძულე
ბა ხორციელდებაორგანიზებულად და მხოლოდ უფლებამოსილისახელმ
წიფო ორგანოების მიერ , განსაზღვრულიპროცესუალური წესების დაცვი
თ. მორალურინორმების იძულებითი მოქმედებაუზრუნველყოფილია სა
ზოგადოებრივი ზეწოლისმექანიზმით, ძირიტადად, საზოგადოების წევრ
ებისმიერ ამორალური ქცევის დაგმობის ფორმით.
 
ფილმი „ნიუმბერგის პროცესი“ მისი გარჩევასამართლის პროცესში, პოზ
იტივიზმისა დაბუნებითი სამართლის თვალთახედვით
მეოცე საუკუნე ძალიან საინტერესოა მსოფლიოისტორიისათვის. ამ საუკ
უნეში მიმდინარეობდამრავალი ისეთი პროცესი, რასაც ადგილი აქამდე ა
რჰქონია მსოფლიო ისტორიაში. თუ კი მეოცესაუკუნემდე გამარჯვებულ
ი ქვეყნები აწყობდნენკონფერენციებსა და კონგრესებს, სადაც წყდებოდა
დამარცხებული ქვეყნების ბედი გამარჯვებულიქვეყნების მიერ, მეოცე სა
უკუნეში კი ყველაფერი სულსხვანაირად წარიმართა.
1945 წლიდან საფუძველიეყრება ახალ სისტემას რომელსაც საერთაშორის
ოსასამართლო ეწოდა. ამ სასამართლომ თავისისამსახური დაიწყო მეორე 
მსოფლიო ომის შემდეგ დაპირველად გაასამართლა ნაცისტური გერმანი
ისუმაღლესი პოლიტიკური ელიტა. ამ სასამართლოპროცესს ნიურბერგი
ს პროცესი ეწოდა, რომელიცმიმდინარეობდა 1945 წლის 20 ნოემბრიდან 1
946 წლის 1 ოქტომბრამდე. საყურადღებოა ამტრიბუნალის შექმნა და ის 
ფაქტი, თუ ვის მიერისჯება ნაცისტური გერმანიის უმაღლესი პოლიტიკ
ურიელიტა. ეს ტრიბუნალი იქმნება:  სსრკ-ის, აშშ-
ის, დიდი ბრიტანეთისა და საფრანგეთის შეთანხმებით.
 
ნიურბერგის პროცესი არის ყველასათვის ცნობილიპროცესი. მან ძალიან 
დიდი რეზონანსი გამოიწვიამსოფლიო ელიტებს შორის. ჩვენი ყურადღე
ბამიიქცია გენოციდმა, რომელიც ერთ-ერთი მთავარიბრალდება იყო გერ
მანელი ნაცისტების მიმართგანხილულ პროცესზე. ჩვენს მიზანს არ წარმ
ოადგენს, რომ რაიმე სახით მოხდეს ნაციზმის წარმოჩენადადებით კონტე
ქსტში. ჩვენ გამოვდივართსაერთაშორისო სამართლის პრინციპებიდან, რ
ომლის თანახმადაც ყველა სახელმწიფოთანასწორია საერტაშორისო სასამ
ართლის - პრიმატის წინაშე. 
1945 წელს ჩატარებული ნიურბერგის პროცესიდანსაფუძველი ეყრება ახა
ლ სისტემას, რომელსაცსაერთაშორისო სასამართლო ეწოდა. ამსასამართ
ლომ თავისი სამსახური დაიწყო მეორემსოფლიო ომის შემდეგ და პირვე
ლად გაასამართლანაცისტური გერმანიის უმაღლესი პოლიტიკურიელიტ
ა. ამ სასამართლო პროცესს ნიურბერგისპროცესი ეწოდა, რომელიც მიმდ
ინარეობდა 1945 წლის 20 ნოემბრიდან 1946 წლის 1 ოქტომბრამდე. საყურ
ადღებოა ამ ტრიბუნალის შექმნა და ის ფაქტი, თუ ვის მიერ ისჯება ნაცის
ტური გერმანიის უმაღლესიპოლიტიკური ელიტა. ეს ტრიბუნალი იქ მნე
ბა საბჭოთა კავშირის, აშშ-ის, დიდი ბრიტანეთისა დასაფრანგეთის შეთან
ხმებით.
ნიურბერგის პროცესზე დასჯილ იქნა მესამე რაიხის: პოლიტიკური, სამხ
ედრო, ფინანსური, იდეოლოგიურიდა პროპაგანდისტული სტრუქტური
სხელმძღვანელები. სასამართლოზე ასევეგანიხილებოდა დასჯილიყვნენ
ნაციონალ-სოციალისტური პარტია, SS, SD, გესტაპოდა გენშტაბი.
 
საყურადღებოა გაერთიანებული ერების პირველიინიციატივები 1946 წლ
იდან, რომ შეიქმნასსაერთაშორისო სამართლის კომისია (სსკ), საერთაშო
რისო სამართლის შემუშავების დაკოდიფიცრებისთვის,
და საერთაშორისოკრიმინალური სასამართლოს სტატუსისმომზადებისთ
ვის.
1948 წლის 9 დეკემბერს მიღებულიკონვენცია, გენოციდისა და კრიმინალ
ის თავიდანაცილებას და მის წინააღმდეგ ბრძოლასითვალისწინებს, ასევ
ე, საერთაშორისოკრიმინალური სასამართლოს შექმნას, მაგრამ კიდევერ
თხელ პროექტი რჩება დაუსრულებელი.
გაერთიანებული ერების გენერალური ასამბლეისწევრების მიერ ნაბიჯ-
ნაბიჯ განხორციელებულ იქნასსკ-ის სამუშაოები, რომელიც დაკავშირებ
ული იყოსაერთაშორისო სასამართლოს პროექტთან, რომლისგანხორციე
ლება მხოლოდ 1993 წელს მოხდა.
ნიურბერგის პროცესი გამორჩეული იყო იმით, რომნაცისტური პოლიტიკ
ური ელიტა არ დასჯილაგერმანიის კანომდებლობით. ისინი გაასამართ
ლესდა დასაჯეს როგორც საერთაშორისო დამნაშავეები, რომლებმაც ჩაი
დინეს გენოციდი და დანაშაულიკაცობრიობის წინააღმდეგ. სწორედ ნიუ
რბერგისპროცესი იყო დასაწყისი საერთაშორისოსამართლისა, როდესაც 
პირველად დაისაჯნენდამნაშავეები საერთაშორისო სამართლით. მაგრამ
იყო კი აქ დაცული ობიექტურობა? ამ კითხვას ბადებსგერინგის სიტყვები 
როდესაც ის ამბობს: ,,რატომ არზის ჩემ გვერდით ამერიკის პრეზიდენტ
ი ტრუმენი, რომელმაც ახლახანს ჩაიდინა დანაშაულიკაცობრიობისა და 
მშვიდობის წინააღმდეგ, როდესაციაპონიის ქალაქების - ჰიროსიმასა და ნ
აგასაკისმშვიდობიან მოსახლეობას ატომური ბომბებიდაუშინა?“ 
ჩვენი მოხსენების მიზანს არ წარმოადგენსმთლიანად ნიურბერგის პროცე
სი, არამედ ჩვენგვსურს შევეხოთ ზოგიერთ ფაქტს და შევეცადოთ ისგანვ
იხილოთ დღევანდელი საერთაშორისომოთხოვნებისა და სამართლებრივ
ი ნორმებისშესაბამისად.
ჩვენთვის საინტერესო და საყურადღებოა სტალინისვარაუდები 1942 წელ
ს როდესაც ის აღნიშნავს რომ,,გერმანია დიდ ხანს ვერ გაუძლებს ასეთდა
ძაბულობას, კიდევ რამდენიმე თვე, კიდევნახევარი წელიწადი, შეიძლება 
ერთი წელიც დამეტიც და ჰიტლერულ გერმანიას თავისიდანაშაულების 
სიმძიმე გასრეს.“ რა იყო ესდანაშაულებები და რის გამო შეიკრიბა ტრიბუ
ნალი? იყო ეს მართლაც სასამართლო პროცესი თუუბრალოდ ტერიტორი
ების ახლებული გადანაწილებაევროპაში?
მოკავშირეებმა ნაცისტური გერმანიის პოლიტიკურიელიტა გაასამართლ
ეს არა გერმანულიკანონმდებლობით, არამედ ახალ შემოღებულისაერთა
შორისო სამართლებრივი ნორმებით და მათმიანიჭეს საერთაშორისო დამ
ნაშავეების სტატუსი. გერმანული კანონმდებლობით ვერ მოხდებოდა მა
თიგასამართლება ერთი უბრალო მიზეზით, რადგანაც ამ კანონით მათ დ
ანაშაული არ ჩაუდენიათ.
ბევრი მკვლევრისა და ისტორიკოსის აზრით, ნიურბერგის პროცესი სულ
აც არ იყოსამართლიანობის აღდგენა და იგი შეფასებულიაროგორც გამარ
ჯვებულთა მიერ დამარცხებულებისდასჯა. თუ კი საერთაშორისო სასამა
რთლო მართლაციმისთვის იყო მოწვეული დაესაჯა დამნაშავეები, რომლ
ებსაც კაცობრიობის წინააღმდეგ მიუძღოდათდანაშაული, მაშინ ბრალდე
ბულის სკამზე ნაცისტურიგერმანიის პოლიტიკური ელიტის გვერდით უ
ნდამსხდარიყვნენ აშშ-ს პრეზიდენტი ტრუმენი და მისიუახლოესი გარემ
ოცვა იაპონელი ხალხის საზარბაზნეხორცად გამოყენებისათვის. ასევე უნ
დამსხდარიყვნენ სტალინი და პოლიტბიურო,
უკრაინელი ხალხის შიმშილით ამოხოცვისა დაკიდევ მრავალი სამხედრ
ო დანაშაულისათვის, რომელიც საბჭოთა კავშირმა ჩაიდინა მშვიდობიან
იმოსახლეობის წინააღმდეგ, როგორც ქვეყნის შიგნითისე მის ფარგლებს 
გარეთ.
 
უპრიანი იქნება თუ გადავხედავთ ჰააგისსასამართლოს დადგენილებებსა 
და პოზიციასნიურბერგის პროცესის შემდგომ წლებში. ჰააგისსასამართლ
ომ ლიბერიის ყოფილ პრეზიდენტსჩარლზ ტეილორს ომისა და კაცობრი
ობის წინაშეჩადენილ დანაშაულში დასდო ბრალი. იგი პირველისახელმწ
იფო პირია 1946 წლის ნიურბერგის პროცესისშემდეგ, ვინც საერთაშორის
ო სასამართლომდამნაშავედ ცნო.
შეერთებულმა შტატებმა და საერთაშორისოუფლებადამცველმა ორგანიზ
აციებმა განაჩენიმოიწონეს და განაცხადეს, რომ ჰააგის სასამართლოსეს გ
ადაწყვეტილება მაგალითი იქნება მათთვის, ვინც მომავალში ომის დანაშ
აულს ჩაიდენს.
აღსანიშნავია, ასევე, ისიც, რომ მას შემდეგ, რაცნაცისტური გერმანიის ლი
დერები 1945-1949 წლებშინიურბერგის სასამართლოს წინაშე წარსდგნენ,
ხოლო იაპონელი ოფიციალური პირები ტოკიოში1946-1948 წლებში გაასა
მართლეს, სლობოდანმილოშევიჩის საქმე გახლდათ პირველი შემთხვევა, 
როცა გაერომ სამხედრო დანაშაულების გამოძიებისმიზნით საგანგებო ტ
რიბუნალი შექმნა.
ექსპერტები აღნიშნავენ, რომ ნიურბერგისა დატოკიოს სასამართლო პრო
ცესებისგან განსხვავებით, ყოფილი იუგოსლავიის წინააღმდეგ საერთაშო
რისოსისხლის სამართლის ტრიბუნალი ამოქმედდა, რომელიც ბოსნიაში 
მძვინვარე კონფლიქტის დროსშეიქმნა.
ტრიბუნალის მიერ, განხილულ საქმეებს შორისდღემდე ყველაზე მნიშვნ
ელოვანია ყოფილიიუგოსლავიის პრეზიდენტის სლობოდანმილოშევიჩი
ს საქმე. რომელსაც ბრალდებებიწაუყენეს: გენოციდის, კაცობრიობის წინა
აღმდეგჩადენილი დანაშაულებისა და ომის წარმართვისკანონების დარღ
ვევის გამო.
გერმანული პოლიტიკური და სამხედრო ელიტადაისაჯა ებრალი ხალხი
ს გენოციდისათვის. ესგენოციდი მეოცე საუკუნეში არც პირველი ყოფილ
ადა არც უკანასკენელი. მოხდა უამრავი ფაქტიდანაშაულებისა, რომელთ
ა ნაწილი აღიარებულ იქნაგენოციდად, ხოლო ნაწილი არ აღიარებულა. 

შემეცნების პროცესი და საფეხურები სამართალში     

სამართლის ეპისტემოლოგია. ჭეშმარიტებ პრობლემები სამართალში.
იურიდიული სამართლებრივი აზროვნების ეპისტემოლოგია
იურიდიული სამართლებრივი აზროვნების ეპისტემოლოგია
იურიდიული ეპისტემოლოგიის საგანია სამართლის, როგორც
კონკრეტული სოციალური ფენომენის შემეცნების თეორიული
პრობლემები. აქ ჩნდება კითხვა, რა წინაპირობები და პირობებია
სამართლის ჭეშმარიტი ცოდნის მისაღებად. სამართლებრივი
ეპისტემოლოგიისთვის, ისევე როგორც ონტოლოგიისა და
აქსიოლოგიისთვის, საკვანძო მნიშვნელობისაა სამართლისა და
სამართლის ურთიერთმიმართების პრობლემა. მაშასადამე,
სამართლებრივი აზროვნების ორი საპირისპირო ტიპი – იურიდიული და
ლეგალისტური – მოიცავს იურიდიული ეპისტემოლოგიის ორ
განსხვავებულ კონცეფციას.
იურიდიული სამართლებრივი აზროვნების ეპისტემოლოგია  ცდილობს
მოქმედი კანონის ობიექტური ბუნების თეორიულ გააზრებას, მისი
ჭეშმარიტების გააზრებას. ისტორიულად, ამან განაპირობა განსხვავება
ბუნებრივ და პოზიტიურ კანონს შორის (და მოგვიანებით - სამართლის
ფილოსოფიური იდეა და პოზიტიური კანონი, კანონი და კანონი). ეს
არის აუცილებელი გონებრივი წინაპირობა სამართლის თეორიული
გააზრებისა და შესწავლისთვის. სამართლის შემეცნების პროცესში
მკვლევარი კანონის ემპირიული შინაარსიდან გადადის მისი ობიექტური
საფუძვლების, სამართლებრივი არსის ძიებაზე. მისი მიზანია აბსტრაქტი
შეცნობადი ობიექტიდან მისი თეორიული მოდელის გონებრივი
კონსტრუქციისთვის კანონის სახით. ეს კონცეფცია გამოხატავს
კოგნიტური გადასვლის პროცესს კანონის შესახებ მარტივი
მოსაზრებიდან (როგორც სუბიექტური ძალაუფლება, რომელიც
მოცემულია ფაქტობრივი კანონის სახით) კანონის ჭეშმარიტ ცოდნაზე,
კანონის კონცეფციაზე. თავდაპირველი შემეცნებითი დამოკიდებულება
კანონისა და კანონის გამიჯვნის მიმართ გულისხმობს მათი კორელაციის
სავარაუდო საბოლოო ვარიანტებს: უკანონოდან სამართლებრივ
სამართალამდე. ანალოგიურად, კანონისა და სახელმწიფოს
ურთიერთობის შესწავლა შეიძლება განხორციელდეს მათი
ურთიერთობის ვარიანტების გათვალისწინებით: უკანონოდან კანონის
უზენაესობა.
იურიდიულისაგან განსხვავებით, ბუნებრივ- სამართლებრივი
ეპისტემოლოგია გამომდინარეობს ბუნებრივი სამართლის მტკიცებიდან
მის წინააღმდეგობაში (როგორც უპირობო მოდელის) არსებულ
პოზიტიურ კანონმდებლობამდე. ეს იდეა, მაგალითად, რუსმა
მოაზროვნემ პ.ი. ნოვგოროდცევი. ამავდროულად, სამართლებრივი
კანონის იდეა ყურადღების მიღმა რჩება და ასევე უგულებელყოფილია
პოზიტიური და ბუნებრივი სამართლის შეჯერების შესაძლებლობა. ამ
ტენდენციის წარმომადგენლებს აინტერესებთ არა თავად ფაქტობრივი
კანონი და მისი გაუმჯობესების ამოცანა, არამედ თავად ბუნებრივი
კანონი,როგორც თავდაპირველად მოცემული (ბუნებით, ღმერთი),
ჭეშმარიტი კანონი, რომელიც ბუნებრივად მოქმედებს. მათ ხშირად
სჯერათ, რომ სამართლის ორი სისტემა არსებობს და მოქმედებს
ერთდროულად - ჭეშმარიტი ბუნებრივი და არაავთენტური
პოზიტიური. იურიდიული ეპისტემოლოგიის ფოკუსი არის კანონისა და
სამართლის ურთიერთმიმართების პრობლემა, სამართლის ობიექტური
თვისებების, როგორც სამართლებრივი სამართლის არსებითი
თვისებების გაგება. ამ მიდგომით შემეცნების მიზანია ობიექტური
ცოდნა სამართლებრივი კანონის ბუნების, მისი მოქმედ კანონად
დამტკიცების პირობების შესახებ. ამავე დროს,სახელმწიფო განიხილება
როგორც იურიდიული ინსტიტუტი, აუცილებელია საყოველთაოდ
მოქმედი კანონის ზოგადად სავალდებულო კანონად გარდაქმნისთვის.
ძალადობა ლეგიტიმურია მხოლოდ სახელმწიფოს მიერ სამართლებრივი
კანონის სანქციის განხორციელების სახით. ამ ეპისტემოლოგიურ
პოზიციებზე, ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა იდეებსა და
პრინციპებზე დაყრდნობით ჩამოყალიბდა კანონის უზენაესობა,
იურიდიული სამართალი და კანონის უზენაესობა და საკანონმდებლო
განმტკიცება ეროვნულ კანონმდებლობასა და საერთაშორისო
სამართალში. ეს დებულებები შეიცავს მოქმედ კონსტიტუციასაც.
რუსეთის ფედერაცია... მხოლოდ ასეთი სამართლებრივი გაგებით არის
შესაძლებელი სამართლის ადამიანური (ჰუმანიტარული)
განზომილების, სამართლებრივი ღირებულებების, იძულებითი კანონის
ანტისამართლებრივი არსის, მმართველობის ძალადობრივი
ფორმების დაყენება. ლეგიზმის ეპისტემოლოგიაუფლების
ეპისტემოლოგიური დამოკიდებულება გამოხატავს პრაგმატულ-
პოზიტივისტურ ორიენტაციას, რომელიც ინტერესში ვლინდება
მხოლოდ ორი აღიარებიდან გამომდინარეობს მხოლოდ ის, რაც არის
ბრძანება, ოფიციალური ძალაუფლების სავალდებულო დამყარება.
ასეთი ძირითადი ემპირიული ფაქტის მიმართ: მოქმედი კანონის
ფორმალური წყაროები და კანონმდებლის აზრი. ლეგიზმი აიგივებს
სამართალსა და სამართალს. ამრიგად, არსებობს კანონის გამიჯვნა,
როგორც იურიდიული ფენომენიმისი სამართლებრივი ბუნებიდან
გამომდინარე. კანონი განმარტებულია, როგორც კანონმდებლის ნების ან
თვითნებობის პროდუქტი. ამასთან, კანონის სპეციფიკა მცირდება მის
იძულებით ხასიათზე. იძულება აიხსნება არა როგორც კანონის
ობიექტური თვისებების შედეგი, არამედ როგორც პირველადი
კანონშემქმნელი ფაქტორი, როგორც კანონის ძალისმიერი
(ძალადობრივი) პირველადი წყარო. ასეთი იურიდიული აზროვნების
წინაპარია თომას ჰობსი, რომელმაც ნარკვევში „ლევიათანი“ გამოკვეთა
თავისი მოსაზრებები, რომ კანონი არის სუვერენის ბრძანება. ხოლო
რუსი იურისტი ვ.დ. კატკოვმა შესთავაზა საერთოდ უარი ეთქვა სიტყვა
„კანონზე“, როგორც სქოლასტიკური აზროვნების ნაყოფზე და მის
ნაცვლად გამოიყენოს სიტყვა „კანონი“, ვინაიდან ნამდვილი ცხოვრებაარ
არსებობს ისეთი რამ, როგორც "მართალი".
თუ კანონის შესახებ ჭეშმარიტება შეიცავს კანონს, რომელიც გამოხატავს
კანონმდებლის ნებას და აზრს, მაშინ მხოლოდ ხელისუფლებამ იცის რა
არის უფლება და რით განსხვავდება ის არასწორისგან. ყველაფერი, რაც
სცილდება მოქმედი კანონის ჩარჩოებს, უარყოფილია პოზიტივისტების
მიერ, როგორც მეტაფიზიკა (კანონის არსი, კანონის იდეა, კანონის
ღირებულება). ისინი ასევე უარყოფენ ბუნებრივ დოქტრინებს. გამოდის,
რომ პოზიტივისტური ეპისტემოლოგია უარყოფს სამართლის თეორიას
და აღიარებს მხოლოდ სამართლის დოქტრინას.
იურიდიული ეპისტემოლოგიის საგანია პოზიტიური სამართალი,
მიზანი კი სამართლის დოგმაა, ანუ დამკვიდრებული ავტორიტეტული
მოსაზრებების ერთობლიობა პოზიტიური სამართლის შესახებ, მისი
შესწავლის, ინტერპრეტაციის, სისტემატიზაციის, კომენტირების გზების
შესახებ. შედეგად, სამართლის მეცნიერული შესწავლა იცვლება მისი
პროფესიული და ტექნიკური აღწერით, იურისპრუდენცია დაყვანილია
იურისპრუდენციაზე. ამ მიდგომის მიხედვით, კანონის შესახებ ყველა
ცოდნა უკვე ოფიციალურად არის მოცემული ყველაზე პოზიტიურ
კანონში (მის ტექსტში) და ამოცანაა კანონის ტექსტის სწორად
ინტერპრეტაცია და კანონმდებლის აზრისა და პოზიციის სწორად
გამოხატვა ამ ტექსტში.

სამართლებრივი სემიოტიკა და სემიოლოგია
სემიოტიკა თანამედროვე კულტურული ანალიზის ერთ-ერთ
მნიშვნელოვანი მიდგომაა.მეცნიერება ნიშნებსა და ნიშანთა სისტემაზე.
თავისი ზოგადი დეფინიციით არის ნიშანთა ზოგადი თეორია. ნიშნის
გამოყენების პროცესი სემიოზისის პროცესად იწოდება.სემიოტიკის
დამფუძნებლად ითვლება ამერიკელი მეცნიერი ჩარლზ უილიამ მორისი.
მისი ნაშრომი, რომელშიაც ავტორი სემიოტიკის ზოგად საფუძვლებს
აღწერს, არის „ნიშანთა თეორიის საფუძვლები“ („Theory of Foundation of
Signs“). ამ შრომაში სემიოზისის პროცესი მორისმა სამ ძირითად ნაწილად
დაყო. ეს ნაწილებია სემანტიკა, სინტაქსი და პრაგმატიკა. შემდგომში ჩვენ
შევინარჩუნებთ ამ დაყოფას და შევეცდებით სათითაოდ დავახასიათოთ
სემიოტიკის შემადგენელი დისციპლინები. თუმცა, ჯერ სჯობია ორიოდე
სიტყვით შევეხოთ სემიოტიკის ისტორიას. მართლია სემიოტიკა
სხვებთან შედარებით ახალგაზრდა მეცნიერებაა, მაგრამ სემიოტიკის
ცალკეულ მხარეებზე სხვადასხვა პერიოდში მუშავდებოდა ძალზე
საინტერესო მოსაზრებები. ეს თვალსაზრისები მართალია
შემუშავებული იყო ან ენის თეორიის, შესაძლოა მისი მხოლოდ
გრამატიკული მხარის შემადგენელ ნაწილად, ან ლოგიკისა, მაგრამ ისინი
ყველა შემთხვევაში ყურადღებას იმსახურებენ ჩვენთვის საინტერესო
კუთხით. ანტიკურ პერიოდში, ნიშნების ფუნქციონირებით ერთერთი
პირველები, თავიანთი ლოგიკური გამოკვლევების ფარგლებში
სტოელები დაინტერესდნენ. სემიოტიკის სხვადასხვა საინტერესო მხარე
საკმაოდ ინტენსიურად განიხილებოდა შუა საუკუნეებშიაც. ახალ დროში
პრობლემას მნიშვნელოვანწილად მოჰფინა ნათელი ლაიბნიცმა.
უძველესი ცნება, რომელიც მოიცავს ადამიანისა დაგარემოს კომუნიკაცი
ის ფორმებს და სისტემებს. ცენტრალური იდეა სემიოტიკაში არის ნიშანი
, ხშირშემთხვევაში წარწერა, რომელიც გარკვეულადარეგულირებს და მი
მართავს ინდივიდი-გარემოსინტერაქციას. თანამედროვე სემიოტიკის ძი
რითადიელემენტებია ნიშანი, ინდექსი და სიმბოლო. სემიოტიკური ენა 
ფართოდ შეისწავლება სოციალურიმეცნიერებების სფეროში.

სამართლის კულტუროლოგია
სამართლებრივი კულტურა მრავალშრიანი და მრავალმხრივი
სამართლებრივი ფენომენია. იურიდიული კულტურა არის
საზოგადოების კულტურის ნაწილი, იურიდიული განათლების
გარკვეული დონე, საზოგადოების მიერ სამართლებრივი ცოდნის
ელემენტების ათვისება და ამ ცოდნის პრაქტიკაში განსახიერება. იგი
მოიცავს როგორც ინდივიდების იურიდიულ კულტურას, ასევე
სოციალური ჯგუფებისა და მთლიანად სახელმწიფოს კულტურას.
სახელმწიფოს სამართლებრივი კულტურის მდგომარეობა
მნიშვნელოვანი ფაქტორია კონკრეტული ისტორიული სამართლებრივი
სისტემის სიმწიფის დონის განსაზღვრაში. ეს ასევე ეხება რუსეთის
ფედერაცია. სამართლებრივი კულტურა ემსახურება როგორც
შუალედურ რგოლს საზოგადოებრივი ცხოვრების ყველა
სამართლებრივი სფეროსთვის: კანონშემოქმედება, სამართლებრივი
ცნობიერება, ადამიანისა და მოქალაქის თავისუფლებები და
მოვალეობები, კანონის განხორციელება და ა.შ. გაძლიერება სახელმწიფო
ძალაუფლებაშეუძლებელია სამართლებრივი კულტურის სათანადო
დონის გარეშე.
სამართლებრივი კულტუროლოგია - ეს არის იურიდიული
ზედასტრუქტურის კომპონენტების კომპლექტი მათ რეალურ
ფუნქციონირებაში, ადამიანთა კონკრეტული საზოგადოების იდეების
კომპლექსი, მისი განხორციელების, საქმიანობის შესახებ. სამთავრობო
სააგენტოები, ოფიციალური პირები;
მატერიალიზებული იდეების, გრძნობების, იდეების ერთობლიობა,
როგორც ცნობიერი აუცილებლობა და ქცევის შინაგანი მოთხოვნილება
სამართლის სფეროში, სამართლებრივ ცნობიერებაზე დაფუძნებული.
იურიდიული კულტურა არის ინდივიდისა და საზოგადოების
თვისებრივი სამართლებრივი მდგომარეობა, იურიდიული საქმიანობის
ყველა დადებითი კომპონენტის მთლიანობა მის რეალურ
ფუნქციონირებაში, რომელიც განასახიერებს იურიდიული აზროვნების,
იურიდიული ტექნიკისა და პრაქტიკის მიღწევებს.
იურიდიული კულტურა საზოგადოების ან ინდივიდის ზოგადი
კულტურის ნაწილია. იგი მჭიდროდ არის დაკავშირებული პოლიტიკურ,
მორალურ, სულიერ და სხვა სახის კულტურასთან. და უპირველეს
ყოვლისა, რა თქმა უნდა, ჩვეულ, ქცევით, რომელიც დაკავშირებულია
ადამიანის აღზრდასთან, მის ადაპტაციასთან წესრიგთან,
დისციპლინასთან, ორგანიზაციასთან, ქვეყნის კანონების
პატივისცემასთან. ლეგალურად მოუმზადებელ ადამიანს ძნელად
შეიძლება ეწოდოს კულტურული. სამართლებრივი კულტურა არის
საზოგადოების სამართლებრივი სისტემის უმნიშვნელოვანესი
ელემენტი, სახელმწიფოს ნორმალური ფუნქციონირების შეუცვლელი
პირობა.
საზოგადოების სამართლებრივი კულტურა მოიცავს სამართლის
სფეროში შექმნილ ყველა ღირებულებას, მათ შორის
•ნათელი კანონები,
•სრულყოფილი საკანონმდებლო ტექნიკა,
•განვითარებული იურიდიული მეცნიერება,
•მაღალორგანიზებული იურიდიული პრაქტიკა და სხვა ხარისხობრივი
მიღწევები იურიდიული საქმიანობის სფეროში.
ინდივიდის იურიდიული კულტურა მოიცავს იურიდიული
ცნობიერების მაღალ დონეს და უნარების მაღალხარისხიან დაუფლებას
კანონიერი ქცევა, მჭიდროდ არის დაკავშირებული განათლებასთან და
დამოკიდებულია იურიდიულ ცნობიერებაზე.
 
სამართლებრივი კულტურის შინაარსი (ინდიკატორები - შინაარსის
ელემენტების დონე):
•სამართლის ცოდნა
•კანონის მიმართ
•კანონის (კანონის) დაცვის ჩვევა,
•კანონიერი საქმიანობა.
სამართლებრივი კულტურის სტრუქტურა მოიცავს:
•სამართლებრივი ცნობიერების კულტურა, სამართლებრივი ქცევა;
•საკანონმდებლო, სასამართლო და სამართალდამცავი ორგანოების
ფუნქციონირების კულტურა.
იურიდიული ცნობიერების კულტურა არის იურიდიული ინტუიცია,
რომელიც შესაძლებელს ხდის განასხვავოს სწორი და მისაღები არასწორი
და მიუღებელი; იურიდიული ცოდნა, იდეები და რწმენა.
სამართლებრივი ქცევის კულტურა არის სამართლებრივი
ორიენტაციების არსებობა, სამართლებრივი საქმიანობის გარკვეული
ხასიათი და დონე, რომლის წყალობითაც ადამიანი იძენს და ავითარებს
იურიდიულ ცოდნას, უნარებსა და შესაძლებლობებს.
საკანონმდებლო და სამართალდამცავი სისტემების სამართლებრივი
კულტურა გამოიხატება სახელმწიფო ორგანოებისა და თანამდებობის
პირების კანონშემოქმედების, სამართალდამცავი და სასამართლო
საქმიანობის კულტურაში.
იურიდიული კულტურის სახეები:
•საზოგადოების სამართლებრივი კულტურა;
•პიროვნების სამართლებრივი კულტურა;
•სოციალური თემების (ეთნიკური ჯგუფები, ერები, ხალხები)
სამართლებრივი კულტურა.
იურიდიული კულტურის დონეები:
•ამქვეყნიური ანუ ჩვეულებრივი,
•პროფესიონალი და
•დოქტრინალური
ჩვეულებრივი დონე- ახასიათებს სისტემატური სამართლებრივი
ცოდნისა და იურიდიული გამოცდილების ნაკლებობა; შემოიფარგლება
ადამიანთა ცხოვრების ყოველდღიური ჩარჩოებით, როდესაც ისინი
შეხებიან სამართლებრივ ფენომენებს. ჩვეულებრივი იურიდიული
კულტურის თავისებურება ის არის, რომ თეორიული განზოგადებების
დონემდე ასვლის გარეშე, იგი ვლინდება საღი აზრის
სტადიაზე, აქტიურად გამოიყენება ადამიანების მიერ ყოველდღიურ
ცხოვრებაში სამართლებრივი ვალდებულებების დაცვით, სუბიექტური
უფლებების გამოყენებით.
პროფესიონალური დონე- ვითარდება პრაქტიკოს იურისტთა შორის:
მოსამართლეები, ადვოკატები, სამართალდამცავები. ისინი უფრო მეტად
არიან მიდრეკილნი მაღალი ხარისხისამართლებრივი საკითხების,
ამოცანების, მიზნების, ასევე პროფესიული ქცევის ცოდნა და გააზრება.
დოქტრინალური დონე- ეყრდნობა სამართლებრივი რეგულირების
მთელი მექანიზმის ცოდნას და არა მის ცალკეულ სფეროებს. თეორიული
დონის იურიდიული კულტურა განვითარებულია ფილოსოფოსების,
სოციოლოგების, პოლიტოლოგების, იურისტების კოლექტიური
ძალისხმევით და წარმოადგენს სამართლის იდეოლოგიურ და
თეორიულ წყაროს. დოქტრინალური სამართლებრივი კულტურა არის
აუცილებელი პირობა(იგულისხმება) კანონმდებლობის დახვეწა,
მეცნიერების განვითარება და იურიდიული პერსონალის მომზადება.
სამართლებრივი კულტურის ფუნქციები:
შემეცნებითი (გასული ეპოქის სამართლებრივი მემკვიდრეობის
განვითარება და საშინაო და საგარეო სამართალი; მჭიდრო კავშირშია
ფორმირებასთან კანონის უზენაესობადა სამოქალაქო საზოგადოების
განვითარება);
მარეგულირებელი (რომელიც მიზნად ისახავს ყველა ელემენტის
ეფექტური ფუნქციონირების უზრუნველყოფას და მდგრადი კანონისა
და წესრიგის შექმნას);
კომუნიკაბელური (ხელს უწყობს საზოგადოებრივი, ჯგუფური და
პირადი ინტერესების კოორდინაციას, უზრუნველყოფს ადამიანთა
სოციალურ ერთიანობას, ხორციელდება იურიდიულ კომუნიკაციაში,
განათლების მიღების პროცესში, შუამავლობით. მასმედიალიტერატურა
და ხელოვნების სხვა ფორმები);
პროგნოზირებადი (ფარავს კანონმდებლობის განვითარებისა და კანონის
იმპლემენტაციის ტენდენციებს, კანონის უზენაესობის, კანონისა და
წესრიგის განმტკიცების პრობლემებს, მოსახლეობის კანონიერ
საქმიანობას და სხვა ცვლილებებს. ლეგალური სისტემა);
ღირებულება-ნორმატიული (გამოიხატება სხვადასხვა ფაქტებში,
რომლებიც იძენენ ღირებულებას, აისახება მოქმედი ინდივიდების
გონებაში და ადამიანის ქმედებებში, სოციალურ ინსტიტუტებში).