4.2.

Yapı Akustiği

Akustik, sesle ilgili fiziksel ve fizyolojik bir olaydır (Şekil 4.5). Günümüzün teknolojik
ilerlemeleriyle, çevremizde gürültü kaynakları da artmış ve gerek fizyolojik gerekse psikolojik
yan etkileriyle insanın konforunu bozar hale gelmiştir. Gerçekte insan tüm yaşamını belli bir
gürültü seviyesinde sürdürebilmektedir. Bu arzu edilen bir seviyede kaldığı sürece insan
üzerinde etkisi olumludur. Aksi taktirde insan sağlığında bir takım rahatsızlıklara veya psikolojik
bunalımlara yol açabilmektedir. Bu nedenle yapı akustiğinde önemli olan, yapı içindeki sesi
belirlenen konfor düzeyinde kontrol altına alabilmektedir. Buda ancak rasyonel bir malzeme
seçimi ve kullanılmasıyla mümkün olur. Kabul edilebilir gürültünün üst sınırları veya aralıkları
“kriter (ölçüt)” olarak belirlenebilmektedir. Gürültü kriteri (NC), mekanlardaki en gürültülü
durumlardaki ses düzeyleri ölçülerek eğrilerle (grafikler) değerlendirilir. Çeşitli iç mekan
aktiviteleri için tavsiye edilen arka plan ses basınç düzeyleri Tablo 4.5’de verilmiştir.

Tablo 4.5. Gürültü kriteri değerleri

Bina Tipi NC Eğrisi
Min. Orta Mak.
Konutlar Tek evler
Kent 20 25 10
Kır 25 30 39
Apartmanlar 30 35 40
Oteller Odalar 30 35 40
Toplantı salonları 30 35 40
Hastaneler Özel odalar 25 30 35
Ameliyathaneler,
Koğuşlar, 30 35 40
Bekleme salonları, koridor
Bürolar Genel 35 40 40
Yönetici büroları 30 35 40
Konferans odalan 25 30 39
Hol ve koridorlar 35 45 59
Hesap merkezleri 40 50 60
Oditoryumlar, Konser ve opera salonları 20 22 29
Konser Salonları Ses kayıt stüdyoları 20 22 23
Tiyatrolar 25 27 30
Sinemalar, konferans salonu 30 32 35
Fuaye 35 40 45
Camiler İbadet Salonlan 20 25 30
Okullar Derslikler 30 35 40
Laboratuarlar 35 40 50
Koridorlar ve holler 35 45 50
Kitaplıklar 30 35 40
Eğlence Lokantalar, gece klüpleri 35 45 45
binaları
Kafeteryalar 40 45 50
Mağazalar Çok katlı mağ. (üst katlar) 35 40 45
Çok katlı mağ. (zem. katlar) 40 45 50
Ufak dükkanlar 40 45 50
Süpermarketler 40 45 50
İmalathaneler Kontrol şefi bürosu 40 45 50
Hafif makinalar 45 60 70
Dökümhaneler, ağır mak. 55 65 75

30
Şekil 4.5. Akustik sorunları bilerek çözümlenmiş bir antik tiyatro

Yapı akustiği; yapı elemanlarında akustik konfor ve hacimsel akustik konfor olarak iki ayrı
bölümde incelenir.

Yapı Elemanlarında Akustik Konfor ve Malzeme Seçimi:

İstenilen ses konforunun sağlanması özellikle o malzemenin birim ağırlığının yüksek oluşuna
bağlıdır. Yeterli bir yalıtım için yapı elemanının yüzeysel ağırlığının 350 kg/m²’den büyük olması
arzu edilir. Ancak ağrılığın yapı ekonomisine getirdiği maliyet artışı göz önüne alınarak arada
hava boşluğu bulunan çift tabakalı malzeme bileşimine doğru yönelmiştir. Dolayısıyla malzeme
seçiminde dikkat edilecek hususlar, boşluksuz, birim ağırlığı ve elastiklik modülü yüksek, yeterli
kalınlıkta malzemeden yapı bileşenini oluşturmak. Döşemelerde yüzer şap uygulamasının
yapılması ve yüzer şapın duvarla ilişkisini kesmek için bir miktar yalıtım malzemesinin yukarı
doğru çevrilmesi gerekir (Şekil 4.6).

Döşemelerde daha çok darbe ile etkili olan sese karşı önlem alınmalıdır. Döşemelerde ayakla
temas halinde olan kaplamanın mümkün olduğu kadar esnek olması veya yumuşak bir yalıtım
tabakası üzerine yüzer şap uygulaması yapılmalıdır (Şekil 4.6).

Doğramalarda ise pencere camları ağırlıklarının azalması nedeniyle sese karşı gerekli yalıtımı
sağlayamazlar.

3mm kalınlık için ses azaltma 25 dB (500 Hz)

10mm kalınlık için ses azaltma 32 dB (500 Hz)

çift cam arasındaki mesafeyi 75 mm’den az tutmamak gerekir.

4+4 mm çift cam ve 75 mm ara hava boşluğu için ses azaltma 34 dB (500 Hz)

Sessizlik istenen hacimlerde pencere doğramalarının sabit yapılması ve yapay havalandırma

sistemiyle hacmin havalandırılması gerekir.

31
Kapılarda ise, kütlesel ağırlığın sac kaplamalarda arttırılması mümkünse de açılma zorlukları
nedeniyle güçlüklerle karşılaşılır. En iyi çözüm ortalama kalınlığı 60 mm ve ortası mineral yünü
doldurulmuş çift kabuklu, ağırlığı 20 kg/m² olan ve ortalama ses yalıtımı 32-37 dB’i bulan
sistemlere gitmektedir. Ortalama kalınlık 40 mm, ağırlık 10-15 kg/m² olan normal kapı
kanadının ses yalıtım değeri 20-23 dB, ağırlığı 80-100 kg/m², çift demir sac ile kaplanmış bir
kapının ses yalıtım değeri ise 40-50 dB’dir.

Yapı kabuğunda ses konforunu etkileyen diğer bir sorunda tesisat gürültüleridir. Bu nedenle
tesisatın ses yalıtımı sağlanmış ayrı bir kanal içinde planlanması ve boruları duvara tespit eden
kelepçelerde lastik contalar kullanılması gereklidir.

Şekil 4.6. Yapılarda ses geçirimlilik ve yüzer döşeme uygulaması

Hacimsel Akustik Konfor ve Malzeme Seçimi:

Hacimsel akustik konfor öncelikle planlama önlemleri almakla başlar. Eko ve odaklanma
olaylarının meydana gelmemesi için dikdörtgen ve dairesel planlı hacimler yerine düzgün bir
yayılım eğrisi veren yamuk planlı hacimlere gitmek gerekir. Eko; orijinal sesin tekrarıdır.
Yansımış ışın yolu ile direkt ışın yolu arasındaki farkı 14 m’den büyük veya eşit olduğu zaman
konuşma ağırlıklı salonlarda, yol farkı 34 m’den büyük veya eşit olduğu zaman müzik
salonlarında eko meydana gelir (Şekil 4.1). Arka duvar ses yayıcı veya emici yapıldığı takdirde
eko olayı meydana gelmez (Şekil 4.7). Tavan şekli düz olan salonlarda, orta frekanslarda
yükseklik; çınlama süresinin 6 katı olmalıdır. Tavan, sesi yansıtıcı ve saçıcı olarak düzenlenebilir
(Şekil 4.8). Odaklanma; kubbe türü yapı elemanları ile örtülü hacimlerde ikinci bir ses
kaynağının

32
Şekil 4.7. Arka duvarın ses yutucu olarak detaylandırılması

Şekil 4.8. Tavan planında ses saçıcı ve yansıtıcı kısımlar

oluşmasıdır. Kubbe merkezi ve yarıçapı, kaynağın konumu etkilidir (Şekil 4.9). Sesler kulağımıza
1/15 sn farkla geldiği zaman birbirinden ayrılabilir niteliktedir. Bu niteliğin korunması için
hacmin kesit formunun sesi istenilen biçimde yönlendirmesine veya elektronik cihazların
uygun biçimde ve yeterli sayıda olmasına dikkat etmek gerekir.

Bir mekanın akustik düzenlemesini sağlamak için öncelikle ses dağılım grafikleri çizilmeli, eko
ve odaklanma açısından gerekli kontroller yapıldıktan sonra gerekli ses yansıtıcı elemanlar
düzenlenmelidir.

33
 Şekil 4.9. Çeşitli hacimlerde görülen odaklanmalar

Yansıtıcının boyutları, yansıtacağı sesin dalga boyundan büyük olması ve ses kaynağına olan
uzaklığı dikkate alınarak yansıtıcının boyutları belirlenmelidir. Düşük frekanstaki seslerin iyi
yansıması için yansıtıcının yüzeysel ağırlığı en az 10 kg/m² olmalıdır. Hacimde bulunan kişilerin
yer alış düzenleri de önemlidir. Hacimde yer alan dinleyicilerin ses kaynağının sağında ve
solunda toplam 90o’lik bir açı içerisinde yer alması uygun bir çözümdür (Şekil 4.10) (Resim 4.1,
2).

Şekil 4.10. Yapıda hacimsel konfor

ve önlemleri

34
Ayrıca hacmin reverberasyon katsayısının istenilen sınırlara getirilebilmesi için mekanın
yüksekliği ve malzeme seçiminde gerekli araştırmaların yapılması gerekir. Bu süre 1<T<2 sn
olmalıdır. Ancak hacimdeki dinleyici sayısı bu düzenlemeyi etkiler. Bu nedenle tavanda yer alan
hareketli panoların dinleyici sayısının değişimine göre düzenlenen hareketli bölme
elemanlarının kullanılması gerekir.

Resim 4.1. Tavan, yan ve arka duvarlarıyla akustik düzenlemesi yapılmış bir oditoryum

Resim 4.2. Akustik

düzenleme amacıyla
uygulanmış ahşap
talaş asma tavan

Ülkemizde ses yalıtımı için kullanılan malzemeler (Resim 4.3, 4); cam yünü esaslı izocam, ahşap
talaşı ve çimento esaslı Heraklite, delikli veya gözenekli ahşap lifli levhalar olan Elka, Duralit,
gözenekli ve içi boşluklu yapay ahşap levhalar, plastik esaslı stropor ve poliüretan levhalar, alçı
plaklar “ses kes” ve pencere doğramalarında kullanılan çift cam olarak piyasada bulunmaktadır.

35
Resim 4.3. Ses emici akustik tuğla

Resim 4.4. Yüksek düzeyde ses emicilik sağlanmış silah atış

alanı ve Polietilen ses emici malzeme

36