5.3.

Yapı Elemanlarında Isı Kaybı Hesabı

Isı ve sıcaklık ilişkisi: Sıcaklık bir cisimdeki moleküler hareketin artmasıyla yükselen
rakamsal bir kavramdır. Bir cismi oluşturan atomlar ya da moleküller, ortam sıcaklığının
artışına bağlı olarak artar. Ya da ortam sıcaklığının azalışına bağlı olarak titreşimlerini azaltır.
Cisimlerde sıcaklık yükseldikçe atomların titreşimlerinin genliği artacağından boyda uzama,
hacimde büyüme gibi fiziksel sonuçlar ortaya çıkar. Cismin iç yapısında ise bağ kuvvetleri
arasında çözülmeler oluşur ve cisim katı halden-sıvı hale, sıvı halden de gaz haline geçebilir.
Sıcaklığın azalmasıyla bu olay tersine dönebilir.
Sıcaklık: Bir enerji seviyesi kabul edilir, ve C (Santigrat), K (Kelvin) gibi birimlerle ifade
edilir.
Isı: Bir enerji türüdür ve yüksek sıcaklıktaki ortamdan düşük sıcaklıktaki ortama enerji
aktarımıdır. Isı birimi Joule ve Kaloridir.

Isı akımları: Yüksek sıcaklıktaki enerji seviyesinden düşük sıcaklıktaki enerji seviyesine
doğru bir akım oluşur. Buna “Isı Akımı” denir.
Isı enerjisinin sıcaklıkları farklı iki ortam arasında birinden diğerine geçişi üç şekilde olur.
1. Isı İletimi (Kondüksiyon)
2. Isı Taşınımı( Konveksiyon)
3. Isı Işınımı (Radyasyon)

1. Isı İletimi (Kondüksiyon):

Isı iletimi, katı cisimlerde, ısı enerjisinin geçiş şeklidir. Enerji, cismi oluşturan moleküllerin
titreşimi sonucu bir molekülden diğerine aktarılarak yayılır. Molekülleri sıkı düzenlenmiş
cisimlerde bu etkileşim daha kolay gerçekleşeceği için ısı enerjisinin geçişi daha kolay olur
(metaller). Cismin yapısındaki gözeneklilik, boşluk içerme gibi düzensiz bünye yapısına ilişkin
özellikler cismi, ısıyı daha az iletir hale getirir. Bütün katı cisimlerde ısı enerjisinin geçişi
iletimle olur.

2. Isı Taşınımı ( Konveksiyon):

Isı enerjisinin sıvı ve gaz gibi akışkanlardaki geçiş şeklidir. Sıcak bir katı cisme temas eden
sıvı ya da gaz bir ortam göz önüne alındığında, sıcaklığı yüksek katı cisimle temas eden gaz
veya sıvı molekülerin kapladıkları hacim büyüyecek ve hafif olduğundan yükselecektir.
Böylece bütün moleküller yüzeyden enerji alarak taşınım hareketini başlatacak ve devam
ettirecektir. Bu olay sonucunda yüksek seviyeden düşük seviyeye enerji taşınacağından yüksek
enerji seviyeli cismin enerjisi azalacak ve soğuyacaktır. Örneğin ; bu olay kış mevsiminde bir
hacmin, penceresi önündeki havanın soğuyarak aşağı inmesi biçiminde kendini gösterir.

3. Isı Işınımı (Radyasyon):

Bütün katı ve sıvı cisimler sürekli olarak yüzeylerinden ısı ışınımları yayarlar. Buna
“Işınım”denir. Bu yayınım cismin yüzey sıcaklığına ve yüzey özelliklerine bağlıdır. Çevredeki
nesnelerden tümüyle bağımsızdır. Bu ışınımın taşınabilmesi için herhangi bir taşıyıcı ortama
gerek yoktur. Boşlukta bile yayılabilir. Dünya ile güneş arasında herhangi bir ortam olmaksızın
güneşten yayılan ısı ışınımı dünyaya ulaşarak dünyayı ısıtabilmektedir. Bunun gibi sıcaklığı
yüksek cisimlerden daha düşük sıcaklıktaki cisimlere doğru bir ısı ışınımı oluşur. Diğer bir
ifadeyle bütün cisimler ışınım yoluyla ısı enerjisi yayarlar. Örneğin; siyah boyalı bir cismin
aynı şartlar altında beyaz boyalı bir cisimle yan yana konulduğunda siyah cisim tüm renk ve
ısı ışınımlarını emdiği için sıcaklığı, beyaza göre daha da yükselecektir.

5.3.1. Duvarlarda Isı Kaybı Hesabı

İletimle ısı geçişi, bir sıcaklık farkı etkisiyle gerçekleşen moleküller arası ısı geçişini
ifade etmekteydi. Düzlemsel ve tek tabakalı bir duvarda sabit (sürekli) rejimde ısı iletimi
Q= U∆t (W/m²)
eşitliği ile bulunur.
Q: Isı kaybı miktarı (yapı bileşeninin 1 m²'sinden, 1ºC'lik sıcaklık farkında birim zamanda
geçen ısı miktarıdır.)
∆t: İç ve dış ortam arasındaki sıcaklık farkı ( tiç- tdış), (ty-td), (t1-t2) (oC)

Sabit rejim şartları: TS 825 hesaplama yöntemidir. Türkiye 4 bölgeye ayrılmıştır. Örneğin;
3. bölgedeki iller için, uzun yılların ortalama verileri (iklimsel) kullanılarak hesaplamalar
yapılır. 3. bölgedeki bütün iller için aynı veriler kullanılır.
Geçiçi rejim şartları: Her il için, anlık (saatlik) iklimsel veriler kullanılır. Elde edilen sonuçlar
daha gerçektir. Ama yapılması zordur.

U= Toplam ısı geçiş katsayısı (W/m²K)

U→ 1/U →Toplam ısı geçiş direnci (m²K/W)

1/U= 1/αi + 1/Λ + 1/αd

1/Λ → Isı geçirgenlik direnci

Λ: Isı geçirgenliği → Λ= λ/d (W/m²K)

d: Yapı bileşeninin kalınlığı (m), λ: Yapı malzemesinin ısı iletim katsayısı(W/mK)

αi: İç yüzey ısı taşınım katsayısı (W/m²K)

αd: Dış yüzey ısı taşınım katsayısı (W/m²K)

1/Λ=d / λ (m²K/W) ( Tek tabakalı duvar için)

1/Λ= d 1/ λ1 + d 2/ λ2 +......+ d n / λn (m²K/W) ( Çok tabakalı duvar için)

 İç ve dış ısı taşınım katsayısı

İç ısı taşınım katsayısı, i = 8.14 (W/m²K)
1/αi için; 0.13 m²K/W değeri alınır. Diğer durumlarda ise 0.17 m²K/W değeri alınır.

Diğer Durumlar:
1- Çıkma döşemelerinde
2-Doğrudan zemine oturan döşemelerde (Altında bodrum olmayan)
Dış ısı taşınım katsayısı, d = 23.26 (W/m²K)
1/αd için; 0.04 m²K/W değeri alınır. Diğer durumlarda 0.08 m²K/W değeri alınır.

Diğer Durumlar:
1- Kullanılmayan çatı arası döşemesi
2-Giydirme cepheli dış duvarlar
3-Doğrudan zemine oturan döşemeler ( bodrum yok)
4-Bodrum duvarlarında ( toprakla bitişik)

 Döşeme (Taban) için;

Q= U∆t 0.5 (W/m²) → (hesaplaması duvarlardaki gibidir, sadece katsayı eklenir.)

 Döşeme (tavan) için;

Q= U∆t 0.8 (W/m²) → (hesaplaması duvarlardaki gibidir, sadece katsayı eklenir.)

5.3.2. Yüzey Sıcaklıklarının Hesaplanması (Şekil 5. 24)

tiy Duvar

t1
tiç

Dış sıva
İÇ DIŞ

t2 tdış
İç sıva

tdy

Şekil 5.24. Duvar yüzey sıcaklıkları

İç yüzey sıcaklığı:
tiy= tiç- (1/i) Q (oC)
Dış yüzey sıcaklığı:
tdy= tdış- (1/d) Q (oC)

Ortak yüzey sıcaklıkları:

Çok tabakalı bir yapı bileşeninin sırasıyla 1., 2., ......., n. tabakalarının hızla azalan
sıcaklıkları (t1, t2, ....., tn ısı akış yönünde) aşağıdaki gibi hesaplanır.
t1= tiy-(1/ Λ1) Q (1. tabaka için)

t2= t1-(1/ Λ2) Q (2. tabaka için)

tn= tn-1-(1/ Λn) Q (n. tabaka için)

 5.5.3. Bitişik Yüzeyli Yapı Bileşenleri (Şekil 5.25)
Farklı ısı geçiş katsayılarına (U1,U2, ..., Un) sahip birkaç bitişik tabakadan oluşan bir
yapı bileşeni için, ortalama ısı geçiş katsayısı (Uort) bu yapı elemanlarının yüzey oranlarına göre
hesaplanır ve

Uort= [(U1A1 / A) + (U2A2 / A) + ...... + (UnAn / A)] eşitliği ile bulunur.

A: Yapı bileşeninin toplam alanı (m2)

A1,A2,..... An: Her bir yapı bileşeninin alanı (m2)

Betonarme
U1 Betonarme A 1 h1
Bitişik
h
Yüzey Tuğla
U2 A 2 h2
Tuğla

Şekil 5.25. Bitişik yüzeyli yapı elemanı

A1=h1d (m2)
2
A2= h2d (m )
A= A1+A2, (h*d) (m2)