Αναδεικνύοντας

την αξία της

τριγωνομετρίας
στη δευτεροβάθμια
εκπαίδευση.
Πρωτοπαπάς Ελευθέριος
Ph.d. M.Sc. Μαθηματικός
Ε.ΔΙ.Π. στη Σ.Ε.Μ.Φ.Ε. του Ε.Μ.Π.
Πρωτοπαπά Ιωάννα
Φοιτήτρια Μαθηματικού Ε.Κ.Π.Α.
Λάρισα 8 Μαΐου 2023
Αμφιθέατρο Μουσικού Σχολείου Λάρισας
Ώρα: 20.20 1
Ενότητες παρουσίασης
› Ιστορικά στοιχεία
› Η σημερινή κατάσταση στα σχολικά βιβλία
› Προτεινόμενες εφαρμογές (Ταλαντώσεις, Βεληνεκές, Σύστημα
συντεταγμένων, Το βιντεοπαιχνίδι, Ένα μοντέλο Αστρονομίας,
Χαρτογραφία)
› Γιατί ακτίνια και όχι μοίρες;
› Συμπεράσματα
› Ενδεικτική βιβλιογραφία

2
Ιστορικά στοιχεία (1/2)
• Στην Αίγυπτο και στην Αρχαία
Βαβυλώνα (2500 π.Χ.) μετρούσαν τις
γωνίες σε μοίρες, πρώτα και δεύτερα
λεπτά.
• Ο Ίππαρχος (150 π.Χ.) χρησιμοποιούσε
τριγωνομετρικούς τύπους και ήταν ο
πρώτος που έφτιαξε έναν
«τριγωνομετρικό» πίνακα.
• Ο Πτολεμαίος (150 μ.Χ.) συνέταξε έναν
παρόμοιο πίνακα.
• Οι Ινδοί (500 μ.Χ.) έφτιαξαν πίνακες που
περιείχαν μια ποσότητα που έμοιαζε με
το γνωστό σε εμάς ημίτονο.
• Οι Κινέζοι (700 μ.Χ.) εισήγαγαν την
3
τριγωνομετρική εφαπτομένη.
Ιστορικά στοιχεία (2/2)
• Οι Άραβες (8ος αιώνας) εισήγαν το
συνημίτονο, την εφαπτομένη, τη
συνεφαπτομένη και απέδειξαν βασικά
θεωρήματα.
• Ο Rheticus (15ος αιώνας) εισήγαγε τη
σύγχρονη προσέγγιση των τριγωνομετρικών
αριθμών με τη μορφή που την ξέρουμε
σήμερα.
• Τον 16ο αιώνα συνδυάστηκε η
Τριγωνομετρία με τη Γεωγραφία και τον
προσδιορισμό της θέσης στη Γη.
• Napier (επίλυση σφαιρικών τριγώνων),
Newton (ανάπτυξη τριγωνομετρικών
συναρτήσεων σε σειρά) και Euler (τύπος
4
του Euler).
Η σημερινή κατάσταση στα σχολικά βιβλία
Β΄ Γυμνασίου
 κλίση της ευθείας
 εύρεση απόστασης δύο δυσπρόσιτων σημείων
Γ΄ Γυμνασίου
 γωνία για την εύρεση θέσης
 πρόβλημα εύρεσης εμβαδού
Β΄ Λυκείου
 προβλήματα που οδηγούν στην εύρεση ακροτάτων
 περιοδικότητα
Γ΄ Λυκείου
 προβλήματα που λύνονται με όμοια τρίγωνα, αλλά η
λύση τους μπορεί να γίνει και με τριγωνομετρία

5
Η σημερινή κατάσταση στα σχολικά βιβλία

6
Διαθεματικότητα εντός των τειχών των
Μαθηματικών
Συνδέσεις Τριγωνομετρίας με άλλες ενότητες των Μαθηματικών.

Ευκλείδεια Γεωμετρία
(Γ΄ Γυμνασίου, Β΄ Λυκείου)
• όμοια τρίγωνα
• θεώρημα του Θαλή
• σχέσεις του πυθαγορείου θεωρήματος

7
Ταλαντώσεις (1/2)
Απλή αρμονική ταλάντωση είναι η κίνηση
κατά την οποία η επιτάχυνση είναι ανάλογη
της απομάκρυνσης, δεν υπάρχουν τριβές
ούτε αντίσταση του αέρα
Αν x(t) είναι η συνάρτηση θέσης και ω η
γωνιακή ταχύτητα ισχύει:
x(0)  0
x ''(t)  2 x(t) x(t)  A(t), t  0
x '(0)  A
Σχολική λύση:

f (t)   x(t)  A(t)    x '(t)  A(t)  , t  0

2 2
… σταθερή

8
Ταλαντώσεις (2/2)
Αν ληφθούν υπόψη η τριβή και η αντίσταση του
αέρα,. για ένα σώμα μάζας m όπου ασκείται
δύναμη ανάλογη της ταχύτητας, έστω bx '(t)
ισχύει 3
x(0)  3, x '(0)   ,
b 10
x ''(t)  x '(t)   x(t)  0
2
x(t)  3e0.1 t (2t), t  0
m 401
m  100, b  20,  
2

400

9
 Βεληνεκές

 x '(t)  0,  x(0)  x 0


 y ''(t)  g,  y(0)  y0 , y '(0)  0

 1 2
(x, y)   x 0  0 t, y0  0 t  gt 
 2 
y  y0
20
t
g
02(2)
R  x  x0  10
g
Το βιντεοπαιχνίδι
Σε ένα βιντεοπαιχνίδι ένα αυτοκίνητο βρίσκεται στο
σημείο Α(3, 4) και πρέπει να βρεθεί στο σημείο Β.
Ποιες οι συντεταγμένες του Β;

Με το πυθαγόρειο θεώρημα στο ορθογώνιο

τρίγωνο ΟΑΓ έχουμε: ΟΑ = 5.
Από το τρίγωνο ΟΑΓ, ισχύει:
  5 4 3
  ,  
  5 5 5

Τότε:  3 34
x B  5(  30 ) 
2
3 4 3
y B  5(  30 ) 
2 11
Συστήματα συντεταγμένων
Σφαιρικές συντεταγμένες
Πολικές συντεταγμένες
Εξίσωση κύκλου
με κέντρο (0, 0)
και ακτίνα r > 0

Καρτεσιανές Πολικές

x 2  y2  r 2 r

 x     0


 x    y     ,   [0, ]
 ,   0,   [0, 2)  z     [0, 2)
 y   
12
Ένα μοντέλο αστρονομίας (1/3)
Ένα φεγγάρι κινείται σε κυκλική τροχιά ακτίνας r2
γύρω από έναν πλανήτη ολοκληρώνοντας την
κίνησή του σε χρόνο ω2. Ο πλανήτης κινείται σε
κυκλική τροχιά ακτίνας r1 γύρω από τον ήλιο
ολοκληρώνοντας την κίνησή του σε χρόνο ω1. Ποια
είναι η θέση του φεγγαριού μετά από χρόνο t;

13
Απολλώνιος ο Περγαίος
Ένα μοντέλο αστρονομίας (2/3)
Οι συντεταγμένες του φεγγαριού Φ με αρχή του
συστήματος συντεταγμένων το Π(xΠ,yΠ) είναι
 2t 2t 
 r2 , r2 
  2  2 

Οι συντεταγμένες του πλανήτη Π με αρχή του

συστήματος συντεταγμένων το Η(0,0) είναι
 2t 2t 
(x  , y )   r1 , r1 
 1 1 
  
Αν (x  , y ) και αφού     , ισχύει:
 2t 2t 2t 2t 
(x  , y )   r1  r2 , r1  r2 
 1 2 1 2  14
Ένα μοντέλο αστρονομίας (3/3)

Η τροχιά του φεγγαριού για: Η τροχιά του φεγγαριού για:

r1  5, r2  1, 1  50, 2  10
r1  5, r2  1, 1  100, 2  10
15
 η κυλινδρική προβολή,
η κωνική προβολή,
Χαρτογραφία η στερεογραφική προβολή,
η πολική προβολή,
η αζιμουθιακή προβολή

Η παράπλευρη επιφάνεια του κυλίνδρου

δημιουργεί ένα επίπεδο συντεταγμένων,
όπου Ο το κέντρο του και η περιφέρεια του
μέγιστου κύκλου είναι ο άξονας x΄x.
Τότε:
Κ Ο Κ
CP  φ, P    0
Συνεπώς κάθε σημείο του συστήματος Κ Ο
συντεταγμένων είναι:
(x, y)     0 , φ
16
Γιατί μοίρες και όχι ακτίνια (1/2);
 π
Ισχύει x   0, 
 2
  x   x   x
άρα
 

( )   .    (  )
 
1 1 1
 ΟΒ  ΑΓ <  x  OB <  ΟΒ  
2

2 2 2
x x εφx
< <
2 2 2

x x
x  <1 lim 1
x x 0 x 17
Γιατί μοίρες και όχι ακτίνια (2/2);
Ισχύει
x  x  εφx 
< 
<
2 360 2
άρα

π  x 
π x  π
x 
< lim 
180 x 180 x 0 x 180
x
 
x 180 π
Αλλιώς: lim  lim 
x 0 x x  0 x 180

π π
(x  )  x  (x  )   x 
180 180 18
Συμπεράσματα

• Τα Μαθηματικά είναι απαραίτητα σε πολλούς επιστημονικούς

τομείς.
• Τα Μαθηματικά χωρίς εφαρμογές δεν αναδεικνύουν το μέγεθος
της χρησιμότητάς τους.
• Οι μαθητές τελειώνοντας το σχολείο έχουν λανθασμένη εικόνα
για τη πραγματική αξία των Μαθηματικών.
• Η Τριγωνομετρία είναι ένας από τους τομείς που μπορούν οι
μαθητές να δουν τη χρησιμότητά τους στη δευτεροβάθμια
εκπαίδευση.
• Στα νέα προγράμματα σπουδών υπάρχει αυτή η πρόβλεψη.

19
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Αδαμόπουλος Λ., Βισκαδουράκης Β., Γαβαλάς Δ., Πολύζος Γ. και Σβέρκος Α. (2022). Μαθηματικά
προσανατολισμού θετικών σπουδών Β΄ Λυκείου, ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ».
Ανδρεαδάκης Σ., Κατσαργύρης Β., Μέτης Σ., Μπρουχούτας Κ., Παπασταυρίδης Σ. και Πολύζος Γ.
(2022). Μαθηματικά Γ΄ τάξης Γενικού Λυκείου, Ομάδας προσανατολισμού Θετικών Σπουδών και
Σπουδών Οικονομίας και Πληροφορικής, ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ».
Ανδρεαδάκης Σ., Κατσαργύρης Β., Παπασταυρίδης Σ., Πολύζος Γ. και Σβέρκος Α. (2022). Άλγεβρα Β΄
Λυκείου, ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ».
Ανδρεαδάκης Σ., Κατσαργύρης Β., Παπασταυρίδης Σ., Πολύζος Γ., Σβέρκος Α., Αδαμόπουλος Λ. και
Σβέρκος Α. (2022). Άλγεβρα Α΄ Λυκείου, ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ».
Αργυράκης Δ., Βουργάνας Π., Μεντή Κ., Τσικοπούλου Σ. και Χρυσοβέργης Μ. (2022). Μαθηματικά Γ΄
Γυμνασίου, ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ».
Αργυρόπουλος Η., Βλάμος Π., Κατσούλης Γ., Μαρκάτης Σ. και Σιδέρης Π. (2022). Ευκλείδεια
Γεωμετρία Β΄ Λυκείου, ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ».
Βλάμος Π., Δρούτσας Π., Πρέσβης Γ. και Ρεκούμης Κ. (2022). Μαθηματικά Β΄ Γυμνασίου, ΙΤΥΕ
«ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ».
Δαμβακάκις Γ., Κτιστάκης Ν., Λάμπρου Μ. και Σπανουδάκης Κ. Ν. (2008). Επαναληπτικά θέματα στα
Μαθηματικά Γ΄ Λυκείου. Εκδόσεις Καγκουρό Ελλάς.
Maor Ε. (2002). Τριγωνομετρικά Λουκούμια. Εκδόσεις Κάτοπτρο.
20
21
 Ερωτήσεις
Σας
ευχαριστούμε
πολύ!

22