Υλικό Φυσικής-Χηµείας Οριζόντια βολή

Άσκηση στην οριζόντια βολή

(0,0) υο x
Α (+)
Ν
θ
υ

Η
h

Z Λ

(+) φ
y
υΤ

Μεταλλική σφαίρα µάζας m = 0,4kg εκτοξεύεται οριζόντια από την άκρη Α της
ταράτσας κτιρίου ύψους Η = 20m, µε ταχύτητα µέτρου υο = 20m/s και πέφτει στο
έδαφος στο σηµείο Λ.
1. Ο συνολικός χρόνος κίνησης της σφαίρας είναι:
1s 2s 4s
2. Στο σύστηµα αξόνων του πιο πάνω σχήµατος, να προσδιορίσετε τις συντεταγµένες
των σηµείων Ζ και Λ.
r
3. Να βρεθεί το µέτρο της τελικής ταχύτητας υ Τ και η γωνία που σχηµατίζει µε το
οριζόντιο επίπεδο.
4. Κάποια στιγµή η σφαίρα περνάει από το σηµείο Ν που απέχει οριζόντια απόσταση
20m από το σηµείο βολής. Οι συντεταγµένες του σηµείου Ν (στο S.I.) είναι:
(20, 5) (20, 10) (20, 15)
5. Το σηµείο Ν απέχει από το έδαφος:
5m 10m 15m
6. Η εφαπτοµένη της γωνίας θ στο σηµείο Ν είναι:
3 1
3
3 2
7. Το µέτρο της επιτάχυνσης της σφαίρας στο ίδιο σηµείο είναι:
g g·ηµθ g·συνθ

www.ylikonet.gr 1
 Υλικό Φυσικής-Χηµείας Οριζόντια βολή

8. * Πόσο γρήγορα µεταβάλλεται το µέτρο της ταχύτητας στο σηµείο Ν;

9. Να προσδιορίσετε την εξίσωση της τροχιάς της (+) y
σφαίρας στο σύστηµα αξόνων του αρχικού
Α Ν
σχήµατος.
10.Θεωρώντας τώρα ως νέο σύστηµα αξόνων αυτό
που φαίνεται στο διπλανό σχήµα, να βρείτε τις
νέες συντεταγµένες των σηµείων Α, Λ, Ν και να Z x
τροποποιήσετε κατάλληλα την εξίσωση τροχιάς (0,0) Λ (+)
της σφαίρας.
11.Το µήκος της τροχιάς της σφαίρας είναι:
40m 44m 46m
12.Αν η µηχανική ενέργεια της σφαίρας είναι Ε = 80J, τότε η δυναµική της ενέργεια στο
σηµείο Ν είναι:
60J 80J –20J
(∆ίνεται g = 10m/s². Η αντίσταση του αέρα θεωρείται αµελητέα.)

* Για το ερώτηµα 8 απαιτείται γνώση της κεντροµόλου επιτάχυνσης.

www.ylikonet.gr 2
 Υλικό Φυσικής-Χηµείας Οριζόντια βολή

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ:

1. Θα προσδιορίσουµε πρώτα τις εξισώσεις Άξονας x Άξονας y

κίνησης της σφαίρας κατά άξονα.
ΣFx = 0 ΣFy = B = m· g
Θεωρώντας ως αρχή µέτρησης του χρόνου
(t=0) τη στιγµή εκτόξευσης της σφαίρας, αx = 0 αy = g = 10m/s²
προκύπτουν από τις τιµές του διπλανού πίνακα υοx = υο = 20m/s υοy = 0
για την ταχύτητα και τη θέση της σε κάθε xo = 0 yo = 0
άξονα οι εξής εξισώσεις:

Άξονας x Άξονας y
υx = υο = σταθ. (1) υy = g·t (3)
x = υο·t (2) y = ½·g·t² (4)

2⋅H
Θέτοντας y = H = 20m στην (4) παίρνουµε: t ΟΛ = = 2s
g

2. Για να βρούµε την απόσταση S του σηµείου Λ από το σηµείο βολής, θέτουµε στη (2)
t = tολ = 2s:
S = υο·tολ → _S = 40m_
Έτσι, οι ζητούµενες συντεταγµένες (στο S.I.) είναι:
_Ζ (0, 20) και Λ (40, 20)_

3. Από τις (1) και (3) για t = 2s έχουµε:

υTX = υο = 20m/s και υTY = 20m/s Λ υΤΧ = υο
Οπότε: φ
2 2
υ Τ = υ ΤΧ + υ ΤΥ = 40m/s
υΤ
και: υΤΥ = g·tΟΛ

υ ΤΥ
εφφ = = 1 → _φ = 45º_
υ ΤΧ

4. Έστω (xN , yN) οι συντεταγµένες του Ν. Τότε προφανώς xN = 20m.

Από (2) βρίσκουµε t = xN /υo = 1s και από (4) → yN = ½· g· t² = 5m

Για το σηµείο Ν ισχύει λοιπόν: _( xN , yN) = (20m, 5m)_

5. Προφανώς ισχύει: _h = H – yN = 15m_

www.ylikonet.gr 3
 Υλικό Φυσικής-Χηµείας Οριζόντια βολή

6. Αντικαθιστώντας στην (3) τον χρόνο t = 1s της ερώτησης 4 Ν υο

βρίσκουµε υy = g·t = 10m/s οπότε: θ
υy 1 υy υ
εφθ = =
υο 2

7. Η σφαίρα κινείται µε την επίδραση

r
και µόνο του βάρους, οπότε η επιτάχυνσή της
συµπίπτει µε την επιτάχυνση g της βαρύτητας:
v r r
r ΣF Β m ⋅ g r
α= = = =g
m m m

Και τελικά: _α = g = 10m/s²_

8. Όπως είδαµεr στην προηγούµενη ερώτηση, η σφαίρα κινείται µε Ν

r θ
επιτάχυνση α = g .
αε
ακ υ
Η επιτάχυνση αυτή µπορεί να αναλυθεί σε δύο συνιστώσες: α=g
r
(i) την επιτρόχια επιτάχυνση α Ε συγγραµµική µε την ταχύτητα και
r
(ii) την κεντροµόλο επιτάχυνση α K κάθετη προς αυτήν.
Από αυτές, η πρώτη σχετίζεται µε τη µεταβολή του µέτρου της ταχύτητας, ενώ η
δεύτερη µε τη µεταβολή της διεύθυνσης.
Έτσι, ο ζητούµενος ρυθµός µεταβολής του µέτρου της ταχύτητας είναι:
dυ
= α Ε = α ⋅ ηµθ = g ⋅ ηµθ
dt
υy υy 5
Από την ερώτηση 6 βρίσκουµε: ηµθ = = = ≈ 0,45
υ υ ο2 + υ 2y 5

και τελικά:
dυ
= g ⋅ ηµθ ≈ 4,5m/s 2
dt

9. Απαλείφοντας το χρόνο t ανάµεσα στις (2) και (4) έχουµε:

(2) → t = x/υο και
g
(4) → y = ½· g· (x
x/υο)² → y= 2
⋅ x2 ή _y = 0,0125· x²_
2 ⋅ υ0

10.Οι νέες συντεταγµένες είναι Α(0, Η), Λ(S, 0), Ν(xN, h) ή µε αντικατάσταση:

www.ylikonet.gr 4
 Υλικό Φυσικής-Χηµείας Οριζόντια βολή

_Α(0, 20) , Λ(40, 0) , Ν(20, 15)_ (στο S.I.)

Η εξίσωση (4) µετασχηµατίζεται στην y΄ = Η – ½·g·t² και η εξίσωση τροχιάς

γίνεται:
g
y′ = H − ⋅ x2 ή _y = 20 – 0,0125· x²_
2 ⋅ υ 02

11.Ο υπολογισµός του µήκους L της τροχιάς Α

υπερβαίνει το επίπεδο γνώσεων της Β΄ Λυκείου. L
Μπορούµε όµως να σκεφτούµε ως εξής:
Η
Το ευθύγραµµο τµήµα ΑΛ έχει µήκος:
S
(ΑΛ ) = H 2 + S 2 ≈ 44,7m Z Λ

Η τροχιά είναι καµπύλη και θα ισχύει: L > (ΑΛ)

Από τις τιµές που δίνονται, η µόνη αποδεκτή είναι η τιµή: _L = 46m_
_

12.Η αρχική κινητική ενέργεια της σφαίρας είναι Κ1 = ½· m· υο² = 80J

Λόγω διατήρησης της µηχανικής ενέργειας, για οποιοδήποτε σηµείο της τροχιάς της
σφαίρας ισχύει Κ + U = Ε. Οπότε:
Κ1 + U1 = Ε → U1 = Ε – Κ1 = 80J – 80J = 0
Μ’ άλλα λόγια, το σηµείο βολής Α έχει επιλεγεί ως σηµείο αναφοράς για τη δυναµική
ενέργεια. Η ζητούµενη δυναµική ενέργεια στο σηµείο Ν είναι εποµένως αρνητική:

_U2 = – m· g· yN = –20J_
Επαλήθευση:

Η ταχύτητα της σφαίρας στο Ν είναι υ = υο2 + υ 2y = 10 5 m/s και η κινητική της
ενέργεια Κ2 = ½· m· υ² = 100J
Οπότε: Ε = Κ2 + U2 = 100J – 20J = 80J

Επιµέλεια
∆ιονύσης Μητρόπουλος

www.ylikonet.gr 5