İstinat Yapılarının TBDY

2018’e Bağlı Tasarımı

3
4
5
Z-I-3.2.2. Konsol tipi istinat duvarlarının deprem etkisi altında hesabı ve tasarımı

Şekil Z-I-3.3’de gösterilen konsol betonarme istinat duvarının

a) Statik etkiler altında (devrilme, kayma ve taban basıncı) stabilite tahkiklerini yapınız.

b) Deprem etkisi altında devrilme ve yatayda kaymaya karşı stabilite tahkiklerini TDBY (Türkiye Bina Deprem
Yönetmeliği) 2018’e göre yapınız (statik - eşdeğer deprem azaltma katsayısı r=1.5 alındığında)

c) Statik - eşdeğer deprem azaltma katsayısı r=2 alındığında, devrilme ve yatayda kaymaya karşı stabilite tahkiklerini
TDBY 2018’e göre yapınız.

Dayanma yapısının inşa edildiği bölge ve inşaat özelliklerine göre kısa periyot tasarım spektral ivme katsayısı
SDS=1.11 olarak belirlenmiştir.
İstinat duvarının tabanında drenajsız kayma mukavemeti cu=250 kPa, birim hacim ağırlığı =19 kN/m3ve drenajlı
kayma mukavemeti parametreleri c '2  70 kPa ve  2'  25o olan kil bir zemin yer almaktadır.
İzin verilebilir güvenli taşıma gücü qa= 800 kPa olarak belirlenmiştir.
Yer altı su seviyesi duvar tabanından 3m aşağıdadır.
Betonarme duvarın birim hacim ağırlığı beton = 24 kN/m3 alınabilir.
Şekil Z-I-3.3. Betonarme Konsol İstinat Duvarı Kesiti ve Zemin Özellikleri
ÇÖZÜM: Çözüm için istinat duvarı 5 bölgeye ayrılmıştır. Bu bölgeler ve etkiyen statik gerilmeler Şekil Z-I-3.4’te
gösterilmiştir.
.

Şekil Z-I-3.4. Statik Durumda Etkiyen Toprak Basınçları

Şekil Z-I-3.4’de gösterilen konsol istinat duvarına ait boyutlar aşağıda sunulmuştur.
Tablo Z-I-3.1’de bu alanlara ait ağırlıklar gösterilmiştir.
Taban genişliği, B=4.5m
Duvar ön dolgu kalınlığı, D=1.5m
Duvar yüksekliği, H=6.5m
a=2.5xtan15=0.67m ve H′=H+a =6.5+0.67=7.17m (fiktif yükseklik)

Tablo Z-I-3.1 Betonarme İstinat Duvarına ait Ağırlıklar ve Momentler

Kesit Ağırlık=Alan x Birim hacim ağırlık Moment kolu Moment

No (kN/m) (C’den) (m) (kNm/m)
1 W1=0.5x5.5x24=66 x1= 1.75 115.5
2 W2=1/2x5.5x0.5x24=33 x2=1.33 43.89
3 W3=1x4.5x24=108 x3=2.25 243.0
4 W4=2.5x5.5x18=247.5 x4=3.25 804.375
5 W5=1/2x2.5x0.67x18=15.075 x5=3.67 55.32
- Pv, Paev için x6=4.5
 TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI
TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ (TBDY-2018) EĞİTİMİ
Açıklamalar ve Uygulama Örnekleri
350,
Kısım –Z- I-3 : TDBY(2018)’e göre Bodrum Perdeleri ve Dayanma Yapılarının Deprem Etkisi Altında Hesabı ve Tasarımı

Statik durumda etkiyen toprak basınçları

Duvara etkiyen toprak basınçları fiktif yüzeye (H′) etkidiğinden sürtünme açısı d=0 olarak alınmıştır.
Statik durumda TBDY Denk.(16.24a)’da verilen bağıntıda =0, 𝜙 ′ 𝑑 =35, =15, 𝜓 =90° alınarak, Ka=0.319
hesaplanmıştır.

𝑆𝑖𝑛2 (𝜓+𝜙′ 𝑑 −𝜃)

𝐾𝑎 = 2 TBDY (16.24a)
𝑆𝑖𝑛 𝜙′ 𝑑 +𝛿𝑑 𝑆𝑖𝑛(𝜙′ 𝑑 −𝛽−𝜃)
𝐶𝑜𝑠𝜃𝑆𝑖𝑛2 𝜓𝑆𝑖𝑛(𝜓−𝜃−𝛿𝑑 ) 1+
𝑆𝑖𝑛 𝜓−𝜃−𝛿𝑑 𝑆𝑖𝑛(𝜓+𝛽)

1 1
Pa   ( H ) K a  18(7.17) 2 0.319  147.60 kN/m (statik durumda aktif toprak basıncı)
 2

2 2

Pv  Pa Sin  147.6Sin150  38.20 kN/m (aktif toprak basıncının yatay bileşeni)

Ph  Pa Cos  147.6Cos150  142.6 kN/m (aktif toprak basıncının düşey bileşeni)

 a) Statik etkiler altında (devrilme, kayma ve taban
basıncı) stabilite tahkiklerini yapınız.
Devrilmeye Karşı Güvenlik:
Şekil Z-I-3.5’te devrilmeye karşı güvenlik araştırması
için ağırlıklar ve duvarın ön topuk noktasına (C) göre
moment kolları gösterilmiştir. Tablo Z-I-3.1’de ise
sayısal değerler sunulmuştur. Duvarın devrilmesine
karşı güvenliğini araştırmak için devrilmeye karşı
koyan ve devirmeye çalışan kuvvetlerin momentleri
alınarak karşılaştırılması yapılmış ve devrilmeye karşı
güvenlik sayısı hesaplanmıştır.

Fs devrilme 
 M R
 2.5
M O

Fs devrilme = Devrilmeye karşı güvenlik sayısı

∑MR=Devrilmeye karşı koyan kuvvetlerin momentleri toplamı
∑MO=Devrilmeye zorlayan kuvvetlerin momentleri toplamı Şekil Z-I-3.5. Devrilmeye Karşı Güvenlik Araştırması İçin
Ağırlıklar ve C Noktasına Göre Moment Kolları
12
Fs devrilme 
 M R
 2.5
M O

M R  W1 ( x1 )  W2 ( x2 )  W3 ( x3 )  W4 ( x4 )  W5 ( x5 )  Pv ( x6 )

M R  66(1.75)  33(1.33)  108(2.25)  247.5(3.25)  15.075(3.67)  38.20(4.5)  1433.99

H
 M O  Ph x 3
M O  142.6 x2.39  340.81

Fs devrilme 
 M R

1433.99
 4.21  2.5 devrilmeye karşı yeterli güvenliklidir.
M O 340.81
Kaymaya Karşı Güvenlik:
İstinat duvarı tabanında yer alan kil zemin üzerinde duvarın kaymaya karşı güvenliği incelenmiştir.
Kaymaya karşı koyan ve kaydıran kuvvetlerin karşılaştırılması yapılarak kaymaya karşı güvenlik sayısı hesaplanmıştır.

Fs kayma 
F R
 1.5
F d

Fs kayma = Kaymaya karşı güvenlik sayısı

∑FR’=Kaymaya karşı koyan kuvvetler toplamı
∑ Fd =Kaymaya zorlayan kuvvetler toplamı
(V ) tan( k1 2 )  Bk 2 c  Pp
Fs kayma 
Ph

Duvar tabanına etkiyen düşey kuvvetler toplamı V=W1+W2+W3+W4+W5+Pv=507.77 kN/m

k1 ve k2 azaltma katsayısı = 0.45 ve ′2=25o, c2′=70 kPa dikkate alınarak; güvenlik sayısı

Fs kayma  1.70 >1.5 belirlenmiştir. Duvar kaymaya karşı yeterli güvenliktedir.

Taban Basıncı Tahkiki:
Şekil Z-I-3.4’te gösterilen taban basınçlarının belirlenmesi için düşey bileşke kuvvetlerin toplamının (V) etkime yeri C
noktasına göre moment alınarak bulunabilir. Şekil Z-I-3.6’da duvarın tabanına etkiyen bileşke kuvvetin yeri gösterilmiştir.
Bu bileşkenin taban orta 1/3 sınırları içerisinde olması halinde, tabanda trapez biçimli ve her iki tarafta basınç gerilmeleri
meydana gelecektir.
V 6e
q max,  (1  )
x
 M R  Mo

1433.99  340.81
 2.153m
min B B

V 507.775

B 4.5 B
e x  2.153  0.097 
2 2 6
507.775 6 x0.097
q max  (1  )  127.43 kPa  qa=800 kPa
4.5 4.5
507.775 6 x0.097
q min  (1  )  98.25 kPa  0
4.5 4.5

Şekil Z-I-3.6. Duvar Tabanına Etkiyen Bileşke Kuvvetin Yeri

b) Deprem etkisi altında devrilme ve yatayda kaymaya karşı stabilite tahkiklerini TDBY 2018’e göre yapınız.

Toprak basınçlarının hesabında kullanılacak yatay ve düşey statik-eşdeğer deprem katsayıları yönetmelikte
TBDY Denk.(16.22) ile tanımlanmıştır.

𝑘ℎ = 0.4 𝑆𝐷𝑆 𝑟 , 𝑘𝑣 = 0.5 𝑘ℎ TBDY (16.22)

İstinat duvarının inşa edildiği bölge ve inşaat özelliklerine göre SDS=1.11 olarak belirlenmiştir.
SDS = Kısa periyot tasarım spektral ivme katsayısı [boyutsuz]

r= statik - eşdeğer deprem azaltma katsayısı TBDY Tablo 16.7’den istinat yapısının türüne göre seçilebilir.

TBDY Tablo 16.7. Dayanma Yapıları için r katsayıları Bu örnekte TBDY Tablo 16.7’den en
fazla 80 SDS (mm) yer değiştirmeye izin
Dayanma Yapısının Tipi r verilen ağırlık tipi duvarlar için r=1.5
seçilmiştir.
En fazla 120SDS (mm) yerdeğiştirmeye izin verilen ağırlık tipi duvarlar 2.0
(Not: duvarın yapısı ve müsaade
En fazla 80SDS (mm) yerdeğiştirmeye izin verilen ağırlık tipi duvarlar 1.5 edilebilir yer değiştirmeye göre uygun r
katsayısı tasarım mühendisi tarafından
Ankrajlı duvarlar, yerdeğiştirmesine izin verilmeyen ağırlık tipi duvarlar 1.0
seçilebilir.)
 𝑘ℎ = 0.4 𝑥 1.11 1.5 = 0.296 , 𝑘𝑣 = 0.5 𝑥 0.296 = ±0.148

Analizler esnasında her iki yöndeki kv’nin de incelenmesinde fayda vardır. Bu örnekte kv=+0.148 olduğunda düşey deprem
yükü yukarı yönlü etki ederken, kv= -0.148 olduğunda düşey deprem yükünün aşağı doğru etki ettiği durumlar
incelenmiştir.
𝑘ℎ
𝐒𝐢𝐬𝐦𝐢𝐤 𝐚çı 𝜃 = 𝑡𝑎𝑛−1 𝐓𝐁𝐃𝐘 𝐃𝐞𝐧𝐤. 𝟏𝟔. 𝟐𝟔𝐚 ′ 𝐝𝐚𝐧 𝑏𝑒𝑙𝑖𝑟𝑙𝑒𝑛𝑖𝑟.
1 ± 𝑘𝑣
Düşey Deprem Yükünün Yukarı Doğru Etki Ettiği Durum (kv=+0.148):

𝑘ℎ 0.296
𝜃= 𝑡𝑎𝑛−1 = 𝑡𝑎𝑛 −1
= 19.16 ° olarak TBDY Denk.(16.26a)’dan hesaplanmıştır.
1 − 𝑘𝑣 1 − (0.148)
Toplam aktif basınç katsayısı TBDY Denk.(16.24) ile hesaplanacaktır:
'd= zeminin tasarım kayma direnci açısını, 33⁰
δd = zemin ile duvar arasındaki sürtünme açısını
ψ= duvar sırtının düşeyle yaptığı açı
β= duvar arkası zemin yüzeyinin yataya göre eğim açısını gösterir.
 𝑆𝑖𝑛2 (𝜓+𝜙′ 𝑑 −𝜃)
𝐾𝑎 = 2 TBDY (16.24a)
𝑆𝑖𝑛 𝜙′ 𝑑 +𝛿𝑑 𝑆𝑖𝑛(𝜙′ 𝑑 −𝛽−𝜃)
𝐶𝑜𝑠𝜃𝑆𝑖𝑛2 𝜓𝑆𝑖𝑛(𝜓−𝜃−𝛿𝑑 ) 1+
𝑆𝑖𝑛 𝜓−𝜃−𝛿𝑑 𝑆𝑖𝑛(𝜓+𝛽)

TBDY Denk.(16.24a)’da 'd= 35⁰, δd = 0⁰, ψ=90⁰, =19.16⁰, β=15⁰ için Ka=0.864 (statik+dinamik zemin itkisini içerir).
Dayanma yapısına etkiyen toplam (statik ve dinamik) toprak basıncının bileşkesi TBDY Denk.(16.23) ile hesaplanır:

1 
Pt  K (1  k v )  xH 2  qH   Psu  Psu TBDY (16.23)
2 

Su seviyesi istinat duvar tabanından yeterince aşağıda olduğundan duvar arkasında ve tabanında YASS’ye bağlı olarak
su basınçları oluşmayacaktır. Ayrıca duvar arkasında yeterli drenaj önlemleri alındığından su basıncı oluşmadığı kabul
edilmiştir.
Psu=0 (hidrostatik su basıncı), Psu=0 (hidrodinamik su basıncı)

1 
Pt  0.864(1  0.148)  18(7.17) 2  0  0  0 =340.6 kN/m (statik +dinamik toplam etki)
2 
kv=+0.148 olması durumunda etkiyen kuvvetler
Şekil Z-I-3.7’de İstinat duvarına etkiyen statik ve dinamik
etkiler ve etkime yerleri gösterilmiştir.
Burada Pae dinamik etkiyi göstermektedir. Duvar arkası
zemin 15o şevli olduğundan düşey (Paev) ve yatay (Paeh)
bileşenleri hesaplanmıştır.

Pae=Pt – Pa =340.6 –147.6=193 kN/m

Paeh  PaeCos  193Cos150  186.42 kN/m

Paev  Pae Sin  193Sin150  49.95 kN/m

Dinamik toprak basınçlarına ilişkin bileşke kuvvetin etkime

noktası, fiktif duvar yüksekliğinin (H′) orta noktası olarak
alınması TDBY 16.12.2.8’de belirtilmiştir.

Şekil Z-I-3.7. İstinat Duvarına Etkiyen Statik ve Dinamik

Etkiler - Etkime Yerleri
Depremli Durumda Devrilmeye Karşı Güvenlik:
TBDY 16.12.1.1 – Dayanma yapısının devrilmeye karşı güvenliğinin olması için TBDY Denk. (16.21)’deki koşul
sağlanmalıdır:
𝑅𝑑𝑒𝑣
𝐸𝑑𝑒𝑣 ≤ TBDY
𝛾𝑅𝑑𝑒𝑣
(16.21)

Rdev=Devrilmeye karşı koyan kuvvetlerin momentleri toplamı

Rdev  W1 ( x1 )  W2 ( x2 )  W3 ( x3 )  W4 ( x4 )  W5 ( x5 )1  k v   Pv ( x6 )  Paev ( x6 )

Rdev  1471.97 kNm/m

Edev=Devrilmeye zorlayan kuvvetlerin momentleri toplamı
H H
E dev  Paeh x  Ph x  W1 ( y1 )  W2 ( y 2 )  W3 ( y 3 )  W4 ( y 4 )  W5 ( y 5 )xkh
2 3
E dev  1430.55 kNm/m hesaplanmıştır.
1471.98 olduğundan duvar devrilmeye karşı güvenli değildir.
E dev  1430.55  1132.3
1.3 Bu koşullar altında tasarım revize edilmelidir.
Depremli Durumda Kaymaya Karşı Güvenlik:

TBDY 16.12.1.2’ye göre dayanma yapılarının yatayda kaymaya karşı tahkikleri yüzeysel temellerde olduğu gibi
yapılacaktır.
Vth ≤ Rth + 0.3 Rpt TBDY Denk.(16.9) sağlanmalıdır..

Tasarım sürtünme direnci Rth kohezyonlu zeminlerde (drenajsız durumda) TBDY Denk.(16.11) ile hesaplanmıştır.

Vth=Tasarım yatay kuvvetidir. 𝑅𝑡ℎ =

𝐴𝑐 𝐶𝑢
TBDY (16.11)
𝛾𝑅ℎ

TBDY Denk.(16.11)’de yer alan Ac duvarın birim uzunluğu için taban alanıdır. Cu taban zemininin drenajsız kayma
mukavemetidir.
Ac= 4.5mx1m=4.5m2 , Cu=250 kPa ve Rh=1.1 olarak TBDY Tablo 16.2’den alınmıştır.

Buna göre, tasarım sürtünme direnci, Rth=1022.72 kN/m olarak TBDY Denk.(16.11)’den hesaplanmıştır.

Tasarım pasif direnci Rpt, karakteristik pasif direnç Rpk ’nın dayanım katsayısı Rp’a bölünmesi ile TBDY
Denk.(16.12)’den hesaplanır:
𝑅𝑝𝑘
𝑅𝑝𝑡 = TBDY (16.12)
𝛾𝑅𝑝
Duvar önündeki pasif direnci hesaplamak için pasif toprak basıncı katsayısı Kp TBDY Denk. (16.25) eşitliğinden
hesaplanır.

′
𝑠𝑖𝑛2 (𝜓+𝜙𝑑 −𝜃)
𝐾𝑝 = 2 TBDY (16.25)
sin 𝜙′𝑑 .sin 𝜙′𝑑 +𝛽−𝜃
cos 𝜃.𝑠𝑖𝑛2 𝜓 .sin 𝜓+𝜃 . 1− sin 𝜓+𝜃 . sin 𝜓+𝛽

TBDY Denk.(16.25)’de
'd=35⁰, ψ=90⁰, =19.16⁰, β=0⁰ için
Kp=2.95 (statik+dinamik zemin itkisini içerir)
hesaplanmıştır.
Temel seviyesinde karakteristik pasif direnç (RPk) aşağıdaki eşitlikle hesaplanabilir.
1
R pk  K p (1  k v )  ( D ) 2
2
1
R pk  2.95(1  0.148) (18)(1.5) 2  50.90 kN/m
2
Rp=1.4 olarak Yönetmelik’te verilen TBDY Tablo 16.2’den alınmıştır.
Tasarım pasif direnci TBDY Denk.(16.12) kullanılarak hesaplanır.
50.90 𝑅𝑝𝑘
R pt   36.36 kN/m olarak belirlenir. 𝑅𝑝𝑡 = TBDY (16.12)
1.4 𝛾𝑅𝑝

Vth=Tasarım yatay kuvvetidir.

Vth  Rth  0.3R pt Yönetmelikte TBDY Denk. (16.9) sağlanmalıdır.
Vth değeri istinat duvarını yatayda kaydıran kuvvetlerin toplamıdır. Buna göre;
Vth  Ph  Paeh  (W1  W2  W3  W4  W5 )k h

Vth  468 kN/m

468  1022.72  0.3x36.6 olduğundan duvar kaymaya karşı güvenlidir.
Temel zemininin taşıma gücü bakımından incelenmesi
Temel taşıma gücü için Yönetmelik’te verilen TBDY Denk. (16.8) kullanılmıştır.
Yönetmelikte taşıma gücü için q o  qt TBDY Denk. (16.6) sağlanmalıdır.
Temel boyutları (Bx1m)=4x1, D=1.5m olarak alınırsa
qo temel seviyesinde etkiyen düşey gerilme aşağıdaki gibi hesaplanır.
W1  W2  W3  W4  W5  Pv 507.775
qo    113 kN/m2
Alan (4.5 x1)
qk  cNc sc dc ic gc bc  qNq sq dq iq gq bq  0.5  BN γ sγ d γ iγ g γ bγ TBDY (16.8)
u =0  Nc=5.70, Nq =1, N =0
𝐵′
sc= 1+0.2( 𝐿′ )=1.0
𝐷𝑓
dc= 1+0.2( 𝐵 )=1.075
dq= d=1.0 (u =0 durumu için )
𝛽
ic=iq=1- (90) =1.0
i=0 (u =0 durumu için )
 2𝑖
gc=1 − = 1.0 (u =0 durumu için) i= Temel zeminin yatayla yaptığı açı (radyan cinsinden)
𝜋+2
gq= g= (1 − tan(𝑖))2 = 1.0
2𝛼
bc=1 − = 1.0 (u =0 durumu için) = Tabanın yatayla yaptığı açı (radyan cinsinden)
𝜋+2
bq= b= (1 − 𝑡𝑎𝑛)2 = 1.0

Temel taşıma gücünün karakteristik dayanımı =

𝑘𝑁
𝑞𝑘 = 250 5.70 1.0 1.075 1 1 1 + 1.5𝑥19 = 1560 𝑚2

Temelin tasarım dayanımı (qt) TBDY Denk. (16.7) ile hesaplanmıştır.

𝑞 1560
TBDY Tablo 16.2 Yüzeysel Temeller İçin Dayanım Katsayıları
qt=𝛾 𝑘 = 1.4 =1114.3 kN/m2 Dayanım Katsayısı Dayanım Katsayısı
𝑅𝑣 Dayanımın Türü
Simgesi Değeri
qo  113  qt  1114.3 kN/m2 Temel Taşıma Gücü  Rv 1.4
Sürtünme Direnci  Rh 1.1
taşıma gücü açısından sorun yoktur.
Pasif Direnç  Rp 1.4
c) Statik - eşdeğer deprem azaltma katsayısı r=2 alındığında, devrilme ve yatayda kaymaya karşı stabilite
tahkiklerini TDBY 2018’e göre yapınız.
Toprak basınçlarının hesabında kullanılacak yatay ve düşey statik-eşdeğer deprem katsayıları yönetmelikte TBDY Denk.
(16.22) ile tanımlanmıştır. İstinat duvarının inşa edildiği bölge ve inşaat özelliklerine göre SDS=1.11 olarak belirlenmiştir.
r= statik - eşdeğer deprem azaltma katsayısı TBDY Tablo 16.7’den istinat yapısının türüne göre seçilebilir.
Bu örnekte r=2 olarak seçilmiştir.

0.4 𝑆𝐷𝑆
𝑘ℎ = 𝑟 , 𝑘𝑣 = 0.5 𝑘ℎ

𝑘ℎ = 0.4 𝑥 1.11 2 = 0.222 , 𝑘𝑣 = 0.5 𝑥 0.222 = ±0.111

Analizler esnasında her iki yöndeki kv’nin de incelenmesinde fayda vardır. Bu soruda kv=+0.111 olduğunda düşey deprem
yükü yukarı yönlü etki ederken, kv= -0.111 olduğunda düşey deprem yükünün aşağı doğru etki ettiği durum incelenmiş olur.
Düşey Deprem Yükünün Yukarı Doğru Etkidiği Durum (kv=+0.111):
−1
𝑘ℎ −1
0.222
𝜃 = 𝑡𝑎𝑛 = 𝑡𝑎𝑛 = 14.021 ° olarak TBDY Denk.(16.26a)’dan hesaplanmıştır.
1 − 𝑘𝑣 1 − (0.111)

𝑆𝑖𝑛2 (𝜓+𝜙′ 𝑑 −𝜃)

𝐾𝑎 = 2 TBDY (16.24a)
𝑆𝑖𝑛 𝜙′ 𝑑 +𝛿𝑑 𝑆𝑖𝑛(𝜙′ 𝑑 −𝛽−𝜃)
𝐶𝑜𝑠𝜃𝑆𝑖𝑛2 𝜓𝑆𝑖𝑛(𝜓−𝜃−𝛿𝑑 ) 1+
𝑆𝑖𝑛 𝜓−𝜃−𝛿𝑑 𝑆𝑖𝑛(𝜓+𝛽)

TBDY Denk.(16.24a)’da 'd= 35⁰, δd = 0⁰, ψ=90⁰, =14.021⁰, β=15⁰ için Ka=0.590 (statik+dinamik zemin itkisini içerir).
Dayanma yapısına etkiyen toplam (statik ve dinamik) toprak basıncının bileşkesi TBDY Denk.(16.23) ile hesaplanır:

1 
Pt  K (1  k v )  xH 2  qH   Psu  Psu TBDY (16.23)
2 

1 
Pt  0.590(1  0.111)  18(7.17) 2  0  0  0 =242.68 kN/m (statik +dinamik toplam etki)
2 
kv=+0.111 olması durumunda etkiyen kuvvetler
Şekil Z-I-3.7’de istinat duvarına etkiyen statik ve dinamik etkiler ve etkime yerleri gösterilmiştir.
Burada Pae dinamik etkiyi göstermektedir. Duvar arkası zemin 15o şevli olduğunda düşey (Paev) ve yatay (Paeh)
bileşenleri hesaplanmıştır.
Pae=Pt – Pa =242.68 –147.60=95.08 kN/m
Paeh  PaeCos  95.08Cos150  91.84 kN/m

Paev  Pae Sin  95.08Sin150  24.61 kN/m

Düşey Deprem Yükünün Aşağı Doğru Etkidiği Durum (kv=-0.111):

kv= -0.111 olduğunda TBDY Denk.(16.26a)’ya göre
𝑘ℎ 0.222
𝜃 = 𝑡𝑎𝑛−1 = 𝑡𝑎𝑛−1 = 11.30° olarak TBDY Denk.(16.26a)’dan hesaplanmıştır.
1 − 𝑘𝑣 1 − (−0.111)

TBDY Denk.(16.24a)’da 'd= 35⁰, δd = 0⁰, ψ=90⁰, =11.30⁰, β=15⁰ için Ka=0.514 (statik+dinamik zemin itkisini içerir).
Dayanma yapısına etkiyen toplam (statik ve dinamik) toprak basıncının bileşkesi TBDY Denk.(16.23) ile hesaplanır:
1 
Pt  0.514(1  0.111)  18(7.17) 2  0  0  0 =264.21 kN/m (statik +dinamik toplam etki)
2 
kv=-0.111 olması durumunda etkiyen kuvvetler
Şekil I-7-26’da İstinat duvarına etkiyen statik ve dinamik etkiler ve etkime yerleri gösterilmiştir. Burada Pae dinamik
etkiyi göstermektedir. Duvar arkası zemin 15o şevli olduğunda düşey (Paev) ve yatay (Paeh) bileşenleri hesaplanmıştır.

Pae=Pt – Pa =264.21 –147.60=116.61 kN/m

Paeh  Pae Cos  116.61Cos150  112.64 kN/m

Paev  Pae Sin  116.61Sin150  30.18 kN/m

Yorum 1: Hesaplardan görülebileceği üzere kv= -0.111 olması durumunda duvar üzerine zeminden dolayı etkiyen
bileşke dinamik kuvvet (Pae =116.61 kN/m), kv= +0.111 olması durumunda etkiyene (Pae =95.08 kN/m) göre
yaklaşık %18.5 daha yüksektir.
Bu durumda, devrilmeye karşı stabilite analizleri yapılırken statik-eşdeğer düşey deprem katsayısının kv=-0.111
olduğu durum muhtemelen daha kritik olacaktır. Ancak yatayda kaymaya karşı güvenlikte kv= +0.111 olduğu
durumun daha kritik sonuç verebileceği unutulmamalıdır.
Dinamik toprak basınçlarına ilişkin bileşke kuvvetin etkime noktası, fiktif duvar yüksekliğinin (H′) orta noktası olarak
alınması TDBY 16.12.2.8 ‘de belirtilmiştir.
Depremli Durumda Devrilmeye Karşı Güvenlik:
TBDY 16.12.1.1 – Dayanma yapısının devrilmeye karşı güvenliğinin olması için TBDY Denk. (16.21)’deki koşul
sağlanmalıdır:
𝑅𝑑𝑒𝑣
𝐸𝑑𝑒𝑣 ≤ TBDY (16.21)
𝛾𝑅𝑑𝑒𝑣

Rdev=Devrilmeye karşı koyan kuvvetlerin momentleri toplamı

Rdev  W1 ( x1 )  W2 ( x2 )  W3 ( x3 )  W4 ( x4 )  W5 ( x5 )1  k v   Pv ( x6 )  Paev ( x6 )

Rdev  1430 kNm/m

Edev=Devrilmeye zorlayan kuvvetlerin momentleri toplamı
H H
E dev  Paeh x  Ph x  W1 ( y1 )  W2 ( y 2 )  W3 ( y 3 )  W4 ( y 4 )  W5 ( y 5 )xkh
2 3
E dev  1060.7 kNm/m hesaplanmıştır.  Rdev  1.3 olmalıdır.
1430
E dev  1060.7  1100
1.3
Olduğundan duvar devrilmeye karşı güvenlidir.
Depremli Durumda Kaymaya Karşı Güvenlik:

TBDY 16.12.1.2’ye göre dayanma yapılarının yatayda kaymaya karşı tahkikleri yüzeysel temellerde olduğu gibi
yapılacaktır.
Vth ≤ Rth + 0.3 Rpt TBDY Denk.(16.9) sağlanmalıdır..

Tasarım sürtünme direnci Rth kohezyonlu zeminlerde (drenajsız durumda) TBDY Denk.(16.11) ile hesaplanmıştır.

𝐴𝑐 𝐶𝑢
𝑅𝑡ℎ = TBDY (16.11)
𝛾𝑅ℎ

TBDY Denk.(16.11)’de yer alan Ac duvarın birim uzunluğu için taban alanıdır. Cu taban zemininin drenajsız kayma
mukavemetidir.
Ac= 4.5mx1m=4.5m2 , Cu=250 kPa ve Rh=1.1 olarak TBDY Tablo 16.2’den alınmıştır.

Buna göre, tasarım sürtünme direnci, Rth=1022.72 kN/m olarak TBDY Denk.(16.11)’den hesaplanmıştır.

Tasarım pasif direnci Rpt, karakteristik pasif direnç Rpk ’nın dayanım katsayısı Rp’a bölünmesi ile TBDY
Denk.(16.12)’den hesaplanır:
𝑅𝑝𝑘
𝑅𝑝𝑡 = TBDY (16.12)
𝛾𝑅𝑝
Duvar önündeki pasif direnci hesaplamak için pasif toprak basıncı katsayısı Kp TBDY Denk. (16.25) eşitliğinden
hesaplanır.

′
𝑠𝑖𝑛2 (𝜓+𝜙𝑑 −𝜃)
𝐾𝑝 = 2 TBDY (16.25)
sin 𝜙′𝑑 .sin 𝜙′𝑑 +𝛽−𝜃
cos 𝜃.𝑠𝑖𝑛2 𝜓 .sin 𝜓+𝜃 . 1− sin 𝜓+𝜃 . sin 𝜓+𝛽

TBDY Denk.(16.25)’de
'd=35⁰, ψ=90⁰, =11.30⁰, β=0⁰ için
Kp=3.71 (statik+dinamik zemin itkisini içerir)
hesaplanmıştır.
Temel seviyesinde karakteristik pasif direnç (RPk)
1
R pk  K p (1  k v )  ( D ) 2
2
1
R pk  3.71(1  0.111) (18)(1.5) 2  66.79 kN/m
2

Rp=1.4 olarak Yönetmelik’te verilen TBDY Tablo 16.2’den alınmıştır.

Tasarım pasif direnci TBDY Denk.(16.12) kullanılarak hesaplanır.

66.79 𝑅𝑝𝑘
R pt   47.71kN/m olarak belirlenir. 𝑅𝑝𝑡 = TBDY (16.12)
𝛾𝑅𝑝
1 .4
Vth=Tasarım yatay kuvvetidir.
Vth  Rth  0.3R pt Yönetmelikte TBDY Denk.(16.9) sağlanmalıdır.
Bu örnekte Vth değeri istinat duvarını yatayda kaydıran kuvvetlerin toplamıdır.
Vth  Ph  Paeh  (W1  W2  W3  W4  W5 )kh

Vth  359.48 kN/m

359.48  1022.72  0.3x47.71 duvar kaymaya karşı güvenlidir.
Yorum 2: Örnek Z-I-3-2-2’de statik - eşdeğer deprem azaltma katsayısı TBDY Tablo 16.7’den önce r=1.5 alınarak
en fazla 80 SDS (mm) yer değiştirmeye izin verilmesi durumu seçilmiştir (müsaade edilebilir yer değiştirme
88.8mm). Bu durumda devrilmeye karşı güvenlik sağlanamamıştır.

Daha sonra r=2 alınarak dayanma yapısının deprem etkisinde daha fazla yer değiştirmesine izin verilerek 120 SDS
(müsaade edilebilir yer değiştirme 133.2 mm) için dayanma yapısına etki edecek statik-eşdeğer deprem
katsayılarının (kh ve kv) değerleri düşürülmüştür.

Böylece TBDY Denk. (16.21)’de Edev (devirmeye çalışan kuvvetlerin momentleri toplamını) azaldığı için
devrilmeye karşı güvenlik sağlanmıştır.