ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΛΑΣ ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: «Η ΘΥΣΙΑ» ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ ΓΚΙΜΠΙΡΙΤΗ
ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
«Η ΘΥΣΙΑ»
ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ ΓΚΙΜΠΙΡΙΤΗ
(ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΗΣΙΔΕΣ, 2023)
ΑΘΑ ΝΑ Σ ΙΟΣ Γ Ε Ω ΡΓ Ι Λ Α Σ
Σὲ μιὰ ἐποχὴ πού ὁ θάνατος δὲν ὑπάρχει πιά, οἱ ἄνθρωποι δὲν
ἔχουν παρὰ νὰ ἀξιοποιήσουν τὸν ἀπεριόριστο χρόνο ποὺ δια-
θέτουν γιὰ νὰ ἐκπληρώσουν ὅλες τὶς ἐπιθυμίες τους πάνω στὴ
γῆ, ἐνῶ ὁ κόσμος μεταμορφώνεται σ’ ἕναν κῆπο τῶν ἐπίγειων
ἀπολαύσεων. Ὁ Ἀδὰμ Μακρόπουλος εἶναι ἕνας ἀπ’ αὐτοὺς τοὺς
εὐλογημένους ἀνθρώπους ποὺ ἀνήκουν στὸ τυχερὸ γένος τῶν
ἀθάνατων. Ἔχοντας, βέβαια, τὴν εὐτυχία νὰ ζήσει γιὰ περίπου
μισὴ χιλιετία, στὸ τέλος τοῦ ἀπέμεινε μόνο μία ἐπιθυμία ποὺ
δὲν ἔχει ἐκπληρώσει: νὰ πεθάνει. Διοικητικὲς λεπτομέρειες,
σουρεαλιστικὲς περιπέτειες, καὶ μοιραῖες παρεξηγήσεις μπαί-
νουν διαρκῶς ἐμπόδιο στὴν προσπάθεια τοῦ ἥρωα ν’ ἀνοίξει τὶς
πύλες τῆς ἐξόδου ἀπ’ τὴ ζωή. Μέχρι ποὺ συναντᾶ τὴν Περσεφό-
νη, ἡ ὁποία, μὲ τὴν ἁγνότητα, τὴν ὑπευθυνότητα καὶ τὴν ἀγάπη
της, θὰ τοῦ ἀλλάξει γνώμη καὶ θὰ τοῦ ἀποδείξει πώς, τελικά,
ἡ ζωὴ ἔχει νόημα. Μήπως, ὅμως, τότε νὰ εἶναι πολὺ ἀργά; Ἤ
μήπως πολὺ νωρίς, ὥστε νὰ πειστεῖ ὁ Ἀδὰμ Μακρόπουλος πὼς
γιὰ νὰ πεθάνει κανεὶς θὰ πρέπει πρῶτα νὰ ἔχει ζήσει ἀληθινά;
(Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ ὀπισθόφυλλο τοῦ βιβλίου)
Τ
ὸ πρῶτο πρᾶγμα ποὺ ὀφείλουμε ὅταν παρουσιάζουμε ἕνα νέο
βιβλίο εἶναι νὰ τὸ ἐντάξουμε στὸ συγγραφικὸ εἶδος ποὺ ἀνήκει.
Ἀσφαλῶς, ἡ πιὸ αὐτονόητη ἐπιλογὴ γιὰ τὸ βιβλίο τοῦ Νικόλα Γκι-
μπιρίτη «Ἡ Θυσία» θὰ ἦταν νὰ τὸ κατατάξουμε στὸ συγγραφικὸ εἶδος
τοῦ μυθιστορήματος. Ἀλλὰ μὲ τὸν ὅρο μυθιστόρημα μποροῦμε σήμερα νὰ
μιλήσουμε σχεδὸν γιὰ τὰ πάντα ἀφοῦ τὸ μυθιστόρημα ἔχει πάψει πλέον νὰ
συνδέεται ἀποκλειστικὰ μὲ τὴ συγγραφικὴ δραστηριότητα καὶ χρησιμοποι-
94
εῖται ἐκτενῶς γιὰ νὰ περιγράψει κάθε γλυκανάλατη ἀπόπειρα βιωματικῆς
ἐκτροπῆς: ἀπὸ τὶς πιὸ σαχλὲς διαφημίσεις ποὺ ὑπόσχονται ἀνεπανάληπτες
καταναλωτικὲς ἐμπειρίες μέχρι τὰ εὐτελῆ ἀναγνώσματα «τσέπης» τύπου
«Ἄρλεκιν». Συχνὰ μάλιστα ἀκοῦμε νὰ λένε γιὰ κάποιον ὅτι ζεῖ στὸν μυθι-
στορηματικὸ κόσμο του, ἐννοῶντας ὅτι ὀνειροπολεῖ μιὰ ζωὴ πέρα ἀπὸ τὴ
ρουτίνα τῆς καθημερινότητας. Συνεπῶς, ὁ ὅρος «μυθιστόρημα» ἔχει πάψει
νὰ προσδιορίζει τὸ εἰδικὸ συγγραφικὸ εἶδος ποὺ γνωρίζουμε καὶ σχετίζε-
ται μὲ ὁτιδήποτε ἐκτρέπεται ἀπὸ τὰ ἀναμενόμενα ὅρια τῆς συνηθισμένης
ἐμπειρίας. Μυθιστορηματικὸ εἶναι τὸ ἐξαιρετικό, τὸ σπάνιο, τὸ ἐπιτηδευμέ-
νο, τὸ μὴ συνηθισμένο. Εἶναι ὁ γαλαζοαίματος πρίγκιπας ποὺ ἀρνεῖται τὸ
στέμμα του, ἡ διάσημη ἠθοποιὸς ποὺ ἀποχαιρετᾶ τὴν καριέρα της γιὰ νὰ
παντρευτεῖ ἕναν Σαουδάραβα Σεΐχη, ὁ νούμερο ἕνα δημόσιος κίνδυνος ποὺ
τρομοκρατεῖ τὴν κοινωνία. Κάθε ἐξαιρετικὴ ζωὴ εἶναι «μυθιστορηματικὴ»
γιατὶ ξεφεύγει ἀπὸ τὰ τετριμμένα ὅρια τῆς πραγματικῆς ζωῆς.
Στὴν πραγματικότητα, τὸ μυθιστόρημα δὲν εἶναι ἕνα συγγραφικὸ εἶδος
ἀλλὰ διακρίνεται σὲ πολλὲς διαφορετικὲς ὑποκατηγορίες ποὺ ἡ κάθε μία
ἀποτελεῖ μόνη της ἕναν ξεχωριστὸ λογοτεχνικὸ κλάδο. Ἂν θέλουμε λοιπὸν
νὰ γίνουμε περισσότερο συγκεκριμένοι γιὰ τὸ τί εἴδους μυθιστορήματος
εἶναι ἡ «Θυσία» τοῦ Γκιμπιρίτη, εἴμαστε ὑποχρεωμένοι νὰ ἀπαντήσουμε
ὅτι καμιὰ ἀπὸ τὶς προσφερόμενες ἐπιλογὲς δὲν ἱκανοποιεῖ ἀπολύτως τὸ
περιεχόμενο τοῦ βιβλίου ποὺ διαβάσαμε. Διστάζουμε, γιὰ παράδειγμα, νὰ
ποῦμε κατηγορηματικὰ ἂν ἡ «Θυσία» εἶναι ἁπλῶς μιὰ ἀφηγηματικὴ ἱστο-
ρία ἢ τὸ προσχέδιο ἑνὸς ὑποσχόμενου θεατρικοῦ ἔργου, ἂν εἶναι ἕνα βιβλίο
ἐπιστημονικῆς φαντασίας ἢ ἕνα ὑπαρξιακὸ δρᾶμα, ἂν εἶναι μιὰ αἰσθημα-
τικὴ νουβέλα ἀνεκπλήρωτου ἔρωτα ἢ ἁπλῶς ἕνα δοκίμιο κοινωνικῆς σάτι-
ρας. Τελικά, τὸ μόνο ποὺ μποροῦμε νὰ διαπιστώσουμε μὲ βεβαιότητα εἶναι
ὅτι δὲν μποροῦμε νὰ κατατάξουμε τὸ βιβλίο τοῦ Νικόλα Γκιμπιρίτη σὲ κα-
νένα συγκεκριμένο μυθιστορηματικὸ εἶδος.
Τί εἶναι τότε αὐτὸ ποὺ μποροῦμε νὰ ποῦμε γιὰ τὴ «Θυσία» συγκεκριμέ-
να; Μέχρι τώρα οἱ διαπιστώσεις μας ἦταν μόνο ἀρνητικές. Δηλαδὴ τὸ μόνο
γιὰ τὸ ὁποῖο σταθήκαμε ἀπολύτως βέβαιοι εἶναι ὅτι ἡ Θυσία δὲν ἀνταπο-
κρίνεται στὴν περιγραφὴ ποὺ εἶχε κάνει γιὰ τὸ λογοτεχνικὸ εἶδος τοῦ μυ-
θιστορήματος ὁ περιώνυμος Γάλλος φιλόσοφος καὶ λεξικογράφος τοῦ 19ου
αἰῶνα, Μαξιμιλιὲν - Πὼλ - Ἐμίλ Λιττρέ. «Τὸ μυθιστόρημα, ἔλεγε, εἶναι μιὰ
πλαστὴ ἱστορία γραμμένη σὲ πεζὸ λόγο». Τὸ μυθιστόρημα μᾶς σαγηνεύει
ἐπειδὴ μᾶς βοηθᾶ νὰ ἀποδράσομε ἀπὸ τὴ μίζερη πραγματικότητα. Μὲ τὰ
λόγια τοῦ Λιττρὲ τὸ μυθιστόρημα «ὀμορφαίνει καὶ ταυτόχρονα προδίδει τὴ
ζωή».
τό ἔνζυμο τό ἔνζυμο 95

Αὐτὸ εἶναι ὅλο λοιπόν; Ὁ λόγος
ποὺ μᾶς ἕλκει τὸ μυθιστόρημα εἶναι
γιατὶ μᾶς κάνει νὰ ξεχνᾶμε τὴν
πεζὴ καὶ μονότονη ζωή μας; Νομί-
ζω πὼς ὄχι. Ἀντίθετα, στὴ «Θυσία»
ὁ Νικόλας μᾶς ὑπενθυμίζει μερικὲς
πολὺ δυσάρεστες πτυχὲς τῆς πραγ-
ματικότητας, ὅπως λόγου χάρη τὸν
καφκικὸ ἐφιάλτη τῆς ἄτεγκτης γρα-
φειοκρατίας ἢ τὸ ἀμετάκλητο τοῦ
βιολογικοῦ θανάτου καὶ τὴν ἀποτυ-
χία τοῦ ἀνθρώπου νὰ ἔρθει σὲ εἰρή-
νη μὲ τὸν ἑαυτό του. Ἂν τὸ μυθιστό-
ρημα ἀποσκοποῦσε ἀποκλειστικὰ
στὴν ἀποφυγὴ τῆς ἀπαρέσκειας
ποὺ δημιουργεῖ ἡ τριβὴ μὲ τὰ καθη-
μερινὰ προβλήματα τῆς ζωῆς, τότε
τὸ βιβλίο τοῦ Γκιμπιρίτη ἔρχεται σὲ
ἀντίθεση μὲ τὸν γενικὸ κανόνα ἀφοῦ
μᾶς ὑπενθυμίζει πολλὲς ἄσχημες
πτυχὲς τῆς ζωῆς μας ἀπὸ τὴν ὁποία
κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ ξεφύγει. Ἀλλὰ
δὲν εἶναι μόνο τὸ βιβλίο τοῦ Γκιμπι-
ρίτη ποὺ ἀναιρεῖ τὸν κανόνα τοῦ
Λιττρέ. Πολλὰ ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα
ἀριστουργήματα τῆς παγκόσμιας
λογοτεχνίας φέρνουν ἐπίσης στοὺς
ἀναγνῶστες τους παρόμοια ἄσχη-
μα καὶ δυσβάσταχτα αἰσθήματα. Τὰ
πιὸ ἀγαπητὰ μυθιστορήματα, λό-
γου χάρη ὁ Φράνκεσταιν τῆς Μαίρη
Σέλλεϊ καὶ τὰ Ἀνεμοδαρμένα Ὕψη
τῆς Ἔμιλι Μπροντέ, γεννοῦν μόνο
δυσάρεστες σκέψεις ποὺ κάνουν τὴ
ζωή μας νὰ φαίνεται ἀκόμα πιὸ ἀνυ-
πόφορη καὶ θλιβερὴ -παρ' ὅλα αὐτὰ
ὑπάρχει μιὰ ἀκαταμάχητη ἕλξη μὲσ
στὴ βαθιὰ θλίψη αὐτῶν τῶν βιβλίων
ποὺ δὲν μᾶς ἐπιτρέπει νὰ τὰ ἀπο-
χωριστοῦμε ποτέ. Μήπως τελικὰ οἱ
96
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΛΑΣ
ἀναγνῶστες εἴμαστε μαζοχιστὲς καὶ
οἱ συγγραφεῖς σαδιστές; Καὶ πάλι
νομίζω ὅτι μιὰ τέτοια ἐξήγηση δὲν
μπορεῖ ἐξηγήσει ἱκανοποιητικὰ τί
εἶναι αὐτὸ ποὺ πραγματικὰ κάνει
ὁ Νικόλας Γκιμπιρίτης, ἀλλὰ καὶ ὁ
κάθε συγγραφέας στὰ βιβλία τους.
Ὑπάρχει κάτι τὸ ἀκανόνιστο στὴν
ἀνάγνωση τῶν βιβλίων ποὺ δὲν συνά-
δει στοὺς λόγους ἀπαρέσκειας ποὺ
ἐπικαλεῖται ὁ Ἐμίλ Λιτρρέ. Ἄλλω-
στε, συγκριτικὰ μὲ τὴν ἱστορικὴ πα-
ρουσία τοῦ ἀνατομικὰ διαμορφω-
μένου σύγχρονου ἀνθρώπου στὸν
κόσμο, ἡ διαδικασία τῆς ἀνάγνωσης
τῶν βιβλίων εἶναι σχετικὰ πρόσφατη
καὶ δὲν μπορεῖ νὰ ἐξηγηθεῖ μὲ λο-
γικοὺς ὅρους. Τὸ «νὰ γράφει ἢ νὰ
διαβάζει κανεὶς ἕνα μυθιστόρημα,
ἔλεγε ὁ Ἀλμπέρ Καμύ, εἶναι στὴν
οὐσία μιὰ ἀσυνήθιστη πράξη», εἶναι
μιὰ πράξη ποὺ ξεφεύγει ἀπὸ τὰ
λογικὰ ὅρια τῆς ἀνθρώπινης σφαί-
ρας καὶ ἀνάγεται σὲ μιὰ ἐσωτερικὴ
αἰτία, ἡ ὁποία κάνει τοὺς ἀνθρώ-
πους νὰ μὴν μποροῦν διαφορετικὰ
χωρὶς νὰ γράφουν καὶ νὰ διαβάζουν
βιβλία. Τὸ μυθιστόρημα λοιπὸν δὲν
εἶναι προϊὸν τῆς ἀνθρώπινης εὐδαι-
μονίας ἀλλὰ ἀποτέλεσμα τῆς μετα-
φυσικῆς ἀνάγκης τοῦ ἀνθρώπου νὰ
φέρει σὲ ἑνότητα τὸν ἀντικειμενικὸ
κόσμο τῶν πραγμάτων μὲ τὸν ἐπι-
θυμητὸ κόσμο τῶν προσδοκιῶν του,
μὲ ἕναν κόσμο στὸν ὁποῖο οἱ μορφὲς
τῶν ἀνθρώπων εἶναι πάντα συνεπεῖς
πρὸς τὰ ὄνειρά τους.
Ἀντιστρέφοντας λοιπὸν τοὺς
τό ἔνζυμο τό ἔνζυμο 97
ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: «Η ΘΥΣΙΑ» ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ ΓΚΙΜΠΙΡΙΤΗ
ὅρους ποὺ ἔθεσε ὁ Λιττρὲ γιὰ τὸ μυθιστόρημα, ὁ πραγματικὸς λόγος ποὺ
γράφουμε καὶ διαβάζουμε δὲν εἶναι τόσο γιατὶ μᾶς ἀρέσει νὰ διαβάζουμε
καὶ νὰ γράφουμε μυθιστορήματα ἀλλὰ γιατὶ δὲν μποροῦμε νὰ κάνουμε
χωρὶς αὐτά. Δὲν εἶναι ἡ εὐχαρίστηση ποὺ ἀναζητοῦμε ἡ ὁποία ποὺ μᾶς ὠθεῖ
στὴ συγγραφὴ καὶ τὴν ἀνάγνωση τῶν βιβλίων ὅσο ἡ δυσφορία ποὺ γεννιέται
μέσα μας ἀπὸ τὴν ἀπουσία τῆς συγγραφικῆς καὶ ἀναγνωστικῆς ἐμπειρίας.
Ἡ δυσφορία αὐτὴ δὲν μπορεῖ νὰ ἐξηγηθεῖ λογικὰ παρὰ ὀφείλεται σὲ μιὰ
μεταφυσικὴ ἀνάγκη ἡ ὁποία ὠθεῖ τὸν ἄνθρωπο νὰ ἀνταγωνίζεται μυθοπλα-
στικὰ τὴν πραγματικότητα ποὺ τὸν περιβάλει. Τὸ μυθιστόρημα πηγάζει
τόσο μέσα ἀπὸ τὶς ἀρετὲς ὅσο καὶ ἀπὸ τὶς ἀτέλειας τῆς φαντασίας. Μπορεῖ
νὰ ἐξηγεῖ τὸν κόσμο καὶ ταυτόχρονα νὰ τὸν παραμορφώνει παραπλανητικά.
Κάθε καλὸ μυθιστόρημα λέει ὁ Καμὺ ἀποσκοπεῖ στὴ μίμηση τῆς θεϊκῆς
Δημιουργίας. Τὸ μυθιστόρημα ἐπιδιώκει νὰ πλάσει ὄχι ἀπαραίτητα ἕναν
τέλειο καὶ ἄσπιλο κόσμο ἀλλὰ ἕναν κόσμο ποὺ ἔχει διάρκεια καὶ ἐσωτερικὴ
ἑνότητα. Ἕναν κόσμο στὸν ὁποῖο σύμφωνα μὲ τὸν Μπαλζὰκ ἡ «Ἀνθρώπινη
Κωμωδία» εἶναι ἡ «Μίμηση» τοὺς Πατρὸς Θεοῦ.
Καταρχὰς γράφω σημαίνει ἐπιλέγω. Καὶ αὐτὸς ποὺ ἐπιλέγει εἶναι κιόλας
ἕνας μικρὸς θεός. Ἀλλὰ τί εἶναι αὐτὸ ποὺ ἐπιλέγουμε ὅταν γράφουμε; Ὁ
Καμὺ θὰ πεῖ ὅτι ἐπιλέγουμε ἕναν κόσμο στὸν ὁποῖο καμιὰ μορφὴ δὲν δι-
αχωρίζεται ἀπὸ τὸ περιεχόμενό της. Ἕναν κόσμο στὸν ὁποῖο κάθε ὕπαρξη
εἶναι συνεπὴς στὶς προσδοκίες τῆς, ὅπου ἡ πλάση δὲν ἔρχεται σὲ ἀντίθεση
μὲ τὴν ἑνότητα ποὺ ἀναζητεῖ ἡ ψυχὴ γιὰ νὰ βρεῖ τὴ γαλήνη.
Νὰ λοιπὸν ἡ ἀποστολὴ τοῦ μυθιστοριογράφου: νὰ διορθώσει τὸν κόσμο
ποὺ ἤδη ὑπάρχει. Νὰ τὸν παρουσιάσει ἀπαλλαγμένο ἀπὸ τὶς ἀναστολὲς
τοῦ, ἀπὸ τὰ «ναὶ μὲν ἀλλὰ» καὶ τὴ σχετικοποίηση τῶν αἰώνιων ἀληθειῶν. Νὰ
προσδώσει ἐντέλει στὸν κόσμο μιὰ ἑνότητα ποὺ δὲν ἐπιδέχεται ὑπεκφυγές.
Ἀντίθετα λοιπὸν μὲ ὅ,τι συμβαίνει στὸν πραγματικὸ κόσμο, στὸ μυθιστό-
ρημα ὁ πόνος μπορεῖ νὰ διαρκέσει μέχρι τὸν θάνατο, τὰ πάθη δὲν ἐκδη-
λώνονται ποτὲ ὑπερβολικά, τὸ ἔγκλημα δὲν φοβᾶται νὰ ἀποκαλυφθεῖ καὶ
ἡ δικαιοσύνη δὲν λογαριάζει τὰ ἐλαφρυντικὰ ποὺ ἀμβλύνουν τὴν τιμωρία
τοῦ ἐνόχου. Μποροῦμε νὰ εἴμαστε πραγματικὰ φιλεύσπλαχνοι χωρὶς ψε-
γάδια στὰ κίνητρά μας καί, ἐπιτέλους, μποροῦμε νὰ ἀγαπήσουμε καὶ νὰ
ἀγαπηθοῦμε ὁλοκληρωτικά. Ὑπὸ αὐτὴ τὴν ἔννοια, ἡ οὐσία τοῦ μυθιστορή-
ματος εἶναι ἡ διόρθωση τῆς ἀποξενωμένης ὕπαρξης. Εἶναι ἡ ἑνότητα τῶν
μορφῶν μὲ τὶς προσδοκίες ποὺ γεννοῦν τὰ ὄνειρά μας. Εἶναι ἡ μεταφυσικὴ
φανέρωση ἑνὸς ὁλοκληρωμένου πεπρωμένου. Τέτοια ὑπαρξιακὴ ἑνότητα
 ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΛΑΣ ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: «Η ΘΥΣΙΑ» ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ ΓΚΙΜΠΙΡΙΤΗ
ἐκφράζουν οἱ πιὸ ἀλησμόνητοι χαρακτῆρες τῆς παγκόσμιας λογοτεχνίας: ἄλλους ἡ «Θυσία» ἀνιχνεύει τοὺς
ὁ Κιρίλωφ καὶ ὁ Σταβρόγκιν, ὁ Χίθκλιφ καὶ ὁ Μερσώ, ἡ Περσεφόνη καὶ ὁ κινδύνους ποὺ ἐλλοχεύουν ἀπὸ τὴν
Ἄνταμ Μακρόπουλος. Ἐμεῖς, οἱ ρηχοὶ κάτοικοι τοῦ ἀντικειμενικοῦ κόσμου, ὁλοκληρωτικὴ ὑπαγωγὴ τοῦ ἀνθρώ-
λιγοψυχοῦμε μπροστὰ στὴν ἀκεραιότητα τῶν μυθιστορηματικῶν χαρακτή- που στὸν τεχνικὸ πολιτισμό. Ἄλλοι
ρων. Χάνουμε τὸ μέτρο τῶν προσδοκιῶν μας καὶ ἀναβάλουμε διαρκῶς τὴν πάλι βρίσκουν ἕνα θετικὸ μήνυμα
ὑλοποίησή τους γιὰ μιὰ ἑπόμενη στιγμή. Ἀντίθετα, στὸν φανταστικὸ μυ- γιὰ τὴν ἐπανένωση τοῦ ἀνθρώπου μὲ
θιστορηματικὸ κόσμο δὲν δικαιολογεῖται καμιὰ ἀναβολή, ἐκεῖ κάθε πάθος τὴν ὑποχρέωση ποὺ ἔχει πρὸς τοὺς
συντελεῖται στὴν πιὸ ἀκέραιη μορφὴ τῆς ἐκδήλωσης τοῦ. Οἱ ἥρωες τῶν συνανθρώπους του. Κάποιοι ἄλλοι
μυθιστορημάτων ἀναλαμβάνουν νὰ ὁλοκληρώσουν εἰς πέρας ὅ,τι ἐμεῖς οἱ ἁπλῶς ἀπολαμβάνουν τὴν ἀνάγνω-
πραγματικοὶ ἄνθρωποι ἀφήνουμε διαρκῶς σὲ ἐκκρεμότητα. ση μιᾶς σύγχρονης διακωμώδησης
τοῦ μυθικοῦ Κροίσου, ὁ ὁποῖος ὑπέ-
Νὰ λοιπὸν τὰ κριτήρια μὲ τὰ ὁποῖα καλούμαστε νὰ ὑποβάλλουμε σὲ ἐξέ- φερε ἀπὸ τὴν ὑλοποίηση τῶν μαται-
ταση τὸ μυθιστόρημα τοῦ Νικόλα Γκιμπιρίτη. Ἡ «Θυσία» εἶναι ἕνα πραγ- όδοξων ἐπιθυμιῶν του. Τέλος, κά-
ματικὰ καλὸ μυθιστόρημα ὄχι μόνο γιατὶ ἀναμιγνύει μιὰ πλαστὴ ἱστορία ποιοι ἄλλοι μποροῦν νὰ βροῦν στὴ
μὲ ἀληθινὲς ἰδέες καὶ αἰσθήματα ἀλλὰ κυρίως γιατὶ μεταφέρει στὸν φαντα- «Θυσία» ἕναν πολὺ ἐπίκαιρο προ-
στικὸ κόσμο τῆς μυθοπλαστικῆς λογοτεχνίας τὴ μεταφυσικὴ ἑνότητα ποὺ βληματισμὸ πάνω στὰ ἀδιέξοδα ποὺ
ἀπουσιάζει ἀπὸ τὴν πραγματικὴ ζωή. ἔχουν δημιουργηθεῖ ἀπὸ τὴν ψυχικὴ
ἐρημοποίηση ποὺ προκαλεῖ στοὺς
Αὐτὴν ἀκριβῶς τὴν ἱκανότητα τῆς πολυδιάστατης ἑνοποίησης τοῦ φαντα- ἀνθρώπους ὁ σύγχρονος ἡδονοθη-
στικοῦ μὲ τὸ πραγματικὸ ἀναδύεται μὲ ἀξιοσημείωτο τρόπο στὴ «Θυσία» ρικὸς μηδενισμός.
τοῦ Νικόλα Γκιμπιρίτη. Ἡ Περσεφόνη καὶ ὁ Ἄνταμ Μακρόπουλος ἔχουν ὅλα
τὰ πλεονεκτήματα καὶ τὰ ἐλαττώματα ποὺ τὸ μέτρο τῆς πραγματικῆς ζωῆς Σίγουρα πάντως ὁ μεγαλύτερος
δὲν ἐπιτρέπει σὲ ἐμᾶς τοὺς ζωντανοὺς νὰ ἀποκτήσουμε ποτέ. Ἡ «Θυσία» προβληματισμὸς ποὺ ξετυλίγεται
μπορεῖ νὰ ἀναγνωστεῖ ἀφενός ὡς μιὰ πρωτότυπη πλοκὴ πλαστῆς ἱστορίας στὶς σελίδες τῆς «Θυσίας» ξεδι-
καὶ ἀφετέρου ὡς ἕνα φιλοσοφικὸ δοκίμιο γραμμένο σὲ πεζὸ λόγο ἐπάνω στὰ πλώνεται γύρω ἀπὸ τὸ παλαιόθεν
βασικότερα ὑπαρξιακὰ ζητήματα ποὺ ἀπασχολοῦν τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο. ζήτημα τῆς ἀθάνατης ζωῆς. Τὸ ἐρώ-
Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, ἡ λογοτεχνικὴ καλλιέπεια τοῦ Γκιμπιρίτη ἀμβλύνει τημα ποὺ ἀπασχολεῖ ἀνέκαθεν τὴν
τὴν πικρὴ αἴσθηση ποὺ ἀπαιτεῖ ἀπὸ τὸν ἀναγνώστη τὸ νοητικὸ βάθος τῆς ἀνθρωπότητα: «ὁ ἄνθρωπος εἶναι
μεταφυσικῆς σχολαστικῆς σκέψης. Ἀντίθετα, ἡ «Θυσία» εἶναι κατὰ βάση προορισμένος νὰ πεθαίνει γιὰ πά-
ἕνα γλαφυρὸ βιβλίο γραμμένο μὲ περιγραφικὴ κομψότητα, χιουμοριστικὸ ντα ἢ μπορεῖ μὲ κάποιον τεχνικὸ
ἀφηγηματικὸ πνεῦμα, ἔξοχα φραστικὰ λογοπαίγνια καὶ παιγνιώδη δράση. ἢ ὑπερβατικὸ τρόπο νὰ νικήσει τὸ
Ἡ «Θυσία» ἀποτελεῖ μιὰ ἀλησμόνητη ἀναγνωστικὴ ἐμπειρία μὲ ἔντονα κράτος τοῦ θανάτου καὶ νὰ ἀπαλ-
στοιχεῖα μαύρης κωμωδίας καὶ ἀριστοφανικῆς σάτιρας ἐπάνω κυρίως σὲ λαγεῖ παντοτινὰ ἀπὸ τὰ δεσμὰ τῆς
ζητήματα πολιτικῆς ὀρθότητας. θνητότητας»; Σ' αὐτὸ τὸ ἐρώτημα
ὁ Γκιμπιρίτης προσθέτει καὶ ἄλλα
Ἐπιπλέον, ἡ «Θυσία» προσφέρει στὸν ἀναγνώστη -ἀναλόγως τὴ διάθεση ἀβάσταχτα ἐρωτήματα. Τί ἄραγε
καὶ τὰ ἐνδιαφέροντα ποὺ τὸν ἀπασχολοῦν- τὴ δυνατότητα νὰ συμμετέχει σημαίνει ἕνας ἄνθρωπος ποὺ δὲν θὰ
ἐνεργὰ στὴν ἐξέλιξη τῆς ἱστορίας ποὺ διαβάζει. Γιὰ παράδειγμα, σὲ κά- γνωρίσει ποτὲ τὴν ἀγωνία τοῦ θανά-
ποιους ἀναγνῶστες ἡ ἱστορία τοῦ Ἄνταμ καὶ τῆς Περσεφόνης ἀναδεικνύουν του; Τί θὰ θυμίζει ἕνας τέτοιος ἀπέ-
τὴν ἀπουσία τῆς πραγματικῆς ἀγάπης στὸν σύγχρονο κόσμο. Σὲ κάποιους θαντος ἀπὸ τοὺς τωρινοὺς θνητοὺς
98 τό ἔνζυμο τό ἔνζυμο 99
καὶ θὰ συνεχίζει ἄραγε νὰ εἶναι
ἕνας ἄνθρωπος πραγματικά;
Ὁ πρωταγωνιστὴς τοῦ βιβλίου
ὀνομάζεται Ἄνταμ Μακρόπουλος
καὶ εἶναι ἀθάνατος. Ὁ Νικόλας Γκι-
μπιρίτης διάλεξε γιὰ ὄνομα τοῦ
ἥρωά του τὴ σύνθεση δύο ὀνομάτων
ποὺ σημάδεψαν ἀπὸ τὴν ἀπαρχὴ τῆς
αἰωνιότητας τὴν ἀνθρώπινη φυλή. Τὸ
ὄνομα τοῦ Ἄνταμ ἀνταποκρίνεται
ἀσφαλῶς στὸν βιβλικὸ Ἀδάμ, ἐνῶ
τὸ ὄνομα Μακρόπουλος προέρχεται
ἀπὸ τὴν ὄπερα The Makropulos Affair
τοῦ Τσέχου συνθέτη Λέος Γιάνατσεκ
(Leoš Janáček, 1854 – 1928), ἡ ὁποία
πραγματεύεται τὴν ἱστορία μιᾶς
ἀθάνατης γυναῖκας ἀπὸ τὴν Κρήτη,
τῆς Ἐλίνας Μακροπούλου, πιθανὸν
μακρινὴ συγγενὴς τοῦ Ἄνταμ Μα-
κρόπουλου.
Στὸ βιβλίο του ὁ Γκιμπιρίτης δὲν
ἀναλώνεται σὲ λεπτομέρειες γιὰ τὸ
πῶς ἀπέκτησε ἡ ἀνθρωπότητα τὸ
πολυπόθητο δῶρο τῆς ἀθανασίας.
Τὸ μόνο ποὺ πρέπει νὰ μᾶς ἐνδια-
φέρει εἶναι ὅτι ἡ ἐπιστήμη φρόντισε
γι' αὐτὸ ὅπως καὶ γιὰ νὰ διατηρεῖ
τὰ σώματα τῶν ἀνθρώπων αἰωνίως
ἀγέραστα καὶ σφριγηλά.
Ἀπὸ τὸ ὀπισθόφυλλο τοῦ βιβλίου
διαβάζουμε ὅτι ὁ Ἄνταμ Μακρόπου-
λος ἔχει διανύσει αἰσίως μισὴ χιλιε-
τία ζωῆς: εἶναι νέος, ὑγιής, ὄμορφος
καὶ πλούσιος, καὶ ἐξακολουθεῖ νὰ
ἔχει ὅλο τὸν χρόνο τῆς ζωῆς μπρο-
στά του. Κι ὅμως, θέλει νὰ πεθάνει.
Θὰ μποροῦσε νὰ ἀτενίζει γιὰ πάντα

τὸ μέλλον μὲ χαρὰ καὶ νὰ δεῖ ὅλες
τὶς ἐπιθυμίες του νὰ ἐκπληρώνονται
μπροστὰ στὰ μάτια του, εἰδικὰ τώρα
ποὺ ὁ χρόνος δὲν εἶναι ἐμπόδιο γιὰ
κανέναν. Ἀντὶ ὅμως νὰ ἀπολαύσει τὸ
δῶρο τοῦ αἰώνιου βίου του, ἀφήνει
τὰ ἀνομολόγητα λάθη του νὰ τὸν
παρασύρουν καὶ νὰ τοῦ βαραίνουν
τὴ συνείδηση. Ἀναρωτιέται ποιό
εἶναι τὸ πραγματικὸ νόημα τῆς ζωῆς
του, ἀδυνατεῖ νὰ πάρει ἀπαντήσεις
καὶ στρέφεται πρὸς τὴν αὐτοκτονία.
Ἀλλὰ δὲν μπορεῖ μόνος του νὰ αὐτο-
κτονήσει, ἡ προσήλωσή του στὴν
ἱκανοποίηση τοῦ ἀτομικοῦ τοῦ ἐγώ
του ἔχει γίνει χρόνια συνήθεια καὶ
ὁ ἐσωτερικὸς μηχανισμὸς τῆς βιολο-
γικῆς του ἐπιβίωσης δὲν τοῦ ἐπιτρέ-
πει νὰ πραγματοποιήσει αὐτὸ ποὺ ἡ
ψυχὴ τοῦ ἐπιθυμεῖ πραγματικά. Γι'
αὐτὸ τὸν λόγο ἀπευθύνεται σὲ μιὰ
κοινωνικὴ ὑπηρεσία μὲ σκοπὸ νὰ θέ-
σει τέλος στὴ ζωή του, καὶ τότε ἡ πιὸ
παράλογη περιπέτεια ξεκινᾶ.
Καὶ ποιός δὲν θέλει νὰ ζήσει γιὰ
πάντα; Ἀναρωτιέται κάποια στιγμὴ
ὁ Ἄνταμ Μακρόπουλος. «Ὄχι ἀλή-
θεια, μὰ τὸν ὕψιστο, ἂν κάποιος
δὲν θέλει νὰ ζήσει, δὲν ἔχει παρὰ
νὰ βρεῖ τὸ θάρρος γιὰ νὰ κάνει ἕνα
βῆμα μπροστά, νὰ ὁπλίσει τὸ ρε-
βόλβερ του, νὰ τὸ καταπιεῖ μέχρι ἡ
κάννη νὰ ἀκουμπήσει τὸν οὐρανίσκο
του, νὰ πατήσει τὴ σκανδάλη καὶ νὰ
μᾶς ἀδειάσει τὴ γωνιὰ μιὰ γιὰ πά-
ντα μὲ τὴν ἀνυπόφορη μιζέρια του,
μὲ τὴ ματαιότητα καὶ τὴ μελαγχο-
λία του».
100
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΛΑΣ
Κι ὅμως ὁ Μακρόπουλος θὰ ἀνα-
γκαστεῖ νὰ συμβιβαστεῖ μὲ μιὰ με-
γάλη ἀλήθεια ποὺ στέκεται σὰν δα-
μόκλειος σπάθη πάνω στὸ κεφάλι
τῆς προσδοκίας τοῦ ἀνθρώπου γιὰ
μιὰ ἀτέλειωτη ζωή. Μιὰ ἀνθρωπό-
τητα ποὺ θὰ εἶναι γιὰ πάντα νέα
καὶ ἀθάνατη δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ
σημαίνει μιὰ ἄκαμπτη ἀνθρωπότη-
τα ποὺ δὲν θὰ ἀνανεώνεται ἀπὸ νέα
μυαλὰ καὶ ποὺ οἱ νέοι ἄνθρωποι θὰ
ἀποτελοῦν γιὰ πάντα μιὰ ἰσχνὴ μει-
οψηφία. Εἶναι ἀναπόφευκτο ὅτι μιὰ
τέτοια ἀνθρωπότητα θὰ ἀποφασί-
σει νὰ θέσει ὡς κεντρικὸ στόχο της
ἀποκλειστικὰ τὴν ἱκανοποίηση τῶν
μεμονωμένων μελῶν της καὶ δὲν θὰ
νοιάζεται καθόλου γιὰ τὴν ἀνάπτυ-
ξη τοῦ συνόλου.
Ὅπως οἱ θεοὶ τοῦ ἐπικούρειου
Λουκρητίου, οἱ ἄνθρωποι ποὺ θὰ
ἀπολαμβάνουν τὸ ἀγαθὸ τῆς ἀθα-
νασίας θὰ περισταλοῦν ἀποκλει-
στικὰ στὴ γαλήνη τῆς προσωπικῆς
εὐτυχίας τους καὶ θὰ εἶναι ξένοι
καὶ ἀπόμακροι πρὸς τὶς ἔγνοιες
καὶ τὶς ἀνησυχίες ποὺ ἀπασχολοῦν
τοὺς κοινοὺς θνητούς. Δὲν πρέπει νὰ
ἀμφιβάλουμε ὅτι μιὰ τέτοια ἀνθρω-
πότητα θὰ περιέλθει ἀναγκαστικὰ
σὲ ἕνα εἶδος νοητικῆς ἀπραξίας. Θὰ
εἶναι σὰν ἕνα λουλούδι τὸ ὁποῖο,
ἀφοῦ ἀποσπάστηκε ἀπὸ τὶς ρίζες
του καὶ κόπηκε, διατηρήθηκε στὸ
ψυγεῖο γιὰ νὰ δείχνει πάντα νέο καὶ
φρέσκο. Ὅπως εἶναι φυσικό, ἕνα τέ-
τοιο λουλούδι δὲν πρόκειται νὰ προ-
σφέρει ποτὲ καινούργιους καρπούς.
Τὰ σφριγηλὰ καὶ ἀγέραστα σώματα
τό ἔνζυμο τό ἔνζυμο 101
ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: «Η ΘΥΣΙΑ» ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ ΓΚΙΜΠΙΡΙΤΗ
ποὺ ἐνδεχομένως ἐξασφαλίσει κάποτε ἡ ἐπιστήμη στοὺς ἀνθρώπους, δὲν
ἀναιροῦν τὴν οὐσιαστικὴ παράμετρο τῆς ψυχικῆς τους γήρανσης. Ἀκόμη
καὶ στὴν περίπτωση ποὺ τὸ σωματικὸ γῆρας ἀντιμετωπιστεῖ μὲ τεχνικοὺς
ὅρους θὰ ἀποδειχθεῖ γρήγορα ὅτι οἱ ἄνθρωποι δὲν εἶναι ἄτρωτοι στὸ πνευ-
ματικὸ γῆρας καὶ δὲν μποροῦν νὰ ἀποφύγουν ὅλα ἐκεῖνα τὰ ψυχικὰ συ-
μπτώματα ποὺ συνοδεύουν τὸν κύκλο ζωῆς ἑνὸς ἀνθρώπου ποὺ περνάει στὸ
στάδιο τῆς πνευματικῆς του ὡρίμανσης. Ἡ γήρανση, ἐξηγεῖ ὁ Γκιμπιρίτης,
δὲν ἐξαρτᾶται μόνο ἀπὸ τὴν ἐμφάνιση ἢ τὴν ὑγεία ἑνὸς ἀνθρώπου, ἀλλὰ
κυρίως ἀπὸ τὴν ἐσωτερικὴ κατάσταση τῆς ψυχῆς του, ἡ ὁποία μετὰ μιὰ
μακροτενὴς συγκομιδὴ ἐτῶν καὶ ἐμπειριῶν περνάει συνήθως σὲ ἕνα στάδιο
παγίωσης καὶ πνευματικῆς ἀδράνειας.
Αὐτὴ τὴν τρομερὴ ἀλήθεια ἀνακαλύπτει μὲ ὀδυνηρὸ τρόπο ὁ Ἄνταμ Μα-
κρόπουλος. Ἀποξενωμένος ἀπὸ κάθε ζωντανὴ ὕπαρξη καὶ ἐπικεντρωμένος
ἀποκλειστικὰ στὴν ὑπερφροντίδα τοῦ προσωπικοῦ καὶ τεράστιου Ἐγώ του,
ὁ Μακρόπουλος εἶδε τὴ ζωὴ τοῦ σὰν μιὰ πελώρια τούρτα, ἔτρωγε, ἔτρωγε,
ἔτρωγε, χωρὶς νὰ χορτάσει ποτέ, μέχρι ποὺ τοῦ ἦρθε ἐμετικὸς κορεσμός,
μέχρι ποὺ μπούκωσε ἀπὸ τὶς ἡδονιστικὲς ἀπολαύσεις καὶ ἔπαψε νὰ νιώθει
ζωντανὸς ἀνάμεσα στοὺς ἀθανάτους. Σὰν τοὺς ἀπέθαντους Στράλμπραγκς
[Struldbrugs] στὰ Ταξίδια τοῦ Γκιούλιβερ τοῦ Τζόναθαν Σουίφτ, ὁ Μακρό-
πουλος ἀναγούλιασε ἀπὸ κάθε ἐπιθυμία νὰ διαιωνίζει ἄλλο τὴν ἀνώφελη
ὕπαρξή του. Ποτέ του δὲν ἀγάπησε κανέναν παρὰ μόνο τὸν ἑαυτό του.
Ἀφοῦ ὅμως ἔβλεπε τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους καὶ ὁτιδήποτε ζωντανὸ μόνο
χρηστικὰ δὲν τοῦ ἔμεινε ἄλλη διέξοδος παρὰ νὰ μισήσει καὶ τὸν ἑαυτό του.
Στὴ «Θυσία» ὁ Γκιμπιρίτης ἐπιφυλάσσει μιὰ συνταρακτικὴ ἀνατροπὴ
ποὺ θὰ δώσει νέα πνοὴ στὶς ἀπόψεις τοῦ Μακρόπουλου καὶ θὰ ἀνατρέψει
τὰ σχέδια τῆς αὐτοκτονίας του. Τὴν τελευταία στιγμὴ ὁ Μακρόπουλος θὰ
καταλάβει ὅτι μιὰ ὕπαρξη ἔχει νόημα μόνο ὅταν προσφέρεται ἁπλόχερα
στὴν ὁρμὴ τῆς ζωῆς. Ὅμως, γιὰ νὰ καταλάβει ὁ Μακρόπουλος τὸ νόημα τῆς
ὕπαρξής του κάποιος ἄλλος πρέπει νὰ θυσιάσει τὴ ζωή του γιὰ νὰ τοῦ δεί-
ξει τὴν ἀλήθεια. Μόνο ποὺ ὅταν αὐτὴ ἡ θυσία λάβει χώρα, θὰ εἶναι πιὰ πολὺ
ἀργὰ ἢ καὶ πολὺ νωρὶς γιὰ τὸν Μακρόπουλο νὰ γνωρίσει ὅτι πρὶν πεθάνει
κανεὶς θὰ πρέπει πρῶτα νὰ ἔχει ζήσει.
 Εὐχαριστοῦμε θερμὰ τὸν Ἀθανάσιο Γεωργιλᾶ
γιὰ τὴν εὐγενική του συνεισφορὰ νὰ μᾶς στείλει τὸ παραπάνω
κείμενό του ὥστε νὰ δημοσιευθεῖ στὸ περιοδικό μας.

Σημείωση: Ὁ πολυτονισμὸς τοῦ κειμένου ἔγινε ἀπὸ ἐμᾶς.

Ὁ Ἀθανάσιος Γεωργιλᾶς γεννήθηκε στὴ respublica.gr καὶ κυκλοφορεῖ τὸ βιβλίο του

Θεσσαλονίκη τὸ 1972. Στὸ παρελθὸν ἔχει «Οἱ Ζηλωτὲς στὴν Ἱστορία» ἀπὸ τὶς Ἐναλ-
ἀρθογραφήσει στὸ ἠλεκτρονικὸ περιοδικὸ λακτικὲς Ἐκδόσεις.