Μ.

ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ

Πþò γρÜφεται
Ýνα μυθιστüρημα

Οι πιο πολλοß Üνθρωποι νομßζουν πωò το

γρÜψιμο
ενüò μυθιστορÞματοò εßναι εýχολη δουλειÜ.
Το μüνο που τουò χÜνει ενþπι,ιση εßναι
η ευχÝρεια
«ευρÝσεωò>> του συγγραφÝα, δηλαδÞ
η φαντασßα του
να πλÜσει μßαν υπüθεση: <<Ποý τÜει χαττα βρßσχει ο
αθεüφοβοò;» - λÝνε χαι θαυμÜζουν,
Περιττü να σαò πω, πωò
η <<εýρεση>> εßναι
σπουδαßο προτÝρημα για τον μυθιστοριοτρÜφο.
üχι üμωò το χυριþτερο, οýτε χι üλαò το απαραßτη-
το. Με το δρüμο που παßρνεr,
μÜλrο.« η σημερινÞ
πεζογραφßα, η υπüθεση ενüò
μυθιστορÞματοò εßναι
δευτερεýουσα λεττομÝρεια. Αλλοý
ρηυυι, το βÜροò
του ο συτγραφÝαò.

-Ι5-
 Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ
Οι πιο πολλοß Üνθρωποι, üσοι δηλαδÞ Ýχουν δια-
βÜσει λßγα μυθιστορÞματα y,L αυτÜ χατþτερηò ποιü-
τ¸οò, Ýχουν την εwýπωση πωò το
μυθιστüρημα εßναι
Ýνα παραμýθι. Σ' Ýνα χαι μüνο σημεßο εντýπωσÞ
η διΖαιολογÞσει, να την χÜνευ ακαταμÜχητη. κι Ýτσ,.,.,ι
τουò δεν εßναι σφαλερÞ: στο üτι το
μυθιστüρημα ξε-
χßνησε απü το παραμýθι για να εξελιχθεß σιγÜ - σιγÜ
)ιaL να φτÜσετ εχεß του Ýφτασε σÞμερα: ΔηλαδÞ.
στο
δυσχολþτερ ο χατ αρττýιτερο λογοτεχιιχü εßδοò.
Θα μποροýσα να Ýχανα μιαν αναδρομιχÞ χαι χρι-
τιχÞ ανÜλυση τηò ιστορßαò του μυθιστορÞματοò χι
Ýτσι θα βλεπατε χαι θα χαταλαραßνατε πωò το
μυθι-
στüρημα, απü την αργκÞ απλοßχÞ χαι παραμυθÝνια
μορφÞ του, Ýφτασε οÞμερα στον περßτεμ/ο χαι πολý-
πλοχο δημιουργιχü συνθετισμü του, Γι' αυτÞ üμωò τη
δουλειÜ δεν αρχοýν οι ολßγεò σελßδεò που
μου παρα-
χωρÞθησαν και εποψÝνωò, επιτρÝφετε μου να χετρι-
σθþ το θÝμα με τρüπο στσ:ττχü, Θα πÜρω δηλαδÞ τον
μÝσο νοητü τýπο τοι; σημερινοý μυθιστοριογρÜφου.
που αποτελεß μια ιδεατÞ συνισταμÝνη ανÜμεσα στιò
αναρßθμφεò ο-χολÝò χαι τεχ-νοτροτßεòκατ θα προσπα-
θÞσω να σαò δεßξω τþò εργÜζεταL
¾Lα να φττÜσετ Ýνα
μυθιστüρημα.
Το πρþτο μÝλημα, του μυθιστοριογρÜφου. εßναι
να βρει Ýνα θÝμα. Ο üροò <«θÝμα», εßναι πολý πλα-
τýò χαι δεν εννοεß οýτε την υπüθεση οýτε το
ηθιχü
συμπÝρασμα των περιπετειþν του
μελλοντιχοý Ýρ-
γου του. ΛÝγονταò ««θÝμα» εννοοýμε μια πλατειÜ
χαι γεντχþτατη υπο}ßειμενιχÞν αλÞθεια (μιαν αλÞ-
-16-
ΠΩΣ ΓΡΑΦΕΤΑΙ ΕΔΙΑ ΝΙΤΘΙΣΤοΡΗΛ,ΙΑ
Θ=ια ζωτχ^Þ, ψυχολογιχÞ, χοινωνιχÞ.
,;,ιχÞ.
ρι'r.ι,ηη. β,-cιl-:-
φιλοσοφιχÞ) στην οποßαν ο μυθιστοριογρÜ,-τ. ,ò
;ιστεýετ. χαι ποι) θÝλει να την ζωντανÝψει. να :.-,
;ην μεταδþσετ στουò Üλλουò ανθρþπουò.
Οπωò εßπαμε, το «<θÝμα»», η υποχειμενιΧÞ δß-
7.αδÞ αλÞθεια του μυθιστοριογρÜφου, εßναι ιÜτ,.
ατεριüριστο. χτ ο συlγραφÝαò μπορεß να τη
βρε:
οπουδÞποτε μεò στην απÝραντη πραγματιχü-
τητα χaL τνþση τηò ζωÞò. Θα σαò
φÝρω μεριχÜ
ιλασστχÜ παραδεßγματα: Το θÝμα του ««μπÜρ-
υπα-Γχοριü>> του ΜπαλζÜχ εßναι η αλÞθεια τÞò
απροσμÝτρητηò πατρτχÞò αγÜπηò απÝναντι στην
αχαρτστßα των παιδιþν. Ο ΦλωμπÝρ, στην <«Κυ-
ρßα Μποβαρý>>. μελετÜει την δραματιχÞ ζωÞ μιαò
/ωριατοποýλαò που θÝλει να ταßξετ το ρüλο τηò
χυρßαò του χüσμου. Στη <<Γη>> του, ο ΖολÜ προ-
σπαθεt ν' αποδεßξει πωò μπροστÜ στον χυρßαρ-
χο δεσμü του χωριÜτη με τη γη τηò οιχογÝνειÜò
του, δεν υπÜρχρι χανÝνα Üλλο αßσθημα. Ο Τολστüι,
στην <<Αννα ΚαρÝνινα>>. πιστεýει πωò ο Ýρωταò
εßναι πολý σχεττχÞ δýναμη ατÝναντι στον ατρÜ-
νταχτο κολοσσü των χοτνωνιχþν συμβατισμþν.
Εßναι πÜλι, μυθιστορÞματα. που
βασßζονταισε θÝ-
ματα πλατýτατα xaL Üπιαστα. üτωò π.χ. οι «<Αδελ-
φοß ΚαραμÜζωφ» του ΝτοστογιÝφσχυ. ο <<Πüλεμοò
χαι ΕιρÞνη>> του Τολστüι. η «ΑναζÞτηση του
χαιροý>> του Προυστ. ο .<Μýθοò των ΦορσÜιτ»
χαμÝνου
του
_17 -
 λ,{. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ
ΓχωλσγουÝρθυ. Σ' αυτÜ ο συlγραφÝαò προσπαθεß
να δþσει Ýναν τερÜσττο πßναχα, εßτε μιαò ι,ι,οινωνß-
αò. εßτε μιαò εποχÞò. εLτε χ,ι αυτοý ολüΝληρου του
εαυτοü του. ΑυτÜ τα Ýργα, üταν πετýχουν βÝβαια.
στην εΝτÝλεση χαι δεν απομεßνουν μονÜχα πρüθεση,
αποτελοýν τα αρτστουργÞματα τηò λογοτεχνßαò. Νσ,ι
εßνατ τα Ýπη του σημερινοý ανθρþπου,
Αμα, λοιπüν, ο συγγραφÝαò εýρει το θÝμα, αρχß-
ζει να το προσαρμüζετ στη μυθιστορηματιχÞ μορφÞ,
Þ, üπωò λÝμε στην επαγγελματιχÞ μαò διÜλεχτο, να
το <<σουλουπþνει>>. Αυτü το σουλοýπωμα εßνατ απα-
ραßτητο στοιχεßο του μυθιστορÞμ.ατοò. Γιατß, αν ο
συγγραφÝαò προσπαθοýσε να χειριστεß το θÝμα τοιι
απ' ευθεßαò, με τα üπλα χ,ι επιχειρÞματα τηò χοινÞò
λογιχÞò. τüτε θα Ýγραφε ««δοχßμιοr>, δηλαδÞ μια ξερÞ
επτστημονι}ßÞ μελÝτη χι üχι μυθιστüρημα.
ΕπομÝνωò, <<το σουλοýπωμα>> συνßσταται στην
τοποθÝτηση του θÝματοò μÝσα σ' Ýνα, Ýστω ιιαι υπο-
τυπþδη. μýθο προσþπων χατ γεγονüτων, που με την
οντüτητÜ τουò, τα πρüσωπα, χατ την εξÝλιξÞ τουò τα
γεγονüτα. θα μιλÞσουν στον μÝλλοντα αναl^ιþστη,
θα ειποýν την αλÞθεια που πιστεýει ο συlγραφÝαò
χαι θα τον πεßσουν.
Η προσαρμογÞ του θÝματοò στη μυθιστορηματιΝÞ
μορφÞ εßναι ο βασιχþτεροò üροò του μυθιστορÞμα-
τοò. Δßχωò αυτüν, μυθιστüρημα δε γρÜφεται. ΑλλÜ
μολονüτι εßναι ο βασιΝþτεροò üροò, δεν εßναι τιαι ο
χυριþτεροò γτα την επττιιχßα του μυθιστορÞματοò.
-18-
ΠΩΣ ΓΡΑΦΕΤΑΙ ΕΝΑ ΜΤΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
\ωρßò Üλλο, ο μυθιστοριογρÜφοò του Ýτιασε Ýνα
""ρü θÝμα xaL που χατþρθωσε να του δþσει
μια
;ληρη χαι δυνατÞ μυθιστορηματιχÞ μορφÞ. Ýχει δυο
ß|τιι. εχεßνο που μετρÜει πολý. εχεßνο που δßνει τη
σφραγßδα τηò αρτιüτηταò στο μυθιστüρημα y,aL την
τναl,νþριση τηò χαθιÝρωσηò στον συγγραφÝα. εßναυ
*, ιχτÝ}ιεση. Το πþò,
δηλαδÞ, θα πειò αυτÜ που Ýχειò
Το βαθý δρÜμα τηò δημιουργßαò των περισσο-
::ρων μυθιστοριογρÜφων βρßσχεται στο üτι δεν
δýνανται να ισορροπÞσουν τουò τρεßò παραπÜνω
:εγÜλουò παρÜγοντεò του μυθιστορÞματοò, δηλα-
δη α) θÝμα, β) προσαρμογÞ του θÝματοò στη μυθι-
τ;ορηματιχÞ μορφÞ, χαι γ) εχτÝλεση. Για να εßναι
:να μυθιστüρημα Üρτιο (αδιαφüρωò τηò αξßαò του)
;ρÝπει οι τρεßò αυτοß παρÜγοντεò να εßναι απüλυ-
;α. ισορροπημÝνοι, Για να εßναι Ýνσ" μυθιστüρημα
ßlοιστουργηψσ,τιχü, οι τρετò παρÜγοντεò πρÝπει να
Ξ,-,)σ,L στο ßδιο ýφοò εμπνεýσεωò κατ τεχνιχÞò,
Οταν ο μυθιστοριογρÜφοò εßνατ γ,òιτþτερηò γεντ-
ι.α πνοÞò, η ανισüτηò των τριþν παραγüντων ιιÜνευ
.ο χαΝü μυθιστüρημα, Οταν üμωò ο μυθιστοριογρÜ-
,_ιο< εßναι ανþτερηò
πνοÞò, τüτε ^η αντσüτηò κÜνει το
".ρü Ýργο μα που Ýχει ελαττþματα,
Μπορþ να σαò διαβεβαιþσω, πωò αυτÞ την πε-
ρßφημη ισορροπßα την πετυχαßνουν ευιιολþτερα
οι μετρßαò εμπνεýσεωò μυθιστοριογρÜφοι, ενþ οι
_19-
 λ4. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ ιΙΩΣ ΓΡΑΦΒΤΑΙ ΕΝΑ \ΙΙ,Θ]ΣΤοΡΗΝ,ΙΑ

μεγÜλοι δημιουργοß δεν την πετυχαßνοι_ιν ποτÝ. Κι : .,_,,_,δαιο7,ογþνταò πÜνω στιι τßτοτα, κεντýιντσ-<
Ýτσι, υπÜρχουν πολλÜ μυθιστορÞματα, Üρτυα τεχνι- -Ξ:,|,":Ξ,/.rσ- με χρυσÜφι πÜνω σε λινÜτσα τσοιιβα.-
ΝþòΝαυ απüλυτα ισορροπημÝνα. που δεν λÝγουν χαι
σπουδαßα πρÜματα, εν<jι στα αριστουργÞματα τηò ,''ß,,9.ρÞ περßσταση, που συνÞθω παρουσυÜ,(eτει,,
_ò
πεζογραφßαò, σ' εχεßνα τα Ýργα που συγχλονßζουν --,, ταρακμÞ του Ναλοý μυθιστορτο.,.ρα.-
^"Ξοο\.ιτ|.κÞ
βαθýτατα τον αναγνþστη. υπÜρχουν χαι αφÝλειεò. - , JIa :μεß_ò. μιλÜμε για τον χανüνα xL üχι. "1Lσ, :r,,,
:ιαι παιδιαριωδεßεò. lτ,αι απιθανüτητεò. χαι φλυσ"* :Ξ':'ιι:GΓ

ρßεò, κατ ανοησßεò, δηλαδÞ Ýνα σωρü ελαττþματα, ,_Ι ,;,ιιθιστοριογρÜφοò αρχßζονταò την εχτÝλεση
;οι.,
που σβýνουν μπροστÜ στην τερÜστια, δημιοι_ιργιχÞ : -,.ιιJ τοι). ταξινομεß τα στουχεßα που θα του ΞπιτρΞ-
πνοÞ του συνüλου. Κι Ýτσι. ¾|"α να Ýρθω ßσωò σε _ ,,l .7.1 Ζαλλßτερη δημιουργßα, Και πρþτα. Ναθορß-
αντßφαση με ü.τι εßπα παραπÜνω, η εχτÝλεση εßναι _Ξ, :.) υφοò του. Εχουν γραφτεß πολλÝò μελÝτε< ^,.ια
ο μÝγιστοò παρÜγων του μυθιστορÞματοò, üχι üμωò - _ οοò τηò πεζογραφßαò. Στην Ε7ý,Üδα, η Ýνιοισ.
σε σημεßο που να εξουδετερþνεß τουò Ü7ιλουò δυο, . ,,ιφοι]( Ýγ"ετ ταρεξηθεß τραγιχÜ. Ποßßοß απü του:
δηλαδÞ θÝμα Ναι προσαρμογÞ του θÝματοò στο μυ- : j:/:ρß,]τÝρουζ ιιριτιχοýò θαρροýν πωò ýφο< :ß-
μαò
θιστüρημα. -:.. -,zτlλτÝπεLα. το στρωτü γρÜψιμο, η διαλε^lμÝντ,
Και αρχßζει η εΝτÝλεσιò, Ολη η μεγÜλη προσπÜ- :-,:.,-)|,j.J.σiΓ|,
η μπÝλλα παρüλα. Χωρßò να θÝλουμα ν'
θεια του μυθιστοριογρÜφου εßναι μÞπωò τυχüν η σ' Ýνα ζÞτ^ηlια πολý συζητοýμs.rο
. "",,,.':ο7,ο^,.Þσουμε
εχτÝλεση εßναυ χατιΙ:τερη απü τη σýλληψη. οπüταν ., j_. :Ι,τφισβητοýμενο. να ποýμε πωò ýφο:
μποροýμε

η εýρεση του θÝματοò πÜετ /βμÝνη. ΤπÜρχουν χαι Ξ.,,!,,, ο ιδιαßτεροò προσωπιχüò εχφραστιχüò τρü;ο<
αντßθετεò περιστÜσειò. που αποτελοýν. üμωò. την : σ»,^,,ραφεÜ, συνδυασμÝνοò με το θÝμα. ΚÜθε Ζα-
εξαßρεση. Εναò δυνατüò, παραδεßγματοò χÜριν, μυ- : -εΞο^lρÜφοò Ýχει τιι ιßφοò του. ποι) δεν εßναι üμω:
θιστοριογρÜφοò ποD χατÝχα. απüλυτα την τεχνιχÞ -:-:.1,,7.Þ,1ια αΜÜ,ζευ ανÜλαγα
με το θÝμα. ΝΙποροýμ:
τοι) μυθιστορÞματοò. βρßσχεται στην πρüσχατρη :, :ο|)|)-Ξ πωò πο7ý.Ýò
φορÝò το θÝμα γ,ανονßζε,, :cl
αδυναμßα να συλλÜβει Ýνα γερü θÝμα. Αντß να πε- -ου συ.,.γραφÝα πÜντοτε üμωò μÝσα στα üρισ,
- " -pοσωπιγ,οý τοιι τρüπου εχφρÜσεωò.
_.
ριμÝνει να του Ýρθει η εýφορη στιγμÞ τηò εμπνεý-
σεωò^ χÜνει το μÝγα σφÜλμα να γρÜφει μυθιστü- :.,l.:ο;ιΙτ Ýρχονται τα τρüσωτα. Σ' Ýνα πραι,μα-
ρημα πÜνω σε θÝμα φτηνü. Καυ τüτε. παρÜγει Ýνα .,,," .],]ßLστüρημα τηò μεγÜληò χι ορθüδοξηò σγ,ο7:ß,ò
Ýργο εξαιρετmÜ χαλογραμμÝνο, μα ρηχü χ,αι Üδειο, : ,.',]f_ι,}Ü,ντζου (Νι þò την þρα εßγαι η μüγη ιτl_ο7;,,

-20- -2Ι-
 \1, L{?,\Γ {Τ.ΞΣ

που Ýδωσε αξιüλογα Ýργα) τα πρüσωπα πρωτßστωò. _ Ξ -;.:, ',,",,,'τ, -, ,.,),r,.. Ζ.!.,, ,,',,,,,. :,,,, ,: a,.,!,º,.,/..:. >,,_-:._
y,aL τα
γεγονüτα δευτερευüντωò, εßναι η βÜσιò τηò ,. :-,.. τ ι',^/.,.'ι! )ιJι,,/-º,,_, --,:.),.=, I.,, ),/,,^r,./,,*l,,,,,,

προσαρμοfrò του θÝματοò στο μυθιστüρημα. Τα -Ξ -ι.; ,Ξ Ξ.'; q.;r,,),,ιτ., 7Dοο,_)7,_7_cιτ.,1.,ι. τ()].),
-
7οοa
πρüσωπα. τριγυρνþνταò μεò στα γεγονüτα εßναι - - | ',,:-1.,-' σ7ο7ü, E;o'gz,r,-< τ, -ò.ιOσ;ajl=,,.J. 1ο,,,
νευρüσπαστα στα χÝρια του συlγραφÝα που θ' απο- - - - ,:,. ,-Ξ|!, ,,,.J. δημιουρ^-Þσ=,- (,ι),ου< ΓJ.l)ΞΓ)ι ) τη.)ò
_:
δεßξουν την υποχειμενιχÞν αλÞθεια του στον ανα- --" - ,_ :-
.1"
,l.}. του< ;ο^-οθι:ß,,σΖ,-
t,o^,,Uzq,. VΓJ. 7ηt)ò
γνþστη. Εδþ, üμωò, χρετÜζεται μεγÜλη προσοχÞ. Τα , *::-, Ξ,,,,1Ξ 1ο\ τρυιταρ7ι.zü
βα.σ,,Ζο σγ-ο;ο Ιδ..,-
πρüσωπα αυτÜ δεν πρÝπει να εßναι νευρüσπαστα, ' )- :-τι'ι,ßΗ=ι,
-,
" :,,,;.Ζ,ιlν;ι)Ο-η τΟυ θÝψα-:ο). \)σ. 7-α|, ΞοιJ:
Üψυχα χαι συμβατmÜ, ψα Üνθρωποι ζωντανοß, Üν- -, -L
: rr\,--.
,λ,!Ξυι,. ,,- -',,;^-,
1ιε σ,λÞθε'-α Ζ.ι σ,λ.τ,θοφα|Ξι-Ü. ου.\ι
θρωποι που να πεßθουν απολýτωò χÜθε αναlνþστη. -,' !' - - :|..',7,ο1 ) ò πΞι,στι.7.οιl_ò ζ6,561ι,,6ý< αγθροß;οι_.ι:.
Üνθρωποι σαν κυ' αυτοýò που ζουν πÜνω στη γηò. , -ι." τ,,,1ß:α7,ιΖÜ ανδρεßχελα.
εßνα,. τρομυ,ιτι,7_.\.
Üνθρωποι σαν τον συlγραφÝα :xaL σαν τον αναlνþ- :ι], ,::ι: δια,,,οηττχÝ<του δυνÜμειò. ο συι^ß.ραφΞ-
στη. Με μια λÝξη. ««Üνθρωποι»». -,
: :-:,,.τ,),Ü.Ζι α-λüγ,.616ι, τ,.ò ψυχιχÝò του δυγÜμ:ι:.
Η δημιουργßα ζωντανþν ανθρþπων εßναι δυσχ,ο- :-, ^,,,...!.υ Ξτ,< σταταλÜει αλüγιστα τον ιJιιι7 υΖ.ü : οιι
λþτατη επιχεßρηση, ιτι αποτελεß τη λυδßα λßθο τηò ,. ,- ^|. ^η,nÜßοντÜζ τον στη
δημιουργßα των ηρι)-
αξßαò του μυθιστοριογρÜφου. Για να προχωρÞσηò __ - . Στò διαβεβαιþνω πωò η ιατασχ,ευη
μυθι-
στο πλÜσιμο νÝων ανθρþπων, σημαßνει πωò πρÝπει, - - ",, *, ^ º.1 ο -- Ξ ßν α τ τρομ α γ.τ ι><Ü δý
σ γ,ο}ιη. χοπ ι α σ :,,.ι.,ß,.
üμ μüνο να Ýχευò 1νωρßσει τον εαυτü σου, αλλÜ η : . ,),.σ--,,7,η. διανοητιγ.Ü χω. φυχιΝÜ. εξαντ7ιτlτιι|,
"
χατανüησητου πλησßον σου να Ýχετ φτÜσυ σε τÝτουο ', ',.Ξ,.º, Ιßι üταν λÝμε <<μυθιστüρημα>> εννοοýμs ;ο
σημεßο, þστε να δýνασαι να υτοΝαταστÞσειò τον , ,',:,,,^:ι.--'_ιü χ', Ü_ξι.ο δεßγμα του εßδουò, χτ üγυ ιÜ_τ,_
ßδιο τον εαυτü σου μÝσα στην ψυχÞ του. ¹ χαΜßτε- : -".=,,:,,ι,,->ιÜ.. χρýα η Üφυχα Νατασγ,ευÜσματα που
ρα, να μεταφυτÝψειò üλη την ψυχιχÞ χατ σωμòιτυχÞ -],:. ,-: σ,νθòLþποιιò Ýγρυν χÜχοχουριllι,-
για Þρωαò
υπüσταση του χονττνοý σου μÝσα στο εßναι σου. l{α a -: .:ι. οο,,ιπüτ,
πÜψειò να εßσαι <<συ>> }ial να εßσατ <<αυτüò>>, Ναι δ,,ισιο},ßα στη δημιουργßα ανθρþτων Ýχει τα-
κÜει ταραπÜνω: Ν' αποδþσειò με την πÝννα στο ,,,,,=,,ι;,σΞ,, πολλοýò Üξιουò πεζογρÜφουò ατü το
μυ-
χαρτß το Νρυφü δρÜμα, τα πÜθη, τουò χαüμοýò, ,η - -,-, a,l,.;!cl σε Üλλα παραπλÞσια χαι δευτερ ýηεòια
νοοτροπßα, το χαρακτÞρα του <<Üλλου»». Ξ,--* -ο1.) πεζοý λüγου. Αυτü üμωò δεν
μειþνει τη,;
Σε χÜθε μυθιστüρημα, αυτüò ο <<Üλλοò>> δεν εßναι :,Ξ.. ,, :ου< σαν πεζογρÜφουò, τουò εξουδετερþ,lει
μα

-22- -23-
 Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ
ο.χεδüν σαν μυθιστοριογρÜφουò. Θα σαò παρουσιÜ-
σω δýο χτυπητÜ παραδεßγματα: Πρþτον, ο Ανατüλ
Φρανò, που μη μπορþνταò να δημιουργÞσει ανθρþ-
πουò, Ýβαλε Þρrαò στα βιβλßα του τιò ιδÝεò χαι τιò
φιλοσοφιχÝò θεωρßεò. Και δεýτερον, ο Πιερ Λοτß,
που για τον ßδιο λüγο στα οιονεß μυθιστορÞματÜ του
Ý,χετ Ýναν Ναι μüνον Þρr«, τον εαυτü του. ΚαθÝναò,
üταν μιλÜει για τον εαυτü του, )ι!Ü:cL ενδιαφÝρον θα
βρει να πει. Το δýσχολο εßναι να μιλÞσειò για λογα-
ριασμü του πλαθνοý σου, του Üλλου, üλων των Üπει-
ρων ανθρþπων τηò ΟιχουμÝνηò.
Αφοý ζωντανÝψει τουò ανθρþπουò του, ο μυθι-
στοριογρÜφοò Ýχει να προσÝξει χßλιεò Üλλεò λε:ττο-
μÝρειεò. Και πρþτα, πρÝπετ να τφτÜσετ την γενιχþ-
τερη ψυχιχÞν ατμüσφαιρα παρÜ7ßηλα με τη φυσιχÞν
ατμüσφαιρα, που μÝσα τηò χινοýνταL >lαιL ζουν οι
Üνθρωποß του. Δýσχολο εγχεßρημα, γττχτß η φυσιχÞ
ατμüσφαιρα επηρεÜζει την φυχιχÞ, y,L η εναß,λαγÞ
των τüπων, των εττοχþν, των χαιρτχþν χ,αταστÜσεων,
πρÝπετ να Ýχει αντßχτυπο στον ψυχιχü χüσμο των
ηρþων. Αλλα συναισθÞματα Ýχετ χανεßò σε μιαν
]τα-
λοχαιριÜτιχη νησιþτιχη αχρογιαλιÜ, χι Üλλα σ' Ýνα
χειμωνιÜτιχο ομιχλιασμÝνο βουνü. Ολεò αυτÝò ττò
μεταβολÝò ,laL ψθταπαþσειò πρÝπετ να ττò προσÝξει
>laL να τιò αποδþσει τεχνιχÜ ο μυθιστοριογρÜφοò.
Απü χετ, εßναι Üλλο σοβαρü ζφημ«, Ο γενιχþ-
τεροò χαλλιτεχl,ιιχüò παλμüò του Ýργου, ει,ιεßνο το
συγχρατητÜ συγχινημÝνο γρÜψιμο, που μεταδßνετ τη
-2L-
ΠΩΣ ΓΡΑΦΕΤΑΙ ΕΝΑ ΜΤΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
αη.χßνηση στον αναγνþστη. Και, αχριβþò σ' αυτÜ
τη δυο στοιχεßα συνßσταται η χαλλιτεχντχüτητα
αýò Ýργου: Στην ακcχτανßχητη εντýπωση ζωÞò που
βγαßνει απü ψÝσα του, χαι στη συνεχÞ χατ ποαßλ-
Þ συγχßνηση που δßνει στον αναγνþστη. Οταν δεν
ιπιßρχουν τα δυο αυτÜ 1νωρßσματα, δεν υπÜρχει
ηαι Ýργο τÝχνηò.
Αυτüò ο χαλλιτεχνιχüò παλμüòτρÝπει να προχω-
ρα, αυξανüμενοò ειò το τÝλοò, þστε ο ανητþστηò
Üαβßζονταò την τελευταßα σελßδα να βρßσχεται στο
μÝγιστο του συγχλονισμοý του. Κι ýστερα ο ανα-
ηýστηò πρÝπετ να στοχασθεß. Αυτüò εßναι ßσωò ο
gτÝτιστοò σχοπüòτου συl¾ραφÝα: Να βÜ7ý,ει σ' ενÝρ-
]βα το διανοητιχü χαι φυχιχü στοχασμü του ανα-
ρýστη. Δýσττολο πρÜγμα, γιατß ο ιΝανüò συ1¾ρα-
gÝαò δεν πρÝπει να επιβÜλλει χαθαρÜ τη φιλοσοφßα
aD. μα να την υποβÜλλει ανÜψεσα απ' τα πρüσωπα
πι τα γεγονüτα. Και τοýτο, γατt ψÝσ' απ' το θÝμα
αr μυθιστορÞματοò, ψÝσ' ακü την προσαρμογÞ του
ßφατοò στη μυθιστορηματιχÞ μορφÞ, ψÝσ' απ' τα
*ηλαßοντα χατζωντανÜ πρüσωπα, ψÝσ' απüτατüσα
11εlρ/στα, προβÜß,λει σιγαλÜ, αδιüρατα, μα σταθερÜ
ε, χυριαρμχÜ η προσωπτχüτητα του συlγραφÝα,
με το διχü του στοχασψü χατ τη φιλοσοφßα του.
ΤπÜρχουν χι Üλλα πολλÜ, πÜρα πολλÜ πρÜψατα
mr πρÝπει να προσÝξει ο μυθιστοριογρÜφοò. Μα
δετ χαιρü να χÜνουμε λüγο γι' αυτÜ.
=χουμε
Ηθελα μüνο να σαò μιλÞσω }laL να σαò πω τι δý-
-25-
Γ
\,l. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ

Φ{ολο πρÜμα εßναL να γρÜφει γ.ανεßò μυθτστüρημα.

Τι ατÝλειωτουò Νüπουò απαττεL τι φοβερÞ σπατÜλη
διανοητιχþν χαι φυχιχþν δυνÜμεων προχαλεß στον
συl^γραφÝα, Μα :ιαι ττ τχανοποßηση, üταν υπογρÜ-
φονταò την τελευταßα σελßδα Ýχετ τη συναßσθηση
πωò εδημιοýργησε Ýνα Ýργο τÝχνηò.
*ΙΝανοποßηση; trßπα πολý μεγÜλο λüγο.
Ο πραγματιχüò δημιουργüò, ο ανÞσυχοò χαλλιτÝ-
χνηò, δεν εßναυ τοτÝ υποχειμεντχÜ ευχαριστημÝνοò
σ,πü τη δημιουργßα του. Ρß7γει το Ýργο του στα τυπο-
γραφιΝÜ πιεστÞρια, βορÜ στον αχüρταγο ΛεβιÜθαν
του ιιοινοý, χτ σ.υτüò, πÜλι σΝυμμÝνοò στο γραφεßο
του, αρχßζει το Ναινοýργιο βιβλßο, με την πρüθεση, τη
βεβαιüτητα πþò θα ξεπερÜσετ το παλιü.
Οσο για το παλιü, αυτü το χρßνουν οι χ.Ν. Κρι-
τιχοß ψε μεγÜλη αυστηρüτητα. ΞÝρουν αυτοß, τι δý-
σ:ιολο πρÜμα εßναι να γρÜψει χανεßò μυθιστüρημα.
Επεχεßρησαν ιτι αυτοß χÜποτε να γρÜφουν ιται δεν
τα χατÜφεραν.
Γι' αυτü χι Ýγιναν χρττιχοß.
υυθ:
üμι,:
Πρþτη δημοσßει.ιση
ΕΜηνιι,üν Ημερολüγιον <ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ», 1943^ Β' ΤΟΜΟΣ
Διει.ιθυντÞò : Μ Üριοò Β αß,Üνοò
(Η εξωμολüγησι_ò ενüò συγγραφÝα)

- 2ο-