ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ

Μ.Π.Σ. :« ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ »-

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

e-mail : chatzakidoxa@yahoo.gr
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Α. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΩΡΙΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

1. ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
1. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β
Α Β

1. Ο μαθητής μου ήταν διαρκώς

ανήσυχος κατά τη διάρκεια του
Α) Μηδενική εστίαση
μαθήματος και ,παρά τις υποδείξεις
μου να συγκεντρωθεί και να ηρεμήσει,
συνέχισε να κάνει φασαρία. Έτσι,
αναγκάστηκα να τον αποβάλω.

2. Ο καθηγητής τον έβλεπε κατά τη

διάρκεια του μαθήματος να μιλάει
Β) Εσωτερική εστίαση
συνεχώς με τους συμμαθητές του. Του
έκανε συστάσεις να συγκεντρωθεί στο
μάθημα αλλά αυτός δεν υπάκουσε,
θεωρώντας ότι με αυτόν τον τρόπο
κέρδιζε την συμπάθεια των
συμμαθητών του. Τελικά ο καθηγητής
αναγκάστηκε να τον αποβάλει προς
παραδειγματισμό των άλλων.

3. Με τον Κώστα κάναμε συνέχεια

πλάκα στο μάθημα, μου έλεγε ιστορίες
και ανέκδοτα.

2. Να αντιστοιχήσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β

Α Β

1. Ο δολοφόνος μπήκε στο δωμάτιο του θύματος

αθόρυβα, κατά τη διάρκεια της δεξίωσης , χωρίς να
τον αντιληφθεί κανείς από τους παρευρισκομένους. Η
αλήθεια είναι ότι, πηγαίνοντας στην τουαλέτα Α) Ετεροδιηγητικός αφηγητής
παρατήρησα κάποιον να περιφέρεται στο διάδρομο
σαν κάτι να αναζητούσε. Σκέφτομαι εκ των υστέρων

2
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

μήπως τελικά τον είδα, και μάλλον τον είδα! Ήταν ένας
κομψός κύριος, ψηλός, υπεράνω πάσης υποψίας, που
μιλούσε και σε όποιον έβλεπε ! Περίμενε μέχρι τις
2:00 να αποχωρήσουν όλοι οι καλεσμένοι και, όταν το
θύμα επέστρεψε στο δωμάτιό του, το εκτέλεσε εν
ψυχρώ ανενόχλητος.

2. Η δεξίωση είχε πολύ μεγάλη επιτυχία και η Κάτια Β) Ομοδιηγητικός -

έλαμπε από χαρά. Εμείς περάσαμε υπέροχα ! Η αλλοδιηγητικός αφηγητής
οικοδεσπότης χόρευε με όλους τους καλεσμένους της
σκορπώντας σε όλους μας τη χαρά και το
γέλιο. Φύγαμε κατά τη 1:00. Την άλλη μέρα μας
τηλεφώνησαν ότι βρέθηκε δολοφονημένη. Ακόμα δεν
μπορούμε να το πιστέψουμε. Η αστυνομία εκτιμά ότι
δολοφονήθηκε λίγο μετά αφ’ ότου φύγαμε!!! Η
Κάτια…!!!
Γ) Ομοδιηγητικός -
3. Εκείνες τις ημέρες το μεγάλο θέμα σε όλα τα αυτοδιηγητικός αφηγητής
κοσμικά σαλόνια ήταν η δολοφονία της Κάτιας
Ισιδώρου μετά τη δεξίωση που είχε δώσει στην
έπαυλη της οικογενείας της. Πολλά λέγονταν για τα
ανώνυμα απειλητικά τηλεφωνήματα που δέχονταν τον
τελευταίο καιρό, αλλά κανείς δε θα μπορούσε να ξέρει
κάτι με σιγουριά.
Δ. Ομοδιηγητικός – δρών
4. Το δωμάτιο ήταν σε καλή κατάσταση και δεν πρόσωπο
υπήρχαν ίχνη βίας ή πάλης. Ο ιατροδικαστής
επιβεβαίωσε ότι το θύμα δεν πρόβαλε καμία
αντίσταση. Η υπόθεση περιπλεκόταν από το γεγονός
ότι το θύμα ήταν γνωστή κοσμική και ότι το βράδυ του
φόνου είχε παραθέσει δεξίωση με πολλούς
καλεσμένους. Η αρχική μου υπόθεση είναι ότι
κάλλιστα κάποιος από τους καλεσμένους θα
μπορούσε να έχει διαπράξει το φόνο.

3
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

3. Να βρείτε τις αντιστοιχίες ανάμεσα στα στοιχεία της στήλης Α και σ’ εκείνες της
στήλης Β. Ένα στοιχείο της στήλης Α περισσεύει.

Α Β

1. Σ’ ένα χρόνο μετά από εκείνη την

ημέρα ο Γιάννης θα συναντούσε πάλι τη
α) Αναδρομική αφήγηση
Μαρία. Θα ήταν γραφτό να είναι μαζί.

2. Μέσα σε μια ώρα κατάφερε να

ετοιμαστεί για το ταξίδι. β) Πρόδρομη αφήγηση
3. Τότε ο Γιάννης θυμήθηκε εκείνη τη
μοιραία συνάντηση με τη Μαρία πριν
από αρκετά χρόνια. γ) Χρόνος γεγονότων > χρόνος αφήγησης

4. Η ιστορία μας αρχίζει πριν από πολλά

χρόνια, όταν ακόμη δεν υπήρχαν
δ) Χρόνος γεγονότων < χρόνος αφήγησης
ραδιόφωνα και τηλεοράσεις.

5. Άνοιξε αποφασιστικά την πόρτα,

πέρασε μέσα, έριξε μια ματιά γύρω του, ε) Χρόνος γεγονότων = χρόνος αφήγησης
έβγαλε το καπέλο του και κάθισε σε μια
πολυθρόνα κρατώντας το στα χέρια.

6. Σε χρόνο λιγότερο απ’ όσο χρειάζεται

κανείς να το αφηγηθεί, ο μικρός
κατέβηκε τη σκάλα γλιστρώντας από την
κουπαστή, τρομάζοντας τη μητέρα του.

4) Να αντιστοιχήσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β, ώστε να

χαρακτηριστεί κάθε φορά η διάρκεια και η συχνότητα με την οποία παρουσιάζονται
τα γεγονότα της ιστορίας (ένα στοιχείο της στήλης Β δεν θα χρειαστεί).

Α Β

1. Ο νεαρός δίστασε πριν κτυπήσει την πόρτα του

κ. διευθυντή. Καταλάβαινε ότι έπρεπε να
ξεπεράσει επιτέλους τη συστολή του. Για ένα
δευτερόλεπτο φαντάστηκε μία συνέχεια που τον α) Πρόδρομη αφήγηση
ανακούφιζε: κανείς δεν ήταν στο γραφείο. Όμως
όχι, έπρεπε να τολμήσει, η φυγή θα σήμαινε

4
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

αδυναμία να χειριστεί το πρόβλημά του. Μετά β) Αναδρομική αφήγηση

από το τρίτο κτύπημα, άνοιξε διστακτικά και τον
είδε σκυμμένο στο γραφείο του πάνω σ’ ένα
βουνό από έγγραφα. γ) Επανάληψη γεγονότος
2. Προχώρησε αργά και στάθηκε μπροστά του.
Ξερόβηξε. -Κύριε διευθυντά, ήρθα για ’κείνη την
αύξηση ... είπε δειλά. δ) Επιβράδυνση της αφήγησης

3. Εκείνος σήκωσε το κεφάλι απορημένος και τότε

θυμήθηκε. Πριν από μερικές μέρες κατά τύχη
ε) Επιτάχυνση της αφήγησης
βρέθηκαν σε κάποιο φιλικό σπίτι και αντάλλαξαν
δυο κουβέντες. Από εκείνη τη συνάντηση πήρε,
φαίνεται, το θάρρος να του ζητά αύξηση. Ίσως και
στ) Σκηνή
ο ίδιος μέσα στην ευθυμία του να είχε δώσει
κάποια υπόσχεση... Πού να θυμάται ...

4. Αμίλητος ξαναβυθίστηκε στη μελέτη των

εγγράφων μέχρι αργά το μεσημέρι.

5. Βγαίνοντας από το γραφείο ο νεαρός ορκίστηκε

να μην ξαναπεράσει ποτέ το κατώφλι. Πού να
φανταζόταν ότι σε μια εβδομάδα θα εισέβαλλε
θριαμβευτικά ανεμίζοντας στο χέρι την παραίτησή
του: είχε προσληφθεί σε μία επίζηλη θέση με
σχεδόν διπλάσιο μισθό!

2. ΓΡΑΠΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ

5
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

6
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Β. ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΣΤΑΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
1ο ΑΦΟΡΜΗΣΗ

Το συγκεκριμένο στάδιο, με το οποίο γίνεται η έναρξη του μαθήματος, έχει

ως στόχο να καλλιεργήσει στους μαθητές προσδοκίες προβάλλοντας κάτι ή
θέτοντας κάποιο ερώτημα σε σχέση με το σήμερα που θα αξιοποιηθεί στην
επεξεργασία. Επομένως, ουσιαστικά προσελκύει το ενδιαφέρον των μαθητών για
να παρακολουθήσουν τη διδακτική ενότητα πιο προσεκτικά.

2ο ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

Αυτό το στάδιο καταλαμβάνει τον περισσότερο χρόνο σε ένα σχέδιο

μαθήματος, εφόσον σχετίζεται με την ανάλυση και την επεξεργασία του εκάστοτε
κειμένου. Ο εκπαιδευτικός, με δημιουργικές δραστηριότητες που στηρίζονται στον
διάλογο αλλά και στην αξιοποίηση των ομάδων, μπορεί να λειτουργήσει ως
καθοδηγητής, εμψυχωτής στη μαθησιακή διαδικασία καταλαμβάνοντας ουσιαστικά
έναν συμβουλευτικό ρόλο και συμβάλλοντας στην ενεργοποίηση του μαθητή. Η
βιωματική μάθηση και η αυτενέργεια θα πρέπει να ληφθούν υπόψη από τον
εκπαιδευτικό για να σκεφτεί με ποιον τρόπο θα παρουσιάσει τη νέα ύλη. Το ιδανικό
βέβαια θα ήταν η κάθε καινούρια πληροφορία να στηρίζεται στην προϋπάρχουσα
γνώση για να καταστεί πιο προσιτή και πιο εύκολα αντιληπτή από τον μαθητή.

3ο ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΛΕΙΣΙΜΑΤΟΣ

Στο τελευταίο στάδιο, λίγο πριν το πέρας του διδακτικού χρόνου, θα ήταν
καλό τη νέα γνώση να τη συσχετίσουμε με κάποιο βίωμα ή με παραδείγματα
καθημερινότητας για να αποτυπωθεί στη μνήμη του μαθητή ή να εξαχθεί κάποιο
καθολικότερο συμπέρασμα αξιοποιώντας τη διεπιστημονικότητα. Άλλος τρόπος να
ολοκληρωθεί μια ενότητα είναι η αυτοαξιολόγηση ή αξιολόγηση του μαθητή με
ερωτήσεις ανακεφαλαιωτικές.

Ο εκπαιδευτικός, θα ήταν ωφέλιμο, για να ανιχνεύσει την επιτυχία του

σχεδίου μαθήματος, να ζητήσει από τους μαθητές του να συμπληρώσουν ανώνυμα
και ένα φύλλο αξιολόγησης της μαθησιακής διαδικασίας. Με εύστοχα ερωτήματα
ανοιχτού και κλειστού τύπου θα μπορούσε να εντοπίσει τις προσδοκίες των
μαθητών και την ανταπόκρισή τους στις δραστηριότητες που ο εκπαιδευτικός
επέλεξε για τη συγκεκριμένη διδακτική ενότητα.

7
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Όταν σχεδιάζει ο εκπαιδευτικός το μάθημά του, θα ήταν ωφέλιμο να είναι

όσο γίνεται πιο συγκεκριμένος όταν περιγράφει τι θέλει να μάθουν οι μαθητές του
και πώς θα αξιολογήσει το κατά πόσο αυτό συνέβη ή όχι. Αν το σκεφτεί διεξοδικά
θα μπορέσει να είναι ξεκάθαρος για το τι θα είναι ικανοί να κάνουν οι μαθητές όταν
ολοκληρώσει το μάθημα.

Η ουσία εδώ είναι ότι η αξιολόγηση θα πρέπει να είναι συναφής με το

στόχο. Αν ο στόχος απαιτεί μια συμπεριφορά ακρόασης, θα ήταν ανακόλουθη η
απαίτηση για μια συζήτηση κατά την αξιολόγηση. Ο τύπος αξιολόγησης, συνήθως,
είναι συμπερασματικός, καθώς ο σκοπός είναι να επιβεβαιωθεί ή να πιστοποιηθεί
επίσημα το κατά πόσον οι μαθητές μπορούν να επιτελέσουν ή όχι τα επιθυμητά
αποτελέσματα. Οι εκπαιδευτικοί εφαρμόζουν τη διαμορφωτική αξιολόγηση ως
μέρος της μαθησιακής διαδικασίας και είναι κατά τέτοιο τρόπο σχεδιασμένη ώστε
να μην φαίνεται απειλητική από τους μαθητές. Οι έρευνες δείχνουν ότι η
διαμορφωτική αξιολόγηση μπορεί να αυξήσει την επίδοση των μαθητών αναφορικά
με τα κριτήρια και τις σταθερές, διότι προωθούν την διαδραστική διδασκαλία και
μάθηση και οι εκπαιδευτικοί μαθαίνουν περισσότερα για την πρόοδο και τις
δυσκολίες των μαθητών τους με τη μάθηση (Black, 1997).

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

7 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ

1. Εισαγωγή - Αφόρμηση  Παρουσίαση των στόχων
 Κατάλληλες εισαγωγικές παρατηρήσεις
 Ενεργοποίηση του ενδιαφέροντος
2. Περιεχόμενο κατάλληλο –  Εναρμονισμένο με τις εκπαιδευτικές ανάγκες
Επεξεργασία  Εναρμονισμένο με το επίπεδο των εκπαιδευομένων και το ρυθμό
που μπορούν να παρακολουθήσουν
 Κατάλληλη ροή και τεκμηρίωση επιχειρημάτων
 Κατάλληλη σχέση ύλης – χρόνου
3. Χρήση προφορικού λόγου  Ευκρίνεια, σαφήνεια, διευκρινήσεις, ανάλυση εννοιών
 Άνεση, καλός ρυθμός
 Να ακούγεται καθαρά
 Μη εξάρτηση από σημειώσεις
4. Χρήση γλώσσας σώματος  Όχι τυπικότητα, αλλά φυσικότητα
 Κατάλληλη εμφάνιση και στάση του σώματος
 Επαφή με το βλέμμα
 Καλή χρήση του χρόνου
5. Εκπαιδευτικές τεχνικές  Κατά το δυνατόν συμμετοχικές, ανάλογα με το αντικείμενο
6. Σχέση με τους  Φιλική, ανοικτή, ειλικρινής
εκπαιδευόμενους  Κλίμα εμπιστοσύνης
 Ενθάρρυνση για συμμετοχή

8
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

7 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ

7. Δραστηριότητα κλεισίματος  Υπενθύμιση των στόχων και των βασικών σημείων
 Ανακεφαλαίωση, συμπεράσματα
 Αναφορά σε πρακτικές εφαρμογές
 Διασύνδεση με όσα θα ακολουθήσουν

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΣΧΟΛΕΙΟ :

ΤΜΗΜΑ :

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ :

Ποίημα : Όσο μπορείς

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,

τούτο προσπάθησε τουλάχιστον

όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις

μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,

μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,

γυρίζοντας συχνά κι εκθέτοντάς την

στων σχέσεων και των συναναστροφών

την καθημερινήν ανοησία,

ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική.

[1913]

Κ.Π. Καβάφης, Ποιήματα, τόμ.1 Ίκαρος

9
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Όλοι μας στη ζωή έχουμε κάποια όνειρα και φιλοδοξίες τα οποία
προσπαθούμε να ικανοποιήσουμε. Ας δούμε τα βίντεο που ακολουθούν και ας
εστιάσουμε στους τρόπους με τους οποίους αυτοί οι άνθρωποι προσπαθούν να
ικανοποιήσουν τα όνειρά τους για ένα ευοίωνο μέλλον.

1. Σε ομάδες, ως κριτικοί, καλούμαστε να βρούμε τη δομή του ποιήματος

έχοντας ως θεματικούς άξονες τα ακόλουθα, μέσα σε 6 λεπτά :

ΑΞΟΝΕΣ ΘΕΜΑΤΙΚΟΙ ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΤΕΚΜΗΡΙΑ

Συμβουλή του αφηγητή : ……………………………………………..
…………………………………………….
1η παραίνεση: …………………………………………….
…………………………………………….
Τρόποι εξευτελισμού: …………………………………………….
…………………………………………….
2η παραίνεση: …………………………………………….
……………………………………………
Τρόποι εξευτελισμού: ……………………………………………
……………………………………………
Κατάληξη: ……………………………………………
……………………………………………

2. Ας ταξιδέψουμε λίγο με τον Καβάφη μαζί με την ομάδα μας μέσα σε 6

λεπτά, ανταποκρινόμενοι στα ακόλουθα ζητήματα και αναζητώντας μια εκδοχή από
το ποίημα.

1η στροφή ( Ομάδα 1η – 2η ) :

Ποιος νομίζετε ότι μιλάει ;

……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………..………………………………………………………………………………………………

10
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Σε ποιον νομίζετε ότι μπορεί να απευθύνεται;

……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

Ποιο συναίσθημα σας προκαλούν τα λόγια εκείνου που μιλά ;

……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

Ποιες λέξεις επιβεβαιώνουν αυτό το συναίσθημα και γιατί;

……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

2η στροφή ( Ομάδα 3η – 4η )

Ποιος νομίζετε ότι μιλάει ;

……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………..

Σε ποιον νομίζετε ότι μπορεί να απευθύνεται;

……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………..……………………………………………………………………………………………….

Ποιο συναίσθημα σας προκαλούν τα λόγια εκείνου που μιλά ;

……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

Ποιες λέξεις επιβεβαιώνουν αυτό το συναίσθημα και γιατί;

……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

11
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

3. Επιστροφή στο ποίημα : Ως ερμηνευτές πλέον του ποιήματος του Καβάφη

καλούμαστε, να απαντήσουμε προφορικά στα ακόλουθα ζητήματα.

I.Ποια στάση ζωής προβάλλεται στο ποίημα;

II.Ποιες δραστηριότητες της ζωής μας μπορούν να την εξευτελίσουν; Στηριχτείτε
στην καθημερινότητά μας.

4. Αφού έχουμε πλέον επεξεργαστεί το ποίημα να το εντάξουμε σε μια από

τις κατηγοριοποιήσεις που έχει κάνει ο ίδιος ο Καβάφης για τα έργα του
κυκλώνοντας τον αριθμό που πιστεύουμε ότι ταιριάζει λαμβάνοντας υπόψη το
περιεχόμενό του :

Ι. ιστορικό II.φιλοσοφικό III.ερωτικό

5. Γινόμαστε και εμείς ποιητές και πλάθουμε το δικό μας τίτλο για το
συγκεκριμένο ποίημα

Όσο μπορείς………………………………………………………………………………………………..

ή δημιουργώντας ένα νέο

τίτλο:………………………………………………………………………………………………………………………....
.

12
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

ΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης

Μουσική: Δημήτρης Παπαδημητρίου
Πρώτη εκτέλεση: Ελευθερία Αρβανιτάκη

Εδώ στου δρόμου τα μισά

έφτασε η ώρα να το πω
άλλα είναι εκείνα που αγαπώ
γι' αλλού γι' αλλού ξεκίνησα.

Στ' αληθινά στα ψεύτικα

το λέω και τ' ομολογώ.
Σαν να 'μουν άλλος κι όχι εγώ
μες στη ζωή πορεύτηκα.

Όσο κι αν κανείς προσέχει

όσο κι αν το κυνηγά,
πάντα πάντα θα 'ναι αργά
δεύτερη ζωή δεν έχει.

Ερωτήσεις :

Αφού διαβάσω μια ακόμη φορά το ποίημα να απαντήσω προφορικά στα

ακόλουθα ζητήματα :

1.Μόλις εντοπίσουμε με ποιους στίχους του Ελύτη συγγενεύει ο στίχος του

Καβάφη « ξένη φορτική » ζωή να σχολιάσουμε το συσχετισμό τους.

2.Τελικά τι μας προτρέπει έμμεσα να κάνουμε ο Ελύτης σύμφωνα με την

τελευταία στροφή;

13
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Γ. ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗΣ – ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ
Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Τα παιδιά των αλλοδαπών στα σχολεία

της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Ο πληθυσμός των αλλοδαπών μόνιμα εγκαταστημένων στις χώρες της

Ευρωπαϊκής Ένωσης υπολογίζεται σε περίπου δεκαπέντε εκατομμύρια ανθρώπους,
εκτός από τους αλλοδαπούς που έχουν αποκτήσει υπηκοότητα της χώρας υποδοχής
και, βέβαια, εκτός από τους παράνομους μετανάστες που δεν μπορούν να
μετρηθούν. Ένα πολύ σημαντικό θέμα σχετικό με την παρουσία μεγάλου αριθμού
μεταναστών στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι τα παιδιά τους και η μεγάλη
κοινωνική ανάγκη να ενσωματωθούν αρμονικά στα σχολεία.
Υπάρχει ένα επίσημο έγγραφο της Ένωσης από το 1992 που έχει τίτλο «Η
ευρύτητα και η σημασία του προβλήματος των μεταναστών» που επισημαίνει ότι
δεν αρκεί οι χώρες-μέλη να αναθέσουν την ενσωμάτωση των παιδιών των
μεταναστών στα εκπαιδευτικά συστήματα και μόνο, γιατί αυτό το καθήκον
υπερβαίνει τις αντικειμενικές δυνατότητες των εκπαιδευτικών συστημάτων να τα
βγάλουν πέρα με αυτό το δύσκολο θέμα. Χρειάζονται, επομένως, και άλλες πολλές
θεσμικές παρεμβάσεις για να διαμορφωθεί μια μακρόπνοη πολιτική ένταξης των
αλλοδαπών παιδιών στα σχολεία.
Τα εκπαιδευτικά συστήματα όλων των ευρωπαϊκών χωρών είναι
εθνοκεντρικά και μονοπολιτισμικά, έτσι ώστε τις περισσότερες φορές δεν «ξέρουν»
τι να κάνουν με τα παιδιά των αλλοδαπών, για να τα ενσωματώσουν αρμονικά στο
σχολείο. Στις περισσότερες χώρες, με εξαίρεση τις χώρες που υποδέχονται
αλλοδαπούς εργαζομένους από πολλά χρόνια, δεν υπάρχουν καν μέθοδοι
διδασκαλίας της εθνικής γλώσσας της χώρας σε αλλόγλωσσους, ούτε εκπαιδευτικοί
με γνώσεις για το πώς διδάσκεται η γλώσσα τους ως ξένη γλώσσα. Το σύνολο των
αναλυτικών προγραμμάτων που διδάσκουν σε κάθε χώρα τα σχολεία επιπλέον
είναι εθνοκεντρικό και μονοπολιτισμικό, δηλαδή αγνοεί την ιστορία και την
κουλτούρα όλων των χωρών του κόσμου, ουσιαστικά και των άλλων ευρωπαϊκών,
με ελάχιστες μνείες σε κάθε χώρα στην κλασική λογοτεχνία των άλλων ευρωπαϊκών
μόνο χωρών.
Χρειάζονται, λοιπόν, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες νέα προγράμματα και
σχολικά βιβλία, για να μαθαίνουν τα παιδάκια της Ευρώπης όχι μόνο την εθνική
τους ιστορία, αλλά την ιστορία του κόσμου, τη λογοτεχνία των άλλων λαών, την
προσφορά στον παγκόσμιο πολιτισμό όλων των λαών. Χρειάζονται ακόμα σε χώρες
ιδίως σαν τη δική μας μέθοδοι εκμάθησης της ελληνικής ως ξένης γλώσσας για

14
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

παιδιά σχολικής ηλικίας και λεξικά της ελληνικής και των γλωσσών που μετανάστες
ομιλητές τους έχουν παιδιά στα σχολεία μας.
Κατά το παραπάνω έγγραφο της Ένωσης, η ενσωμάτωση των παιδιών
αλλοδαπών εργαζομένων στα σχολεία των ευρωπαϊκών χωρών προϋποθέτει μια
νέα πολιτική διαπαιδαγώγηση όλων των φορέων εκπαιδευτικής ευθύνης και των
εκπαιδευτών και μαθητών στις αρχές των δικαιωμάτων του ανθρώπου και στη
σημασία τους για τη δημοκρατία και ολόκληρη την κοινωνία. Αυτό σημαίνει τη
διεύρυνση και αναγνώριση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, την καλλιέργεια της
κοινωνικής ανοχής, την καταπολέμηση των προκαταλήψεων και την εξάλειψη των
διακρίσεων.
Άννα Φραγκουδάκη

Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Λαθεμένο μού φαινόταν πάντα τ' όνομα που μας δίναν:

«Μετανάστες».
Θα πει, κείνοι που αφήσαν την πατρίδα τους. Εμείς, ωστόσο,
δε φύγαμε γιατί το θέλαμε,
λεύτερα να διαλέξουμε μιαν άλλη γη. Ούτε
και σε μιαν άλλη χώρα μπήκαμε
να μείνουμε για πάντα εκεί, αν γινόταν.
Εμείς φύγαμε στα κρυφά. Μας κυνηγήσαν, μας προγράψανε.
Κι η χώρα που μας δέχτηκε, σπίτι δε θα 'ναι, μα εξορία.
Έτσι, απομένουμε δω πέρα, ασύχαστοι, όσο μπορούμε πιο κοντά
στα σύνορα,
προσμένοντας του γυρισμού τη μέρα, καραδοκώντας το παραμικρό
σημάδι αλλαγής στην άλλην όχθη, πνίγοντας μ' ερωτήσεις
κάθε νεοφερμένο, χωρίς τίποτα να ξεχνάμε, τίποτα
ν' απαρνιόμαστε,
χωρίς να συχωράμε τίποτ' απ' όσα έγιναν, τίποτα δε συχωράμε.
Α, δε μας ξεγελάει τούτη η τριγύρω σιωπή! Ακούμε ίσαμ' εδώ
τα ουρλιαχτά που αντιλαλούν απ' τα στρατόπεδά τους. Εμείς
οι ίδιοι
μοιάζουμε των εγκλημάτων τους απόηχος, που κατάφερε
τα σύνορα να δρασκελίσει. Ο καθένας μας,
περπατώντας μες στο πλήθος με παπούτσια ξεσκισμένα,
μαρτυράει την ντροπή που τη χώρα μας μολεύει.
Όμως κανένας μας δε θα μείνει εδώ. Η τελευταία λέξη
δεν ειπώθηκε ακόμα.

Μπ. Μπρεχτ, Ποιήματα,

μτφρ. Μάριος Πλωρίτης, Θεμέλιο

15
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Γ

Ποιο είναι, κατά την κρίση σας, το θέμα που αναδεικνύεται στο λογοτεχνικό κείμενο
του Μπρεχτ; Να απαντήσετε αξιοποιώντας κειμενικούς δείκτες (100-200 λέξεις).

(15 μονάδες)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΜΑΘΗΤΩΝ

1.

16
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

ΣΧΟΛΙΑ

………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………

2.

ΣΧΟΛΙΑ

………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………

17
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

3.

ΣΧΟΛΙΑ

………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………

4.

18
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

5.

ΣΧΟΛΙΑ

………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………

19
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

6.

Δ. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΕΠΑΦΗΣ ΜΕ ΤΗ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
ΑΣΚΗΣΗ 1Η :

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ

Η εκτροχίαση είναι η μικρή ή μεγάλη αλλαγή (ένα περιστατικό ή τα λόγια

κάποιου) που αποσταθεροποιεί μια δεδομένη κατάσταση.

ΕΡΩΤΗΣΗ : Να υπογραμμίσετε τις φράσεις στις οποίες εντοπίζεται η εκτροχίαση

στο απόσπασμα που ακολουθεί.

Χάριν αξιοπρεπείας ο Ιβάν Γιακόβλεβιτς έβαλε τη ρόμπα πάνω απ’ τη πουκαμίσα

του, κάθισε στο τραπέζι, έβαλε λίγο αλάτι, καθάρισε δυο κρεμμύδια, πήρε ένα
μαχαίρι και με εξαιρετικά σοβαρό ύφος άρχισε να κόβει το καρβέλι. Κόβοντάς το
στη μέση κοίταξε μέσα και προς μεγάλη του έκπληξη είδε κάτι άσπρο. Το ‘βγαλε
προσεκτικά με το μαχαίρι και το πίεσε με το δάκτυλο. «Είναι σκληρό...»
σκέφτηκε, «τί στο καλό μπορεί να είναι»; Το πίεσε με τα δάκτυλά του και το
έβγαλε· μια μύτη!...
(Nikolai Gogol, «Η μύτη»)

20
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Τίποτε δεν εμποδίζει να ξεκινήσουμε την αφήγηση από το τέλος ή από την
μέση της ιστορίας. Ο Stephen King συνιστά: « Αν έχετε βρει ένα καλό τέλος,
γράψτε πρώτα αυτό και μετά θα δείτε τί θα κάνετε με τα υπόλοιπα. Μα, όπως
κι αν την ξεκινήσουμε την ιστορία θα έχουμε μια αρχή, μια μέση, και μια
έκβαση»

ΑΣΚΗΣΗ 2Η

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ : Να αντιστοιχίσετε τα αφηγηματικά γνωρίσματα του πίνακα που

ακολουθεί με τις αντίστοιχες φράσεις του αφηγήματος.

Γύριζα από τη δουλειά μπαϊλντισμένος. Όπως πήγαινα να πάρω το

λεωφορείο ένας τύπος μού ’χωσε μιαν αγκωνιά, που κόντεψα να πέσω. «Ζήτα
συγγνώμη, ρε», του λέω, μα έκανε να προσπεράσει─ που πιο πολύ αυτό με
μπαρούτιασε: που πήγε να προσπεράσει, σκέτο ζώο, αδιάφορα κι όχι δήθεν
αδιάφορα. «Έι, φωνάζω, Κύριος, δεν ακούς;». Κουφό, ο τύπος προχωρούσε.
Ποιος έχασε τη συγγνώμη για να τη βρει αυτός. Από τα τραπεζάκια μάς κοιτάζαν
με περιέργεια και κάποιος ψιλοσφύριζε το «Κι αν σου μιλώ, σου μιλώ, σου
μιλώ». «Ρε, σύ!» ούρλιαξα, τίποτα. Τον ξάπλωσα μ’ ένα uppercut, που το ξέρω να
σ’ το γράψω και στα ξένα─ τα αριστερά άπερκατ μού πετυχαίνουν πάντα
εμένανε, απ’ το δημοτικό. Λίγο πιο δυνατή και θα σ’ τον άφηνα σέκο. Δεν
έπαιρνε από λόγια, αφού. Ο παπάρας. Την άλλη μέρα όμως ήρθε και με βρήκε,
πιωμένος είταν λέει, και στο φινάλε γίναμε φίλοι.

Β. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Αφηγηματικό γνώρισμα Αφηγηματική φράση
Σκηνικό / πλαίσιο
Εκτροχίαση / «triggering event»
Έκφραση συναισθήματος
Χαρακτήρας
Σύγκριση
Κρίση
Σχόλιο
Επανάληψη
Αξιοσημείωτο συμβάν
Αποτίμηση
Καταληκτική φράση / περαίωση

21
 ΧΑΤΖΑΚΗ ΔΟΞΑ
MS ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

ΑΣΚΗΣΗ 3Η – Ας γίνουμε για λίγο συγγραφείς :

Επιχειρούμε δευτερεύουσες τροποποιήσεις στο νόημα, στην παράγραφο που

προηγείται, που δεν αλλοιώνουν την λογική δομή της αφήγησης:

Φράση στην αφήγηση Δική μας πρόταση

γύριζα από τη δουλειά μπαϊλντισμένος
πήγαινα να πάρω το λεωφορείο
μού ’χωσε μιαν αγκωνιά
που κόντεψα να πέσω
κάποιος ψιλοσφύριζε «Κι αν σου μιλώ…»
τον σώριασα μ’ ένα uppercut
την άλλη μέρα όμως ήρθε και με βρήκε,
πιωμένος είταν λέει, και στο φινάλε γίναμε
φίλοι.

ΑΣΚΗΣΗ 4Η :

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ

Αυτόματη γραφή
Άσκηση : Να γράψετε ένα ποίημα 5 στίχων με θέμα π.χ. τον έρωτα, τους
συμβιβασμούς, τη γνώση κ.α. σε στίχους απελευθερωμένους από τον έλεγχο της
λογικής. Έχετε στη διάθεσή σας 5 λεπτά.

………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………

22