BESIGHEIDS

ROLLE

PROFESSIONALISME EN ETIEK

VRAESTEL 2:
AFDELING A
AFDELING B VRAAG 3
AFDELING C VRAAG 6

(KWARTAAL 1)

1
Etiek en Leerders moet die volgende kan doen:
professionalisme • Definieer etiese gedrag.
• Gee praktiese voorbeelde van etiese en onetiese sakepraktyk, bv. die gebruik van billike
vs. onbillike advertensietegnieke, ens.
• Gee praktiese voorbeelde van professionele en onprofessionele sakepraktyke, bv. goeie
gebruik van werkstyd en misbruik van werkstyd, ens.
• Verduidelik hoe besighede die King-kode se beginsels van deursigtigheid,
aanspreeklikheid en verantwoordelikheid vir goeie korporatiewe bestuur kan toepas om
etiese/professionele sakepraktyke te verbeter.
• Stel voor hoe / Beveel maniere aan waarop professionele, verantwoordelike, etiese en
effektiewe sakepraktyk uitgevoer behoort te word, bv. betaal billike lone, verskaf gehalte-
goedere en-dienste, moenie 'n besigheid ten koste van 'n ander persoon begin nie, ens.
• Evalueer situasies en besin oor kwessies/ situasies in terme van etiese/professionele
gedrag in gegewe scenario's/gevallestudies.
• Etiese en professionele gedrag in die werkplek
o Seksuele teistering
o Ongemagtigde gebruik van werkplekfondse en hulpbronne
o Onbillike advertensies – definisie en voorbeelde
o Pryse van goedere in landelike gebiede
o Belasting/Belastingontduiking
o Misbruik van werkstyd
• Identifiseer die bogenoemde onetiese /onprofessionele gedrag/praktyke uit gegewe
gevallestudies/scenario's.
• Beveel verbeteringe vir die bogenoemde onetiese sakegedrag/-praktyke aan.

Sleutelkonsepte

Konsep / Term Definisie

Sake-etiek Sake-etiek verwys na aanvaarde beginsels van wat moreel reg en verkeerd is en
wat die optrede van sakemense, werkgewers en werknemers bepaal.
Etiese gedrag Om op te tree op maniere wat ooreenstem met wat die samelewing en individue
dink goeie waardes is.
Sake praktyk 'n Prosedure / reël wat toegepas of gevolg word deur 'n besigheid in die nastrewing
van sy doelwitte.
Professionalisme Beskryf die internasionaal aanvaarde standaarde / verwagtings wat die samelewing
van mense se optrede en vlakke van bevoegdheid in die werkplek het.
Belasting ontduiking Wanneer 'n besigheid nie al hul inkomste aan die SAID verklaar nie met die doel
om minder belasting te betaal nie.
Korporatiewe Die uitoefening van etiese en effektiewe leierskap deur die raad van direkteure van
bestuur 'n onderneming ten opsigte van goeie prestasie / effektiewe beheer /
volhoubaarheid en winsgewendheid.
Aanspreeklikheid / Hou direkteure en amptenare verantwoordelik is vir hul besluite en optrede teenoor
verantwoordbaarheid aandeelhouers.
Deursigtigheid Daar word van direkteure en bestuurders word verwag om op so 'n wyse te werk
dat ditwat vir belanghebbendes maklik is om te verstaan watter aksies uitgevoer
word.

2
 Verantwoordelikheid Die wettige en morele verpligting van die besigheid met betrekking tot die
ekonomiese, sosiale en natuurlike omgewing waarin dit bestuur word.

PROFESSIONALISME EN ETIEK KONSEPTE

Definisie van ETIEK

• Verwys na maniere om te reageer wat ooreenstem met wat die samelewing en individue dink goeie
waardes is.

Voorbeelde van etiese en onetiese sakepraktyke

Etiese besigheidspraktyke Onetiese besigheidspraktyke

• Gebruik earlike advertensies • Onbillike advertensies

• Betaal billike lone • Belastingontduiking
• Nie betrokke raak by onwettige sakepraktyke • Besoedel die omgewing
nie • Omkopery
• Behandel werknemers regverdig

Voorbeelde van professionele en onprofessionele sakepraktyke

Professionele besigheidspraktyke Onprofessionele besigheidspraktyke

• Gebruik beleefde taal aan kollegas • Gebruik onbeskofte taal

• Goeie gebruik van werktyd • Misbruik van werkstyd
• Hou kliënte se besonderhede vertroulik • Gee sommige mense spesiale gunste
• Behandel alle mense dieselfde • Ongemagtigde gebruik van sakebronne

VERSKILLE TUSSEN PROFESSIONALISME EN ETIEK

PROFESSIONALISME ETIEK
• Verwys na wat reg / verkeerd / aanvaarbaar is • Verwys na die beginsels van reg en verkeerd /
in 'n besigheid / werkplek. wat aanvaarbaar is in die samelewing.

• Stel standaarde van verwagte gedrag.
• Die toepassing van 'n gedragskode in 'n beroep
of onderneming.
• Fokus op die ontwikkeling van 'n morele
kompas vir besluitneming.
• Sluit riglyne in soos werknemers se voorkoms /
kommunikasie / houding / verantwoordelikheid,
ens.
• Voldoen aan 'n stel waardes wat moreel
aanvaarbaar is.
• Vorm deel van 'n gedragskode om werknemers
te lei om eties op te tree.
• Fokus op die handhawing van die reputasie van
'n besigheid / beroep.
• Om beginsels van reg of verkeerd in
besigheidsaktiwiteite / praktyke / handelinge te
volg.

Professionalisme Etiek

3
 Verwys na beginsels van reg/ verkeerd in ‘n Verwys na die beginsels van reg en verkeerd in
besigheid die samelewing.

Sluit riglyne in op werknemers se voorkoms, Betrek morele standaarde in besigheidsaktiwiteite

kommunikasie, houding en verantwoordelikheid.

Maniere waarop professionele, verantwoordelike, etiese en effektiewe sakepraktyk uitgevoer

moet word

• Besighede moet alle werknemers gelyk behandel.

• Beplan behoorlik en sit voorkomende maatreëls in plek.
• Betaal billike lone / salarisse wat in lyn is met die minimum vereistes van die WOBD/ Vergoed
werknemers vir oortyd / werk op openbare vakansiedae.
• Raak betrokke in omgewingsbewusmakingsprogramme / Vermy om die omgewing te besoedel,
bv. deur wettig ontslae te raak van giftige afval.
• Moenie 'n onderneming begin deur ander besighede se idees te gebruik wat deur die wet beskerm
word nie.
• Besigheidsbesluite en aksies moet duidelik / deursigtig wees vir alle belanghebbendes.
• Besighede moet aanspreeklik wees vir hul besluite en aksies / patente regte.
• Huur eerlike / betroubare rekenmeesters / finansiële beamptes met goeie kwalifikasies.
• Betaal gereeld belastingsGereelde betaling van belasting. Formatted: Dutch (Netherlands)

• Stel 'n etiese / gedragskode saam.

• Deurlopende ontwikkeling en opleiding vir alle werknemers.
• Prestasiebestuurstelsels / -eEvaluasies moet in plek wees.
• Voldoende interne beheermaatreëls / monitering / evaluering.

TOEPASSING VAN KING KODE BEGINSELS

•Die besigheid / direksie behoort programme te ontwikkel en

te implementeer wat gemik is op die beskerming van die
Deursigtigheid gemeenskappe waarin hulle funksioneer.
•Die besigheid / raad moet remediërende programme
ontwikkel om die omgewing te beskerm, byvoorbeeld om lug-
en waterbesoedeling te verminder.

•Daar moet goeie verhoudings tussen die besigheid en alle

belanghebbendes wees.
Aanspreeklikheid •Die besigheid is aanspreeklik teenoor belanghebbendes vir hul
optrede en die verrigting van die onderneming.
•'n Direksie moet aangestel word en aanspreeklikheid rus by
die lede.

•Besighede moet ouditkomitees hê en interne oudits moet

gedoen word.
Verantwoordelikheid •Daar moet openbaarmaking van rekeningkundige transaksies
en deursigtigheid wees.
•Die bevindings van die oudits moet aan belanghebbendes
beskikbaar gestel word en strategieë moet in plek gestel word
om tekortkominge te hanteer.

4
 MANIERE WAAROP ONDERNEMINGS KING KODE-BEGINSELS KAN TOEPAS VIR GOEIE
KORPORATIEWE BESTUUR

Deursigtigheid
• Besluite / aksies moet duidelik wees vir alle belanghebbendes.
• Personeel en ander prosesse moet oop en deursigtig wees.
• Werknemers / Aandeelhouers / Direkteure moet bewus wees van die indiensnemingsbeleid van die
onderneming.
• Oudit- en ander verslae moet akkuraat / beskikbaar wees vir aandeelhouers / werknemers.
• Gereelde oudits moet gedoen word om die effektiwiteit van die onderneming te bepaal.
• Besigheidshandelinge moet openlik gedoen word sodat daar geen teken van oneerlikheid / korrupsie is
nie.

Aanspreeklikheid
• Daar moet gereelde kommunikasie tussen bestuur en belanghebbendes wees.
• Maatskappy moet interne en eksterne ouditeure aanstel om finansiële state te oudit.
• Die direksie moet verseker dat die maatskappy se etiek effektief geïmplementeer word.
• Besighede moet aanspreeklik wees vir hul besluite / aksies.
• Besighede moet akkurate jaarverslae aan aandeelhouers by die Algemene Jaarvergadering (AJV).
• Topbestuur moet verseker dat ander vlakke van bestuur duidelik is oor hul rolle en verantwoordelikhede
om aanspreeklikheid te verbeter.

Verantwoordelikheid
• Die besigheid / direksie behoort programme te ontwikkel en te implementeer wat gemik moet wees op die
beskerming van die gemeenskappe waarin hulle funksioneer.
• Die besigheid / direksie moet remediërende programme ontwikkel om die omgewing te beskerm,
byvoorbeeld om lug- en waterbesoedeling te verminder.

5
 TIPES ONETIESE / ONPROFESSIONELE SAKEPRAKTYKE

ONETIES/ REDES HOEKOM DIT

OONPROFESIONEE ONETIES / AANBEVELINGS / STRATEGIEË
L ONPROFfESSIONEEL IS

SEKSUELE • Bestuurder beloof 'n verhoging in • Elke onderneming moet 'n duidelike
TTEISTERING salaris / 'n bevordering / Quid beleid ten opsigte van seksuele
pro quo teistering in ruil vir teistering hê.
'n Skending van seksuele gunste. • Werknemers moet hul regte en regte
basiese menseregte van mede-werknemers ken.
• Sluit in ongewenste en
wat normaalweg • Die besigheid moet 'n omgewing skep
onwelkome aandag van 'n
gebeur wanneer waar alle werknemers met waardigheid
seksuele aard van iemand by die
iemand aan bewind sy / en respek behandel word.
werk.
haar posisie misbruik, • Interne ondersoek moet gedoen word
• Die aandag veroorsaak
bv. gebaar / om die erns van die teistering te bepaal.
ongemak, is vernederend en
opmerkings / aksie / • Ernstige gevalle / aangeleenthede
meng in met die werk.
suggestiewe gedrag rakende seksuele teistering moet by die
wat die werker die toepaslike instellings soos die SA
slagoffer maak. Polisiediens (SAPD) aangemeld word.

ONGEMAGTIGDE • Die gebruik van die besigheid se • Identifiseer potensiële gebiede waar
GEBRUIK VAN geld sonder toestemming word ongemagtigde gebruik van fondse
FONDSE EN ongemagtigde gebruik van voorkom.
HULPBRONNE IN fondse genoem. • Beperk die aantal werknemers wat
DIE WERKPLEK • Die gebruik van die organisasies toegang tot fondse het.
se geld vir eie gebruik is • Implementeer 'n bedrogvoorkoming-
onwettig. strategie.
Hierdie vorm van
• Voorbeeld: Om lugtyd uit • Voltooi interne oudits op 'n gereelde
bedrog is die misbruik
kleinkas te koop vir persoonlike basis.
van geld sonder
selfoon.
voorafgoedkeuring van
'n senior bestuurder of
die gebruik van
maatskappy bates vir
privaat gebruik.

ONREGVERDIGE / • Die gebruik van vals of • Verbruikers moet onbillike advertensies

ONBILLIKE misleidende verklarings in aan die Advertensie- Sstandaarde-o
ADVERTENSIES / advertensies wat lei tot Owerheid (ASO) rapporteer.
REKLAME wanvoorstelling van die betrokke • Besigheid moet aangemoedig word om
produk, wat verbruikers negatief hul reklame regverdig en in
kan beïnvloed. ooreenstemming met die grondwet te
Die gebruik van vals of
misleidende verklarings hou.
in advertensies wat lei
tot wanvoorstelling van
die betrokke produk,
wat verbruikers negatief
kan beïnvloed.

6
PRYSE VAN • Mense in landelike gebiede is • Verbruikers moet gevalle van onbillike
GOEDERE IN dikwels nie in staat om pryse van pryse aanmeld.
LANDELIKE verskillende kleinhan-delaars te • Nuwe entrepreneurs moet aangemoedig
vergelyk nie. word sodat daar kompetisie is.
GEBIEDE
• Hulle word gedwing om van een • Winkeliers en diensverskaffers moet
plaaslike winkel te koop. winste op redelike vlakke behou.
Sommige besighede in
• Hulle word oorgelaat aan • Werk saam met verskaffers om
die landelike gebiede
geldgierige winkeleienaars wat afleweringskoste aan afgeleë landelike
misbruik hul kliënte
hulle pryse opblaas. gebiede te deel.
deur veel meer as wat
nodig is by hul pryse te • Vra billike / markverwante pryse vir
voeg. goedere en dienste.

BELASTING • Korporatiewe belasting en • Besighede moet die regte bedrag aan die
ONTDUIKING persoonlike inkomstebelasting is SAID betaal.
die hoofbron van inkomste vir die • Hou finansiële rekords eerlik en
Die betaling van regering. akkuraat.
belasting verminder 'n • Baie besighede en individue • Maak seker dat alle finansiële rekords
besigheid se verklaar nie al hul inkomste aan nagegaan en geouditeer word.
winsgrens/ marge wat die SAID nie. • Dien alle belastingopgawes betyds in.
sommige besighede • Dit word belastingontduiking
dwing om belasting te genoem en dit is onwettig en
ontduik. Baie oneties.
besighede en individue
verklaar nie al hul
inkomste aan die SAID
nie.

MISBRUIK VAN • Aktiwiteite wat nie gefokus is op • Monitering van werknemer-prestasies

WERKSTYD die werk wat gedurende
werksure gedoen moet word nie.
Werknemers misbruik • Maak persoonlike oproepe
werktyd deur laat te gedurende werksure.
kom / vroeg vertrek en • Uitgebreide Pouse vir middagete
langer middagete te te lankbreek.
neem. Werknemers • Gebruik die drukker en
gebruik werksure vir fotostaatmasjien vir persoonlike
persoonlike gewin. gebruik.
• Doen persoonlike besigheid
gedurende werksure
• Insluitend 'n verduideliking van watter
aksies tyd mors in die maatskappy se
gedragskode.
• Skep 'n kultuur van
verantwoordelikheid teenoor die
maatskappy.
• Die probleem moet uitgewys word aan
diegene wat tyd mors.
• Skep 'n gevoel van spanwerk sodat alle
werknemers verantwoordelik voel vir
wat bereik moet word.

7
 BESIGHEIDS
ROLLE

KREATIEWE DENKE EN
PROBLEEMOPLOSSING

VRAESTEL 2:
AFDELING A
AFDELING B VRAAG 3
AFDELING C VRAAG 6

(KWARTAAL 1)

8
 ONDERWERP INHOUD BESKRYWING VIR ONDERIG EN LEER

Leerders moet die volgende kan doen:

Kreatiewe denke
en PROBLEEMOPLOSSING
Probleemoplossing • Definieer/Brei uit oor die betekenis van probleemoplossing en besluitneming.
• Verduidelik/Onderskei tussen probleemoplossing en besluitneming.
• Identifiseer/Noem/Beskryf kortliks/Verduidelik/ Bespreek die stappe van
probleemoplossing.
• Pas die stappe van probleemoplossing in scenario's/gevallestudies toe.
• Identifiseer/Noem die volgende probleemoplossingstegnieke uit gegewe
scenario's/ stellings:
o Delphi-tegniek
o Kragveld-ontleding
o Dinkskrum
o Nominale groeptegniek
• Verduidelik/Adviseer besighede oor hoe hulle die bostaande
probleemoplossingstegnieke kan toepasom komplekse sakeprobleme op te los.
• Bespreek/Evalueer/Analiseer die impak (positiewe/voordele en/of
negatiewe/nadele) van die probleemoplossingstegnieke hierbo.

KREATIEWE DENKE
• Definieer/Brei uit oor die betekenis van kreatiewe denke.
• Verduidelik die voordele van kreatiewe denke in die werksplek.
• Verduidelik/Beveel maniere aan waarop besighede 'n omgewing kan skep wat
kreatiewe denke bevorder.

SLEUTELKONSEPTE
Hierdie definisies help om die kern konsepte wat in hierdie hoofstuk gebruik word te verstaan.

TERM DEFINISIE

Kreatief Om oorspronklik, ontdekend/genereer of hulpbron vol te wees.

Genereer Om voort te bring/produseer of te skep/maak
Kreatiwiteit/ innoverend Idees wat nuwe en oorspronklike metodes voort te bring.
Kreatiewe denke is die vermoë om oorspronklik, wyd en innoverend aan nuwe
Kreatiewe denke
idees te dink
Besluitneming Om nadat alternatiewe oorweeg was, op die beste oplossing te besluit
Probleem Om onsekerheid te ervaar/moeilikheid in die bereiking van ons doelwit.
Proses wat alternatiewe evalueer en navorsing gebruik om 'n probleem op te
Probleem-oplossing
los
Probleem-
Is sistematiese prosedures, formules om roetine/ probleme op te los.
oplossingtegnieke
Om nuwe idees te generee rondom ʼn spesifieke area van belangstelling in n
“Dinkskrum”
poging om spesifieke probleme op te los as n groep
Dus groep kommunikasie proses om ʼn komplekse problem as ʼn groep/paneel
Delphi Tegniek
deskundiges op te los
Kragveld-ontleding Faktore /kragte wat ʼn situasie beinvloed, en kragte wat of (dryfkragte )of
tegniek remkragte vir die bereiking van ʼn doel is.
Die werklike reaksie wat die klant help om in kontak te kom met sy dieper
Leë-stoel tegniek gevoelens ten einde ʼn strenger bekwaamheid te ontwikkel ten einde hom te
help om die elke dag se moeilike situasies te hanteer.

9

Nominale Groep Tegniek
Geforseerde kombinasie
SCAMPER Tegniek
ʼn Vinnige besluitneming proses by wyse van stem, waarby elkeen se opinie in
ag geneem word.
Op breek en anlisering van ʼn situasie, ten einde ʼn oplossing te vind wat die
beste oplossing is vir die identifisering en beskrywing van probleem
Die tegniek is gebaseer op die mosie dat elke nuwe uitvinding ʼn model is van
iets wat alreeds bestaan het. Dit moedig kreatiwiteit en help om uitdagings te
oorkom..

PROBLEEMOPLOSSING

Probleemoplossing vs besluitneming (Onderskei tussen / Tabuleer)

Probleemoplossing Besluitneming
• Proses om 'n situasie te analiseer om • Dit is deel van die probleemoplossingsiklus
strategieë te identifiseer om verandering te laat aangesien besluite in elke stap geneem moet word.
plaasvind.

• Dit word dikwels deur een persoon / lid van • Probleme kan opgelos word deur 'n groep / span of
senior bestuur gedoen. 'n individuele spanlid.

• Verskeie alternatiewe word oorweeg voordat • Alternatiewe oplossings word gegenereer /

daar op die beste oplossing besluit word. geïdentifiseer en krities geëvalueer.

PROBLEEMOPLOSSINGSTAPPE

1. Identifiseer die probleem

2. Definieer die probleem
3. Identifiseer moontlike oplossings vir die probleem
4. Evalueer alternatiewe oplossings en kies die beste een
5. Implementeer die oplossing
6. Monitor en evalueer die oplossing

TOEPASSING VAN PROBLEEMOPLOSSINGSTAPPE

1. Identifiseer die probleem

• Identifiseer die presiese probleem

• Erken dat daar 'n probleem is

2. Definieer die probleem

• Die aard van die probleem moet presies wees.

• Definieer die moontlike oorsake van die probleem
• Versamel soveel inligting as moontlik in om die oorsaak van die probleem vas te stel.

3. Identifiseer moontlike oplossings vir die probleem

• Identifiseer alle verskillende moontlike oplossings

• Besluit oor die oorsaak

4. Evalueer alternatiewe oplossings en kies die beste een

• Gebruik kritiese evaluerings- en analitiese vaardighede om elke oplossing te evalueer.

• Oorweeg die voor- en nadele van elke alternatiewe oplossing.
• Stel kriteria vir die beste oplossing in terme van tyd / koste / risiko betrokke
10
 • Identifiseer watter oplossing gebruik gaan word
• Die beste oplossing moet ooreenstem met die grootte en die hulpbronne van die onderneming.
• As die oplossing nie geskik is nie, moet die onderneming die probleem her-definieer.

5. Implementeer die aksieplan/oplossing

• Voer die beplande aksies / oplossing uit.

• Kommunikeer gedelegeerde take / sperdatums aan werknemers.

6. Monitor en Evalueer die oplossing / aksieplan

• Evalueer of die probleem gedeeltelik of volledig opgelos is

• Monitor / toets die oplossing / aksieplan / strategie deurlopend.
• As daar probleme opduik, moet hulle die probleem in die toekoms herken en formuleer vir
verbeterde oplossings.

PROBLEEMOPLOSSINGSTEGNIEKE (BESPREEK EN EVALUEER)

DELPHI TEGNIEK

OPLOS VAN GROOT MAAR MAKLIK DIFINIEERBARE PROBLEME

Toepassing
• Ondernemings moet 'n paneel kundiges nooi om klagtes van kliënte te ondersoek.
• Kundiges hoef nie op een plek te wees nie en sal individueel gekontak word.
• Ontwerp 'n vraelys wat bestaan uit vrae oor hoe om die kwaliteit van hul produkte te verbeter en word
aan die kundiges versprei.
• Versoek die paneel om individueel op die vraelys te reageer / verbeteringe aan die produkte voor te
stel en aan die onderneming terug te rapporteer
• Som die antwoorde van die kundiges op in 'n terugvoerverslag.
• Stuur die terugvoerverslag en 'n tweede stel vrae, gebaseer op die terugvoerverslag, aan die
paneellede.
• ALMAL MOET KONSENSUS OF EENSTEMMIGHEID BEREIK OOR DIE OPLOSSING
Voordele Nadele
• Ondernemings gebruik kundiges sonder om • Duur tegniek as gevolg van hoë administratiewe
hul by mekaar te roep. koste.
• Kundiges kan meer komplekse probleme • Tydrowend om data van kundiges te ontleed.
oplos.

KRAGVELD ANALISE

WANNEER VERANDERING MOET PLAASVIND

Toepassing
• Beskryf die huidige probleem en die gewenste situasie.
• Maak 'n lys van alle voordele en nadele wat veranderinge sal ondersteun en teenstaan.
• Ken 'n punt toe vir elke krag met 'n numeriese skaal, waar 1 swak en 5 sterk is.
• Weeg die positiewe en negatiewe faktore op en besluit dan of die projek lewensvatbaar is.
• Kies die krag met die hoogste telling as die oplossing.

Voordele
• Bied ‘n visuele samevatting van al die voordele
en nadele van ‘n spesifieke idee.
• Werknemers voel ingesluit en word deel van
oplossings.
Nadele
• Tydrowend omdat besigheid moet stabiliseer voor
veranderinge aangebring word.
• Vereis deelname van alle sake-eenhede.

11
 DINKSKRUM
Toepassing
• Omskryf die probleem duidelik, sodat almal die probleem verstaan.
• Lede bepaal moontlike oorsake van die sakeprobleme.
• Stel 'n tydsbeperking vir elke dinkskrum op.
• Skryf idees neer, waar alle deelnemers dit kan sien.
• Gebruik elke voorstel om nuwe idees te inspireer.
• Moenie die idees kritiseer nie, sodat baie idees gegenereer kan word so vinnig as moontlik.
Voordele Nadele
• Stimuleer kreatiewe denke in die werksplek. • Sommige spanlede kan die bespreking oorheers.
• Beter oplossings word ontwikkel deur bydraes • Tydrowend omdat daar te veel idees gegenereer
van verskillende mense. kan word en besluitneming kan vertraag.

NOMINALE GROEPSTEGNIEK
SOOS DINKSKRUM, MAAR BEGIN MET ANONIEME IDEES
Toepassing
• Moedig die groep aan om die probleem duidelik te definieer sodat al die klein groepe aan dieselfde
probleem kan werk.
• Die onderneming moet die werknemers in kleiner groepe verdeel.
• Versoek elke werknemer om stil te dinkskrum / baie idees op sy eie te genereer
• Elke werknemer in die klein groep het die geleentheid om een van sy / haar idees met 'n kort uiteensetting
te gee.
• Stel een werknemer aan om die idees op 'n groot vel papier te skryf
• Laat elke werknemer 'n tweede oplossing gee totdat alle moontlike oplossings opgeteken word
Voordele Nadele
• Gee tyd om stil te dink oor die vraag voordat • Voorstelle is dalk nie so kreatief soos wanneer ‘n
deelnemer antwoord. groep mense idees bespreek nie.
• Elke deelnemer het ‘n kans om deel te neem • Tydrowend, elke lid moet ‘n aanbieding doen.
sonder inmengery van ander spanlede.

SCAMPER
WANNEER BESTAANDE PRODUKTE MOET VERANDER OF VERBETER
Toepassing
S – Plaasvervanger (Substitute)
Vervang sommige dele van die produk/ probleem met iets anders
C – Kombineer (Combine)
Rangskik dele van 'n probleem op 'n kreatiewe manier om die probleem te kanselleer
A – Aanpas (Adapt)
Kyk na bestaande oplossings en pas dit aan om die huidige situasie op te los.
M – Verander (Modify)
Kyk of ‘n gedeelte van die probleem aangepas kan word om die hele probleem op te los.
P - Ander gebruike (Put to another use)
Wysigings aanbring om die produk vir ander doeleindes te gebruik
E – Elimineer (Eliminate)
Raak ontslae van sommige dele van die probleem of verminder dit
R – Herrangskik (Reverse)
Speel met die idee rond en herrangskik dit om anders daarna te kyk, doen dinge andersom as
gewoonlik.
Voordele Nadele
• Moedig mense aan om met innoverende idees • Tydrowend en nie geskik vir alle groepe nie.
vorendag te kom. • Sukses hang af van hoe onkonvensioneel groepe
• Stel vas waar struikelblokke in die huidige is.
praktyke voorkom en kan dan oplossings
daarvoor vind.

12
 GEDWONGE/GEFORSEERDE KOMBINASIE

ASSOSIASIES GEMAAK MOET WORD

Toepassing
• Gee werknemers 'n lys van ewekansige woorde / prente / voorwerpe.
• Werknemers moet dan verbindings skep tussen die probleem en hul artikel.
• Werknemers moet vrae beantwoord soos “hoe kan hierdie item ons probleem oplos”?

Voordele Nadele
• Dwing mense om anders te dink. • Baie moeilike tegniek omdat kreatiewe denke vereis
• Kreatiewe en waardevolle idees kan ontwikkel word.
word. • Tydrowend as werknemers nie verbindings kan vind
nie.

LEë STOEL

GEBRUIK WANNEER DAAR MENSLIKE HULPBRON PROBLEME IS

Toepassing
• Praat met 'n leë stoel en stel jou voor dat dit ‘n ander persoon is wat daarin sit

Voordele Nadele
• Regverdig oplossings deur daaroor te praat. • Beperk kreatiwiteit aangesien die persoon alleen
• Help om die standpunt van ‘n ander persoon te besluite neem.
verstaan. • Die siening van een persoon word toegepas en dit
is nie altyd die beste oplossing nie.

KREATIEWE DENKE

Voordele van kreatiewe denke in die werkplek

• Meer unieke idees en oplossings word gegenereer
• Komplekse sakeprobleme kan opgelos word.
• Bestuurders en werknemers het meer vertroue omdat hul hul volle potensiaal kan benut.
• Produktiwiteit neem toe omdat idees vinniger gegenereer word.

Maniere hoe ‘n onderneming ‘n omgewing kan skep wat kreatiewe denke bevorder
• Moedig personeel aan om met nuwe idees vorendag te kom.
• Moedig alternatiewe maniere aan om dinge te doen.
• Beklemtoon die belangrikheid van kreatiewe denke om te verseker dat alle personeel weet dat die
bestuur hul idees wil hoor.
• Reageer entoesiasties op alle idees en laat niemand minder belangrik voel nie.

13
 BESIGHEIDS
ROLLE

SPANPRESTASIE EN
KONFLIKBESTUUR

VRAESTEL 2:
AFDELING A
AFDELING B VRAAG 3
AFDELING C VRAAG 6

(KWARTAAL 2)

14
 ONDERWERP INHOUDBESONDERHEDE VIR ONDERWYS-, LEER- EN
ASSESSERINGSDOELEINDES
BEOORDELING Leerders moet die volgende kan doen:
VAN BEOORDELING VAN SPANPRESTASIE
• Beskryf kortliks/Verduidelik/Bespreek die volgende kriteria vir suksesvolle
SPANPRESTASIE spanprestasie:
EN o Interpersoonlike gesindhede en gedrag
KONFLIKBESTUUR o Gedeelde waardes
o Kommunikasie
o Samewerking.
• Identifiseer die kriteria hierbo uit gegewe scenario's/stellings.
• Beskryf kortliks/Verduidelik/Bespreek kenmerke van suksesvolle spanprestasie.
• Identifiseer/Noem die volgende stadiums van spanontwikkeling uit gegewe
scenario's/stellings:
o Vorming
o Bestorming
o Stel van norme
o Werksverrigting
o Ontbinding/Treurtydperk
• Verduidelik/Beskryf/Bespreek die stadiums van spanontwikkeling hierbo.
• Beskryf/Verduidelik/Bespreek/Brei uit oor die belangrikheid van spandinamika
teorieë in die verbetering van spanprestasie, bv. toeken van take volgens die
spanlede se rolle.

KONFLIKOPLOSSING
• Beskryf kortliks/Verduidelik/Beskryf/Bespreek die oorsake van konflik in die
werkplek.
• Identifiseer die oorsake van konflik uit gegewe scenario's/stellings.
• Verduidelik/Adviseer besighede oor hoe hulle konflik by die werkplek moet hanteer.
(Konflikoplossings/resolusiestappe/tegnieke)
HANTERING VAN GRIEWE EN MOEILIKE MENSE/PERSOONLIKHEDE
• Onderskei tussen griewe en konflik.
• Verduidelik/Bespreek die korrekte prosedures om griewe te hanteer in die werkplek.
• Identifiseer/Noem die volgende moeilike mense/persoonlikhede uit gegewe
scenario's/stellings:
o Klaers
o Besluitloses
o Stem saam met alles/Oor-instemmend
o Negatiewes
o Kundiges/Kenners
o Stilwees
o Aggressiewe
• Stel voor/Beveel verskillende maniere aan waarop besighede die bogenoemde
moeilike mense/persoonlikhede in die werkplek kan hanteer.
• Verduidelik/Stel verskillende maniere voor waarop besighede met moeilike
werknemers in die werkplek kan hanteer.

Sleutelkonsepte

TERME DEFINISIES
Span Groep mense wat saamwerk om 'n gemeenskaplike doel te bereik.
Konflik 'n Meningsverskil / 'n botsing van menings in die werkplek.
Taak/werk Aktiwiteit/funksie wat deur 'n individu of spanlede uitgevoer word.
Spanwerk Interaksies met spanlede om 'n gemeenskaplike doel te bereik.
Spandinamika Manier waarop spanlede saamwerk in 'n groep.
15
Vormfase Spanlede leer mekaar ken en aanvaar hul rolle in die span.
Stormfase Spanlede konfronteer mekaar met hul verskillende idees.
Normeringsfase Spanlede aanvaar mekaar en stel gemeenskaplike doelwitte en waardes vir die span.
Presteerfase Spanne bereik hul doelwitte.
Verdagings-/roufase Spanlede moet 'n span verlaat nadat die take voltooi is. Spanne bereik hul doelwitte.
Spandinamika teorieë Help om take volgens die rolle van individuele lede toe te ken.
Grief 'n Formele klagte deur 'n werknemer gelê wanneer hy/sy voel dat hy/ sy deur die
werkgewer sleg behandel is.
Samewerking Bereidwilligheid om saam te werk in die span om doelwitte te bereik.

SPANPRESTASIE
Kriteria vir suksesvolle spanprestasie

KRITERIA VERDUIDELIKING
Interpersoonlike • Lede het 'n positiewe houding van ondersteuning en motivering teenoor
houdings en gedrag mekaar.
• Goeie interpersoonlike verhoudings sal werkstevredenheid verseker en die
produktiwiteit van die span verhoog.
• Lede is toegewyd/passievol om 'n gemeenskaplike doel of doelwitte te bereik.
• Spanleier erken / gee krediet aan lede vir positiewe bydraes.
Gedeelde waardes / • Lojaliteit/respek/vertroue tussen spanlede ten spyte van verskille.
wedersydse vertroue en • Toon respek vir die kennis/vaardighede van ander lede.
ondersteuning • Voer span se take met integriteit/verantwoordelikheid binne spanne se
sperdatums uit met die nodige toewyding aan spandoelwitte.
Kommunikasie • 'n Duidelike stel prosesse/prosedures vir spanwerk verseker dat elke spanlid
sy/haar rol verstaan.
• Doeltreffende/goeie kommunikasie tussen spanlede kan vinnige besluite tot
gevolg hê.
• Goeie gehalte terugvoering verbeter die moraal van die span.
• Oop/eerlike gesprekke lei tot effektiewe oplossings van probleme.
• Deurlopende hersiening van span se vordering verseker dat spanlede foute
regstel / pro-aktief optree om te verseker dat doelwitte/teikens bereik word.
Samewerking • Duidelik gedefinieerde realistiese doelwitte word gestel, sodat alle lede presies
weet wat dit is wat bereik moet word.
• Is bereid om as 'n eenheid saam te werk om spandoelwitte te bereik.
• Werk saam met bestuur om span- of besigheidsdoelwitte te bereik.
• Stem saam oor metodes/maniere om die werk effektief te doen sonder om tyd
te mors met konflikoplossing.
• Alle lede neem deel aan besluitneming.
• 'n Gebalanseerde samestelling van vaardighede/kennis/ ervaring/kundigheid
verseker dat spanne hul doelwitte bereik.

KENMERKE VAN SUKSESVOLLE SPANNE

• Suksesvolle spanne deel 'n gemeenskaplike doelwit aangesien spanlede deel is van die proses om
doelwitte vir die groep te stel.
• Spanne waardeer die bydraes van individuele lede en bereik konsensus oor verskille.
• Daar is 'n klimaat van respek / vertroue en eerlikheid.
• Spanlede geniet dadelik oop kommunikasie en hanteer konflikte.

16
 STADIUMS VAN SPANONTWIKKELING

1. VORMINGSTADIUM/-FASE

• Individue versamel inligting en indrukke oor mekaar en die omvang van die taak en hoe om dit te
benader.
• Dit is 'n gemaklike stadium om in te wees.
• Mense fokus daarop om met roetines besig te wees, soos spanorganisasie, bv. wie doen wat, wanneer
om mekaar te ontmoet, ens.

2. STORMSTADIUM/-FASE

• Spanne gaan deur 'n tydperk van ongemak/konflik ná vorming.

• Verskillende idees van spanlede ding mee vir oorweging.
• Spanlede maak oop teenoor mekaar en konfronteer mekaar se idees/perspektiewe.
• Spanning/stryd/argumente vind plaas en ontstel die spanlede. Daar mag ‘n magstryd wees vir die
posisie van spanleier.
• In sommige gevalle kan storms vinnig opgelos word, in ander gevalle verlaat die span nooit hierdie
stadium nie.
• Baie spanne misluk gedurende hierdie stadium aangesien hulle nie op hul taak gefokus is nie.
• Hierdie fase kan vernietigend vir die span wees, of het ‘n negatiewe impak op spanprestasie indien dit
buite beheer raak.
• Hierdie stadium is nodig/belangrik vir die groei van die span.
• Sommige spanlede verdra mekaar om hierdie stadium te oorleef.

3. NORMSTADIUM/-FASE

• Spanlede kom ooreen en bereik konsensus.

• Rolle en verantwoordelikhede is duidelik en word aanvaar.
• Prosesse/werkstyl en respek ontwikkel onder lede.
• Spanlede het die ambisie om te werk vir die sukses van die span.
• Konflik kan voorkom, maar toewyding en eenheid is sterk.

4. PRESTERING / WERK AS ‘N SPAN NA ‘N DOELWIT

• Spanlede is bewus van strategieë en doelstellings van die span.

• Hulle het leiding sonder inmenging van die leier.
• Prosesse en strukture word gestel.
• Leiers delegeer en hou toesig oor die prosesse en prosedures.
• Alle lede is nou bevoeg, outonoom en in staat om die besluitnemingsproses sonder toesig te hanteer.
• Verskille tussen lede word waardeer en gebruik om die span se prestasie te verbeter.

5. VERDAGING-/ONTBINDING-/ROUSTADIUM

• Die fokus is op die voltooiing van die taak / die beëindiging van die projek.
• Om die span op te breek, kan traumaties wees aangesien spanlede dit moeilik vind om weer as
individue te presteer.
• Alle take moet voltooi word voordat die span uiteindelik ontbind.

LET WEL: Jy moet stadiums van spanontwikkeling vanuit gegewe scenario's/stellings kan
identifiseer.

17
 BELANGRIKHEID VAN SPAN DINAMIKA TEORIEË OM SPANPRESTASIE TE VERBETER

• Spandinamika teorieë verduidelik hoe effektiewe spanne werk.

• Besighede kan take aan lede toewys volgens die rolle van die span.
• Teorieë help spanleiers om die persoonlikheidstipes van die span en lede te verstaan sodat take meer
doeltreffend toegewys word.
• Konflik kan verminder word as spanlede verskillende rolle verrig.

KONFLIKBESTUUR
VERSKILLE TUSSEN GRIEF EN KONFLIK

GRIEF
Wanneer 'n werknemer ongelukkig is en hy/sy het
‘n klagte in die werksplek
Wanneer ‘n individu/ groep ‘n werksverwante
kwessie het
Voorbeelde wat griewe kan veroorsaak:
diskriminasie, onregverdige behandeling, swak
werksomstandighede
KONFLIK
Botsing van menings/ idees in die werksplek
Verskil tussen twee of meer partye in die werksplek
Voorbeelde wat konflik kan veroorsaak:
Gebrek aan vertroue, persoonlikheidsbotsings,
verskillende waardes

OORSAKE VAN KONFLIK IN DIE WERKSPLEK

OORSAKE VAN KONFLIK VERDUIDELIKING

Swak kommunikasie Swak kommunikasie kan lei tot alle vorme van misverstand en kan baie
vernietigend wees.

Kompetisie Spanlede wat altyd verloor wanneer hulle meeding, mag

onbevoeg/gedemotiveer voel en mag dalk nie hul take voltooi nie /
sperdatums bereik nie.

Ignoreer reëls/prosedures Werknemers wat nie die reëls/prosedures volg nie, kan konflik veroorsaak
aangesien take nie volgens die besigheidspesifikasie uitgevoer kan word
nie.

Verwarring oor Individuele sperdatums en die skedules wat nie duidelik

skedule/sperdatums gekommunikeer/beskikbaar is nie, kan verwarring veroorsaak.

Verantwoordelikhede nie Hulle mag nie hul taak so effektief soos verwag verrig nie.
duidelik

Aandag afgelei deur Hulle kan fokus op die taak verloor en ander se aandag aftrek om hul take
persoonlike doelwitte effektief te verrig.

Konstante verandering Mense kan minder geduld hê en nie die redes vir verandering verstaan nie

(Moet bogenoemde uit scenario’s kan identifiseer)

18
 HANTERING VAN KONFLIK IN DIE WERKSPLEK

• Erken dat daar konflik in die werkplek is.

• Identifiseer die oorsake van konflik.
• Reël ‘n vergadering tussen botsende werkgewers/werknemers
• Lei die partye om oplossings te vind vir konflikte
• Implementeer die oplossings en monitor die vordering daarvan

FORMELE GRIEWE PROSEDURE

• 'n Gegriefde werknemer moet die voorval/grief mondeling aanmeld by sy/haar toesighouer/bestuurder,
wat die probleem binne 3 tot 5 werksdae moet oplos.
• Indien die werknemer en toesighouer/bestuurder nie die grief kan oplos nie, kan die werknemer dit na die
volgende vlak van bestuur neem.
• Die werknemer kan na 'n meer formele proses beweeg waar die grief skriftelik ingedien word / 'n griefvorm
ingevul word.
• Die werknemer moet 'n skriftelike antwoord ontvang in reaksie op die skriftelike grief.
• 'n Grieweverhoor/-vergadering moet gehou word met alle betrokke partye teenwoordig.
• Notule van die vergadering moet gehou word en enige geslaagde oplossing op die formele griewevorm
aangeteken word.
• Sou die werknemer nie tevrede wees nie, kan hy/sy die saak na die hoogste vlak van bestuur neem.
• Topbestuur moet 'n vergadering met alle betrokke partye reël.
• Notules van hierdie vergadering moet gehou/geliasseer word en die uitslag/besluit moet op die formele
griewevorm aangeteken word.
• Indien die werknemer steeds nie tevrede is nie, kan hy/sy die saak na die KVBA verwys om 'n finale
besluit oor die saak te maak.
• Indien die werknemer nie tevrede is met die besluit van die KVBA nie, kan die saak na die Arbeidshof
verwys word.

MANIERE WAAROP ONDERNEMINGS MOEILIKE MENSE/PERSOONLIKHEDE KAN HANTEER

• Kry perspektief van ander in dieselfde soort situasie om moeilike werknemers te verstaan.
• Gereelde vergaderings met toesighouers/departementshoofde moet help om moeilike of
probleemgedrag te identifiseer.
• Vra iemand in ‘n gesagsposisie vir insette in die situasie.
• Identifiseer die tipe persoonlikheid wat die probleem skep.
• Ontmoet privaat met moeilike werknemers, sodat daar geen inmenging deur ander
werknemers/kwessies is nie.
• Werknemers moet leer watter spesifieke gedrag aanvaarbaar is deur besonderhede te gee oor wat
verkeerd/onaanvaarbaar is en hulle moet ook die geleentheid kry om hul gedrag te verduidelik.
• 'n Sperdatum moet gestel word vir die verbetering van swak/moeilike gedrag.
• Die sperdatum moet met die moeilike werknemer bespreek word en sy/haar vordering moet voor die
sperdatum gemoniteer/geassesseer word.
• Riglyne vir verbetering moet gegee word.
• Hou kommunikasiekanale oop en moedig werknemers aan om hul griewe aan bestuur te kommunikeer.
• Bly kalm en in beheer van die situasie om die persoon/persone te kry om saam te werk.
• Behandel mense met respek, ongeag of hulle bekwaam/bevoeg is.
• Dit kan soms nodig wees om ‘n moeilike persoon te ignoreer en slegs te monitor.
• Identifiseer en verskaf 'n toepaslike ondersteuningsprogram om probleemareas te hanteer.
19
 TIPES MOEILIKE PERSOONLIKHEDE

Tipe persoonlikheid Strategieë om persoonlikheid te hanteer

• Luister na klagte, maar erken dit nie
Klaer
• Onderbreek die situasie en beweeg na oplossingsproses
• Lei hulle deur alternatiewe
Besluiteloos • Bly in beheer en beklemtoon die belangrikheid van ‘n besluit.
• Help hul om besluit te neem
• Wees sterk en laat hul nie toe om beloftes te maak wat hul nie kan hou nie.
Oor-instemmend
• Volg hul aksies op
• Wees streng met hulle en laat hul nie die toesighouer in hul negatiwiteit intrek
Negatief nie.
• Luister na hul, maar moenie saamstem nie
• Wees streng en selfversekerd.
Kundige • Moenie hul daarvan beskuldig dat hul verkeerd is nie.
• Ken jou feite
• Moenie hul stilte met woorde vul nie.
• Wag vir hul reaksie
Stil
• Vra hulle deur die proses sodat hul insette kan lewer
• Beperk die tyd van die bespreking
• Laat hulle toe om te praat en af te blaas.
Aggressief • Wees streng, maar moenie hul aanval nie.
• Moenie toelaat dat hulle vyandig teenoor ander is nie.

(Moet persoonlikhede kan identifiseer uit scenario’s en voorstelle gee hoe om elkeen te hanteer)

20
 WOLKSKOOL
EKSAMENRIGLYNE

KRITERIA VAN ASSESSERING VAN SPANPRESTASIE

21
KENMERKE/EIENSKAPPE VAN SUKSESVOLLE SPANNE

STADIUMS VAN SPANONTWIKKELING

LET WEL: JY MOET STADIUMS VAN SPANONTWIKKELING KAN IDENTIFISEER UIT SCENARIOS

BELANGRIKHEID VAN SPANDINAMIKA TEORIEë

22
 EKSAMENRIGLYNE

OORSAKE VAN KONFLIK IN DIE WERKSPLEK

HANTERING VAN KONFLIK IN DIE WERKSPLEK

PROSEDURE OM KONLIK TE HANTEER

23
HANTERING VAN MOEILIKE PERSOONLIKHEDE

HANTERING VAN MOEILIKE MENSE

AFDELING C

24
25
 BESIGHEIDS
ROLLE
SOSIALE VERANTWOORDELIKHEID

KORPORATIEWE MAATSKAPLIKE
VERANTWOORDELIKHEID (KMV)
EN
KORPORATIEWE MAATSKAPLIKE INVESTERING (KMI)

VRAESTEL 2:
AFDELING A
AFDELING B VRAAG 3
AFDELING C VRAAG 6

(KWARTAAL 3)

26
 Leerders moet die volgende kan doen:
MAATSKAPLIKE (SOSIALE)
VERANTWOORDELIKHEID EN MAATSKAPLIKE/SOSIALE VERANTWOORDELIKHEID
KORPORATIEWE • Definieer/Brei uit oor die betekenis van maatskaplike/sosiale
BURGERSKAP
verantwoordelikheid.
KORPORATIEWE • Verduidelik die verhouding/verband tussen maatskaplike/sosiale
MAATSKAPLIKE (SOSIALE) verantwoordelikheid en drievoudige sleutelaspekte/ drievoudige basislyn
VERANTWOORDELIKHEID ('triple bottom line').
(KMV/KSV)/ • Stel maniere voor waarop 'n besigheidsprojek tot die gemeenskap kan
KORPORATIEWE MAATSKAP- bydra bv. liefdadigheids-bydrae tot nie-regeringsorganisasies (NRO's),
LIKE (SOSIALE)INVESTERING betrokkenheid by gemeenskapsonderwys, indiensneming, vrywillige
(KMI/KSI) werknemerprogramme.
• Identifiseer/Noem die volgende sosio-ekonomiese kwessies uit gegewe
scenario's/stellings:
o MIV/Vigs
o Werkloosheid
o Armoede
• Beveel aan/Stel maniere voor waarop besighede die sosio-ekonomiese
hierbo kwessies kan hanteer.
Verduidelik/Beveel aan/Stel maniere voor waarop besighede tyd en moeite kan
bydrae om die welstand van werknemers en gemeenskappe te bevorder.
KORPORATIEWE MAATSKAPLIKE/SOSIALE VERANTWOOR-
DELIKHEID (KMV/KSV)
• Definieer/Brei uit oor die betekenis van KMV/KSV
• Beskryf/Verduidelik die doel van KMV/KSV
• Identifiseer/Noem/Beskryf kortliks die komponente van KMV/KSV:
omgewing, etiese korporatiewe maatskaplike investering/ beleggings,
gesondheid en veiligheid.
• Identifiseer KMV/KSV programme uit gegewe scenario's/stellings.
• Verduidelik/Bespreek/Evalueer/Analiseer die impak (positiewe/voordele
en/of negatiewe/nadele) van KMV/KSV op besighede en gemeenskappe.
KORPORATIEWE MAATSKAPLIKE/SOSIALE INVESTERING
(KMI/KSI)
• Definieer/Brei uit oor die betekenis van KMI/KSI.
• Beskryf/Verduidelik die doel van KMI/KSI.
• Beskryf kortliks/Noem KMI/KSI-fokusareas, bv. gemeenskap, landelike
ontwikkeling, werknemers, omgewing.
• Verduidelik/Onderskei tussen KMV/KSV en KMI/KSI.
• Verduidelik/Bespreek/Evalueer/Analiseer die impak (positiewe/voordele
en/of negatiewe/nadele) van KMI/KSI op besighede en gemeenskappe.

SOSIALE / MAATSKAPLIKE VERANTWOORDELIKHEID

DEFINISIE VAN SOSIALE / MAATSKAPLIKE VERANTWOORDELIKHEID

Die verantwoordelikheid van elke burger individu / organisasie om by te dra tot die welsyn van die gemeenskap
en die omgewing waarin hulle woon.

27
 VERHOUDING TUSSEN DIE DRIEVOUDIGE BASISLYN EN MAATSKAPLIKE
VERANTWOORDELIKHEID

Besighede moenie net fokus op wins nie, maar

Profyt / moet ook belê in hul gemeenskappe.
Wins /
Besighede moenie wins maak ten koste van sy
Ekonomies gemeenskap nie.

Besigheidsbedrywighede moenie 'n negatiewe

Persone / impak op mense of die gemeenskap hê nie.
Mense/
Besighede moet die lewenskwaliteit van hul
Maatskaplik werknemers verbeter.

Besighede moenie hulpbronne uitput of skade aan

Planeet/ die omgewing doen nie.
Omgewing Besighede moet herwin en eko-vriendelike
produkte en produksiemetodes ondersteun.

SOSIO-EKONOMIESE KWESSIES
(Jy moet sosio-ekonomiese kwessies uit scenario’s kanidentifiseer.
Dit sluit in armoede, werkloosheid, MIV/Vigs, ongeletterdheid, ens.)

STRATEGIEË OM SOSIO-EKONOMIESE KWESSIES TE HANTEER

MIV/VIGS WERKLOOSHEID ARMOEDE

• Ontwikkel
beradingsprogramme vir
besmette persone /
werknemers.
• Bied werkswinkels aan oor
MIV/Vigs veldtogte.
• ARV behandelings kan
aangebied word vir besmette
werknemers.
• Ontwikkel strategieë om
diskriminasie te voorkom.
• Ontwikkel vaardighede deur
leerderskappe.
• Bied beurse in arm
gemeenskappe om
opvoedingsvlak te verbeter.
• Skep werk vir lede in die
gemeenskap.
• Moedig entrepreneurskap aan
deur relevante programme
aan te beid.
• Ondersteun armoede-
verligtingsprogramme wat
deur die regering aangebied
word.
• Skenk voedsel / geld aan
plaaslike NWO’s
• Lok die beste werknemers
deur sosiaal verantwoordelik
te wees.
• Skep werk vir lede in die
gemeenskap

MANIERE WAT BESIGHEDE KAN BYDRA TOT DIE WELSTAND VAN WERKNEMERS
• Betaal billike salarisse aan die werkers op grond van die aard van hul werk
• Betaal billike bonusse, as erkenning vir harde werk en toewyding.
• Voorsien ontspanningsgeriewe vir werknemers.
• Bied jaarlikse fisiese / mediese ondersoeke aan werkers aan.

MANIERE WAT BESIGHEDE KAN BYDRA TOT DIE WELSTAND VAN DIE GEMEENSKAP
• Besigheid behoort die algemene lewenskwaliteit van hul gemeenskap te verbeter, bv. belê in
onderwys, ens.
• Verseker dat die produk wat hulle verskaf, nie die verbruiker / die omgewing benadeel nie.
• Skenk geld aan 'n gemeenskapsprojek / bestuur 'n projek om die gemeenskap op te hef.
• Verskaf sportfasiliteite om sosiale samehorigheid / gesonde aktiwiteite te bevorder.

28
 KORPORATIEWE MAATSKAPLIKE VERANTWOORDELIKHEID (KMV)
EN
KORPORATIEWE MAATSKAPLIKE INVESTERING/BELEGGING (KM//KMB)

DEFINISIE VAN KMV

• Die voortgesette verbintenis deur die besigheid om eties op te tree en by te dra tot ekonomiese
ontwikkeling terwyl die lewenskwaliteit van die plaaslike gemeenskap en die samelewing as geheel
verbeter word.

KOMPONENTE VAN KMV

• Omgewing
• Etiese korporatiewe maatskaplike belegging
• Gesondheid en veiligheid
• Korporatiewe bestuur
• Sake-etiek
• Diensbillikheid
• Voorsieningsketting / Verspreidingskanaal
• Kliënte
• Gemeenskap

DEFINISIE VAN KMI

• Geld wat deur 'n besigheid begroot word om oplossings te bied vir sosiale probleme binne die
gemeenskappe waaruit hulle hul werkers trek of waar hulle hul produkte / dienste maak / verkoop.

KOMPONENTE VAN KMI

• Gemeenskap
• Landelike ontwikkeling
• Werknemers
• Omgewing

VOORBEELDE VAN KMI PROJEKTE

• Skenking om plaaslike organisasies te ondersteun
• Om betrokke te wees by gespreksprojekte
• Dienste lewer wat die regering nie / stadig kan lewer nie / Bou infrastruktuur
• Belê in werkskeppingsprojekte
• Voorsien volwasse basiese onderwys
• Onderrig van entrepreneursvaardighede
• Borg kuns en kultuurprogramme
• Vestiging van programme om vroeë kinderontwikkeling te bevorder

Verskille tussen KMV en KMI

Korporatiewe Maatskaplike
Verantwoordelikheid (KMV)
Bedoeling is om besigheidspraktyke te verander
Fokus op die verhoging van beeld en wins
Projekte word gekoppel aan die besigheid bv.
opleiding aan werkloses
Korporatiewe Maatskaplike
Investering (KMI)
Onderneem om aktief geld en hulpbronne te gee
om die gemeenskap op te hef.
Fokus op opheffing van gemeenskap sonder
opbrengs op belegging
Projekte is buite die besigheid en het ‘n sterk
ontwikkelingsbenadering.

29
 DIE DOEL VAN KMV EN KMI
KMV
• KMV-programme is interne programme wat
besighede gebruik om te voldoen aan wette en
etiek.
• Belangrike areas van kommer is om die
omgewing te beskerm, die welstand van
werknemers van die gemeenskap en die
burgerlike samelewing in die algemeen.
• Besigheidsinskrywings poog om openbare
belang te bevorder en skadelike praktyke weg
te doen sonder dat enige formele wetgewing
nodig is.
• KMV beoog om 'n veilige werksomgewing
vir werknemers te skep.
• KMV-programme en aktiwiteite wat die
onderneming onderneem om positief by te dra
tot die gemeenskap waarin die besigheid
bedryf word.
IMPAK VAN KMV EN KMI OP BESIGHEDE
POSITIEF
• Besigheidsinskrywings mag ervare werknemers
lok / verhoog die keuse van geskoolde arbeid wat
produktiwiteit kan verhoog.
• Bevorder kliënte lojaliteit wat lei tot verhoogde
verkope en wins.
• Programme bevorder spanwerk binne besighede.
• KMV en KMI help beleggers lok.
• Gee besighede belastingvoordele soos
belastingvermindering / kortings.
• Dit help om personeel te behou / laer
personeelomset, aangesien werknemers se
gesondheid en veiligheid oorweeg word.
• Verbeter die gesondheid van sy werknemers deur
middel van gefokusde KMV-programme
IMPAK VAN KMV EN KMI OP GEMEENSKAPPE
Positief
• Voorsien werk vir werklose lede van die
gemeenskappe.
• Werknemers se familie en / of gemeenskapslede
ontvang beurse om hul studies te bevorder.
• Verskaf rehabilitasiesentrums aan werknemers /
gemeenskapslede wat verslawingsprobleme het.
• Verbeter die gesondheid van werkers /
gemeenskappe deur mediese infrastruktuur te
voorsien.
• Opheffing van die lewenstandaard.
KMI
• KMI poog om by te dra tot volhoubare
ontwikkeling van sy onmiddellike
gemeenskappe.
• KMI is deur die wet afdwingbaar en die regering
vereis dat besigheid KMI- bydraes moet maak.
• KMI-projekte speel 'n positiewe rol in die
ontwikkeling van gemeenskappe.
• KMI openbaar 'n besigheid se houding teenoor
die gemeenskap waarin dit bedryf word.
• KMI-projekte is langtermynbelegging.
• Die hoof fokus van KMI is nie om wins te
verhoog nie, maar om gemeenskappe te
ondersteun.
• Dit is relevant vir die Suid-Afrikaanse konteks
waar sosio-ekonomiese opheffing so 'n
prioriteit is
NEGATIEF
• Besigheid mag nie ondersteun word nie. Kliënte
mag nie hul produkte / dienste koop nie, wat 'n
afname in verkope tot gevolg het.
• Klein en medium ondernemings vind dit moeilik
om KMV en KMI programme te implementeer.
• Gedetailleerde verslae moet opgestel word, wat
tydrowend kan wees.
• Maatskaplike betrokkenheid word befonds uit
besigheids winste wat gebruik kan word tot
voordeel van kliënte / verminder pryse.
• KMV en KMI -aktiwiteite lei besigheidsfokus af
van sy kernbesigheidsfunksies.
• Besighede vind dit moeilik om te voldoen aan
wetgewing wat betrekking het op KMV en KMI
• Dit kan finansiële risiko verhoog, aangesien
programme geld kos en negatiewe impak op
wins kan hê.
Negatief
• Besighede is nie altyd toegerus om sosiale
probleme aan te spreek nie.
• Gemeenskappe kan vermy verantwoordelikheid
vir hulself neem omdat hulle afhanklik is van 'n
besigheid se KMV en KMI inisiatiewe /
Uitdeelprogramme.
• Verspreiding van skaars hulpbronne aan
geselekteerde begunstigdes in die gemeenskap
kan probleme soos diskriminasie veroorsaak.
• Sommige besighede neem slegs deel aan KMV
en KMI inisiatiewe om wins te maak en gee nie
regtig om vir die gemeenskap waarin hulle werk
nie.
30
 WOLKSKOOL

Verhouding / verband tussen drievoudige basislyn en maatskaplike/sosialeverantwoordelikheid

Strategieë om sommige sosio-ekonomiese kwessies te hanteer

31
Maniere waarop besighede kan bydra tot die welstand van hul werknemers

Komponente van KMV

Impak van KMV EN KMI op die Besighede

32
Impak van KMI en KMV op gemeenskappe

KMI PROJEKTE

Verskil tussen KMV en KMI

33
AFDELING C

34
 BESIGHEIDS
ROLLE

MENSEREGTE, INKLUSIWITEIT EN
OMGEWINGSKWESSIES

VRAESTEL 2:
AFDELING A
AFDELING B VRAAG 3
AFDELING C VRAAG 6

(KWARTAAL 3)
35
 ONDERWERP INHOUD VIR DOELEINDES VAN LEER EN ASSESSERING
Leerders moet die volgende kan doen:
MENSEREGTE, EKONOMIESE, SOSIALE ENKULTURELE REGTE
• Beskryf kortliks/Noem die volgende menseregte in diewerkplek:
o Privaatheid
Menseregte,
o Waardigheid
o Gelykheid
Inklusiwiteit en
o Vryheid van spraak en uitdrukking
o Inligting
Omgewingskwessies
o Veiligheid, sekuriteit en beskerming van lewe
• Identifiseer die bostaande menseregte uit gegewescenario's/stellings.
• Beveel maniere aan waarop besighede die bostaande menseregte in die werkplek
kan hanteer.
• Beskryf kortliks/Noem die ekonomiese regte vanwerknemers in die werkplek.
• Beskryf kortliks/Noem die sosiale regte van werknemersin die werkplek.
• Beveel maniere aan waarop besighede die sosiale regteen kulturele regte in die
werkplek kan bevorder.
• Verduidelik die implikasies van gelykheid, respek enwaardigheid op besighede.
DIVERSITEIT
• Definieer/Brei uit oor die betekenis van diversiteit in diewerkplek.
• Identifiseer/Noem die volgende diversiteitskwessies uitgegewe
scenario's/stellings:
o Armoede
o Ras
o Geslag
o Taal
o Ouderdom,
o Kultuur/Geloof
o Gestremdheid.
• Beveel aan/Stel maniere voor waarop besighede diebostaande
diversiteitskwessies in die werkplek kan hanteer.
• Bespreek die voordele van diversiteit in die werkplek.Stel strategieë voor wat
besighede kan gebruik om maatskaplike/kulturele regte in die werkplek te bevorder.
OMGEWINGSFAKTORE
• Verduidelik die verantwoordelikhede van werkgewers ommenslike gesondheid en
veiligheid in die werkplek te bevorder.
• Beskryf kortliks/Verduidelik/Bespreek die rol van die gesondheids- en
veiligheidsverteenwoordigers om die werksomgewing te beskerm, bv. opvolg
van die doeltreffendheid van die gesondheids- en veiligheidsmaatreëls/
identifiseer potensiële gevare in diewerksomgewing/ondersoek werkers se
klagtes, ens.
• Identifiseer die rol van die gesondheids- en veiligheidsverteenwoordigers uit
gegewe scenario's.
• Verduidelik die verantwoordelikhede van werkers/werknemers om menslike
gesondheid en veiligheidin die werkplek te bevorder.
• Identifiseer die verantwoordelikhede van werkgewers enwerkers/werknemers in die
bevordering van menslike gesondheid en veiligheid in die werkplek uit gegewe
scenario's.
• Beveel aan/Stel strategieë voor wat besighede kan gebruikom die omgewing en
menslike gesondheid te beskerm.
• Assesseer 'n sake-onderneming volgens menseregte,inklusiwiteit en
omgewingskwessies, met behulp van informele opnames, onderhoude, ens .

36
 Sleutelkonsepte

KONSEP DEFINISIE
Menseregte Die regte van alle mense ongeag hul geslag/ras/nasionaliteit of enige ander status.

Inklusiwiteit Beteken dat niemand uitgesluit moet word weens hul geslag/ras/
ouderdom/taal/gestremdheid nie.

Omgewings-kwessies Hou verband met die bewaring van 'n skoon/veilige/volhoubare omgewing.

Diversiteit Dit beteken dat die werkerskorps mense/groepe moet insluit van verskillende
rasse/geslagte/klasse/kulture.

Armoede Om nie basiese behoeftes te kan bevredig nie weens gebrek aan inkomste om
goedere te koop.

Ongelykheid Onbillike verskille tussen groepe mense in die samelewing wanneer sommige
toegang het tot meer rykdom/status/ geleenthede as ander.
Ras Klassifikasie van mense volgens hul fisiese verskille, bv. kleur van hul vel.
Geslag Verwys na manlik of vroulik.

Gestremdheid 'n Fisieke of geestestoestand wat 'n mens se beweeglikheid, sintuiglike waarneming
of aktiwiteite beperk.
Geloof 'n Geloof in en aanbidding van 'n bonatuurlike mag, veral 'n persoonlike God.
Ouderdom Die tydperk wat 'n persoon geleef het, of 'n ding bestaan het.
Kultuur Die idees, gebruike en maatskaplike gedrag van bepaalde mense of 'n samelewing.
Gelykheid Die feit om gelyk te wees in regte, status, voordele, ens.

Respek 'n Beleefde gedrag teenoor iemand of omgee vir iemand/iets wat jy dink belangrik is.
Waardigheid Die toestand waarin jy werd is om met eer en respek gehanteer te word.
Ekonomiese regte Die regte wat elke persoon het om ekonomies aktief wees.
Maatskaplike regte Reg op welsynsvoordele.
Kulturele regte Reg om deel te neem aan kulturele aktiwiteite en gebeure van jou keuse.

37
 MENSEREGTE IN DIE WERKSPLEK

Privaatheid
Respek/Waardigheid
Billikheid/Gelykheid Slegs die 1ste 6
Vryheid van spraak en uitdrukking menseregte word in die
eksamenriglyne genoem
Inligting
Veiligheid / Sekuriteit en beskerming / Lewe

• Vryheid van assosiasie

• Vrye keuse van 'n handel / beroep
• Arbeidsregte / Vryheid van vergadering / Reg om te
protesteer
• Vryheid van denke en godsdiens
• Vryheid van beweging
• Gesondheidsorg / voedsel / water en maatskaplike bystand
• Billike arbeidspraktyke
• Onderwys en opleiding / universele reg tot basiese onderwys
• Vryheid om jou eie taal te kies
• Toegang tot arbeidshof / instansies
• Vryheid van slawerny, serwituut of dwangarbeid
• Stem
• Kinders se reg
• Vryheid om jou eie taal te kies / deel te neem aan eie kulturele lewe

• IMPLIKASIES VAN MENSEREGTE IN DIE WERKPLEK:

Mensereg Implikasie
Privaatheid • Besighede mag nie die regte van die werknemers en kliënte
oortree nie.
• Hulle moet nie persoonlike inligting oor werknemers aan
enigiemand anders verskaf nie.
• Inligting oor werknemers wat hul MIV / Vigs-status bekend
gemaak het / enige chroniese siekte moet vertroulik gehou
word.
• Dit is onwettig om ander mense se e-posse te lees/se gesprekke
op te neem, tensy dit genoem word duidelik en vooraf.

• Besighede moet alle werknemers met respek / waardigheid

behandel, ongeag hul sosio-ekonomiese status.
• Hulle moet nie werkers dwing om degraderende of
Respek en waardigheid vernederende werk te doen nie.

38
Billikheid / Gelykheid • Besighede moet gelyke geleenthede gee aan werknemers / nie
teen hulle diskrimineer nie op grond van geslag / ras /
godsdiens / seksuele oriëntasie, ens.
• Gelyke betaling vir werk van gelyke waarde.
• Hulle moet toepaslike wetgewing op alle vlakke
regverdig toepas.
• Bestuurders moet verseker dat geen werknemer
daaronder ly as gevolg van diskriminasie nie.

• Besighede moet oop kommunikasiekanale tussen bestuur

en werknemers toelaat.
• Hulle moet werknemers 'n platform gee om hul griewe te lig
Vryheid van spraak/ sonder enige viktimisasie.
uitdrukking • 'n Werknemer moet nie gestraf word of gediskrimineer word
omdat hulle ‘n opinie lig nie.
• Werkers moet toegang tot inligting hê, insluitende alle inligting
wat deur die regering, bv. beleide / werkskedules /
dienskontrakte / arbeidswette soos WBD/ WGI / WVO, ens.
• Besigheid moet deursigtig wees in hul finansiële state /
Werknemers mag versoek om hierdie state met ‘n motivering te
Inligting sien.
• Werknemers moet ingelig / opgedateer word, wanneer nuwe
inligting beskikbaar word.
Veiligheid, sekuriteit en
beskerming van lewe
• Werknemers moet in 'n veilige werkomgewing werk wat vry is
van gevaarlike produkte / areas.
• Voorsien werkers met beskermende klere, bv.
handskoene en skoene, ens.
• Voldoen aan veiligheidswetgewing soos WVBS, ens.
• Maak voorsorgmaatreëls om te verseker dat werknemers en
hul besittings veilig in die werkplek is.

Vrye keuse van handel • Elke werknemer het die reg om geskikte opleiding te ontvang
beroep of professie vir posisies by hul werksplek.

Vryheid van assosiasie • 'n Werkgewer mag nie werknemers weier om by die vakbond
van hulle keuse aan te sluit nie.
• Besighede mag nie diskrimineer teen enige werknemer wat die
korrkekte prosedure volg om te staak/arbeid te weerhou.
Arbeidsregte, vryheid van
• Hulle moet werknemers se lidmaatskap respekteer by
vergadering en die reg om
vakbonde / deelname aan wettig staking, solank die
te protesteer industriële optrede binne die wet is.

39
 Vryheid van denke en
godsdiens
Vryheid van beweging
Gesondheidsorg, voedsel,
water en maatskaplike
bystand
Billike arbeidspraktyke
Onderwys en opleiding,
universiële reg op
basiese onderwys
Vryheid van slawerny,
serwituut of dwangarbeid
Stem
Kinders se regte
Vryheid om jou eie taal te kies
en deel te neem aan eie
kultuur
Toegang tot
arbeidsinstellings en hof
• Besighede kan nie verhoed dat 'n werknemer sy of haar
godsdiens beoefen nie.
• Werknemers moet toegelaat word om hul godsdienstige
vakansies te hou/tyd af te gee daarvoor.
• Werknemers moet toegelaat word om hul godsdiens sonder
enige vrees te beoefen.
• 'n Werkgewer mag nie verhoed dat 'n werknemer aansoek doen
vir enige geskikte posisie nie by 'n ander
kantoor van die werkgewer / by enige ander besigheid.
• Werknemers moet toegang hê tot skoon water en sanitasie
by die werkplek.
• Sommige werkgewers subsidieer gesonde etes / reël vir
primêre gesondheidsorgdienste beskikbaar op die perseel.
• Besighede moet die basiese menseregte bevorder, bv.
ondersteun werkers wat leef met MIV / vigs / persone wat
geraak word deur beroepsverwante siektes.
• Betaal moet billike salarisse en lone betaal.
• Hulle moet voldoen aan die bepalings en voorwaardes van
WBD.
• Werknemers moet gestuur word vir
vaardigheidsontwikkelingsopleidingsprogramme.
• Afrigting / Mentorskap om werknemers vir
bestuursposisies voor te berei.
• Elke werknemer het die reg op opleiding, insluitend
VBOO(Volwasse Basiese Opleiding en Onderwys) vir
werknemers wat min formele opleiding het.
• Werkgewers moet voldoen aan wetgewing soos die Wet op
Arbeidsverhoudinge.
• Geen besigheid moet dreig/ druk plaas op / intimideer 'n
werknemer, om 'n spesifieke handeling uit te voer nie.
• Besighede moet verseker dat hul werknemers tyd
beskikbaar het om te stem tydens algemene
verkiesings.
• Werkgewers mag nie kinders van 15 jaar en jonger in diens
neem nie.
• Werkgewers mag nie diskrimineer teen enige
werknemer se kultuur of taalgebruik keuse nie.
• Hulle moet verseker dat alle werknemers gelyk
behandel word.
• Werkgewers moet 'n gedetailleerde beleid hê wat handel
oor diversiteit in die werkplek.
• Werknemers het die reg om aansoek te doen by die KVBA /
Arbeidshof vir hulp, indien gesprekke met “SOL” nie enige
arbeidsgeskille opgelos het nie.
40
 EKONOMIESE REGTE IN DIE WERKSPLEK

• Vry van dwangarbeid

• Vry om werk te aanvaar of te kies
• Gelyke betaling vir werk van gelyke betaling
• Redelike beperking van werksure
• Veilige en gesonde werksomstandighede
• Sluit aan by, of vorm vakbonde
• Reg om deel te neem aan 'n wettige staking

SOSIALE REGTE IN DIE WERKSPLEK

MANIERE OM SOSIALE REGTE IN DIE WERKSPLEK TE BEVORDER

• Besighede moet verseker dat werknemers toegang tot skoon water / sosiale sekerheid het.
• Voorsien geleenthede vir vaardigheidsopleiding / basiese onderwys.
• Registreer werkers by WVF om voldoende beskerming te bied in die geval van werkloosheid /
siekte.
• Moedig werknemers aan om deel te neem aan spesiale geleenthede, bv. Wêreldvigsdag.

KULTURELE REGTE IN DIE WERKSPLEK

MANIERE OM KULTURELE REGTE IN DIE WERKSPLEK TE BEVORDER

• Moedig werknemers aan om aan kulturele aktiwiteite deel te neem.

• Laat werknemers toe om oplossings vir uitdagings uit hul eie kulturele perspektief te bied.
• Verskaf werk aan mense uit verskillende kulturele agtergronde.
• Werknemers moet opgelei word om ander se kulture te verdra en te respekteer.

IMPLIKASIES VAN GELYKHEID, RESPEK en WAARDIGHEID VIR BESIGHEDE

• Besighede moet al hul werknemers gelyk behandel, ongeag hul ras /kleur / ouderdom / geslag /
gestremdheid, ens.
• Alle werkers moet toegang hê tot gelyke geleenthede.
• Missie moet waardes van gelykheid / respek insluit.
• Werkgewers moet vinnig en billik reageer om voorvalle van diskriminasie in die werkplek te
raporteer.

41
 DIVERSITEIT IN DIE WERKSPLEK

DEFINISIE VAN DIVERSITEIT

Diversiteit verwys na die verskeidenheid mense wat in diens is op grond van ouderdom / ras / geslag
/etniese groepe / gestremdhede / materiële rykdom / persoonlikhede , ens.

HANTERING VAN DIVERSITEITSKWESSIES IN DIE WERKSPLEK

ARMOEDE • Besighede moet mense van verskillende sosio-ekonomiese

agtergronde / status in diens neem.
• Beloon werknemers vir dienste goed gelewer
• Verseker dat die pryse van produkte bekostigbaar is vir die
geïdentifiseerde verbruikersmark.
• Bied gesubsidieerde etes / kantienfasiliteite op die
perseel.
• Voorsien vrye uniforms aan werknemers vir veiligheidsdoeleindes.
• Borg leerlingskappe vir werklose mense.

ONGELYKHEID
• Implementeer gelyke geleenthede beleid wanneer nuwe
personeel aangestel word.
• Gelyke geleenthede moet oorweeg word wanneer personeel
bevorder word.
• Implementeer 'n Diensbillikheidsplan vir die onderneming.

RAS

• Implementeer regstellende aksie beleid soos vereis deur die wet

• Voldoen aan die Wet op Gelyke Indiensneming en BSEB
by die aanstelling / opleidingspersoneel
• Geen diskriminasie moet op grond van velkleur gemaak word
nie.
• Werk mense van verskillende rassegroepe.

• Mans en vroue moet gelyke werksgeleenthede aangebied

GESLAG word.
• Besigheidsdirekteure moet beide mans en vroue in
bestuursposisies bevorder.
• Vroue moet in diens wees om aan die WGI te voldoen.
• Teikens kan gestel word vir geslagsgelykheid in die
onderneming.
• Nuwe aanstellings moet gebaseer wees op vaardighede en
vermoëns.
• Stel regstellende aksie in deur te verseker dat manlike en
vroulike werknemers gelyk / eweredig vergoed word.

42
 TAAL

• Besighede kan spesifiseer dat alle kommunikasie slegs in een

spesifieke taal moet wees en werknemers van werknemers
verwag om 'n sekere vlak van vlotheid in daardie taal te hê.
• Dit kan soms nodig wees om 'n tolk te gebruik sodat almal ten
volle kan verstaan wat in 'n vergadering gesê word.
• Alle besigheidskontrakte moet in taal verstaanbaar wees en moet
beskikbaar wees in die taal van keuse vir die
betrokke partye wat onderteken word

OUDERDOM
• 'n Besigheid mag 'n persoon wat ouer as die normale aftree-
ouderdom is, in diens neem, mits die persoon die geskikste
kandidaat is.
• Ondernemings moet ouer werknemers aanmoedig om jong
werknemers te help om hul potensiaal te ontwikkel.
• Jong werknemers moet aangeraai word om ouer werknemers te
respekteer en te leer.

• Besigheid moet werksgeleenthede verskaf vir mense wat fisies

gestremd.
GESTREMDHEID • Akkommodeer mense wat fisies uitgedaag word deur fasiliteite te
verskaf
/opritte vir rolstoele, ens.
• Verseker dat werkers met spesiale behoeftes nie
gemarginaliseer / uitgesluit word van werkplekaktiwiteite nie.
• Besigheid moet goed ingelig wees oor hoe om met gestremde
werknemers te doen.
• Beleide en programme moet die behoeftes van mense met
gestremdhede insluit.

43
 GELOOF / KULTUUR • Moedig werknemers aan om aan kulturele aktiwiteite deel te
neem om te leer hoe dinge in ander kulture gedoen word.
• Laat werknemers toe om oplossings vir uitdagings vanuit hul
eie kulturele perspektief te bied.
• Maak voorsiening vir verskillende kulture, soos kos in
die kantine / vermaak by personeelfunksies.
• Werksmense van Omvattende kulturele agtergronde.
• Besigheid moet nie werknemers dwing om werk te doen wat
teen hul godsdiens kan wees nie.

OPVOEDKUNDIGE
AGTERGRONDE • Moedig werknemers aan om nuwe vaardighede aan te
leer by ervare werknemers bv tegnologie.
• Werknemers moet aangemoedig word om nuwe kursusse te
doen om nuwe vaardighede en kennis aan te leer
• Werkgewers kan beurse aanbied om werknemers aan te
moedig om verder te studeer
• Bied leerlingskappe aan werknemers
aan wie geen vorm van formele opvoeding het nie

VOORDELE VAN DIVERSITEIT IN DIE WERKSPLEK

• Diversiteit in arbeidsmag verhoog die vermoë van 'n onderneming om probleme op te los.
• Werknemers waardeer mekaar se diversiteit en leer om te kommunikeer oor verskille.
• Werknemers toon groter lojaliteit teenoor die besigheid omdat hulle gerespekteer / aanvaar /
verstaan word.
• Werknemers van verskillende agtergronde kan verskillende perspektiewe vir die besigheid bring.

OMGEWINGSKWESSIES

ROLLE VAN GESONDHEIDS- EN VEILIGHEIDSVERTEENWOORDIGERS IN DIE BESKERMING VAN

DIE WERKSPLEKOMGEWING

• Verseker dat beskermende klere voorsien word vir alle werkers.

• Identifiseer potensiële gevare in die werkplek
• Verseker dat alle toerusting wat nodig is om werk te verrig gereeld verskaf / onderhou word
• Bevorder veiligheidsopleiding sodat werknemers potensiële gevare kan vermy.

VERANTWOORDELIKHEID VAN WERKERS OM MENSLIKE GESONDHEID EN VEILIGHEID

IN DIE WERKSPLEK TE BEVORDER

• Werkers moet sorg vir hul eie gesondheid en veiligheid in die werkplek.
• Samewerking en nakoming van die reëls en prosedures, bv. dra voorgeskrewe veiligheidsklere.
• Rapporteer ongelukke aan die werkgewer teen die einde van die skof
• Stel die werkgewer in kennis van enige siekte, wat die vermoë om te kan werk, beïnvloed.

44
VERANTWOORDELIKHEID VAN DIE WERKGEWER IN DIE BEVORDERING VAN MENSLIKE
GESONDHEID EN VEILIGHEID IN DIE WERKSPLEK

• Verskaf en onderhou al die toerusting wat nodig is om die werk te verrig

• Verminder / verwyder gevare vir werkers en verskaf persoonlike beskermende klere
• Werkgewers moet weet waar potensiële gevare kan wees en maatreëls tref om die skade uit te
skakel of te beperk
• Nooduitgangsdeurtekens moet vir alle werknemers sigbaar wees.

MANIERE WAAROP BESIGHEDE DIE OMGEWING KAN BESKERM EN MENSLIKE GESONDHEID IN

DIE WERKSPLEK KAN BEVORDER

• Wette en regulasies moet nagekom word sodat winste nie ten koste van die omgewing
gegenereer word nie..
• Water vir menslike verbruik moet getoets word voordat dit gebruik word.
• Bevorder natuurbewaring deur natuurlike hulpbronne te versorg.
• Verminder besoedeling, deur hergebruik, vermindering en herwinning.

45
 WOLKSKOOL

MENSEREGTE

PRIVAATHEID

GELYKHEID/BILLIHEID

VRYHEID VAN SPRAAK EN UITDRUKKING

INLIGTING

46
VEILIGHEID / SEKURITEIT EN BESKERMING VAN LEWE

EKONOMIESE REGTE VAN WERKNEMERS IN DIE WERKSPLEK

SOSIALE REGTE VAN WERKNEMERS IN DIE WERKSPLEK

KULTURELE REGTE VAN WERKERS IN DIE WERKSPLEK

IMPLIKASIES VAN GELYKHEID, RESPEK EN WAARDIGHEID IN DIE WERKSPLEK

DIVERSITEIT

47
48
VOORDELE VAN DIVERSITEIT IN DIE WERKPLEK

ROLLE VAN GESONDHEIDS- EN VEILIGHEIDSVERTEENWOORDIGERS IN DIE BESKERMING VAN

DIE WERKPLEKOMGEWING

49
VERANTWOORDELIKHEID VAN WERKERS OM MENSLIKE GESONDHEID EN VEILIGHEID IN DIE
WERKPLEK TE BEVORDER

VERANTWOORDELIKHEDE VAN WERKGEWERS IN DIE BEVORDERING VAN MENSLIKE

GESONDHEID EN VEILIGHEID IN DIE WERKPLEK

AFDELING C

50