Zadanie egzaminacyjne

Zmontuj i uruchom układ elektropneumatyczny. Niezbędne do montażu elementy wybierz ze sprzętu

zgromadzonego na stanowisku egzaminacyjnym. Przed zamontowaniem sprawdź, czy są one sprawne.

Na podstawie podanej dokumentacji technicznej:

• zamontuj na płycie montażowej elementy układu zgodnie z rysunkiem 1,
• wykonaj połączenia elektryczne zgodnie ze schematem zamieszczonym na rysunku 2,
• wykonaj połączenia pneumatyczne zgodnie ze schematem zamieszczonym na rysunku 3,
• sprawdź poprawność montażu wykonanych połączeń. W przypadku stwierdzenia niezgodności
z rysunkami 2 i 3, wprowadź ewentualne poprawki,
• wypełnij protokół z wykonania pomiarów kontrolnych - tabela 1,
• włącz zasilanie elektryczne układu sterowania,
• włącz zasilanie sprężonego powietrza do układu,
• wyreguluj ciśnienie robocze tak, aby na wyjściu zespołu przygotowania powietrza jego wartość
wynosiła 4 bary,
• wyreguluj zawory dławiąco-zwrotne tak, żeby czas wysuwania tłoczyska siłownika 1A1 wynosił
3 s ± 0,5 s i czas wsuwania tłoczyska siłownika 1A1 wynosił 3 s ± 0,5 s,
• przeprowadź test działania układu elektropneumatycznego - tabela 2.

Przewodami w izolacji o kolorze brązowym lub czerwonym wykonaj wszystkie połączenia z grupą złączek
czerwonych +24 V, przewodami w izolacji o kolorze niebieskim wykonaj wszystkie połączenia z grupą złączek
niebieskich 0 V, a pozostałe połączenia wykonaj przewodami w izolacji o kolorze czarnym.

Uwaga:
Przed każdym włączeniem mediów zasilających zgłaszaj Przewodniczącemu ZN przez podniesienie ręki
gotowość do wykonania tej czynności.
Pracuj zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.
Po zakończeniu wykonywania zadania uporządkuj stanowisko i pozostaw włączone media zasilające układu
elektropneumatycznego.

Strona 2 z 7
 Dokumentacja techniczna układu elektropneumatycznego

Rysunek 1. Rozmieszczenie elementów układu elektropneumatycznego na płycie montażowej

+24 V, 0 V − złączki przyłączeniowe

S1, S2 – przyciski sterownicze monostabilne NO
B1 – łącznik krańcowy z rolką, NO 24 V DC
B2 – łącznik krańcowy z rolką, NC 24 V DC
Y1 – cewka elektrozaworu 1V1
K1, K2 – przekaźniki elektromagnetyczne
H1, H2 – lampki sygnalizacyjne 24 V DC (H1 zielona, H2 czerwona)
1A1 – siłownik dwustronnego działania
1V1 – elektrozawór rozdzielający 5/2, sterowany cewką 24 V DC, ze sprężyną zwrotną
1V2, 1V3 – zawory dławiąco-zwrotne
OZ1 – zespół przygotowania sprężonego powietrza

Strona 3 z 7
Rysunek 2. Schemat połączeń elektrycznych w układzie elektropneumatycznym

Rysunek 3. Schemat połączeń pneumatycznych w układzie elektropneumatycznym

Strona 4 z 7
Opis działania układu elektropneumatycznego

▪ Stan początkowy:
− tłoczysko siłownika 1A1 w pozycji wsuniętej,
− łącznik krańcowy B1 aktywny (B1=1),
− lampki: H1 zgaszona, H2 świeci,
− cewka: Y1 wyłączna,
− łącznik krańcowy B2 nieaktywny (B2=0).

▪ Działania procesowe w układzie:

− jednoczesne naciśnięcie przycisków S1 i S2 i ich przytrzymanie powoduje zaświecenie lampki
H1 oraz załączenie cewki Y1,
− czas wysuwu tłoczyska siłownika 1A1 do pozycji całkowitego wysunięcia wynosi 3 s ± 0,5 s,
− osiągnięcie przez tłoczysko siłownika 1A1 maksymalnego wysunięcia powoduje przesterowanie
łącznika krańcowego B2 (B2=1),
− przesterowanie łącznika B2 skutkuje natychmiastowym wyłączeniem cewki Y1 i powrotem
tłoczyska siłownika 1A1 do pozycji początkowej (wsuniętej),
− powrót tłoczyska następuje nawet przy naciśniętych przyciskach S1 i S2,
− czas powrotu tłoczyska siłownika 1A1 do pozycji całkowitego wsunięcia wynosi 3 s ± 0,5 s,
− ponowne uruchomienie możliwe jest dopiero po zamknięciu styków łącznika B1 i naciśnięciu
przycisków S1, S2.

Czas przeznaczony na wykonanie zadania wynosi 180 minut.

Ocenie podlegać będą 4 rezultaty:

− zmontowany układ elektropneumatyczny – część pneumatyczna,
− zmontowany układ elektropneumatyczny – część elektryczna,
− protokół z wykonania pomiarów kontrolnych – tabela 1,
− uruchomienie i testowanie działania układu elektropneumatycznego – tabela 2,
oraz
przebieg prac związanych z montażem i uruchomieniem układu elektropneumatycznego.

Strona 5 z 7
 Tabela 1. Protokół z wykonania pomiarów kontrolnych

Pomiar rezystancji wybranych połączeń i elementów elektrycznych

Ocena stanu
Wartość technicznego
Lp. Element elektryczny Jednostka
rezystancji (wpisz sprawny
lub uszkodzony)
S1:3 / S1:4
1. (niepodłączony przycisk S1 -
przed wciśnięciem)
S2:3 / S2:4
2. (niepodłączony przycisk S2 - po
wciśnięciu)
Y1:A2 / Y1:A1
3.
(niepodłączona cewka Y1)
K1:A2 / K1:A1
4.
(niepodłączona cewka K1)
Ocena stanu połączenia
Wartość
Lp. Odcinek pomiaru Jednostka (wpisz ciągły lub
rezystancji
przerwa)
5. +24 V / K2:21

6. +24 V / B2:2

7. B2:2 / K1:A1

8. K2:11 / H2:X1

9. 0 V / Y1:A2

10. 0 V / K1:A2

Strona 6 z 7
 Tabela 2. Testowanie działania układu elektropneumatycznego

Ocena efektu
Czynności operatorskie, które po wykonaniu na zmontowanym (zaznacz X
Lp. w odpowiednim
układzie sterowania powinny przynieść określone efekty
kwadracie)
TAK NIE
Jednoczesne wciśnięcie przycisków S1 i S2, przy aktywnym
1. łączniku krańcowym B1, powoduje wysunięcie tłoczyska siłownika
1A1
Zwolnienie przycisku S1 podczas wysuwania tłoczyska siłownika
2
1A1 powoduje zatrzymanie pracy siłownika

3. Wysuwanie tłoczyska siłownika 1A1 trwa 3 s ± 0,5 s

Przesterowanie łącznika krańcowego B2 powoduje natychmiastowe

4.
rozpoczęcie wsuwania tłoczyska siłownika 1A1

5. Wsuwanie tłoczyska siłownika 1A1 trwa 3 s ± 0,5 s

Całkowite wsunięcie tłoczyska siłownika 1A1 powoduje

6.
przesterowanie łącznika krańcowego B1 (B1=1)

7 Lampka H2 świeci, gdy załączona jest cewka Y1

Wyłączenie cewki przekaźnika K2 powoduje włączenie lampki H2 i

8.
zgaszenie lampki H1

Strona 7 z 7
 Wskazania dla ośrodków egzaminacyjnych
dotyczące przygotowania stanowisk egzaminacyjnych do części praktycznej egzaminu

Symbol i nazwa kwalifikacji: ELM.03. Montaż, uruchamianie i konserwacja urządzeń i systemów

mechatronicznych

Opis wyposażenia ośrodka egzaminacyjnego

1. Miejsce egzaminowania - pomieszczenie wyposażone w jednoosobowe stanowiska egzaminacyjne
zapewniające samodzielne wykonanie zadania egzaminacyjnego, spełniające wymagania wynikające
z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

Tabela 1. Wyposażenie miejsca egzaminowania

Jednostka
Lp. Wyposażenie dodatkowe i uzupełniające Liczba
miary
w zależności od
1. Stolik i krzesła dla zespołu nadzorującego szt.
składu zespołu
2. Stolik i krzesło dla obserwatora szt. 1
Tablica szkolna/plansza oraz kreda/pisak do zapisania czasu
3. szt. 1
rozpoczęcia i zakończenia pracy zdających
4. Zegar szt. 1
5. Apteczka szt. 1
6. Kosz na odpadki szt. 1
= liczbie zdających na
7. Długopis (zapasowy dla zdających) szt.
zmianie
Identyfikator dla zdającego = liczbie zdających na
8. szt.
(wyłącznie z numerem stanowiska) zmianie
Identyfikator dla zespołu nadzorującego
9. (wyłącznie z napisem: PRZEWODNICZĄCY ZESPOŁU szt. dla każdej osoby
NADZORUJĄCEGO lub EGZAMINATOR)
Identyfikator dla obserwatora
10. szt. 1
(wyłącznie z napisem: OBSERWATOR)
Identyfikator dla asystenta technicznego
11. szt. 1
(wyłącznie z napisem: ASYSTENT)

2. Opis stanowiska egzaminacyjnego

W skład stanowiska egzaminacyjnego wchodzi:
− indywidualne stanowisko do pisania – biurko lub stolik i krzesło,
− indywidualne stanowisko komputerowe – komputer z oprogramowaniem,
− indywidualne stanowisko montażowe – do montażu układu oraz programowania
i konfiguracji elementów urządzeń i systemów mechatronicznych.
Każde stanowisko wyposażone powinno być w stół montażowy wraz z płytą montażową o wymiarach
minimum 800×600 mm. Na płycie montażowej musi być możliwość zamontowania elementów
wyposażenia. Mogą to być np. płyty profilowane aluminiowe do pneumatyki i sterowania elektrycznego
(o ile ośrodek takie wyposażenie posiada) lub inna płyta, np. drewnopochodna.

Do stołu montażowego powinny być doprowadzone następujące media:

− źródło napięcia zmiennego jednofazowego 230 V/50 Hz (min. trzy gniazda). Przyłącza powinny
być umieszczone w skrzynce rozdzielczej NN wyposażonej w zabezpieczenia różnicowo-prądowe

1
 i nadmiarowo-prądowe, wyłącznik główny, wskaźniki napięcia (lampki sygnalizacyjne). Na
zewnątrz skrzynki powinien być umieszczony w widocznym miejscu wyłącznik awaryjny.
− sprężone powietrze − minimalne ciśnienie zasilające 8 barów.

I. Wyposażenie niezbędne do wykonania zadania

Tabela 2. Wyposażenie stanowiska egzaminacyjnego dla 1 zdającego

Istotne funkcje - parametry techniczno- Jednostka
Lp. Nazwa Ilość
eksploatacyjne/uwagi miary

1 2 3 4 5

urządzenia, aparaty elektryczne

24 V DC; prąd wyjściowy min.9 A; montaż

1. Zasilacz elektryczny1) szt. 1
na szynie TH35

cewka 24 V DC; min. 4 zestyki przełączne;

sygnalizacja zadziałania; przycisk
testujący; montaż w gnieździe wtykowym
Przekaźnik
2. na szynie TH35; oznaczenia zacisków: A1, szt. 2
elektromagnetyczny2) A2, 11, 12, 14, 21, 22, 24 (np. Finder 46.52
+ Finder 97.02 lub R2N + podstawka
GZT2)

odpowiednie do przekaźnika z poz. 2;z

zaciskami śrubowymi; montaż na szynie
Gniazdo wtykowe
3. TH35; oznaczenia zacisków: A1, A2, 11, szt. 2
przekaźnika2) 12, 14, 21, 22, 24 (np. Finder 97.02 lub
Relpol GZU8)
zestyk NO; monostabilny; wciskany;
montowany na szynie TH35; oznaczenia
4. Przycisk sterowniczy2) zacisków: 3, 4 (np. M22-IVS + M22-A + szt. 2
M22-K10 + M22-D-S lub M22-IVS + XB7
EA21P)
sterowany dźwignią z rolką; zestyki min.
1 NO i 1 NC (niezależne); możliwość
przykręcenia do płyty; z przewodami
przyłączeniowymi o długości min. 1,5 m
5. Łącznik krańcowy2) szt. 2
zakończonymi tulejkami zaciskowymi,
oznaczenia żył przewodów: 1, 2, 3, 4
(np. ADELID WK-04M lub SPAMEL LK/104
lub Schneider Electric XCKN2121G11)

napięcie znamionowe 24 V DC; montaż na

szynie TH35; kolor czerwony; oznaczenia
6. Lampka sygnalizacyjna2) zacisków: X1, X2 (np. M22-IVS + M22-A + szt. 1
M22-LED-R + M22-XL-R lub M22-IVS +
XB7 EV04BP)

napięcie znamionowe 24 V DC; montaż na

7. Lampka sygnalizacyjna2) szynie TH35; kolor zielony; oznaczenia szt. 1
zacisków: X1, X2

2
urządzenia pneumatyczne

zawór odcinający, filtr, manometr, zawór

Zespół przygotowania
8. redukcyjny, możliwość przykręcenia do szt. 1
powietrza
płyty
z jednostronnym tłoczyskiem, z dwustronną
regulowaną amortyzacją pneumatyczną, z
magnetyczną sygnalizacją położenia tłoka;
Siłownik pneumatyczny tłoczysko z gwintem zewnętrznym;
9. szt. 1
dwustronnego działania możliwość przymocowania do płyty
średnica tłoka 32÷40 mm; skok
150÷200 mm; ciśnienie pracy 1÷9 bar (np.
S PRO 176-1654 lub ISO 15552 FI40/200)
dostosowane do łączników krańcowych
elektrycznych i pneumatycznych tak, aby
10. Końcówki robocze siłowników szt. 1
skutecznie przełączały i miały możliwość
przesterowania tych elementów;

5/2 monostabilny; ze sprężyną zwrotną;

napięcie zasilania cewki 24 V DC;
Pneumatyczny zawór
11. szt. 1
rozdzielający

ciśnienie robocze 0÷10 bar; montowane na

przewodach: 4 mm, pokrętło regulacyjne.

12. Zawór dławiąco-zwrotny szt. 2

typu T; dla przewodu pneumatycznego

13. Trójnik pneumatyczny szt. 2
4 mm

Złączka prosta z gwintem dla przewodu pneumatycznego 6 mm;

14. szt. 10
zewnętrznym z gwintem zewnętrznym

Złączka prosta z gwintem dla przewodu pneumatycznego 4 mm;

15. szt. 20
zewnętrznym z gwintem zewnętrznym

elektronarzędzia, narzędzia, sprzęt, osprzęt

z kompletem wierteł 1,0 ÷ 8,0 mm

16. Wiertarko-wkrętarka4) szt. 1
i bitów płaskich, krzyżowych, imbusowych

17. Wkrętaki izolowane płaskie i krzyżowe kpl. 1

18. Klucze płaskie 4 ÷ 19 mm kpl. 1

19. Klucze imbusowe 1,5 ÷ 10 mm kpl. 1

3
20. Szczypce płaskie izolowane długość min. 160 mm szt. 1

Szczypce uniwersalne
21. długość min. 160 mm szt. 1
izolowane

22. Szczypce boczne tnące długość min. 160 mm szt. 1

Praska do zaciskania
23. 1 ÷ 2,5 mm2 szt. 1
końcówek tulejkowych

24. Ściągacz izolacji szt. 1

25. Nóż monterski szt. 1

niebieska; przelotowa; 1-poziomowa;

4-przewodowa; przekrój przewodu
26. Złączka na szynę TH353) szt. 5
2,5 mm2 (np. PHOENIX CONTACTST 2,5-
QUATTRO BU lub WAGO 280-834)

niebieska; przelotowa; 1-poziomowa;

2-przewodowa; przekrój przewodu
27. Złączka na szynę TH353) 2,5 mm2 (np. Weidmuller SAK 4/EN szt. 2
niebieska (0467460000), WAGO 2002-
1204)

czerwona; przelotowa; 1-poziomowa;

28. Złączka na szynę TH353) 4-przewodowa; przekrój przewodu szt. 5
2,5 mm2

czerwona; przelotowa; 1-poziomowa;

2-przewodowa; przekrój przewodu
29. Złączka na szynę TH353) 2,5 mm2 (np. Weidmuller SAK 4/EN szt. 2
czerwona (0467460000), WAGO 2002-
1203)

szara lub beżowa; przelotowa; 1-

30. Złączka na szynę TH353) poziomowa; 2-przewodowa przekrój szt. 30
przewodu 2,5 mm2

31. Mostek wtykany do złączek3) niebieski; 5-biegunowy szt. 1

32. Mostek wtykany do złączek3) czerwony; 5-biegunowy szt. 1

33. Ścianka końcowa do złączek3) do złączek 4-przewodowych szt. 4

34. Ścianka końcowa do złączek3) do złączek 2-przewodowych szt. 4

Blokada końcowa do złączek (np. Weidmüller EW 35 0383560000 lub

35. szt. 10
na szynę 9540000000 lub WAGO 249-116)

kabel o długości min. 2 m, końcówki

przewodów kabla zakończone tulejkami
36. Kabel z wtyczką zaciskowymi; (np. OWY 3x1,5 mm2) szt. 1
do podłączenia zasilacza 24 V DC do sieci
230 V AC

4
aparatura kontrolno-pomiarowa
- zakresy pomiarowe napięcia
0,2 ÷ 750 V DC/AC;
- zakresy pomiarowe natężenia prądu
37. Multimetr cyfrowy 2 mA ÷ 10 A DC/AC; szt. 1
- zakresy pomiarowe rezystancji
200 Ω ÷ 20 MΩ;
- tester ciągłości obwodu
sygnał świetlny oraz dźwiękowy; napięcie
38. Próbnik napięcia szt. 1
70- 250 V AC, (np. YT-28631)

39. Stoper szt. 1

40. Miara zwijana o długości minimum 2 m szt. 1

środki ochrony indywidualnej

41. okulary ochronne szt. 1

42. fartuch ochronny szt. 1

43. rękawiczki ochronne kpl. 1

1)
Dopuszcza się zastosowanie zasilacza położonego poza płytą montażową lub doprowadzenie do
każdego stanowiska zasilania z sieci 24 V DC.
2)
W przypadku posiadania przez ośrodek elementów z innymi oznaczeniami należy w trwały i widoczny
sposób je oznaczyć zgodnie z opisem zacisków w kolumnie 3.
3)
Należy dopilnować, aby elementy były wzajemnie kompatybilne (np. tego samego producenta).

W przypadku, gdy montaż układu będzie odbywał się na płycie, do której elementy będą przykręcane
4)

wkrętami.

Tabela 2a. Wyposażenie stanowiska wspólnego dla kilku zdających

Istotne funkcje - parametry Jednostka Dla ilu
Lp. Nazwa Liczba
techniczno-eksploatacyjne/uwagi miary zdających
Sprzęt i urządzenia
ciśnienie wyjściowe min. 8 bar,
zgodnie
wydajności dostosowana do liczby
44. sprężarka szt. 1 z wydajnością
stanowisk egzaminacyjnych w sali sprężarki
egzaminacyjnej
Tabela 3. Materiały zużywane w całości niezbędne do wykonania zadania praktycznego
dla 1 zdającego
Orientacyjna Szacunkowy
Nazwa materiału/podzespołu/
Jednostka Ilość dla cena koszt dla
Lp. części/elementu zamiennego/
miary 1 zdającego jednostkowa 1 zdającego
surowca/półproduktu
zł zł
Przewód elektryczny LgY 1,0 mm2
1. m 6 1,00 6,00
kolor izolacji niebieski
Przewód elektryczny LgY 1,0 mm2
2. m 6 1,00 6,00
kolor izolacji czarny
Przewód elektryczny LgY 1,0 mm2
3. m 6 1,00 6,00
kolor izolacji czerwony lub brązowy

5
 Tulejki dopasowane do przewodu np.
4. szt. 50 0,10 5,00
8x1,0 mm2
Przewód pneumatyczny o średnicy
5. dopasowanej do użytych złączek m 3 2,00 6,00
elementów pneumatycznych
Razem brutto 29,00

Tabela 3a. Materiały wielokrotnie wykorzystywane przez zdających – nie przewiduje się

Tabela 3b. Materiały potrzebne do wykonania montażu i uruchomienia układu

elektropneumatycznego dla jednego stanowiska egzaminacyjnego przez ośrodek
egzaminacyjny
Orientacyjna Szacunkowy
Nazwa materiału/podzespołu/
Jednostka Ilość dla cena koszt dla
Lp. części/elementu zamiennego/
miary 1 stanowiska jednostkowa 1 stanowiska
surowca/półproduktu
zł zł
Przewód elektryczny LgY 1,0
1. m 2 1,00 2,00
mm2 kolor izolacji niebieski
Przewód elektryczny LgY 1,0
2. mm2 kolor izolacji czerwony lub m 2 1,00 2,00
brązowy
Przewód elektryczny LgY 1,0
3. m 6 1,00 6,00
mm2 kolor izolacji czarny
Tulejki dopasowane do
4. szt. 30 0,10 3,00
przewodu np. 8x1,0 mm2
Korytko grzebieniowe 40x40
5. szt. 1 22,00 22,00
mm, 2 m lub 25x25 mm, 2 m
Szyna montażowa perforowana
6. szt. 1 12,00 12,00
TH35, 1 m
Razem brutto 47,00
Razem brutto na 1 zdającego na stanowisku* 7,83 zł
*w celu obliczenia szacunkowego kosztu przyjęto, że na 1 stanowisku egzamin zdaje 6 osób

6
II. Wskazówki/informacje dotyczące przygotowania stanowisk egzaminacyjnych

1. Przed każdą zmianą na każdym stanowisku należy przygotować płytę z zamontowanymi

elementami według rysunku 1.

Rysunek 1. Przygotowana płyta montażowa z elementami na stanowisku

2. Wykonać połączenia elektryczne między:

− zasilaczem 24 V DC a złączkami +24 V i 0 V,
− połączyć lamki sygnalizacyjne ze złączkami H1:X1, H1:X2, H2:X1, H2:X2 według rysunku 2.
− przekaźniki K1, K2 pozostawić nie połączone

7
 Rysunek 2. Zamocowanie elementów stykowych, sygnalizacyjnych i złączek na szynie

3. Na stole montażowym przygotować: elementy i narzędzia wymienione w tabeli 2 oraz materiały

podane w tabeli 3.
4. Szynę montażową podaną w tabeli 3b przyciąć na odcinki 30 cm, 30 cm i 40 cm. Odcinek 30 cm
wykorzystać do podłączenia złączek +24 V DC, 0 V. Odcinek szyny 40 cm wykorzystać do
zamocowania przekaźników, lampek sygnalizacyjnych i złączek, a pustą szynę 30 cm zostawić na
stanowisku.
5. Ciśnienie zespołu przygotowania powietrza powinno być ustawione na 1,5 bara, zawory odcinające
zamknięte i zasilacz 24 V DC wyłączony.
6. Na stole stanowiska egzaminacyjnego należy umieścić: dokumentacje techniczne: multimetru
cyfrowego, stopera.